Schepper van hemel en aarde 25 augustus 2013
Gezang 1: 1/4 LvdK Votum en groet Psalm 115: 1/2 NB Geloofsbelijdenis Psalm 115: 4/6 NB Schriftlezing Psalm 136: 1/2/3/4/5/6/7/8/9 OB Preek Psalm 100: 1/2/3/4 OB Gebed Psalm 146: 1/4/8 OB Zegen
Verkondiging Gemeente van Christus,
Intro
Op de website van onze gemeente probeer ik zo vaak mogelijk een vooraankondiging te doen van de diensten waar ik zelf in voorga. Daar zoek ik dan vaak een mooie afbeelding voor op. Voor de dienst van vanavond vond ik een wel heel erg mooie afbeelding. Het gaat om een houtsnede van rond het jaar vijftienhonderd.1 Het onderwerp van de houtsnede is de schepping van hemel en aarde. Op de achtergrond van het midden van de afbeelding zie je de hof van Eden. Je ziet daar een paar bomen, wat herten, een leeuw en wat vogels. Op de voorgrond zie je drie figuren waarvan de grootste God zelf is. Je herkent hem aan de ronde schijf achter zijn hoofd. Dat noem je een nimbus of een stralenkrans. Naast God zie je 1
Zie: https://www.rijksmuseum.nl/nl/search/objecten?q=schepping&p=1&ps=12&ii=2#/RP-P-OB-2005,1
de figuur van een vrouw en op de grond naast haar ligt een man te slapen. Volgens het scheppingsverhaal uit Genesis 2 heeft God een diepe slaap over hem doen vallen. Terwijl hij sliep nam God een rib uit zijn lijf om daaruit de vrouw te bouwen die op de afbeelding naast de slapende man staat. De tuin van Eden is omgeven door een cirkel van water waar vissen in zwemmen. In de cirkel daarom heen zie je de zon de maan en de sterren. De buitenste rand van de cirkel wordt gevormd door de hemel waar zich de engelen in bevinden. En helemaal bovenaan de afbeelding zien we Christus en om hem is het mij nu eigenlijk begonnen. In deze afbeelding is Christus aanwezig bij de schepping van hemel en aarde. Door dat te doen maakt de kunstenaar een statement van jewelste.
Dezelfde God
Volgens de maker van deze afbeelding horen de schepper van hemel en aarde en Christus helemaal bij elkaar. De God die wij ontmoeten in Jezus van Nazareth is geen andere dan de schepper van hemel en aarde. De overtuiging die de kunstenaar tot uitdrukking brengt was in zijn tijd een algemene. Maar in de tijd waarin de apostolische geloofsbelijdenis is ontstaan was deze overtuiging bepaald niet vanzelfsprekend. De wereld die wij om ons heen zien is bij tijden donker en gevaarlijk. De wereld die wij om ons heen zien is vol zonde. Lijden en dood lijken onlosmakelijk met het aardse leven verbonden. De wereld om ons heen weerspiegelt lang niet altijd de liefde die wij ontmoeten in Jezus Christus. Geloven dat degene die de wereld heeft doen ontstaan en degene die de wereld redt dezelfde zijn, is niet vanzelfsprekend. Geloven dat we in de vader van Jezus Christus te maken hebben met dezelfde als de schepper van hemel is geloven tegen de ervaring in. Geloven in een goede schepping doen we niet omdat we de wereld om ons heen als goed ervaren. We geloven in een goede schepping omdat we geloven in een goede God. Als hij in Jezus tot ons komt dan komt hij niet tot de wereld die gemaakt is door een slechte ander. Als hij ons in Jezus opzoekt dan komt hij tot zijn eigendom. Het woord waarmee hemel en aarde zijn geschapen is hetzelfde woord als het woord dat vlees is geworden en onder ons heeft gewoond. Je hoeft geen christen zijn om te geloven dat er iets of iemand is die verantwoordelijk is voor het feit dat wij bestaan. Christelijk wordt het pas als de schepper vader is van Jezus Christus. Zo concreet als dit verband zichtbaar wordt in het plaatje, zo concreet wordt dat niet benoemd in de geloofsbelijdenis. Maar de relatie tussen die twee is er wel degelijk want
voordat de schepper van hemel en aarde ter sprake komt weten we al dat hij vader is. We noemen hem God de Vader omdat hij vader is van Jezus Christus.
Liefde vanaf het begin
Dat de vader van Jezus Christus schepper is van hemel en aarde is niet alleen belangrijk omdat we op een christelijke wijze willen spreken over de schepping. Het is vooral belangrijk omdat het iets zegt over God. Als ik me niet vergis hebben wij wel eens het idee dat de liefde van God pas begint bij de komst van Jezus Christus. Zijn liefde zou pas goed zichtbaar worden in de vergeving van de zonden. Deze afbeelding en de geloofsbelijdenis laten ons zien dat dat niet zo is. De onpeilbare liefde die zichtbaar wordt in het offer dat Jezus Christus heeft gebracht voor onze zonde, was er vanaf het begin. God schept ons niet eerst om pas daarna te bepalen of hij wel van ons houdt. Het feit dat hij u schept is al teken dat hij u bemint.
Vanaf het allereerste begin is hij ons genadig want het bestaan is niet iets waar we recht op hebben. Dat we er zijn hebben we niet aan onszelf te danken. We ontvangen het leven als een cadeau, helemaal voor niets. We zijn er omdat God wil dat we er zijn en hij wil niet dat wij er zijn omdat hij ons nodig heeft. We zijn voor hem geen gebruiksartikel. We zijn er omdat hij aan wereld en mensen het bestaan gunt. Hij gunt ons het bestaan zonder van wereld en mensen een verlengstuk van zichzelf te maken. Hij schept ons als een tegenover van zichzelf want pas door het verschil heen is er een echte relatie mogelijk. Pas als de ander vrij is om wel en niet lief te hebben kan er sprake zijn van echte liefde.
Je zou de schepping ook wel het waagstuk van de liefde kunnen noemen. Het is een waagstuk omdat de vrijheid om lief te hebben ook gebruikt kan worden om de ander af te wijzen en we weten allemaal dat dit geen fantasie is. Dat het schepsel God af kan wijzen weten we uit eigen ervaring. God gunt het bestaan aan een wereld die tegenover hem staat alleen al hierdoor dat hij schepper is en de wereld altijd schepping zal blijven. Wij vinden anders zijn vaak bedreigend maar God schept een wereld die principieel van hem verschilt. Je zou daar iets van terug kunnen horen in het verhaal van de schepping van de mens als man en vrouw. God maakt voor de mens een hulp die tegenover hem staat. De hulp die ons
wordt gegeven is anders dan wijzelf zijn. Een vrouw is anders dan een man en een man is anders dan een vrouw maar juist omdat je anders bent kan je elkaar helpen. God schept een wereld die niet god is, hij gunt dat andere het zijn in vrijheid. In vrijheid omdat hij haar van meet af aan bemint met de liefde die Christus zichtbaar heeft gemaakt aan het kruis.
Voortdurend
Het tweede dat ik over die liefde zou willen zeggen is dat die scheppende liefde er niet alleen is aan het begin. Het geloof in de schepper van hemel en aarde gaat niet alleen over het begin van alle dingen maar over ieder moment dat wij bestaan. Dat wij hier en nu bestaan is ook dankzij de schepper. Er zijn in de achttiende en negentiende eeuw theologen geweest die de schepper op afstand hebben gezet door hem te vergelijken met een horlogeof een klokkenmaker. Een klokkenmaker zet een klok zo in elkaar dat hij zonder zijn bemoeienis zelfstandig verder tikt. Als er iets niet bedoeld is met het geloof in de schepper dan is het wel dit hij zich terugtrekt om de schepping aan zichzelf over te laten.
Veel beter dan het beeld van het horloge is het beeld van brandend elektrisch licht. Dat licht wordt veroorzaakt door elektriciteit. Die begint te stromen als we de schakelaar indrukken. Misschien zou je dat kunnen vergelijken met het begin van de schepping. Maar wil het licht blijven branden dan zal het verbonden moeten blijven met de elektriciteitsbron. De lampen kunnen alleen blijven branden als de elektriciteit blijft stromen en zo is dat ook met het scheppende handelen van God. Schepping is niet alleen geschiedenis maar ook iets wat hier en nu gebeurt. God is de bron die alle leven in stand houdt. Zijn wil is als elektriciteit die het licht laat branden. Zonder die wil zouden wij geen moment kunnen bestaan.
Het kan geen kwaad vanuit dit perspectief even te kijken naar de vertaling van het eerste vers van de Bijbel. In de meeste vertalingen begint het in de verleden tijd. In het begin schiep God de hemel en de aarde. Daar zou de gedachte aan de horlogemaker nog bij boven kunnen komen. Maar je kunt dat eerste vers ook heel vertalen in de tegenwoordige tijd. Dat doet de Naardse Bijbel: Sinds het begin is God Schepper van hemel en aarde. Wij worden van moment tot moment gedragen boven de afgrond van het niets door het woord van zijn kracht.
Het woord
Daarmee hebben we gelijk het volgende woord te pakken waar ik stil bij wil staan. God schept hemel en aarde door zijn woord te spreken. Dat is het refrein van het eerste hoofdstuk van Genesis. En God zei: laat er licht zijn. En god zei… En God zei… En God zei… Dat de schepping is ontstaan door het spreken van God lezen we niet alleen in Genesis. Zo staat het ook psalm drieëndertig: door het woord des Heren zijn hemel en aarde gemaakt. En zo begint ook het evangelie van Johannes. In het begin was het woord. Het woord was bij God en het woord was God. Alles is erdoor ontstaan en zonder dit woord is niets ontstaan wat bestaat. God schept hemel en aarde door te spreken.
Luisteren naar zijn stem is daarmee het natuurlijkste wat er is. Als wij het bestaan danken aan het woord is er niets meer natuurlijk dan voortdurend naar dat woord te blijven luisteren. De schepping is zo geschapen dat zij is aangelegd op communicatie met de schepper. Zolang dit woord door ons wordt gehoord, zolang blijven wij in contact met de bron van ons bestaan. Zolang wij het woord van de schepper beantwoorden en on speaking terms met hem zijn, zolang mag de schepping goed heten. Wij vallen als wij doof worden voor deze stem. Dan verliezen we het contact met de bron van ons bestaan.
Vaak wordt bij de goede schepping gedacht aan paradijselijke toestanden. Een subtropisch eiland met een blauwe zee en bananenbomen zonder dood of pijn. Het is de vraag of we hiermee begrepen hebben waar het om gaat in de goede schepping. We komen veel dichter bij de schepping voor de val als we kijken naar Jezus. Hij is de zoon in wie de vader een welbehagen heeft. Als God naar hem kijkt dan is de schepping weer goed. Een lied zegt het zo: “Gods schepping die voor ons gesloten bleef ontsluit gij weer.” Nog veel meer dan in een mooie zomeravond zien we de goede schepping in die ene mens die in alle vrijheid God liefheeft boven alles en zijn naaste als zichzelf. Dat blijft natuurlijk iets dubbels hebben want rondom Jezus zien we ook meer dan ooit tevoren dat de schepping gevallen is maar misschien komt dat wel door het contrast. Misschien zien we het rond hem juist wel zo goed omdat hijzelf anders is. Jezus wordt in de Bijbel ook wel de nieuwe schepping genoemd. Aan hem zien we wat God voorheeft met zijn schepping. God heeft niet alleen gesproken aan het
begin, door Jezus weten we dat hij blijft spreken. Hij blijft spreken om zo zijn gevallen schepping nieuw te maken.
Waardering
Voorlopig leven we nog in het hier en nu in een schepping die gevallen is. Maar die val kan niet wegnemen dat we haar nog steeds schepping noemen. De aarde en allen die daarop wonen hebben het bestaan te danken aan God. Dat bestaan mogen we daarom niet verachten. Dat is in het verleden wel gebeurd. Dat men de dingen die je aan kunt raken, die je kunt proeven en tasten, van een lagere orde achtte dan het geestelijke. Het is de vraag of die verachting te verenigen is met het geloof in God als schepper van hemel en aarde. We doen er beter aan het advies van Prediker serieus te nemen. Eet je brood met vreugde en drink met een vrolijk hart je wijn. Geniet van het leven met de vrouw die je bemint. Geniet alle dagen die God je heeft gegeven. Wie gelooft dat de vader van Jezus Christus schepper is van hemel en aarde, zal de aarde en het leven niet verachten maar dankbaar aanvaarden. Als God het werk van zijn handen niet laat varen dan mogen wij dat zeker niet doen. Dat lijkt mij de ene kant van het geloof in de schepper van hemel en aarde. Het zorgt voor een enorm positieve waardering van het leven.
Relativering
Maar aan de andere kant wordt het aardse bestaan ook enorm gerelativeerd. In de tijd dat de Bijbel werd geschreven, werden zon, maan en sterren aanbeden als goden. Het scheppingsverhaal vertelt ons dat het geen goden zijn. Zon, maan en sterren zijn net als wij mensen en het stof van de aarde geschapen. Nu lijkt de verering van zon, maan en sterren misschien ver van ons bed. Moderne mensen geloven niet meer in goden. In plaats van de goden zijn wij dat wat we kunnen zien gaan vereren. De waarde die wij in onze cultuur hechten aan ons lichaam bijvoorbeeld. Het belang dat wij hechten aan seksualiteit. De verering van de natuur in documentaires. Het shoppen dat zeven dagen in de week doorgaat. In wezen komt het op hetzelfde neer als de verering van zon, maan en sterren. Wie gelooft in de schepper van hemel en aarde weet dat het schepping is en niets meer dan dat. Die relativering wordt nog sterker als we ons richten op Jezus Christus als de nieuwe
schepping. Belangrijker dan de wereld die ons omringt is de wereld die komt. Jezus zegt ergens in het evangelie: Zoek eerst het koninkrijk van God en zijn gerechtigheid en alle andere dingen zullen u toegeworpen worden en als het je toegeworpen wordt hoef je jezelf er geen zorgen over te maken, je mag ervan genieten. Heidenen maken zich zorgen over dat wat ze eten en drinken, over dat waarmee ze zich zullen kleden. Ze maken zich daar zorgen over want het is hun een en al. Wie het koninkrijk van God zoekt wordt het toegeworpen. Naast waardering van het aardse bestaan staat dus ook relativering. Goddelijke eer komt niet de schepping maar de schepper toe en belangrijker dan eigen eten en drinken is het koninkrijk van God.
Afsluiting
We zijn begonnen met de houtsnede waarop we de schepping van de mens zien met daarboven Christus. Via dit plaatje kom ik op het laatste want op het plaatje staat de schepping van de mens en de aarde wel in het midden, maar daarom heen is er nog veel meer te zien. Dat veel meer wordt in de geloofbelijdenis aangeduid met het woord hemel. Bij de hemel kan je denken aan de wolken of de sterren die op de afbeelding te zien zijn. Maar in de Bijbel is de hemel vooral de plaats waar God in het bijzonder aanwezig is. In de hemel wordt hij aanbeden door engelen die als dienaren voor zijn troon staan. Die realiteit kunnen zijn niet zien, zij is onzichtbaar voor ons. De geloofsbelijdenis van Nicea heeft het daarom niet over de schepping van hemel en aarde maar over de schepping van de zienlijke en de onzienlijke dingen. Wij maken deel uit van een cultuur waarin we alleen dat geloven wat we zien. Het kan daarom geen kwaad ook heel even stil te staan bij de hemel als dat deel van de schepping dat onttrokken is aan onze ogen. Op de afbeelding neemt de hemel meer ruimte in beslag dan de aarde. Daar word je bescheiden van. In de schrift vangen we af een toe een glimp van de onzichtbare wereld van engelen op die de wil van God doen en zijn lof zingen. Door middel van de engelen is de schepping voorzien van een achtergrondkoor. Een achtergrondkoor dat de eeuwen door de lof van God zingt. Als we zo meteen hier in de kerk gaan zingen stemmen we in met het lied van dat koor. We zingen omdat we de vader van Jezus Christus dankbaar zijn voor het bestaan dat hij ons gunt. We zijn hem dankbaar voor de liefde waarmee hij ons gemaakt heeft en iedere dag opnieuw doet leven. We zijn hem dankbaar voor de liefde waarmee hij zich in Jezus ontfermt over ons gevallen bestaan.
Wij danken hem voor de nieuwe schepping waarvan wij een voorproefje mogen zien in Jezus. Daarom lof aan de vader, lof aan de zoon en lof aan de heilige geest.
Amen
