MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER
04-2012
INGENIEURSMAGAZINE
Schermfases ontleden in milliseconden
IceCube is grootste neutrinotelescoop ter wereld Europarlement pleit voor meer innoverende ingenieurs Jenever stoken op ambachtelijke wijze
VIK, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem jaargang 50, nummer 4, april 2012 maandelijks tijdschrift, verschijnt niet in juli en augustus afgiftekantoor HASSELT 1- P2A8632
Inhoud
Commentaar Naam en inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inhoudstafel .................................................................
Een naam die de inhoud dekt Brandpunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
03 04 05
Veel eetbaar voedsel ten onrechte weggegooid Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Modern Times Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
De geschiedenis van de fiets Technologie
.........................................................................
IceCube: de grootste neutrinotelescoop ter wereld Technologie
.........................................................................
Ing. Luc Van Lancker MSc werkt voor de CERN Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jeneverstokerij Van Damme blaast 150 kaarsjes uit Samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kruishoutem bouwt volledige basisschool volgens passiefnorm Samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Piet Wauters ontleedt schermfases in milliseconden Samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
In de kijker: Young Potential Weekend Vik-Jongeren
........................................................................
Nieuws van de afdelingen .....................................................................................
Eye-weekend in Rotterdam Netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Howest bouwt nieuw 3D-competentiecentrum Netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Europarlementsleden pleiten voor meer innoverende ingenieurs Netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nieuws van de studiegroepen VIK Studiegroepen
..................................................................
Molenmuseum en streekmuseum Mariekerke Centra
..............................................................................
Radiomuseum Olen Centra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Projectplanning en -management VIK Vorming
.........................................................................
Planning en scheduling van onderhoudsactiviteiten VIK Vorming
.........................................................................
TOC-sturing van projecten / Verkopen kun je leren VIK Vorming
.........................................................................
Vloeistofdichte betonconstructies ontwerpen en uitvoeren VIK Vorming
.........................................................................
Medewerkers coachen VIK Vorming
.........................................................................
Cursusagenda januari - april 2012 VIK Vorming
.........................................................................
Fellow in machinery safety VIK Vorming
I-mag april 2012
.........................................................................
4
06 09 10 12 14 18 22 24 27 28 36 37 38 40 42 42 43 43 44 45 45 46 48
samenleving
Schermfases ontleden in milliseconden Ing. Piet Wauters MSc reist de wereld rond met zelf ontworpen systeem voor arbitrage bij het schermen
KURINGEN. Een groot schermland is het kleine België niet: onze schermers blijven hangen in de staart van het peloton. Toch zijn we op veel internationale topwedstrijden prominent en tegelijk discreet aanwezig: Kuringenaar Piet Wauters ontwierp en ontwikkelde ‘Atlas’, één van de drie gehomologeerde systemen voor de arbitrage in het schermen op wereldniveau.
Piet Wauters (45), van opleiding ingenieur elektronica en software, begon midden van de jaren ’80 van vorige eeuw te schermen, is nationaal en was even internationaal scheidsrechter en geeft les aan de kleintjes bij schermclub Herckenrode in Hasselt. Nu legt hij zich op internationaal vlak toe op de videoarbitrage. Hij zorgt voor camera’s, schermen, computers en verbindingen. En hij zorgt ervoor dat de scheidsrechters weten hoe ze het systeem moeten bedienen. Hoe verloopt de arbitrage bij het schermen? “Wij gebruiken altijd een treffermelder, van de kleintjes tot de groten. Daarnaast is sinds een jaar of twee in de topwedstrijden ook videoarbitrage verplicht. Ik heb zowel treffermelders ontworpen als een systeem van videoarbitrage.” “Rond de loper stonden vroeger twee keer twee scheidsrechters en een hoofdscheidsrechter die moesten bepalen of er een treffer goed was en zo ja, welke schermer het snelst was geweest. Dat was vaak een onmogelijke opgave, omdat er bij het schermen dikwijls een verschil van milliseconden speelt. Bij de discipline degen heb je bijvoorbeeld na een geïncasseerde steek nog 40 milliseconden de tijd om tegen te steken. Dan gaan beide lampen aan en krijgen beide schermers een punt. Dat gebeurt heel dikwijls. Refs kun-
I-mag april 2012
nen zulke kleine tijdsverschillen met het blote oog niet zien.” “Er is nog een tijd geweest dat er een watje rond de wapenpunt zat dat gedrenkt was in koolstof. Dat liet een markeerpunt achter op de witte schermkledij en zo konden de refs zien of de treffer al dan niet correct was.” Hoe werkt zo’n treffermelder? “Die bestaat al sinds de jaren ’30. Dat was toen een log elektrisch toestel met enkele relais die bepaalden wanneer contacten gesloten waren en zo. De treffermelder geeft aan welke schermer een geldig punt heeft gescoord en wie het snelst was. De taak van de scheidsrechter is het vooral om te interpreteren of de ‘conventies’ - de spelregels - zijn gerespecteerd. Het is namelijk niet altijd zo dat je een punt scoort, als je de tegenstander raakt. Het moet ook op een correcte manier gebeuren. Er zal dus altijd werk blijven voor de scheidsrechter.” “Aan de punt van een degen of een floret zit een soort drukknopje dat eigenlijk een schakelaar is, die via een draadje in het lemmer naar het handvat loopt. Dat handvat is op zijn beurt aangesloten op een elektrisch circuit via een enroulleur: die rolt de draden af, als de schermer vooruitloopt en weer op als hij achteruitgaat, zodat hij niet struikelt. De schermers staan op een geleidende loper. Zo wordt
24
er geen treffer gemeld, als een wapenpunt de loper raakt.” Waarom begon je zelf zo’n treffermelder te maken? “We hadden in mijn toenmalige club in Leuven twee oude toestellen met zulke relais, die toentertijd bijzonder veel geld kostten. Ik dacht bij mezelf dat het niet moeilijk kon zijn om zoiets te ontwerpen en begon gewoon te ontwikkelen. Dat deed ik puur in mijn vrije tijd, ten behoeve van de club. Het heeft allemaal wat langer geduurd en het bleek uiteindelijk iets moeilijker dan ik had gedacht, maar het is dan toch gelukt.” “Zelf zorg ik voor het technisch ontwerp en de functionele kant van het verhaal. Via een Spaanse vriend heb ik toegang tot de Spaanse schermfederatie, die mij kan helpen bij de homologatie door de FIE, de internationale schermfederatie. In wezen is zo’n treffermelder een eenvoudig toestel; veel mogelijkheden tot technologische evolutie zie ik daar niet in.” “De enige uitdaging in de treffermeldertechnologie is het draadloos maken, zodat we de enroulleurs kunnen weglaten. De commerciële ontwikkeling daarvan vraagt evenwel specifieke meettoestellen en labo-opstellingen die voor een hobbyist niet meer toegankelijk zijn, ook al heb ik ooit wel eens een werkend prototype gebouwd.”
SAMENLEVING
Videoarbitrage verplicht Vanaf het niveau van Wereldbekerwedstrijden, Grand Prix, Europese kampioenschappen, Olympische Spelen, enzovoort volstaat zo’n treffermelder alleen niet meer en moet er verplicht videoarbitrage gebruikt worden. Net zoals bij tennis mogen schermers de beslissing van de scheidsrechter tweemaal in twijfel trekken en dan moet de video uitsluitsel brengen. Hoe werkt die videoarbitrage? “Voor die videoregistratie is een laptop aan de ene kant verbonden met een camera op statief en aan de andere kant met de treffermelder. Ook is er nog een verbinding naar een monitor die aan de piste staat, waarop de scheidsrechter de wed-
dat vooreerst bijzonder duur zijn, je zou een geweldig lastenboek moeten schrijven en wellicht zou je eindigen met een toepassing waarmee je weinig kunt aanvangen.”
Tennis Piet Wauters
hogedefinitiebeelden gebruiken en minstens 25 beelden per seconde verwerken. Eigenlijk is de apparatuur heel vrijblijvend. De componenten zijn gewone standaardapparaten in de markt: camera’s, statieven, laptops, ... De kracht van het systeem is gewoon pure software.” “Het horlogemerk Tissot is de grote spon-
“ Wanneer je de schermacties extreem gaat vertragen (tot vier keer zo traag), dan verliest de scheidsrechter alle gevoel van timing en dat is vaak nefast voor de videobeslissingen. De ref begint te twijfelen en doordat de snelheid van de actie weg is, werkt ons geheugen niet meer zoals het moet.” strijd kan volgen. Alles gebeurt automatisch: het apparaat meldt dat er ‘iets’ gebeurd is, de software interpreteert dat als een feit dat een herhaling noodzakelijk maakt en de actie wordt vanaf enkele seconden voordien automatisch weer afgespeeld voor de ogen van de scheidsrechter. Zo kan de scheidsrechter zijn beslissing heel even uitstellen, eerst kijken naar de monitor en pas nadien zijn beslissing nemen, met inachtneming van de spelregels.” Is zo’n systeem aan strenge eisen onderworpen? “Er bestaat wel een soort lastenboek dat enkele normen oplegt, maar die zijn behoorlijk minimaal. Je moet onder meer
sor van de schermfederatie en zij hebben die software voor het eerst laten ontwikkelen voor de Olympische Spelen van 1996 in Atlanta. Zij waren toen de enige die dat hadden en hebben min of meer beschreven wat hun apparatuur kon en dat is ondertussen de norm geworden. Veel technische details staan er niet in.” “Technisch is het dus allemaal niet moeilijk om te maken, maar je moet heel veel veldervaring hebben om dat in elkaar te steken: je moet weten wat werkt en wat niet, met veel scheidsrechters gaan praten, wat vinden zij gemakkelijk, enzovoort. Als je zelf geen schermer bent, is dat moeilijk. Ik weet nu precies wat ik nodig heb. Als zoiets zou moeten ontworpen worden door een extern bedrijf, dan zou
Is er gelijkenis met Hawk-Eye uit het tennis? “De apparatuur voor het schermen is technologisch veel eenvoudiger: het enige wat dit toestel moet doen, is een actie opnieuw weergeven. Hawk-Eye genereert met algoritmen en met supersnelle camera’s op basis van een tiental camerabeelden zelf het traject van de bal. Dat hebben wij allemaal niet nodig.” “Ook geeft onze videoarbitrage de kans aan de schermers om een beslissing van de scheidsrechter te betwisten. De schermer tekent dan met zijn handen een rechthoek in de lucht, die een tv-scherm symboliseert. Daarop gaat de scheidsrechter naar de computer, waar de tweede scheidsrechter zit, de video consultant. Die kijkt mee en vormt zelf zijn eigen opinie. Ze bekijken samen de beelden, discussiëren erover en nemen een beslissing. De video moet worden gebruikt om je beslissing te bevestigen of te herroepen.” “Wanneer je de schermacties extreem gaat vertragen (tot vier keer zo traag), dan verliest de scheidsrechter alle gevoel van timing en dat is vaak nefast voor de videobeslissingen. De ref begint te twijfelen en doordat de snelheid van de actie weg is, werkt ons geheugen niet meer zoals het moet. Dat is een vreemde sensatie, maar het is daadwerkelijk zo: de scheidsrechter kent de acties zo goed dat hij een correcte beslissing in real time kan nemen, maar hij krijgt het moeilijk wanneer hij diezelfde actie vier keer vertraagd ziet op een
De beoordeling van een treffer in slowmotion is vaak moeilijker voor een scheidsrechter dan de beoordeling op het moment zelf tegen werkelijke snelheid. 25
I-mag april 2012
SAMENLEVING
“ De apparatuur voor het schermen is technologisch veel eenvoudiger: het enige wat dit toestel moet doen, is een actie opnieuw weergeven. Hawk-Eye genereert met algoritmen en met supersnelle camera’s op basis van een tiental camerabeelden zelf het traject van de bal. Dat hebben wij allemaal niet nodig.”
scherm. Videobeelden worden daarom vaker gebruikt om de interpretatie van de conventies te verifiëren of om na te gaan of de schermer nog wel op de loper dan wel erbuiten stond of ze tegen elkaar gelopen zijn, enzovoort. Let op, hé: scheidsrechterlijke beslissingen gaan voor schermers vaak om heel veel geld, of bijvoorbeeld om een plaats op de Olympische Spelen.” Wat gebeurt er met al die beelden? “De beelden van alle internationale wedstrijden worden digitaal bewaard en moeten aan de FIE bezorgd worden. Ze kunnen ook gebruikt worden om technieken van schermers te ontleden of om trainingen mee op te bouwen. De federaties gebruiken ze ook om scheidsrechters mee op te leiden. Wie internationaal scheidsrechter wil worden, moet op een stage twee dagen lang niets anders doen dan videoanalyse.” Hoeveel van zulke systemen voor videoarbitrage zijn er? “Buiten het mijne, nog drie: Tissot, een Chinees en een Canadees systeem. Tissot is het oorspronkelijke systeem en het is zo goed als onaantastbaar, omdat zij ook de sponsor van de federatie zijn. Wij zijn
sinds goed een jaar gehomologeerd. In de schermwereld wordt ons product, dat ‘Atlas’ heet, ‘het Spaans systeem’ genoemd. Het Chinees systeem krijgt weinig bijval bij de Europese organisatoren, maar het heeft wel de Aziatische markt in handen. De Canadezen leggen een moeilijk parcours af om de homologatie in orde te krijgen.” “Misschien komt er nog wel een systeem of twee bij, maar er zijn ook niet zoveel tornooien waarin die videoarbitrage verplicht is. Er zit eigenlijk geen businesscase in. De Spanjaarden hebben daarin geïnvesteerd, omdat zij vier of vijf wereldbekerwedstrijden per jaar organiseren en zo sparen ze telkens de kosten uit om een ander systeem te moeten huren. Zij gebruiken de videobeelden natuurlijk ook in hun trainingscentra voor sportieve analyse om hun topschermers nog beter te maken.”
Olympische Spelen Heeft uw systeem uitzicht op de Olympische Spelen in Londen? “Neen, die zijn voor Tissot, daar kunnen we niet bij. We hopen op Rio 2016. De Brazilianen leunen wat meer aan bij de
“ Wij hopen erbij te zijn op de Olympische Spelen van 2016 in Rio de Janeiro”
I-mag april 2012
26
Spaanse federatie. We hebben al goede contacten gelegd, maar het blijft altijd afwachten. Tissot blijft natuurlijk de grote federatiesponsor, daar geraak je moeilijk tussen.” “Het is goed dat er concurrentie gekomen is in de arbitragetechnologie. Systematisch zal het niveau van de wedstrijden waarbij videoarbitrage verplicht is, verlaagd worden. Misschien komt er ooit nog wel een businesscase uit voort.” Ziet u nog nieuwe evoluties? “Niet binnen het huidige denkpatroon: zodra je met verscheidene camera’s tegelijk werkt, wordt het moeilijker voor je laptop om al die hogedefinitiebeelden aan te kunnen. Technisch zie ik die arbitrage niet zo geweldig evolueren, maar wel bijvoorbeeld andere aspecten, zoals automatische trackingsystemen of zelfs beeldanalyse, zoals bij het tennis. Maar dan komen we er niet meer met een gewoon laptopje.” “Binnen het schermen zie ik nu meer heil in een vlotte afhandeling van wedstrijden: daar moet de techniek het schermen tegemoetkomen. Het tornooischema moet nu nog steeds op papier uitgehangen worden, wie staat op welke loper, enzovoort. Dat kan allemaal veel beter. Een schermer draagt sensoren, die het mogelijk zouden moeten maken om meteen aan te geven waar hij zich bevindt, zodat de trainers op hun iPad weten waar hun schermers bezig zijn, enzovoort.” Tekst: Dirk VANDER ELST Foto’s: Piet WAUTERS
