RoadBook. Tussen hemel en aarde. De Calestienne. Het geheim van de stenen. Kwestie van smaak

RoadBook Toeristische routes

Rochefort Marche-en-Famenne Nassogne

1

Tussen hemel en aarde

2

De Calestienne

3

Het geheim van de stenen

4

Kwestie van smaak

NL

Marche-en-Famenne

Inhoud

Rochefort Nassogne

Inleiding......................................................................p 3 Gedragscode.............................................................p 4 Rochefort, toerisme en erfgoed..........................p 6 Marche, de charme van de Famenne.....................p 8 Nassogne, een voorsmaakje van de Ardennen....p 10

1 2 3 4

Tussen hemel en aarde .............................p 12

81 km

De Calestienne .................................................p 28

75 km

Het geheim van de stenen ....................p 46

103 km

Kwestie van smaak ......................................p 66

90 km

Toeristische informatiekantoren........................p 89 Wandelkaarten, roadbooks, … ..........................p 90

2

Verantwoordelijke uitgever Maison du Tourisme du Pays de Marche & Nassogne vzw Place de l’Étang, 15 B-6900 Marche-en-Famenne Editie 2013 Elke reproductie van deze brochure, zelfs gedeeltelijk, is ten strengste verboden zonder de schriftelijke toelating van de vzw Maison du Tourisme du Pays de Marche & Nassogne. Bronnen/medewerking • Maison du Tourisme du Val de Lesse • Syndicat d’Initiative de Rochefort • Office Royal du Tourisme de Han-sur-Lesse • Office Communal du Tourisme de l’Entité de Nassogne • Historische verenigingen van Marche en Nassogne Fotoverantwoording • Maison du Tourisme du Pays de Marche & Nassogne vzw • Stad Marche-en-Famenne • Maison du Tourisme du Val de Lesse vzw • Stad Rochefort • Céline Prevoo/GAL RoMaNa

Rochefort

Voorstelling

Marche

De vzw GAL RoMaNa werd gesticht in oktober 2009 op initiatief van de gemeenten Rochefort, Marche-en-Famenne en Nassogne, in het kader van de communautaire actie LEADER, Liaison entre Actions de Développement de l’Economie Rurale.

Nassogne

Het LEADER-programma wenst de plattelandsontwikkeling van een bepaalde streek aan te moedigen. Het dossier van de Locale Actiegroep RoMaNa voorziet o.a. acties voor de valorisatie van streekproducten, culturele uitwisselingen, mobiliteitsprojecten, audiovisuele valorisatie van haar acties, … Dit roadbook maakt deel uit van het toeristische programma van de GAL en werd verwezenlijkt door het Maison du Tourisme du Pays de Marche & Nassogne, in samenwerking met het Maison du Tourisme du Val de Lesse en de VVV-kantoren. Vier thematische auto- en motorcircuits bieden u een mooie gelegenheid om een prachtig natuurlijk en architecturaal erfgoed te (her)ontdekken.

GAL RoMaNa Rue Saint-Laurent, 14 6900 Marche-en-Famenne T  : +32(0)84/21.48.84 [email protected]

3

Behalve een andere aanduiding is de snelheid beperkt tot :

120 km/u. 90

km/u.

50

km/u.

op rijbanen met vier rijstroken

op rijbanen met twee rijstroken door dorpen en steden en op sommige plaatsen 30 km/u. (ter hoogte van scholen, …) ROMANA

Bij een ongeluk, roep onmiddellijk het nummer :

4

112

Europees noodnummer

100

medische spoeddienst / brandweer

101

federale politie

Deze circuits volgen soms landbouwwegen. Van 1 oktober tot 31 december kunnen sommige wegen gesloten zijn wegens de jacht. In de winter kunnen deze wegen ook onberijdbaar zijn.

Gedragscode Rochefort

De 10 geboden

ik verbruik niets dat mijn vermogen om te rijden kan verminderen (alcohol, drugs, medicijnen, ...);

•

ik eerbiedig de wegcode en de verkeersborden (parking voorbehouden voor personen met een handicap, privéeigendom, ...);

•

ik eerbiedig de snelheidsbeperkingen (secundaire wegen, door dorpen, nabij scholen, ...) en matig mijn snelheid bij slechte weersomstandigheden;

•

ik aanvaard het tempo van de andere weggebruikers en ik weiger ze roekeloos in te halen;

•

ik blijf in alle omstandigheden zelfbeheerst en beleefd;

•

ik blijf aandachtig en laat me niet afleiden door radio, gps, gsm, …;

•

ik geef voorrang aan de zwakke weggebruikers (voetgangers, fietsers, ...) en ik parkeer me niet op een fietsof voetpad;

•

ik let op wanneer ik door een bos rijd want op eender welk moment kan ik wild tegenkomen (hert, everzwijn, …);

•

ik gooi geen afval op de baan en ik laat geen afval achter op een parking of picknickplaats;

•

ik let op de goede staat van mijn voertuig om mijn veiligheid en die van de andere weggebruikers te optimaliseren en om de bescherming van het milieu te eerbiedigen.

Nassogne

•

Marche

Hierna volgen 10 geboden voor een goed gedrag op de baan; gelieve deze te eerbiedigen :

5

Rochefort Rochefort is vooral bekend dankzij het internationale Lachfestival en het trappistenbier (dat nog beter smaakt met een beetje kaas van Rochefort!). De stad ligt in de Calestienne, een natuurrijke streek met talrijke grotten. De lage bevolkingsdichtheid leidde tot de verspreiding van de dorpen en gehuchten waar nu rust en kalmte heersen. De voornaamste vector van de toeristische ontwikkeling van Rochefort vindt men in de rijke ondergrond. De Lesse en de Lhomme zijn de voornaamste rivieren die over de millennia heen de grotten van Han-sur-Lesse en die van Lorette-Rochefort creëerden. De streek telt ook meerdere natuurgebieden waaronder het bekende natuurreservaat van Han-sur-Lesse en haar talrijke diersoorten. 450 km bewegwijzerde circuits om naar hartelust te wandelen, paard te rijden, te fietsen of te mountainbiken. Ontdek een intacte en prachtige natuur en mis vooral niet de mooie panorama’s zoals de Belvédère in Han en de Rond du Roi in Rochefort. Het RAVeL circuit van Jemelle tot Houyet (22 km) is een gezellige manier om u in het hart van de natuur te herbronnen.

6

Rochefort

to e r i s m e e n e r f g o e d Bij uw terugkeer kan u verschillende attracties bezoeken en de tijd nemen om van een heerlijk of verfrissend streekproduct te proeven op één van onze gezellige terrasjes.

Marche

Het kasteel van Lavaux-Sainte-Anne, het Gallo-Romeins Archeopark van Malagne, het Centrum voor Spoor en Steen, het Han van Weleer, het toeristische treintje, de struisvogelboerderij in Navaugle en nog veel andere oorden getuigen van een uitzonderlijk architecturaal en cultureel erfgoed

Nassogne

Of het nu voor enkele uurtjes of meerdere dagen is, vergeet vooral niet het Park des Roches, geklasseerd oord middenin het stadscentrum, te bezoeken en geniet van het openluchtzwembad, de speeltuin, het minigolf, ... Het Provinciale Domein van Chevetogne is eveneens een goede keuze om zich te herbronnen in prachtige thematuinen en verschillende speeltuinen met een geheimzinnige sfeer. Voor de liefhebbers van cultuur biedt het Cultureel Centrum ‘Les Roches’ een rijk herfst- en winterprogramma met muziek en theater. De inwoners van Rochefort zijn levensgenieters en vermaken zich zowel op een doodgewoon feestje als op de ambachtelijke markten die er zowel overdag als ‘s avonds georganiseerd worden…

Forzée Buissonville Mont-Gauthier Havrenne Laloux Navaugle Briquemont Frandeux

Rochefort

Jamblinne Vignée

Jemelle

Villers-sur-Lesse Eprave Lessive

Han-sur-Lesse Wavreille LavauxAve-et-Auffe Sainte-Anne Belvaux

7

Marche De gemeente Marche wordt doorkruist door de Calestienne en strekt zich ten noorden uit tot aan de rand van de depressie van de Famenne en ten zuiden tot aan de rand van het Ardense woud. Ze heeft een totale oppervlakte van 12 143 ha en telt ongeveer 17 500 inwoners. Rond de stad Marche-en-Famenne telt de gemeente ook de dorpen Aye, Champlon-Famenne, Grimbiémont, Hargimont, Hollogne, Humain, Lignières, Marloie, On, Roy, Verdenne en Waha. Marche-en-Famenne is fier op het natuurlijke, architecturale en historische erfgoed, evenals op de economische, culturele en toeristische ontwikkeling van de streek. Het is een dynamische gemeente met een veelbelovende toekomst. Dankzij haar ligging langs twee grote verkeerswegen en de treinverbinding geniet de stad van een gunstige geografische situatie. Haar gemakkelijke bereikbaarheid en de dichtbijgelegen bekende oorden maken het er een ideale vakantiebestemming van. Marche, hoofdstad van de Famenne, werd prachtig vernieuwd en slaagde erin de getuigen van het verleden te behouden zoals sommige karaktervolle gebouwen van de 17de eeuw en de kleine straten en steegjes waar het aangenaam is te slenteren. Talrijke fonteinen, sculpturen, pleintjes en de voetgangerszone maken het er een aangename stad van.

8

d e c h a r m e va n d e Fa m e n n e

Marche

De stad werd bovendien verkozen als Belgische laureaat voor de Europese wedstrijd EDEN, European Destinations of Excellence, 2011 omwille van haar talrijke gerenoveerde plaatsen. In dit opzicht is een bezoek aan het Oude Marche onvermijdelijk. Ook niet te missen : de kerkramen van de kerk van Waha die verwezenlijkt werden door de bekende Belgische artiest Jean-Michel Folon en die u een prachtig kleurenspel bieden… Marche beschikt over stedelijke diensten, de infrastructuur en de winkels van een grote stad, middenin de natuur. Van de kleine winkeltjes in het centrum van de stad tot de supermarkten en de grote merknamen net buiten de stad, elke shoppingliefhebber vindt zijn geluk in Marche. En wat gastronomie betreft, kunnen lekkerbekken tussen Franse, Italiaanse, Chinese, Griekse, Tunesische, traditionele of nog ‘nouvelle cuisine’ kiezen… Iedereen vindt naar zijn smaak en budget. Fietsen, wandelen, een museum bezoeken, een partijtje bowling spelen, naar de bioscoop of gewoonweg iets gaan drinken in een toffe plek? Geen probleem, de ontspanningsmogelijkheden ontbreken hier niet en er worden ook, gedurende het hele jaar, allerlei animaties, concerten, spektakels, tentoonstellingen, culturele en sportieve activiteiten georganiseerd.

http ://ec.europa.eu/eden MarcheEn-famenne en-Famenne

Verdenne

Aye

Hollogne Waha Champlon-Famenne Grimbiémont Humain Marloie Lignières Roy Hargimont On

9

Nassogne De gemeente Nassogne ligt op de grens tussen Ardennen en Famenne en heeft een oppervlakte van 11 196 ha. Het telt ongeveer 5 300 inwoners en bestaat uit de dorpen en gehuchten Ambly, Bande, Charneux, Chavanne, Forrières, Grune, Harsin, Lesterny, Masbourg, Mormont en Nassogne. Het woud bestaat uit 60 % loofbomen en 40 % sparren, het strekt zich uit over meer dan de helft van het grondgebied en is het begin van het Ardense massief. Dankzij haar geografische ligging en de rust van haar oorden biedt Nassogne de bezoekers talrijke troeven aan. De gemeente Nassogne is met haar heuvels en valleien een ideale streek om te wandelen en te fietsen, ver weg van de toeristische massa’s. Haar diepe wouden kennen nog veel geheimen. U zult er een intacte, wilde en zuivere wereld vinden, evenals een schitterende flora en een gevarieerde fauna van herten, hinden, reeën, everzwijnen, … Haar prachtige landschappen onthullen hun charmes door de seizoenen heen : vreemd in de mist en de sneeuw, bebloemd in de lente, vol licht tijdens juli en onvergetelijk tijdens de herfst wanneer een zonnestraal de rode, bruine en roestachtige kleuren aansteekt.

10

een voorsmaakje van de Ardennen Nassogne is een streek van openlucht kwekerijen waar talrijke ambachtelijke vervaardigers werken met alle respect ten opzichte van de dieren en de natuur : hertachtigen, varkens, schapen, bijen, …

In Nassogne begrijpt men de echte betekenis van het woord gastronomie en de verschillende verblijfsmogelijkheden (hotels, gites, gastenkamers, campings) zijn een bijkomende troef voor deze charmante plattelandsgemeente waar de gezelligheid van de inwoners overeenkomt met de kwaliteit van hun leven…

Charneux Chavanne Harsin

Nassogne

De bezoekers kunnen aan de hand van talrijke bewegwijzerde wandelingen, MTB-circuits, fietsroutes, de uitkijkplaatsen in het bos of de route van de uitzichtpunten dit paradijs ontdekken. Middenin het bos is het Château du Bois eveneens een omweg waard. In 1871 liet prins Pierre Napoléon Bonaparte, neef van de bekende keizer, dit paviljoen bouwen…

Bande

Grune Ambly Forrières Lesterny

Nassogne Masbourg Mormont

11

12

E411

LavauxSainte-Anne

911

ock

er

onjoux

onneux

E411

N94

Vignée

Ciergnon

Fenffe

E411

N86

N949

Eprave

Auffe

N86

Han-sur-Lesse

Belvaux

N86

(op de RAVeL)

N911

Havrenne

Serinchamps

Basses

N803

Hamerenne

Buissonville

Navaugle

Frandeux

N929 Forzee

N949

Haversin

Rochefort

Ave-et-Auffe

Lessive

Villers-sur-Lesse

Jamblinne

Briquemont

N918

Mont-Gauthier

Chevetogne

Genimont

N929

Enhet

Chapois

Ychippe

N949

Ronvaux

Reux

Côrbion

Wavreille

N855

N849

N86

N4

On

Grupont

Lesterny

N849

Forrières

Jemelle

N836

Hargimont

Aye

Hogne

Humain

N4

Waillet

N86

N896

Mormont

Masbourg

N889

Ambly

Marloie

N4

Grune

Charneux

N888

Champlon

N889

Môchamps

E46

Bande

Lignières

Grimbiémont

Marenne

Roy

Verdenne

Nassogne

E46

N4

E46

Hollogne

Chavanne Harsin

Waha

N63

N86

MarcheEn-famenne en-Famenne

N63

ROMANA

1 81 km


De streek van Rochefort/ Marche/Nassogne ligt op de rand van de Condroz en wordt doorkruist door de Calestienne. Hier vindt u een mengeling van Famenne en Ardennen die sterk verschillen in hun reliëfs, landschappen, dorpen, fauna en flora.

Dit circuit voert u op ontdekking van het Ardense massief met uitgestrekte bossen, heuvelachtige reliëfs en diepe valleien.

Het circuit start op de Place communale in Nassogne. De collegiale Saint-Monon, het oude kerkhof en de weg met lindebomen (geplant in 1803) zijn allen erkend als beschermd erfgoed. De kerk is gedeeltelijk van Romaanse afkomst en de eerste bouw dateert waarschijnlijk uit de 7de of 8ste eeuw. Het actuele gebouw dateert van 1661. Het werd zwaar beschadigd tijdens de Slag om de Ardennen in 1944-1945 en gerestaureerd in 1948. Een didactisch bord (FR/NL) aan de ingang vertelt de geschiedenis van de heilige Monon die rond het jaar 600 van Schotland kwam om de inwoners van de parochie te evangeliseren. De collegiale bevat het praalgraf van de heilige die de landbouwers beschouwen als beschermheilige van het vee en de landbouw.


Vertrek : Place Communale - 6950 Nassogne GPS coörd : 50°7‘43.05“N 5°20‘31.53“O / 50.12862°N 5.34209°O Afstand : 81 km

Volg de Rue de Lahaut richting Champlon en neem op het einde van het dorp de 3de straat rechts, Rue Thier des Gattes. De watertoren dateert van 1928 en werd, in juli 1999, beschilderd door de kunstschilder Serge Nanson. Het fresco stelt de waterdieren en trekvogels voor die in en rond de vijver Les Goffes en op het mooie eilandje wonen.

Volg de vijver langs de linkerkant en rij verder in de Rue Thier des Gattes.

13

U ziet een zeer mooi panorama over het grote woud van Saint-Hubert.

Neem aan de kleine rotonde rechtsaf tot aan de T-kruising waar u linksaf draait. In de afdaling ziet u een prachtig panorama over de vallei van de Masblette, die haar naam dankt aan de rivier die ontspringt op het plateau van Bilaude en die zich op het einde van het dorp Masbourg in de Lhomme werpt. In de vallei bevindt zich op uw rechterkant een barbecuezone die voor een aangename halte zorgt.

Vervolg tot in de vallei en draai aan de kruising met de hoofdweg (opgelet : gevaarlijk!) rechts, richting Masbourg. Aan de ingang van het dorp, iets terug aan uw rechterkant (n° 49), staat een oude watermolen in zandsteen uit de 2de helft van de 18de eeuw. Het kleine dorp Masbourg ligt in de diep beboste vallei van de Masblette, bijrivier van de Lhomme, en zou uit de Merovingische periode dateren. U ontdekt hier meestal oude gebouwen zoals o.a. een vierhoekige hoeve van 1825 (datum op de steen van de ingangspoort), op uw rechterkant na de kerk.

Volg in Masbourg, aan de brug op uw linkerkant, de richting Mormont. Rij door het gehucht Mormont en vervolg in de richting van Awenne. In de vallei ziet u het Domein van de Fourneau Saint-Michel (zie p 79). Het rustige dorp Awenne leeft op het ritme van het gekabbel van het water en telt acht fonteinen die in de 19de eeuw geplaatst werden na enkele hevige branden.

14

In dezelfde eeuw was het dorp ook een belangrijk centrum van klompenmakers. Heden zijn er in het dorp nog enkele getuigen van deze rijke industrie.

U ziet hier het Spaanse huis, een mooi wit vakwerkhuis. Het zou van voor 1590 dateren en was, gedurende meerdere eeuwen, een herberg en vergaderplaats voor het gerechtshof. Op deze plaats zouden in 1618 drie heksen, de zusters Gaumette, tot de brandstapel zijn veroordeeld.

Volg aan de rotonde op het einde van Grupont de richting Rochefort gedurende 3,8 km tot aan de rotonde van Wavreille (versierd met een gebeeldhouwd hert van Francis Daras) en vervolg in de richting van Rochefort. Neem de 1ste baan rechts tijdens de helling (juist na de bushalte), Rue des Rouges Terres, en volg opnieuw rechts de baan over de heuvel in de richting van Forrières. Hier ziet u een zeer mooi panorama over de vallei en de dorpen Forrières en Ambly.


Rij door Awenne via de hoofdbaan en draai op het einde van het dorp rechts, Rue du Ry Bellerose. Draai na 1 km rechts en rij verder tot in Grupont.

Forrières ligt op de kruising van twee belangrijke geologische streken, de Famenne en de Ardennen, en wordt doorstroomd door de Lhomme.

Draai aan de T-kruising in de afdaling rechts en vervolgens nog een keer rechts. In de afdaling, aan de kruising met de Rue Sur-Chanty, bevindt zich een beetje lager dan de baan de kapel Chapelle du Cocher die in 1850 gebouwd werd. Een didactisch bord vertelt u de legende van deze plaats.

Tussen hemel en aarde 1

15

Verder bevinden zich de Pierres du Diable (duivelsstenen), erkend als megalithisch monument uit de periode 2500 à 1500 voor JC. De stenen liggen op de zogenaamde plaats Inzomet (wat op de top betekent). Er zouden hier vroeger zes dolmens (soort tafels die gevormd werden door telkens drie stenen) gelegen hebben. In het totaal waren er dus 18 stenen die in een cirkel lagen. Nu zijn er nog slechts zes; de andere werden waarschijnlijk gebruikt voor het aanleggen van wegen. Volgens de legende zou de Duivel deze stenen hier achtergelaten hebben en onder de dikste steen zou een schat liggen… Enkele meters verder bevindt zich een kruisbeeld dat het symbool zou zijn van de overwinning van het Christianisme op de heidense opvattingen.

Vervolg uw weg linksaf. Op uw linkerkant ziet u de oude boerderij Saint-Monon die verbouwd werd tot een gîte voor groepen.

Neem aan de T-kruising linksaf. Steek de brug over de spoorweg over en rij door het dorp Forrières. Een korte, ontspannende halte op het dorpsplein loont de moeite (zie p 54).

Vervolg uw weg in de richting van Nassogne gedurende 2,5 km. Draai aan het kruispunt aan de ingang van het dorp Ambly links en rij door het dorp via de Rue Principale. Ambly ligt op de rand van de Famenne en de Ardennen en biedt dankzij het heuvelachtige reliëf talrijke panorama’s. Dit kleine en charmante dorpje telt ongeveer 400 inwoners. Men vindt er talrijke gerestaureerde boerderijen uit het begin van de 19de eeuw en enkele vakwerkhuizen. Wij stellen u voor een korte halte te houden op de parking van de kerk om te voet een kleine maar zeer mooie wijk te ontdekken (zie p 52).

16

Hiervoor hoeft u gewoon de hoofdstraat te nemen en enkele meters verder links, Rue de la Pree. Na deze korte halte raden we u het n° 41 aan, de ambachtelijke brouwerij La Saint-Monon (zie p 75).

Een beetje voor het kruispunt ziet u op uw linkerkant La Gatte d’Or. Deze vzw organiseert verschillende ateliers voor kinderen en volwassenen, ook voor personen met een handicap : ezeltochten, schilder-, sculptuur-, tekenateliers, mandenwerk, diatonische accordeon lessen, stages, cabaret concerten, folkavonden, animaties voor scholen op aanvraag, verjaardagsfeestjes, … (T : +32(0)84/22.34.40 - [email protected] - www.lagattedor.be).

Draai aan de kruising met de N896 rechts en vervolgens links in de richting van Marche.


Draai aan de T-kruising rechts, Rue de Harsin, en vervolg gedurende 3,5 km tot aan het volgende kruispunt waar u links de richting van Harsin neemt.

Voor 1800 waren er bijna geen verbindingswegen tussen de kleine dorpen Harsin, Chavanne en de grotere dorpen. Het is pas vanaf 1821 dat deze dorpen zich konden ontwikkelen dankzij de verbetering van de verbindingswegen voor de postkoets die van Marche tot Saint-Hubert reed. Deze kleine dorpen hebben enkele boerderijen uit de 19de eeuw en meerdere vakwerkhuizen.

Neem de 1ste straat rechts in de richting van Charneux. Draai, na de tunnel, linksaf en volg de hoofdbaan. De picknickplaats Les Wèves, op uw rechterkant, biedt een mooi zicht over het dorp Harsin dat juist op de grens tussen Ardennen en Famenne ligt.


17

Charneux lijkt op een bergdorp. Het dorp wordt doorkruist door de vroegere heirweg die Rochefort met La Roche verbond en ligt sinds eeuwen op de oostelijke helling van de vallei van de Grote Invasies. Het is inderdaad langs de as die de N4 volgt dat talrijke legerinvasies, zoals o.a. de Duitse ultieme aanval naar Marche in december 1944, plaatsvonden.

Neem aan de ingang van het dorp Charneux rechts in de richting van Roy. Rij aan het kruispunt aan de ingang van Roy rechtdoor en volg de hoofdstraat om door het dorp te rijden. Het dorp Roy bestaat vooral uit boerderijen in zandsteen en blauwe steen; één ervan dateert van 1748.

Vervolg gedurende 2,5 km tot aan de kruising met de N888 (opgelet : gevaarlijk!). Draai linksaf en volg de richting van Marche gedurende 5 km. Volg daarna de richting van Hollogne/MarcheStation op uw rechterkant en neem de 1ste straat links, richting Waha. Steek de brug over de N4 over, neem aan de rotonde de 1ste straat rechts en rij door het dorp via de hoofdstraat. De kerk Saint-Etienne is een opmerkelijk Romaans gebouw dat erkend is als beschermd erfgoed (Patrimoine Majeur de Wallonie). Ze is omringd door een oud kerkhof met vooraan een lindeboom van meerdere honderden jaren oud, onder de welke een monnik Blanc Curé in stilte bidt. Het is één van de oudste Romaanse kerken van België en de enige die haar herdenkingssteen van de consecratie van de kerk op 20 juni 1050 door Théoduin, bisschop van Luik van 1048 tot 1075, heeft bewaard. De kerk bewaart eveneens de siersteen met de wapenschilden van Filip II, de blazoenen van Luxemburg en die van de stad Marche, doopvonten uit de 16de eeuw, een gotische theoteek uit de 16de eeuw, grafstenen uit de 15de tot 18de eeuw, een reliekhouder uit de 13de eeuw, een fragment van een muurschildering uit de

18

Een beetje verder bevinden zich de hoeve Ferme des Blancs Curés en een vakwerkboerderij uit de 17de eeuw (privé eigendommen).

Neem aan de rotonde de 1ste straat rechts en rij aan de volgende kruising rechtdoor. Op het einde van de straat, ter hoogte van n° 5, bevindt zich de steen SaintHubert. Deze steen is een kalkachtige monoliet die ongeveer op de vroegere grens tussen Marche en Waha ligt en op dewelke de wapenschilden van Bourgondië met de datum 1546 gegraveerd zijn.


13de eeuw, een fragment van een Christusbeeld uit de 16de eeuw, evenals meerdere kunstwerken van de Maître de Waha, beeldhouwwerker uit de 16de eeuw, waarvan één van de merkwaardigste het kruisbeeld is. Dit erfgoed wordt verrijkt door het prachtige kleurenspel van de kerkramen die getekend werden door Jean-Michel Folon en die de martelaar sint Stephanus (saint Etienne), patroonheilige van de parochie, herdenken. Een audiovisuele voorstelling toont de getuigenis van de artiest over zijn werk en hoe de kerkramen verwezenlijkt werden, evenals commentaar over de voornaamste kunstwerken van de kerk. Een andere is toegewijd aan de Maître de Waha waarvan enkele beelden ook zichtbaar zijn in het Museum van de Famenne, gelegen in het stadscentrum.

Draai aan de T-kruising rechts, rij door de tunnel, steek daarna de brug over de N4 over en neem de 1ste straat links, Rue Neuve. Ter hoogte van de parking op uw linkerkant ziet u het beeldhouwwerk Loin verwezenlijkt door Jean-Michel Folon.

Rij rond de Place aux Foires en neem de Allée du Monument. Op het einde van de straat komt u aan het oord van het Monument.


19

Wij nodigen u uit hier een halte te maken om het geklasseerde oord van het Monument en het bosje met een vijftiental boomsoorten te ontdekken. De plaats van het Monument bevindt zich op een schistlaag die beter bekend is als butte de Cornimont en vormt een belangrijk geologisch geheel dat gedurende meerdere eeuwen gebruikt werd. Het oord was lang een bedevaartplaats die bekend was voor de wonderbaarlijke genezingen die er plaatsvonden. Het was ook een heilige plaats waar ouders hun doodgeboren baby kwamen aanbieden met de hoop op een teken van leven om zo het sacrament van de doop te mogen ontvangen. De plaats zou ook gediend hebben om straffen zoals herstellingsvonnissen uit te voeren voor pelgrims en boetelingen die veroordeeld waren door het Gerecht. Het kruisbeeld, op de platte rots die boven de vallei uitkijkt, zou de oudste plaats van het oord zijn. De vorm van de plaats is opmerkelijk aangezien ze op de boeg van een schip lijkt. Men vertelt dat hier heidense rituelen en offers plaatsvonden. Dit is misschien de reden waarom men er in 1610 de kapel van de Heilige Drievuldigheid (Renaissance stijl in blauwe steen) bouwde. In 1642 voegde men er, langs de laan met lindebomen, ook de zeven haltes van de kruisweg aan toe. Een natuurlijke grotholte, die zich westelijk op de heuvelkant bevindt, was de ideale plaats voor een beeldhouwwerk dat de graflegging (Heilig Graf) voorstelt. Ze werd ook uitgekozen omdat de afstand tussen de stad en de grot dezelfde is als die tussen de Golgota en Jeruzalem. De kluizenaarswoning werd waarschijnlijk aangelegd voor de bescherming van het oord.

Volg de baan die rechts naar beneden gaat, neem de 1ste afrit van de rotonde en volg de stadsboulevard tot aan de rotonde ter hoogte van het Maison du Tourisme. Wij nodigen u uit uw voertuig te parkeren (gratis parking bij het Maison du Tourisme) en te voet het oude stadsgedeelte te ontdekken. Talrijke karaktervolle gebouwen werden prachtig gerenoveerd en liggen aan de basis van de overwinning van Marche-en-Famenne als Belgische laureaat van de Europese

20

wedstrijd EDEN (European Destinations of Excellence). Om u te begeleiden is een boekje met beschrijving beschikbaar in het Maison du Tourisme.

Het dorp Verdenne leed enorm tijdens de Slag om de Ardennen. Eén van haar straten heet trouwens Rue Noël 1944 en een monument werd opgericht ter herinnering van de verzetstrijders die om het leven kwamen in september 1944. Ter hoogte van n° 50, Rue Noël 1944, kunt u allerlei groenten kopen bij Vert’Denne (zie p 88).

Rij rechtdoor door het dorp Marenne en volg uw weg tot MenilFavay. Draai in de bocht op het einde van het dorp rechts, Rue du Bois, in de richting van Grimbiémont. Rij daarna rechtdoor gedurende 5,5 km en neem aan de ingang van het dorp Grimbiémont rechts.


Neem de 2de afrit van het rondpunt, richting Maison de la Culture, vervolgens de 2de straat rechts, Rue Saint-Roch, en tenslotte de 1ste links in de richting van Verdenne. Volg de hoofdbaan gedurende 3,7 km tot aan de ingang van het dorp Verdenne, waar u rechts neemt en vervolgens links in de richting van Marenne.

Grimbiémont ligt op een zuidelijke heuvelhelling en telt enkele vakwerkhuizen en hoeven uit de 18de en 19de eeuw, evenals een kapel uit de 11de eeuw. U geniet hier van enkele prachtige panorama’s over de vallei van de Hedrée en men beweert hier dat het dorp een microklimaat heeft.

Blijf rechtsaf volgen om het dorp af te dalen en neem juist voor de kerk rechts.


21

In de bocht beneden de afdaling staat een oude watermolen die opmerkelijk gerestaureerd werd (privé eigendom). Meerdere molenstenen getuigen nog van de vroegere bestemming van dit gebouw.

Draai aan het kruispunt met de N888 (opgelet : gevaarlijk!) links en neem daarna de 1ste rechts, richting Lignières. Rij door het dorp via de hoofdstraat en volg in de richting van Bande. Lignières is een Ardens dorp en is het meest oostelijk gelegen dorp van de gemeente Marche-en-Famenne. De beek Hedrée vloeit hier. Er staan talrijke kleine hoeven uit de 19de en 20ste eeuw, evenals een oude kasteelhoeve met de overblijfselen van een middeleeuwse donjon in leisteenachtige zandsteen (privé eigendom). De kerk Saint-Maurice is een hedendaags gebouw in zandsteen. Ze werd herbouwd in 1967 op basis van plannen die in 1958 door de architect Raymond Lamarche getekend werden. Op de voorgevel staat een fresco getekend ‘N. Randaxhe, 70’.

Neem 2 km na het einde van het dorp Lignières, op de hoogtes van Bande, de kleine baan links (bewegwijzerde wandeling met gele rechthoek -> rij langzaam). Hier ziet u een panorama dat een afstand bedekt van ongeveer 80 km : ten noordoosten de hoogtes van Houffalize, ten westen de hoogtes van Gedinne.

Rij rechtdoor tot aan de plaats Au zéro en de gedenksteen van Chateaubriand (hier bevindt zich en didactisch bord). De plaats Au Zéro is de herinnering van een klein gehucht dat heden verdwenen is. De plaats ligt langs een vroegere heirweg. Het gehucht zou 3 woningen geteld hebben, waaronder een herberg die diende als aflosplaats voor de postkoetsen. Keizerin Marie-Thérèse van Oostenrijk zou hier een halte gemaakt hebben, evenals

22

de schrijver Châteaubriand die de plaats heeft vermeld in zijn Mémoires d’OutreTombe.

Vervolg 200 m en neem rechts om naar het dorp af te dalen. Bande is een Ardens dorp dat gebouwd werd op een rotsachtige schiststrook die uitsteekt over de Bonnier, een kleine zijrivier van de Wamme. Dankzij deze kleine waterloop kon het dorp zich ontwikkelen; het leverde de nodige energie aan de ovens, zagerijen, molens en steengroeven die zich langs de oevers vestigden vanaf de 16de eeuw. Het dorp telt enkele boerderijen in kalk- en zandsteen uit de 19de eeuw en kleinere vakwerkhuizen.

Neem vervolgens de 2de straat linksaf - Y-kruising met een kruis en neem onderaan de helling rechts, Rue Bonny. Neem aan het volgende kruispunt links, dan nogmaals links en rij door het dorp.


Een kleine anekdote : Châteaubriand maakte deel uit van de legers die voor een terugkeer van de koning van Frankrijk waren. Hij werd gekwetst in 1792 tijdens de slag van Argonne, in het noordoosten van Frankrijk en wou Engeland te voet bereiken via de Ardennen. Zo kwam hij ziek en uitgeput toe in de Zéro waar hij verzorgd werd. Een gedenksteen werd in 1948 ter zijn herinnering ingehuldigd door de ambassadeur van Frankrijk.

Iets voor de kerk, op uw linkerkant, werd een monument opgericht ter herinnering van de slachtoffers van de twee oorlogen. Op de parking juist na de kerk bevindt zich een speelplein met picknickzone. Onderaan het dorp, op uw rechterkant, ziet u de kapel Notre-Dame de la Salette op een klein heuveltje. Een laan met lindebomen voert u tot dit neoklassieke gebouw uit de 19de eeuw. Volgens de legende zou deze kapel gebouwd zijn op de


23

1

Goed idee 1

Een Memoriaal werd opgericht ter herinnering van 34 jongelui van Bande en omliggende dorpen die op deze plek gefusilleerd werden door de Duitsers, de avond voor Kerstmis 1944. De ‘kelder’ toont op een sobere manier de foto’s van de slachtoffers en nodigt uit tot een moment van bezinning.

Parkeer uw voertuig op de parking rechts op het einde van het dorp en ga te voet via de tunnel onder de N4.

24

plaats waar vroeger een kasteel stond dat onderdak gaf aan de bandieten die de reizigers en inwoners plunderden… 1

Goed idee 1

Tegenover u bevindt zich de lindebomenlaan dat zich over meer dan 1 km uitstrekt. Ze telt 318 lindebomen die rond 1900 geplant werden (privé eigendom). Tijdens de helling ziet u op uw linkerkant het kasteel van Grune, een oud versterkt huis dat erkend werd als beschermd erfgoed in 1947. Boven de ingangspoort bevindt zich het blazoen van de familie Mozet-Waha in 1613 (zie p 50). 1

Goed idee 2

Rij door het dorp via de Rue du Centre en volg de richting Nassogne.


Neem bij het verlaten van het dorp de brug over de N4 en volg de richting van Grune. Draai aan de T-kruising links, Rue du Centre.

Grune heeft meerdere gebouwen uit de 19de en 20ste eeuw waarvan er een aantal hun grote schuurdeur hebben bewaard. Deze poort gaf toegang tot de schuur die diende als bergruimte voor het hooi en de wagens. Ook de kleine gebouwtjes die dienden als varkensstal zijn nog zichtbaar langs de baan, verwijderd van de woning. De boerderij op n° 7, Rue du Centre, maakt deel uit van de coöperatieve vereniging Fromagerie des Tourelles die verschillende kazen van rauwe koeienmelk, yoghurts en desserts vervaardigt (zie p 88). Op het einde van het dorp Grune, onderaan de helling op uw linkerkant, is de picknickplaats Ry d’Oeure, met een didactisch parcours, een halte waard. Hier


25

1

Goed idee 2

Grune ligt op de top van een heuvel en domineert de valleien van de Wamme en de Wassoie. Vanaf het panorama Point de Vue des Goffes, met picknickplaats, ziet u in het noorden de villa Godefroid, in het noordoosten het kasteel van Chefneufays, en in het oosten, het dorp Bande en de kerktoren van Roy.

Neem op de top van de helling de 1ste baan rechts en rij langs de kerk. Rij vervolgens verder omhoog gedurende een honderdtal meter tot aan het panorama. Om het circuit te hernemen, keer terug en draai aan de kruising ter hoogte van de kerk rechts, Rue du Centre.

26

bevond zich vroeger een wasplaats. De grote stenen bakken ervan bevinden zich nu op de zogenaamde plaats La Pépinette in Nassogne. Een beetje verder vertelt een didactisch bord ons de geschiedenis van de plaats Thier Saint.

De kapel Saint-Monon werd heropgebouwd in 1834 en bevindt zich op de plaats waar men de heilige Monon rond het jaar 636 zou vermoord hebben. Het bevat een cenotaaf (leeg grafmonument ter ere van een overledene), steen met bas-reliëf dat de diaken en zijn versieringen voorstelt. Ieder jaar, de zondag na Hemelvaart, vindt de processie Saint-Monon plaats. Het schrijn met de heilige relikwieën wordt dan van de collegiale naar de kapel gedragen. Tijdens de processie strijken de pelgrims, meestal landbouwers, het schrijn met gras of takken die ze daarna als voedsel geven aan hun dieren; zo hopen ze deze het hele jaar te beschermen.


Vervolg gedurende 4 km en rij aan het kruispunt aan de ingang van het dorp Nassogne rechtdoor, Rue de Coumont.

Draai aan het kruispunt helemaal onderaan de Rue de Coumont links om zo de Place communale terug te bereiken.


27

N94

E411

LavauxSainte-Anne

N911

Hérock

Ver

E411

Havène

Lissoir

28

Conjoux

Conneux

E411

N94

Vignée

Ciergnon

Fenffe

E411

N86

N949

Eprave

Auffe

N86

Han-sur-Lesse

Belvaux

N86

(op de RAVeL)

N911

Havrenne

Serinchamps

Basses

N803

Hamerenne

Buissonville

Navaugle

Frandeux

N929 Forzee

N949

Haversin

Rochefort

Ave-et-Auffe

Lessive

Villers-sur-Lesse

Jamblinne

Briquemont

N918

Mont-Gauthier

Chevetogne

Genimont

N929

Enhet

Chapois

Ychippe

Ronvaux

Reux

Côrbion

N949

Wavreille

N855

N849

N86

N4

On

Grupont

Lesterny

N849

Forrières

Jemelle

N836

Hargimont

Aye

Hogne

Humain

N4

Waillet

N86

N896

Mormont

Masbourg

N889

Ambly

Marloie

N86

N4

Grune

Charneux

N888

Champlon

N889

Môchamps

E46

Bande

Lignières

Grimbiémont

Marenne

Roy

Verdenne

Nassogne

E46

N4

E46

Hollogne

Chavanne Harsin

Waha

N63


N63

ROMANA

2 75 km

De Calestienne

De Famenne ligt tussen de Ardennen en de Condroz en vormt een grote depressie waar de leisteen alomtegenwoordig is en waar de hoogte zelden meer dan 300 meter is. Verdeeld tussen plateaus en heuvels is ze duidelijk zichtbaar vanaf de omliggende hoogtes en biedt ze prachtige landschappen.

De Famenne wordt doorkruist door de Calestienne, een smalle strook van kalksteen en leemgronden met een unieke flora die sterk verschilt van de naburige regio’s. Dit circuit stelt u voor op ontdekking te gaan van deze ‘kalkachtige slang’, die zich uitstrekt over de volledige breedte van Wallonië : van Chimay en Couvin ten westen tot Hamoir, Ferrières en Aywaille ten oosten, via Givet (Frankrijk), Beauraing, Rochefort, Marche-en-Famenne, Hotton en Durbuy.

De Calestienne

Vertrek : Place Théo Lannoy - 5580 Han-sur-Lesse GPS coörd : 50°7‘32.38“N 5°11‘13.65“O / 50.12566°N 5.18713°O Afstand : 75 km

Het circuit start op de Place Théo Lannoy in Han-sur-Lesse. Han-sur-Lesse is vooral bekend dankzij de beroemde grotten en het resultaat van twee natuurfenomenen over een periode van enkele miljoenen jaren. Het eerste fenomeen is het regenwater dat zuur werd tijdens de passage door de humus (grond gevormd door gewasresten) en dat delen van het kalksteenmassief (gevormd door koraal- en schelpdiertjes op de bodem van de zee die de volledige oppervlakte van de aarde bedekte) heeft weggesleten. Na de terugtrekking van de zee versmalden en verscheurden deze lagen zich verticaal. Het tweede fenomeen is het water van de Lesse dat, geladen met aarde en stenen, in deze scheuren vloeide. Zo ontstonden onderaardse galerijen en zalen van ongeveer 14 km. De rivier stroomde steeds dieper en na verloop van tijd kwamen enkele galerijen droog te staan. Concreties werden gevormd door de accumulatie van de kalkhoudende ringen waarmee de regendruppels geladen werden tijdens het doordringen in de grond. Deze kalkconcreties noemt men stalactieten indien ze aan het plafond hangen en stalagmieten indien ze op de grond staan. Hun snelheid van vorming is zeer verschillend : van 0,2 cm

29

1

Goed idee 1

De Belvédère biedt één van de mooiste panorama’s van de streek, typisch landschap van de Famenne met in de verte de horizon van de Ardennen. Deze plaats wordt beschermd zowel voor haar schoonheid als voor haar fauna en flora. Aan uw voeten, liggen de buitengewone ‘droge vallei’ of ‘chavée’ - het is eigenlijk de oude bedding van de Lesse - en het beboste massief Boine, in het welke de rivier de grotten van Han heeft gegraven. Tot 100 000 jaar geleden volgde de Lesse deze grote meander alvorens een gemakkelijkere onderaardse loop te vinden en zo de kloof van Belvaux te vormen. Hier verdwijnt de rivier in de kalkachtige ondergrond via een duizelingwekkende val van een vijftigtal meter. Dit noemt men hier ‘het verliezen van de rivier’. Ze verschijnt weer 2 km verder bij het verlaten van de grotten. Het absorptiedebiet van deze diepte is beperkt tot 25 000 liter per seconde. Bij een hoger debiet vloeit de rivier opnieuw door de vroegere meander, rond het massief van Boine, en overstroomt zo de omliggende dorpen. De inwoners van Han zeggen dan dat ‘het water draait’. Met het doel om deze natuurlijke plaats te behouden, heeft de eigenaar van het domein hier een park met wilde dieren geopend dat eerst enkel toegankelijk was per safaricars. Dit dierenpark werd ingehuldigd op 13 juli 1970 en bevat op een gebied van 250 ha, 17 diersoorten die in de streek wonen of gewoond hebben : wilde zwijnen, wolven, wilde katten, vossen, steenbokken, lynxen, tarpans, damherten, moeflons, oerossen, herten, bizons, Schotse runderen, bruine beren, Przewalski paarden, gemzen, ...

Draai na 1 km rechts, richting Hamerenne. Op de top van de helling bevindt zich de Belvédère. Laat uw voertuig achter op de kleine parking links en ga te voet verder langs de andere kant van de baan. Keer terug om het circuit te vervolgen en neem aan de T-kruising rechts, richting Rochefort.

30

tot 9,6 cm per eeuw. Zowel in de winter als in de zomer, stabiliseert de temperatuur in de grotten op 13°. Een nauwkeurig onderzoek van de site toonde sporen van leven, gaande van de late Steentijd tot de Romeinse tijd en de Middeleeuwen. Een bezoek aan de grotten van Han-sur-Lesse is dus niet te missen!

Verlaat Han-sur-Lesse en volg linksaf de richting van Rochefort. Goed idee 1

Draai aan het voornaamste kruispunt van Rochefort rechts in de richting van Saint-Hubert. Rochefort is vooral bekend dankzij het trappistenbier en het Lachfestival maar ook dankzij de tennisster Justine Henin die hier geboren is. De Lhomme vloeit door de stad. Vroeger gooide ze zich in de grot van Lorette maar dit is nu niet meer het geval dankzij de aanlegging van de kunstmatige dam die gebouwd werd om het water rond de stad om te leiden en de molens te bevoorraden. Bij overstromingen vloeit een deel van de rivier terug over haar vroegere bedding en in de grot; dit gebeurt via de Trou des Maulins of Malins, dat volgens volksetymologie verwijst naar de Nutons (dwergen), kleine bewoners van de grot, die volgens de legende veel diensten bewezen aan de bewoners… Op wetenschappelijk gebied komt de term Trou Maulin voort van Trou du Noù Moulin of nouveau moulin (nieuwe molen).

De Calestienne

1

Het water en de bodemkwaliteit spelen een fundamentele rol in de lokale ontwikkeling, onder andere voor de vervaardiging van het trappistenbier waarvan water een belangrijk onderdeel is. Het water dat men voor het trappistenbier gebruikt is bijzonder zuiver en vindt zijn oorsprong in de bron Tridaine, naast de abdij van Saint-Remy.

De Calestienne 2

31

1

Goed idee 2

Het Rond du Roi panorama biedt een prachtig uitzicht over de stad. Het is een stukje Famenne en één van de beste voorbeelden van onze landschappen. Het park Lesse en Lhomme biedt de flora buitengewone milieus die het resultaat zijn van de contrasten van de bodem en het verschillende klimaat (zonniger en warmer dan in de Condroz en de Ardennen; minder regen : 850 mm tegen 1 000 tot 1 100 mm aan Ardense zijde). Dit beschermde gebied telt opmerkelijke plantenassociaties en het dominante soort is de donzige eik die zich steeds op de hoogste, zonnige en warme hellingen bevindt. De bodem is zeer stenig en kalkachtig. Hij is zeer permeabel en houdt bijna geen water tegen; de andere planten moeten zich aanpassen aan de droogte. In tegenstelling tot de Ardense bossen bestaat het bos van de Famenne voornamelijk uit loofbomen (beuk, haagbeuk, eik en esdoorn). Men plantte er ook dennen en zwarte dennen. In groep zijn deze dennen zeer schaars en zeer hoog zoals in de Rond du Roi; geïsoleerd is hij kleiner en dichter zoals bij de belvédère van Han. De naalden zijn per twee gegroepeerd en verschillen van die van de Ardense sparren.

Neem juist na de ruïnes van het gravenkasteel rechts en blijf op uw rechterkant omhoog rijden om tot aan de Rond du Roi te komen. Keer terug om het circuit te vervolgen, neem aan het kruispunt met de hoofdstraat links en volg de richting van de Grot van Lorette.

32

1

Goed idee 2

Draai 200 meter hoger links en volg voorzichtig de richting van de Grot van Lorette.

Let eveneens op de zeer mooie kapel van Lorette (zie p 56).

Neem ter hoogte van de parking van de grotten links en aan het kruispunt met het stenen kruis nogmaals links, Rue des Valennes. Vervolg rechtdoor en neem aan de kruising waar een bank staat linksaf. Deze plaats wordt les Rabanisses genoemd. Vervolg rechtdoor, richting Jemelle, en daal in de richting van het dorp af tot aan de kerk.

De Calestienne

De grot van Lorette biedt u een duik van 60 meter onder de grond met als hoogtepunt de zaal van de Sabbat. Tegenover de andere Belgische grotten is deze grot zeer vertikaal. Ze ondergaat dikwijls geologische onderzoeken en studies over de tektonische fenomenen.

Wij raden u een korte halte aan nabij de kiosk tegenover de kerk. Jemelle is een verkleinwoord van het Germaanse woord Gamunda dat samenvloeiing betekent. Volgens de legende wenste de dochter van de heer van Rochefort een naam te geven aan elke plaats die ze bezocht tijdens haar reizen door hun landen. Aangekomen aan de samenvloeiing van de Lhomme en de Wamme, waar je nu bent, zagen de twee reizigers de tweeling (jumelles in het Frans). Het meisje stapte uit de koets en plotseling hoorde ze een stem uit de golven die zei : ‘Je me mêle’ (ik vermeng me). Vol bewondering rende ze naar haar vader en zei : ‘Wij noemen het : Je me mêle’. Later werd het Jememelle en uiteindelijk werd de naam verkort tot Jemelle.

De Calestienne 2

33

1

Goed idee 3

Wij nodigen de bierliefhebbers uit een kleine halte te maken in de ambachtelijke brouwerij Saint-Monon (zie p 75).

Neem daarvoor de 1ste straat rechts, Rue Principale. De brouwerij bevindt zich een beetje verder op uw rechterkant. Keer na uw bezoek terug om het circuit te vervolgen en draai rechts, Rue de Harsin.

Vervolg rechtdoor langs de linkerkant van de kerk en neem aan de T-kruising met de hoofdbaan rechts. Draai na de tunnel rechts, richting Forrières en neem na 1,8 km links, richting Ambly. Neem aan het kruispunt aan de ingang van Ambly links, Rue de Harsin. 1

Goed idee 3

Neem vervolgens de 1ste straat links, Chemin de la Mouchonnière, en volg na 2 km, op de top van de helling, de kleine landweg op uw linkerkant (bewegwijzerde wandeling met gele rechthoek -> rij langzaam).

34

Rij aan het kruispunt aan de ingang van het dorp On linksaf naar beneden, Rue Jean Jadot, en neem aan de T-kruising rechtsaf. Rij rond de Place Capitaine Mostenne, langs de kerk en draai daarna linksaf, richting Hargimont. Het dorp telt meerdere opmerkelijke gebouwen uit de 18de en 19de eeuw, waaronder de oude boerderij Toussaint, gebouw in blauwe steen in U vorm, gelegen langs de rivier, op het einde van het dorp.

Steek de brug over de Wamme over en draai rechts, richting Hargimont.

De Calestienne

U komt in On, dorp dat een sterk heuvelachtig reliëf heeft. Het wordt omringd door bossen en ligt op de zuidelijke helling van de vallei van de Wamme. Dankzij de dichtbij gelegen spoorweg en het Gerny plateau kende de landbouw en de steengroeve hier een belangrijke ontwikkeling. Samen met Jemelle, Rochefort en Han-sur-Lesse is de streek van On één van de meest interessante in België op het gebied van onderaardse hydrologie wegens de aanwezigheid van drie rivieren - de Wamme, de Lesse en de Lhomme - die hier een belangrijk ondergronds netwerk hebben en ingewikkelde en grote bekkens graven.

In het begin van Hargimont ziet u op uw linkerkant de hoeve Ferme de la Commanderie (Commanderij hoeve). Dit gebouw (n° 31) draagt de naam van de eigenaars uit de 12de en 14de eeuw, de Tempeliers en de Hospitaalridders van SintJan van Jerusalem. Een beetje verder, op n° 23, bevindt zich de hoeve Ferme de l’Hôpital (gasthuis) uit de 19de en 20ste eeuw (zie p 49).

Neem na de Ferme de la Commanderie rechts in de richting van Ambly en daarna links, Rue Saint-Gobert. U komt tegenover het prachtige kasteel van Jemeppe, indrukwekkend middeleeuws kasteel met donjon (het oudste gedeelte uit de 13de eeuw), in

De Calestienne 2

35

klassieke stijl uit de 17de eeuw en waarvan de slotgracht bevoorraad wordt door de Hedrée. Links van het kasteel staat een oude boerderij uit de 17de eeuw. Het geheel werd erkend als beschermd erfgoed in 1982, prachtig gerestaureerd vanaf 1998 en verbouwd tot een luxe seminariecentrum (zie p 50).

Draai aan de T-kruising (tegenover het kasteel) links. Neem aan de volgende T-kruising rechts, richting Marche, en volg daarna onmiddellijk de kleine baan links, richting Aye. U rijdt nu door een gedeelte van het Gerny plateau. De naam van deze vruchtbare vlakte komt van het woord Germanica (latijns woord dat zolder betekent). Daarom noemt men ze ook de zolder van de Famenne. Deze uitgestrekte landbouwzone is ook een tussenstop voor veel trekvogels.

Draai aan het volgende kruispunt, op de top van de helling, ter hoogte van een klein geïsoleerd gebouw en een radioantenne, rechts en aan de T-kruising opnieuw rechts. U rijdt langs het domein van het kasteel van Hassonville (hotel-restaurant) dat een prachtig park heeft van 55 ha dat werd aangelegd door een leerling van Le Nôtre, tuinarchitect van Lodewijk XIV. Het oudste gedeelte van het kasteel dateert van 1687.

Vervolg tot aan het kruispunt met de N836 (opgelet : gevaarlijk!). Steek over en vervolg rechtdoor in de richting van Marloie. Draai na de 2de brug over de spoorlijn rechts. Het dorp Marloie ontwikkelde zich sterk in de 19de eeuw dankzij de spoorweglijn Brussel-Arlon en de lijn van de Ourthe. Nu is het station het voornaamste van de streek.

36

Op 21 mei 1944 werd een Duits konvooi van 30 wagons, geladen met 450 ton explosieven, gebombardeerd door de Geallieerden. Het volledig vernielde dorp telde tientallen doden en honderdtallen gewonden. De parochiekerk werd eveneens verwoest en heropgebouwd in 1954.

Op uw linkerkant, juist voor de kerk, bevindt zich de Vieille Cense. Het is een merkwaardig vernieuwd architecturaal geheel dat erkend werd als beschermd erfgoed in 1988. Het toont de opeenvolgende fases van de restauratie van de plaats sinds de 15de eeuw, van het oudste gedeelte tot het modernste. Het telt ook een receptiezaal en drie zalen die dienen voor prestigieuze tentoonstellingen (Milo Dardenne, Jean Dupont, Jean-Michel Folon, Remy Van den Abeele, …).

Draai aan de verkeerslichten links, richting Marche. Volg na de 2de lichten de hoofdbaan tot aan de 3de lichten waar u rechts neemt in de richting van Waha. Vervolg rechtdoor, Rue du Maquis, in de richting van de kerk.

De Calestienne

Rij voorbij het station en draai linksaf.

Aarzel niet uw voertuig te parkeren op de parking rechts onderaan de kerk SaintEtienne om deze van dichtbij te bekijken en u door het opmerkelijke kleurenspel van de kerkramen verwezenlijkt door Jean-Michel Folon te laten betoveren (zie p 18).

Draai juist voor de kerk rechts, Rue du Chêne. Neem vervolgens links omhoog en tenslotte de 2de straat links, Rue du Petit Bois. De Rue du Petit Bois biedt een mooi panorama over de eerste dorpen van de provincie Namen.

Draai aan het kruispunt op het einde van de straat links. Neem aan het rondpunt de 1ste straat rechts en steek de brug over de N4 over.

De Calestienne 2

37

1

Goed idee 4

De kleine vallei Fond des Vaulx, met een oppervlakte van 15 ha, biedt een landschap dat fel contrasteert met de uitgestrekte vlakte van Marche. Het is een gedeelte van de Calestienne, een kalkachtige strook die gevormd werd gedurende miljoenen jaren door de zure waters van het zuidelijk gelegen Ardense massief. Talrijke legendes zijn verbonden aan deze mysterieuze plaats… Via drie niet bewegwijzerde wandelcircuits van 2,2 tot 4,5 km, ontdekt u talrijke grotten (Grotte de la Ducasse, Trou du Renard, …), een afgrond die Trotti aux Fosses genoemd wordt (unieke bezienswaardigheid in België beschermd als Cavité Souterraine d’Intérêt Scientifique, natuurlijke en kunstmatige ondergrondse plaatsen), holtes en rotswanden (Plate Pierre, …). De fauna, de flora en de geologie zijn hier beschikbaar en kunnen alle natuurliefhebbers bezig houden. Een overdekte barbecue en het Hébert parcours (trimbaan) staan ter beschikking van de wandelaars en sportliefhebbers. Er grazen ook regelmatig oerossen en schapen in de vallei tot groot genoegen van klein en groot.

Rij in de Rue des Tanneurs rechtdoor en neem de 1ste straat rechts tot aan de tunnel die de ingang is van de Fond des Vaulx. Ga verder op de hoofdbaan tot aan het volgende kruispunt om het circuit te vervolgen. Neem rechts en nog eens rechts, Rue des Tanneurs. Neem vervolgens de 2de straat links, Rue Rempart des Jésuites.

38

In het begin van de Rue Rempart des Jésuites staat de Juniesse-toren, het enige overblijfsel van de versterkingsmuren van de stad. Lang bevond zich hier het museum van het kantwerk. Nu is een zaal van het Museum van de Famenne toegewijd aan deze ambacht die zijn glorietijd kende in de 19de eeuw. Heden geeft de Juniesse-toren onderdak aan de werken van de vioolbouwer Gauthier Louppe en van de leerlingen van de Internationale Vioolbouwschool die zich in het bijgebouw bevindt. 1

Goed idee 4

Neem rechts tot aan het rondpunt tegenover het Maison du Tourisme en neem de 4de afrit, richting Rochefort. Wij nodigen u uit uw voertuig te parkeren (gratis parking bij het Maison du Tourisme) en te voet de hoofdstad van de Famenne en het stadscentrum te ontdekken die gekenmerkt wordt door een architecturale harmonie, karaktervolle gebouwen, opmerkelijk gerestaureerde straten en huizen, schaduwrijke pleintjes, fonteinen, sculpturen en een voetgangerszone. Om u te begeleiden is er een boekje met beschrijving beschikbaar bij het Maison du Tourisme.

De Calestienne

Draai aan het volgende kruispunt links, richting Marche. Neem na de spoorweg de 2de straat rechts, Rue des Tanneurs, en vervolgens de 2de links, Rue Rempart des Jésuites.

Het bezoek aan het Museum van de Famenne loont ook de moeite. Het bevindt zich in een prachtig burgerhuis uit de 18de eeuw en doet u reizen van de Middeleeuwen tot de Hedendaagse kunst.

Neem aan de rotonde op het einde van de stadsboulevard de 1ste afrit rechts en volg de richting Aye (opgelet : gevaarlijk!).

De Calestienne 2

39

1

Goed idee 5

Op verschillende plaatsen wordt het gebied gekenmerkt door kleine heuvels op een vlak landschap (‘Tiennes’ genoemd). Dit is het typische landschap van de Calestienne. De ‘Tiennes’ zijn het resultaat van het werk, gedurende een paar honderd miljoen jaar, van de zee, de plooiingen van de aardkorst, de ijstijd en de verwarming van het klimaat. De waterinfiltraties creëerden vele grotten zoals die van Han, Rochefort, Hotton of Remouchamps.

Draai aan hetzelfde kruispunt rechts en rij verder gedurende 2 km tot aan een grote antenne waar u van een prachtig panorama geniet. Keer terug tot aan het kruispunt om het circuit te vervolgen en neem rechts, richting Navaugle.

Rij voorbij de kliniek en blijf de hoofdbaan volgen. Neem na de bocht de brug over de spoorweg en volg linksaf. Aye ligt op een schistlaag tussen de vallei van de Lesse en die van de Ourthe. Het dorp biedt prachtige panorama’s over de Famenne en de eerste heuvels van de Ardennen. Na de kerk ziet u op uw linkerkant meerdere opmerkelijke gebouwen (privé eigendommen). N° 12 is een oude boerderij in L-vorm uit het einde

40

van de 18de eeuw. N° 16, de Manoir (landhuis), is een traditionele woning in baksteen en blauwe steen met bijgebouwen van 1699-1700. Na de oorlog werd het gerestaureerd van 1920 tot 1927, en opnieuw van 1967 tot 1970. De kasteelhoeve, n° 20, werd gebouwd tijdens de 1ste helft van de 17de eeuw. Ooit was de woning omringd door slotgrachten en een ophaalbrug gaf toegang tot het kasteel. Deze elementen worden nog vermeld in 1877. Het is in de 18de eeuw dat het kasteel tot hoeve verbouwd werd.

Op uw linkerkant, aan de ingang van het dorp, ziet u het kasteel van Humain (privé eigendom). Het werd gebouwd in 1756 door Charles-Antoine de Rossius, heer van Humain, en is omringd door een groot park met vijvers. Aan de ingang van het domein staan twee gekroonde pilasters uit de 19de eeuw. Het kasteel werd verbrand in december 1944 tijdens de Slag om de Ardennen en vervolgens gerestaureerd in haar oorspronkelijke stijl.

Neem op het kleine pleintje aan de ingang van het dorp rechts, Rue de Thys, en volg de hoofdstraat tot in Havrenne.

De Calestienne

Volg de hoofdstraat om door het dorp Aye te rijden en volg daarna de richting Humain.

Humain, dorp met een gevarieerd en geaccidenteerd reliëf, strekt zich uit op de noordelijke heuvel van de Calestienne en is omringt door het plateau van de Gerny, een rijke landbouwzone. De naam Gerny zou voortkomen van het latijnse Germanica (zolder), vandaar de bijnaam de zolder van de Famenne. Het dorp telt meerdere hoeven in kalksteen uit de 18de en 19de eeuw, zoals de hoeve Ferme des Moines uit de 17de eeuw (op uw linkerkant, n° 38, Rue de Thys).

Rij door het dorp Havrenne en volg de hoofdstraat tot in Buissonville.

De Calestienne 2

41

1

Goed idee 6

Wij nodigen u uit de tijd te nemen om het kleine dorpje Belvaux te bezoeken. Het heeft een opmerkelijk erfgoed (kapel, broodoven, oude molen, …) en is een prachtige plaats om te wandelen. U ontdekt ook in steen gesculpteerde slakken langs de rivier. Deze sculpturen herinneren ons aan de slakkenteelt die de belangrijkste economische activiteit was in de streek in de 19de eeuw. Daarom worden de inwoners ook ‘Caracolis’ genoemd (slakken in het Waals).

Neem aan de T-kruising links, rij over de brug en neem daarna rechts. U kunt uw voertuig parkeren op de parking iets verder. Keer terug na uw bezoek en neem aan het kruispunt na de brug rechts, richting Han-sur-Lesse.

De drempels, de stoepen, de kleine nis toegewijd aan de Maagd Maria op de voorgevel van n° 28 en de funderingen van het huis zijn gebouwd in roze marmer afkomstig uit de oude steengroeve van de vlakbij gelegen abdij Saint-Remy. Op de top van de helling geniet u van een mooi panorama.

Rij door Buissonville en neem na de kerk links, Rue de la Fontaine.

42

Aan het kruispunt met de hoofdbaan (opgelet : gevaarlijk!), rij rechtdoor, richting Navaugle. 1

Goed idee 5

Rij door het dorp Navaugle en vervolg tot in Frandeux.

Volg de richting Laloux-Briquemont en rij door de 2 dorpen. Na 1,3 km, aan de kruising met de N911, draai linksaf en neem vervolgens de 1ste rechts, richting Jamblinne. Rij door dit kleine sympathieke dorpje en volg de richting van Villers-sur-Lesse. Juist na het kruispunt, op uw rechterkant, bevindt zich één van de talrijke vertrekpunten van het autonome netwerk voor traag verkeer (RAVeL - Réseau Autonome de Voies Lentes) dat Jemelle met Houyet verbindt. Deze oude spoorlijn werd afgebroken in 1978 en aangelegd voor de voetgangers, fietsers en andere trage weggebruikers.

De Calestienne

Bewonder de mooie gebouwen en, in de zomer, de bebloemde voorgevels van de huizen (bewijs dat de inwoners hun dorp waarderen).

Verder, ter hoogte van de brug, ziet u de wilde en ongetemde Lesse. Deze rivier ontspringt in Ochamps en stroomt door Daverdisse, Halma, Chanly en Resteigne. Daarna verdwijnt ze in de kloof van Belvaux op de hoogtes van Han-sur-Lesse, alvorens opnieuw aan de oppervlakte te verschijnen aan de uitgang van de grotten. Vervolgens stroomt ze naar Lessive, Villers-sur-Lesse, Houyet en tenslotte werpt ze zich in de Maas ter hoogte van Anseremme. De Lesse stroomt zo noordwaarts over een afstand van 84 km.

Vervolg uw weg tot in Villers-sur-Lesse.

De Calestienne 2

43

1

Goed idee 7

Met uw rug naar de oude kalkoven (zie p 60), kunt u de anticlinaal van Wavreille bekijken, ook wel ‘geitenkop’ genoemd. Hij wordt vermeld in de geografische boeken van België en is erkend als een beschermd gebied. Een anticlinaal is een koepelvormige plooiing die in het landschap verschijnt in de vorm van een heuvel die door de erosie geëffend wordt. Dit is het resultaat van de accumulatie van zeesedimenten gedurende miljoenen jaren. De aldus gevormde lagen verschijnen aan de oppervlakte in de vorm van overlangse stroken geordend in verhouding met de plooiingsas. Het gewicht van hun opeenstapeling verandert in steen de sedimenten die in het calciumcarbonaat (minstens 50 % van de kalksteen) vastzitten. De opwaartse plooien van de anticlinaal worden veroorzaakt door de voortdurende bewegingen van de continenten (2-15 cm/ jaar).

Draai aan het kruispunt met de hoofdbaan, aan de ingang van Han-sur-Lesse (opgelet : gevaarlijk!), links. Vervolg gedurende 1 km alvorens eventjes te stoppen op de kleine parking aan de andere kant van de baan. Keer terug om het circuit te vervolgen en rij rechtdoor in de richting van Han-sur-Lesse. Het dorp Villers-sur-Lesse is nauw gebonden aan de geschiedenis van de Koninklijke Schenking. Aan de ingang van het dorp staat het gele kasteel (Château Jaune). Het werd gebouwd in de 14de eeuw door de 1ste heer van Villers. Het overheerst, op uw rechterkant, een prachtige koninklijke boerderij uit de 18de eeuw met vakwerkmuren. De lemen muren van leem en stro werden heel vaak vervangen door muren in baksteen. Het jaartal staat vermeld op de puntgevel en een gedenksteen uit de 16de eeuw, in de muur genesteld, stelt twee personages voor : Mozes en Aaron met de tafelen der wet. Het kasteel en de boerderij zijn allebei eigendom van de Koninklijke Schenking. Meer dan de helft van de gronden van Villers-sur-Lesse zijn dit trouwens ook. Koninklijke schenkingen zijn eigendom van de Belgische Staat die ze niet mag afstaan of van oppervlakte verminderen. Het koninklijke kasteel van Ciergnon, dat heden gebruikt wordt door de actuele koninklijke familie, ligt niet ver van hier (zie p 61).

44

Het charmante dorpje Lessive is een typisch dorpje uit de streek. Het heeft een oude watermolen die niet bezoekbaar is en waarvan de ambachtelijke machines nog intact zijn (privé eigendom). Het gebouw is erkend als beschermd erfgoed sinds 1991. Het dorp wordt regelmatig overstroomd door de Lesse, wat waarschijnlijk aan de oorsprong ligt van de bijnaam die de inwoners kregen, nl. ‘Tchabots’ (kleine vis van 12 à 15 cm met platte, zwarte kop). Bij hoog water vissen de inwoners zelfs vanaf hun drempel. Lang geleden moesten de inwoners al van jongs af aan leren omgaan met stelten (skasses in het Waals). De stelten waren inderdaad noodzakelijk om zich te kunnen verplaatsen tijdens overstromingen, en vooral om het vee te begeleiden naar weilanden die verder van de Lesse lagen. De traditie bleef bestaan dankzij de folkloristische groep Les Skassis van Lessive. De leden van deze vereniging, die in 1950 werd gesticht, dragen tijdens hun optochten een blauwe boerenkiel en een pet op hun hoofd. Het dorp is ook gekend omwille van de plaatsing van de 1ste antenne voor telecommunicatie per satelliet (grondstation RTT) in 1971. Meerdere elementen hebben dit project positief beïnvloed : de kwaliteit van de ondergrond, de natuurlijke bescherming van het reliëf, het microklimaat en de afwezigheid van storende golven.

De Calestienne

Neem juist na het hotel de baan links, Rue de la Wimbe. Draai vervolgens opnieuw links, richting Lessive. Neem in het centrum van het dorp Lessive rechts, richting Ave-et-Auffe.

Neem juist na de antennes, op de top van de helling bij het verlaten van Lessive, links en vervolgens onmiddellijk links (doorheen de velden) tot in het dorpje Auffe. Geniet van de prachtige panorama’s op 360°.

Rij aan de kruising met de hoofdbaan rechtdoor in de richting van Belvaux. 1

Goed idee 6

Vervolg in de richting van Han-sur-Lesse. Draai aan de ingang van het dorp rechts om zo terug de Place Théo Lannoy te bereiken. 1

Goed idee 7

De Calestienne 2

45

4

Ver

E411

LavauxSainte-Anne

N911

Hérock

Havène

Lissoir

46

N94

E411

Conjoux

Conneux

E411

N94

Vignée

Ciergnon

Fenffe

E411

N86

N949

Eprave

Auffe

N86

Han-sur-Lesse

Belvaux

N86

(op de RAVeL)

N911

Havrenne

Serinchamps

Basses

N803

Hamerenne

Buissonville

Navaugle

Frandeux

N929 Forzee

N949

Haversin

Rochefort

Ave-et-Auffe

Lessive

Villers-sur-Lesse

Jamblinne

Briquemont

N918

Mont-Gauthier

Chevetogne

Genimont

N929

Enhet

Chapois

Ychippe

N949

Ronvaux

Reux

Côrbion

Wavreille

N855

N849

N86

N4

On

Grupont

Lesterny

N849

Forrières

Jemelle

N836

Hargimont

Aye

Hogne

Humain

N4

Waillet

N86

N896

Mormont

Masbourg

N889

Ambly

Marloie

N86

N4

Grune

Charneux

N888

Champlon

N889

Môchamps

E46

Bande

Lignières

Grimbiémont

Marenne

Roy

Verdenne

Nassogne

E46

N4

E46

Hollogne

Chavanne Harsin

Waha

N63


ROMANA

3 103 km


Het circuit start aan het Maison du Tourisme, Place de l’Etang, in Marche. Marche telt talrijke karaktervolle gebouwen. De architecturale harmonie van de stad, de opmerkelijk gerenoveerde gebouwen en straatjes, de voetgangerszone, de schaduwrijke pleintjes, de fonteinen en sculpturen zijn de getuigen van een geslaagde stadsvernieuwing. De stad Marche werd verkozen als Belgische laureaat voor de Europese wedstrijd EDEN 2011 (European Destinations of Excellence) dankzij de talrijke gerenoveerde plaatsen zoals de Juniesse toren (laatste overblijfsel van de middeleeuwse versterkingsmuren), het huis Jadot (Museum van de Famenne), het Karmelietenoord, het kasteel Van der Straeten (stadhuis), de Manoir (hotel-restaurant), de oude korenhal (restaurant), de oude Jezuïetenkerk (hotel-restaurant), … Boekje met uitleg beschikbaar bij het Maison du Tourisme.


Vertrek : Place de l’Étang, 15 - 6900 Marche-en-Famenne GPS coörd : 50°13‘47.24“N 5°20‘35.13“O / 50.22979°N 5.34309°O Afstand : 103 km

Neem de stadsboulevard in de richting van Rochefort en aan de eerste kleine rotonde de tweede afrit, Boulevard du Midi. Op uw rechterkant ziet u het stadhuis dat in het park Van der Straeten ligt. Dit oude kasteel werd door de gemeente gekocht in 1966 om er het gemeentebestuur in te vestigen in 1977. Het park heeft een oppervlakte van 3 ha en telt meerdere opmerkelijke bomen, een ecologische vijver, een skateboard zone en een speelplein voor de kleintjes.

47

Rij tot op de Place aux Foires. Rij er gedeeltelijk rond, eerst rechts, dan links, en neem rechtsaf om tot aan de kruising met de Avenue de la Toison d’Or te komen. Ter hoogte van de parking op uw rechterkant ziet u het beeldhouwwerk Loin (Ver), verwezenlijkt door Jean-Michel Folon.

Steek voorzichtig het kruispunt over in de richting van Waha. Neem de tunnel en rij rechtdoor tot aan de kerk. Op de helling ziet u op uw linkerkant het domein van het kasteel van Waha, gebouw in neoklassieke stijl en geschilderde baksteen en blauwe steen uit de 19de eeuw. Op uw rechterkant ziet u de oude landsheerlijke kasteelboerderij waarvan de vierkante toren uit de 17de eeuw dateert (privé eigendommen).

Neem aan het kruispunt van de kerk rechts, Rue du Maquis. Wij nodigen u uit uw voertuig te parkeren op de parking links onderaan de kerk Saint-Etienne om het prachtige kleurenspel van de kerkramen, getekend door Jean-Michel Folon, te bekijken (zie p 18). Een beetje verder bevindt zich de hoeve Ferme des blancs Curés (privé eigendom) met de vroegere pastorie van de kerk, heden verdwenen, die waarschijnlijk uit de 16de eeuw dateert, en de bijgebouwen in kalksteen uit de 18de eeuw. Bekijk eveneens de vakwerkboerderij uit de 17de eeuw en verbouwd in de 19de eeuw.

Rij door het dorp en volg de hoofdbaan tot aan de rotonde waar u de 2de straat neemt. Draai aan de lichten links en neem vervolgens de 1ste rechts. Rij een beetje verder rechts over de spoorwegbrug en neem daarna links over de 2de brug. Neem aan de kruising met de N836 (opgelet : gevaarlijk!) links.

48

Na het houtbedrijf Fruytier, rijdt u langs het plateau du Gerny, op uw rechterkant, en links heeft u een prachtig zicht over het dorp Hargimont en het kasteel.

In Hargimont rijdt u voorbij de hoeve Ferme de la Commanderie (Commanderij hoeve). Dit gebouw (n° 31) draagt de naam van de eigenaars uit de 12de en 14de eeuw, de Tempeliers en de Souvereine Militaire Hospitaal Orde van Sint Jan van Jeruzalem. In 1191 schonk Henri II, bijgenaamd de Blinde, graaf van Namen en Luxemburg, zijn domein van Hargimont aan de Tempeliers om er een huis van hun Orde te vestigen. Hij hoopte zo op de vergeving van zijn zonden en de rust van de geest van zijn voorgangers. Deze commanderij was vooral bestemd voor de veeteelt maar zoals alle andere commanderijen van de Tempeliers kwam het in handen van de Hospitaalridders van Sint-Jan van Jerusalem (nadien Orde van Malta) via een pauselijke bul in 1312. De commanderij stopte onder de Franse revolutie in 1797 en werd verbouwd als landbouwbedrijf. Het gebouw dat u nu bekijkt werd prachtig tot woningen verbouwd en staat op de plaats van de vroegere commanderij in de 2de helft van de 18de eeuw.


Rij rechtdoor gedurende 4,6 km en volg daarna de richting On. Volg de afdaling tot aan het kruispunt met de hoofdbaan en neem daar links, richting Marche, tot in Hargimont.

Een beetje verder, n° 23, ziet u de hoeve Ferme de l’Hôpital (boerderij van het hospitaal) uit de 19de en 20ste eeuw. Het gebouw bestond echter niet tijdens de periode van de Souvereine Militaire Hospitaal Orde maar herinnert het bestaan ervan via haar naam en plaats. Le verger d’à côté, n° 3, vervaardigt en verkoopt 100% natuurlijk fruitsap (zie p 73).

Neem aan het voornaamste kruispunt van Hargimont rechts, richting Bastogne.

Het geheim van de stenen 3

49

Op uw linkerkant ziet u het prachtige kasteel van Jemeppe. Het was de verblijfplaats van de heren van Jemeppe, waarvan de eerste die we kennen Jean Dochain (1280) is, en dit tot de aansluiting aan Frankrijk op het einde van het ‘Ancien Régime’. Oorspronkelijk had het kasteel in de 13de eeuw enkel een vierhoekige slottoren van 23 meter hoog. Het werd gebouwd om te dienen als woning en als beschermplaats (gevechten tussen de Naamse en Luxemburgse dynastieën), en was eigendom van de familie Dochain tot in 1616. Vervolgens, tijdens de 17de eeuw, werden drie vleugels bijgebouwd door de familie Ans en zo ontstond het vierhoekige gebouw dat we nu kennen. De boerderij werd eveneens in deze eeuw gebouwd. Het kasteel werd verlaten tijdens de 20ste eeuw en werd verkocht, volledig vernieuwd en verbouwd tot een seminariecentrum van hoog niveau. Het geheel is erkend als beschermd erfgoed sinds 1982.

Rij rechtdoor gedurende 5,7 km tot aan de N4 die u even neemt tot aan de 1ste afrit, richting Grune. In de richting van Grune rijdt u voorbij de lindelaan (op uw rechterkant). Deze laan is meer dan 1 km lang en telt 318 lindebomen die rond 1900 geplant werden (privé eigendom). Een beetje verder, op uw linkerkant, ziet u het kasteel van Grune (privé eigendom). De geschiedenis van het dorp is nauw verbonden met die van dit versterkte huis. Henri de Wellin, heer van Grune, Crupet en Masbourg vermeldt dit kasteel al in een acte van 1290. Het kasteel was omringd door grachten tot in het begin van de 19de eeuw. Het geheel vormt een vierhoek die bestaat uit een adellijke woning en een boerderij in ruïnes. De woning werd gebouwd in 1613 door Gilles de Mozet, heer van Grune. In 1851 werd ze verbouwd door Th. Pety de Thozée en daarna een tweede keer door de graaf Maurice de Ramaix in 1894. De boerderij dateert uit het begin van de 18de eeuw. Het kasteel onderging veel schade in 1945 tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd bijna volledig afgebrand. Slechts één gedeelte werd gerestaureerd in 1946. Op de ingangspoort bevindt zich het blazoen van de familie

50

Mozet-Waha van 1613. Het erfgoed is erkend als beschermd erfgoed sinds 1947 en wordt nu bewoond door de familie de Ramaix.

Veel huizen hebben nog steeds de grote deur van de schuur die diende als opbergplaats voor het hooi en de wagens. De kleine gebouwtjes, langs de baan en verwijderd van de woning, die dienden als varkensstal zijn ook nog zichtbaar. De oude gebouwen dateren uit de 19de en begin van de 20ste eeuw; sommige in zandsteen afkomstig uit de groeve van het bos van Grune en sommige in vakwerk met leem of nog in baksteen van Harsin. Baksteen werd in die tijd beschouwd als een nobel bouwmateriaal (sommige voorgevels zijn in baksteen terwijl de achtergevels in landsteen zijn…) De boerderij n° 7 is lid van de coöperatieve kaasmakerij Fromagerie des Tourelles en vervaardigt verschillende kazen van rauwe koeienmelk, yoghurts en desserts (zie p 88).

Neem ter hoogte van de bocht in de richting van Nassogne rechts, Rue Cocraimont.


Rij door het dorp Grune en volg de hoofdstraat, Rue du Centre.

U ziet hier een breed panorama over de vallei van de Wassoie. Het dorp Grune ligt tegen het woud van Saint-Hubert en domineert eveneens de valleien van de Wamme en de Hedrée.

Vervolg gedurende 2,5 km tot aan de T-kruising met de hoofdbaan (opgelet  : gevaarlijk!). Neem rechts en onmiddellijk links, Cheminsur-le-Foy, in de richting van Ambly. La Gatte d’Or, op uw rechterkant, is een vzw die zich inspant voor de integratie en valorisatie van de mens d.m.v. expressie en creativiteit voor eender welke leeftijd of bekwaamheidsniveau (zie p 17).


51

Neem in Ambly de 1ste straat links, Rue Principale, in de richting van Nassogne. Na het monument ziet u op uw rechterkant de kleuterschool in Art Nouveau stijl, wat opmerkelijk was voor de streek toen het gebouwd werd. Maak een halte in n° 41, de ambachtelijke brouwerij Saint-Monon (zie p 75). Wij raden u aan een korte halte te maken op de parking van de kerk en te voet een zeer mooie wijk te ontdekken. Draai hiervoor enkele meters na de kerk naar links in de Rue de la Prée. Het 1ste huis rechts, n° 2, trekt uw aandacht. De gevel van deze indrukwekkende boerderij in zand- en kalksteen dateert van 1749. De oudere inwoners noemen ze la Maison Colle (huis Colle) of la Maison des bourgmestres (huis van de burgemeesters). Op het slot van de ingangsdeur ziet u de adelaar van Napoleon en zoals alle andere deuren van het plein is ze versierd met een deurklopper. Volgens een legende zou een pastoor zich hier verborgen hebben tijdens de Revolutie. Men herinnert zich ook aan de legendarische vervaardiging van de poiret (perensiroop) en de azijn die de hele buurt ‘s avonds bij elkaar bracht in het ovenhuis. Dit karaktervolle huis werd verbouwd als landelijke gite. Vroeger was er tussen het huis Colle en de beek een gebouwtje dat men salinerie (zoutziederij) noemde. Men vervaardigde er salpeter dat verkocht werd in Dinant. Op 30 april 1862 veroorzaakte een brand in het gebouw de dood van een klein meisje van 10 jaar en de vernietiging van negen andere huizen. Onder de andere gebouwen, die allen zeer goed gerestaureerd werden, is n° 7 een oude boerderij uit 1845. De molen, n° 1, dateert van 1843 en was vroeger een schapenstal. De eigenaar die het gebouw overnam in 1969 verstevigde de oevers van de beek en verbouwde het tot molen.

52

Vervolg in de Rue Principale. Draai aan het kruispunt op het einde van het dorp (opgelet : gevaarlijk!) links en neem in de richting van Nassogne.

Neem aan de ingang van Nassogne, juist voor de Collegiale, rechts en volg de richting van Saint-Hubert gedurende 3 km. Diep in de vallei, aan het kruispunt met de N849, neem rechts in de richting van Masbourg. Aan de ingang van het dorp, op uw rechterkant, op n° 49, bevindt zich een oude watermolen in zandsteen uit de 2de helft van de 18de eeuw. De bijgebouwen werden toegevoegd in de 20ste eeuw en het grote rad werd vervangen in 2004. De oorspronkelijke openingen van de molen zijn nog steeds zichtbaar aan de kant van de puntgevel en het volledige mechanisme van de molen werd behouden.

Volg in Masbourg, aan de brug links, de richting Lesterny. Rij door het dorp Lesterny via de hoofdstraat. Rij voorbij de kerk en vervolg op uw rechterkant. Neem aan het kruispunt rechts en onmiddellijk links, Rue Notre-Dame de Haurt.


U komt onderaan de collegiale Saint-Monon, het oude kerkhof en de lindelaan geplant in 1803. Deze zijn alle drie erkend als beschermd erfgoed (zie p 13).

Het dorp Lesterny overheerst de vallei van de Lhomme en de naam van het dorp zou plaats op een beek betekenen. Het dorp telt talrijke hoeven in de lengte uit de 19de eeuw, een geklasseerd huis uit de 18de eeuw (Rue du Point d’Arrêt, 29) en verschillende openbare waterputten en drinkplaatsen.

Neem aan het kruispunt in Forrières (opgelet : gevaarlijk!) links en onmiddellijk rechts, Rue de Rochefort.


53

U rijdt voorbij de oude boerderij Saint-Monon, verbouwd tot gîtes voor groepen, en vlakbij de plaats van de Duivelsstenen (zie p 16).

Draai vervolgens rechts, Rue du Château Vallez. Op uw linkerkant staat het kasteel Vallez, gebouw uit het begin van de 20ste eeuw, met een opmerkelijke metalen veranda.

Neem opnieuw rechts, daarna links en steek de spoorlijn over. Het dorpsplein is een halte waard. Dit vroegere moerassige terrein werd aangelegd als park waar het water overal aanwezig is. Talrijke stenen zijn getuigen van het verleden van het dorp dat met de steengroeve zijn glorietijd kende.

Volg de richting van Jemelle. Juist voor het station van Jemelle ziet u de fabriek Lhoist, één van de belangrijkste leveranciers van kalk in de Belgische en Luxemburgse ijzer- en staalindustrie. De kalk is van uitzonderlijke kwaliteit en de ultramoderne uitgeruste fabriek bevindt zich vlakbij de belangrijke snelwegen en heeft een spoorwegverbinding. Het produceert 500 000 ton ongebluste kalk per jaar en biedt werk aan een honderdtal mensen. Historisch is de exploitatie gekoppeld aan de aanleg van de spoorlijn Brussel-Luxemburg (1850). De heer Lhoist nam de fabriek over in 1924 en vergrootte en moderniseerde ze. De allereerste steenbreker, andere kalkovens en steenzagerijen werden er toegevoegd. De fabriek werd gespecialiseerd in de ontginning van kalksteen en de verwerking tot kalk dat gebruikt wordt in de staalindustrie en voor de vervaardiging van beton en wegdek (bijvoorbeeld de geplaveide trottoirs van de Grote Markt in Brussel). Net zoals de spoorlijn gaf de fabriek veel werk aan de bevolking van Jemelle, die zich in dertig jaar verviervoudigde. De groep Lhoist is heden gevestigd in verschillende landen.

54

Neem aan de lichten aan de ingang van Jemelle links. Rij onder de brug en door Jemelle in de richting van Rochefort. Juist na de tunnel bevindt zich het Centrum voor Spoor en Steen dat het rijke spoorwegverleden en steenindustrie van het dorp in het daglicht zet.

De zwarte kar, gevuld met kalkstenen uit de steengroeve, is een eerbetoon aan de heer Lhoist.

Draai tijdens de helling links, richting Malagne la Gallo-Romaine. In het Archeopark van Malagne ontdekt u de overblijfselen van één van de grootste villa’s van Noord-Gallië. De 1ste opgravingen werden georganiseerd door de Archeologische Vereniging van Namen in 1891. Zo werden een hoofdgebouw (104 m lang en 30 m breed) en bijgebouwen op een terrein van 3,5 ha ontdekt. Een eeuw later hebben nieuwe opgravingen toegelaten de chronologie en de functie van elk gebouw (kelders, badkamers, ...) te begrijpen. De uitzonderlijke rijkdom van de bodem heeft waarschijnlijk de Galliërs in Malagne aangetrokken, daarna Romeinen die o.a. de metaalindustrie ontwikkelden. Gedestabiliseerd door de herhaalde invallen van de Germanen, verlieten ze deze villa op het einde van de 3de eeuw en gebruikten ze enkel als een plaats voor de metallurgie. Voor het toerisme en de wetenschap werden gebouwen toegevoegd aan de ruïnes. Verschillende diersoorten die gebruikt werden door de Galliërs en de Romeinen, worden hier gekweekt. Er is ook een moestuin met 200 soorten groenten en een tuin met geneeskrachtige en aromatische planten. Alles wordt hier met de hand geteeld en zonder gebruik van chemische meststoffen.


Neem aan de rotonde aan het einde van Jemelle de 1ste afrit.

Rij rechtdoor en neem aan de Y-kruising rechts. Neem vervolgens links, Rue Louis Banneux, en rij verder tot aan het kruispunt met


55

1

Goed idee 1

Juist naast de parking van de grot van Lorette (zie p 33) staat de prachtige kapel van Lorette die erkend werd als beschermd erfgoed in 1959. Het gebouw werd opgericht in de 17de eeuw door gravin Josine de la Marck, echtgenote van Théodore de Loewenstein, graaf van Rochefort. Josine de la Marck had, volgens de legende, een kapel beloofd aan de Maagd indien ze haar kind, dat ontvoerd was door een aap, terugvond. De kapel is verdeeld in twee delen : een klassiek vierkant schip in kalksteen en een lang rechthoekig koor in baksteen en blauwe steen, dat de oorspronkelijke bedevaartplaats was. Het dateert uit 1625 en is een repliek van de Santa Casa de Loreto in Italië, dat zelf een repliek is van het huis van Maria van Nazareth. Onze Lieve Vrouw van Lorette werd uitgeroepen als patroonheilige van de vliegeniers door paus Benedictus XV. Alle lindebomen werden geplant in de as van deze kapel.

Neem 200 meter hoger de kleine baan links omhoog in de richting van de grot van Lorette. Keer terug tot aan het kruispunt met de hoofdstraat om het circuit te vervolgen en neem links.

56

U rijdt voorbij de kerk Onze Lieve Vrouw Visitatie die verwezenlijkt werd door de Brusselse architect J.P. Cluysenaar (auteur van de St-Hubertus galerij in Brussel, het kasteel van Argenteuil, ...). Ze werd ingehuldigd op 24 mei 1874 en ingewijd op 11 november van hetzelfde jaar door bisschop Gravez van Namen. Dit monumentale, religieuze gebouw werd gebouwd in neo-romaanse stijl, evenals het koor. De voorgevel met twee torens is versierd met een roosvenster en met acht centrale standbeelden. Een beetje verder ziet u op uw rechterkant het stadhuis, waarvan de eclectische architectuur het uniek maakt. Het werd gebouwd in 1862, in volle sociaaleconomische onrust, en is zeer origineel. Het is gebouwd in een gedurfde mengeling van neostijlen en heeft een eretrap aan de buitenkant en een kleinere trap met een toren zoals de belforten van toen. Het wapenschild toont de wapens van het huis van Walcourt, Heren van Rochefort in de 12de en 13de eeuw. Het monument voor het stadhuis werd opgericht ter herinnering aan de slachtoffers van de twee oorlogen.


de hoofdstraat van Rochefort. Draai links, rij over de brug en volg door Rochefort.

Rij aan het voornaamste kruispunt rechtdoor in de richting van Saint-Hubert. 1

Goed idee 1

U rijdt voorbij de ruïnes van het gravenkasteel op uw rechterkant. Op het einde van de 11de eeuw bouwden de eerste heren, de Montaigu, hier een vesting op een rotspunt. Deze burcht, waarvan er enkel nog de oude muren en een slottoren overblijven, gaf zijn naam aan het kleine stadje dat zich ontwikkelde aan de voet van het kasteel. De naam Rochefort komt trouwens voort van Rocha fortis dat versterkt kasteel betekent (château fort in het Frans). Verschillende dynastieën verbleven er


57

(Montaigu, Duras, Walcourt, Marck, Stolberg, Löewenstein) en het werd door de jaren heen versterkt . Het kasteel kende een veelbewogen leven en werd dikwijls belegerd omwille van de ideale strategische ligging. De heren waren graven van Rochefort, vazallen van de bisschop van Luik voor het grootste deel van hun land, en vazallen van de graaf van Luxemburg voor anderen. In 1285 verleent Thierry de Walcourt het vrijheidsrecht aan de burgers. Hij bevrijdt de inwoners van het dorpje dat ingesloten is door de versterkingsmuren, maar niet de boeren van Behogne. De stad is in volle ontwikkeling. Het wapenschild van Walcourt wordt vervangen door dat van Rochefort die een versterkte stad met bevoorrechte burgers wordt. De meeste huizen zijn er alleenstaand en in vakwerk. Na 1795 werden de bezittingen van de geestelijke stand en de adel genationaliseerd. Verkocht als nationaal bezit wordt het kasteel een echte groeve die diende voor de bouw van enkele huizen van het dorp en het kasteel Cousin. De Rue Jacquet in de welke u nu bent is de oudste straat van Rochefort. De stad werd vroeger omringd door versterkingsmuren met twee ingangspoorten. De hoge poort bevond zich vroeger langs de Place Lafayette.

Vervolg gedurende 1 km in de richting van Saint-Hubert en neem dan rechts, richting Hamerenne. Neem aan de Y-kruising rechtsaf en op het einde van de straat links, Rue d’Hamerenne. Op uw linkerkant ziet u een grote, goed gerestaureerde boerderij. Aan de achterzijde staat de prachtige kapel Sainte-Odile. Dit Romaanse gebouw, erkend als beschermd erfgoed in 1946, is een oud heiligdom toegewijd aan sint Rémi. Sinds 1715 wordt sint Odile hier ook aanbeden voor de genezing van oogproblemen. Een bedevaart vindt elk jaar plaats in juli, de week na Sainte-Odile.

Vervolg gedurende 2,5 km.

58

U rijdt voorbij de Belvédère, waar u van een prachtig panorama kunt genieten. Er is een kleine parking op uw rechterkant juist voor de afdaling. De belvédère bevindt zich aan de andere kant (zie p 30).

1

Goed idee 2

Rij door het dorp Belvaux en volg de richting Resteigne, waar u de brug links oversteekt. Op uw rechterkant ziet u het kasteel van Resteigne. Het is een imposant vierkant gebouw uit de 18de eeuw, dat verlengd wordt door een boerderij. Het hoofdgebouw en de koetspoort van de geklasseerde voorgevel dateren uit het einde van de 11de eeuw. Het kasteel en de tuinen bezetten een deel van het dorp langs de rivier, vanaf de brug tot aan de molen. In de 12de eeuw was het eigendom van de familie Loraine, in de 15de eeuw van de familie Berlo, heren van Lavaux-Sainte-Anne, en vervolgens van de familie Mérodes in de 16de eeuw. In 1627 vestigde Baron Rouveroy, heer van Lavaux, zich in het kasteel en liet vleugels bijbouwen met uitzicht op de tuinen. Hij verkocht het kasteel aan de baronnen d’Hoffschmidt in 1668. Men vertelt dat Edmond d’Hoffschmidt, zoon van de heer van Resteigne, diende als officier in het leger van Napoleon. Daarna, omdat hij walgde van het sociale onrecht en uit verdriet door een onmogelijke liefde, besloot hij om alleen te gaan wonen in een kleine en sobere kluizenaarswoning. Na de dood van zijn vader besefte hij dat zijn isolement hem van de rijkdom had verwijderd zonder hem dichter bij de armen te brengen. Hij keerde dus terug naar het kasteel om eindelijk zijn rol als heer op zich te nemen. Hij hielp de mensen met zijn raad over de landbouw en liet ook een arts en een leraar naar Resteigne komen. Hij bouwde eveneens een school en liet beschadigde huizen herstellen door middel van individuele donaties.



Neem bij de verbinding met de N86 links, richting Han-sur-Lesse. Rij door het dorp en volg, een beetje na de brug over de Lesse, de richting Belvaux.

59

1

Goed idee 2

Op de parking tegenover de anticlinaal van Wavreille, een typisch geologisch fenomeen van de streek (zie p 44), staat een kalkoven die nog gebruikt werd in het begin van de 20ste eeuw. Men vervaardigde hier kalk met kalksteen uit de streek die vooral bestond uit calciumcarbonaat. De stenen werden in de oven geplaatst via karretjes en werden verhit tot meer dan 900°. De lagen kalksteen werden afgewisseld met lagen houtskool. Zo kwam er kooldioxide en ongebluste kalk, die met water gemengd gebluste kalk werd.

Neem niet onmiddellijk de richting van Belvaux en vervolg eerder een beetje verder tot aan de kleine parking aan de andere kant van de baan. Wij nodigen u uit hier een korte halte te maken. Keer terug in de richting van Belvaux om het circuit te vervolgen.

Tegenover het kasteel, op de rechteroever van de Lesse, ontdekt u een groeve waar kalksteen ontgonnen werd sinds de 6de eeuw. Toch vermeldt geen enkel geschrift de juiste datum van de exploitatie van de groeve die fijne, witte kalksteen produceerde. In 1946 werd de werking ervan verenigd met een andere, iets hoger

60

Rij verder en neem aan het kruispunt rechts langs de muur van het kasteel. Neem vervolgens links, Rue du Thioray, en rechts, Rue des Bouges. Draai aan het kruispunt met de N846 rechts. Vervolg en rij door de dorpen Chanly en Halma. Neem, aan het kruispunt van Halma, rechts en volg de richting van Dinant (N94). Steek de brug over de autosnelweg over en rij verder gedurende 3,7 km tot aan het kruispunt dat de richting Lavaux-Sainte-Anne aanduidt. 1

Goed idee 3

Volg rechtdoor en neem daarna rechts, richting Villers-sur-Lesse, en rij door het dorp. Bij het verlaten van het dorp ziet u, iets lager dan het gele kasteel, dat eigendom is van de Koninklijke Schenking, een mooie boerderij met portaal. Deze prachtige koninklijke boerderij dateert uit de 18de eeuw. Het jaartal staat vermeld op de puntgevel en een gedenksteen uit de 16de eeuw stelt twee personages voor : Mozes en Aaron met de tafelen der wet (zie p 44).


gelegen, steengroeve die actief was sinds 1868. Maar de relatie verslechterde omdat nieuwe technieken onenigheid tussen exploitanten en bewoners veroorzaakten. De geluidsoverlast, het stof en gas werden steeds schadelijker en het was in 1985 dat het Waalse Gewest de exploitatievergunning voor de site niet langer vernieuwde.

Vervolg in de richting van Jamblinne. Op uw linkerkant ziet u het koninklijke kasteel van Ciergnon dat gebruikt wordt door de actuele koninklijke familie. Leopold I liet dit kasteel bouwen op aanvraag van zijn echtgenote, koningin Louise-Marie (1ste oprichting vanaf 1842), maar het was Leopold II die er het meeste verbleef. De voorgevel in baksteen werd herbouwd


61

1

Goed idee 3

Het bekende kasteel van Lavaux-Sainte-Anne is een bezoek waard. In de 13de eeuw liet heer Jacques de Wellin, genaamd «de Lavaux», een toren bouwen langs de Wimbe om de hoofdweg in het bos beter te kunnen beschermen. De heerlijkheid kwam nadien in handen van de familie Berlo rond 1391. In 1450 liet ridder Jean II de Berlo het kasteel bouwen waarvan de torens en de courtines nog steeds bestaan. In 1500 was de heerlijkheid in het bezit van baron R. de Mérode die de vierde toren liet bouwen. In 1574 erfde baron Sieger de Groesbeeck het domein dat hij in 1627 verkocht aan de baron de Rouveroy, kolonel van de infanterie van keizer Ferdinand III. Deze verbouwde een deel van het kasteel en liet er een grote boerderij naast bouwen. De heren Berlo en Rouveroy waren de auteurs van de architecturale praal van het kasteel en beïnvloedden de geschiedenis van het domein van Lavaux. In 1795, na de Franse revolutie, werd het domein verkocht als nationaal eigendom. Het werd gekocht in 1810 door de familie Malaccord, wat het einde betekende van de heerlijkheid. Daarna verviel het kasteel. In 1933 werd het overgelaten aan de Vriendenbond van het Kasteel van Lavaux (Ligue des Amis du Château de Lavaux) dat gesticht werd door Baronnes Lemonnier. Het kasteel herleefde en werd omgebouwd tot een prachtig gebouw. Onlangs werd het heraangelegd met een ecologische zone.

Neem links en volg de borden die het kasteel aangeven. Keer na het bezoek aan het kasteel terug tot aan de N94 en neem links om het circuit te vervolgen.

62

Rij door het dorp Jamblinne en neem aan de verbinding met de N911 rechts, richting Rochefort. Neem, een beetje na de ingang van Rochefort, links in de richting van Ciney. Vervolg rechtdoor gedurende 3,6 km en neem op de top van de helling rechts, richting Havrenne. Rij door het dorp Havrenne, richting Humain. Havrenne is een vroom dorp met talrijke kapelletjes, kruizen en nisjes toegewijd aan de Maagd. De drempels van de kerk en de huizen, bloembakken, nisjes, … werden allemaal gemaakt met marmer van Saint-Remy. Op het dorpsplein staat een mooi huis met twee leeuwenkoppen.

Rij door Humain en volg de hoofdstraat, Rue de Thys. Het dorp Humain telt enkele boerderijen in kalksteen die grotendeels dateren uit de 18de en 19de eeuw.


in landsteen. Men voegde er twee vierkante torens aan toe, evenals verschillende watervlakken in het park. Voor zijn dood schonk Leopold II het kasteel aan de Staat om het zo te kunnen beschermen.

N° 71, Rue de Thys, is een boerderij in U van 1771 in kalksteen. De schuur dateert van 1878 en sluit de binnenkoer rechts. De bijgebouwen aan de andere kant van de baan werden gebouwd in de 19de en 20ste eeuw. N° 38 is de oude boerderij van de monniken die waarschijnlijk eigendom was van de monniken van Rochefort. Ze bestaat uit twee parallelle gebouwen : aan de linkerkant, een smal hoofdgebouw uit de 17de eeuw, omringd door twee bijgebouwen uit de 19de en 20ste eeuw, en aan de rechterkant, een vleugel uit de 17de eeuw met de stallen en de schuur.


63

Op het einde van de Rue de Thys komt u tegenover het kasteel van Humain (zie p 41).

Neem aan het kruispunt op het einde van het dorp (tegenover het kasteel) linksaf, richting Aye. Langs de baan van Humain naar Aye bevindt zich de oude steenmijn Saint-Martin waar rood en grijs marmer ontgonnen werd. De mijn opende in 1732 en sloot in 1980 (privé eigendom). De voornaamste bron van inkomen van de inwoners van Humain was de landbouw maar de steenmijn was eveneens zeer belangrijk. De abdij van Saint-Hubert beheerde de mijn tot in 1760; het marmer diende vooral voor de bouw van het abdijpaleis van Saint-Hubert en voor de versiering van de kerk.

Rij door het dorp Aye en volg de hoofdstraat in de richting van Marche. U steekt de Place du Baty, met rode tegels, over. Op uw rechterkant, ter hoogte van n° 74, ziet u een muurschildering À Mon les Godis (bij de Godis, Godis is de bijnaam van de inwoners van Aye) geschilderd in 2000 door Pierre Fromont. Aan de andere kant van de baan ziet u La dame d’Aye (de dame van Aye), kunstwerk van Jean-Marc Bois, zogenaamd Siob, verwezenlijkt in 1998. Iets verder op uw rechterkant, tussen het Monument en de kerk zijn er meerdere opmerkelijke gebouwen (zie p 40).

Steek, na de kerk van Aye, de spoorwegbrug over en volg rechts de richting van Marche. Neem, aan het kruispunt met het ziekenhuis (opgelet :gevaarlijk!), rechts en rij rechtdoor tot aan de rotonde waar u de 4de afrit neemt tot aan het Maison du Tourisme via de stadsboulevard.

64

Het geheim van de stenen Het geheim van de stenen 3

65

N94

E411

LavauxSainte-Anne

N911

Hérock

Ver

E411

Havène

Lissoir

66

Conjoux

Conneux

E411

N94

Vignée

Ciergnon

Fenffe

E411

N86

N949

Eprave

Auffe

N86

Han-sur-Lesse

Belvaux

N86

(op de RAVeL)

N911

Havrenne

Serinchamps

Basses

N803

Hamerenne

Buissonville

Navaugle

Frandeux

N929 Forzee

N949

Haversin

Rochefort

Ave-et-Auffe

Lessive

Villers-sur-Lesse

Jamblinne

Briquemont

N918

Mont-Gauthier

Chevetogne

Genimont

N929

Enhet

Chapois

Ychippe

Ronvaux

Reux

Côrbion

N949

Wavreille

N855

N849

N86

N4

On

Grupont

Lesterny

N849

Forrières

Jemelle

N836

Hargimont

Aye

Hogne

Humain

N4

Waillet

N86

N896

Mormont

Masbourg

N889

Ambly

Marloie

N86

N4

Grune

Charneux

N888

Champlon

N889

Môchamps

E46

Bande

Lignières

Grimbiémont

Marenne

Roy

Verdenne

Nassogne

E46

N4

E46

Hollogne

Chavanne Harsin

Waha

N63


N63

ROMANA

4 90 km

Kwestie van smaak

De gastronomie betekent veel voor onze streek die talrijke kwaliteitsvolle streekproducten telt (trappist van Rochefort, Blonde van Han, Saint-Monon, kaas van Rochefort, Baisers van Marche, Wasté, …). Al deze producten zijn te zien, te proeven en te koop ter gelegenheid van culinaire wandelingen en streekmarkten die regelmatig georganiseerd worden in de streek van Marche, Nassogne en Rochefort.

Dit circuit stelt u voor onze ambachtslui/ producenten te ontdekken.

Het circuit start aan het Maison du Tourisme du Val de Lesse in Rochefort. De archieven van de abdij Saint-Remy (waar u langs rijdt op het einde van het circuit) vermelden reeds een brouwersactiviteit in 1595. Vroeger werden gerst en hop ter plaatse geteeld. Het Rochefort trappist (6°, 8° en 10°) is het sterkste van de zes bestaande trappistenbieren : Chimay, de trappist van Tilburg, Orval, Westmalle en Westvleteren. De specificiteit is vooral de kwaliteit van het bronwater van de abdij (bron Tridaine) en de speciale gist die in het klooster geteeld wordt. De trappist wordt overal in de stad gedronken!

Kwestie van smaak

Vertrek : Rue de Behogne, 5 - 5580 Rochefort GPS coörd : 50°09‘35.51“N 5°13‘24.91“O / 50.15986°N 5.22359°O Afstand : 90 km

De kaas uit Rochefort wordt geproduceerd door het bedrijf Mathot en verkocht in de winkels van de streek. Deze kaas is geboren uit een verhaaltje. Een studie over het imago van Rochefort toonde dat de mensen Rochefort verbonden met de trappist, het lachfestival en de kaas terwijl die niet bestond… van daar het idee er één te produceren. De kaas van Rochefort heeft vijf variëteiten : •

de Rochefort Noisettes, halfharde kaas met hazelnootjes;

•

de Rochefort Tradition, halfharde kaas volgens een oude monastieke traditie die geproduceerd wordt met Ardense melk en verfijnd in Rochefort;

•

de Rochefort aux Algues d’Ouessant (met Ouessant-algen), klein pareltje dat rijk is aan

67

1

Goed idee 1

Ontdek in het archeopark van het Gallo-Romeinse Malagne de ruïnes van één van de grootste villa’s van Noord-Gallië (zie p 55), samen met een moestuin met 200 soorten groenten en een tuin met aromatische en medicinale planten. De teelt wordt met de hand verwezenlijkt en zonder chemische meststoffen. Een ambachtelijk bier wordt voor het archeopark, door Pierre Jacob van de ambachtelijke brouwerij Saint-Monon in Ambly, gebrouwen op basis van hun eigen recepten. Het ‘Malagne’ is een bruin bier met honing, hergist in de fles. U kunt het ter plaatse proeven. Archéoparc Malagne la gallo-romaine Rue du Coirbois, 85 - 5580 Rochefort T  : +32(0)84/22.21.03 - www.malagne.be Open van april tot begin november.

Opgelet : de openingsuren en prijzen die in dit boekje vermeld worden kunnen wijzigingen ondergaan. Zich inlichten voor het vertrek is aangeraden!

68

•

de Rochefort mi-vieux (half-oud) die geproduceerd wordt zoals de beroemde Franse kaas Pavé de Roubaix die heden bijna verdwenen is;

•

de Rochefort basilic die geproduceerd wordt met biologische melk en basilicum; een echte lokale schat uit de Naamse streek.

Vertrek aan het Maison du Tourisme en neem rechts, Rue de Behogne. Neem juist na de brug rechts en volg de richting van Humain. 1

Goed idee 1

Neem, na 1 km, aan de Y-kruising linksaf. Een beetje verder rijdt u langs de groeve Lhoist (zie p 54). Opgelet voor de vrachtwagens die voorrang hebben!

Kwestie van smaak

natrium, ijzer en vitamines en dat een antistollend en antikanker effect heeft en de vorming van zweren voorkomt;

U bent nu op het Gerny plateau, vruchtbare zone waarvan de naam afkomstig is van het latijnse Germanica (wat zolder betekent). Daarom noemt men dit plateau ook de zolder van de Famenne. Deze uitgestrekte landbouwzone is ook een tussenstop voor veel trekvogels.

Neem na 2,6 km linksaf en rij aan het volgende kruispunt rechtdoor. Op uw rechterkant ziet u het radioastronomische station met 48 schotelantennes die de zonneactiviteit bestuderen.

Neem aan het kruispunt aan de ingang van Humain rechts, na de kerk links en onmiddellijk rechts in de richting van Aye.

Kwestie van smaak 4

69

Neem aan de ingang van het dorp Aye rechts, Rue du Vieux Marbre. Volg aan de Y-kruising rechtsaf en neem nogmaals rechts. U rijdt langs de Tavys boerderij, één van de verkoopplaatsen van de kaasmakerij Fromagerie du Plateau du Gerny die ambachtelijke kazen produceert op basis van rauwe koeienmelk : melk, kaaswrongel, yoghurt, harde en zachte kazen, vers, natuur of gekruid, … Hun namen hebben betrekking tot de Famenne zoals Tavys, Godis (de naam van de inwoners van Aye) of Gerny. Deze kazen hebben prijzen gewonnen zoals de Coq de Cristal op de landbouwbeurs van Libramont, drie gouden medailles en één zilveren op de beurs Fromawall, het kampioenschap voor Waalse kazen, … Anne Walhin-Lecaillie - Rue de Tavys, 29 - 6900 Aye T : +32(0)84/31.64.54 - +32(0)499/33.07.87 Viviane Maillen-Evrard - Rue devant le Bois, 61 - 6900 Aye T : +32(0)84/32.22.20 - +32(0)498/30.36.22 [email protected] - www.leplateaudugerny.be Rechtstreekse verkoop op vrijdag van 13u. tot 18u. bij Anne Walhin-Lecaillie en op zaterdag van 10u. tot 13u. bij Viviane Maillen-Evrard.

Neem aan het volgende kruispunt links in de richting van het kasteel van Hassonville. Draai aan de T-kruising rechts. U rijdt langs het domein van het kasteel van Hassonville (hotel-restaurant). Neem aan het kruispunt met de N836 (opgelet : gevaarlijk!) links, richting Marche, en rij verder tot aan de rotonde. Neem de 3de afrit en volg de stadsboulevard. Neem na de volgende kleine rotonde de 1ste straat rechts, Rue du Commerce.

70

In het stadscentrum ontdekt u o.a. verschillende producten van de folklore en de traditie : Wasté, Baisers de Marche, Pavés Marchois en Matoufè.

Bakkerij Delhaye Rue des Savoyards, 8 - 6900 Marche-en-Famenne T : +32(0)84/21.16.53 - www.delhaye.be Open van maandag tot zaterdag van 7u. tot 19u., zondag en feestdagen van 7u.30 tot 12u.30 en van 13u.30 tot 18u.30. De Baiser de Marche (gedeponeerd handelsmerk) zijn twee bitterkoekjes met een laagje crème au beurre tussen. De Pavés Marchois zijn heerlijke kleine stukjes chocolade met fijne nootjes of amandelschilfers. Banketbakkerij Remacle Rue du Commerce, 21 - 6900 Marche-en-Famenne T : +32(0)84/31.17.32

Kwestie van smaak

De Wasté (gedeponeerd handelsmerk) is een gebak met gedroogde druiven in de vorm van een kroon dat sinds zeer lange tijd gewaardeerd wordt in Marche. Vroeger werd het dikwijls opgediend tijdens feesten, met of zonder Ardense ham.

Open van dinsdag tot zaterdag van 8u.30 tot 18u.30, zondag van 7u.30 tot 12u.30. Gesloten op maandag. De Matoufè is een regionaal gerecht dat vervaardigd en vereerd wordt door de gilde Confrérie du Matoufè. Deze bereiding op basis van mager gezouten spek, eieren, melk en meel wordt opgediend met grof boerenbrood of in een kommetje, ofwel als voorgerecht, ofwel als hoofdgerecht. U kunt het proeven gedurende evenementen waar de gilde aanwezig is, zoals bv.

Kwestie van smaak 4

71

tijdens de Markt 1900, het grote volksfeest van 15 augustus in Marche-enFamenne, en in het degustatiesalon ‘Saveurs d’Ici et d’Ailleurs’. Saveurs d’Ici et d’Ailleurs, verkooppunt van streekproducten en degustatiesalon Rue du commerce, 46 - 6900 Marche-en-Famenne T : +32(0)84/32.24.81 Open op woensdag, donderdag en vrijdag van 8u.30 tot 18u.30, zaterdag van 10u. tot 18u. en zondag van 15u. tot 18u.

Rij door de stad en neem op het einde van de Rue du commerce (ter hoogte van Randstad) rechts, Avenue de la Toison d’Or. Vervolg gedurende 2 km, richting Rochefort/Marloie, tot aan de T-kruising waar u links neemt. Draai 200 meter na het kruispunt met de lichten rechts in de richting van het station en neem onmiddellijk links, Rue de la Spar. Op uw rechterkant bevindt zich de likeurhandel Distillerie des Ardennes. Deze ambachtelijke likeurhandel, begonnen in 1894 door de familie Heinrich, vervaardigt de bekende en authentieke Poire Cognac, evenals andere likeuren, brandewijnen of aperitieven op basis van fruit en sterkedranken, allen voorgesteld in typische flessen. Distillerie des Ardennes Rue de la Spar, 18 - 6900 Marloie T : +32(0)84/32.15.23 - www.distilleriedesardennes.eu Winkel open op woensdag van 10u. tot 16u.

72

Rij rechtdoor en neem aan de T-kruising links. Neem aan het volgende kruispunt de 2de straat rechts, Rue de l’ancienne Poste. Rechts ziet u de Vieille Cense, een architecturaal geheel dat erkend werd als beschermd erfgoed in 1988 (zie p 37).

U komt tegenover de ambachtelijke slagerij Kesch-Doyen die Ardense ham en worst vervaardigt (erkende benaming) volgens een eeuwenoude traditie : het natuurlijk pekelen, droog of in pekelnat, het natuurlijk roken met hout van de Ardense loofbomen, de trage rijping tijdens dewelke de geuren en de smaken van de streek diep doordringen, … Slagerij Kesch Chaussée de Rochefort, 119 - 6900 Marloie T : +32(0)84/31.10.21 - [email protected] www.kesch-doyen.be Slagerij open van dinsdag tot zaterdag van 9u. tot 18u.30, op zondag van 9u. tot 12u. en maandag van 14u. tot 18u.30.

Kwestie van smaak

Draai aan het kruispunt van de kerk links.

Slagerij Kesch Avenue de Ninove, 39 - 5580 Jemelle T : +32(0)84/21.19.28 Slagerij open van dinsdag tot zaterdag van 9u. tot 12u.30 en van 14u. tot 18u.30. Gesloten op zondag en maandag.

Draai aan de lichten rechts, richting Hargimont. Rij aan het kruispunt onderaan de helling rechtdoor gedurende 300 meter en neem de 1ste links (brug), richting Ambly.

Kwestie van smaak 4

73

1

Goed idee 2

Op de oevers van de Wamme bevindt zich de ambachtelijke viskwekerij van de Wamme, die fonteinzalm, fario- en regenboogforel kweekt en verkoopt. De productie is zowel bestemd voor de gastronomen als voor de vissers (verkoop van levende of schoongemaakte vissen van 200 g tot 1 kg). Ambachtelijke viskwekerij van de Wamme - Alain Schonbrodt Rue Félix Lefèvre, 61 - 6900 Hargimont T : +32(0)84/22.17.10 - +32(0)476/97.19.87 [email protected] http ://users.skynet.be/fa557152/index.htm Rechtstreekse verkoop op afspraak. Begeleid bezoek op reservering (FR, EN - 2 à 25 pers.). Prijs (indien geen aankoop) : 2,00 €/pers. Nabij de viskwekerij kunt u een halte maken op de picknickplaats en de loopbrug Hargipont over de Wamme ontdekken. Deze loopbrug verbindt de wandelingen van de gemeente Marche en Nassogne.

Om deze plek te bereiken hoeft u gewoon links te nemen na de kerk van Hargimont en rechtdoor vervolgen tot aan het kruispunt tegenover het kasteel van Hassonville. Neem rechts en 650 m verder, opnieuw rechts. Keer terug om het circuit te vervolgen en neem links na de kerk.

74

De fruitteelt ‘Le verger d’à côté’, langs de baan op uw rechterkant (ter hoogte van de brug), vervaardigt en verkoopt 100 % natuurlijk fruitsap (appel, appel-peer, appel-aardbei, …). U kunt er eveneens uw eigen fruit laten persen tot heerlijk fruitsap dat u onmiddellijk kunt meenemen : persen van het fruit, pasteurisatie en bottelen (particulieren en verenigingen).

Rechtstreekse verkoop en levering van fruit op afspraak. 1

Goed idee 2

Rij rechtdoor gedurende 5 km. In de helling op het einde van het dorp Hargimont ziet u een prachtig panorama over het kasteel van Jemeppe (zie p 50 ) op uw linkerkant.

Kwestie van smaak

Le verger d’à côté - André en Christel Ska-Laffineur Rue de la Commanderie, 3 - 6900 Hargimont T : +32(0)497/41.13.92 - www.levergerdacote.be

Draai aan het kruispunt aan de ingang van het dorp Ambly rechts en daarna links, Rue Principale. U komt voorbij de ambachtelijke brouwerij La Saint-Monon. In 1996 was Pierre Jacob ongetwijfeld de jongste brouwer in Wallonië. Sindsdien heeft hij veel ervaring opgedaan. Als jongste zoon van een koppel landbouwers heeft hij gekozen om van zijn hobby zijn beroep te maken. Hij beschikt over een moderne ambachtelijke brouwerij die steeds bekender wordt! Drie bieren met een uitgesproken persoonlijkheid dragen de naam Saint-Monon : een amberkleurig met veel hop (licht bitter, 6,5 % alc.), een bruin met een rijk bouquet (goed evenwicht tussen zoetheid en bitterheid, 7,5 % alc.) en een pittig

Kwestie van smaak 4

75

1

Goed idee 3

Het domein Inzofalle ligt genesteld tussen twee heuvels. Het is een hoeve met hertenkalveren, hinden en herten en heeft een oppervlakte van 44 ha. Er worden 300 dieren volgens biologische methode gekweekt. Hertenboerderij Inzofalle - Hendrik Van Beuningen Chemin d’Inzès Fochales, 18 - 6950 Nassogne T : +32(0)84/21.17.05 - [email protected] - www.inzofalle.be Enkel toegankelijk voor groepen (min. 8 en max. 50 pers.) op afspraak (begeleid bezoek FR/NL/EN/DE).

76

honingbier (zoet dankzij de smaak van de honing, 8 % alc.). Alle bieren worden gebrouwen op basis van natuurlijke ingrediënten. In de taverne naast de brouwerij kunt u de verscheidene bieren proeven en kopen. Naargelang de periode kunt u het brouwen ervan bijwonen.

Aankopen mogelijk van 9u. tot 12u. en van 13u.30 tot 18u., behalve op zondag. Taverne open op zaterdag.

Wij raden u een korte halte aan op de parking van de kerk om te voet een kleine en zeer mooie wijk te ontdekken. Neem hiervoor, enkele meters na de kerk, links, Rue de la Prée. Het 1ste huis rechts, n° 2, trekt uw aandacht. De voorgevel van deze indrukwekkende boerderij dateert van 1749. De molen, n° 1, dateert van 1843 en onder de andere gebouwen, die allen zeer goed gerestaureerd werden, is er nog n° 7, een oude boerderij van 1845 (zie p 52).

Kwestie van smaak

Brasserie Saint-Monon - Pierre Jacob Rue Principale, 41 - 6953 Ambly T : +32(0)84/21.46.32 - [email protected] - www.saintmonon.be

Vervolg in de Rue principale tot aan het kruispunt met de hoofdbaan op het einde van het dorp (opgelet  : gevaarlijk !) en neem links in de richting van Nassogne. Rij door het dorp Nassogne via de hoofdstraat, Rue de Lahaut, in de richting van Champlon. Nassogne is een streek van openluchtkwekerijen waar veel ambachtelijke producenten werken met respect voor de dieren en de natuur : herten, schapen, bijen, varkens van de Ardense weiden, ...

Kwestie van smaak 4

77

In het begin van het dorp kunt u honing van Nassogne kopen. Deze honing heeft elk jaar een verschillende smaak naargelang het ritme van de natuur. De bijenkorven bevinden zich in een bosmilieu voor een honing van verschillende bloemen, of in een veenmilieu voor een oogst op heidebloemen. Etienne Debande Rue de la Pépinette, 7 - 6950 Nassogne T : +32(0)475/60.70.10 - [email protected] - www.joseti.be Rechtstreekse verkoop op afspraak. 1

Goed idee 3

U komt langs de slagerij Magerotte, op uw linkerkant, die o.a. verschillende producten afkomstig van de varkenskwekerij van de Ardense weiden (die u verder in de vallei kunt zien) verkoopt. Dit varken komt voort van de kruising van de oudste varkensrassen. Een alternatieve kweektechniek voor een traditiegetrouwe vervaardiging. Een rustiek varkensras en een gezonde voeding voor een uitzonderlijke vleeskwaliteit. Ambachtelijke slagerij - Artisans salaisonniers Magerotte entreprises Rue de Lahaut, 11 - 6950 Nassogne T : +32(0)84/21.06.29 - [email protected] - www.magerotte.be Slagerij open van 9u. tot 12u.30 en van 13u.30 tot 18u.30. Gesloten op woensdag en zondag.

Rij verder in de vallei en neem 500 meter na de varkenskwekerij rechts in de richting van het Château du Bois. Het Château du Bois, dat men ook Pavillon Bonaparte noemt, dateert van 1872.

78

De prins Pierre-Napoléon Bonaparte, neef van de bekende keizer, liet dit paviljoen bouwen (een didactisch bord aan de ingang geeft u uitleg over de geschiedenis ervan).

Op uw linkerkant bevindt zich het Domein Fourneau Saint-Michel met het Openluchtmuseum van het Waalse Plattelandsleven en het IJzermuseum die u doen terugkeren in de 19de eeuw. In deze prachtige plaats vindt u ook eetgelegenheden, picknickplaatsen, grote parkings en speelpleinen.

Volg de N849 in de richting van Masbourg. Volg in Masbourg, aan de brug op uw linkerkant, de richting Lesterny. De viskwekerij van de Masblette bevindt zich tussen Masbourg en Lesterny. Hier worden twee forelsoorten gekweekt voor het weer uitzetten en voor de consumptie : fario- en regenboogforel.

Kwestie van smaak

Vervolg in het bos gedurende 6,6 km (opgelet : vergeet het hek onderaan de afdaling niet te sluiten!). Neem aan de Y-kruising na het hek rechtsaf en aan de volgende T-kruising (opgelet : gevaarlijk!) opnieuw rechts.

Pisciculture de la Masblette - G. Mignolet Rue de St-Hubert, 75 - 6953 Masbourg T : +32(0)84/21.48.89 - [email protected] - www.piscimasblette.com Rechtstreekse verkoop op afspraak. Viskwekerij toegankelijk van 15 maart tot 15 oktober van 8u.30 tot 18u.30. Cafétaria toegankelijk op woensdag, donderdag en zondag van 10u. tot 18u.30; vrijdag en zaterdag van 10u. tot 21u. Gesloten op maandag en dinsdag (uitgezonderd reservering).

Rij door het dorp Lesterny via de hoofdstraat.

Kwestie van smaak 4

79

1

Goed idee 4

De Taverne-Restaurant l’Estaminet, heeft het label Bistrot de Terroir® (www.bistrotdeterroir.be). Rue des Alliés, 1 - 6953 Forrières T  : +32(0)84/21.39.89 [email protected] Open van 10u. tot 24u. Gesloten op maandag (behalve feestdag). L’Mouchnî (waarvan de pedagogische bijenteelt zich in Tellin bevindt), stelt honing, propolis, pollen en andere natuurlijke en ambachtelijke wassen voor. Jacques Wiot - Rue Orsée, 4 - 6953 Forrières T  : +32(0)84/21.34.16 Rechtstreekse verkoop op afspraak. Laurent Antoine, ambachtelijke producent, maakt wafels (suiker, appel-kaneel, chocolade, chocolade-sinaas, witte chocolade-framboos, spek, rabarber, …) evenals fruitwafels en op houtvuur gebakken broodjes. Les gaufres de Laurent - Rue des Alliés, 133 - 6953 Forrières T  : +32(0)497/92.98.97 - [email protected] Rechtstreekse verkoop op afspraak.

80

De boerderij Hérin, op uw linkerkant, op n° 26, Rue du Point d’Arrêt, is een biologisch landbouwbedrijf met een kwekerij van het runderras Salers en varkens. Hérin Didier en Arnaud Rue du Point d’Arrêt, 26 - 6953 Lesterny T : +32(0)478/28.41.83 - [email protected]

Rij voorbij de kerk en neem rechts in de richting van Forrières. Volg in Forrières de richting Rochefort. 1

Goed idee 4

Volg aan het rondpunt van Wavreille de richting Tellin. Rij rechtdoor gedurende 2,1 km en draai vervolgens rechts, richting Belvaux. Het dorp was vroeger bekend voor haar slakkenkwekerijen (zie p 42).

Kwestie van smaak

Verkoop van de boerderijproducten (varken, rund, schaap, konijn, kip) op bestelling.

Steek de brug van Belvaux over, neem de 1ste rechts en vervolgens onmiddellijk rechtsaf tot in Han-sur-Lesse. Het dorp is zeker bekend om zijn grotten die 3 sterren hebben in de Michelin-gids, maar het heeft ook een gilde van het blond bier van Han en van de hazelnoot (Confrérie de la Blonde de Han et de la Noisette). Het Blonde de Han is een blond bier dat u in de lokale horecasector kunt proeven. Het is hergist op fles volgens traditionele regels, heeft een alcoholgehalte van 6,5 % en kan licht troebel zijn. Het heeft een mooie strogele kleur en een fijn wit schuim. Het ruikt licht hoppig en naar fruitige aroma’s.

Kwestie van smaak 4

81

In de streek van Han en Rochefort zijn er zo veel hazelnotenstruiken dat het bedrijf Mathot (gevestigd in Rochefort) de hazelnotenkaas van Rochefort heeft vervaardigt. Deze halfharde kaas kan opgediend worden bij een kaasschotel, een raclette of in salade. Liefhebbers van trappist van Rochefort en van Blonde de Han zullen hem ook waarderen bij hun geliefkoosde drank.

Neem in Han-sur-Lesse, na de brug over de Lesse, links in de richting van Eprave. Volg in Éprave de richting Lessive. Aan de ingang van het dorp, rechts, ziet u een zeer mooie gerestaureerde molen. In het dorp Eprave bevindt zich de nieuwe brouwerij Brasserie de la Lesse, een coöperatieve vereniging met sociale doeleinden, opgericht in 2011 door een groep oude vrienden van de buurt. Het produceert Cambrée dat onlangs bekroond werd in de categorie van de beste amber bieren met matig alcoholgehalte (tussen 6° en 8°). Het heeft een rossige kleur met oranje reflecties en is licht troebel. Het heeft een zoetzure smaak met een vleugje bitterheid. Men brouwt hier ook de Chinette, een bier met een alcoholgehalte van 6°. Het heeft een goudblonde kleur, is een beetje bitter en heeft een aangename fruitige neus (citrus). De naam komt van de bijnaam die werd gegeven aan de inwoners van Buissonville in het begin van de 20ste eeuw : de Buissonvillois plaagden graag en daarom noemde men ze Chinards di Bouchonveye. Tenslotte is er nog het bier Rouge-Croix. Het is een donker bier met een alcoholgehalte van 7,5°, hoge gisting, hergist op fles. Het smaakt naar gebrande mout, chocolade en zeer zachte curaçao. Het ontleent zijn naam aan een Merovingische begraafplaats, la Rouge-croix, in Éprave. Brasserie de la Lesse Rue du Treux, 43b - 5580 Éprave T : +32(0)84/45.75.25 - [email protected] www.brasseriedelalesse.be De brouwerij is bezoekbaar op reservering, het bier is in de streek beschikbaar.

82

Neem, in Lessive, de 1ste baan rechts en rij verder gedurende 3,2 km. Neem, in Villers-sur-Lesse, rechts en verlaat het dorp via de hoofdstraat. Bekijk onderweg het gele kasteel (Château Jaune), eigendom van de Koninklijke Schenking (zie p 43).

Noteer dat 200 meter na de brug het vertrekpunt ligt van de RAVeL die Jemelle met Houyet verbindt. Een mooie gelegenheid voor een wandeling en een picknick in een gezellige omgeving!

Rij, na de kleine parking van de RAVeL, verder in de richting van Ciney. 500 meter verder ziet u rechts de boerderij Ferme de Jambjoûle. Zoals andere boerderijen uit de streek van Villers-sur-Lesse, is deze boerderij eigendom van de Koninklijke Schenking, dus de Belgische staat. In deze kleine boerderij worden melkkoeien, kippen, varkens en schapen gekweekt op biologische manier. Ter plaatse worden verschillende producten verkocht : rauwe melk, kaas, yoghurt, kaaswrongel, room, eieren, lams- en varkensvlees (op bestelling).

Kwestie van smaak

Op het einde van het dorp, links, geniet u van een prachtig panorama over het koninklijke kasteel van Ciergnon (zie p 61).

Ferme de Jambjoûle - Valérie en Bernard Convié-Calicis Rue de Jambjoûle, 2 - 5581 Villers-sur-Lesse T : +32(0)84/38.78.39 - www.jambjoule.be De winkel van de boerderij is open op woensdag van 16u. tot 18u.30, vrijdag van 15u. tot 18u.30, zaterdag van 9u. tot 12u.30 of op afspraak.

Kwestie van smaak 4

83

Vervolg en neem aan het kruispunt met de hoofdbaan (de ingang van het koninklijke kasteel van Ciergnon bevindt zich links), links en onmiddellijk rechts in de richting van het provinciale domein van Chevetogne. Draai, na 6 km op deze zeer mooie baan, aan de verbinding met de hoofdbaan, rechts. Op uw linkerkant bevindt zich de ingang van het grote provinciale domein van Chevetogne. Indien u de tijd heeft, nodigen wij u uit een dag door te brengen in dit recreatieve park met speeltuinen, thematuinen, vijvers, een openlucht zwembad, een minigolf, bewegwijzerde wandelingen en het Nature Extraordinary Museum.

Rij verder tot aan het volgende belangrijk kruispunt en neem rechts, richting Rochefort. Neem na 2,2 km rechts en volg de richting Navaugle/Autrucherie du Doneu. De struisvogelboerderij van Doneu werd geopend in 1997 en nodigt u uit de grootste en één van de snelste vogels ter wereld te ontdekken. Verschillende producten worden vervaardigd op ambachtelijke manier en zijn ter plaatse te koop : filet pur, gerookte ham, steak, paté, stoofvlees, worst 100% struisvogelvlees. Autrucherie du Doneu - Lydia en Jacques Terwagne-Bruyaux Rue du Doneu, 5A - 5580 Navaugle T : +32(0)495/60.96.39 www.autrucheriedudoneu.be Toegankelijk alle dagen van 11u. tot 18u. van Pasen tot 15 november. Gesloten op maandag. Prijs : 5,00 € (+ 1 gratis pannenkoek /pers.) - kinderen (- 3 jaar) : gratis.

84

Keer terug en neem rechts in de richting van Rochefort. Rij verder gedurende 5 km. In de zoning, aan de ingang van de stad, bevindt zich het bedrijf Mathot dat de kaas van Rochefort vervaardigt.

Deze cisterciënzer abdij werd gesticht in 1230 door de heer van Rochefort, Gilles de Walcourt, en zijn echtgenote Héluit de Faing, grote beschermers van kerken. Dit enige klooster in de Famenne werd eerst bewoond door nonnen van Citeaux. In 1464, ten gevolge van de moeilijke bereikbaarheid en het ruwe klimaat, werden zij vervangen door cisterciënzer monniken uit Félipré, nabij Givet. In 1650 werd de abdij geplunderd en verwoest door troepen van Lotharingen, in dienst van Oostenrijk. De monniken herbouwden ze en van deze periode blijft er nog enkel het torentje aan de ingangsdeur over. De gerestaureerde kerk en kloostergebouwen werden vernietigd tijdens de Franse Revolutie en, in 1797, werden de eigendommen van het klooster in beslag genomen. Een eeuw later herbouwden de cisterciënzer monniken het klooster dat opgeheven werd tot abdij in 1912.

Kwestie van smaak

Neem na de industriële zoning links in de richting van de abdij Saint-Rémy.

Keer terug en neem links in de richting van Rochefort. Draai aan het volgende kruispunt links in de richting van het stadscentrum. De Grusalle, een bessenlikeur (Grusalle is het Waalse woord voor kruisbes), is een streekproduct dat het bewijs is dat Rochefort het verleden en de tradities niet vergeet. Vroeger, tijdens het derde weekend van juni, vierden de moeders de zomer aan de voet van de kasteelruïnes en de voorouders van de ridders van la Grusalle

Kwestie van smaak 4

85

1

Goed idee 5

Slagerij Libotte-Flahaux sprl (worst met Trappist van Rochefort, kaastaart, …) Rue de Behogne 18 - 5580 Rochefort T  : +32(0)84/21.04.45 - +32(0)475/69.59.79 [email protected] Open van maandag tot donderdag van 8u.30 tot 18u.30 en van vrijdag tot zondag van 8u.30 tot 19u.

Slagerij Au cochon d’or (officiële leverancier van het Belgisch hof) Avenue d’Alost, 1B - 5580 Rochefort T/F  : +32(0)84/21.20.91 Open van dinsdag tot vrijdag van 8u.30 tot 12u.30 en van 13u.30 tot 18u.30, zaterdag van 8u.30 tot 18u.30 en zondag van 8u.30 tot 12u.

86

Le Fin Bec, delicatessen- en kaaswinkel Rue Jacquet, 4 - 5580 Rochefort T : +32(0)84/21.20.14 - [email protected] Open op woensdag, donderdag en vrijdag van 9u. tot 12u.30 en van 13u.30 tot 18u.30, zaterdag van 9u. tot 18u.30 en zondag van 9u. tot 12u.30 en van 15u. tot 18u.30. 1

Goed idee 5

1

Goed idee 6 - Andere ambachtelijke producenten

Kwestie van smaak 4

Kwestie van smaak

organiseerden festiviteiten rond de kruisbes. Heden zet de Gilde van de Grusalle en van de Trappist van Rochefort, gesticht in 1981, deze folkloristische en gastronomische traditie voort, tot buiten de stadsmuren. La Grusalle bestaat sinds 18 juni 1982, wordt geproduceerd met de bessen van de nobele hellingen La Fayette, Lorette, Beauregard, ... en wordt gebotteld in de Golette. De likeur drinkt men goed fris en is te koop bij de delicatessen- en winkel Le Fin Bec.

87

1

Andere ambachtelijke producenten

G. Dublet, groentekweker, stelt u een smakelijke selectie van seizoensgroenten voor. Vert’Denne - G. Dublet - Rue Noël 1944, 50 - 6900 Verdenne T  : +32(0)499/16.41.35 - [email protected] Rechtstreekse verkoop op woensdag en zaterdag van 9u. tot 18u.30 of op bestelling.

De kaasmakerij Fromagerie des Tourelles is een coöperatieve vereniging die kazen van rauwe koeienmelk produceert (harde en zachte kazen, natuur of gekruid, plattekaas, …), yoghurts en desserts. Annick Henrotin - Rue du Centre, 7 - 6952 Grune T  : +32(0)84/34.46.28 - +32(0)494/74.17.11 - [email protected] www.lafromageriedestourelles.be Rechtstreekse verkoop op afspraak. Geschenkmanden op aanvraag en toestellen voor racletten ter beschikking voor uw familiefeesten en recepties.. De boerderij Rob, bevindt zich langs de baan van Marche naar Hotton en vervaardigt verschillende boerderijproducten : boter, kaaswrongel (met karnemelk, rauwe melk, kruiden, 4 seizoenen), melk, room en eieren. Eddy Rob - Chaussée de l’Ourthe, 123 - 6900 Marche-en-Famenne T  : +32(0)84/31.11.72 - +32(0)486/98.75.01 Rechtstreekse verkoop op afspraak. Dhr. Grosjean, biologische groentekweker, stelt u een gamma van traditionele groenten en oudere groentesoorten voor : verschillende soorten courgettes en wortels, bieten, aardappelen, radijs, kool maar ook veldsla, spinazie, prei, uien en enkele specerijen. Le Trusquin EFT - M. Grosjean Rue de Bastogne, 36d - 6900 Marche-en-Famenne T  : +32(0)84/32.36.07 - +32(0)493/09.20.42 - [email protected]

88

Rechtstreekse verkoop op afspraak.

Maison du Tourisme du Val de Lesse vzw Rue de Behogne, 5 - 5580 Rochefort T  : +32(0)84/34.51.72 [email protected] www.valdelesse.be Syndicat d’Initiative de Rochefort vzw Rue de Behogne, 5 - 5580 Rochefort T  : +32(0)84/21.25.37 [email protected]

Open van maandag tot vrijdag van 8u.30 tot 17u.30, weekends en feestdagen van 9u.30 tot 17u. Gesloten op 01/01, 01/11 en 25/12.

Open van maandag tot vrijdag van 8u. tot 17u. (18u. in juli en augustus), weekends van 9u.30 tot 17u. (van mei tot oktober) en van 10u. tot 16u. (van november tot april). Gesloten op 01/01, 02/01 en 25/12.

Marche

Place de l’Etang, 15 6900 Marche-en-Famenne T  : +32(0)84/34.53.27 [email protected] www.tourisme-marche-nassogne.be www.tourisme-marche-nassogne.mobi

Nassogne

Maison du Tourisme du Pays de Marche & Nassogne vzw Royal Syndicat d’Initiative de Marche-en-Famenne vzw

Rochefort

Toeristische informatiekantoren

Open van maandag tot vrijdag van 8u. tot 17u. (18u. in juli en augustus), weekends van 9u.30 tot 17u. (van mei tot oktober) en van 10u. tot 16u. (van november tot april). Gesloten op 01/01, 02/01 en 25/12.

Office Royal du Tourisme de Han-sur-Lesse Open van maandag tot zondag van 10u. tot 16u. (januari, februari, Place Théo Lannoy - 5580 Han-sur-Lesse november, december), van 10u. tot T  : +32(0)84/37.75.96 16u. (maart), van 9u.30 tot 16u.30 [email protected] (april), van 9u.30 tot 17u. (mei, juni, september, oktober) en van 9u.30 tot 17u.30 (juli en augustus). Office Communal du Tourisme de l’Entité de Nassogne Rue de Lahaut - 6950 Nassogne T  : +32(0)84/22.15.58 [email protected]

Open van dinsdag tot vrijdag van 10u. tot 12u. en van 13u. tot 16u., op zaterdag van 9u. tot 12u. en van 13u. tot 16u. Gesloten op zondag en maandag. In juli en augustus, alle dagen open van 10u. tot 12u. en van 13u. tot 16u.

89

Wandelkaarten, roadbooks, … Roadbook RoMaNa, wandeltochten op ontdekking van karaktervolle dorpen 9 ontdekkingswandelingen van karaktervolle dorpen in de gemeenten Rochefort, Marche en Nassogne. Boekje met uitleg (FR/NL/EN) : gratis.

De route van de uitzichtpunten Circuit van 50 km dat u het natuurlijke patrimonium van de gemeente Nassogne zal doen ontdekken. Meerdere informatieborden beschrijven de landschappen of vertellen u een legende die eraan gebonden is. Langs het parcours zijn er meerdere rustplaatsen, waarvan twee met barbecue. Boekje met uitleg (FR/NL) : 2,00 €.

Wandelkaart van de gemeente Rochefort 30 bewegwijzerde wandelingen Topografische kaart 1/25 000 : 7,50 €.

Wandelkaart van de stad Rochefort 7 bewegwijzerde wandelingen Topografische kaart 1/10 000 : 5,00 €.

Wandelkaart van Han-sur-Lesse 7 bewegwijzerde wandelingen Topografische kaart 1/10 000 : 5,00 €.

Wandeling in het hart van Marche-en-Famenne Wandelcircuit van +/- 5 km. Boekje met uitleg (FR/NL) : 2,00 €.

90

Wandelkaart van de gemeente Marche-en-Famenne 20 bewegwijzerde wandelingen Topografische kaart 1/25 000 : 7,50 €.

Wandelkaart van de gemeente Nassogne 23 bewegwijzerde wandelingen Topografische kaart 1/25 000 : 7,00 €.

Wandeling in het hart van Waha Wandelcircuit van +/- 7 km. Boekje met uitleg (FR/NL) : 2,00 €.

Nassogne, typisch dorp Wandelcircuit van +/- 7 km. Boekje met uitleg (FR/NL) : 2,00 €.

Toeristische gids Val de Lesse Gratis beschikbaar op aanvraag (FR/NL/EN/D). Toeristische gids van de Streek van Marche & Nassogne Gratis beschikbaar op aanvraag (FR/NL/EN/D).

91

RoadBook Toeristische routes

MAISON DU TOURISME DU VAL DE LESSE Rue de Behogne, 5 5580 Rochefort T : +32(0)84/34.51.72 [email protected] www.valdelesse.be

NL

BRUXELLES

LIÈGE

N63

NAMUR

E411

E25 N4

DE

FR

LUX ARLON

MAISON DU TOURISME de Marche & Nassogne Place de l’Etang, 15 6900 Marche-en-Famenne T : +32(0)84/34.53.27 [email protected] www.tourisme-marche-nassogne.be

Deze actie maakt deel uit van het LEADER-initiatief, dat gefinancierd wordt door de Europese Unie en Wallonië, met de steun van de gemeenten Rochefort, Marche-en-Famenne en Nassogne. Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in de plattelandsontwikkeling. Met de steun van het Commissariaat Generaal voor Toerisme (www.toerismewallonie.be - www.opt.be)

RoadBook. Tussen hemel en aarde. De Calestienne. Het geheim van de stenen. Kwestie van smaak

Recommend Documents