Het geheim van de buitenlandredactie

Het geheim van de buitenlandredactie Welke structurele, procedurele en inhoudelijke selectiefactoren bepalen de buitenlandberichtgeving van het NOS Journaal en RTL Nieuws?

Universiteit van Amsterdam | Master Journalistiek en Media | Research en Redactie

Madelijne Daub

Irene de Kruif

Paledijnenweg 134

Hobbemakade 91-II

3813 KE Amersfoort

1071 XR Amsterdam

+31 6 4250 2745

+31 6 2920 2989

[email protected]

[email protected]

UVA ID: 0307653

UVA ID: 6122582

Scriptiebegeleider: Peter Vasterman 27 januari 2011

Het geheim van de buitenlandredactie | Madelijne Daub & Irene de Kruif | UvA 2011

Voor de totstandkoming van deze scriptie willen we de redacties van het NOS Journaal en het RTL Nieuws bedanken.

2


INHOUDSOPGAVE

1. INLEIDING 1.1 Werken op een nieuwsredactie 1.2 Chileens wereldnieuws 1.3 Iran provoceert Israël 1.4 De zwarte doos van het productieproces 1.5 Venster op de wereld

2. VRAAGSTELLING EN METHODE 2.1 Vraagstelling 2.2 Methode: Etnografisch onderzoek en diepte-interviews

6 6 7 8 8 10

11 11 11

3. ACHTERGROND

14

3.1 NOS 3.2 RTL Nieuws

14 15

4. THEORETISCH KADER 4.1 What is fit to print? Twee theorieën 4.2 Gatekeeper 4.3 De nieuwsagentschappen 4.4 Logistiek perspectief 4.5 Kijkervaring

5. PRAKTIJKONDERZOEK

17 17 18 25 26 28

31

5.1 Onderzoekslijst 5.1.1 Structurele factoren 5.1.2 Procedurele factoren 5.1.3 Inhoudelijke selectiefactoren

31 32 32 33

5.2 De resultaten

35

5.2.1. NOS, een specialistische planmachine 5.2.1.1. Structurele factoren a. Grote multimediale redactie b. Professionele en specialistische redactie c. Ambitieus qua bronnen, maar toch afhankelijk van persbureaus d. Publieke omroep e. Strakke budgettering f. Technisch en productioneel weinig belemmeringen g. Aan oppervlakte laat concurrentie de NOS koud

35

35 38 40 41 42 43 44

3


h. Imago 5.2.1.2. Procedurele factoren a. Plannen en vooruitkijken b. Stroperige besluitvorming c. De beslissing ligt bij de eindredactie d. Redacteur als schakel e. Intern verkopen f. Relatie met de kijker g. Informeel h. Het nieuwe Chileens élan, volgens Isabel Allende 5.2.1.3. Inhoudelijke selectiecriteria a. Onderwerpen: serieus met uitlegblokjes en oog voor trends b. Zonder beeld, soms nieuws. Met beeld, zeker nieuws c. Witte vlekken d. Chili: Geen correspondent, wel groot nieuws e. Vanzelfsprekend: Ahmadinejad 5.2.2 RTL Nieuws, all-round hit-and-runredactie 5.2.2.1. Structurele factoren a. Relatief kleine redactie b. Allround verwerkingsredactie c. 50 procent eigen materiaal, 50 procent persbureaus d. Commerciële omroep e. Budgettering f. Technisch: werken met banden g. Concurrentie motiveert Kuifje-redactie h. Imago 5.2.2.2. Procedurele factoren a. Planning ligt bij coördinatoren b. Informele redactie en de RTL-band c. Intern verkopen: zorgen dat de eindredacteur het verhaal wil d. De kijker 5.2.2.3. Inhoudelijke selectiecriteria a. Persoonlijk en menselijk: microverhalen b. Beeld is alles c. Witte vlekken d. Correspodent heeft voorrang e. De Chileense mijnwerkerssoap: sensationeel en vol emoties f. Niet vanzelfsprekend: Ahmadinejad

6. CONCLUSIE 6.1 Structurele factoren 6.2 Procedurele factoren 6.3 Inhoudelijke selectiecriteria 6.4 Het verschil 6.5 Logistiek perspectief

45 46 48 50 52 53 53 54 54 58 60 61 62 65 67

68 71 73 76 77 77 78 80 80 82 84 85 87 89 90 91 92 95

98 99 100 100 101 104

4


7. BIBLIOGRAFIE

106

7.1 Boeken 7.2 Websites

106 107

8. BIJLAGEN 8.1 Onderzoek RTL Nieuws 8.1.a Diepte-interview Brechtje van de Moosdijk 8.1.b Diepte-interview Eric Smink 8.1.c Observatiedag 1 8.1.d Observatiedag 2 8.1.e Transcripten vergaderingen 8.2 Onderzoek NOS Journaal 8.2.a Diepte-interview Dave Abspoel 8.2.b Diepte-interview Stef Hehemann 8.2.c Observatiedag 1 8.2.d Observatiedag 2 8.2.e Transcripten dag 1 8.2.f Transcripten dag 2 8.3 Checklist observatiedagen

108 108 108 121 133 146 152 167 167 187 205 211 218 236 248

5


1. INLEIDING 1.1 Werken op een nieuwsredactie Waar je als televisiejournalist ook werkt, je bent onlosmakelijk verbonden met een redactie. Dat is een fascinerende plek. Soms gebeurt er dagenlang helemaal niets en schieten ‘lichte’ verhalen als paddenstoelen uit de grond of moeten ook die er met de haren bij gesleept worden. Andere dagen lijkt alles tegelijkertijd te gebeuren en heb je niet eens tijd om een pauze te nemen. Geroezemoes gonst op de redactie, een soort buzz, een gevoel: 'er is wat aan de hand.' Allebei hebben we op verschillende redacties gewerkt. Irene de Kruif ging drie jaar lang elke dag naar de RTL Nieuwsredactie in Jeruzalem om daar als redacteur en producer van wijlen Conny Mus in Israël te werken. Tegenwoordig reist ze naar de RTL Nieuwsredactie in Hilversum. Madelijne Daub liep vier maanden stage op de NOSredactie in Washington en eerder een maand bij NOS Londen. Ook zij gaat tegenwoordig op en neer naar Hilversum naar de redactie van de NOS. Wat ons verwondert, is hoeveel invloed wij zelf al hebben op een publicatie. Maar ook hoe we worden meegesleept in de journalistieke cultuur van de nieuwsorganisaties NOS en RTL Nieuws. We zoeken op internet, tv, telexen en in het veld naar nieuws dat past bij de nieuwsuitzendingen. Tijdens het kiezen van een onderwerp dat we willen voorstellen, passen we onze eigen selectie toe. Wat is er voor nieuws vandaag, wat zit er in de uitzending? Wil de eindredacteur nog een licht verhaal, bijvoorbeeld een dakloze die een gouden radiostem blijkt te hebben, of wil hij juist een uitlegverhaal over Pakistan? We leggen onderwerpen voor aan de eindredacteur, correspondent of chef en maken er een verhaal van dat vervolgens gepubliceerd wordt. Gemiddeld één tot twee miljoen Nederlanders zien de verhalen die wij voorgesteld en gemaakt hebben, waarbij we onze eigen selectie hebben toegepast. De nieuwsselectie op onze redacties lijkt voor veel journalisten vanzelfsprekend. Soms gebeurt het intuïtief, op andere momenten wordt er flink gediscussieerd. We bepalen samen met coördinatoren en eindredactie wat nieuws is, maar hóe dat precies gebeurt, is het ‘geheim’ van de nieuwsredactie. De structuur van het journalistieke

6


bedrijf, de procedures die er plaatsvinden en de inhoudelijke selectiefactoren 1 die bepalen welke nieuwskeuzes de redactie maakt, zorgen voor de uiteindelijke nieuwskeuze, de uiteindelijke uitzending. Hoe werken onze redacties eigenlijk? Deze persoonlijke verwondering is het startpunt voor een onderzoek naar de werking van een redactie. In welk opzicht verschillen ze en hoe zijn ze hetzelfde? Omdat we zelf inmiddels niet helemaal objectief meer naar onze eigen redacties kunnen kijken, lopen we twee dagen mee bij de concurrent. Vanwege onze eigen affiniteit met buitenlandnieuws, kiezen we voor de buitenlandredacties. In onze scriptie geven we met ‘DdK’ (Daub/de Kruif) aan wanneer een opmerking van onszelf afkomstig is.

1.2 Chileens wereldnieuws We besluiten willekeurig om op woensdag 13 en donderdag 14 oktober 2010 de buitenlandredacties van NOS en RTL te observeren. Van tevoren hebben we geen idee wat voor nieuwsdagen het gaan worden. Op die woensdag zit een groep van 33 Chileense mijnwerkers al sinds 5 augustus 2010 - zeventig dagen – 700 meter onder de grond vast. Het verhaal is een mondiale hit en groeit uit tot een nieuwssoap waar iedereen van smult, geïllustreerd met beeld dat de mijnwerkers zelf beneden gemaakt hebben. De media berichten elke dag: Hoe gaat het nu met de kompels? Redden ze het lichamelijk? En psychisch? Wie is de baas? Vervelen ze zich? Vliegen de maîtresses elkaar buiten de mijn al in de haren? En navelstaren: hoeveel media-aandacht is er? Op woensdag 13 oktober komt het mijnverhaal tot een climax en worden de mannen gered. De wereld kijkt mee. Ook in Nederland is de redding groot nieuws. Het NOS Journaal en het RTL Nieuws pakken die woensdag en de dag ervoor flink uit. RTL Nieuws zendt op 12 oktober ‘s nachts live uit, in de hoop zo veel mogelijk mijnwerkers gered te zien worden. De Amerika-correspondent wordt naar Chili gevlogen en doet rechtstreeks verslag vanaf de reddingslocatie. Via een livestream op internet is de operatie de hele dag te volgen.

1

Hiermee bedoelen we de selectiefactoren van o.a. Galtung en Ruge, beschreven in het theoretische kader.

7


Ook de NOS doet continu verslag via een livestream en Journaal24. Tijdens elke journaaluitzending wordt bericht over de stand van zaken, zowel op tv als op de radio.

1.3 Iran provoceert Israël Tijdens de observatiedagen bezoekt de Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad Libanon. Het hoogtepunt is op donderdag 14 oktober 2010. Ahmadinejad bezoekt de grens met Israël. Het lijkt erop dat de Iraanse president Israël wil provoceren, want van tevoren wordt bekend dat hij een symbolische steen over de grens gaat gooien. Hoe gaat Israël daarop reageren? En de internationale gemeenschap? Op 14 oktober, de tweede observatiedag, is er ook belangrijk binnenlands nieuws. Het nieuwe kabinet Rutte-1 presenteert zich op het bordes van Huis ten Bosch. Daarnaast blijkt de dag ervoor dat topturner Yuri van Gelder weer cocaïne gebruikt zou hebben, waardoor hij per direct wordt uitgesloten van het wereldkampioenschap turnen. Op 14 oktober wordt er in de nieuwsuitzendingen gespeculeerd of hij nu wel of geen drugs gebruikt heeft. Op onze eerste observatiedag wijdt RTL Nieuws een voorverhaal van zo’n dertig seconden aan Ahmadinejad die op dat moment in Libanon is. NOS komt met een ruime minuut. Correspondent Nicole le Fever interviewt vooren tegenstanders van de Iraanse president. Al geruime tijd staat voor de NOS vast dat een correspondent de karavaan van Ahmadinejad op woensdag en donderdag gaat volgen. Op 14 oktober brengt de NOS een complete reportage over het bezoek van Ahmadinejad aan de Israëlische grens. Twee NOS-correspondenten aan beide kanten van de grens doen een standupper, ze leggen voor de camera uit wat het nieuws is. RTL Nieuws heeft ook een standupper aan de Libanese zijde en besteedt na flink redactioneel gesteggel één minuut aan het provocatieverhaal.

1.4 De zwarte doos van het productieproces Het Chileense nieuws en Ahmadinejads bezoek aan Libanon worden opgepakt door de Nederlandse media. Waarom pakken de nieuwsredacties groot uit met het Chiliverhaal (voorverhalen, het ‘echte’ verhaal, et cetera) en kijken we massaal en ademloos naar onbekende Chileense mijnwerkers? Waarom wordt er aandacht besteed aan de

8


provocerende Iraanse president in Libanon? Waarom besluit zowel het NOS Journaal als het RTL Nieuws dat de redding van de Chilenen het belangrijkste nieuws van de dag is. Wie maakt die keuze? Welke factoren spelen een rol in die selectie? Hoe kan het dat het Journaal van de publieke omroep en het Nieuws van de commerciële omroep bijna identieke nieuwskeuzes maakt? De invulling verschilt, maar de onderwerpen in beide nieuwsuitzendingen zijn grotendeels hetzelfde tijdens de observatiedagen. Kortom, hoe beslissen de twee belangrijkste nieuwsbulletins in Nederland hoe wij naar de buitenwereld kijken en welke verhalen we via hun medium te horen krijgen? Een nieuwsredactie werkt in feite als een fabriek. Er is een grote hoeveelheid input of nieuwsaanbod dat van persbureaus, correspondenten, redacteuren enzovoorts komt. De output is het uiteindelijke resultaat, ofwel het nieuwsbulletin. Tussen die in- en output zit als het ware een zwarte doos waarin bepaald wordt welk nieuws uit het aanbod gefilterd wordt en dus meegaat in het eindresultaat, en welk nieuws weggegooid wordt.

In de zwarte doos wordt bepaald welk nieuws in de uitzending komt.

©DdK

Wij onderzoeken in onze scriptie hoe dit productieproces bij het NOS Journaal en het RTL Nieuws in zijn werk gaat, hoe deze redacties hun buitenlandberichtgeving bepalen. Wat gebeurt er in die ‘zwarte doos’? Hoewel RTL Nieuws en NOS op 13 en 14 oktober min of meer dezelfde onderwerpen brengen, doen ze dat op een andere manier. De buitenlandse nieuwsselectie verloopt op de redacties verschillend. De redacties zijn zelf structureel anders, in grootte en in opvattingen.

9


1.5 Venster op de wereld

‘News is a window on the world. But the view through a window depends upon whether the window is large or small, has many panes or a few, whether the glass is opaque or clear, and whether the window faces a street or a backyard.’ 2 – Tuchman (1978)

Nieuwsmedia drukken een stempel op ons beeld van de wereld. De NOS en het RTL Nieuws zijn in Nederland de grootste verstrekkers van televisienieuws 3 , met dagelijks gemiddeld anderhalf miljoen kijkers voor de nieuwsuitzendingen van respectievelijk 19.30 en 20.00 uur. In die uitzendingen pikt de kijker het belangrijkste nieuws van de dag mee over politieke, economische, binnenlandse en buitenlandse onderwerpen. Voor veel Nederlanders verzorgen de NOS en het RTL Nieuws dus een substantieel deel van dat wereldbeeld. Dat beeld wordt beïnvloed door de nieuwsselecties die de redacties elke minuut van de dag moeten maken.

2

Tuchman, G. (1978). Making News: A Study in the Construction of Reality. New York: Free Press., p.1

3

Peeters, Allerd (2000). KLO NOS Kijk – en luisteronderzoek

10


2. VRAAGSTELLING EN METHODE

2.1 Vraagstelling De hoofdvraag in dit onderzoek is:

Welke structurele, procedurele en inhoudelijke selectiefactoren bepalen de buitenlandberichtgeving van het NOS Journaal en RTL Nieuws?

In deze scriptie willen we een zo compleet mogelijk beeld schetsen van factoren die de nieuwsselectie bij de buitenlandredacties van de NOS en RTL Nieuws bepalen. Die factoren zijn onder te verdelen in drie categorieën. Allereerst zijn er de structurele factoren: wat voor een nieuwbedrijf is het? Hoe groot is de redactie? Welke persbureaus of bronnen gebruikt het nieuwsbedrijf? Ten tweede zijn er de procedurele factoren: wie beslist wat? Wat voor cultuur heerst er op de redactie? En tot slot zijn er inhoudelijke selectiefactoren: hoe wordt bepaald wat nieuws is? Welke argumenten worden er gebruikt tijdens de nieuwsselectie? Welke visuele keuzes maakt het nieuwsbedrijf in de uitzendingen?

2.2 Methode: Etnografisch onderzoek en diepte-interviews Om duidelijk te maken hoe de nieuwsselectie werkt, hebben we twee willekeurige dagen de buitenlandredacties van de NOS en het RTL Nieuws etnografisch geobserveerd. Onze daaruit voortvloeiende bevindingen hebben we vervolgens getoetst in diepte-interviews met de buitenlandcoördinatoren die op 13 en 14 oktober leiding gaven aan de buitenlandredacties. ‘Etnografie’ is een beschrijving van een volk of cultuur. De eerste antropologen wilden gedetailleerd en permanent verslag doen van kleine, geïsoleerde stammen in bijvoorbeeld Afrika. 4 Die antropologen waren buitenstaanders en stonden mijlenver van

4

Denscombe, M. (2010). “Ethnography” uit: The Good Research Guide, 4de druk. Buckingham: Open University Press

11


hun onderwerp af. Wij staan als journalisten een stuk dichter bij de door ons geobserveerde groepen: Madelijne Daub bij de NOS, Irene de Kruif bij het RTL Nieuws. Voor etnografisch onderzoek moet de onderzoeker een aanzienlijke tijd doorbrengen tussen de mensen die hij observeert, zodat hij de situatie niet vanuit een te afstandelijk perspectief bekijkt. In deze scriptie hebben we ons tot twee dagen beperkt, eenvoudig om de omvang ervan en de tijd te beperken. Desalniettemin waren de twee dagen goed voor 24 uur observatie en 143 pagina’s aan bijlagen met aantekeningen en observaties. Verder zijn routine en de normale aspecten op bijvoorbeeld een nieuwsvloer bij etnografisch onderzoek belangrijk. Wij hebben daarom alle vergaderingen opgenomen en uitgeschreven. Ook hebben we per minuut bijgehouden wat er op de nieuwsvloer gebeurde. Juist dingen die gezegd werden waarbij de spreker niet bewust nadacht over het feit dat het opgenomen werd, omdat hij gewoon zijn werk deed, zijn voor ons essentieel om het nieuwsproces te doorgronden en te zien welke selectiefactoren op de redacties een rol spelen.

“One of the first conditions of acceptable Ethnographic work certainly is that it should deal with the totality of all social, cultural and psychological aspects of the community, for they are so interwoven that no one can be understood without taking into consideration all the others.” – Malinowski, 1922 5

Kortom, het gaat er bij een etnografische observatie om dat je een holistische aanpak kiest: je moet processen, relaties, connecties en onderlinge afhankelijkheid onderzoeken. Het voordeel van deze aanpak is dat we het nieuwsproces van binnen uit kunnen observeren. Onze data zijn uit de eerste hand en daarom ongefilterd. Voor de totaalbenadering van het selectieproces konden we zien wat de groepen doen, niet alleen wat ze zeggen.

5

Geciteerd in Denscombe, M. (2010). “Ethnography” uit: The Good Research Guide, 4de druk. Buckingham: Open University Press

12


De observaties begonnen vanaf het moment dat de eindverantwoordelijke van de buitenlandredactie de nieuwsvloer betrad tot het einde van het Half Acht Nieuws/Achtuurjournaal. Na de observatiedagen hebben we uit onze aantekeningen en dagoverzichten structurele, procedurele en inhoudelijke selectiefactoren gedestilleerd. Die hebben we aan de coördinatoren voorgelegd tijdens diepte-interviews van ruim een uur per stuk, waardoor we ook hun motivatie achteraf konden beoordelen. We concentreren ons in deze scriptie op de meest bekeken nieuwsbulletins: voor het RTL Nieuws is dat de uitzending van Half Acht en bij voor de NOS het Achtuurjournaal. Als ‘antropologen voor twee dagen’ hebben we met opschrijfboekjes en recorders op de redacties rondgelopen, waardoor we de nieuwsprocessen en besluitvorming in werking konden zien. We maakten aantekeningen, namen vergaderingen en gesprekjes op en schreven uit wat er tegen ons door coördinatoren en redacteuren gezegd werd. Dat betekent voor ons onderzoek dat we niet alleen hebben gekeken naar het eindresultaat (de inhoud van de nieuwsuitzending), zoals in veel andere onderzoeken gebeurt, maar naar het hele proces. We hebben om onze scriptie en data enigszins in omvang te beperken ervoor gekozen twee dagen mee te lopen en naar aanleiding daarvan de interviews te houden en te analyseren. We willen in deze scriptie geen waardeoordeel vellen. Het gaat ons om de inhoudelijke en praktische verschillen en overeenkomsten tussen NOS en RTL en hoe die hun weerslag hebben op de nieuwsselectie.

13


3. ACHTERGROND

NOS en RTL Nieuws hebben een rijke geschiedenis. In dit hoofdstuk bespreken we bondig de achtergrond van de omroepen en programma’s. 3.1 NOS De Nederlandse Omroep Stichting of NOS is een publieke omroep waarvan de taken in de Mediawet 6 staan: “De NOS stelt zich, als integraal onderdeel van de publieke omroep, tot doel, de primaire informatiebron te zijn op het gebied van nieuws, sport en evenementen, zodat de Nederlandse burger beter in staat is te oordelen over ontwikkelingen in de wereld en zijn gedrag te bepalen. De NOS hanteert hierbij de hoogste journalistieke eisen van zorgvuldigheid, betrouwbaarheid, ongebondenheid, pluriformiteit en onbevooroordeeldheid. De NOS streeft er naar deze informatie toegankelijk te maken via alle beschikbare media en voor alle maatschappelijke geledingen.” 7 - Mediawet 2006 Sinds 5 januari 1956 zendt de NOS uit, tegenwoordig via radio, (internet-)televisie, internet, narrowcasting (schermen op treinstations, in bussen, et cetera), sociale netwerken (Hyves, Facebook, Twitter, YouTube), applicaties op mobiele telefoons en spelcomputers. De belangrijkste uitzending is het Achtuurjournaal, met dagelijks zo’n 1,8 miljoen kijkers (gemiddeld in 2009) 8 . De uitzending duurt ongeveer twintig minuten. In 2008 zond de NOS meer dan achtduizend uur uit op televisie en 4700 op de radio. Op onze observatiedagen had de NOS op 13 oktober 2 miljoen kijkers en op 14 oktober 1,9 miljoen. 9 6

Mediawet via Overheid.nl http://wetten.overheid.nl/BWBR0025028/geldigheidsdatum_15-12-2010 (laatst bezocht: 15-12-2010) 7 NOS Organisatie http://nos.nl/over-de-nos/ (laatst bezocht: 15-12-2010) 8 Jaarverslag NOS 2009. http://nos.nl/over-de-nos/jaarverslag-2009-voorwoord (laatst bezocht: 15-122010) 9 NPO Kijk- en Luisteronderzoek, opgevraagd op 16-11-2010

14


Bij de NOS zijn ongeveer 650 medewerkers in vaste dienst op de nieuwsvloer, sportvloer, NOS Evenementen en de stafafdelingen, daarvan werken er ongeveer 370 vast voor het nieuws. Ook werken er freelancers. Het correspondentennetwerk bestaat uit zo’n 35 correspondenten in 25 verschillende landen. De vaste redactiebureaus zijn in Washington, Brussel, Berlijn en Peking. Verder zitten er correspondenten in Rio de Janeiro, Buenos Aires, Paramaribo, Willemstad, Londen, Parijs, Kopenhagen, Madrid, Rome, Belgrado, Athene, Boedapest, Moskou, Istanbul, Tel Aviv, Amman, Nairobi, Johannesburg, Delhi, Jakarta en Sydney. Algemeen hoofdredacteur van de NOS is Hans Laroes. Hij wordt ondersteund door adjunct-hoofdredacteuren Giselle van Cann en Marcel Gelauff. Algemeen directeur van de NOS is Jan de Jong, zakelijk directeur is Geert Hofman. De Raad van Toezicht bestaat tot 16 juli 2011 uit de leden van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO): Henk Hagoort (voorzitter), Ruurd Bierman en Cees Vis. Na juli 2011 komt een nieuwe Raad van Toezicht (RvT), omdat de Tweede Kamer heeft besloten dat de RvT niet uit dezelfde leden mag bestaan als de Raad van Bestuur van de NPO. De nieuwsvloer en de belangrijkste studio’s van de NOS zijn gevestigd in het videocentrum op het Media Park in Hilversum.

3.2 RTL Nieuws RTL Nieuws wil kijkers vanaf het ochtendontbijt tot ’s avonds laat informeren. Het nieuwsprogramma zond voor het eerst uit op 2 oktober 1989. Omdat RTL een commerciële omroep is, staat de organisatie los van de Mediawet. RTL Nieuws verzorgt ontbijtuitzendingen van 06.45 uur tot 10.00 uur, daguitzendingen via RTL Z van 10.00 uur tot 16.00 uur en vier nieuwsuitzendingen tussen 16.00 uur en 23.30 uur. Daarnaast wordt dagelijks het nieuwsmagazine Editie NL gemaakt. De grootste uitzending is die van 19.30 uur en wordt door twee nieuwslezers gepresenteerd. Het bulletin duurt net als bij de NOS ongeveer twintig minuten, met op het eind het weer. Er worden tijdens de uitzending kruisgesprekken gevoerd met verslaggevers binnen Nederland en met correspondenten. Daarnaast doet RTL Nieuws

15


ook de teletekstnieuwspagina's van de vier RTL-zenders en de websites rtlnieuws.nl, rtlz.nl en editienl.nl. Gemiddeld heeft RTL Nieuws in november 2010 en januari 2011 1,3 miljoen kijkers. 10 Op onze observatiedagen trok Half Acht Nieuws op woensdag 1,3 miljoen kijkers en op donderdag 1,1 miljoen. 11 RTL Nieuws heeft 127 medewerkers in dienst. Er zijn correspondenten in Berlijn, Jeruzalem en New York. Verder zijn er freelance correspondenten in Istanbul, Paramaribo, Londen, Nairobi, Rome, Parijs en Peking. De hoofdredactie van RTL Nieuws bestaat uit Harm Taselaar en adjuncten Marc Schreuder en Pieter Klein. Het RTL Nieuws wordt live uitgezonden vanuit studio 9 op het Media Park in Hilversum. De redacties bestaan uit binnenland, buitenland, productie, research, text & internet en RTL Z. 12

10

Eigen steekproef in periodes 14-11 tot 1-12-2010 en 9-1 tot 23-1-2011 Secretariaat RTL Nederland 12 Informatie vergaard bij de redactie van het RTL Nieuws op 13 en 14 oktober 2010 11

16


4. THEORETISCH KADER

4.1 What is fit to print? Twee theorieën

Nieuws is in dit land wat een groep blanke, middle-class mannen van middelbare leeftijd zegt dat het is. 13 - voorzitter van de Amerikaanse Pulitzer Prijs-jury

Alleen blanke mannelijke journalisten zouden volgens dit citaat bepalen wat nieuws is. Toch tonen talloze wetenschappelijke studies dat diverse factoren invloed hebben op de nieuwsselectie: de journalist, het journalistieke bedrijf, het nieuwsaanbod, de logistiek en de publicatie zelf. De New York Times publiceert, volgens hun motto, ‘everything that’s fit to print’ 14 . De vraag is: wat is volgens het NOS Journaal en RTL Nieuws ‘fit to print’? In dit theoretische kader zullen we weergeven wat een aantal wetenschappers de afgelopen zestig jaar publiceerden over structurele, procedurele en inhoudelijke selectiefactoren die de nieuwsselectie bepalen. Naar aanleiding van de door wetenschappers gedistilleerde factoren, stellen wij een eigen lijst samen (zie hoofdstuk 5.1) die we vervolgens gebruiken in ons empirisch onderzoek. Door de jaren heen is er enorm veel onderzoek gedaan naar nieuwsselectie. 15 In “Determinants of Foreign Coverage in U.S. Newspapers” (1984) onderscheidt Thomas Ahern twee manieren van onderzoek naar news flow. Enerzijds heeft hij het over de gatekeeper, een term die in 1947 door Lewin werd geïntroduceerd. 16 Zijn collega David Manning White typeerde de redacteur als bewaker van de gate van de krant. De redacteur opent en sluit de deur van de krant voor nieuwsverhalen. 17 In de gatekeeper-theorie wordt gekeken naar de sociologie en de psychologie in de nieuwsketting, ofwel de reeks keuzes die door diverse mensen wordt gemaakt in het nieuwsproces. 13

Geciteerd in Stegeren, Theo van, ‘Liever lastpakken dan nonconformisten’, De Journalist, 17 november 2000 14 New York Times, www.nytimes.com (laatst bezocht: 26-1-2011) 15 Ahern, Thomas (1984). “ Determinants of Foreign Coverage in U.S. Newspapers”, Foreign News and the New World Information Order. Iowa: State Press 16 Lewin, K. (1947). “Channels of group life”, Human Relations, 1:143-153 17 White, David M. (1950). “The Gatekeeper: A Case Study in the Selection of News,” Journalism Quarterly 27, pp. 383-390

17


Anderzijds is er het logistieke perspectief. Vanuit dit licht is nieuws maken eerder een productie- dan selectieproces. Een productieproces waarbij niet een aaneenschakeling van individuele journalisten beslist wat wel of niet wordt gepubliceerd, maar een nieuwsredactie in zijn geheel: een institutie. Veel nieuwsorganisaties – in ieder geval de nieuwsagentschappen – zijn bovendien commerciële bedrijven, met commerciële belangen, die een eigen plek innemen in de maatschappij. Economische, politieke en sociale factoren hebben direct invloed op het maken van nieuws. Sterker nog: “They do not […] passively scan a universe of events, as actively create one.” 18 Kortom: nieuwsredacties creëren gebeurtenissen. Ze maken nieuws. Bij ons onderzoek naar de structurele, procedurele in inhoudelijke selectiefactoren die de nieuwsselectie bepalen, combineren we de gatekeeper-theorie en die van het logistieke perspectief. De gatekeeper-theorie is voor ons met name belangrijk om te bepalen welke inhoudelijke nieuwsselectiefactoren gebruikelijk zijn bij nieuwsredacties 19 en welke procedurele factoren op redacties invloed hebben op de nieuwskeuzes. 20 Het logistieke perspectief biedt ons een heldere blik op de structurele factoren. 21 Uiteraard zijn er veel raakvlakken. De ene theorie sluit de ander niet uit. Daarom stellen we uiteindelijk aan de hand van dit theoretische kader onze eigen onderzoekslijst samen.

4.2 Gatekeeper ‘Founding fathers’ in onderzoek naar selectiefactoren zijn de Noren Johan Galtung and Mari Holmboe Ruge. Ze presenteren in hun artikel “The Structure of Foreign News” (1965) twaalf factoren die van invloed zouden zijn op nieuwsselectie. 22 In de publicatie onderzoeken ze hoe een combinatie van verschillende factoren het waarschijnlijker maakt, dat een buitenlandse gebeurtenis nieuws wordt en welke factoren het aantrekkelijker maken voor een gatekeeper om de gebeurtenis te verslaan. De factoren van Galtung en Ruge blijken zo universeel dat ze 46 jaar na de publicatie nog worden toegepast op de analyse van allerlei soorten nieuws: kranten, televisie- en radionieuws. 18

Ahern, Thomas (1984) Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965). “The Structure of Foreign News: The Presentation of the Congo, Cuba and Cyprus Crises in Four Norwegian Newspapers”, Journal of International Peace Research 1, pp. 64-91 20 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) en Ahern, Thomas (1984) 21 Tuchman, G. (1978). Making News: A Study in the Construction of Reality. New York: Free Press. 22 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 19

18


Thomas Ahern (1984) verdeelt de factoren van Galtung en Ruge in intrinsieke (directe relatie tot de gebeurtenis) en extrinsieke factoren (relatie tot alles erom heen). 23 Galtung en Ruge splitsen de factoren op een andere manier op: de eerste acht factoren zijn volgens hen op alle landen toepasbaar, de laatste vier vooral op westerse landen. De lijst van factoren is echter niet compleet. Zo toont Ahern aan dat vooral op het gebied van extrinsieke factoren Galtung en Ruge tekort schieten. De Noren hebben bijvoorbeeld amper oog voor onderlinge concurrentiestrijd op verschillende redacties. Bovendien houden ze geen rekening met de persoonlijke politieke voorkeuren van een gatekeeper; de (westerse) culturele achtergrond en de relatie die gatekeepers met het publiek hebben. 24 Andere wetenschappers betreuren dat het onderzoek voornamelijk gebaseerd is op de verslaggeving van gebeurtenissen. De wetenschappers Tony Harcup en Deirdre O’Neill zeggen hierover in hun artikel “What Is News? Galtung and Ruge revisited” (2001):

“[…] there are considerable difficulties in defining a series of what may be termed “mini-events” within a larger story; or when so many stories are based on issues, trends and even speculation rather than any identifiable event.” 25

Ook Galtung en Ruge schrijven in hun artikel dat ze niet per se compleet zijn met hun twaalf factoren en nodigen wetenschappers uit vooral verder te kijken naar andere factoren. 26 Voor ons onderzoek zijn de factoren van Galtung en Ruge een mooi startpunt. We zullen ze kort bespreken en de kritiek van diverse wetenschappers, samengevat door Harcup en O’Neill, daarin meenemen.

23

Ahern, Thomas (1984) Ahern, Thomas (1984) 25 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001). “What Is News? Galtung and Ruge Revisited”, Journalism Studies 2:2, pp. 261-280 26 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 24

19


Factor 1 - Frequentie

“The more similar the frequency of the event is to the frequency of the news medium, the more probable that it will be recorded as news by that news medium.” 27

Bij deze hypothese nemen Galtung en Ruge de gebeurtenis ‘moord’ als voorbeeld. De tijdspan van een moord is vrij kort en er kan dus gemakkelijk voor de deadline een verhaal worden gemaakt. De gebeurtenis heeft een korte tijdspanne en de krant of het tvnieuws ook, met dagelijkse deadlines. Er wordt volgens Galtung en Ruge dan ook eerder verslag gedaan van een moord, dan van een trend. Een trend heeft een langere tijdspanne en wordt eerder door een nieuwsmedium met een langere tijdspanne, bijvoorbeeld een weekblad, verslagen. Kranten berichten ook over trends, maar dan vooral als er een dramatische climax is. Tony Harcup en Deirdre O’Neill hebben in 2001 de factoren van Galtung en Ruge toegepast op drie Britse kranten en keken onder meer in hoeverre de factoren nog relevant zijn, 36 jaar later. 28 Opvallend was dat veel gebeurtenissen nieuws werden in de Britse kranten, terwijl de tijdspanne van de gebeurtenis niet per se paste bij de tijdspanne die hoort bij de productie van een krant. Er was veel – ietwat ouder – gerecycled nieuws, uit lokale kranten én, zo concludeerden Harcup en O’Neill ‘entertainment’ speelt een belangrijkere rol. Dus: is het leuk? Dan publiceren we het! 29

Factor 2 - Drempel/ de amplitude “The more violent the murder, the bigger the headlines it will make.” 30

De tweede factor van Galtung en Ruge is vrij helder. Grote gebeurtenissen zorgen voor groot nieuws. Harcup en O’Neill vragen zich echter af: wat is groot nieuws? Wie bepaalt 27

Galtung, Johan, en Ruge, Mari (1965), pp. 66 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 29 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 30 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 28

20


wat groot nieuws is? Waarom wordt de redding van mijnwerkers in Chili urenlang live uitgezonden 31 , terwijl de redding van mijnwerkers in China een maand later 22 seconden krijgt? 32 De drempel voor groot nieuws is subjectief, luidt de kritiek van Harcup en O’Neill. Interessanter is haast om te kijken waaróm redacties een gebeurtenis en masse als groot nieuws presenteren. In Hilversum wordt vaak gekscherend gezegd dat iets pas nieuws is als het aantal doden, gedeeld door het aantal kilometers dat de gebeurtenis van Hilversum verwijderd is, minimaal 0,3 is.

Factor 3 - Geen ambiguïteit Verhalen moeten vooral niet al te ingewikkeld zijn om het nieuws te halen. Harcup en O’Neill zijn het in dit geval eens met Galtung en Ruge. In hun onderzoek naar drie Britse kranten concluderen ze dat het gros van de verhalen niet ambigu is. Maar, zeggen ze, dat komt ook vooral door de invloed van journalisten zelf. Het onderwerp is met enige regelmaat ambigu (bijvoorbeeld een verhaal over NAVO bombardementen in Servië), maar de journalist presenteert het zonder enige ambiguïteit. 33

Factor 4 - Relevantie en betekenis Voor de vierde hypothese kijken Galtung en Ruge naar de betekenis van een nieuwsverhaal voor de lezer. Past de gebeurtenis in het culturele framework van de lezer, dan is de kans groter dat de gebeurtenis het nieuws haalt. Het is relevant voor de nieuwsconsument. Dit betekent niet dat verhalen uit ‘Verweggistan’ bij voorbaat niet interessant zijn. Als zij een link hebben met het thuisland of de situatie van de nieuwsconsument, dan is het alsnog relevant. Een ‘ver-van-mijn-bed-show’ komt eerder in het nieuws als het te maken heeft met dingen waarmee de nieuwsconsument zich kan identificeren. 34 Harcup en O’Neill voegen toe dat het erg subjectief is en bovendien een concept dat na verloop van tijd verandert. 35

31

NOS.nl, http://nos.nl/artikel/190743-redding-mijnwerkers-vervroegd.html (laatst bezocht 23-11-2010) NOS.nl, http://nos.nl/video/200004-chinezen-gered-uit-mijn.html, (laatst bezocht: 23-11-2010) 33 Harcup, tony en O’Neill, Deirdre (2001) 34 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 35 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 32

21


Factor 5 - Consonant

“A person predicts that something will happen and this creates a mental matrix for easy reception and registration of the event if it does finally take place.” 36

Een verhaal dat in de lijn der verwachting ligt, is volgens de hypothese van Galtung en Ruge dus makkelijker te consumeren. Voor de journalist wordt berichtgeving dan haast een invuloefening van wat verwacht wordt.

Factor 6 - Uitzonderlijk

“The idea is simply that it is not enough for an event to be culturally meaningful and consonant, with what it expected – this defines only vast set of possible news candidates.” 37

Een uitzonderlijke gebeurtenis zorgt ook vaak voor nieuws. Galtung en Ruge proberen daarmee factor vier en vijf te nuanceren. Harcup en O’Neill maken hierbij de kanttekening dat nieuws tegenwoordig erg wordt gedomineerd door zogenaamde nieuwsagenda’s en een cultuur van planning. 38

Factor 7 - Continuïteit Het is aannemelijk dat een gebeurtenis die gisteren begon vandaag weer in het nieuws is. Een follow-up haalt vaak de krant of het nieuwsbulletin. 39 Daarnaast is de populariteit van vervolgverhalen waarschijnlijk uit te leggen doordat media vaak andere media als bron gebruiken en uit concurrentieoverwegingen bepaalde verhalen niet willen missen. Harcup en O’Neill vonden echter niet zo veel follow-up verhalen in hun studie naar de

36

Galtung, Johan, en Ruge, Mari (1965), pp. 67 Galtung, Johan, en Ruge, Mari (1965), pp. 67 38 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 39 Galtung, Johan, en Ruge, Mari (1965), pp. 67 37

22


Britse kranten. Dat verklaren ze doorat ze nauwelijks naar features, (hoofdredactionele) commentaren en ingezonden brieven hebben gekeken. 40

Factor 8 - Compositie Een krant of televisiejournaal dat alléén maar over Afrika gaat, is uit balans. De hypothese van Galtung en Ruge is dat wanneer de andere onderwerpen voornamelijk uit het buitenland komen, een redacteur daarna liever voor een verhaal uit het binnenland kiest.

Factor 9 - Elitelanden Verhalen over belangrijke landen worden eerder gepubliceerd, volgens Galtung en Ruge. In het onderzoek van Harcup en O’Neill spelen de elitelanden echter amper een rol. Dat komt vooral door het tekort aan buitenlands nieuws in de Britse tabloids, aldus de onderzoekers.

Factor 10 - Elitepersonen Elitepersonen als koningen en regeringsleiders maken volgens Galtung en Ruge meer kans op een plekje in het nieuws dan gewone burgers. 41 Schrap het woord elite en maak er ‘belangrijk’ of ‘beroemd’ van, luidt de boodschap van Harcup en O’Neill. Er is immers een verschil tussen Lady Gaga en de president. Wanneer een verhaal aan een beroemde persoon hangt, is het waarschijnlijker dat de gebeurtenis het nieuws haalt. Harcup en O’Neill willen nog verder gaan met deze hypothese. Waar Galtung en Ruge het hadden over de elite of mensen met macht, willen Harcup en O’Neill naast celebrities ook elite-organisaties toevoegen aan de stelling. In hun onderzoek kwamen ze veel namen als de Verenigde Naties en het Vaticaan tegen. 42 Als een verhaal van een elite-organisatie komt, neemt de kans op publicatie ook toe.

40

Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965), pp. 68 42 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 41

23


Factor 11 - Personificatie Kan het verhaal aan een persoon of een subject worden gehangen, zodat de nieuwsconsument zich ermee kan identificeren? Een gebeurtenis rondom een persoon spreekt mogelijk meer aan dan een ingewikkeld ‘structuur’-verhaal. 43 Ook Harcup en O’Neill beamen dat gepersonifieerde verhalen mateloos populair zijn in de Britse pers. De vraag is of dat een journalistiek trucje is. Kan niet elk complex verhaal aan een persoon worden gehangen? 44

Factor 12 - Negatief nieuws Negatief nieuws haalt volgens de theorie van Galtung en Ruge eerder het nieuws dan positieve berichten. Dat komt onder meer doordat positieve dingen in het leven lang duren en ingewikkeld zijn, terwijl negatieve dingen vaak korter en krachtiger zijn; dus meer nieuwswaarde hebben (zie ook factor 1). Slecht nieuws is duidelijk. Bovendien voldoet slecht nieuws bijna altijd aan de lijn der verwachting (factor 5). Tot slot gebeurt negatief nieuws vaak plotseling en is daarmee nieuwswaardig. 45 Een voorbeeld: Een vliegtuig crash gebeurt in één klap, de schok is groot en de verslaggeving van een crash is redelijk voorspelbaar. Harcup en O’Neill vragen zich echter wel af: voor wie is slecht nieuws slecht? Een begroting kan voor veel mensen slecht nieuws zijn, maar voor anderen juist goed. Bovendien vonden ze in hun onderzoek vrij veel goed nieuws:

“Positive stories included acts of heroism, resourceful children, miracle recoveries, lucky escapes, happy anniversaries, prize winning and triumphs over adversity. On some days, the number of positive stories was almost equal to the number of negative stories”. 46

43

Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965), pp. 69 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 45 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965), pp. 70 46 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 44

24


4.3 De nieuwsagentschappen Het wordt door Galtung en Ruge nauwelijks aangestipt, maar tussen de ‘gebeurtenis’ en de ‘gatekeeper’ zit zeker bij buitenlandnieuws bijna altijd een nieuwsagentschap. Deze nieuwsagentschappen hebben een behoorlijke invloed op nieuwsredacties wereldwijd. Meer dan 80 procent van het wereldwijde nieuws is verdeeld over drie nieuwsagentschappen, schrijven de wetenschappers Paterson en Sreberny. 47 Interessant is dat deze persbureaus commerciële bedrijven zijn die nieuwsverhalen produceren waar de afnemer of nieuwsredactie wat aan heeft.48 Aannemelijk is dat de factoren van Galtung en Ruge ook op de nieuwsselectie van nieuwsagentschappen van invloed zijn, net als de logistieke factoren die bij nieuws komen kijken (zie hoofdstuk: 3.4 Logistiek perspectief). De persbureaus werken volgens dezelfde selectiesystemen als de nieuwsredacties. De nieuwsagentschappen stellen als het ware een nieuwsmenu samen voor de redactie. De redactie zorgt voor de uiteindelijke maaltijd:

´The menu of news available to gatekeepers is certainly influenced, if not determined, by an international system in which some nations are dominant in influence over others´. 49

In dat nieuwsmenu van de nieuwsagentschappen overheersen nieuwsberichten die betrekking hebben op Europa, Noord-Amerika, ontwikkelde en geïndustrialiseerde landen. 50

47

Paterson, S en Sreberny, A. (2004). International News in the 21st Century. Eastleigh: John Libbey Publishing 48 Weaver, David en Wilhoit, Cleveland (1984). “Determinants of Foreign Coverage in U.S. Newspapers”, uit: Stevenson en Shaw, Foreign News and the New World Information Order. Iowa: State Press 49 Weaver, David en Wilhoit, Cleveland (1984) 50 Haynes, Robert (1984). “Test of Galtung’s Theory of Structural Imperialism” uit: Stevenson en Shaw, Foreign News and the New World Information Order. Iowa: State Press

25


4.4 Logistiek perspectief

“Due to circumstances beyond our control, nothing new happened today and so CBS is canceling tonight’s Evening News. Walter Cronkite will return tomorrow – if something interesting happens”. 51

Dit onwaarschijnlijke scenario beschrijft Gaye Tuchman in haar boek ‘Making News’ (1978). Daarmee stipt ze meteen de kern van het logistieke perspectief aan. Al is er geen nieuws dat voldoet aan de nieuwsselectiecriteria, dan moet er alsnog een nieuwsbulletin komen. Het nieuws is immers een bedrijf dat altijd doorgaat. Tuchman doet in 1978 uitgebreid onderzoek naar de logistieke benadering van nieuws. Kranten en televisiestations zijn ingewikkelde organisaties, onderworpen aan onvermijdelijke processen, zo redeneert Tuchman. Het zijn bedrijven. De journalisten die voor de kranten en tv-zenders werken zijn professionals, met bijbehorende professionele belangen. Het grote verschil met de gatekeeper-benadering is dat Tuchman de nieuwsmakers benadert als bedrijf, in plaats van individuele journalisten met persoonlijke belangen en vooroordelen. 52 De toegevoegde waarde van dit logistieke perspectief op nieuws is dat het oog heeft voor de nieuwsredactie als instituut in de maatschappij. De keuze om een bepaalde gebeurtenis wel of niet, groots of klein uit te zenden kan dus direct te maken hebben met de belangen van het nieuwsbedrijf: de profilering van het NOS Journaal of het merk RTL Nieuws. Of zoals Tuchman zegt over de logistieke benadering:

“[…] it emphasizes the ways in which professionalism and decisions flowing from professionalism are a result of organizational needs.” 53

Deze organisatorische behoeften hebben alles te maken met commerciële belangen van nieuwsorganisaties en de plek die de organisatie inneemt in de maatschappij. Nieuws als product komt dan ook voort uit een “social institution (…) 51

Tuchman, Gaye (1978). pp. 15 Tuchman, Gaye (1978). pp. 1 53 Tuchman, Gaye (1978). pp. 2 52

26


embedded in relationships with other institutions.” 54 Het nieuws zelf is volgens Tuchman een institutionele methode om informatie beschikbaar te maken voor consumenten. Bovendien is het een ‘bondgenoot’ van gelegitimeerde instituties. Politici komen immers gemakkelijker in het nieuws dan gewone burgers. 55 Het zijn voor ons onderzoek interessante observaties. Allereerst de opmerking van Tuchman dat nieuws wordt gemaakt voor de kijker. Nieuws als commodity, als handelswaar. Is dat zo? Is nieuws er om aan de kijker te verkopen? Heeft de structurele factor dat nieuws wordt gemaakt voor een commerciële zender direct invloed op de nieuwskeuzes die voor de uitzending worden gemaakt? In hoeverre speelt doelgroepdenken een rol tijdens de nieuwsselectie? Tuchman omschrijft verhalen als volgt: “Stories are the product of cultural resources and active negotiations.” 56

Die actieve onderhandelingen vinden plaats met de doelgroep, aldus Tuchman. Als er veel nieuws is op een dag, dan is het aannemelijk dat de verhalen die aansprekend zijn voor de doelgroep, de nieuwsselectie halen. En niet alleen de nieuwsselectie is onderworpen aan doelgroepdenken, ook de manier waarop verhalen worden gepresenteerd heeft te maken met de doelgroep. Verhalen worden zo gepresenteerd, dat het aantrekkelijk is voor de doelgroep. Hetzelfde geldt voor de standplaats van correspondenten. Als kijkers overwegend geïnteresseerd zijn in nieuws uit de Verenigde Staten, dan is het aannemelijk dat daar een correspondent zit. 57 Een andere opmerking die Tuchman maakt over nieuws als instituut, is dat het bedrijf haar eigen deadlines, ritmes en typeringen kent. Op een doordeweekse dag zijn er overdag meer verslaggevers en redacteuren aanwezig dan ’s avonds en in het weekend. Tijdens de daluren moet een gebeurtenis wel erg goed zijn, wil men er aandacht aan besteden. 58 Daarnaast hebben journalisten de neiging gebeurtenissen te typeren in hard nieuws; soft nieuws; follow-ups, enzovoorts. Interessant volgens Tuchman, want daarmee 54

Tuchman, Gaye (1978). pp. 5 Tuchman, Gaye (1978). pp. 4 56 Tuchman, Gaye (1978). pp. 6 57 Tuchman, Gaye (1978) 58 Tuchman, Gaye (1978). pp. 48 55

27


plaats je razend ingewikkelde gebeurtenissen in een hokje of format. Een verhaal dat zo maar dertig seconden nodig heeft, wordt toch in twintig seconden gegoten, zodat het binnen het format van het nieuws past. Tuchman stipt ook het risico van het plannen aan. Als nieuws van te voren wordt geagendeerd en gecategoriseerd, kun je als journalist er zo maar eens naast zitten. Het blijven immers (onverwachte) nieuwsgebeurtenissen. Ze noemt de Dewey-Truman verkiezing als ultiem voorbeeld. De Chicago Tribune publiceerde op 3 november 1948 “Dewey defeats Truman”, terwijl Truman toch echt de Amerikaanse presidentsverkiezing had gewonnen. Anderzijds, agendajournalistiek is wel praktisch voor het journalistieke bedrijf. 59 Voor ons onderzoek is het belangrijk om naast de inhoudelijke selectiefactoren te kijken wat voor een invloed het nieuwsbedrijf heeft op de nieuwsselectie: de structurele factoren. Is bij het RTL Nieuws te merken dat het voor een commerciële omroep wordt gemaakt? Zijn redacteuren schakels in het bedrijf in plaats van journalisten met een eigen agenda? Wat voor invloed heeft het format van de nieuwsuitzending op de nieuwskeuze?

4.5 Kijkervaring De bovenstaande theorieën zijn grotendeels gebaseerd op de nieuwsselectie die op krantenredacties plaatsvindt. Ons onderzoek richt zich echter op televisieredacties. We mogen één van de meest belangrijke determinanten dan ook niet vergeten: het beeld. “Hebben we de beelden?” is een veelvoorkomende vraag op een televisienieuwsredactie. Vasterman noemde zijn onderzoek naar de buitenlandredactie van de NOS in 1987 zelfs Geen beeld, geen nieuws? 60 Hij concludeert dat zeker bij buitenlands nieuws de beschikbaarheid van beeldmateriaal een belangrijke rol speelt bij de nieuwsselectie.

“Voor de redactie van het NOS-journaal is het iedere dag schipperen tussen verschillende, vaak tegenstrijdige selectiecriteria. Het is wel

59 60

Tuchman, Gaye (1978). pp. 58 Vasterman, Peter (1987). “Geen beeld, geen nieuws?” uit: Reporter, januari 1987

28


nieuws, maar is het ook aardig om naar te kijken? En: het zijn leuke plaatjes, maar is het ook nieuws?” 61

Doordat nieuws uit sommige landen of continenten in een mum van tijd op de redactie in Hilversum binnenkomen, terwijl nieuws uit andere landen er dagen over doet, ontstaan er witte vlekken. Dat zijn gebieden waar veel minder verslag van wordt gedaan, simpelweg omdat de beelden een te lage kwaliteit hebben, omdat ze er te laat zijn, of omdat er überhaupt geen beelden zijn. 62

“Goede televisie zocht dus niet naar kale feiten, diepe inhoud en structurele achtergronden, maar naar spannende incidenten, emotionele en visuele associaties en persoonlijke ervaringen.” 63

Naast de beelden is de ‘kijkervaring’ bij televisie ook belangrijk. Televisiejournalisten zijn op zoek naar visueel aantrekkelijke gebeurtenissen. Televisietheoreticus Raymond Williams verklaart zo ook de populariteit van televisie. Het is een flow van beelden en geluiden. De kijker kan in- en uitloggen wanneer hij maar wil. Televisie past perfect bij de postmoderne gedachte van het individu. Het is een “constante stroom ervaringen, meningen amuserende beelden die kortstondig een overweldigende behoeftebevrediging kan schenken.” 64 Dat het televisienieuws een constante flow is, gaat voor het NOS Journaal en het RTL Nieuws niet helemaal op. In beide gevallen zijn het afgebakende programma’s, met vooraf vastgelegde formats. Interessant aan de theorie van Williams is dat televisie past bij de postmoderne gedachte van het individu. Kijken naar het nieuws moet ook een persoonlijke belevenis zijn. What’s in it for me? is een voor de hand liggend nieuwsselectiecriterium, eerder ook genoemd door Galtung en Ruge. 65 Voor de televisie lijkt nog meer te gelden: kan de kijker zich identificeren met de nieuwsgebeurtenis?

61

Vasterman, Peter (1987) Vasterman, Peter (1987) 63 Wijfjes, Huub (2004). Journalistiek in Nederland 1850-2000. Uitgeverij Boom, Amsterdam. pp.440 64 Wijfjes, Huub (2004). 65 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 62

29


In de volgende paragraaf geven we aan hoe we dit theoretisch kader hebben omgezet in een hanteerbaar onderzoekschema.

30


5. PRAKTIJKONDERZOEK

5.1 Onderzoekslijst Op woensdag 13 oktober en donderdag 14 oktober 2010 nemen we als ‘antropologen voor twee dagen’ plaats op de buitenlandredacties van het NOS Journaal en het RTL Nieuws. In het theoretische kader hebben we beschreven hoe verschillende wetenschappers onderzoek hebben gedaan naar structurele, procedurele en inhoudelijke selectiefactoren die invloed hebben op de nieuwskeuzes die (buitenland)redacties maken. Om te onderzoeken welke selectiefactoren die de wetenschappers noemen daadwerkelijk invloed hebben op de nieuwsvloer hebben we ze onderverdeeld in een onderzoekslijst (zie hoofdstuk 5.1.1 tot en met 5.1.3). Voor de structurele factoren kijken we vooral naar het logistieke perspectief van Tuchman 66 , voor de procedurele factoren naar enkele factoren van Galtung en Ruge 67 , maar ook naar Thomas Ahern’s “Determinants of Foreign Coverage in U.S. Newspapers”. 68 De overige factoren van Galtung en Ruge en de kritiek die andere wetenschappers op ze hebben gehad, rekenen we tot de inhoudelijke selectiecriteria. De onderzoekslijst is een checklist voor ons. We willen de zichtbare structuur en de procedures op de redacties vastleggen. Ook zijn we benieuwd naar de argumenten om een nieuwsgebeurtenis al dan niet te brengen. Praktisch gezien volgen we de coördinatoren van de buitenlandredacties. We schrijven op wat ze zien, zeggen en doen. Vergaderingen en discussies nemen we op en schrijven we uit. Na de observatiedagen ondervragen we de buitenlandcoördinatoren. De onderzoekslijst is wederom ons handvat. Tijdens de interviews vragen we ze naar de nieuwskeuzes die ze hebben gemaakt. Verrassende en opvallende resultaten behandelen we in hoofdstuk 5.3.

66

Tuchman, Gaye (1978) Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 68 Ahern, Thomas (1984) 67

31


5.1.1 Structurele factoren - In hoeverre speelt het merk ‘NOS Journaal’ of ‘RTL Nieuws’ een rol op de redactie? Wat is kenmerkend voor de doelen van het nieuwsbedrijf? 69 - Spelen commerciële belangen een rol op de redactie? (Financiële middelen, omvang redactie etc) 70 - Speelt onderlinge concurrentiestrijd met andere media een rol op de redactie? 71 - Hebben redacteuren specialisaties? 72 - Van welke bronnen maken het NOS Journaal en RTL Nieuws gebruik? 73 - Welke rol spelen nieuwsagentschappen op de redactie? 74 - Welke beelden hebben de nieuwsredacties tot hun beschikking? 75

5.1.2 Procedurele factoren - Wordt er veel gepland op de redactie en heeft dat invloed op de nieuwsselectie? 76 - Hoe wordt er met voorspelbare nieuwsgebeurtenissen omgegaan? 77 - Hoe wordt er met uitzonderlijke nieuwsgebeurtenissen omgegaan? 78 - Hoe wordt er omgegaan met redacteuren? Zijn ze individuele journalisten met persoonlijke belangen en vooroordelen of een schakel in het journalistieke bedrijf? 79 - Spelen voorkeuren van redacteuren een rol in de nieuwsselectie? 80 - Speelt de (westerse) achtergrond van de redacteuren een rol in de nieuwsselectie? 81 - Speelt de relatie met de kijker een rol in de nieuwsselectie? 82 - Wie bepaalt of een gebeurtenis groot genoeg is? 83

69 70

Tuchman, G. (1978) Tuchman, G. (1978)

71

Ahern, Thomas (1984) Ahern, Thomas (1984) 73 Paterson, S en Sreberny, A. (2004) 74 Paterson, S en Sreberny, A. (2004) 75 Vasterman, Peter (1987) 76 Harcup, Tony em O’Neill, Deirdre (2001) 77 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 78 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 72

79

Tuchman, G. (1978)

80

Ahern, Thomas (1984) Ahern, Thomas (1984) 82 Ahern, Thomas (1984) 83 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 81

32


- Hoe belangrijk is het dat een nieuwsgebeurtenis in het culturele framework van de kijker past? 84 - Wordt het nieuws gemaakt voor de kijker? 85 - Wie is de doelgroep? 86

5.1.3 Inhoudelijke selectiefactoren - Als andere nieuwsmedia over een gebeurtenis berichten, volgt het NOS Journaal of RTL Nieuws dan? 87 - In hoeverre speelt het hebben van beeldmateriaal een rol? 88 - Wordt er gezocht naar balans tussen binnen- en buitenlandberichtgeving in een uitzending? 89 - In hoeverre speelt het format van de uitzending een rol in de nieuwsselectie? 90 - Past de tijdspan van de nieuwsgebeurtenissen bij de tijdspan van de nieuwsuitzending? 91 - Is er ietwat ouder ‘gerecycled’ nieuws in de uitzending? 92 - Zijn de gebeurtenissen waar verslag van wordt gedaan groot? 93 - Zijn de nieuwsgebeurtenissen die het nieuws halen ingewikkeld? 94 - Zijn er follow-up verhalen (verhalen die eerder al begonnen zijn)? 95 - Gaan de verhalen over elitelanden? 96 - Gaan de verhalen over belangrijke en/of beroemde personen? 97 - Gaan de verhalen over belangrijke instanties? 98 - Worden verhalen aan een persoon of subject gehangen? 99 84

Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) Tuchman, G. (1978) 86 Tuchman, G. (1978) 87 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 88 Vasterman, Peter (1987) 89 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 90 Tuchman, G. (1978) 91 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 92 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 93 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 94 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 95 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 96 Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 97 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 98 Harcup, Tony en O’Neill, Deirdre (2001) 85

33


- Wordt er veel positief of juist negatief nieuws gebracht? 100 - In hoeverre speelt de kijkervaring een rol? 101

99

Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) 101 Wijfjes, Huub (2004) 100

34


5.2 De resultaten Na 24 uur observeren en diepte-interviews met in totaal vier buitenlandcoördinatoren kunnen we opmaken welke structurele, procedurele en inhoudelijke selectiefactoren een rol spelen binnen de redacties. Hieronder zullen we aan de hand van quotes uit de diepteinterviews en observaties tijdens ons etnografisch onderzoek beschrijven welke factoren van belang zijn op beide buitenlandredacties. De redacties worden apart van elkaar beschreven.

5.2.1. NOS, een specialistische planmachine

5.2.1.1. Structurele factoren De NOS is een groot, door de overheid gefinancierd, multimediaal bedrijf met als doel het informeren van kijkers en luisteraars. De buitenlandredactie van de NOS is met zo’n veertig redacteuren en tientallen correspondenten aanzienlijk. Om de redactie in goede banen te leiden is er een grote leiding aanwezig. De ambities liggen hoog; redacteuren hebben eigen specialisaties en ook qua bronnen probeert de redactie verder te kijken dan de standaard persbureaus. Toch worden de ambities in de praktijk niet altijd waar gemaakt. De grote redactie maakt soms verhalen die te ambitieus zijn en de uitzending niet altijd halen, andere verhalen sneuvelen in de overdracht van de ene naar de andere coördinator. Het NOS Journaal heeft een naam hoog te houden. ‘NOS’ moet voor betrouwbaarheid staan. De concurrentie met het RTL Nieuws levert voornamelijk voordelen op. Buitenlandverhalen worden makkelijker verkocht aan de eindredacteur als een RTL-correspondent er ook achteraan zit. RTL Nieuws houdt de NOS scherp. De NOS gaat echter niet achter de kijker aan. Het NOS Journaal heeft een vaste schare kijkers. Het budget van de NOS is bedoeld om de kijker te informeren.

a. Grote multimediale redactie Eén grote werkvloer in een goed beveiligd gebouw in het Media Park, dat is waar de redactie van het NOS journaal is gevestigd. Ongeveer 370 man is in vaste dienst van het

35


nieuws. De redactie is druk en rumoerig. De buitenlandredactie van de NOS bestaat uit drie eilanden, vlakbij de economieredactie, de eerstelijnsredactie en de eilanden van het Zes- en Achtuurjournaal.

© DdK

Een deel van de NOS-nieuwsvloer. De buitenlandredactie bevindt zich in de buurt van de economie- en uitzendredactie. I.v.m. veiligheidsredenen geeft de NOS geen plattegrond uit aan derden.

De buitenlandredactie is groot. Er zijn ongeveer 34,72 fte’s beschikbaar voor buitenlandredacteuren. In de praktijk werken er ongeveer 40 tot 45 redacteuren, dat is inclusief freelancers en parttimers. De redactie wordt geleid door buitenlandchef Gerard van den Broek. Hij wordt bijgestaan door Michiel Hartzuiker en Stef Hehemann die beiden plaatsvervangend chef én buitenlandcoördinatoren zijn. Naast deze drie chefs en coördinatoren zijn er nog vier andere buitenlandcoördinatoren. Buiten de redacteuren, zijn er ook twaalf correspondenten in vaste dienst, vijftien freelancers die de NOS als hoofdopdrachtgever hebben en nog een paar stringers, journalisten in het buitenland die bereid zijn voor de NOS te werken indien nodig. Het oorspronkelijke idee is dat iedereen multimediaal is op de buitenlandredactie. Er worden verhalen voor radio, televisie en internet gemaakt. Maar het multimediale idee is losgelaten volgens Hehemann, “er zijn ook mensen die echt monomediaal zijn.

36


Waarom zou je een goede televisiemaker verplichten ook radio te maken? (…) Ik denk dat één op de drie beide media beheerst.” Tijdens de observatiedagen merk je dat er echt televisiemensen en radiomensen rondlopen. Buitenlandredactrice en presentatrice van het NOS Journaal Jeanette Schuurman is zo’n televisiemens. Schuurman werkt al 24 jaar voor het NOS Journaal en houdt er van zelf beeldende verhalen te maken. Plannen doet ze liever niet, dat moet je leuk vinden. Zij beleeft er niet veel plezier aan. Veel correspondenten zijn wel multimediaal. Tijdens de observatiedagen is te merken dat er voorstellen voor allerlei media binnenkomen. Amerika-correspondent Eelco Bosch van Rosenthal stelt voor zijn interview met Paul Verhoeven voor internet en teletekst te maken. Zuid-Amerika-correspondent Marjon van Royen is continu op de radio om commentaar te geven op de redding van de Chileense mijnwerkers. MiddenOosten-correspondent Nicole le Fever doet zowel op radio en tv verslag over het bezoek van de Iraanse president Ahmadinejad aan Libanon. Correspondenten vinden het vaak prettig om meerdere media te bedienen. Hehemann: “Om een correspondent te citeren: ‘Radio is geen vuilnisbak, maar ze lusten wel alles’.” De coördinatoren lopen veel heen en weer naar de eindredacteur van de televisiejournaals en zo’n twee keer per dag lopen ze langs de radio-eindredacteur. Radio zendt 6,5 uur nieuws uit per dag en voor elke uitzending willen ze nieuwe onderwerpen hebben. Op de buitenlandredactie werken vooral blanke mensen. Hehemann: “We kwamen er per toeval achter dat een man of acht denk ik nog Indische roots hebben. (…) We hebben één redacteur van Turkse origine.” Volgens Abspoel Abspoel is het lastig mensen met een andere etniciteit aan te trekken. “Vaak voldoen ze niet aan de hoge eisen die de NOS stelt of komen ze binnen met heel andere verwachtingen.” De redactie van het NOS Journaal heeft een 24-uurs bezetting, maar dat geldt niet voor de buitenlandredactie. De eerste redacteur begint om 4.30 uur. De laatste vertrekt iets na middernacht. Opvallend is het grote aantal coördinatoren en chefs. Dit leidt nogal eens tot verwarring. Verhalen moeten overgedragen zijn, maar de buitenlandcoördinator (ook wel buco genoemd) weet soms van niets. En onderwerpen die voor de ene buitenlandcoördinator prioriteit hebben, hebben dat voor de ander helemaal niet.

37


Bovendien moeten geplande verhalen nog al eens wijken voor nieuws van de dag. Tijdens de observatiedagen komen enkele miscommunicaties aan het licht. Zo denkt eindredacteur René Went dat al met Israël-correspondent Sander van Hoorn is afgesproken dat hij een standupper doet bij de Israëlisch-Libanese grens, maar Abspoel en correspondent Van Hoorn zelf weten van niets. Daarnaast is te zien dat buitenlandcoördinator Stef Hehemann op woensdag een reportage over Isabel Allende bedenkt en hoe buitenlandcoördinator Abspoel Abspoel dat op donderdag toch om talloze redenen niet meer ziet zitten. Abspoel vindt wel dat de coördinatoren hard nodig zijn: “[Binnenland en Buitenland - DdK.] zijn vrij grote afdelingen bij elkaar, dat zijn relatief veel redacteuren. Dus daar zie je dat er coördinatoren bij geplaatst zijn om de dagelijkse producties in banen te leiden naar de eindredacteuren, maar ook ten opzichte van de werkverdeling. Dat is voor een chef niet te doen, die heeft gewoon te veel taken. En die loopt in het dagelijkse proces niet echt voorop mee.” Een chef is vooral met het managen van de redactie bezig en de buitenlandcoördinator met het nieuws van de dag. Naast de redacteuren die verhalen maken, zijn er ook drie buitenlandplanners. Zij bellen vaak met de correspondenten over verhalen voor de komende tijd. Buitenlandcoördinatoren en redacteuren bellen met correspondenten als het over nieuws van de dag gaat. Dat gaat de hele dag door. Tijdens de observatiedagen was het telkens correspondent Joris van Poppel uit Brussel die als eerste – nog voor de tien over negen vergadering – aan de telefoon hing. Dat de redactie zo groot is, zorgt er voor dat er veel mensen op één verhaal kunnen worden gezet. Er is tijd om in te lezen, te schrijven en correspondenten te assisteren. Als Ahmadinejad op donderdag 14 oktober een bezoek brengt aan de grens van Libanon en Israël en er geruchten zijn dat hij een steen richting Israël gaat gooien, worden er twee correspondenten en twee redacteuren op het verhaal gezet.

b. Professionele en specialistische redactie Buitenlandcoördinator Abspoel Abspoel noemt de buitenlandredactie van de NOS “professioneel, ambitieus en eigenwijs”. Ook buitenlandcoördinator en plaatsvervangend chef buitenland Stef Hehemann is trots op de kennis van de buitenlandredactie: “Het is

38


grappig om op een redactie te zitten waar mensen de vijf meest gezochte terroristen van Pakistan bij wijze van spreken beter kennen dan de Nederlandse Koninklijke familie.” Hehemann verklaart dat de meeste redacteuren een beetje een buitenland ‘tic’ hebben. Het paradepaardje van de buitenlandredactie is de specialisatie van de redacteuren. Zowel Abspoel als Hehemann is er tijdens de diepte-interviews erg over te spreken. Elke redacteur specialiseert zich in een paar landen of onderwerpen. Abspoel: “Eigenlijk is de hele wereld zo’n beetje ondergebracht bij verschillende redacteuren, dus er is bijna geen land waar we niemand speciaal op hebben zitten.” Specialisten houden bewust het nieuws van een bepaald land bij. Ze hebben regelmatig contact met de correspondent en gaan naar bijeenkomsten die over een bepaald land gaan. Voor de landen zonder correspondent zijn de specialisten wat zelfstandiger. De specialisaties worden toegewezen door de buitenlandleiding. Elk jaar wordt de lijst weer herzien. Het kan dus ook zijn dat een redacteur een land krijgt toegewezen waar hij of zij in eerste instantie weinig van weet. Tijdens de observatiedagen spelen de specialisaties geen grote rol. Wel is redacteur Tom Laarhoven zich flink aan het inlezen op zijn onderwerp ‘wetenschap’. De meeste redacteuren maken die dagen niet een verhaal over een land waarin ze zich hebben gespecialiseerd. Redacteur Sandy Verhoeve heeft zich gespecialiseerd in GrootBrittannië en Spanje, maar in de praktijk maakt ze niet speciaal verhalen over die landen. Planner Aniete Coelingh heeft zich gespecialiseerd in Turkije, Cyprus en Griekenland. Ze heeft aan het begin van de eerste observatiedag contact met Turkije-correspondent Bram Vermeulen, maar verder richt zij zich op diverse onderwerpen. Hehemann: “Je bent behalve specialist, vooral ook generalist bij ons. Je wordt geacht overal iets van te kunnen maken.” Abspoel weet niet goed hoeveel voordeel het NOS Journaal heeft van de specialisaties van de buitenlandredacteuren: “Dat vind ik altijd moeilijk, dat hangt er heel erg van af hoe een individu het invult.” Eigenwijs en specialistisch betekent ook soms dat er verhalen worden gemaakt die niet het doel bereiken dat de makers voor ogen hadden. Tijdens de observatiedagen is daar geen concreet voorbeeld van te geven, maar tijdens de diepte-interviews wel. Het is begin januari als Mohammed Bouazizi zichzelf in de brand steekt in Tunesië. Twee redacteuren willen daar een mooi verhaal over maken. Ze krijgen twee dagen de tijd om

39


zich te focussen op een televisieverhaal. Het besluit wordt door de twee redacteuren en een buitenlandcoördinator genomen. Er is geen overleg met de eindredactie. Vervolgens komt er groot binnenlands nieuws, er is een grote brand bij een chemisch bedrijf in Moerdijk. Na een paar dagen is de reportage nog steeds niet uitgezonden en wordt het afgeserveerd naar het internet. Abspoel: “Dat is een voorbeeld van de ‘eigenwijzigheid’ en de professionaliteit die we als buitenlandredactie hebben. Dat we ook dingen die we zelf gewoon belangrijk vinden in productie nemen op de één of andere manier.” En: “Ja, hoe belangrijk is het dat één jongeman in Tunesië zich in de fik steekt. Dat zijn discussies die hier dan ook met eindredacteuren worden gevoerd.” Volgens Abspoel komt het wel eens voor dat sommige eindredacteuren buitenlandonderwerpen die worden aangedragen zien als hobbyisme van bepaalde specialisten. Dubbelchecken, bij de NOS noemen ze het journalistiek handwerk. Op de NOS buitenlandredactie wordt er veel dubbel gecheckt of nog even uitgezocht. Verhalen die via de telex binnenkomen worden bekeken. Kunnen de redacteuren er wat mee? Even een correspondent bellen? Op de eerste observatiedag is het om 9.00 uur al te merken. Er is een ANP-bericht over 23 Chinese prominenten die zich zouden hebben uitgesproken tegen het bewind van de Communistische Partij. Hehemann stuurt het direct door naar de planners, misschien kunnen ze er wat mee. De hele dag door komt het verhaal telkens even terug. Uiteindelijk gebeurt er niets mee, omdat China-correspondent Wouter Zwart nog druk is met Noord-Korea. Ook het taalgebruik moet goed zijn. Woensdag is er een discussie via de mail. Moet de FARC een terreurbeweging worden genoemd? Voor dit soort vragen en discussies heeft de NOS een taalcommissie die vaststelt welke termen moeten worden gebruikt. Redacteur Peter Taal is de stuwende kracht achter de commissie. Eén keer per maand stuurt hij een Taalbrief rond met taaltips en de fouten van de afgelopen weken.

c. Ambitieus qua bronnen, maar toch afhankelijk van persbureaus Qua bronnen liggen de ambities hoog bij de NOS. Volgens Abspoel is idealiter het correspondentennetwerk de belangrijkste bron, “maar zo simpel is het niet.” Ze gebruiken “buitenlandse kranten, websites, televisie, je eigen netwerken,” en de gebruikelijke nieuwsagentschappen. Tijdens de observatiedagen blijken vooral Reuters, AP en ANP

40


geraadpleegd te worden. Ook de website van de BBC wordt veelvuldig doorgespit. Andere bronnen worden minder geraadpleegd. Met persbureau ANP is Abspoel niet blij: “Als hier een buitenlandredacteur met een ANP-telexje voor z’n neus zit, dan is dat geen aanbeveling, laat ik het zo zeggen. ANP is voor ons geen bron, bij buitenland.” Voor het dubbelchecken van feitjes worden ook minder kwalitatieve bronnen als videowebsite YouTube en weblog GeenStijl gebruikt. Abspoel wil er op de tweede observatiedag achterkomen wat de achternaam van Wesam al D. ook al weer was. Via YouTube en daarna GeenStijl komt hij erachter. De NOS heeft naast beelden van correspondenten en freelancers drie beeldbronnen: AP, Reuters en EBU. EBU is een uitwisseling van beelden van diverse Europese publieke omroepen. Zeker bij EBU moet er extra kritisch naar de beelden worden gekeken. Abspoel: “Zeker bij EBU-bronnen, het komt natuurlijk in heel veel landen nog voor dat staatsomroepen ook nog echt staatsomroepen zijn. En dan moet je er helemaal voorzichtig mee zijn.” De beeldbronnen blijken erg belangrijk. Tijdens de observatiedagen heeft alleen de reportage van Nicole le Fever eigen beeld. Op de redactie zijn naast de drie eilanden ook grote beeldschermen geplaatst. Teletekst, EVN, APTN, Reuters, SKY, CNN en CLA staan voor. Qua wires (telexen) lopen Reuters, AP, DPA, ANP en de RVD continu binnen. De NOS probeert wel steeds onafhankelijker te worden van de telexen. Abspoel: “Twee jaar geleden zijn we begonnen om te kijken op het gebied van RSS-feeds, wat we allemaal kunnen binnenhalen.” Maar voor buitenland blijven telexen nodig in verband met de snelheid. Abspoel: “Het voordeel van die wire-services is dat ze echt op allerlei plekken wel mensen hebben zitten. Overal en nergens. Internet uit sommige gebieden is nog onstabiel. Sommige gebieden zijn ook helemaal nog niet zo bezig met websites en RSS-feeds.”

d. Publieke omroep Het NOS Journaal is onderdeel van het publieke bestel en wordt gefinancierd door de overheid. De missie van het NOS Journaals is volgens Hehemann: “De kijkers en luisteraars zo goed mogelijk informeren over de ontwikkelingen wereldwijd.” Hehemann

41


vindt dat elke democratie een publieke omroep moet hebben om publieke taken uit te voeren. Dat het NOS Journaal deel uit maakt van de publieke omroep is op twee manieren te merken. Ten eerste wordt nieuws bij het NOS Journaal geselecteerd op hoe interessant het is voor de kijker, niet hoe leuk het is voor de kijker (zie hoofdstuk 5.2.1.2.f, Relatie met de kijker). De missie wordt dus sterk in het achterhoofd gehouden: ‘Wat vinden wij dat de kijker moet weten.’ Ten tweede merk je op de buitenlandredactie dat het NOS Journaal met belastinggeld wordt betaald. De buitenlandcoördinatoren zijn continu bezig met grip houden op het budget. Zuinig aan lijkt het credo (zie hoofdstuk 5.2.1.1.e, Strakke budgettering).

e. Strakke budgettering “We krijgen natuurlijk nooit genoeg geld. Klinkt een beetje gek. Maar buitenland is gewoon duur,” vertelt Hehemann. Het budget van de NOS komt van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Tijdens de observatiedagen is te merken dat budget een rol speelt. Last minute een correspondent naar Chili sturen, wordt niet handig gevonden, omdat de correspondent er dan alleen is om de redding van de Chileense mijnwerkers te verslaan en niet nog een ander verhaal kan maken. Dat is niet genoeg. Geld wordt als één van de redenen gegeven waarom de NOS geen correspondent in Chili heeft. Er is geld, maar het budget mag niet overschreden worden. Toch vindt Hehemann niet dat hij vaak ‘nee’ moet verkopen: “Omdat we ook steeds meer zelf zijn gaan nadenken aan het bureau, van wat kan wel en wat niet. In het verleden was het nog wel eens zo dat een correspondent iets voorstelde en het gewoon werd uitgevoerd, maar nee, soms stellen we iets niet eens voor aan de eindredactie omdat we het niet eens relevant genoeg vinden (…) Ik heb zelden meegemaakt dat we ‘nee’ moeten zeggen tegen iets wat we eigenlijk wel willen.” Abspoel: “We kijken van uur tot uur wat we uitgeven aan geld. Als het boven het dagbudget gaat, dan hebben we een probleem. Dat betekent dat we morgen iets niet kunnen doen. Dus in die zin zijn we heel commercieel bezig. We proberen als we een correspondent op reis hebben gestuurd en er speelt zich op het moment ergens anders iets

42


af, nou dan kost het even wat tijd om een afweging te maken, maar we gooien niet iets weg of we laten wat liggen.” Tijdens de tweede observatiedag reist de vraag of er een extra SNG wagen, een satellietwagen, mag worden besteld om de reportage over Isabel Allende op tijd door te stralen naar Hilversum. Het NOS Journaal heeft elke dag de beschikking over enkele SNG’s, maar voor dit verhaal zou een extra satellietwagen moeten worden ingehuurd. Een grote kostenpost. Buitenlandcoördinator Abspoel moet aan de hoofdredacteur op de vloer Giselle van Cann vragen of dat mag. Zij vindt het het geld niet waard en vraagt of het per koerier kan. Voorlopig wordt dat de oplossing. Later die dag wordt het verhaal alsnog afgezegd. Er is een speciale website waarop correspondenten hun budgetten voor reizen indienen. Op die manier wordt strak bijgehouden wie wat uitgeeft. Ook de betaling van de freelance correspondenten wordt nauwkeurig gecontroleerd. De correspondenten worden betaald via een streepjessysteem. Een live kruisgesprek voor tv is bijvoorbeeld drie streepjes, een radiogesprek één. Coördinatoren houden in de gaten of er genoeg of teveel streepjes zijn.

f. Technisch en productioneel weinig belemmeringen De techniek lijkt bij het NOS Journaal prima geregeld. Er wordt digitaal gemonteerd en beelden van de agentschappen lopen rechtstreeks binnen op de servers van de NOS. Op de dag van de redding van de mijnwerkers levert dit een kleine uitdaging op. De redding wordt live doorgestuurd. Er loopt uren aan materiaal binnen. Ab Visser van het medialab (ook bekend als Ab de Wisser) neemt de redding van de Chileense mijnwerkers op. Er staat al dertig uur op de server. Als hij aan Stef Hehemann komt vragen of hij het één en het ander mag wissen, krijgt hij nul op het rekest. Hehemann wil dat hij het toch blijft opnemen. Er is een mail naar de hele redactie gestuurd dat zo’n vier tot vijf redacteuren bezig zijn met dit onderwerp. Ab Visser vindt het maar niks: Avid, het montageprogramma, loopt dicht, de server is al 80 procent vol. Donderdag is het geen probleem meer: Ad Visser komt langs bij Abspoel Abspoel. “Ben je gehecht aan 23 uur Chileense mijnwerkers?” Abspoel is er niet aan gehecht. Ad mag wissen.

43


Productioneel verloopt het donderdag 14 oktober niet vlekkeloos, maar de fouten die worden gemaakt worden snel hersteld. Er moet een feedpoint worden geboekt waarvandaan Nicole haar reportage en standupper naar Nederland kan stralen. De producer komt echter met een straalpunt in Israël aanzetten, terwijl Nicole le Fever in Libanon zit. Ook ontstaat er een misverstand over het wel of niet boeken van een SNG, satellietwagen, voor de reportage over Isabel Allende. Het blijken kleine miscommunicaties, die snel worden opgelost.

g. Aan de oppervlakte laat concurrentie de NOS koud De concurrentie tussen NOS en RTL Nieuws lijkt op de buitenlandredactie van de NOS geen grote rol te spelen. Toch wordt het RTL Nieuws strak in de gaten gehouden. Tijdens de ochtendvergadering van woensdag 13 oktober pikt hoofdredacteur op de vloer Giselle van Cann dingen op uit de tikker, de informatiebalk onder in beeld, en vraagt of er naar gekeken kan worden. Abspoel: “Wij kijken veel en praten ook veel en vergelijken ook veel. Het komt best vaak voor dat we plenair bij de één uur vergadering kijken hoe RTL Nieuws het heeft gedaan en hoe hebben wij het gedaan. En het komt ook zeker met enige regelmaat voor dat we vinden dat RTL het beter heeft gedaan dan wij. Daar zijn we mee bezig. Het zou dom zijn als we daar niet mee bezig zouden zijn. Laat je je daar dan ook door leiden? Nee, natuurlijk niet. Je blijft je eigen afwegingen maken. Maar we proberen wel te leren.” Af en toe helpt de concurrentie van RTL ook bij het verkopen van een verhaal, vertelt Hehemann. Als een NOS correspondent bij de eindredactie aangeeft dat een RTL correspondent ook achter het verhaal aan zit, dan wordt het vaak sneller uitgezonden. Tijdens de observatiedagen wordt er vooral gebaald dat de NOS geen correspondent in Chili heeft en RTL Nieuws wel. Tijdens de 13.15 uur vergadering van donderdag 14 oktober merkt iemand op: “Een kijkerspost doorspelend (…). Iemand die had naar RTL gekeken en die vond RTL toch wat urgenter op gang komen, het bulletin, omdat zij iemand hadden staan in Chili, en daarna ook nog iemand hadden staan bij Van Gelder. Terwijl wij de verhalen deden zonder [verslaggevers - DdK].”

44


h. Imago Betrouwbaarheid en snelheid, dat moet volgens Abspoel Abspoel het imago van de NOS zijn. Die twee woorden komen tijdens de observatiedagen ook naar voren. Er wordt secuur gewerkt, maar ook als er een kwartier voor het Achtuurjournaal een nieuwtje komt uit de uitzending van ‘De wereld draait door’, dan zit het om 20.00 uur in het Journaal.

5.2.1.2. Procedurele factoren

Besluitvorming bij een groot bedrijf is bij voorbaat ingewikkeld. Bij de NOS hebben ze een duidelijke hiërarchie, maar discussiëren kan altijd en gebeurt veel. Officieel besluit de eindredacteur wat er in de uitzending komt, maar de coördinatoren hebben een dikke vinger in de pap. Soms moet de hoofdredacteur op de vloer er zelfs aan te pas komen om als scheidsrechter op te treden. De NOS heeft een echte plancultuur. Er wordt bij de buitenlandredactie dagelijks door drie redacteuren vooruit gekeken. Eén van die planners is een buitenlandcoördinator, die kan beslissen of een verhaal wel of niet wordt gemaakt. Dit gebeurt al dan niet in overleg met een eindredacteur. Het plannen is handig voor het nieuwsbedrijf, maar zoals Tuchman 102 in het theoretische kader al voorspelde, zit er ook een keerzijde aan. Af en toe wordt er zoveel gepland dat het nieuws van de dag er door in het geding komt (zie hoofdstuk 5.2.1.2.a. Plannen en vooruitkijken) of andere verhalen sneuvelen. De buitenlandredacteuren zijn echte schakels in het nieuwsbedrijf. Ze worden door de eindredactie en buitenlandcoördinatoren aangestuurd. Toch lijkt niemand binnen de NOS vies van een pittige discussie. Voor het ‘verkopen’ van verhaalideeën aan eindredacteuren zijn er trucjes. Er wordt goed gekeken naar persoonlijke voorkeuren van eindredacteuren of gespeeld met daglijsten. Politiek geweld, verkiezingen, fraude en persoonlijk drama verkopen over het algemeen gemakkelijk. De buitenlandredactie heeft niet per se de voorkeur voor verhalen die bij voorbaat goed bij de kijker vallen. Ze brengen het liefst verhalen die ze zelf interessant vinden voor de kijker. 102

Tuchmann, Gaye (1978)

45


a. Plannen en vooruitkijken Veel verhalen worden van tevoren al ingepland. Op de eerste observatiedag weet Hehemann om 8.41 uur ’s ochtends al precies welke twee grote buitenlandverhalen zijn redactie voor het Achtuurjournaal gaat maken: de redding van de mijnwerkers en Ahmadinejad die naar Libanon gaat. Ook Abspoel weet op donderdag 14 oktober wat hem te wachten staat: de mijnwerkers zijn allemaal gered. Abspoel wil confetti zien. En ook van de tweede dag van Ahmadinejad is een reportage ‘besteld’ bij correspondent Nicole le Fever. Er wordt veel gepland op de buitenlandredactie van de NOS. “Je moet vooruitkijken,” aldus Abspoel. Maar er komt ook druk vanuit de andere deelredacties “We zijn natuurlijk niet de enige afdeling die plannen.” Alle redacties van de NOS plannen behoorlijk vooruit. Bij de buitenlandredactie zitten dagelijks drie planners. Idealiter een bucoplanner, een tv-planner en een radio-planner. Zij kijken puur wat er de komende dagen gaat gebeuren en bellen met correspondenten. De draaiboeken van de komende dagen spelen een grote rol. Lege draaiboeken moeten worden gevuld. Dat planning van groot belang is, is ook te zien aan de buitenlandredactievergadering die ’s ochtends om 10.00 uur plaatsvindt. Op woensdag wordt er zo’n twee minuten over het nieuws van de dag gepraat, de overige 18 minuten hebben met planning te maken. Michiel Hartzuiker: “ik zit even naar de lijst te kijken, omdat zondag nog leeg is, is het niet een idee om dat Kim en Kim verhaal naar zondag te halen?” En op die manier worden er allerlei verhalen weggezet. Soms gemakkelijk, soms lastiger. Stef:

En d’r is nog een ander probleem, vanochtend kwam Eco [economie DdK] ook weer met het autosalonverhaal, dit is nou net niet de dag om dat te noemen, denk ik dan bij mezelf. Het autosalonverhaal, vandaag, dat gaat niet lukken natuurlijk. Als jij ziet met Yuri van Gelder en met allerlei andere dingen die we hebben. Maar…

Michiel:

Is dat überhaupt nog uitzendbaar dan?

Stef:

Ja, dat is nog wel uitzendbaar, maar dat moet je dus niet tot zondag laten wachten. Dan loopt ‘ie af, dat is de laatste dag.

Michiel:

Beetje raar dan.

46


Stef:

Dat zou dan vrijdag, uiterlijk zaterdag moeten. Maar het probleem is, dat is dus een beetje eco/bula-co-productie, dan valt het tussen wal en schip.

Michiel:

Ja.

Stef:

Het werkt natuurlijk niet…

Michiel:

Ja, ik probeer vandaag wel even afspraken te maken met de eindredactie dat we het op vrijdag zetten en dat het in het allerergste geval nog naar zaterdag kan.

Abspoel is niet altijd blij met de plancultuur: “Voor iemand als ik, met een groot nieuwshart is dat soms wel eens lastig. (…) Het kan natuurlijk wel eens voorkomen dat dagelijks nieuws, nieuws van de dag, een beetje in de knel komt omdat er al zoveel gepland stond.” De plancultuur is er ook om absoluut niets te missen. Naast het werk van de planners vergelijken Hehemann en Abspoel elke ochtend de NOS planning met die van EBU. Tijdens de observatiedagen lijkt het of de buitenlandredactie alles goed in de smiezen heeft. Er wordt zelfs op de heel lange termijn gekeken. Planner Ernest Claassen: “Nederland wordt uit het IMF gezet waarschijnlijk. We hebben nu nog een zetel, maar die gaan we verliezen,” Hehemann is blij met de vooruitziende blik van planner Claassen. Het verlies van een zetel uit het IMF is volgens hem typisch zo’n onderwerp dat goed aangepakt moet worden voor tv, mét grafische ondersteuning. “Daar moet iemand in een vroegtijdig stadium mee aan de gang.” Ook wordt er kort gepraat over Afrikacorrespondent Koert Lindijer. Hij denkt dat er een oorlog komt in Sudan en wil het liefst de maand december in Djuba in Zuid-Sudan gaan zitten. Hij mag een voorstel schrijven. Wel mist het NOS Journaal een correspondent in Chili op het moment dat de mijnwerkers worden gered. Volgens veel redacteuren op de vloer een omissie. Tijdens de observatiedagen vragen meerdere redacteuren aan de buitenlandcoördinatoren waarom er niemand is. Er worden talloze redenen gegeven. Abspoel: “Toen het besluit viel, dat is al enige weken geleden, leek het er op dat het later in deze maand zou plaatsvinden en daar heeft ze [Zuid-Amerika-correspondent Marjon van Royen - DdK] al twee reportagereizen staan, namelijk naar Mexico, waar we al heel lang graag naar toe willen en naar Haïti, waar we al lang geleden van hebben besloten dat we daar naar toe willen, dus dat is eigenlijk de belangrijkste reden. Gaandeweg is dat wat vervroegd, zal ik maar zeggen,

47


maar daar komt dan ook het voorbereidings- en het financiële aspect om de hoek kijken. Er is uiteindelijk voor gekozen om het zo te laten.” Men dacht dus dat de Chilenen op een heel ander moment zouden worden gered en er stonden al andere reizen gepland. Opvallend is dat er niet wordt gekozen de correspondent alsnog – last minute – te sturen. Volgens Abspoel was dat ook geen optie: “Het was ook in de middle of nowhere, dus het was niet dat je direct in het gebied eromheen nog reportages kunt maken.” Tijdens het diepte-interview vond Abspoel het achteraf bezien beter om geen correspondent in Chili te hebben, ook vanwege de dosering. “Ik vond met name de live-uitzending ’s avonds dat ze bevrijd moesten worden bij RTL, met alle respect, maar toch redelijk slapjes. Ja. Dat hadden wij zo nooit gedaan.”

b. Stroperige besluitvorming “Er is niets zo stroperig als af en toe het bedrijf.” Buitenlandcoördinator Abspoel Abspoel is het even zat. Urenlang discussieert hij nu over het wel of niet maken van een verhaal over Isabel Allende. “Ze willen allemaal leuk. Voor leuk moet je bij RTL zijn.” “Als ik zeg Isabel Allende, wat zeggen jullie? ‘Ik vind het leuk.’ Nou, dan zetten we toch de hele NOS in beweging.” Tijdens de observatiedagen wordt er heel veel vergaderd, gediscussieerd en gespard. Het is niet altijd even inhoudelijk en nuttig. Op donderdag wordt er zes minuten lang gediscussieerd over wie Kees Elenbaas mag assisteren bij het maken van een radioitem. Drie mensen doen mee aan de discussie. Er is geen resultaat. “We hebben hier oeverloze discussies,” vertelt Abspoel. De NOS probeert wel iets aan de snelheid van de vergaderingen te doen. De ochtendvergadering van de deelredacties gebeurt via een conference call en de 11.00 uur vergadering, wanneer het draaiboek van het Zes- en Achtuurjournaal wordt besproken, gebeurt staand aan een paar tafels. Langer dan tien minuten lijkt het niet te mogen duren. Toch zijn er zeker vier grote vergaderingen op een dag. Of zoals Abspoel zegt “Alweer bijna 11.00 uur, dan kunnen we weer naar de volgende vergadering. Als je de ochtend voorbij bent, dan kun je weer eens telexen gaan lezen.” Om besluitvorming wat efficiënter te maken is sinds een jaar één van de drie planners ook een buitenlandcoördinator, een zogenaamde bucoplanner. Hehemann legt

48


uit: “Dat is een buitenlandcoördinator die ook planner is, die kan al snel een klap geven. Als, laten we een Eelco [Bosch van Rosenthal – DdK] noemen, die komt vandaag met een voorstel. Dan kun je moeilijk zeggen van ja, wacht eens even, het is vandaag dinsdag, donderdag is er weer een eindredacteur die ook plant. Donderdagmiddag heb je pas een antwoord. Dat werkt niet.” Soms loopt de besluitvorming ook gemakkelijk. Bij de redding van de Chileense mijnwerkers is men het er binnen de kortste keren over eens. Het is een mooi beeldverhaal. Het moet gemaakt worden. Achteraf zegt Hehemann daar over: “Het is een menselijk verhaal, mensen kunnen zich er mee identificeren. Er is hoop. En last but not least, dat moet je echt niet onderschatten; de aandacht die onze colleganieuwsorganisaties er aan besteden. Ik denk eerlijk gezegd dat we meer daardoor getriggered waren in dit geval, dan al die andere ingrediënten die ik nu noemde.” Abspoel: “Sommige dingen zijn heel evident, daar doet niemand moeilijk over. Sommige dingen daar moet je af en toe stevig over door leuren.” Niet alle vergaderingen zijn langdradig. Abspoel Abspoel bewijst dat donderdag 14 oktober, tien voor tien ’s ochtends. Hij loopt langs Radio 1. “Doe jij de ochtend Jet?” “Ja.” “Bijzonderheden?” “Nee.” “Oké.” Overdrachten lopen niet allemaal even strak. Een reportage van Wilma van der Maten uit Pakistan moest snel worden afgemaakt, maar uiteindelijk is er toch geen plek voor. Stef:

Dat is een beetje raar, dat het heel snel af moest en dat we echt geen plek hebben.

Michiel:

Wat was de reden dat het snel af moest?

Aniete:

Omdat we dachten dat het op donderdag zou zijn toch?

Stef:

Ja, omdat we op donderdag niets hadden staan.

49


Het wordt een plankverhaal. Hehemann: “Het is een bijvangst die we hadden van haar trip daar naar toe. En als eindredactie in paniek is, van we hebben niks, dan hebben we in ieder geval Roger en Wilma.”

c. De beslissing ligt bij de eindredactie De eindverantwoordelijkheid voor de uitzending ligt bij de eindredacteur. Maar die kan zich volgens Abspoel behoorlijk dwingend laten adviseren door de verschillende coördinatoren. Naast de eindredactie is er ook een HRV, een hoofdredacteur op de vloer, hij of zijn kan optreden als scheidsrechter.

©DdK

De inhoud van de uitzending wordt bepaald door de eindredacteur. Die stelt de buitenlandonderwerpen in het draaiboek vast in overleg met hoofdredactie, buitenlandcoördinator, correspondent en redacteur.

Abspoel: “Als we echt buitenlandreportages maken, dan bespreek je dat negen van de tien keer, tenzij het zo evident is dat we dat gewoon moeten doen, dan neem je die beslissing als buitenlandcoördinator gewoon zelf, maar vaak overweeg je het ook met de eindredactie.” Hehemann: “Uiteindelijk is de eindredacteur diegene die verantwoordelijk is voor de uitzending. Wij coördinatoren leveren bouwstenen aan. En dan zegt men niet van ‘het is zo’, maar ‘pick your battles’. Soms ga je een hoop stennis maken over een verhaal, omdat je echt vindt dat het moet. Andere dingen laat je lopen.”

50


Buitenlandcoördinatoren gaan soms bewust wel of niet naar bepaalde eindredacteuren, simpelweg omdat ze weten dat de één bijvoorbeeld wel van reportages uit de VS houdt en de ander niet. Hehemann: “Je weet wie Achtuur doet. Soms weet je dat je het bij één iemand sneller voor elkaar krijgt om een verhaal te verkopen, dan bij de ander. Je kunt er soms voor kiezen om de kaarten tegen de borst te houden.” Op woensdag grapt Hehemann dat hij kan zien wie de eindredacteur van de avond is. “Meldertje Akropolis, zeker Jaap, die is zeker net in Griekenland geweest.” Ook eindredacteur Arno Vermeulen schijnt een naam te hebben. Als hij werkt zijn er hele blokken over de VS. Op de tweede observatiedag is buitenlandcoördinator Abspoel Abspoel het niet eens met de eindredactie. De eindredactie wil graag een interview met Isabel Allende, de Chileense schrijfster die in Nederland de Spinoza-lezing komt houden. Het interview zou moeten gaan over het nieuwe Chileense élan. Tijdens de 9.10 uur vergadering is besloten dat het in gang gezet moet worden. Om 10.00 uur laat Abspoel tijdens de vergadering van de buitenlandredactie merken dat hij het niet ziet zitten: Dave:

Vandaag denk ik dat we toch eventjes terugblikken op het oprollen van rond een uur of half drie, 15.00 uur. Ik denk dat we daarmee terugblikken. Zeker gezien eindredactie het buitengewoon plezierig vond om Kees Elenbaas toch vanavond naar de Spinoza-lezing te sturen, die door Isabel Allende wordt…

Merel:

Is dat nu niet laat, nu ze er al uit zijn? (…)

Dave:

In mijn beleving wel, maar in de beleving van de eindredactie niet.

Ook de rest van de buitenlandredactie is verbaasd. Ernest:

“Wat heeft zij met die mijn te maken? Ze is Chileense.”

Dave:

“Ja, maar het is ook best leuk, maar ik vind het een beetje bezopen dat daar dan drie mensen en zoveel meer in gaat zitten, eigenlijk vier mensen ook, ik bedoel, waar gaat het nog over. Dus ik denk dat ik het om die reden ga afketsen. Maar dit is tussen ons gezegd en gezwegen, dit komt wel later vandaag.”

Na de vergadering gaat Abspoel naar eindredacteur Rob Maas, die het interview graag in het Tienuurjournaal wil. Maas vindt het onderwerp leuk. Abspoel tegen Maas: “Leuk,

51


leuk (…) Ja, dat zeg je met de gebeurtenissen van gisteravond in het hoofd. (…) Hosanna is al helemaal voorbij.” “Het is straks 48 uur na de laatste mijnwerker.” Maas en Abspoel discussiëren of het interview niet alleen voor internet of alleen voor tv of voor radio kan worden gemaakt. Abspoel zegt dat hij het verhaal rondom Isabel Allende eigenlijk niet ziet zitten. Hij vindt het bovendien niet aardig om Allende alleen naar de Chileense mijnwerkers te vragen en niet naar haar lezing. Maas wil het toch hebben. Abspoel: “Ik ga het balletje nog een keer op gooien.” Om 14.18 wordt uiteindelijk besloten dat het interview met Allende voor de televisie niet doorgaat. Eindredacteur Maas: “Nou, dan gaan we het niet doen. Ik heb verder ook geen andere argumenten,(…) als ik de enige ben die het zo voelt en als alle anderen twijfels erbij hebben.” Het komt ook voor dat er geen seconde wordt gediscussieerd over een onderwerp. Zo ook op woensdag om 18.41 uur: Eindredacteur Jaap Leemeijer loopt naar buitenlandredacteur Thomas Spekschoor: “Kun je een kortje maken”. “Waarover?” vraagt Spekschoor. “Ehm…” Leemeijer kijkt op het teletekst scherm, “Van Bommel voorlopig aan de kant”. De geblesseerde Van Bommel voetbalt even niet. Spekschoor belt naar de collega’s van de sportredactie en vraagt of het beeld van Van Bommel tijdens de wedstrijd van de dag ervoor kan worden over gezet naar de nieuwsserver.

d. Redacteur als schakel De buitenlandredacteuren van het NOS Journaal fungeren echt als schakel binnen het bedrijf. Ze komen wel met initiatieven. En ook wanneer redacteur Achille Prick mag kiezen tussen een verhaal over Hongarije en Frankrijk, dan maakt hij die keuze in kort overleg met Hehemann. Er is veel vertrouwen, maar alles moet in overleg met een buitenlandcoördinator en/of eindredacteur. Sommige eindredacteuren hebben hun voorkeuren op basis van hun draaiboek en de beschikbare mensen. Dat geldt ook voor correspondenten. Correspondent Nicole le Fever heeft het liefst dat senior-redacteur Ruud Stapel haar reportage opvangt. Abspoel was echter van plan redacteur Spekschoor op het verhaal te zetten. Abspoel kiest voor beide redacteuren. Spekschoor krijgt de opdracht voor de context te zorgen en Stapel begeleidt correspondenten Nicole le Fever en Sander van Hoorn.

52


e. Intern verkopen Met de specialistische buitenlandredactie en de volgeplande nieuwsuitzendingen besteden de buitenlandcoördinatoren veel tijd en aandacht aan het ‘verkopen’ van hun verhalen. Hehemann: “Er zijn verhalen, en daar is Chili er één van, die verkopen zichzelf. Maar er zijn ook verhalen waar je heel veel moeite voor moet doen. Waar je maandenlang een deksel op je neus krijgt. Dus je moet wel een soort van gedrevenheid hebben om dat te willen.” Het intern verkopen begint al bij de buitenlandplanners. Welke verhalen ze kunnen verkopen hangt vaak af van de buitenlandcoördinator. De buitenlandcoördinator moet de verhalen aan de eindredactie verkopen. Er wordt nauw gekeken wie hoofden eindredactie doet. Politiek geweld, verkiezingen, fraude en een demonstrerende oppositie verkopen bij iedereen gemakkelijk volgens Hehemann. “Dat appelleert aan onrechtvaardigheid, democratie. Je kunt je er makkelijk mee identificeren daardoor.” Meer gespecialiseerde verhalen verkopen slechter. Dan moet je volgens Hehemann “altijd een vondst doen in je PR [presentatietekst – DdK] of wat dan ook, waardoor het kijkers- en luisterpubliek trekt.” Abspoel heeft ook trucjes om verhalen verkocht te krijgen. Soms zet hij ’s ochtends op de daglijst een verhaal, waarvan hij niet zeker is of dat wel echt gemaakt kan worden. Abspoel: “Dan noem ik het vaak wel in de ochtendvergadering. En dan wordt het keurig genoteerd in het draaiboek en als dan om 16.00 uur blijkt dat het wegvalt, kijken ze wel naar ons om het op te vullen. Terwijl ik van te voren weet dat dat onderwerp er niet zal zijn, kan ik alvast iemand aan een ander onderwerp laten werken, waarvan ik wil dat het in het Journaal komt.”

f. Relatie met de kijker Op de buitenlandredactie van de NOS wordt gekeken naar wat de NOS interessant vindt voor de kijker. De kijker staat dus niet actief centraal, maar passief. De NOS wil de kijker haast iets leren. Abspoel: “Het allerberlangrijkste is, denk ik, dat je alles wat relevant is in de wereld, op een voor ons publiek relevante manier moet kunnen maken. En dat is iets anders denk ik, dan dat dat een passief proces is, waarbij je publiek weet van nou, dit is relevant voor mij en dit is niet relevant voor mij. Dat vind ik wat anders. Het is misschien

53


wat eigenwijzer en pretentieuzer, maar ik denk dat het zo is. Soms zijn er dingen die op het eerste gezicht voor mensen niet relevant zijn, maar die ze dan toch blijken te zijn.” “We hebben nogal eens discussies (…) van verhalen waarvan wij vinden dat ze belangrijk zijn. Zonder dat ze in eerste instantie aan het dagelijkse nieuws gebonden zijn. Maar gewoon, dat we vinden dat we dat een keer moeten doen.”

g. Informeel De sfeer is informeel op de buitenlandredactie van de NOS. Ahmadinejad wordt gekscherend een vredesapostel genoemd en dat Ahmadinejad in het vizier van Israëlische militairen gaat verschijnen wordt cynisch ‘een feest’ genoemd. Lachen om collega’s hoort er ook bij. Op woensdag wordt een persiflage van correspondent Marjon van Royen bij Koefnoen opgezocht en doorgestuurd. Er wordt gekletst over huizen in Amsterdam, om vervolgens gewoon over te gaan op Chinese prominenten. ANP kwam met dit bericht. Hehemann: “Notabene het ANP, toch zwaar verboden hier bij buitenland.”

h. Het nieuwe Chileens élan, volgens Isabel Allende Woensdag om 18.05 uur noemt Hehemann het idee om de volgende dag bij de lezing van een Chileense schrijfster een reportage te maken. Isabel Allende houdt op 14 oktober de jaarlijkse Spinoza-lezing in Amsterdam. Het is wellicht leuk om haar te vragen naar het nieuwe Chileense élan. Waar er voorheen altijd aan Pinochet werd gedacht, wordt er nu aan de redding van de mijnwerkers gedacht als men het over Chili heeft. “Eén zo’n idee geeft mij een geslaagde dag”, aldus Hehemann. De volgende dag om 9.10 uur mag Abspoel het idee pitchen tijdens de deelredactiesvergadering: Dave:

Daar is nog iets anders bij, waar ik jullie mening even naar wil vragen: Er is al vrij enthousiast op gereageerd door een aantal mensen, maar vanavond spreekt Isabel Allende de Spinoza-lezing in Amsterdam in aanwezigheid van de Chileense gemeenschap, en verschillende mensen vonden het een goed idee om daar met een microfoon en camera nog eens even door te praten over hoe dit Chilenen bij elkaar brengt en voor de

54


komende jaren van nieuw élan zou kunnen voorzien, het hele gedoe rondom de mijnwerkers. Probleem is wel dat dat pas voor het Tien en Laat is en voor de radio zelfs pas voor morgenochtend, en dan is het misschien alweer wat lang geleden in de beleving. Hoe denken jullie daar over? René:

Ik vind het wel een goed idee, hoor. (..) Zou voor het laat eventueel wat langer kunnen maken. Voor tien, iets korter voor de tien en voor de ochtend.

Dave:

En Marieke, wat jou radio betreft?

Marieke:

Ik zou het voor morgenochtend nog een keer willen maken.

Dave:

Ja?

Marieke:

Ja.

Dave:

Oké dan gaan we dat in gang zetten.

Als Abspoel rond 9.36 met Kees Elenbaas spreekt, de voormalige Midden-Amerikacorrespondent die Allende mag gaan interviewen, zegt hij: “Dacht ook, we zijn er helemaal klaar mee, maar d’r zijn toch mensen die daar anders over denken.” Alle mijnwerkers zijn inmiddels gered. Abspoel vindt een reportage over het nieuwe Chileense élan 24 uur na de redding laat. Tijdens 10.00 uur buitenlandredactievergadering komt Abspoel met logistieke redenen om het niet te doen: “Ik weet niet of dat helemaal gaat lukken, omdat Kees niet in staat is om zelfstandig radio en televisie te monteren, dat betekent ook dat er twee mensen mee moeten. Eén voor televisie en één voor radio, dan ben je al met z’n drieën. Dan moet er ook nog een SNG voor de deur staan om voor televisie überhaupt nog een keer voor laat te kunnen doen. Dus eh…” (zie ook hoofdstuk 5.2.1.2.c De beslissing ligt bij de eindredacteur) Na de vergadering loopt Abspoel naar eindredacteur Rob Maas. Deze wil het toch hebben. Kees Elenbaas belt om 11.49 uur, er schijnt nu een persconferentie van Isabel Allende bezig te zijn. Die hebben ze gemist. “Ach,” zegt Abspoel “ik heb er nu al geen zin meer in.” Om 12.20 is er wederom een discussie met Rob Maas (eindredacteur 18.00 uur) over Isabel Allende. Logistiek is het nogal wat, volgens Abspoel. Er moet een extra SNG

55


worden ingehuurd én een extra redacteur. Daar heb je toestemming voor nodig van de HRV (hoofdredacteur op de vloer). Maas vindt het “wel leuk voor 22.00 uur”. Nieuwsuur gaat er verder niks mee doen, die “zitten zo vol op Den Haag.” Abspoel vraagt om 12.43 uur Van Cann (HRV) om toestemming voor een SNG voor Isabel Allende. Van Cann ziet het nut er niet zo van in. Ze oppert een koerier te sturen. Rob Maas wil het verhaal van Allende toch graag hebben. “Is het op een of andere manier niet te krijgen?” “Ja,” zegt Abspoel “het begint om 19.30 uur en duurt al gauw tot een uurtje of half negen”. Maas: “Kunnen ze het hier niet monteren?” “Een koerier is minder duur dan een SNG,” zegt Abspoel. “Laten we het toch proberen, kijken of we het zo snel mogelijk hier kunnen krijgen,” beslist Maas. “Oké,” zegt Abspoel. Abspoel loopt om 14.09 uur naar binnenlandcoördinator Martine van de Vrede. “Laten we even heel eerlijk met elkaar praten, het interesseert me geen zak wat Isabel Allende van die hele Chileense mijnwerkers toestand vindt,” zegt Abspoel. Ook Hehemann, die dag plaatsvervangend chef buitenland, komt erbij. Hehemann zegt dat het misschien voor radio mooi is. “Maar dat is juist het probleem,” zegt Abspoel. “Rob Maas wil het voor tv.” Abspoel vertelt Hehemann en Van de Vrede dat hij op veel praktische problemen stuit. Maar daar wordt niet naar geluisterd, het enige wat hij hoort is dat het ‘leuk’ is. Abspoel vindt dat een slecht argument. Hoofdredacteur op de vloer Van Cann komt er bij: “Ik vind het meer iets voor Nieuwsuur.” Ook zegt ze: “Het kan, maar ik vind als alles en iedereen in spanning moet, dan hoeft het niet.” “Het gaat niet over de bijeenkomst (…) wat je bij Isabel Allende moet vragen is of zij er [nieuw Chileens élan - DdK] een afstandelijker oordeel over heeft.” Abspoel gaat wederom naar eindredacteur Rob Maas om te laten weten dat er te veel gevraagd wordt. Binnenlandcoördinator Martine van de Vrede zegt dat er ook een verslaggever voor de radio kan worden gestuurd, zodat het alleen voor radio gedaan kan worden. Abspoel oppert dat het nu geen nieuwselement meer heeft. De redding is al voorbij.

56


“Nou, dan gaan we het niet doen”, zegt Rob. “Ik heb verder ook geen andere argumenten.” “Als ik de enige ben die het zo voelt en als alle anderen twijfels er bij hebben.” “Wat me wel leuk lijkt is hoe internationaal naar de redding van de mijnwerkers is gekeken,” sluit Maas af. Er is besloten een interview met Isabel Allende alleen voor de radio te doen. Om 16.17 uur belt Kees Elenbaas naar Abspoel Abspoel. Isabel Allende voelt zich niet lekker. Ze heeft een jetlag. Ze zegt het interview helemaal af.

5.2.1.3. Inhoudelijke selectiecriteria

Het NOS Journaal wil betrouwbaar en serieus zijn. Toch is er de laatste jaren ook een behoefte aan verjonging gekomen. Die verjonging gebeurt vooral door verhalen meer context en grafische ondersteuning te geven. De verhalen van het NOS Journaal zijn overwegend beschouwend. De behoefte om een verhaal aan een persoon te hangen is er wel, maar verslaggevers, correspondenten en redacteuren willen graag ook veel zelf vertellen. Ze hebben een zeker gezag in de verhalen en reportages van het NOS Journaal. De nieuwswaarde van een verhaal of gebeurtenis is het allerbelangrijkste, op de tweede plaats komt het beeld. Beeld kan er voor zorgen dat er wel of niet verslag van een gebeurtenis wordt gedaan. Het maakt het NOS Journaal niet altijd uit waar een gebeurtenis zich afspeelt. Het gaat er vooral om wat er zich afspeelt en wat voor beelden er zijn. De redding van de mijnwerkers in Chili is zo’n voorbeeld. Dat de redding zich in Chili afspeelt is bijzaak, het gaat om het verhaal en de beelden. Hetzelfde geldt voor politiek geweld, het maakt niet uit in welk land het gebeurt – al is het Kirgizië – de gebeurtenis spreekt aan, dus er is een goede reden het verhaal te maken. Crisisgebieden zijn populair bij de NOS. En verhalen die andere media verslaan ook. Soms wil de NOS leiden, maar van volgen zijn ze ook niet vies.

57


a. Onderwerpen: serieus met uitlegblokjes en oog voor trends Een verhaal moet vooral deugen, vinden ze bij de NOS. Wel mag het spannender zijn dan vroeger. Sinds een jaar wordt geprobeerd het Zesuurjournaal te verjongen met uitlegblokjes en meer context. In het Achtuurjournaal is dat ook te merken. Abspoel: “We zijn wel verjongd, de laatste vijf à tien jaar (…). We proberen ook in onze onderwerpkeuze wat meer jongere thema’s te doen. En daar krijgen we ook wel eens negatieve feedback over, omdat dat toch moeilijk in onze groep valt.” “We zijn toch eerst en vooral de betrouwbare, serieuze rubriek. En dan kom je automatisch bij een serieus publiek uit - en automatisch bij een ander publiek niet.” Tijdens de observatiedagen valt qua onderwerpkeuze niet veel te merken van de verjonging van het NOS Journaal. Wel wordt gekozen voor een uitlegblokje bij de reportage over Ahmadinejad in Libanon. Hehemann: “Doordat je veertig seconden de tijd neemt om uit te leggen (…), maakt het dat de kijker het interessanter vindt om dat verhaal te zien. Niet simplificeren, maar meer context geven. Dat helpt enorm.” Het verjongen zit hem volgens de buitenlandcoördinatoren vooral in een manier van denken over beelden, context geven en grafische ondersteuning. Beelden zijn nu vaak net zo belangrijk als de inhoud en grafische ondersteuning helpt het verhaal dichter bij de kijker te laten komen. Abspoel: “Kijken is op het gebied van televisie, maar dat was het vroeger ook al hoor, alleen had je toen een eindredactie, die was wat starder, dat waren wat meer belegen klassieke televisiemakers, dus de inhoud was belangrijk, de rest was behang, zal ik maar zeggen. We zijn wel heel erg een televisiemakende redactie geworden en ik denk inmiddels ook de eindredacteuren. Dus dat speelt een steeds belangrijkere rol.” Tijdens de observatiedagen speelt grafische ondersteuning ook een rol. Hehemann zegt tijdens de buitenlandredactievergadering dat een verhaal over de Nederlandse zetel van het IMF wel moet worden uitgelegd: “Dan moet je even voor de argeloze kijker thuis heel duidelijk maken met, inderdaad, grafische ondersteuning. Dat we het niet op de dag zelf nog even verzinnen.” Naast het harde nieuws is de NOS buitenlandredactie met drie planners en tientallen correspondenten gefocust op trends en ontwikkelingen. Tijdens de observatiedagen werd het nieuws gedomineerd door hard nieuws in binnen- en

58


buitenland. De trendverhalen werden stuk voor stuk doorgeschoven naar latere momenten. Een reportage over een autosalon in Parijs, één over de industrie van Pakistan, een verhaal over de krimp van de Russische bevolking: vanwege het harde nieuws worden ze later uitgezonden. Abspoel: “Ik denk dat we bij de NOS wel heel gespitst zijn op trends, maar dan op een andere manier dan bijvoorbeeld RTL (…). We zijn wel meer aan het focussen op langer lopende trends, dingen te signaleren en ook op seriematige aanpak. We hebben dat vorige week nog met de ontwikkeling van de energie-industrie in het noorden van Groningen gedaan.” Wel moet een verhaal over een trend aan eindredactie én kijker worden verkocht. Hehemann: “Het is lastig om een keer een doorbraak te hebben. Om te zeggen van, nou gaan we het doen. Mexico is daar een voorbeeld van. Die drugsoorlog is niet van vandaag of gisteren. Maar gewoon, omdat we al drie keer een reis hadden gepland die niet doorging, hadden we op een gegeven moment zo’n gevoel, van nu moeten we maar ook doorzetten.” En: “Je moet het lekker maken. Je moet niet aankomen met een zaterdagbijvoegsel van de NRC op de televisie. Dat werkt voor de kijker niet, maar ook niet om hier het verhaal te verkopen.” Dat NOS gespitst is op trends en langlopende verhalen is op de ochtend van de eerste observatiedag meteen te zien. Om 9.05 uur komt er een bericht binnen: “Oudtopmedewerkers China eisen hervorming.” Hehemann mailt het gelijk door naar de planners. “In het kader van de Nobelprijs interessant, een doorontwikkeling.” Het is een ingewikkeld verhaal. 23 prominente Chinezen hebben zich uitgesproken tegen het bewind van de Communistische Partij. De correspondent is niet beschikbaar. “Waarom laten we het liggen?”, wordt tijdens de 11.00 uur vergadering gevraagd. “Ja, we zouden het in een kortje kunnen brengen. Je moet natuurlijk wel uitleggen hoe en wat, er hoort natuurlijk wel een heel uitlegblok bij.” Het verhaal wordt nog even niet gemaakt. Hehemann: “Het lijkt me nog steeds iets waar je je correspondent hard bij nodig hebt. Dat lukt dus even niet.” De onderwerpen worden over het algemeen op beschouwende wijze gemaakt bij het NOS Journaal. Tijdens de observatiedagen is dat duidelijk te merken. Ahmadinejad wordt geduid door liefst twee correspondenten en een uitlegblok.

59


Buitenlandcoördinator Hehemann zegt dat het wel helpt om een verhaal micro te maken, een verhaal aan een persoon of meerder personages op te hangen. Toch maakt de buitenlandredactie van de NOS meer beschouwende verhalen: “Dat idee heb ik, omdat je bij sommige verhalen dat niet zo heel erg nodig hebt. Als het over buitenlandse politiek gaat, daar heb je niet zo één, twee, drie een menselijk verhaal bij nodig,” aldus Hehemann Ook verhalen over celebraties zijn bij de buitenlandredactie verre van populair: “In alle eerlijkheid zijn dat verhalen waar we zelf niet zo snel mee komen,” vertelt Hehemann. “De relevantie is bij ons niet altijd evident.” Abspoel: “Kijk het uitgangspunt is wel hoe minder hotemetoten hoe beter, maar ook hoe minder talking heads, hoe beter. Dus je vraagt je niet alleen bij een minister af of je die wel sprekend in beeld wilt hebben, maar je kunt je ook bij een ander afvragen of je die wel sprekend in beeld moet hebben. (…) dus wees altijd zeer kritisch of je een hotemetoot nodig hebt, en als je hem even niet nodig hebt, laat het dan vooral. Probeer vooral ook zoveel mogelijk zelf te vertellen. En zeker ook daar waar correspondentenverhalen betreft, die hebben natuurlijk een zeker gezag, dat geldt voor verslaggevers ook, een zeker gezag. Gespecialiseerde verslaggevers, met hun eigen dossiers, ja, die kunnen natuurlijk zelf veel vertellen, die gebruiken alleen een hotemetootje ter ondersteuning, die kunnen natuurlijk heel veel zelf.”

b. Zonder beeld, soms nieuws. Met beeld, zeker nieuws Als er geen beeld is, maar wel breaking news, dan wordt het gebracht bij de NOS. Zeker in het geval van grote rampen met veel slachtoffers, politieke moorden, oorlogen die uitbreken. Een klassiek voorbeeld was de moord op Pim Fortuyn. Toen is de NOS vijf kwartier op zender geweest zonder beeld. Bij minder urgent nieuws kan beeld het verhaal maken of kraken. Redacteur Prick mag kiezen of hij een verhaal over de Franse stakingen of over Hongarije gaat maken. Hongarije schiet hij af: het lijkt te veel op het verhaal van maandagavond qua beeld en inhoudelijk. De beelden uit Frankrijk zijn echter zeer aardig. Dat verhaal wordt gemaakt. Een verhaal wordt ook wel eens uitgezonden omdat het beeld zo spectaculair of mooi is. Abspoel: “Spectaculair beeld willen we nog wel eens uitzenden (…). Er zijn

60


grote fans van en er zijn niet zo’n grote fans van, om nog iets grappigs, of iets leuks of iets geks of iets opvallends te doen aan het eind van het Journaal. Van mij hoeft dat niet per sé, maar als NOS doen we dat wel eens.” Dat beeld een reden tot het maken van een verhaal kan zijn, zien we ook donderdag 14 oktober om 9.51 uur. EBU toont beelden van een relletje. “Wat is dit?” vraagt Abspoel. Het zijn beelden van rellen in Griekenland. “Best aardig hoor, om even te laten zien.” Om 10.31 uur checkt Abspoel de website van de BBC. “Die rellen bij de Acropolis zijn al weer voorbij.” Voor het Achtuurjournaal wordt het verhaal wel gemaakt.

c. Witte vlekken De buitenlandredactie zit weliswaar vol met gespecialiseerde redacteuren, toch zijn er sommige gebieden en onderwerpen die niet direct populair zijn. Abspoel: “Er zijn wel een aantal dingen waar we een beetje vandaan blijven; het zespartijenoverleg, NoordKorea, Zuid-Korea, de Verenigde Staten, nog een paar andere landen over de nucleaire toestanden, nou, daar doen we niet vaak wat aan. Hetzelfde geldt voor Iran. De discussie tussen de VN en de Verenigde Staten en de IAEA enerzijds en Iran anderzijds, dat hoor ik alleen op sleutelmomenten.” Abspoel bewijst dit meteen tijdens de observatiedag van donderdag 14 oktober. Op de telex komt binnen: “Nato facilitating Taliban contacts with Afghan govt.” Dave: “Ik ben hier niet zo kapot van.” Ze gaan meer condities creëren, dat ze niet voor een checkpoint worden neergeschoten. “dit is wel heel klein.” Correspondent Joris van Poppel in Brussel kan mogelijk een quote over dit onderwerp aanbieden, maar dan moet hij wel scherp ondervragen van Abspoel. De televisie haalt het onderwerp niet. Populair zijn crisisgebieden. “We doen natuurlijk redelijk veel crisisgebieden. Dus dat is wel een soort van rode draad. Die zijn doorgaans wat langer in het nieuws. We zijn nu wat meer in Tunesië bezig.” Hehemann geeft aan dat het vaak niet uitmaakt waar iets zich afspeelt. Het gaat er vooral om wat er gebeurt. Chili is er een mooi voorbeeld van. Het is een menselijk dramatisch verhaal. Kijkers identificeren zich daarmee. Politiek geweld, waar ook ter wereld, verkoopt ook goed volgens Hehemann: “Negen van de tien keer leidt dat, zelfs in de landen waar men bij wijze van spreken niet van heeft gehoord,

61


wel snel tot iets. Kirgizië bijvoorbeeld. Zei ook een eindredacteur: twee dagen geleden wist (…) niemand waar het lag, dat wordt dan wel gemaakt, dus daar hoef je weinig moeite voor te doen.”

d. Chili: Geen correspondent, wel groot nieuws Om er achter te komen welke criteria een rol speelden tijdens de observatiedagen van 13 en 14 oktober, willen we twee onderwerpen nauwkeurig bespreken en laten zien welke factoren er voor zorgden dat een gebeurtenis wel of niet het Achtuurjournaal haalde. De redding van de mijnwerkers is groot nieuws op woensdag 13 oktober. In de vergadering van 9.10 uur wordt er als tweede onderwerp, na Yuri van Gelder, over gepraat. Gisele:

Dan hebben we natuurlijk de mijnwerkers.

Stef:

Ja, we hebben zeker een, dat lijkt me gewoon een mooi beeldverhaal.

Gisele:

Gewoon volgen, klaar, iets moois van maken.

Stef:

Ja, zet ik gewoon de B3 op, dus die mag de hele dag spotten en maken.

Gisele:

Oké, dat is voldoende voor jou Jaap [eindredacteur], ja hè?

Jaap:

Nou, ik bedoel, we hebben er ook niemand, dus ik hoef niet met een verslaggever of de correspondent van de GPD.

Gisele:

Nee.

Jaap:

Het is natuurlijk een beeldverhaal, een vrij eendimensionaal beeldverhaal.

Stef:

Dat wou ik net zeggen.

Jaap:

Dus laat het maar gewoon lekker zien.

Gisele:

Oké.

Jaap:

En kijken, ik zou het wel leuk vinden als we beelden uit allerlei – zeg maar – uithoeken van de wereld krijgen, waar men daar naar kijkt.

Gisele:

Waar iedereen kijkt, ja.

Jaap:

Bij de Eskimo’s en zo, dat lijkt me wel leuk. Nee, maar het wordt overal uitgezonden, dat is het leuke er van.

Gisele:

Dus je wilt beeld uit exotische plekken.

Jaap:

Bij wijze van spreke. Dat zou wel leuk zijn. Het is iets wat iedereen volgt.

62


Er wordt dus zonder discussie besloten het te laten zien en te kijken hoe de wereld met het onderwerp omgaat. Het is getypeerd als een eendimensionaal beeldverhaal. Tijdens de buitenlandredactievergadering een uurtje later zegt Hehemann: “We hebben twee grote verhalen. Uiteraard Chili. Dat is voor tv vrij gemakkelijk, dat maken we gewoon aan het bureau, met heel veel spotten en kijken. Ineke Spoorenberg [de EBUbeeldredacteur - DdK], voor jou is van belang dat Jaap het verlangen had om ook te laten zien dat het wereldwijd gevolgd wordt. Dus als jij, je kent Jaap, die begon over ‘Goh, als we nou wat Eskimo’s daar kunnen laten kijken.’” Rond 10.30 uur beginnen opmerkingen te komen over het gemis van een correspondent in Chili. Iemand vraagt Hehemann: “Niemand spijt dat we Marjon niet hebben gestuurd?” Hehemann antwoordt: “Ja, heel veel over me heen gehad.” Vraag: “Bij RTL hebben ze Erik Mouthaan, dacht krijg je heel RTL over je heen.” Hehemann: “Marjon wilde niet. Voor tv is er een oplossing, radio goed opgevangen met GPDcorrespondent. (…) Het allerbelangrijkste is een gemotiveerde reporter. Tja.” Ook radioredacteur Eefje Rammeloo polst waarom een GPD-journalist, een verslaggever voor de regionale kranten, vanmorgen voor de radio verslag deed en geen NOS’er. Stef:

We hebben twee grote dingen: Eén, Ahmadinejad. En Chili, moeten we even kijken wat de eindredactie wil. Vanochtend werkte het goed met onze GPD’er.

(….) Eefje:

En ik begrijp dat dat in overleg is gegaan, hè. Marjon en de GPD’er.

Stef:

Nou laat ik het zo zeggen, Marjon heeft zelf op een gegeven moment tegen Sandy, die toen buitenlandcoördinator was, gezegd dat ze niet zo nodig naar Chili hoefde.

Eefje:

Oké, daar heeft ze nu spijt van misschien.

Stef:

Nou ja, ik ben blij dat de discussie tot de buitenlandredactie beperkt blijft. Niet bij eindredactie en hoofdredactie. Ja.

Maar terwijl er nog geen buitenlandredacteur aan het monteren van het verhaal van Achtuur is begonnen, bereikt de discussie om 13.15 uur de plenaire redactievergadering: Gisele:

Nog meer opgevallen gisteren?

63


Onbekend:

Meer van vandaag, wij vroegen ons heel erg af waarom we er voor gekozen hebben om niemand in Chili te hebben? Niet echt een eigen NOSer, en vooral bij de radio missen we dat echt heel erg. Die jongen van de GPD die deed het wel. Maar het is niet echt een lekkere spreker. Ik weet niet wat daar…

Onbekend:

Nou, we hebben het plan gehad om, toen het er nog op leek dat ze er eerder uit zouden komen, om dan halverwege een keer te gaan. Marjon dus. Omdat het idee was dat dan de moed iedereen in de schoenen gezonken was en, ja, het gebeurt, het is allemaal veel sneller gegaan dan verwacht, ja waarschijnlijk hadden we daar voor radio wel bij moeten zijn. Voor TV is het nooit zo’n punt, omdat het aan de meter binnenkomt. En omdat je zelf niet zo heel veel anders kunt doen. Maar voor radio is het anders.

En dat argument blijft. Voor televisie is het geen drama, de enige toegevoegde waarde is dat je erbij bent. Redactrice Jeanette Schuurman maakt inmiddels een stuk over hoe de wereld heeft toegekeken naar de redding van de Chileense mijnwerkers. Ineke Spoorenberg van de beeldredactie zoekt naar leuke beelden. Voor het stuk gebruikt Schuurman Eurovision, AP en Reuters. Ze krijgt een minuutje. Redacteur John Leenaarts maakt een verhaal over de redding zelf. Eindredacteur Jaap Leemeijer kiest ervoor om de uitzending te beginnen met hoe de wereld keek naar de redding en daarna de redding zelf. Er is de volgende dag kritiek op die keuze. In het uitzendrapport, de verantwoording van de eindredacteur, staat: “Zijn Chileense mijnwerkers een hype? Of is het echt belangrijk nieuws? Of sluit het één het ander niet uit? ‘Iedereen wil het zien’ is een logisch argument, maar wil iedereen het zien omdat de media er zo veel aandacht aan besteedt? Of besteedt de media er zoveel aandacht aan omdat iedereen het wil zien? Ik vond het een logische opening. Ik heb de wereldwijde aandacht wel aan de kop gezet als illustratie waarom wij zo geïnteresseerd zijn in het lot van 33 willekeurige mensen. Niet iedereen vond het een goede keus en sommigen hadden liever de redding als eerste verhaal.”

64


Stef Hehemann zegt achteraf dat het verhaal van de redding van de Chileense mijnwerkers ook zo groot werd gebracht, omdat alle media het brachten. Hehemann: “Natuurlijk is het zo dat je volgend bent. Je probeert leidend te zijn, maar ook volgend.” Donderdag 14 oktober wordt nog menigmaal gevraagd waarom er geen NOS’er aanwezig is in Chili. Er komen financiële argumenten langs, de correspondent stond al op een andere reis geboekt en stond bovendien niet te springen, er was geen voorbereidingstijd. Het belangrijkste argument zegt Abspoel achteraf: “De doorslaggevende reden [was] dat het beeld allemaal per strekkende meter hier binnenkwam. [Dat] je er ter plekke niet met je neus bovenop kon staan. Het enige dat dan van toegevoegde waarde was aan een correspondent daar, was fysieke aanwezigheid.”

e. Vanzelfsprekend: Ahmadinejad Woensdag 13 en donderdag 14 oktober zijn precies de twee dagen dat de Iraanse president Ahmadinejad Libanon bezoekt. Ver van tevoren is besloten dat MiddenOosten-correspondent Nicole le Fever verslag doet. Sander van Hoorn, correspondent in Israël, gaat op donderdag 14 oktober voor de zekerheid naar de grens van Israël en Libanon. Abspoel: “Puur om te kijken van, gooit Ahmadinejad die steen en leidt het tot gedoe, dan hebben we hem voor de zekerheid al zitten.” Woensdag wordt in de buitenlandvergadering bepaald wie wat doet: Stef:

Het andere grote verhaal is vredesapostel Ahmadinejad in Libanon. Nicole heeft daar een verhaal over gemaakt, met vooren tegenstanders van die Iraanse bemoeienis met Libanon. De bedoeling is dat we daar voor tv in ieder geval een nieuwskopje voorzetten. Dus eh, ik geloof dat Nanda voor 10.00 uur al iets heeft gemaakt, dus we hebben al wat beeld. En voor de avonduitzending radio, dat zal ik zo ook even aan de BURD [buitenlandredacteur - DdK] zeggen, kan Nicole gebeld worden en Sander staat ook aan de grens als er wat is.

Ernest:

Nee, dat is morgen.

Stef:

Oh, dat is morgen.

Ernest:

Morgen gaat ‘ie echt naar de grens ook. Vandaag is hij echt nog in de hoofdstad Beiroet.

65


Stef:

Oké. Maar Nicole is dus wel, er is een manifestatie vandaag, daar is ze wel bereikbaar voor.

Ernest:

Ja. Ja. De werkomstandigheden zijn niet makkelijk voor Le Fever in Libanon, zo blijkt

woensdag rond half 12. Hezbollah heeft dingen afgepakt en ze heeft een slechte cameraman. De ervaren redacteur Ruud Stapel vangt haar verhaal op. Om 14.50 uur mailt Nicole ook haar tekst. Het is een voorverhaal over vooren tegenstanders van Ahmadinejad in Libanon. Donderdag 14 oktober is de grote dag. Ahmadinejad gaat naar de grens van Libanon en Israël. Er gaan geruchten dat hij een steen gaat gooien richting Israël. Nicole le Fever volgt de stoet van Ahmadinejad en Sander van Hoorn staat klaar bij de Israëlische grens “om de steen op te vangen,” grapt Abspoel. Abspoel ‘verkoopt’ het verhaal tijdens de 9.10 uur vergadering donderdagochtend: “Ahmadinejad, net al genoemd. Tweede dag van het bezoek, daar rijdt Nicole le Fever achteraan, naar het zuiden. Natuurlijk voor Israël de grootste provocatie is het hele bezoek. Zij kan dus ook in de kwartieren op de radio verspreid over de dag indien gewenst en noodzakelijk tekst en uitleg geven en voor televisie probeert zij een standupper te maken en doen we het verder met agency-materiaal hier.” Er is geen discussie, dit verhaal wordt gemaakt. Rond 12.20 uur vraagt de eindredacteur van het Zesuurjournaal of de buitenlandredactie ook een uitlegblokje over Hezbollah en Libanon kan maken. Dat kan. Abspoel vraagt René Went, de eindredacteur van het Achtuurjournaal, of hij Ahmadinejad wel wil: “Ik vraag me wel af in hoeverre we al heel veel krijgen. Hij is pas om half vier bij Jabel en om 18.00 uur bij Kamei en ik vraag me af hoe dat materiaal eruit gaat zien, eerlijk gezegd. Of we om 18.00 uur al genoeg leuks hebben om een onderwerp mee te maken.” “Waarom?”, vraagt Went, “ik had het als een gegeven beschouwd.” Abspoel had het gevoel dat Ahmadinejad eerder door het “Haagse geweld” zou sneuvelen dan de reportage over de Chileense mijnwerkers. Abspoel krijgt de verzekering dat een standupper van Nicole erin komt. Went vraagt of Sander van Hoorn ook een standupper kan maken. Dat was toch afgesproken? Abspoel weet van niets, maar gaat Van Hoorn meteen bellen.

66


Om 13.00 uur hangt Nicole le Fever aan de telefoon. Ze gaat een standupper opnemen. De producer in Nederland, vindt na een fout feedpoint in Israël een goed feedpoint in Maroun Er Ras in Libanon. Ook voor Sander van Hoorn wordt een standupper geboekt. Abspoel wil redacteuren Ruud Stapel en Thomas Spekschoor op Libanon zetten. Le Fever geeft aan dat ze het liefst heeft dat de ervaren Stapel haar assisteert en begeleidt met de standupper. Stapel assisteert ook Van Hoorn. Spekschoor krijgt de opdracht een uitlegblokje te maken. Spekschoor vindt dat leuk om te doen, want het onderwerp Hezbollah staat mijlenver van zijn specialisatie. Het is opvallend dat het onderwerp over Ahmadinejad zonder al te veel discussie wordt opgenomen in het Achtuurjournaal. Kosten noch moeite worden gespaard. Het is immers ver van te voren afgesproken dat Nicole le Fever de reportages gaat maken en over de nieuwswaarde wordt tijdens de observatiedagen nauwelijks gepraat. Hehemann speculeert op woensdag hoe het verhaal nog beter verkocht kan worden: “Ik denk ook dat je moet schaken op het moment dat Ahmadinejad weer iets raars roept. Ik bedoel, dan is een gesprek met Nicole al heel snel voor de hand liggend als je er toch bent.” Maar Ahmadinejad roept niets raars en gooit ook geen steen. Wel zijn er standuppers van Nicole le Fever en Sander van Hoorn.

5.2.2 RTL Nieuws, all-round hit-and-runredactie

5.2.2.1. Structurele factoren

Het RTL Nieuws wordt voor de commerciële omroep RTL gemaakt. Het RTL Nieuws heeft een relatief kleine redactie met 127 vaste medewerkers. Sommige hebben dubbele functies: de buitenlandchef is ook buitenlandcoördinator en een bureauredacteur kan ook coördinator zijn. De buitenlandcoördinator is het aanspreekpunt van de correspondenten. De helft van de beeldverhalen wordt gemaakt met materiaal van de nieuwsagentschappen, de andere helft met eigen materiaal van de correspondenten. Eigenlijk heeft het RTL Nieuws geen volle buitenlandredactie, maar een verwerkingsredactie die voornamelijk buitenlandonderwerpen behandelt.. De combinatie

67


van die taken kan voor een verhoogde werkdruk zorgen. Redacteuren moeten immers inlezen op de buitenlandonderwerpen en ook binnenlandverhalen maken. De redacteuren op de buitenlandredactie hebben geen specialisaties. Ze zijn allround. Alle redacteuren hebben de Nederlandse nationaliteit. Concurrentie met de NOS is belangrijk voor het RTL Nieuws. De buitenlandredactie ziet het als een strijd met een grote broer. Ze halen er motivatie uit en vergelijken hun eindresultaat met dat van de NOS om te zien wie een verhaal het beste heeft gebracht. Het RTL Nieuws streeft er naar ‘boeiend en belangrijk’ te zijn. De kijker moet zien wat er in de wereld speelt en waarvoor hij zich interesseert. De nieuwsuitzendingen zijn doelgroepgericht.

a. Relatief kleine redactie De RTL Nieuwsredactie is verspreid over drie redactieruimtes. Die bevinden zich in een U-vorm op een vleugel van de eerste verdieping van het RTL-gebouw op het Hilversumse Media Park. Om binnen te komen, heb je een magnetisch personeels- of gastenpasje nodig. Het redactieoppervlak is 826,7 vierkante meter. De buitenlandredactie zit op een bureaueiland in het centrale gedeelte van de U, samen met het eiland van de eindredactie die over de inhoud van de nieuwsbulletins beslist (daar zit ook de nieuwslezer van het Half Acht Nieuws), de regie en de internetredactie. De sfeer op de gehele redactie is informeel en druk.

68


RTL Nieuws-redactieruimte

©RTL

De buitenlandredactie wordt geleid door chef Brechtje van de Moosdijk. Ze wordt afgewisseld door Eric Smink die buitenlandredacteur én -coördinator is. Van de Moosdijk werkt op maandag, dinsdag, woensdag en donderdag van 8.30 uur tot 18.30 uur (soms erna), wat met tien uur per dag neerkomt op een fulltime werkweek van veertig uur. De eerste drie dagen van de week is Van de Moosdijk naast chef ook buitenlandcoördinator. Op donderdag organiseert ze de planning en personele dingen, zoals roosters maken, sollicitatiegesprekken voeren, enzovoort. Eric Smink is op donderdag en vrijdag plaatsvervangend buitenlandcoördinator. Tijdens hun coördinatordienst houden Van de Moosdijk en Smink contact met de eindredacteur van de vier nieuwsbulletins, de eindredacteur van RTL Z, de correspondenten en de buitenlandredacteuren. Daarnaast wonen ze drie vergaderingen per dag bij. De buitenlandredactie bestaat uit zo’n vijftien vaste en freelance bureauredacteuren, waarvan de jongste 23 is en de oudste 53. Ze zijn allemaal van Nederlandse afkomst. Hoewel buitenlandchef Van de Moosdijk gezocht heeft naar redacteuren van een andere afkomst, was het taalniveau van Marokkaanse en Turkse

69


sollicitanten in hun brief niet toereikend: goed Nederlands spreken en schrijven is een eerste vereiste voor een redacteur. Naast de groep redacteuren heeft RTL Nieuws drie vaste correspondenten, tien freelance correspondenten en een aantal stringers. De werktijden van de buitenlandredacteuren zijn verspreid over de dag. Voor de vier verschillende nieuwsbulletins van 16.00 uur tot 23.30 uur beginnen vijf redacteuren op vier verschillende tijdstippen. Ook is er een beeldredacteur die om 10.15 uur begint en dan beeld gaat spotten en verzamelen. De eerste redacteur die een beeldverhaal gaat monteren, komt binnen om 11.00 uur en maakt het grootste verhaal voor de Half Acht uitzending. Dat verhaal wordt in de ochtendvergadering om 9.00 uur al bepaald. Ook voor correspondenten is het van belang dat vroeg bepaald wordt welke verhalen de uitzendingen halen, zodat zij vanaf hun standplaats al vroeg op pad kunnen. Voordat de eerste redacteur binnenkomt, staat daarmee min of meer vast welk verhaal hij gaat maken. Op observatiedag woensdag 13 oktober was dat Erik Smink, die het openingsonderwerp over de Chileense mijnwerkers maakte. De tweede redacteur komt om 12.00 uur, de derde om 13.30 uur. Om 16.00 uur komen twee redacteuren voor de late uitzending van 23.30 uur. Meestal is er ook een buitenlandstagiair aanwezig. Chef Van de Moosdijk probeert ’s ochtends zowel ervaren (13 oktober: Smink, elf jaar ervaring bij RTL Nieuws) als minder ervaren redacteur in te zetten (Peper Hofstede, twee jaar ervaring). Bij RTL Z gaan ’s ochtends om 8.00 uur twee redacteuren aan het werk. Zij doen het nieuwsgedeelte van de uitzending. De één doet in principe binnenland, de ander buitenland. Afhankelijk van hun dienst maken redacteuren gemiddeld vier verhalen op een dag. De redacteur die om 11.00 uur begint en die dag een groot verhaal maakt, monteert voor 16.00 uur een korte versie, voor 18.00 uur wat uitgebreider en voor 19.30 uur nóg uitgebreider. Kortom, elke keer hetzelfde onderwerp of verhaal, maar van drie verschillende lengtes en steeds aangepast. Bij de Half Acht-versie wordt meer gewerkt met grafische vormgeving. De vroege redacteuren hebben genoeg tijd om zich in te lezen, zeker als het onderwerp dat ze voor 16.00 uur maken 45 seconden is. Ook hebben bureauredacteuren gemiddeld één keer in de vier weken een 'R-dag'. Op die dag hebben ze de hele dag de

70


tijd om zich meer in te lezen of om een uitgebreid achtergrondverhaal te maken of voor te bereiden. Daarnaast doen redacteuren ‘opvangklusjes’, zoals het maken van headlines, beeldmateriaal van een correspondent of verslaggever opvangen en voorzien van titels.

b. Allround verwerkingsredactie Kenmerkend aan RTL Nieuws is dat er in feite geen buitenlandredactie is. Hoewel er wel een buitenlandchef en twee buitenlandcoördinatoren zijn (waarvan de chef er één is), is de redactie op zich een verwerkingsredactie. Dat betekent dat de bureauredacteuren beeldverhalen voor de vier nieuwsbulletins in elkaar zetten en monteren. Ongeveer zeventig procent van de tijd besteden ze aan buitenlandse onderwerpen, dertig procent van de tijd zijn verwerkingsredacteuren bezig met binnenland- of sportonderwerpen. Volgens buitenlandchef Brechtje van de Moosdijk botst het wel eens dat haar eiland zowel een buitenland- als verwerkingsredactie is, want doordat ze hun hele dienst bezig zijn met het productieproces, is er soms te weinig tijd om echt buitenlandredacteur te zijn. Daardoor hebben redacteuren soms niet genoeg tijd om lang na te denken over een onderwerp: hoe ga je dat maken en brengen, wat kunnen we nog voor invalshoeken hierbij verzinnen? De buitenlandredacteuren zijn allround en hebben sinds ongeveer acht jaar geen specifieke specialisatie, daarvoor hadden de redacteuren die wel. Van de Moosdijk: “We hebben dat vroeger wel gehad, maar dat vonden we niet werken, omdat als Pietje er niet is op een dag en de pleuris breekt ergens uit, dan vind ik toch dat iedereen allround moet zijn.” Dat redacteuren min of meer specifieke eigen onderwerpen doen, komt doordat ze die zelf naar zich toe trekken. “De meest ervaren redacteuren zijn een beetje ‘schaduwbuitenlandcoördinator’. Die zeggen, ‘hé, wat doen we met dat onderwerp, kunnen we dat niet zus of zo doen?’” Sommige van de buitenlandredacteuren zijn altijd bezig met buitenlands nieuws, ook in hun vrije tijd. Anderen richten zich op bepaalde gebieden, zoals Rusland, de VS of het Midden-Oosten. “Je hebt ook allrounders die alles aanpakken, die niet een heel duidelijk buitenlandprofiel hebben, maar die wel goed zijn in bijvoorbeeld het vertellen van een verhaal, die snel zijn, die heel snel informatie kunnen verwerken. Het is een beetje een allegaartje van heel veel verschillende type mensen”.

71


Tijdens de eerste observatiedag is redacteur Eise Pulles bezig met het monteren van een kort verhaal (45 seconden) over de net vrijgekomen Wesam al D, de Nederlandse beramer van aanslagen in Irak. Daarna maakt hij een kort voorverhaal van dertig seconden over de Iraanse president Ahmadinejad die in Libanon is. Redacteur Deirdre Das maakt een onderwerp van 45 seconden over de persverklaring van topturner Yuri van Gelder. Voor het maken van een beeldverhaal spotten en verzamelen bureauredacteuren beeld van nieuwsagentschappen, vangen beeld op van de correspondenten, schrijven teksten voor in het item en monteren vervolgens de filmpjes. De binnenlandredactie is ook wel een vergaring- of checkredactie. Ook de nieuwsdienst valt daaronder, die controleert het nieuws van de dag. De binnenlandredactie belt bijvoorbeeld na of onderwerpen die in andere media verschenen zijn, daadwerkelijk kloppen. Als een buitenlandredacteur iets gecheckt wil hebben, loopt hij naar de binnenlandredactie en vraagt een redacteur om het na te bellen. Naast de buitenlandredactie is de chef ook verantwoordelijk voor de buitenlandredacteuren op de RTL Z-redactie. Van de Moosdijk schat in dat haar functie voor vijftig procent inhoudelijk is, de andere helft van de tijd is ze bezig met plannen, begeleiden en beoordelen van redacteuren en correspondenten, roosterproblemen oplossen en redacteuren bij ziekte vervangen. Dit is volgens Van de Moosdijk lastig voor bijvoorbeeld het bijhouden van nieuws, omdat de chef/coördinator veel dingen tussendoor moet doen. Tijdsdruk is voor zowel redacteuren als leidinggevenden een punt. Buitenlandcoördinator Eric Smink tijdens de tweede observatiedag: “Het lastige is dat je als buco [buitenlandcoördinator - DdK] niet een linker- of rechterhand hebt. De nieuwsdienst en binnenlandcoördinator kunnen uitzoekwerk delegeren aan redacteuren, maar ik moet dat zelf doen. Je hebt dus op zo’n dag dat je van microdingen bezig bent tot beleidsdingen, zoals vandaag een feedbackvergaderingen.” Hij kan niet aan een redacteur vragen om graphics te regelen, want de eerste komt pas om 11.00 uur binnen, maar de graphics moeten al vóór 11.00 uur aangevraagd zijn, anders loop je het risico in de rij te moeten staan omdat andere redacties ook bestellingen hebben gedaan. Ondertussen zijn de buitenlandredacteuren druk bezig met hun eigen verhalen, waardoor ze geen tijd hebben om dingen na te bellen en uit te zoeken.

72


Er is altijd haast op de redactie. Bij binnenkomst op de eerste observatiedag heeft buitenlandcoördinator Van de Moosdijk nauwelijks tijd om iets te zeggen, want ze moet snel naar de vertaalafdeling. Een quote in het onderwerp over de redding van de Chileense mijnwerkers moet vóór de ochtenduitzending van 9.00 uur vertaald zijn, wat betekent dat ze nog vier minuten heeft. Dat zorgt voor stress. De quote is via het montageprogramma Avid van de redactie naar de vertaalruimte gestuurd. Dan wordt normaal gesproken een tolk gebeld, maar in dit geval doet Brechtje het zelf omdat ze Spaans spreekt.

c. 50 procent eigen materiaal, 50 procent persbureaus Ongeveer vijftig procent van de buitenlandverhalen is afkomstig van nieuwsfeeds of beelden van persbureaus, de andere helft wordt gefilmd door eigen correspondenten. Buitenlandchef Van de Moosdijk is het aanspreekpunt op de redactie van de correspondenten. Samen met buitenlandcoördinator Smink onderhoudt ze de contacten. Direct na de ochtendvergadering van 9.00 uur belt Van de Moosdijk of Smink met de correspondent en bespreekt met hem wat hij gaat doen. Via de productieafdeling wordt een liver [hetzelfde als een standupper – DdK] geboekt voor een nieuwsuitzending later op de dag. De coördinator beoordeelt met de correspondent voor welke uitzending hij een reportage kan maken: voor de eerste uitzending van 16.00 uur of pas een latere nieuwsuitzending. Daarna worden de dingen verder geregeld die nog uitgezocht moeten worden, zoals of een slib, waar Oost-Europa-correspondent Jeroen Akkermans het over gaat hebben, giftig is of niet. Ook de binnenlandredactie wordt ingezet om dat te checken en om te bekijken of het überhaupt wel veilig is om een correspondent naar een bepaalde plek te sturen. Logistiek worden zaken geregeld en overlegd met de correspondent. Hoe laat kan hij vliegen, wanneer komt hij aan, hoe laat kan hij draaien, hoe gaat hij monteren, verstuurt hij via FTP [computerverbinding – DdK] of moet er een straalverbinding komen om dat filmpje binnen te krijgen op de redactie? Als er breaking news is, bijvoorbeeld een gigantisch treinongeluk, en de correspondent is er al voor 16.00 uur, probeert Van de Moosdijk hem in een RTL Z-uitzending te krijgen. Ook beheert Van de Moosdijk min of meer de agenda van de correspondenten. Tijdens de observatiedag houdt ze in de gaten of Erik Mouthaan in Chili na een hele

73


nacht doorwerken wel gaat slapen en dat hij niet wordt gestoord met telefoontjes vanuit Nederland. Vaste correspondenten spreekt Van de Moosdijk of Smink bijna elke dag, de freelancers ook wanneer ze heel veel nieuws hebben. Bij minder nieuws heeft ze met hen één keer per week telefonisch contact. Daarnaast mailt Van de Moosdijk veel met de correspondenten. Alles bij elkaar is dat een tijdrovende taak voor de buitenlandcoördinator. Van de Moosdijk: “[Correspondenten] hebben een idee, hoe ga je dat tot een verhaal brengen? Welke dingen doe je wel, welke dingen doe je niet? Je bent echt het anker voor buitenlandcorrespondenten, waarvan er een aantal net begint en onervaren is. Dus die moet je extra veel tijd en aandacht geven, om mee te denken over de invulling van het onderwerp: hoe ga je dat dan doen?” Een voorbeeld daarvan zagen we op de eerste observatiedag, toen het de vraag was of het verhaal de volgende dag over Ahmadinejad gemaakt zou worden, naast het voorverhaal van dertig seconden dat op 13 oktober al gemaakt werd. De nieuwe MiddenOosten-correspondent Roel Geeraedts was al aangenomen, maar zat nog in Nederland. Zijn rol werd tijdelijk opgevangen door stringer Daisy Mohr die in Libanon woont. Zij had zich aangemeld voor een perskaart van Hezbollah. Op 14 oktober in Libanon deed ze een liver voor RTL Z en een korte voor het Half Acht Nieuws. Mohr heeft nog niet veel ervaring met het doen van livers en werd daarom strak begeleid door Van de Moosdijk, die Mohr haar liver vier keer opnieuw liet doen. Ook de voorbereiding was tot in detail doorgesproken, zoals te zien in onderstaande email:

Van: Brechtje van de Moosdijk Verzonden: woensdag 13 oktober 2010 16:26 Aan: Daisy Mohr Onderwerp: RE: Ahmadinejad Hoi Daisy, De live-verbinding voor 15.00 uur is nog in aanvraag, we wachten op de bevestiging maar ik neem aan dat het goed komt, anders een ander (later) tijdstip, en dan maar geen liver met Z. Over je mail: heel goed, deze aanzet. Wat we straks uit elkaar moeten halen is de liver voor Z (bv met 3 vragen), en de standupper voor het nieuwsverhaal. Om met de laatste te beginnen. Het lijkt me mooi als we het verhaal beginnen met jouw

74


standupper, van ongeveer 15 seconden (even timen) Bv zoiets: (de tussen haakjes dingen kunnen natuurlijk weg) Daisy: "Het is uniek wat hier achter me gebeurt, nog nooit eerder (ja toch?) stond de president van Iran zo dicht bij het land dat hij naar eigen zeggen van de kaart wil vegen. Dit is een van de meest turbulente grenzen ter wereld. Dit dorp, Bint Jbeil, werd 4 jaar geleden in de oorlog tussen Israël en Hezbollah compleet verwoest en met Iraans geld weer opgebouwd. (net als veel dorpen in Zuid-Libanon) Het bezoek wordt daarom door Israël gezien als een regelrechte provocatie. Maar ook de internationale gemeenschap (vooral Amerika) is bezorgd, die wil Iran, een land dat aan kernwapens werkt, juist isoleren. " Maar natuurlijk moet je de tekst aanpassen naar de actualiteit (misschien heeft hij al iets gedaan, de steen gooien hoop ik dan ;-). Wat er verder gebeurt in het bezoek kunnen we laten zien in het filmpje dat wij maken van de beelden van de persagentschappen. Let op, jij bent voor ons nu Midden-Oosten correspondent dus we willen ook graag de visie van Israël, Iran weten, niet alleen wat het voor Libanon betekent. Het Hariri tribunaal zou ik absoluut uit de standupper houden, dat is te ingewikkeld. Maar wellicht kan het wel in de liver. Z stelt je een paar vragen, maar afhankelijk van de actualiteit kunnen we er al een paar verzinnen/kiezen Bv - waarom doet A. dit? - Iedereen is erg bezorgd over dit bezoek, Amerika vooral, waarom? (maw wat zijn de risico's) (uit de hand lopen etc, gevolgen stabiliteit Libanon en waarom dat voor de wereld belangrijk is: mogelijk nieuwe oorlog met Israël??0 - hoe reageert Israël? of zo? we hebben morgen nog tijd, Eric zal je waarschijnlijk even bellen in de ochtend.. Succes!! Gr brechtje

RTL Nieuws gebruikt de telexen van Reuters, AP, ANP en DPA. Verder is buitenlandchef Van de Moosdijk geabonneerd op een feed met breaking news van The New York Times. Ook bleek op de eerste observatiedag dat ze via Twitter alle breaking newsflashes van CNN, BBC, Sky News en BNO News, een persbureau dat alleen op internet zit, volgt. Voordat je het op de telex krijgt, is nieuws vaak al onderwerp op Twitter. Via Twitter komt Van de Moosdijk ook weer bij andere bronnen uit. Van het ANP is de buitenlandredactie van het RTL Nieuws minder gecharmeerd. Van de

75


Moosdijk: “ANP hebben we ook nog hè, maar dat is eigenlijk een gouden regel bij buitenland dat je die niet moet vertrouwen, omdat het nooit klopt.” Beeld wordt verder geleverd door correspondenten en persbureaus als Reuters, AP, CBS en CNN News source. Ook werkt RTL Nieuws samen met andere Europese nieuwsorganisaties als Sky News. Bovendien is er een samenwerkingsverband tussen Europese commerciële televisiestations, ENEX. Zo nu en dan plukt de buitenlandredactie wat van het internet.. Naast de televisieschermen in de hoek van de redactie waarop continu de dagjournaals van de NOS en RTL Z op staan (tot 16.00 uur, dan wordt de eerste eigen nieuwsuitzending gevolgd), is er een muur van beeldschermen met daarop Sky, Reuters, APtv, ENEX, APTN en één scherm met daarop kleine schermpjes met CNN News Source, het Belgische Één, een RTL4-schermpje en twee zwarte vakken waarop niets te zien is.

d. Commerciële omroep RTL Nieuws is onderdeel van een commerciële omroep. De missie van de redactie is volgens Smink: “Het informeren van de kijker van vroeg tot laat.” De nieuwsorganisatie krijgt haar geld van omroep RTL, maar is volgens Van de Moosdijk volledig onafhankelijk. Zo is RTL Nieuws terughoudend met over de eigen omroep berichten. “Je wilt voorkomen dat er ook maar iets ontstaat van belangenverstrengeling. Maar aan de andere kant, je wilt dingen voor de doelgroep maken. Als wij te maken hebben met teruglopende kijkeraantallen gaan mensen zich wel zorgen maken.” Smink was daarom blij met het Chiliverhaal: “Dat zijn de cliffhangers, dan kijken ze morgen weer. Dan verkoop je een verhaal. Een politiek verhaal, een relletje op het Binnenhof, dat brengen we natuurlijk ook terug naar de proporties van het persoonlijke drama, ook om het toegankelijk te maken.” Ook het Chileense mijnwerkersverhaal had voor Smink een commerciële kant: “Persoonlijk had ik meteen een fascinatie met het onderwerp toen bleek dat er nog een groep mannen, hoeveel was het, 33, nog levend onder de grond zat. En de prognose toen was dat ze er rond de kerst uit zouden komen. Dus laten we zeggen, commercieel denkend, dan denk je: dat is een schitterend kerstverhaal in wording.”

76


Hoewel er een markt is voor nieuws over beroemde personen, doet RTL Nieuws daar volgens buitenlandcoördinator Smink weinig mee. Toen de beroemde acteur Marlon Brando om 17.15 uur overleed en dat de opening van het 18.00 uur-bulletin was, vond hoofdredacteur Harm Taselaar dat niet passend. Smink probeerde hem te overtuigen met argumenten dat Brando met method acting een nieuwe stijl van acteren had ingevoerd. “En toen probeerde ik: ja, maar showbizznieuws wordt misschien toch belangrijker, geleidelijk. Toen was Harm heel principieel, dat vindt hij gewoon onzin.” “Maar”, zegt Smink, “ik denk toch dat celebnieuws, als je puur commercieel kijkt, dan constateer je dat er toch al heel lang een markt voor is. (…) En als het draagvlak heeft met onze eigen serieuze nieuwskeuzes, dan vind ik dat je moet openstaan voor... creatieve onderwerpkeuzes. Ik ben daar niet zo moeilijk in.”

e. Budgettering Tijdens de observatiedagen wordt er niet veel over geld gesproken, maar Van de Moosdijk maakt bezwaar tegen het feit dat de eindredacteur op de tweede dag vanwege een vol draaiboek mogelijk geen liver met stringer Daisy Mohr in Libanon wil. Van de Moosdijk: “Dan moeten we niet met zijn allen beslissen en iemand inzetten die daar een hele dag naar toe gaat, op ons verzoek. Dat kost een hoop geld ook, maar dat is niet het argument natuurlijk.” Ook besluit Van de Moosdijk op de eerste observatiedag correspondent Mouthaan in Chili niet zo vaak in te zetten als RTL Z (en andere media) zouden willen. Een liver kost 1150 dollar, “hartstikke veel geld”.

f. Technisch: werken met banden De techniek bij RTL Nieuws is modern. Wel werd er tijdens de observatiedagen in oktober 2010 voor de Half Achtuitzending nog met banden gewerkt. Dat houdt in dat een afgemonteerd verhaal voor de uitzending op band gezet wordt en dat de redacteur de band daarna aan een ‘bandenjongen’ geeft, die ermee naar de regieruimte van studio 9 loopt, op de tweede verdieping van het RTL-gebouw. Daar wordt de band op het juiste moment tijdens de uitzending ingestart. De overgangsprocedure om onderwerpen digitaal te versturen, was tijdens ons onderzoek wel al aan de gang. Buitenlandcoördinator Smink

77


was tijdens zijn dienst op de tweede observatiedag 2,25 uur weg van de nieuwsvloer omdat hij een digitaliseringscommissievergadering moest bijwonen. Redacteuren monteren hun onderwerp digitaal in het montageprogramma Avid. In oktober 2010 werd overdag al gewerkt met Airspeed, wat wil zeggen dat een item digitaal verstuurd wordt van Avid naar de regieruimte van studio 9. Technisch liep een liver om 10.00 uur met correspondent Erik Mouthaan niet goed, omdat het geluid stoorde. Van de Moosdijk trok direct na de uitzending een sprintje naar de regieruimte en liet Mouthaan nogmaals zijn liver inspreken. Op die manier voorkwam ze dat de storing nog drie keer herhaald zou worden tijdens de carrouselletjes van RTL Z.

g. Concurrentie motiveert Kuifje-redactie Concurrentie met de NOS is voor RTL Nieuws belangrijk. Op de redactie staat altijd een beeldscherm aan met het NOS Journaal. Van de Moosdijk: "Je wilt wel dat mensen liever naar ons kijken dan naar de concurrent." Volgens haar stemmen veel kijkers uit principe sneller af op het publieke Journaal dan het commerciële Nieuws. Volgens buitenlandcoördinator Smink geeft de concurrentie met het NOS Journaal RTL Nieuws motivatie. “Door te constateren dat ze een onderwerp beter hebben uitgelegd, beter hebben gedaan dan wij. Dat geeft ons een schop onder onze kont. En als wij constateren dat ze het weer eens een keer slechter hebben gedaan dan wij, dat is ook heel inspirerend en motiverend.” Tijdens de redding van de Chileense mijnwerkers had de NOS geen correspondent ter plaatse, merkte Smink tijdens de observatiedag op. Het feit dat de NOS Zuid-Amerika-correspondent Marjon van Royen niet naar Chili had gestuurd, deed hem grinniken. Vergeleken met 'grote broer' NOS beschouwt RTL zichzelf als een 'Kuifjeredactie'. Van de Moosdijk tijdens het diepte-interview: “Wij kunnen er soms niet tegenop boksen, dat moet je ook niet willen. Als zij een koninklijk huwelijk verslaan met een ploeg van honderd man of de Amerikaanse verkiezingen met een ingevlogen ploeg van veertig man, en wij zitten met ons Kuifje-team van vijf man... Dan gaan we juist proberen het anders te doen.” Smink: “Die underdog-positie is van zulke waarde voor ons. Daar ben ik van

78


overtuigd. Als wij ooit de enige en de beste zijn, en de best bekeken, volgens mij schieten we dan in een identiteitscrisis. We hebben het nodig, deze grote broer.” Wel zegt hij tijdens de observatiedag: “Ik kijk vaak wel naar het Journaal hoe zij een onderwerp hebben aangepakt, maar altijd pas achteraf, want ik wil niet beïnvloed worden door hun tekst.” De concurrentie zit niet alleen in Hilversum, maar is er ook tussen de correspondenten van het RTL Nieuws en de NOS. Zo vertelt Smink op de tweede observatiedag: “Oh, Noord-Korea afgelopen zaterdag, daar wil ik het niet eens over hebben… [Voor het eerst mochten internationale journalisten het zeer gesloten land in – DdK] Nou vooruit. Onze correspondent Marije Vlaskamp zit in China. En zaterdag was qua media een gekke dag, want toen werd bekend dat die Chinese dissident [Liu Xiabo DdK] de Nobelprijs voor de Vrede had gewonnen. Tegelijkertijd ging CNN in China op zwart en kon je niet meer zoeken op Nobelprijswinnaar op Google. Het was dus duidelijk dat China aan de knoppen zat [dat was dus al groot nieuws - DdK]. Vervolgens werd diezelfde dag bekend dat Noord-Korea aan de andere kant van Peking visa aan journalisten uitgaf. [RTL-correspondent] Marije heeft toen geconcludeerd dat dat gewoon niet kon, want journalisten mogen nóóit Noord-Korea in. En wij varen op wat de correspondent zegt, in zo’n geval. Wouter Zwart van de NOS ging wél. En die mocht dus het land in.” Hij vond het wel “onbegrijpelijk” dat de NOS deze scoop achter in de uitzending van het Achtuurjournaal zette. Bij breaking news wil RTL Nieuws er bovenop zitten en worden alle zeilen bij gezet. Van de Moosdijk: “We kijken: moet daar iemand naar toe? Moet het meteen op RTL Z? Er gaan bij iedereen en overal alarmbellen. Iedereen werkt mee, van de researchredactie tot die van ons, wat dan gewoon een verwerkende redactie wordt. Dat doe je ook als er groot buitenlands nieuws is, dan gaat binnenland kijken: wat zijn de Nederlandse links?” Maar volgens Van de Moosdijk staat dat los van concurrentie, als nieuwsorganisatie wil je er gewoon zijn wanneer er groot nieuws is, “dat mensen naar ons kijken en dat we er als eerste zijn.”

79


h. Imago RTL Nieuws wil volgens Smink als imago: ‘RTL Nieuws, boeiend en belangrijk’. Vooral tijdens de diepte-interviews komt dat naar voren. De buitenlandleiding houdt altijd rekening met de doelgroep, maar probeert ook onderwerpen in de uitzending te krijgen die belangrijk zijn, zoals de rellen in Tunesië in januari 2011. Beeld is de truc om zo’n belangrijk verhaal erdoor te krijgen bij een eindredacteur, die mogelijk vindt dat een verhaal te ver van de leefwereld van de kijker staat. De redactie streeft ernaar om sneller te zijn dan de concurrent, dat is ook goed voor het imago.

5.2.2.2. Procedurele factoren

De buitenlandcoördinatoren van het RTL Nieuws besteden ongeveer vijftig procent van hun tijd aan plannen. Of een correspondent naar een locatie gaat, wordt bepaald door de buitenlandchef en de hoofdredacteur. De eindredacteur heeft wel invloed op de plek van het onderwerp in het draaiboek, maar niet of het er überhaupt in komt. Er is een duidelijke hiërarchie bij RTL Nieuws. De eindredacteur heeft de eindverantwoordelijkheid over de uitzending, die in samenspraak met de coördinatoren wordt samengesteld. Maar de hoofdredacteur fluistert soms ook een onderwerp in. Om een onderwerp in het draaiboek te krijgen is soms helemaal geen discussie nodig, maar soms worden er trukendozen opengetrokken om de eindredacteur toch zover te krijgen, met wisselend succes. De laatste maanden lijkt de eindredactie ontvankelijker voor buitenlandverhalen dan daarvoor.

a. Planning ligt bij coördinatoren De helft van de dag besteden Van de Moosdijk en Smink aan plannen. Dat houdt in dat ze de agenda’s bijhouden en met de correspondenten bespreken wat ze voor die dag gaan doen. Als ze voor die dag al weten wat voor nieuws er in een bepaald land is, brainstormen ze samen met de correspondenten over de aanpak. Daarnaast wonen buitenlandcoördinatoren de dagelijkse en wekelijkse algemene planningsvergaderingen bij. Op de eerste observatiedag zet Van de Moosdijk een verhaal in de steigers over de verkiezingen in Myanmar die een maand later plaats zullen vinden. 80


Op dinsdag is er een weekplanning waarin de week wordt uitgezet. “Dus dan weet je al, donderdag moet [WikiLeaks oprichter] Julian Assange voor de rechter komen, wat gaan we daarmee doen?” Ook zetten buitenlandredacteuren af en toe een onderwerp in het planningsoverzicht of in een sheet. “Maar die komen niet echt met plannen, die zijn daar niet mee belast.” Op de observatiedagen staat ’s ochtends min of meer vast wat er vanaf 16.00 uur in de uitzendingen zit. Van tevoren was bekend dat de Chileense mijnwerkers op woensdag gered zouden worden, daarom kan er zo mee worden uitgepakt. Verder worden er verslaggevers afgestuurd op onderwerpen over voedselverspilling en levensloopverzekeringen. Later in de dag komt er het onderwerp over turner Yuri van Gelder en zijn cocaïneschandaal bij. Op de tweede observatiedag is al ruim van tevoren bekend dat die dag het kabinet Rutte-I zich op het bordes van paleis Huis ten Bosch gaat presenteren. Vast staat ook dat Ahmadinejad Libanon bezoekt, maar vanwege het volle draaiboek (ook Yuri van Gelder is die dag nog een onderwerp), blijft het lang de vraag of de eindredacteur ruimte voor de Iraanse president heeft. Gemiddeld staat één verhaal per dag van tevoren vast, het maximum is ongeveer twee. Een nieuwsgebeurtenis zoals de kabinetspresentatie met de bordesscène is een “verplicht nummer” en “onontkoombaar”. Smink: “Als je het depreciërend gebruikt, en die neiging heb ik zelf nog wel eens, ‘oh typisch een agendaonderwerp’, dan bedoel je ermee: we konden zelf niks bedenken en hij moet vol, die uitzending, dus we doen dat er ook nog bij. Maar, weet je, de beëdiging van Obama, dat stond ook al heel lang in de agenda. Maar dat voelt voor mij niet als een agendaonderwerp. Het gaat natuurlijk niet om de agenda as such. We willen graag het agendanieuws terug dringen, en meer vanuit eigen ideeën werken. Maar dat kost natuurlijk creatief veel inzet van de mensen. We zijn natuurlijk gewoon relatief klein, als je ons vergelijkt met de NOS. Dus daar zijn we wel met handen en voeten gebonden." Er is een groepje van vijf roulerende eindredacteuren. Als één van de eindredacteuren besluit dat een verhaal niet doorgaat, geldt dat voor allen en dan valt daar niemand meer aan te tornen. Maar een eindredacteur kan wel zeggen: ‘dat verhaal schuif ik door naar morgen’. Dan heb je een plankverhaal er een tijdje liggen.” Op

81


observatiedag 13 oktober lag er een verhaal van Italië-correspondent Pauline Valkenet over Chinezen in Italiaanse kledingindustrie.

b. Informele redactie en de RTL-band De sfeer op de RTL Nieuwsredactie is informeel en er wordt veel door elkaar gepraat, ook tijdens vergaderingen. Recent is er een band opgericht voor leden van de buitenlandredactie, met als werknaam: de ‘Beukende Buco’s’. Maar er is binnen de RTL Nieuwsredactie een duidelijke hiërarchie. Er is een hoofdredacteur en er zijn twee adjunct-hoofdredacteuren. De eindredacteur (uit een roulerende poule van vijf) is verantwoordelijk voor de uitzending en beslist over het draaiboek van elk nieuwsbulletin. Van de Moosdijk: “Op de achtergrond bepaalt ook de hoofdredactie mee, die influistert en in vergaderingen laat merken waar voorkeuren liggen.” Tijdens de eerste observatiedag zei hoofdredacteur Harm Taselaar tijdens de ochtendvergadering dat hij in Half Acht een item wilde zien over voedselverspilling, omdat ondervoeding schrijnend is. “Ook al is het niet echt nieuws en geen zuivere journalistiek, als dat je niks meer doet is er wat mis met je.” Grotere beslissingen dan het draaiboek, zoals dure buitenlandreizen van correspondenten, worden slechts deels met de eindredacteur bepaald. Die beslist vooral inhoudelijk, dus wanneer het onderwerp dan in de uitzending komt. Van de Moosdijk: “Vaak maak ik afspraken met correspondenten. Bijvoorbeeld dat Erik Mouthaan nu naar Haïti gaat [13 januari - DdK] heb ik niet met een eindredacteur besproken, maar met Pieter Klein, de adjunct-hoofdredacteur. Dan is de eindredacteur alleen degene die zegt, als het [draaiboek - DdK] helemaal vol zit, ja jullie hebben wel een liver bedacht, maar daar heb ik geen plek voor. Maar dat hij er dan in komt, staat vast.” Tijdens de eerste observatiedag pitcht Van de Moosdijk een verhaal bij adjunct-redacteur Pieter Klein. In november zijn er verkiezingen in Myanmar. Ze wil weten of ze er een correspondent op af moet sturen en of er productioneel een en ander in gang gezet moet worden. “Ja, leuk idee, probeer maar.” Ook wil Van de Moosdijk het met een hoofdredacteur bespreken als de veiligheid van een correspondent in het geding kan komen. “Ik vind dat een hoofdredacteur het altijd moet weten wanneer een correspondent iets gaat doen dat misschien niet helemaal

82


veilig is.” Van de Moosdijk noemt Wit-Rusland als voorbeeld. “Je gaat toch in zo’n raar land daar met de oppositieleden praten en een hoofdredacteur is verantwoordelijk voor [de veiligheid van de correspondent – DdK]. Die moet dat weten en er ook akkoord mee gaan.” Naast hoofdredacteuren zijn er chefs. Elke deelredactie (binnenland, buitenland, economie, politiek) heeft een eigen chef, onder wie de redactiecoördinatoren vallen. Deze coördinatoren sturen op de vloer de bureauredacteuren en verslaggevers aan. De buitenlandredactie heeft twee coördinatoren. Drie keer per dag, om 9.00 uur, 11.30 uur en 13.30 uur, zijn er algemene redactievergaderingen. Bij die vergaderingen zijn de redactiecoördinatoren en de hoofdredactie aanwezig. In die bijeenkomsten wordt het nieuws van de dag en het plan van aanpak besproken, worden ideeën uitgewisseld, en in de planningsvergaderingen wordt de inhoud van de volgende dag al gedeeltelijk ingevuld. De dagelijkse planningsvergaderingen staan los van de wekelijkse planningsvergadering, die over de wat langere termijn gaat. Behalve planning zijn de vergaderingen ook gericht op feedback. Dat gebeurt vooral in de 13.30 uur-vergadering. Jeroen (economie):

Nog even over Chili… Was dat het belangrijkste nieuws?

Pieter Klein:

Nee niet het belangrijkste, maar wel waar je lekker mee de uitzending mee inkomt. Als je al… Daar had ik het met Brechtje over, dat proces, al na het derde shot met een bijna slapende Moszkowicz , dat is niet echt lekker een uitzending binnenkomen. Het was terecht dat we dat lieten zien, maar op zich…

Brechtje van de Moosdijk: Maar had je dat een betere opening gevonden? Jeroen:

Ja nee, dat vraag ik aan jou, een buitenlandse opening… Wel boeiend… en niet belangrijk. Tenminste, daar kan je over discussiëren. En what’s in it for you zit er ook niet in. Smink tijdens het diepte-interview: “Je zou kunnen zeggen, dat is een soort

felicitatiecircus, of elkaar de hersens in rammen. Het zorgt voor scherpte en dat je nooit vergeet welke criteria er allemaal komen kijken bij een goede nieuwsuitzending. Je probeert steeds te leren van fouten en ook successen.”

83


c. Intern verkopen: zorgen dat de eindredacteur het verhaal wil Onderwerpen komen pas in het nieuwsbulletin als de eindredacteur ermee instemt, want die is verantwoordelijk voor het draaiboek (zie het uitzendmodel, hoofdstuk 5.2.1.2. c). Daarvoor is soms overtuigingskracht nodig. Smink: “Bijvoorbeeld met Tunesië, de rellen die op dit moment [13 januari – DdK] spelen. Er was vanochtend twijfel over. Ilse de eindredacteur wilde er eigenlijk wel wat mee, maar ik had nog geen zekerheid of er beeld was. Ik weet nu dat APTN bewegend beeld van vuur op straat en rellen en schreeuwende mannen heeft. Stel nou dat ze nog twijfelt, dan laat ik haar dat beeld zien. En dan denkt [Ilse - DdK] toch: ‘mjaah, toch wel lekker’.” Als ze dan nog wél twijfelt, trekt Smink een trukendoos open om de eindredacteur alsnog zover te krijgen. De dag ervoor heeft een kijker gemaild die meer kon vertellen over de situatie in Tunesië en contacten kon regelen die in RTL Z aan de telefoon wilden komen. Smink: “Ik probeer de mogelijkheden al meteen zo breed mogelijk te schetsen. En als die elementen beginnen binnen te lopen, loop ik met elk nieuw element even naar de eindredacteur. ‘We hebben nou ook dit, hè, we hebben nou ook dat.’” De onrust heeft zich verspreid naar een Tunesische badplaats waar Nederlandse toeristen komen, waardoor het dichter bij de leefwereld van de kijker komt. Als de redacteur die om 11.00 uur binnenkomt enthousiast is, gaat die ook een rol spelen om het verhaal in de uitzending te krijgen en te lobbyen bij de eindredacteur. Smink: “Wat ik ook nog wel eens doe, (…) is de omweg behandelen. Dan loop ik meteen naar eindredacteur Durk van RTL Z en dan zeg ik: ik heb dit en dat, ik heb een telefoonnummer voor je, dan kun je vorken [bellen in de uitzending – DdK] met die en die. Als Durk, en hij heeft veel meer ruimte en is altijd veel hongeriger, er wat van maakt, dan loop ik vervolgens om 10.00 uur naar de internetchef, daar hebben ze ook altijd zin in van alles, die doen er wat mee. En dat ziet die eindredacteur ook, die ziet dan wat het is en de keuzes die collega’s maken. Dus ik zorg dat er mensen mee aan de slag zijn. Ik ga erover lullen met een redacteur van de nieuwsdienst, weet je wel, dat is de trukendoos gewoon. De redacteur van binnenland die erin geïnteresseerd is, daar ga ik mee staan lullen op gehoorsafstand van een eindredacteur. Als ik echt wil lobbyen, dan doe ik dat. Ik ga erover zitten bellen met correspondenten, tegenover die eindredacteur. Kortom, het is een eenmans-buzz waar ik anderen in probeer te trekken.” Bij twijfel kan deze aanpak

84


volgens Smink helpen, bij een definitief ‘nee’ is het verspilde moeite. Meestal willen de eindredacteur en buitenlandcoördinator min of meer hetzelfde. Smink kan daarom de logica van de eindredacteur over het algemeen wel volgen. “Maar als het dan een geval is waarvan ik denk, dat zie je verkeerd, dan ga ik dit doen. Dan probeer ik het gewoon.” Tijdens de tweede observatiedag kreeg Smink uiteindelijk toch een minuut voor Ahmadinejad in Libanon, omdat hij het verhaal ook bij RTL Z in de uitzending had gekregen en omdat redacteur Berry de eindredacteur had laten zien hoe mooi het beeld was met stringer Daisy Mohr. Smink vocht daarentegen niet voor een aantal andere onderwerpen, zoals Oost-Europa-correspondent Jeroen Akkermans die voorstelde om een verhaal te maken over een Hitlermuseum in Berlijn. Smink: ““Ik zie dit geen verhaal worden. Misschien voor laat. We doen natuurlijk ook aan gatekeepen.” Als de eindredacteur het verhaal niet wil hebben, laat Smink het daarbij. Smink kiest de strijd die hij aangaat tegenwoordig zorgvuldiger dan vroeger, volgens het adagium Pick your battles. De buitenlandcoördinator moet slechts selectief zo uitpakken om een verhaal in het draaiboek te krijgen. Hij gelooft dat de ontvankelijkheid van eindredacteuren in fases loopt, en dat deze tijd een goede fase is. “Ik heb net een periode van twee jaar achter de rug waarin ik langzamerhand dacht, [de eindredacteuren - DdK] willen helemaal níets buitenlands meer, dat ik echt een soort vastzittende frustratie had gekregen.” Smink vermoedt dat de hoofdredactie daar iets mee te maken heeft gehad, maar weet het niet zeker.

d. De kijker RTL Nieuws heeft jaren geleden een kijkerprofiel laten samenstellen. Kijkers zijn 20 tot 49 jaar en heten de boodschappers, ofwel de mensen die de aankopen voor het huishouden bepalen. Van de Moosdijk: “Die zijn het belangrijkst voor de adverteerders.” Ze heetten Esther en Peter en wonen in een Vinex-wijk. Hij werkt bij een bank, zij heeft een deeltijdbaan in het onderwijs. Het zijn mensen die twee keer per week naar het nieuws kijken en regelmatig RTL Nieuws als eerste nieuwsbron hebben, niet heel veel kranten lezen, maar wel op websites kijken en dus al op de hoogte zijn wanneer er een ramp gebeurd is.

85


Als eerste informatiebron moet RTL Nieuws alles uitleggen. Van de Moosdijk: “Je mag niet veronderstellen dat ze weten hoe de regering in Libanon in elkaar zit, wie er aan de macht is in Tunesië en dat daar geen persvrijheid is. Je hebt die doelgroep wel in je achterhoofd en moet er niet vanuit gaan dat ze heel veel dingen al wel weten.” De kijker is geïnteresseerd in de wereld en wil worden bijgepraat over wat interessant, belangrijk of boeiend is. Het Nieuws heeft volgens Smink als het ware als onderschrift: RTL Nieuws, boeiend en belangrijk. Het liefst voldoet een onderwerp aan beide kwalificaties. Van de Moosdijk: “Boeiend vinden we belangrijk. De ochtendvergadering is een testmoment. Als iedereen het over iets heeft, dan denken we: moeten we daar wat mee? Die onderwerpen proberen we wel heel erg erin te krijgen.” Bij een onderwerp als Ahmadinejad die in Libanon Israël wil provoceren, spelen doelgroepdiscussies een rol. Smink: “Omdat iedereen op dat moment hetzelfde denkt: ‘ja, nou, so what’.” Want het Midden-Oosten heeft over het algemeen geen directe weerslag op de leef- en denkwereld van de Nederlandse televisiekijker. Smink en Van de Moosdijk proberen een verhaal te verkopen door uit te leggen waarom het toch belangrijk is, met bijvoorbeeld een soort escalatie of verslechtering van een relatie. Smink: “Dit zijn tegenpolen in het Midden-Oosten. Onze veiligheid is direct gemoeid met hoe die situatie ervoor staat, omdat we al jaren rekening houden met Israëlische militaire actie tegen Iran, en in theorie inmiddels ook wel met een Iraanse militaire actie tegen Israël.”

5.2.2.3. Inhoudelijke selectiecriteria

RTL Nieuws richt zich op een duidelijke doelgroep en maakt daarom graag microverhalen met een persoonlijk en menselijk aspect. De correspondent legt daarna de context uit. Het onderwerp moet dicht bij de leefwereld van Esther en Peter liggen, de denkbeeldige kijkers van het het RTL Nieuws. Daarom heeft een heftige overstroming in het westerse Australië een hogere prioriteit dan een ramp van dezelfde categorie maar met meer doden in het Zuid-Amerikaanse Brazilië, dat verder van de

86


kijker afstaat. De witte vlekken in de buitenlandberichtgeving van RTL Nieuws liggen vooral in Australië, Afrika en Azië, op China na. Een verhaal wordt in principe niet gemaakt als er geen beeld is, alleen bij hoge uitzondering tijdens breaking news. Beeld is noodzaak voor RTL Nieuws, anders wordt een verhaal al snel afgeschoten. Waar het voor de hele RTL Nieuwsredactie evident was dat het Chileense mijnwerkersverhaal in de uitzending moest, was Ahmadinejad in Libanon een zorgenkindje. Het draaiboek zat vol en de urgentie was voor de eindredacteur niet duidelijk, dus de buitenlandcoördinatoren trokken gezamenlijk de trukendoos open om haar toch te overtuigen. Aan het begin van de dag stond Ahmadinejad niet in het draaiboek. Uiteindelijk kreeg hij één minuut.

a. Persoonlijk en menselijk: microverhalen De buitenlandredactie van RTL Nieuws wil het liefst verhalen die persoonlijk en menselijk zijn. Correspondenten proberen hun tv-verhaal tot leven te laten komen door in te zoomen op een microniveau. Van de Moosdijk: “Dat je focust op een persoon die datgene meemaakt wat je in dat verhaal wil vertellen, dus die staat voor het grotere verhaal, waar mensen zich mee kunnen identificeren.” Uitleg wordt door correspondenten of door de PIS (Presentator In Studio) gegeven. De presentator legt tijdens de uitzending met behulp van een technisch schoolbord wat feitelijke punten uit. Verhalen - vooral als er op een onderwerp wordt voortgeborduurd - krijgen diepgang met een ‘tweede trap’, wat betekent dat er nog een ander perspectief wordt gegeven. Met het Chili-verhaal werd er bijvoorbeeld een Nederlandse psycholoog geïnterviewd over het welzijn van de mijnwerkers. Ook kwam er een Nederlandse mijnwerker aan het woord die zelf in Limburg ooit had vastgezeten in een mijn. Over het algemeen moet voor die persoonlijke verhalen de culturele gevoelsafstand voor de kijker klein zijn. Daarom halen vooral westerse verhalen de uitzending. Volgens buitenlandcoördinator Eric Smink geldt de ongeschreven journalistieke wet van de afstand gedeeld door het aantal doden. Smink tijdens het diepteinterview: “We hebben vandaag [13 januari 2011 – DdK] een interessant geval. Grote

87


overstromingen bij Brisbane in Australië, maar het dodental is niet verpletterend hoog. We hebben wel heel veel doden [ook door overstromingen – DdK] in Brazilië, boven de 270. En dat ligt dichterbij, in kilometers gerekend. Om Half Acht hebben we drie minuten Brisbane en voorlopig hebben we een heel klein dingetje Brazilië. Dan gaat die wet niet op.” Culturele gevoelsafstand is hier essentieel. In dit geval speelde het logistieke toeval mee dat in Brisbane een verslaggever aanwezig was. “Dat is een soort geschenk uit de hemel. Dat je denkt van, ja, doen!” In Brazilië had RTL Nieuws echter nog geen correspondent zitten, omdat die nog bezig was erheen te gaan. Zij zou een paar dagen later aankomen. Toch denkt Smink dat als deze logistiek niet meespeelde, de twee verhalen op gelijke lengte zou uitkomen, hoewel Australië qua kilometeraantal veel verder weg ligt dan Brazilië. “Dan speelt misschien wel dat Brisbane lijkt op hoe wij leven, hoe ons leven eruit ziet. Terwijl daar in Brazilië, dat is gewoon cultureel een andere wereld.” Om de culturele gevoelsafstand voor de kijker zo klein mogelijk te houden, wordt vaak tijdens buitenlandse gebeurtenissen ingezoomd op Nederlanders ter plaatse. Smink: “Nederlandse hulpverleners, Nederlandse slachtoffers, Nederlands dit, Nederlands dat... Ik word er wel eens moe van.” Het drama gaat volgens Smink wel eens verloren door het zoeken naar een Nederlands perspectief. “Omdat die Nederlandse hulpverlener daar met een professionele blik kijkt. Dat is interessant als je wil kijken naar het professionele hulpverlenen, maar hij staat ook op een professionele afstand van het drama. En ik ben geïnteresseerd in het drama, in de mensen die het beleven.” Maar een echt goed verhaal kan zich volgens Smink overal afspelen, zoals dat van de Chileense mijnwerkers. “Het kan een groep Eskimo's zijn die in een of andere spelonk is gevallen en zestig meter onder het ijs zit en er wordt een hele reddingsactie opgetuigd en de hele wereld kijkt toe... De uren glijden weg, het is een race tegen de klok, artsen denken dat ze nog twee dagen hebben om ze levend eruit te halen... Dan wordt het gewoon, noem het maar een speelfilm, maar dan in reality. En die kan overal spelen. En dan persoonlijk heb ik zelfs een voorkeur voor een exotische locatie, een James Bond in Bolivia liever dan gewoon in de UK. Die setting maakt het alleen maar spannender.” De onderwerpen in de nieuwsbulletins gaan vaker over negatieve dan positieve gebeurtenissen. Van de Moosdijk: “Anders kan je alles wel gaan melden: er is wéér geen

88


aardbeving gebeurd in Myanmar.” Rampen, natuurrampen, staatsgrepen en opstanden halen het nieuws, omdat een rustige situatie een status quo betekent en dat wijkt niet af van het alledaagse. Van de Moosdijk: “Je merkt wel dat je in een tv-verhaal ook zoekt naar het positieve. Zoals gisteren op Haïti, dan heeft Erik toch weer een Haïtiaan die de draad heeft opgepikt. Dat is ook het beeld dat we graag willen vanuit Afrika, niet het standaard: de oogsten zijn mislukt. Dat zijn verhalen die je zo vaak gezien hebt, dat mensen het ook niet meer registreren. Een kijker moet je verbazen en in zo’n verhaal trekken. Dat zijn meer de verhalen die afwijken van het cliché. Dus: hè, hebben ze nou in Rwanda ineens allemaal een smartphone? Je moet mensen laten denken: goh, dat wist ik niet, wat interessant. En die reactie heb je niet als je zegt van, in Congo worden vrouwen nog steeds verkracht. Dat zijn ook wel verhalen die je maakt, een voorbeeld van een vrouw die dat is overkomen, maar daar kun je natuurlijk niet jaar in, jaar uit mee aankomen.” Als dagelijks nieuwsbulletin richt RTL Nieuws zich op het nieuws van de dag. De bedoeling is dat de kijker in een verhaal wordt meegenomen, blijft kijken en de volgende dag weer kijkt. Om aan het motto ‘boeiend en belangrijk’ vast te houden, probeert de buitenlandredactie altijd een nieuwsaanleiding te vinden, ook voor trends of verhalen die langer spelen of ingewikkeld zijn. Voor achtergrondverhalen is de feature-plek, het laatste onderwerp van de uitzending. Van de Moosdijk: “Als het heel lang gaande is dat de voedselprijzen stijgen en in allemaal landen ontstaan relletjes, dan probeer je toch op een moment het te maken als een groot verhaal. Als de G20 is en Sarkozy zegt: brandstoffen moeten voor een vaste prijs komen, ja je probeert toch een moment te vinden. Of Griekenland en emigratie, dan probeer je dat toch te koppelen aan een Eurotop waar daarover gepraat wordt, dus de timing is heel belangrijk. En de aanleiding die je daarvoor zoekt, soms is het te gezocht, maar soms zoek je ook gewoon je eigen moment. Wij zijn nu terug op Haiti, en ja, je probeert daar zelf een nieuwskop van te maken.”

b. Beeld is alles Alleen bij hoge uitzondering wordt een verhaal zonder beeld gebracht. Van de Moosdijk: “De criteria verschuiven als het een megabelangrijke nieuwsgebeurtenis is, bijvoorbeeld als je leest dat ergens een vliegtuig neergestort is met 250 man erin en er is nog geen

89


beeld. Dan los je het op met een kaartje. Je kijkt naar hoe zwaarwegend het nieuws is. Als het verhaal niet zo zwaarwegend is, dan is er gewoon zonder beeld geen onderwerp.” Als er bijvoorbeeld onrust in Tunesië is, wordt het pas gebracht als het visueel is. Van de Moosdijk: “Er kan van alles aan de hand zijn, maar als we één vage foto hebben en een heel slecht internetfilmpje, dan is een eindredacteur minder geneigd om er iets mee te doen.” Gebrek aan beeld zorgt voor dilemma’s, omdat het moeilijk is om een televisieverhaal te maken als niemand voor de camera wil, ook niet in Nederland. Een oplossing wordt dan gevonden in het gebruik van een geografische kaart of een persoon die onherkenbaar in beeld komt. Tijdens de eerste observatiedag geniet redacteur Peper Hofstede zichtbaar van het beeld dat ze aan het monteren is voor het korte verhaal over Chili (16.00 en 18.00 uur uitzendingen). “Het gaat om de emotie. Er is een goede quote van zeventien seconden, daar monteer ik het geknuffel [met de familieleden] overheen. Nog een quote van de familie, en een sterke soundbite met “Olé!” Ik gebruik het mooiste beeld. Dit is wel een geval van ‘kill your darlings’.” Met schokkende beelden is Van de Moosdijk voorzichtig. “Het gaat een beetje op common sense, je gaat niet onnodig allemaal lijken laten zien. Als je dat doet, dan moet je mensen van tevoren waarschuwen.” Bijvoorbeeld over Chinese bontjassen die veel gedragen worden in Nederland. “Die zijn gemaakt van wasberen. En dan zag je hoe die beestjes werden gevild. Vaak vinden mensen dierenleed nog veel erger dan mensenleed. We willen het wel laten zien, want mensen dragen die jassen hier allemaal en mogen best weten waar ze vandaan komen en hoe dat gaat.” Zo’n onderwerp wordt dan voorafgegaan door een waarschuwing. Ook speelt het tijdstip van de uitzending mee. Omdat overdag meer kinderen het Nieuws kijken, laat ze dan minder heftige dingen zien.

c. Witte vlekken De buitenlandredactie van RTL Nieuws vindt twee dingen heel belangrijk: dat het verhaal aansluit bij de leefwereld van Esther en Peter en dat er een correspondent ter plaatse is. Dat betekent dat Australië, Azië – behalve China – en Afrika vaak een beetje buiten de boot vallen, omdat er geen correspondent zit. Op het moment van de diepte-interviews

90


ging er wel veel aandacht naar Australië, vanwege de grote overstromingen van deelstaat Queensland. Daar zat op dat moment bij toeval een correspondent. Van de Moosdijk: “We zetten onze correspondenten ook in de landen die wij het interessantst vinden. We doen meer met Afrika dan met Azië, los van China. Australië, Azië, behalve China, daar doen we niet zo heel veel mee.” Er zit één correspondent in Afrika en die maakt weliswaar regelmatig verhalen, “maar er zijn zat landen in Afrika waar hij nog nooit is geweest.”

d. Correspondent heeft voorrang Eigen beeld, het 'we waren er als RTL Nieuws zelf bij' geeft een verhaal meerwaarde, zeggen de buitenlandcoördinatoren. Smink in het diepte-interview: "Als je een verslaggever [of correspondent] ter plaatse hebt en die draait zijn eigen materiaal, dat is dan uniek, dus dat behandel je met een zekere voorrang, dat ga je niet zomaar wegknikkeren." Het feedmateriaal van de nieuwsagentschappen noemt Smink 'public domain' dat voor elke nieuwsorganisatie beschikbaar is, dat is daarmee minder waardevol. Tijdens de tweede observatiedag somt buitenlandcoördinator Smink op wat de mogelijke onderwerpen zijn: een follow-up van het Chileense mijnwerkersverhaal, er is HIV geconstateerd in Amerikaanse porno-industrie en een Armeense bende heeft gezondheidsorganisatie Medicare in de VS opgelicht. Ook is er mooi beeld van de Nepalese kleinste mens ter wereld en zou de NAVO de Taliban beschermen. Dat gaat allemaal niet door, want het feit dat eigen correspondent Erik Mouthaan in Chili is, geeft dat verhaal bij voorbaat voorrang. RTL Nieuws heeft drie vaste correspondenten in de VS, Israël en Duitsland. Daarnaast zijn er tien freelance correspondenten die in Italië, Groot-Brittannië, ZuidAfrika, Turkije, Suriname, Kenia, Frankrijk en China zitten. De correspondent ter plekke krijgt het gezag om over een specifiek probleem in een land of regio te praten. Smink: “Correspondenten kunnen juist heel vaak rondlopen over de plek waar alles gebeurt en daar heel mooi de sfeer schetsen, details weergeven. Het beste stuk van Erik [Mouthaan] op Haïti is een liver waarin hij vertelt hoe het stinkt, dat er een lijkenlucht hangt. Ja, dat is altijd heel indringend, een heel zintuiglijke eigen waarneming. Want dat is precies wat jij ook tegen je moeder zou zeggen, zeg ik altijd maar. Je belt je moeder, wat ga je nou als

91


eerste vertellen? ‘Mam, het is hier zo... Het is echt afschuwelijk, overal liggen lichamen, het stinkt zo vreselijk. Zo begin je te vertellen. En zo moet een verslaggever dat niet anders doen. Maar vervolgens willen we ook van hem horen wat voor informatie hij allemaal heeft aangeboord, hoe er wordt gereageerd, waar mensen heen gaan, wat hun kansen zijn, zit er ergens nog een groep bekneld onder het dak van een schoolgebouw.”

e. De Chileense mijnwerkerssoap: sensationeel en vol emoties Voor buitenlandcoördinator Eric Smink komt nieuws neer op wat hij aanvoelt, verhalen die hij graag in de uitzending ziet. “Je voelt meteen aan wat nieuws is of niet. Dat betekent bij mij dat ik gegrepen word. Het gaat puur om de emotie. Je raakt geïntrigeerd, je wilt weten hoe iets afloopt. Of je raakt betrokken, ontroerd, geëmotioneerd.” Smink luistert naar zijn intuïtieve gevoel, het helpt hem met het pitchen van een verhaal bij de eindredacteur. De opgesloten Chileense mijnwerkers waren voor de buitenlandredactie van RTL Nieuws een sprookjesverhaal. Smink: “Persoonlijk had ik meteen een fascinatie met het onderwerp. Ik kon me in figuurlijke zin ontzettend goed verplaatsen in de toestand van die mannen. Er ontvouwde zich echt een prachtig drama. Jongens die ertussen zaten en het beste uit de situatie haalden met grappen, er werd gecommuniceerd met de vrouwen boven en de familie. Dan weten Brecht [van de Moosdijk] en ik, dat verhaal verkoopt zichzelf.” Ook tijdens de observatiedagen was iedereen, van hoofdredactie tot buitenlandredacteur, het erover eens dat dit verhaal groot in de uitzending moest. Hoofdredacteur Harm Taselaar tijdens de vergadering: “Misschien [moet er ook in] dat Chili er zo’n enorme PR show van heeft gemaakt. Dat vind ik een heel aantrekkelijk element. Dat is toch wel heel opmerkelijk.” Soms werd het verhaal tegen heug en meug geaccepteerd: Harm:

De laatste dag in de mijn! Uhuuuuhuuu...

Liesbeth [planning]:

Dit wordt opgenomen Harm, gedraag je nou even!

*Door elkaar* Harm:

Nee, dat is belangrijk, de laatste dag in de mijn.

92


Amerika-correspondent Mouthaan stond op 13 oktober tussen honderden andere buitenlandse correspondenten en Chilenen voor een groot scherm, omdat de reddingsplek afgeschermd was. Daardoor kon hij niet veel meer zien dan de redactie in Hilversum. Maar voor RTL Nieuws was het belangrijk om in Chili een eigen correspondent te hebben. Smink: “Erik [Mouthaan] zag wat wij zagen, dezelfde beelden, maar omdat hij er is, pikt hij van alles op.” De correspondent legde in de Half Acht uitzending uit wat voor groot media-evenement de redding was, waarbij honderden journalisten uit de hele wereld aanwezig waren. Smink: “Dat zag hij natuurlijk vanaf de eerste rang, hij zat ertussen. Hij heeft contacten gehad met de Chilenen eromheen, met de families, dus hij kon wat over de achtergronden vertellen en de plaatselijke sfeer schetsen. Dat was de toegevoegde waarde van Erik.” Mouthaan werd ingezet om te vertellen hoe Chili gaat voorkomen dat het zich herhaalt, of de opvang goed geregeld was en hoe er werd geoordeeld over de respons van de overheid. Een bureauredacteur kan volgens Smink zo’n verhaal ook maken, maar dan kort en minder uitgebreid. “Daarbij was het gewoon een heel groot verhaal, en dat willen we dan niet helemaal aan een bureauredacteur overlaten.” Het feit dat de NOS geen correspondent in Chili had, vond RTL Nieuws een prettige bijkomstigheid. De interesse voor het verhaal van andere media was gigantisch. Van de Moosdijk tijdens de eerste observatiedag: “Gisteren kreeg ik de hele middag telefoontjes van allerlei media, ook publiek, ik moest er wel om lachen: Radio 3 FM, Radio 1, Radio 2, BNR, Koffietijd, dat is dan van [RTL4], Radio 538 is ook van ons. Die wilden allemaal live met Erik.” Van de Moosdijk koos ervoor om de eigen programma’s Koffietijd en Radio 538 voorrang te geven. “538 en Koffietijd zijn RTL-programma’s, dus die moeten we in zo’n geval bedienen en BNR [koos ik] omdat we daar heel veel mee samenwerken en zij ons ook mensen leveren.” Alle andere aanvragen werden afgebeld of meteen afgewezen. De culturele afstand van Nederland tot Chili was niet relevant in dit verhaal. Smink: “Je leert de details over de groep mannen, hoe ze in leven blijven, hoe sommigen depressief worden van het onder de grond zitten. Anderen die beloven hun vriendinnen boven de grond dat ze gaan trouwen als ze er heel uitkomen. Een emotioneel en menselijk verhaal met een happy end, een soort speelfilm als het ware.” Volgens Smink

93


was het ook een goed nieuwsverhaal, omdat het erop of eronder was. “Het had tamelijk mis kunnen gaan. We wisten met die booractie, dat is in drie fases gegaan, er konden instortingen ontstaan en dan zat de zaak vast, of de boor zat vast en dan raakten ze zo beschadigd dat die mannen niet gered kon worden.” Smink denkt dat er ook wel gevallen zijn waarbij de redactie alleen een onderwerp kiest vanwege de sensationele waarde, maar dat geldt niet voor het Chiliverhaal. “Kijk, nieuws is voor ons: spreekt het tot de verbeelding? Je kunt je identificeren met mensen? En hoe meer je over ze te weten komt, hoe meer dat gaat leven. In het geval van de Chileense mijnwerkers heb je voor elk wat wils in zo'n verhaal. Iedere kijker heeft te doen met individuen uit die groep.” Bij het mijnwerkersverhaal kwamen geen hulpverleners aan bod en werd er ingezoomd op het drama en de emotie. Smink: “Dat vond ik het fijne aan het Chiliverhaal. Je hebt de redders en de ‘gereddenen’. En de familie eromheen. En dat was het. En het ging dus niet om de hulpverleners. Het ging wel om die boorploeg af en toe, want die mensen offerden slaap op en werden ingevlogen vanuit de VS en het was heel spannend voor ze. Dus toen ze op een gegeven moment beneden waren, stond de boorploeg te juichen op dat boorplatform, ze vielen elkaar in de armen, champagne, dat vind ik geweldig. Ik bedoel, dat is waar het om gaat, dat beeld, dat is pang!, je bent binnen. Dan gaan er twee deuren open naar de kijker en je kunt meteen mee, en je wil de rest horen, hoe lang gaat het nog duren, dat kan er allemaal achteraan.”

Tekst van Erik Mouthaan tijdens zijn liver op 13 oktober voor Half Acht: “Ja, iedereen hier schiet elke keer weer vol als je zo¹n hereniging ziet. Want al hebben we er dan […] gezien, het is voor elke mijnwerker afzonderlijk weer een wonder dat hij na 2 maanden gered is en zijn vrouw of zijn vader in de armen kan sluiten. Het aantal familieleden hier in Kamp Hoop neemt af, mensen gaan naar het ziekenhuis waar de mijnwerkers zijn ondergebracht, of gaan naar de stad waar ze vandaag komen om een feest voor te bereiden. Maar er zitten hier nog steeds families te wachten. De volgorde waarin de mannen omhoog komen is bekend en dus is voor de naasten wachten tot de regering je komt ophalen om klaar te staan bij het rare gat in de grond. En zo gaat het hier al sinds vannacht.”

94


f. Niet vanzelfsprekend: Ahmadinejad Het verhaal van de Iraanse president Ahmadinejad die een symbolische steen over de grens van aartsvijand Israël wilde gooien, was voor de buitenlandcoördinatoren op de tweede observatiedag moeilijk te verkopen aan de eindredacteur. Het draaiboek zat door de presentatie van het nieuwe kabinet Rutte-I overvol en eindredacteur Ilse Oppenneer zag de urgentie niet direct, waardoor aan het begin van de dag het onderwerp helemaal niet in het draaiboek stond. Maar de dag ervoor was tijdens de vergadering met hoofdredacteur Taselaar besloten dat het verhaal gemaakt zou worden en dat stringer Daisy Mohr een liver zou doen. Harm:

Stenen gooien?

Brechtje:

Ja morgen gaat [Ahmadinejad]... Vandaag krijgt hij een feestje bij de Hezbollah, maar ik moet even uitzoeken hoe laat het allemaal begint, en wanneer er beelden van komen. En morgen gaat hij naar de grens en een symbolische steen gooien.

Harm:

Wat een vreselijke man is dat toch.

Brechtje:

Er zijn ook dreigingen van allemaal onbekende groeperingen, van wee je gebeente als hij voet daar in die buurt zet, dan krijgen we rampspoed. Heel Libanon gaat eraan.

Economie:

Bestaat er een kans dat het per ongeluk uit de hand loopt, dat een of andere gekke Joodse kolonist hem helemaal voor zijn flikken schiet? Of is hij net te ver van...

Brechtje:

Ja, natuurlijk is die kans er. Dat zijn nou net... Dat soort dreigementen, ja, stond ook in de Hare...

Harm:

Ik denk dat de Israëlische geheime dienst hier ook wel rekening mee

houdt. Brechtje:

Ja, ja. Het is hartstikke spannend, alleen ik weet niet of het vandaag... Ligt er een beetje aan hoe laat dat allemaal gebeurt, dat heb ik nog niet kunnen checken. En verder heb ik het nog niet kunnen bekijken.

De buitenlandcoördinatoren vonden dat het verhaal liet zien wat de vijandigheid is tussen de landen, ook al was er een redelijk vermoeden dat hij de steen helemaal niet zou

95


gooien en alleen een toespraak in Libanon zou houden. Maar het was wel een unicum dat een Iraanse president op een steenworp afstand van de grens met Israël kwam. Ilse:

Maar het was ook, wat gaat ie doen daar bij de grens? Hoe ziet het er uit? Waar is hij precies wel of niet? Wat gaat ie zeggen?

Brechtje:

Dat was gisteren niet duidelijk. In plaats daarvan hebben we gezegd, het bezoek an sich, het feit dat die man daar uit pure provocatie gaat zitten, en dat Amerika gisteren al woest was.

Ilse:

Dat hebben we gisteren al gedaan [in het korte voorverhaal – DdK].

Brechtje:

Nee, dat hebben we gisteren niet gedaan. We hebben het gisteren specifiek 20 seconden gehouden. Omdat we het vandaag zouden doen. We hebben het gisteren niet gedaan.

Ilse:

Nou dan moeten we daar even naar kijken.

Brechtje:

Maar nee, dat was de afweging. Daar hebben we het twee dagen over gehad.

Ilse:

Is er twee dagen geleden over nagedacht dat we vandaag een bordes hebben?

Brechtje:

Ja, ja, dat is absoluut. Dat kwam natuurlijk voorbij, dat was gisteren ook duidelijk.

Brechtje:

Dit waren precies de dingen, zeg dan wat je interessant vind. Ik kan niet zeggen als hij wel een steen gaat gooien is het interessant, als hij geen steen gaat gooien... De provocatie blijft en de angst dat... Ze voerden daar een oorlog. Amerika is al heel lang bezig geweest om Libanon weer een béétje te stabiliseren, dat gaat nu weer helemaal op de hand van Hezbollah mee de verkeerde kant op. Dus, nou ja, dat is belangrijk. Dat vonden allerlei mensen gisteren.

Smink op 14 oktober: “Ik had vanochtend toch voorspeld dat het zo zou gaan? Ik wist dat Libanon een probleem ging worden. (…) Maar het is een belangrijk verhaal. Daar moet je dan voor vechten.” Volgens Smink zijn onderwerpen over het MiddenOosten lastiger te verkopen dan in de jaren zeventig en tachtig. “Ik ga ervan uit dat dat enigszins spiegelt wat er in de samenleving leeft in de belangstelling.”

96


De buitenlandredactie probeert aan onderwerpen die ze belangrijk vinden het element boeiend toe te voegen en gebruikt daarvoor filmische argumenten: als het plaatje mooi is, komt het verhaal er eerder door bij een eindredacteur. Minder inhoudelijke argumenten worden dus gebruikt om de inhoud in de uitzending te krijgen. Smink: “Hoe vaak zie je nou dat de leider van een land op reis gaat en zich tot zo dicht mogelijk begeeft om bij de grens van een land waarmee hij gebrouilleerd is, een symbolische steen te gooien? Als de definitie van nieuws is dat het afwijkt van het alledaagse, dan heb je daar wel een aardig voorbeeld. Alleen, ja, hij deed het niet…” Halverwege de dag stond Ahmadinejad voor slechts twintig seconden in het draaiboek. Om er meer seconden voor uit te trekken en duidelijk te maken dat het een belangrijk verhaal was, probeerden Smink en Van de Moosdijk de eindredacteur te overtuigen. Eerst drong chef Van de Moosdijk bij Ilse aan tijdens de vergadering en vervolgens stuurde Smink buitenlandredacteur Berry op Ilse af, omdat zijn verhalen populair zijn bij de eindredactie. “Zo bied je het verhaal als het ware met een strik eromheen aan.” Vervolgens heeft de eindredacteur er met de koptelefoon op naar gekeken en een minuut voor Libanon uitgetrokken. Smink: “Het ging er ook om dat Daisy Mohr een standup deed, dat vindt Ilse leuk. Misschien ook een beetje omdat het om een vrouw ging, maar vooral omdat het niet zo’n officiële correspondent is. Meer een vriendin die ergens gewoon veel vanaf weet. Net als Conny Mus. Die wist veel, maar je wilde ook een biertje met hem gaan drinken.”

97


6. CONCLUSIE

Wat er op een redactie binnenkomt is bekend, wat de inhoud is van een nieuwsuitzending ook, maar wat er tussen een nieuwsgebeurtenis en een nieuwsuitzending gebeurt, lijkt een mysterie: het is de zwarte doos van de journalistiek. Voor journalisten is de nieuwsselectie die zich in die blackbox afspeelt iets vanzelfsprekends. Toch zijn het diverse factoren die op ingewikkelde wijze in elkaar haken, die bepalen wat de nieuwsuitzending op welke manier haalt. Door middel van een etnografisch onderzoek op twee buitenlandredacties hebben we geprobeerd die brei aan factoren te ontleden en in te delen in structurele, procedurele en inhoudelijke selectiefactoren. Structurele factoren hebben te maken met de structuur van het journalistieke bedrijf. De procedurele factoren hangen samen met de wijze waarop de besluitvorming plaatsvindt. Inhoudelijke selectiefactoren zijn de journalistieke criteria die worden gehanteerd om een verhaal te maken. We hebben getracht het geheim van de buitenlandredactie te ontrafelen. Etnografisch onderzoek wordt niet vaak gedaan binnen Journalism Studies. Het accent ligt op inhoudsanalyses. Zonde wat ons betreft. Door etnografisch onderzoek zijn we op zoek gegaan naar de feitelijke gang van zaken op de twee belangrijkste buitenlandnieuwsredacties van Nederland, die van het NOS Journaal en van het RTL Nieuws. Het gaf ons een uniek inkijkje in de zwarte doos van de journalistiek. Voor dit onderzoek hebben we gekeken naar de buitenlandredacties van de twee belangrijkste nieuwsprogramma’s in Nederland: het Achtuurjournaal van de NOS en het Half Acht Nieuws van RTL Nieuws. Ze zijn interssant omdat beide programma’s overwegend dezelfde (buitenland)onderwerpen behandelen. Ook de bronnen van beide redacties zijn grotendeels hetzelfde: agentschappen, collega-nieuwsrubrieken wereldwijd en een correspondentennetwerk. Toch zijn er ook verschillen in de manier waarop ze het nieuws brengen. Ook zijn de achtergronden, de missies en de groottes van de redacties verschillend. De NOS is onderdeel van de publieke omroep en wordt betaald door de overheid. Het doel van het NOS Journaal is mensen informeren. Ze hebben een relatief grote buitenlandredactie, die zich focust op betrouwbaarheid en duiding. RTL Nieuws wordt betaald door de commerciële zender RTL. Ze hebben geen volle

98


buitenlandredactie, maar een verwerkingsredactie met buitenlandredacteuren en veel minder correspondenten dan de NOS. RTL Nieuws focust zich op snelheid en betrokkenheid. Wanneer door middel van een inhoudsanalyse wordt gekeken naar beide nieuwsuitzendingen, dan zullen er kleine verschillen te vinden zijn tussen de nieuwskeuzes bij beide uitzendingen en grotere verschillen in de invulling van de onderwerpen. Door naar de processen op de redacties te kijken hebben we getracht te analyseren hoe die verschillen tot stand komen. In de blackbox worden de keuzes gemaakt. En in die blackbox hebben we een kijkje genomen om er achter te komen welke factoren de buitenlandberichtgeving bij beide nieuwsrusbrieken beïnvloeden.

6.1 Structurele factoren Als we kijken naar de nieuwsuitzendingen van NOS en RTL Nieuws op de dagen van ons onderzoek, dan valt op dat beide buitenlandredacties dezelfde nieuwskeuzes hebben gemaakt. Zowel de NOS als het RTL Nieuws doet verslag van de redding van de Chileense mijnwerkers en het bezoek van de Iraanse president Ahmadinejad aan Libanon. Op beide redacties heerst de stemming dat het verhaal over de Chileense mijnwerkers ‘moet’ worden gemaakt. Het is dramatisch, spannend én er is beeld. Het verhaal over Ahmadinejad is voor de NOS vanzelfsprekend. Er wordt nauwelijks over gediscussieerd. Correspondent Sander van Hoorn is overigens aan de Israëlische kant van de grens, dus ook hij kan gemakkelijk even een standupper doen. Bij het RTL Nieuws is de eindredacteur minder enthousiast, maar er is al een correspondent op afgestuurd. Er wordt een plekje in de utizending vrij gemaakt. Dat beide buitenlandredacties dezelfde nieuwskeuzes hebben gemaakt, lijkt te maken te hebben met het feit dat de NOS en het RTL Nieuws overwegend dezelfde bronnen hebben. De agentschappen AP en Reuters zorgen voor een groot deel van de beelden. Daarnaast heeft het NOS Journaal een samenwerkingsverband met de Europese publieke omroepen (EBU) en RTL Nieuws met diverse commerciële omroepen (ENEX). Beide nieuwsredacties krijgen ook dezelfde telexen binnen en beschikken allebei over een netwerk van correspondenten. Het netwerk van de NOS is beduidend groter, maar dat lijkt tijdens ons onderzoek vooral te leiden tot meer ‘trend’ of lange termijnverhalen dan

99


tot meer harde nieuwsverhalen. Ook ambiëren beide redacties bronnen buiten de agentschappen aan te boren, maar in de praktijk gebeurt dat relatief weinig. Ook pragmatische redenen blijken direct invloed op de nieuwskeuzes te hebben. “Hebben we er iemand?” Een correspondent kan bepalen of er verslag van een gebeurtenis wordt gedaan en in welke grootte. Verhalen waar geen correspondent bij kan zijn, of verhalen die te ingewikkeld zijn, blijven sneller liggen. Zo blijkt op donderdag 14 oktober dat in Brussel wordt besloten dat de NAVO met de Taliban gaat onderhandelen. Bij het RTL Nieuws komt het onderwerp niet ter sprake. Bij de NOS wel, die hebben een correspondent in Brussel, maar de buitenlandcoördinator wimpelt het onderwerp af. Het is te ingewikkeld en niet urgent.

6.2. Procedurele factoren Als we de procedurele factoren onder de loep nemen, dan zien we wederom dat de besluitvorming in grote lijnen hetzelfde verloopt op beide redacties. De eindredacteur heeft de eindverantwoordelijkheid voor de uitzending, maar buitenlandcoördinatoren en hoofdredactie hebben een dikke vinger in de pap. Bij de NOS buitenlandredactie verloopt de besluitvorming, mede door de grootte van de redactie en van de leiding, logger. Bij het RTL Nieuws werken redacteuren onder grote tijdsdruk, wat risico’s met zich meebrengt. Daarnaast is er simpelweg minder tijd voor trage besluitvorming. Bij de NOS is meer tijd beschikbaar voor het controleren en secuur neerzetten van verhalen. Ook lijken redacteuren tijd te hebben voor specialisaties, maar die hebben in de praktijk geen directe invloed op de nieuwsselectie.

6.3. Inhoudelijke selectiefactoren Zoals de Noren Galtung en Ruge met hun twaalf factoren die invloed hebben op de nieuwsselectie al voorspellen 103 , zijn ook de inhoudelijke selectiecriteria van het NOS Journaal en het RTL Nieuws vaak hetzelfde. Op donderdag 14 oktober stelt NOS Berlijncorrespondent Margriet Brandsma voor om een verhaal over een Hitlertentoonstelling te maken. RTL Berlijn-correspondent Jeroen Akkermans doet precies hetzelfde voorstel. Beiden krijgen nul op het rekest. Op beide redacties vraagt men zich af: Is dit nieuws? 103

Galtung, Johan and Ruge, Mari (1965)

100


Bovendien zijn er amper beelden. Het verhaal wordt bij zowel het RTL Nieuws als het NOS Journaal afgeschoten. Bij RTL Nieuws wordt nog kort met een eindredacteur overlegd, bij het NOS Journaal wordt het tijdens de buitenlandredactievergadering bepaald. De redacties verschillen niet veel van andere nieuwsredacties wereldwijd. Beide nieuwsredacties zijn op zoek naar goede, sterke verhalen en mooie beelden. Bij de NOS is de inhoud van het verhaal zelfs belangrijker dan waar het zich in de wereld afspeelt. De geografische ligging van een land en de afstand van de cultuur ten opzichte van de onze is ondergeschikt aan het verhaal. Bij het RTL Nieuws is het belangrijker dat verhalen persoonlijk en menselijk zijn en dat de culturele afstand tot de leefwereld van de kijker klein is. Correspondenten vervullen bij het RTL Nieuws een andere rol dan bij de NOS. Bij het RTL Nieuws werkt een correspondent alleen voor de televisie, in principe niet voor een ander medium. Het is belangrijk dat een correspondent met eigen beeldmateriaal komt en de kijker meeneemt in het verhaal, dat vaak op microniveau is. Een correspondent moet dicht bij de kijker staan, je moet er bij wijze van spreken een biertje mee willen drinken. Bij het NOS Journaal moet een correspondent meer duiding geven en gezag uitstralen. Bovendien verdelen de meeste NOS-correspondenten hun energie en tijd over zowel televisie als radio. Duiden heeft een hogere prioriteit dan het maken van complete beeldreportages. Galtung en Ruge, maar ook hun criticasters Harcup en O’Neill vergeten in hun theorieën over nieuwsselectiefactoren wel enkele determinanten die tijdens ons onderzoek wel naar boven zijn gekomen 104 . Zo kunnen de persoonlijke voorkeuren en overtuigingskracht van eindredacteuren, buitenlandcoördinatoren en redacteuren er voor zorgen dat een nieuwsgebeurtenis al dan niet de uitzending haalt. Door meer etnografisch onderzoek zouden theorieën over inhoudelijke nieuwsselectiefactoren kunnen worden uitgediept.

104

Harcup, Tony and O’Neill, Deirdre (2001)

101


6.4. Het verschil Het wezenlijke verschil tussen de buitenlandberichtgeving van het NOS Journaal en het RTL Nieuws zit hem wat ons betreft niet in de procedurele en de inhoudelijke selectiefactoren. Beide organisaties maken immers dezelfde nieuwskeuzes. Besluiten worden op dezelfde wijze genomen aan de hand van overwegend dezelfde selectiecriteria. Het geheim van de buitenlandredactie heeft alles te maken met de nieuwsorganisatie waarvoor de buitenlandredactie werkt, dat blijkt de belangrijkste factor en die is van structurele aard, de structurele factor. Het RTL Nieuws werkt voor de commerciële zender RTL 4. De redactie maakt weliswaar nieuwskeuzes die logisch zijn voor elk nieuwsbedrijf, maar scoort met snelheid en de wil om kijkers mee te slepen in een verhaal. Ook het NOS Journaal maakt conventionele keuzes, maar profileert zich met duiding en betrouwbaarheid. Het RTL Nieuws moet er voor zorgen dat de kijker ook morgen weer kijkt. Als de kijkcijfers afnemen, dan is dat een probleem. Het NOS Journaal wordt met publiek geld betaald om mensen te informeren. De doelen en missies van de bedrijven en opdrachtgevers van beide nieuwsorganisaties hebben een directe invloed op het eindresultaat: de onderwerpen in de nieuwsuitzending. Het RTL Nieuws is gericht op de doelgroep. Het wil mooie kijkcijfers en heeft daardoor een populaire benadering. Het RTL Nieuws wordt gemaakt voor Esther en Peter die ergens tussen de 20 en 49 zijn en de boodschappen doen. Zij zijn het belangrijkst voor de adverteerder. Hoewel de redactie niet bezig is met de commerciële kant van het bedrijf waarvoor ze werken, is het doelgroepdenken alomtegenwoordig. Nieuwsgebeurtenissen worden menselijk en persoonlijk gebracht. Als er een correspondent aanwezig is die het verhaal als een vriend of buurman kan vertellen, dan heeft het verhaal voorrang. De correspondent heeft bij het RTL Nieuws een andere rol dan bij het NOS Journaal. Spectaculaire beelden worden het liefst live uitgezonden. Het RTL Nieuws maakt er een sport van de snelste te zijn, de kijker moet gelijk betrokken worden bij groot nieuws. Samen maken verslaggever en kijker alle nieuwsgebeurtenissen mee. Het NOS Journaal wil gezaghebbend zijn. Kijkcijfers spelen amper een rol. Het NOS Journaal selecteert het belangrijkste nieuws voor de kijker en probeert dat met autoriteit te vertellen. Als een verhaal ingewikkeld is, wordt er context gegeven. Correspondenten duiden de situatie. Redacteuren checken grondig of alles klopt. Er zijn

102


meer controleprocedures dan bij het RTL Nieuws. De kijker mag geen informatie missen of fout geïnformeerd worden. De journalisten vertellen het grote publiek van het NOS Journaal wat er in de wereld is gebeurd. Wanneer RTL Nieuws verslag doet van het bezoek van de Iraanse president Ahmadinejad aan Libanon, dan doen ze dat – na veel discussie en een klein voorverhaal voornamelijk op de meest spectaculaire dag, de dag dat Ahmadinejad de grens met Israël bezoekt. Het verslag wordt gedaan door Daisy Mohr, een aansprekende vrouw die de kijker meeneemt naar de spannende en provocerende situatie aan de grens. Pragmatische overwegingen spelen ook een rol bij de besluitvorming. De dure live-verbinding met Mohr is al geboekt, dus het zou zonde van het geld zijn, om dit verhaal uit het draaiboek te halen. Dat Mohr een leuke vrouw is helpt ook mee. Ze valt goed bij de kijkers. Het NOS Journaal komt eerst met een uitlegblok over Hezbollah en Libanon. Maar daarna zijn ook twee NOS-correspondenten van de partij. Eentje in Israël en één in Libanon. Beiden leggen de situatie van hun kant van de grens uit. Het NOS Journaal brengt een compleet verhaal. Met de redding van de Chileense mijnwerkers wil het RTL Nieuws uitpakken. Als enig Nederlands televisiejournaal hebben ze een correspondent ter plekke en daar willen ze hun voordeel meedoen. Met correspondent Erik Mouthaan beleeft de kijker hoe Chili – en de rest van de wereld – op zijn kop staat bij de redding van 33 mijnwerkers. Het NOS Journaal heeft door talloze redenen geen correspondent ter plaatse, qua planning kwam het niet handig uit, de correspondent stond niet te springen en de beelden komen per stekkende meter binnen via de nieuwsagentschappen. Om pragmatische redenen besluit het NOS Journaal dus beeldende verhalen zonder correspondent te maken over een spectaculaire nieuwsgebeurtenis. Behalve de schoonheid van het narratief, opent het NOS Journaal ook met deze gebeurtenis omdat het compleet wil zijn. Andere nieuwsmedia pakken immers ook uit met de mijnwerkers. Het NOS Journaal mag niet achterblijven.

103


6.5. Het logistieke perspectief Talloze theorieën over nieuwsselectie waren de afgelopen vijftig jaar gericht op de gatekeeper-theorie. 105 Er is veel inhoudelijk onderzoek verricht naar de nieuwsselectiecriteria die bij nieuwsredacties worden gehanteerd. Onderzoekers keken naar wat er uit die nieuwsfabriek komt, het eindresultaat. In ons etnografisch onderzoek hebben we een kijkje ín de nieuwsfabriek genomen en concluderen we dat wat er in de fabriek gebeurt, grotendeels afhankelijk is van de orders die de fabriek binnenkrijgt en wat voor een sfeer er in de fabriek is. De publieke of commerciële context waarin beide redacties opereren, zorgen voor een andere vertaling van de journalistieke nieuwscriteria en de inzet van de middelen. De buitenlandredacties die we hebben onderzocht leveren keurig journalistiek werk en houden zich aan de conventionele nieuwsselectiecriteria van Galtung en Ruge, Harcup en O’Neill en Vasterman. De machines functioneren. Toch is het resultaat van de producten sterk afhankelijk van het van de context van de fabriek en de missie van het bedrijf. Ook zijn ze afhankelijk van de grondstoffen, de middelen, die ze hebben. In de toekomst zouden we meer onderzoek willen doen naar de structurele factoren die de nieuwsberichtgeving beïnvloeden. Ook internationaal zou dat interessant zijn. Het logistieke perspectief dat Tuchmann in haar boek ‘Making News’ beschrijft, zou wat ons betreft verder uitgediept mogen worden. 106 Zij heeft het voornamelijk over de invloed van het doel van een commerciële zender, namelijk kijkcijfers scoren, op de nieuwsuitzending. Hoe echter de missie van een publieke omroep, namelijk mensen informeren, de manier waarop diens redacties verhalen presenteren beïnvloedt, onderzoekt Tuchmann niet. Daarnaast zouden we dit onderzoek nogmaals willen doen, maar dan vele malen uitgebreider. We zouden de redacties meerdere dagen willen volgen én het combineren met inhoudsanalyse van de uitzendingen. Op die manier valt precies te achterhalen waarom en op welke manier verslag wordt gedaan en met welke bedoeling. Tot slot, nieuwsredacties blijken uit ons onderzoek een instituut in de maatschappij. De doelen van dat instituut hebben direct effect op het redactionele beleid, de context waarin de nieuwsredacties functioneren, de vertaling van de journalistieke

105 106

Ahern, Thomas (1984) Tuchman, Gaye (1978)

104


nieuwscriteria, de middelen die de redactie heeft en dus uiteindelijk de nieuwsuitzendingen. De missies van het bedrijf bepalen het resultaat.

105


7. BIBLIOGRAFIE 7.1 Boeken Ahern, Thomas (1984). “ Determinants of Foreign Coverage in U.S. Newspapers”, uit: Stevenson en Shaw, Foreign News and the New World Information Order. Iowa: State Press Denscombe, M. (2010). “Ethnography”, uit: The Good Research Guide, 4de druk. Buckingham: Open University Press Galtung, Johan en Ruge, Mari (1965) “The Structure of Foreign News: The Presentation of the Congo, Cuba and Cyprus Crises in Four Norwegian Newspapers”, uit: Journal of International Peace Research 1, pp. 64-91 Harcup, Tony and O’Neill, Deirdre (2001). “What Is News? Galtung and Ruge Revisited”, uit: Journalism Studies 2:2, pp. 261-280 Haynes, Robert (1984), “Test of Galtung’s Theory of Structural Imperialism” uit: Stevenson en Shaw, Foreign News and the New World Information Order. Iowa: State Press Paterson, S en Sreberny, A. (2004). International News in the 21st Century. Eastleigh: John Libbey Publishing Lewin, K. (1947). “Channels of group life”, Human Relations, 1:143-153 Peeters, Allerd (2000). KLO NOS Kijk – en luisteronderzoek Stegeren, Theo van, ‘Liever lastpakken dan nonconformisten’, De Journalist, 17 november 2000 Tuchman, G. (1978). Making News: A Study in the Construction of Reality. New York: Free Press Vasterman, Peter (1987). “Geen beeld, geen nieuws?” uit: Reporter, januari 1987 Weaver, David en Wilhoit, Cleveland (1984). “Determinants of Foreign Coverage in U.S. Newspapers”, uit: Stevenson en Shaw, Foreign News and the New World Information Order. Iowa: State Press White, David M. (1950). “The Gatekeeper: A Case Study in the Selection of News,” uit: Journalism Quarterly 27, pp. 383-390 Wijfjes, Huub (2004). Journalistiek in Nederland 1850-2000. Uitgeverij Boom, Amsterdam

106


7.2 Websites Overheid.nl http://wetten.overheid.nl/BWBR0025028/geldigheidsdatum_15-12-2010 (laatst bezocht: 15-12-2010) NOS.nl http://nos.nl/over-de-nos/ (laatst bezocht: 15-12-2010) NOS.nl http://nos.nl/over-de-nos/jaarverslag-2009-voorwoord (laatst bezocht: 15-122010) NOS.nl, http://nos.nl/artikel/190743-redding-mijnwerkers-vervroegd.html (laatst bezocht 23-11-2010) NOS.nl, http://nos.nl/video/200004-chinezen-gered-uit-mijn.html, (laatst bezocht: 23-112010) New York Times, www.nytimes.com (laatst bezocht: 26-1-2011)

107


8. BIJLAGEN 8.1 Onderzoek RTL Nieuws 8.1.a DIEPTE-INTERVIEW | RTL NIEUWS | BRECHTJE VAN DE MOOSDIJK REDACTIE Hoe zou je je redactie omschrijven? a. Mijn redactie bedoel je? Alleen de buitenlandredactie? Oké. Nou, het is buitenland/verwerkingsredactie, en dat zijn wel dingen die een beetje met elkaar botsen. Mensen doen ook binnenland, Irene doet dat nu ook. We zeggen altijd, 70% is buitenland, 30% binnenland, dus je verwerkt ook de binnenlandse dingetjes. Maar je bent constant bezig met het productieproces van dingetjes maken als redacteur. En er is soms te weinig tijd om echt buitenlandredacteur te zijn, echt een lange tijd hebben om na te denken over een onderwerp: hoe ga ik dat maken, hoe ga ik dat brengen, wat kunnen we nog voor invalshoeken hierbij verzinnen? Dat heeft ook te maken met de tijd waarop mensen beginnen hè, dat is niet zoals mensen bij andere redacties - mensen die al om 8am er zitten en dat je met 2 of 3 man de ochtendvergadering in gaat meedenken over hoe we de buitenlandonderwerpen kunnen aanpakken en hoe we het kunnen verkopen aan de eindredactie. b. Ik ben chef buitenland, en voor de helft is dat inhoudelijk, en voor de andere helft ben ik bezig met mensen begeleiden, mensen beoordelen, roostertjes oplossen, eh, ziekte vervangen, dus je moet heel veel dingen tussendoor doen. En dat is voor mij qua focus moeilijk, bijvoorbeeld het nieuws bijhouden, je zit in dat vergaderproces, constant correspondenten aan de telefoon voor wie jij de enige link met de redactie bent, die heel veel tijd opeisen en ook verdienen om te brainstormen en overleggen. Ja, ze hebben een idee, hoe ga je dat tot een verhaal brengen? Welke dingen doe je wel, welke dingen doe je niet? Je bent echt het anker voor buitenlandcorrespondenten waarvan er een aantal net begint en onervaren is, dus die moet je extra veel tijd en aandacht geven, om mee te denken, over de invulling van het onderwerp: hoe ga je dat dan doen? c. Met hoeveel correspondenten heb je dan op een dag contact? i. Ja, dat ligt er een beetje aan. We hebben drie vaste correspondenten, als ik Roel er alvast bij reken, wat vroeger Conny was, dus drie in vaste dienst. Maar dat ligt er een beetje aan. De vaste spreek ik bijna elke dag wel, Jeroen en Eric, met Conny was dat ook bijna zo, en de freelancers spreek je elke dag als ze heel veel nieuws hebben en anders een keer per week. Maar tussendoor mail je wel veel met ze. Wie neemt de beslissingen over de uitzendingen op de redactie? a. De eindredacteur. Wat erin komt uiteindelijk? Deels de eindredacteur, maar ik maak vaak afspraken met correspondenten, bijvoorbeeld nu dat Erik Mouthaan naar Haïti gaat, dat heb ik niet met een eindredacteur besproken, maar met Pieter Klein, de adjunct hoofdredacteur. Er is gewoon besloten dat er op 12 januari, op het moment van de herdenking, dat Erik dan een item maakt. Dan is de eindredacteur alleen degene die zegt, als het helemaal vol zit, ja jullie hebben wel een liver bedacht, maar daar heb ik geen plek voor, dat hij er dan inkomt staat vast. Het feit dat gisteren Hella Weck in Brisbane was 108


voor de overstromingen, dat stond al vast. Ja, als er een eindredacteur zit, dan pols ik wel even: vind je dat een goed idee? Maar het feit dat iemand naar een buitenland of calamiteit wordt gestuurd, dat is meer voor een hoofdredactie een afweging. Er gaat een eindredacteur, als dingen vooraf zijn afgesproken, eigenlijk alleen bij een te groot aanbod of de lengte van een onderwerp en het wel of niet doen van een liver, dat degene die er zit iets maakt, dat staat boven water, maar de invulling, een liver of een heel lang of kort blok, dat is dan voor een eindredacteur. Maar dat is dan wel een samenspel met de vergadering waarin ik zit, waar ook de (adjunct)hoofdredacteur zit. Dat is wel samen met een eindredacteur en een chef. In welke zin neem jij als buitenlandbaas de beslissingen? Ja, voor de helft neem ik zelf beslissingen over de verhalen, maar als ik eraan twijfel of een onderwerp ingewikkeld is, of als het echt dure tripjes naar het buitenland zijn, dan overleg ik altijd. Maar ook als een correspondent een verhaal voorstelt waarbij ik even twijfel over of het iets voor ons is, dan pols ik het wel even. Dat is dan met een eindredacteur hè, we hebben een groepje roulerende eindredacteuren en als een zijn fiat heeft gegeven, dan geldt dat voor allen en dan valt daar door niemand meer aan te tornen. Maar een eindredacteur kan wel zeggen: dat verhaal schuif ik door naar morgen, dan heb je een plankverhaal er een tijdje liggen. Je zegt, vooral als een verhaal ingewikkeld is, Kun je dat nog meer uitleggen? Is dat een moment dat je denkt: oeh, ik weet het niet, is dat een selectiemoment? Nou ja, weet je, sommige… Ja… god… Je moet het ook gewoon een beetje slim spelen, je weet bij welke eindredacteur je moet zijn, de een heeft daar een bloedhekel aan, de ander… Het is ook natuurlijk een spel dat je moet spelen. Weet je, soms bespreek ik dingen die ingewikkeld zijn juist met de hoofdredactie, omdat het dingen zijn waarvan we zeggen, die moet je af en toe wel brengen. En als je dan bij een eindredacteur, dan weet je niet zeker of het erdoorheen komt. Eh, het soort verhalen… Ja god, het ligt… wat bespreek je wel met een eindredacteur… Nou ja, een tripje naar Wit-Rusland, wat toch wel ver weg ligt van de doelgroep, hè, het is een dictatuur waar nog steeds allemaal mensen gevangen zitten, mensen die tijdens verkiezingen in opstand durfden te komen… dat vind ik zelf wel belangrijk. En dan pols ik wel even: gaan we dat doen. Ook weer niet altijd, soms bespreek ik dat met een hoofdredactie omdat er ook aspecten aan zitten van veiligheid van de correspondent en ik vind altijd dat een hoofdredacteur altijd moet weten dat een correspondent iets gaat doen dat misschien niet helemaal veilig is. Want je gaat toch in zo’n raar land daar met de oppositieleden praten, dus een hoofdredacteur is daar verantwoordelijk voor, die moet dat weten en die moet daar ook akkoord mee gaan. Dat is ook een reden. En ja… Om te specificeren, dat is heel divers hoor. Het kan een land zijn waar het een beetje moeilijker is, bijvoorbeeld Polen, ik noem maar wat: Israël. Eindredacteuren zien zó veel verhalen voorbijkomen over Palestijnen versus Israëliërs, daar is niet altijd aftrek voor. Als ik vermoed dat dat een onderwerp is dat later toch weer weggeschoven wordt of naar het late nieuws gaat, dan wil ik van tevoren wel even weten op wat voor voorwaarden een eindredacteur dat wil. Want dat is natuurlijk ook zo, je schept met de eindredacteur een kader, als bijvoorbeeld een correspondent over dat onderwerp een microverhaal kan krijgen, waarbij je echt het probleem inzichtelijk kan maken, dan kan je het wel doen, want je wil zo’n onderwerp niet doen als het blijft bij talking heads. Dus je gaat ook even een soort kader scheppen voor de correspondent: nou we willen dat verhaal als jij aan deze voorwaarden kan voldoen. En ik overleg met een

109


eindredacteur, maar het gaat er ook om dat je iemand hebt met wie je even kan sparren over dat verhaal: wat maakt het nou interessant, wat zou je daarbij willen zien? De eindredacteur is dan de logische, niet alleen omdat hij degene is die verantwoordelijk is voor de uitzending, maar ook omdat het mensen zijn die zitten sowieso aan mijn bureau en ze hebben er ook veel verstand van. Het zijn mensen waar je wel wat aan hebt om het mee te bespreken. Wat voor redacteuren heb je? Etniciteit? Hoe veel verhalen maakt een redacteur gemiddeld tijdens een dienst? Hebben ze specialisaties? Heel divers, heel divers. We hebben echt een paar buitenlandredacteuren, die helemaal opgaan, ook in hun vrije tijd, in alles wat er qua nieuws in het buitenland gebeurt. We hebben ook mensen die zich focussen op specifieke gebieden, de een die helemaal wegloopt met Rusland, de ander die meer Amerika-georiënteerd is, de ander het MiddenOosten… Dus weet je, ja… dat zoek je een beetje. Zijn ze daarop aangenomen? Nou niet… Ja een beetje, het speelt mee. Maar je hebt ook allrounders die alles aanpakken, die niet een heel duidelijk buitenlandprofiel hebben, maar die wel goed zijn in bijvoorbeeld het vertellen van een verhaal, die snel zijn, die heel snel informatie kunnen verwerken. Het is een beetje een allegaartje van heel veel verschillende types mensen, want dat is ook wat het karakteriseert… Dat het allemaal verschillende individuen zijn. Want hoeveel heb je er? Het zijn, met freelancers erbij… ja god wat zijn het, een stuk of 14 of zo? 15? Ik zal het even opzoeken. De oudste is de 50 gepasseerd en de jongste is… Ja… Eise? Hoe oud is hij… 23, 24. Tussen de 23 en de 53, zeg maar. En het gemiddelde zal dertigers zijn. Waar komen ze vandaan, wat is hun etniciteit? Ze zijn volgens mij allemaal van Hollandse origine. Ik heb er wel echt naar gezocht, moet ik zeggen, maar nooit iemand… eh… de sollicitanten die ik heb gehad, van Marokkaanse of Turkse afkomst, dan is het toch heel vaak dat ze echt niet goed genoeg Nederlands kunnen, wat je al ziet in de sollicitatiebrief. En we hebben wel eens iemand gehad van Turkse afkomst, dus het kan wel, het kan absoluut, maar dan moet je wel echt, en dat vind ik een eerste vereiste, taalkundig moet het helemaal top zijn. En dat is niet bij iedereen, maar weet je, als dat al in de sollicitatiebrief… dan lig je er bij mij uit. Hoeveel verhalen maakt een redacteur tijdens een dienst? Op een dag? God, ja, dat ligt eraan. Als je RTL Z-redacteur bent, die vallen ook onder mij, dan maak je er… hoeveel maak je er dan… dan maak je er echt elk uur wel een of twee. Dus dan zit je zeker aan acht verhalen op een dag. Als je bij ons vroeg begint, dan maak je er… en je hebt een groot verhaal, dan maak je dat kort voor vier uur, en dan voor zes uur breid je iets uit, en voor half acht breid je nog iets verder uit. Dus dat is hetzelfde verhaal maar van drie verschillende lengtes en steeds aangepast en veranderd, waarbij je bij de versie voor half acht meer gaat werken met graphics. Dus het varieert. Gemiddeld… vier verhalen of zo? Ja, je doet ook nog kortjes. Naast verhalen doe je natuurlijk allemaal klusjes, opvangklusjes. Het maken van headlines, het opvangen van een beta van de verslaggever/correspondent, voorzien van titels… graphics erbij. Dus je doet heel veel handen spandiensten, beeld opzoeken bijvoorbeeld. Het zijn allemaal dingen die je tussendoor moet doen. Redacteur X straalt en het moet nog ingeplakt worden, koerier zus 110


of zo. Hebben redacteuren ook nog tijd om iets anders te doen voor inlezen, achtergrond en zo? Ja, inlezen wel, als je de vroege redacteur bent, en je bent om 11 uur binnen, als je in vergelijking ziet met mensen van RTL Z en bij onze buitenlandredactie, dan heb je zeeën van tijd, natuurlijk. Want vaak als je hier om 11 uur komt, dan hoef je pas om 16 uur een stukje af te hebben van 45 seconden. Dus dat is heel veel tijd. Dus je hebt ruim de tijd om in te lezen. En wat voor specialisatie hebben de redacteuren? We hebben niet echt specialisaties, we hebben dat vroeger wel gehad, maar dat vonden we niet werken, omdat ja, als Pietje er niet is op een dag en de pleuris breekt ergens uit, dan vind ik toch dat iedereen allround moet zijn. Dus we hebben wel specialisaties, maar dat gaat meer van nature dan dat het echt verdeeld is. Ik bespreek wel met mensen van God, ga jij je nou daar eens op focussen, zo’n beoordelingsgesprek geven ze wel aan wat ze gaan doen, maar dat is meer thematisch dan dat het echt is: jij hebt land X toebedeeld. Vroeger hadden we dat dus wel. Sinds wanneer niet meer? Ja, wat zal dat zijn, sinds een jaar of acht. Wordt er veel gepland? Eh planning, dat doen vooral Eric en ik. We zijn de helft van de dag bezig met plannen. Wat houdt dat in? Nou ja, dat we de agenda's bijhouden, dat we met de correspondenten bijhouden wat ze voor die dag gaan doen, als je al weet dat er nieuws is in dat land, dan ga je daarover brainstormen. En dan de planningsvergaderingen. Op dinsdag hebben we een weekplanning, dus dan zetten we de week uit. Dus dan weet je al, donderdag moet Julian Assange voor de rechter komen, wat gaan we daarmee doen. Dat bespreken we dan. En eh, nou ja, buitenlandredacteuren, die komen soms met iets, die zetten soms iets in de sheet, maar die komen niet echt met plannen, die zijn daar niet mee belast. Hoeveel verhalen weet je van tevoren al? Dat ze vaststaan? Of min of meer vaststaan? Ja, wat zal dat zijn... meestal heb je één verhaal per dag, maximaal twee, die vast staan van te voren, bij buitenland. Bepalen de redacteuren zelf wat ze maken of zijn het meer schakels in het bedrijf RTL? Eh, dat ligt heel erg aan. De senior redacteuren... Nou ja, die krijgen sneller het grote verhaal. Die weten daar ook meer een eigen draai aan te geven. Iemand die hier net komt kijken, dan krijg je niet meteen het grote verhaal. Daar moet je meer ervaring voor hebben. Wanneer ben je senior? We hebben ook verschillende salarisschalen: redacteuren 3, redacteuren 2 en redacteuren 1. En er zijn een stuk of vijf redacteur 1. Redacteur 2 zijn de middelste en redacteur 3 zijn ook meestal de jongste en minst ervaren. Dus die indeling heb je. En ja, van nature is het, er zijn redacteuren die van tevoren echt een verhaal opeisen. He, donderdag speelt dat, mag ik dat doen? We hebben er een paar, die weten heel veel van sport. We hebben geen sportredactie, maar ik weet wel van Pietje en Jantje, die doen dat graag, die eisen

111


dat ook op. Mag ik die voetballer doen, of Yuri van Gelder. Mensen waarvan ik weet, en iedereen weet dat, oh dat is een kolfje naar diens hand. En behalve de invalshoek, kunnen redacteuren ook invloed uitoefenen op de uiteindelijke uitzending, de nieuwskeuze? Jaja, absoluut. Ik zei gisteren ook tegen jou, joh, ga jij dat Libanon verkopen, maar dat verwacht ik ook wel echt van redacteuren, dat die naar een eindredacteur toegaan en van: mijn onderwerp, er staat 20 seconden in het draaiboek, of het staat er helemaal niet in, maar het is a) belangrijk, het is prachtig beeld, van zus of zo. Ik vind het de verantwoordelijkheid van de redacteuren... Ik doe het ook wel, maar ik vind ook, als je iemand wil overtuigen, de redacteur heeft het materiaal al gespot, die weet: ik heb echt supergoed beeld, die weet inhoudelijk, die heeft zich er helemaal in verdiept. Dus het is de bedoeling dat een redacteur dat stuurt. Een redacteur is gatekeeper op die manier. Ja, absoluut. Ja. Dat wordt wel van je verwacht. En de meest ervaren redacteuren doen dat dan weer meer dan anderen, die bemoeien zich er ook mee. Dus die zijn wel een beetje schaduwbuitenlandcoördinator, noemen wij dat. Die zeggen, hè wat doen we met dan onderwerp dan, kunnen we dat niet zus of zo doen? Eh. soms eisen ze het ook op: mag ik dat doen? Of opeisen, dat klinkt zo... Eh... Maar die trekken het wel naar zich toe. Daarnaast hebben we af en toe een R-dag. Dat noemen we een R-dag, dat is een dag waarop iemand rustig mag zitten en dan probeer je voor die week een verhaal te maken die dag. Dus da ga je kijken, soms is dat in de plannende sfeer, zaterdag komt er een oefening in Zuid-Korea, en dan maakt Mischa een groot verhaal daarover, want je weet al: oh ze gaan groots oefenen en blabla. Dus die gaat van tevoren nadenken, wat voor soort verhaal ga ik maken? Zo’n R-dag kan ook zijn op de dag zelf, dat diegene ingezet wordt om een achtergrondverhaal te maken, hè, op die R-dagen, die niet vast zijn, de bedoeling is dat iedereen die eens in de vier weken heeft, dus dan ga je wel zo plannen op die manier. En dan is het helemaal het initiatief van de redacteur, waarbij ik meer sturend probeer te werken. Of soms heb ik een idee, dan hebben ze zelf niet zo’n goed, dan zeg ik, goh kan je niet daar wat aan doen, dus dat gaat ook een beetje in overleg. Dan gaat die redacteur dat voorbereiden. BRONNEN Wie of wat zijn jullie bronnen voor buitenlands nieuws? We hebben verschillende persbureaus: AP, Reuters, DPA, dat zijn de voornaamste. Daarnaast ligt het aan het nieuwsonderwerp, bijvoorbeeld Australië, dan heb je natuurlijk veel aan lokale en nationale media. Dan ga je naar ABC. Ik zit zelf veel op Twitter, en afhankelijk van het onderwerp volg je dan het nieuwsonderwerp in dat land, of dat nou Chili is met de mijnwerkers, of nu die overstromingen, hè, dan volg ik ook de politietweets in Brisbane, dan heb je meestal de meest accurate informatie. En ook nieuwssites. Dus als het in Italië speelt, gaan we naar de RAI. Alle Italiaanse sites. Dus dat zijn zowel nationale persbureaus als nieuwssites uit welk land het onderwerp zich afspeelt. En hoe zijn die persbureaus bepaald, waarom hebben jullie die gekozen? Nou, die hebben we eigenlijk van oudsher. Oh, ANP hebben we ook nog hè, maar dat is eigenlijk een gouden regel bij buitenland dat je die niet moet vertrouwen, omdat het nooit klopt. DPA hebben we trouwens officieel eruit gegooid, omdat dat... Nou ja, we moesten 112


bezuinigen, dus. Maar we krijgen het nog steeds, dus dat is wel grappig. Nou ja, je hebt natuurlijk ook AFP, dat is ook een persbureau, maar we hebben wel eens testjes gedaan, en dat was ook niet echt heel betrouwbaar. Reuters en AP zijn toch de meest betrouwbare gebleken. En verder heb je de grote netwerken natuurlijk, CNN, BBC. Op hoeveel bronnen is een buitenlandverhaal dat niet door een correspondent is gemaakt maar door een redacteur, op hoeveel bronnen is dat gebaseerd? Dat ligt echt aan het verhaal. Ja. Ja. Kijk, ik kijk bij dingen, zoals ook bij die Australische overstromingen, van dingen, ja maar die politie twittert dat er zoveel huizen zijn afgesloten, dan heb je vast een officiële politiewoordvoerder, die weet dat vast op dat moment, en dan heb je, ja, hoeveel bronnen, DPA, Reuters, AP, en dan altijd wel twee internetbronnen, dus ik denk vijf of zo. Maar dat ligt er heel erg aan. Kijk, voor een nieuwsoverzichtje heb je ook wel genoeg aan twee bronnen, als het er maar minstens twee zijn. Dat is de vuistregel. Ja... haha, een bron is geen bron. En anders ga je... ik had het gisteren met een stagiaire erover, die schreef dan op van, in Tunesië is een man doodgeschoten die doof was en die niet had gehoord dat hij weg moest, dan denk ik, ja, dat kun je niet zo opschrijven, want dat zeggen twee getuigen tegen Reuters, het was een dove man, maar dat mag je je, als je dat gebruikt, dan zeg je: het zou gaan om een man die doof was en niet hoorde dat hij opzij moest. Dus je kunt het wel gebruiken, maar dan moet je het anders formuleren, zorgvuldig formuleren. Het is niet dat wij, zeker als het gaat om berichtgeving over landen zoals Tunesië, waar geen vrije pers is, dan moet je roeien met de riemen die je hebt, en op Twitter gingen gisteren ook de geruchten dat er een coup aan de gang zou zijn, dat wordt verder nergens bevestigd. Dat gebruik je gewoon niet, dan zeg je ook niet ‘zou een coup zijn’, want dat zijn echt te vage bronnen. Het moet wel afgaan op redelijk betrouwbare nieuwsmedia. Wie dat dan zijn, dat zijn onze eigen persbureaus en ook daarvan moet je dan bekijken of die betrouwbaar zijn. Nou is Tunesië, dat is een zwaarder verhaal, maar bijvoorbeeld een veel lichter verhaal... Ik noem maar wat, bijvoorbeeld een hond met drie benen in Hong Kong. Daar is een grappig verhaal over. Dus het is totaal niet relevant voor maatschappelijk belang, maar het is een leuk belang. Geldt dat dan nog steeds zo streng, dat er meerdere bronnen dat verhaal bevestigen? Nou ja, dit verhaal zouden we alleen brengen als we die hond kunnen zien. En zien is geloven, maar ja, dan moet je nog wel kijken, weet ik wat, wat er aan de hand is. Dan vind ik nog steeds dat je correct moet zijn in je formulering. Dat je zegt ‘ hij zou aangeboden zijn aan een slager’, weet ik wat. Het gaat nog steeds om die formulering. Maar ja, zoiets doe je omdat er beeld is, dat zou je niet doen als er geen beeld was. Is dat dan de regel bij lichtere verhalen? Mijn vraag is eigenlijk, het verschil tussen een licht en zwaar verhaal, maakt dat uit? Nee, nee, dat vind ik niet. Ja, in je formulering... Je blijft... Als wij dingen als feit verkopen, dat kunnen we alleen doen als we dat ook echt zeker weten. Ik zeg niet dat het altijd goed gaat bij ons hoor, en je merkt ook wel het verschil tussen wat je op de site zet en wat je in het nieuws doet, soms discussies met mensen dat je er niet te snel in meegaat, en het blijft natuurlijk nieuws en RTL Nieuws, als dat erboven is, en als wij het melden als een feit, dan moet dat gewoon gecheckt zijn. En anders kun je het wel brengen, maar

113


dan moet je je formulering aanpassen, zodat duidelijk is dat dat niet onze waarneming is, maar dat dat wordt gezegd. Zou je los van de persbureaus kunnen werken? Eh... nou niet als bron. Kijk als ik hier geen telex heb, je kunt het allemaal op internet vinden. En op Twitter zitten al die persbureaus ook. Dus wat dat betreft heb je die abonnementen niet meer zo nodig. Los ervan dat ze ook beeld aan ons leveren. Maar zonder die, nee, nee, ze hebben toch een bepaalde standaard van dingen checken. Iedereen lult, als je het over internet en Twitter hebt, lult elkaar achterna, dus dat... De agentschappen maken hun eigen nieuwsselectie, waar jullie geen invloed op hebben. Hoe kijk je daar tegenaan? Je hebt heel veel persbureaus, en je hebt ook heel veel externe nieuwsbronnen, want wij krijgen beeld ook bijvoorbeeld van CNN, wij zijn een soort affiliate van CNN, dus je hebt giga veel bronnen. Je hebt die persbureaus, maar je hebt ook ENEX, dat is onze Europese partner die verhalen en beeld levert. Je hebt CNN, wat natuurlijk een meeeeega voorraad aan verhalen heeft en die wereldwijd overal zitten. Zij maken een selectie, maar ten eerste is hun selectie heel groot, want Reuters doet honderden dingen per dag waar wij nooit van ons leven allemaal aandacht aan zouden besteden. Dat is natuurlijk, als we alle onderwerpen die op de telexen langskomen zouden maken, ja daar kan je 200 uitzendingen op een dag mee vullen. Als het niet veel meer is. Dus de selectie is heel wijd. Het is juist het probleem van, hoe pik je daaruit van... Het enige probleem is dat in landen waar geen vrije pers is, het is moeilijker om daar uit te vinden wat daar gebeurt. Het gevolg ervan is dat je er ook minder uit krijgt natuurlijk. In hoeverre speelt het hebben van beeld een rol? Ja, dat speelt een grote rol. Ik krijg een onderwerp bijvoorbeeld over Tunesië, er kan van alles aan de hand zijn, maar als we één vage foto hebben en een heel slecht internetfilmpje, dan is een eindredacteur minder geneigd om er iets mee te doen. En ik worstel daar dan ook mee, want hoe maak je daar een goed tv-verhaal van, als niemand voor de camera wil, ook niet in Nederland? Maar ja, daar probeer je dan toch wel een oplossing voor te vinden. Maar beeld is wel heel groot, als stagiaires zeggen: oh dit is een leuk onderwerp? En is er beeld? Oh ja... Ja, zeker als het in een ver buitenland gebeurd is, het werkt niet als er geen beeld is. Kijk, de criteria verschuiven als het gewoon een megabelangrijke nieuwsgebeurtenis is, als er ergens, je leest er is ergens een vliegtuig neergestort van 250 man erin, en er is nog geen beeld, dan los je het op met een kaartje. Dus je kijkt naar hoe zwaarwegend het nieuws is. Maar als het verhaal niet zo zwaarwegend is, dan is er gewoon zonder beeld geen onderwerp . Hoe kom je aan je beeld? Nou, ja, ook weer via die persbureaus. Reuters, AP, CNN News source levert beeld, dus dat is het... Je krijgt zeg maar de cleane feeds van CNN, en dan is er een samenwerking met andere stations waar we mee samenwerken in Europa, zoals Sky News, daar krijgen we beeld van. Dus de NOS heeft Eurovisie (EVN) en wij hebben Enex. Dus dat zijn de vier... Daarnaast krijg je natuurlijk beeld van de correspondenten zelf, en je plukt hier en daar wat van internet. Hoe is de verhouding tussen de verhalen die op de buitenlandredacteur worden gemaakt van persagentschappen, die worden uitgezonden, en die van correspondenten met eigen materiaal? Eh, de verhouding. Ehm. Wat zou het zijn. 50/50? Ik denk iets meer correspondenten.

114


Vroeger maakten we veel langere bureauverhalen van buitenland, dus ik denk eigenlijk dat we meer correspondentendingen uitzenden. Dat zullen jullie moeten onderzoeken wil je het percentage... SELECTIECRITERIA Wat voor verhalen zou je meteen maken zonder erover na te denken? Eh, ja, grote natuurlijke rampen met heel veel doden, maar als ik nog geen beeld zou hebben gezien maar het alleen lees? Of er is geen nieuws beschikbaar? Ja, zo’n grote vliegtuigramp, die wil je melden, dan scheelt het ook als het in Frankrijk is gebeurd, dan is het veel groter nieuws dan wanneer het in Taiwan gebeurt. Taiwan wordt twintig seconden, Frankrijk de opening, waarschijnlijk. Dichterbij, dus dan is het belangrijker, ja. Zijn er Nederlanders bij betrokken? Althans als er 40 Nederlanders in Taiwan neerstorten, dan is dat wel groot nieuws, want dan zijn er Nederlanders. Dat is hetzelfde als een Nederlandse vrouw die de doodstraf krijgt in Iran, dat is belangrijker dan, ik zeg maar wat, iemand uit Koeweit die de doodstraf krijgt in Iran. Dus zijn er Nederlanders bij betrokken.... Nou ja, de impact van het nieuws, dat is iets dat je meer op je feeling doet: hoe bijzonder is het? Wat wordt de maatschappelijke impact van een verhaal? Met onze scriptie hebben we een theorie uitgedokterd. Theorie: een nieuwsgebeurtenis moet net zo lang zijn als het nieuwsbulletin. Branden, moorden zijn dus sneller te maken dan een langere trend. Hoe gaan jullie daarmee om? Nou ja, die langere dingen, die probeer je toch wel, daar probeer je een haakje voor te vinden, dat noemen wij een nieuwsaanleiding. Als je die weken van rellen in NoordAfrika hebt, dan kun je daar best een verhaal over maken, maar dat moet dan wel zijn op een dag dat er iets gebeurt, dat er een dode valt of iets, er moet wel iets van een nieuwskop op te zetten zijn, zoals wij dat dan zeggen. Als het gaat over voedselrellen in het algemeen, dan zoek je ook die aanleiding. [Brechtje wordt gebeld door Sylvia Brens in Australië] Je probeert in ieder geval altijd die nieuwsaanleiding te vinden. Dus als het heel lang gaande is dat de voedselprijzen stijgen en in allemaal landen ontstaan relletjes, dan probeer je toch op een moment het te maken als een groot verhaal. Als de G20 is en Sarkozy zegt: brandstoffen moeten voor een vaste prijs komen, ja je probeert toch een moment te vinden waarop dat gaat over Griekenland en emigratie, dan probeer je dat toch te koppelen aan Eurotop waar daarover gepraat wordt, dus de timing is heel belangrijk. En de aanleiding die je daarvoor zoekt, soms is het te gezocht, maar soms zoek je ook gewoon je eigen moment. Wij zijn nu terug op Haïti, en ja, je probeert daar zelf een nieuwskop van te maken. En heb je vaak van dat soort verhalen die je aan een kapstok op kunt hangen of heb je meer korte verhalen? Eh, wat bedoel je precies? Verhalen die op 1 dag gebeurd zijn, punt. Ja, je hebt heel veel korte verhaaltjes, ik bedoel, we zijn nieuws, dus in principe doe je de dingen die dag zijn gebeurd, want we zijn geen actualiteitenrubriek. We doen niet te veel

115


van die verhalen die lang lopen, nee, mensen willen toch; mensen denken wij zijn nieuws, dus dat willen we brengen, het verhaal van de dag. En voor verhalen die een beetje achtergrond zijn, ja, daar heb je de featureplek voor, zo noemen we dat, het laatste onderwerp. En tussendoor is er nog wel wat, maar dat moet in zo’n bulletin zijn wel een paar grote verhalen, maar niet te veel, nee. Breng je ook nieuws dat niet van vandaag is? Nou ja, als feature kun je dat brengen. Maar dan staat het op een bepaalde plek in het bulletin. Kleine of grote gebeurtenissen? Waar RTL Nieuws verslag van doet, zijn die bij voorbaat groot, of heb je de neiging van ook kleine gebeurtenissen of trends verslag te doen. Nou ja, allebei. De grote daar moet je natuurlijk verslag van doen, want nogmaals, we willen gewoon nieuws coveren. We proberen altijd, en ik moet zeggen dat ligt meer in het binnenland, maar het verhaal van de dag, de discussie van de dag, dat kan ook nieuws zijn dat gisteren gebeurd is. Als dat, weet je, om 7 uur gebeurd is en op die dag is het nog nieuws omdat iedereen het erover heeft... Ja, dan doe je dat. Wat bedoel je precies? Grote verhalen moeten worden gebracht, wanneer mag een klein verhaal worden gebracht? Ja, als wij het bijzonder genoeg vinden. En wat die criteria zijn, dat is moeilijk, dat is natuurlijk een discussie, omdat iedereen heeft van goh, dat wist ik nog niet, dat is boeiend. Boeiend vinden we belangrijk. Ja, we proberen wel onze eigen agenda te zijn en niet te doen wat iedereen heeft. Je probeert wel verhalen tussendoor... ja die vinden wij belangrijk. En zo’n ochtendvergadering is een testmoment. Als je hebt van, iedereen heeft het erover, een mening, een onderwerp dat leeft, dan denken we: moeten we daar wat mee? Die onderwerpen proberen we wel heel erg erin te krijgen. Hoe ga je om met niet-voorspelbaar nieuws? Dus nieuws dat je ‘s ochtends nog niet wist? Eh, heel snel proberen te handelen. En eh... meteen erbovenop zitten. Kijken: moet daar iemand naar toe? Moet het meteen op RTL Z? Als het groot is, zoals Moerdijk, de NOS vond het niet groot genoeg, wij vonden van wel. Je weet bij god niet hoe... Er gaan bij iedereen en overal alarmbellen. Iedereen werkt mee, van de research redactie tot die van ons, wat dan gewoon een verwerkende redactie wordt. Dus je gaat met de hele redactie op dat onderwerp zitten. En dat doe je ook als er groot buitenlands nieuws is, dan gaat binnenland kijken: wat zijn de Nederlandse links? Zijn er Taiwanezen in Nederland? Snel, heel snel beslissingen nemen en samenwerken met mensen die daarvoor nodig zijn. Maken jullie follow-up verhalen? Hoe werkt dat? Ja. Eh, ja, daar is geen vaste regel voor of zo. Dingen die heel groot zijn, dan spreken we met de correspondent: ja, we moeten weer terug naar Haïti. Afgelopen jaar zijn we 3 of 4 keer geweest. Dan vind ik het belangrijk om te kijken wat daar komt. Maar sommige dingen doen we helemaal niet, sommige. Dat ligt eraan wat er op dat moment nog te melden is. Nog meer? Even nadenken hoor. Heb je over de Chileense mijnwerkers later nog wel eens een follow-up gemaakt? Nou, als een mijnwerker dan de marathon van New York loopt, dat soort dingen wel, maar niet dat we terug zijn gegaan naar Chili. Ja, je gaat bij grote rampen bijna altijd wel een keer terug, een China-correspondent die teruggaat naar het aardbevingsgebied, als het echte grote rampen zijn, ja, als correspondent ben je dan denk ik ook geen knip voor de

116


neus waard als je daar geen onderwerp weet te vinden. Dat zijn dan vooral de rampen. De aardbeving in l’Aquila, weet je wel, dat komt zo vaak terug, omdat Berlusconi het ook gebruikt om er politiek goeie sier mee te maken. Of juist dat er niks mee gebeurt en dat het politieke impact heeft omdat de bevolking boos wordt. Dus dingen komen vanzelf wel weer terug, omdat er later opstandjes zijn of omdat ze op een of andere manier nieuwswaardig zijn. Of we beslissen zelf dat we dat zo belangrijk vinden dat we terug moeten. Maar dat gebeurt niet altijd inderdaad, ik denk dat de Chileense mijnwerkers, dat zou heel leuk zijn, maar dat zou te kostbaar zijn om daar dan helemaal voor af te reizen om te kijken hoe zou het met die Chileense mijnwerkers zijn. Ja, dat is wel leuk om te hebben, maar dat is echt een verhaal dat is op dat moment belangrijk en die lui komen allemaal in allemaal feeds nog wel voorbij, als je er wat mee wil doen. Die schrijven hun boeken en komen met nieuws, maar dat is niet iets waar we iemand naartoe sturen. Over welke landen bericht je het meest en over welke minder? Hm. Ja, dat is ook iets wat jullie zouden moeten onderzoeken. Volgens mij doen we veel uit Amerika, Nederland natuurlijk het meest. En wat daarna komt... Dat heb ik nooit onderzocht. Dat is een leuke taak voor iemand. Als ik kijk naar correspondenten, dan is Erik Mouthaan wel degene die het meest, die levert de meeste items af. Maar dat scheelt ook, want Jeroen Akkermans heeft heel Oost-Europa en Rusland, dat is tijdelijk, Rusland erbij, dus dat is qua regio, die maakt ook heel wat items per week. En over welke landen maak je de minste verhalen? Weet ik niet. Ja... Afrika... Australië, daar hebben we geen correspondent. Ja kijk, we hebben één Afrika-correspondent, die maakt regelmatig verhalen. Maar er zijn zat landen in Afrika waar hij nog nooit geweest is. Dus wil je Afrika als regio zien? Er zijn natuurlijk heel veel landen waar we nooit, ja we zijn ook niet regelmatig in Myanmar of sowieso Aziatische landen, daar doen we ook niet veel aan. We krijgen veel uit landen waar we correspondenten hebben, China dus, maar niet Thailand of zo. We zetten onze correspondenten ook in de landen die wij het interessantste vinden. We doen meer met Afrika dan met Azië, los van China. Weet je Australië, Azië, behalve China, daar doen we niet zo heel veel mee. Maken jullie over het algemeen een verhaal in het algemeen, of hangen jullie die op aan een persoon? Nou ja, correspondenten proberen wel echt een tv-verhaal te maken en dat gaat meestal pas leven als je microdingen erin hebt, ze doen niet zo heel vaak van die beschouwende verhalen. Wat is een microverhaal? Nou, dat je focust op een persoon, die datgene meemaken wat je in dat verhaal wil vertellen, dus die staan voor het grotere verhaal, waar mensen zich mee kunnen identificeren. Gaan de verhalen over belangrijke en/of beroemde personen? Eh, nee, we proberen juist vaak gewone mensen te zoeken. Ja. Tendens voor positieve of negatieve verhalen? Eh, nou ja negatieve verhalen halen vaker het nieuws, anders kan je alles wel gaan melden: er is weer geen aardbeving gebeurd in Myanmar. Ja, dus dingen die, rampen, eh, natuurrampen of anderszins, staatsgrepen, opstanden, die halen het nieuws, want als het rustig in het land is, dan is dat een status quo, dat wijkt niet af van het alledaagse. Maar je merkt wel dat je in een tv-verhaal ook zoekt naar het positieve. Zoals gisteren op Haïti,

117


dan heeft Erik toch weer een Haïtiaan die toch weer de draad heeft opgepikt. Dat is ook het beeld dat we graag willen vanuit Afrika, niet de standaard: de oogsten zijn mislukt, dat zijn verhalen die je zo vaak gezien hebt, dat mensen ook niet meer registreren als ze die zien, terwijl juist of het nou positief of opmerkelijk is, je moet denken: ik wist toch niet. Een kijker moet verbazen, en in zo’n verhaal trekken. En dat zijn meer de verhalen die afwijken van het cliché. He, hebben ze nou in Rwanda ineens allemaal een smartphone? Je moet mensen laten denken: goh, dat wist ik niet, wat interessant. En die reactie heb je niet als je zegt van, in Congo worden vrouwen nog steeds verkracht. Dat zijn ook wel verhalen, een voorbeeld van een vrouw die dat is overkomen, maar daar kun je natuurlijk niet jaar in, jaar uit mee aankomen. KIJKER Wie is jullie doelgroep? Eh, onze doelgroep, dat zijn de kijkers van 20 tot 49, ze heten de boodschappers, die zijn het belangrijkst voor de adverteerders. Ja, er is wel een profiel voor, maar dat is geloof ik alweer aangepast. Ooit heetten ze Esther en Peter, wonen in een Vinex-wijk, hij werkt bij een bank, zij heeft een deeltijdbaan in het onderwijs. Daar is wel een profiel van. Het zijn mensen die twee keer per week naar het nieuws kijken. Die regelmatig het Nieuws als eerste nieuwsbron hebben, die niet heel veel kranten lezen, maar wel op sites kijken. Dus die weten al wel dat er een vliegtuig uit de lucht is getrokken. Ze houden het een beetje bij, maar voor veel mensen ben je wel de eerste informatiebron. Heb je dat dan ook in je achterhoofd, als je een verhaal maakt of laat maken, van dit is voor Esther? Nou, je moet wel heel veel dingen uitleggen. Je mag niet veronderstellen dat ze weten hoe de regering in Libanon in elkaar zit, wie er aan de macht is in Tunesië. En dat Tunesië een land is waar geen persvrijheid is, dat soort dingen moet je allemaal uitleggen en dan moet je gewoon, je hebt die doelgroep wel gewoon in je achterhoofd. Je moet er niet vanuit gaan dat ze heel veel dingen al wel weten, ook niet in Israël: je moet altijd weer uitleggen wat de situatie in Gaza is, waar dat ligt en wat er aan de hand is Hou je rekening met hoe de kijker een verhaal gaat ervaren? (spannend, gruwelijk, schattig) Ja, zeker. Hou je wel rekening mee. Selecteer je daar ook op? Ja, schokkende beelden, daar hebben we ook wel eens ooit een protocol voor gehad, dat is ook wel heel lang geleden maar dat hebben we nog wel. Het gaat een beetje op common sense, je gaat niet onnodig allemaal lijken laten zien. Als je dat doet, dan moet je mensen van tevoren waarschuwen. Overdag doe je misschien minder dingen dan je in het late nieuws zou doen, want je weet dat er dan veel meer kinderen kijken. We hebben laatst een onderwerp gehad over China over bontjassen die iedereen hier draagt, die gemaakt zijn van wasberen. En dan zag je hoe die beestjes werden gevild. Vaak vinden mensen dierenleed nog veel erger dan mensenleed. Dus we hebben het erover gehad: ga je dat laten zien, ja, we willen het wel laten zien, want mensen dragen die allemaal, die jassen, die mogen best weten waar ze vandaan komen en hoe dat gaat. Maar dan hebben we wel de tekst van tevoren: deze beelden kunnen als een aanklacht worden beschouwd... Ik weet niet meer precies hoe we dat geformuleerd hebben, een soort van waarschuwing

118


zat er wel in. Maar ja, een redacteur twijfelt dan, dan overleg je het even met de eindredacteur. MERK In hoeverre speelt het merk RTL/NOS een rol op de redactie? Ja, alleen met relatie tot de internetsite. Aan de ene kant heeft die een eigen identiteit, een eigen soort doelgroep, maar dat is wel allemaal het merk RTL. Dus dan is wel eens de discussie: het moet wel allemaal aan de journalistieke standaarden die jullie net noemden voldoen. Dus een showbizzberichtje of een dergelijke gekke koe met drie hoofden... Het moet wel journalistiek in de haak zijn, geen hoax, dat je daar in trapt. Dus daar is wel discussie over, het merk RTL is wel belangrijk. Bepaalde dingen ook, je wil snel zijn, mensen moeten weten bij een calamiteit als Moerdijk dat ze naar RTL moeten kijken, nou ja, traditioneel stemmen ze dan toch vaak op de NOS af, maar ja, bij Moerdijk stond de NOS daar niet en had Sesamstraat, dus dan gaan ze toch naar ons kijken. Maar ja, het is niet dat er heel veel wordt gepraat over het merk RTL. In welke zin spelen commerciële belangen een rol op de redactie? Niet. We zijn een onafhankelijke organisatie. Het is eerder andersom, dat we moeite hebben om iets te brengen over onszelf, dat iedereen als de dood is, ohhh, wij van RTL... He, bijvoorbeeld er is nieuws; RTL gaat in de telefonie. Nou ja, dat is nou niet zo belangrijk, maar daar wordt dan juist extra over gedebatteerd... Nou dit is geen voorbeeld dat in het nieuws zou komen, ik kan even geen beter voorbeeld verzinnen. Maar je wil voorkomen dat er ook maar iets ontstaat van belangenverstrengeling. Maar aan de andere kant, je wil dingen voor die doelgroep maken. Als wij te maken hebben met teruglopende kijkeraantallen, dan gaan mensen zich wel zorgen maken. Dus ja, maar dat is niet echt een commercieel belang. Je wil wel gewoon dat veel mensen kijken. Maar dat is geloof ik niet echt iets wat commercieel of publiek is, elk programma wil gewoon goed scoren. Op wat voor manier speelt onderlinge concurrentiestrijd met andere media een rol op de redactie? Nou ja, wat ik zei, je wil wel dat mensen liever naar ons kijken dan naar de concurrent. En bij de NOS zijn mensen, die gaan altijd nog liever naar de publieken dan naar RTL. Hoe komt dat, denk je? Ja, wij kunnen er soms niet tegenop boksen, dat moet je ook niet willen. Dat als zij een koninklijk huwelijk verslaan met een ploeg van 100 man of een de verkiezingen van Amerika met een ploeg van veertig man daarheen gevlogen, en wij zitten met ons Kuifjeteam van vijf man... Ja, dat is natuurlijk een budget dat honderd keer zo... Nee, dat veel groter is. Niet honderd keer. Dus daar heb je bij voorbaat al, dan gaan we juist proberen het anders te doen. Maar bij dingen die nieuws zijn, in Den Haag op een nacht dat het kabinet valt, maar dat is niet uit concurrentiebeding, maar je wil gewoon er zijn op het moment dat er groot nieuws is, dat mensen naar ons kijken en dat we er als eerste zijn. Als een ander medium over een gebeurtenis bericht, volgen jullie dan? (niets willen missen) Eh, nee. Nou ja, als het belangrijk is ga je wel uitzoeken of het klopt. Zo worden meerdere keren verhalen uit de Telegraaf gecheckt, en dan blijkt het meestal niet te kloppen, maar als het nieuws is dat klopt, dan is het wel een verhaal. Meestal blijkt het niet te kloppen, maar als iemand iets heeft van, goh, dat ziet er belangrijk uit, dan moet je dat wel checken. Vaak voel je al op je klompen aan dat het niet gaat kloppen, maar 119


meestal gaat dan toch nog wel iemand er even achteraan bellen. Dat is meestal binnenland. Qua buitenland, nee, niet zo, vaak pas als ze iets hebben dan zie je het pas na half acht, en dan is het niet zo dat je het de dag erop nog gaat doen. UITZENDING In welke zin wordt er gezocht naar balans tussen binnen- en buitenlandberichtgeving in een uitzending? Nou ja, een eindredacteur vindt dat er altijd wel wat buitenland moet zijn, maar het mag niet te veel zijn. Ze openen het liefst met binnenland, tenzij er dwingend buitenlands nieuws is. Maar er moet wel balans en afwisseling zijn, maar dat moet je aan een eindredacteur vragen, want als het aan mij ligt doen we natuurlijk zo veel mogelijk buitenland. Maar ik weet zelf ook wel dat als ik zoals gister, dan heb ik twee heel grote buitenlandblokken, en dan is uiteindelijk de liver met Australië niet, maar dan heb ik ‘s ochtends liver met Australië en een verhaal uit Australië en een liver uit Haïti en een verhaal uit Haïti en dan weet ik dat ik niet nog drie grote buitenlandverhalen erdoorheen kan krijgen. Er kunnen een paar kleinere dingetjes, en anders moet ik kiezen, dan zeggen ze; leuk voor jou, maar dan mag Erik Mouthaan anderhalve minuut uit Haïti. Dus die balans is er wel, dat weet ik wel, want we hebben ook binnenland, we hebben ook economie en soms hebben we iets van sport, en we hebben heel veel politiek. Dus er is wel een soort van een natuurlijke balans. Soms naar mijn smaak te weinig buitenland, dus dan is het de kunst om daar meer van te maken. In hoeverre speelt het format van de uitzending een rol in de nieuwsselectie? Eh... Ja... Dat is ook een vraag voor een eindredacteur, want ik maak die beslissing niet. Nee, maar je zit er wel elke ochtend bij. Ja, nou ja in de selectie... Bedoel je het format in het draaiboek? Je weet, je hebt maar een plek voor feature, dus als ik twee achtergrondverhalen die totaal geen nieuwsaanleiding hebben of licht zijn, featuresque manier gemaakt zijn, dan is dat format dwingend, want dan weet ik, een van die twee kan vandaag en de ander schuift door naar morgen. Dus bij features is dat zeker zo. Bij nieuwsdingen is dat geen probleem. Want een nieuwsverhaal uit het buitenland kan op allerlei plekken in dat draaiboek komen. Dus dat speelt alleen bij features een rol.

120


8.1.b DIEPTE-INTERVIEW | RTL NIEUWS | ERIC SMINK Over donderdag 14 oktober 2010: Het was niet zo’n hele goed buitenlanddag, staat me bij. Wat was er ook al weer met Ahmadinejad? Die bezocht Libanon en zou vanaf daar een symbolische steen gooien naar Israël. Haha, ja wat een idee. Nou, dat is een heel goed voorbeeld om in te struinen, want dat is typisch iets waar doelgroepdiscussie op de loer ligt en als die al gevoerd wordt, omdat iedereen op dat moment hetzelfde denkt, ja, nou, so what. Hoezo is dat een goede doelgroepdiscussie? Nou, omdat het om regeringen in het Midden-Oosten gaat, zonder dat dat directe weerslag op de leef- en denkwereld van de Nederlandse televisiekijker, en dan zeker de onze. Omdat onze kijker weliswaar geïnteresseerd is in de wereld en wil worden bijgepraat over wat interessant is, of wat belangrijk is of boeiend. Maar zo’n tussenstap in uitingen in het Midden-Oosten, ja niet zo in het vizier heeft, niet zo op zijn radar. Dus dan is het aan ons de taak om uit te leggen waarom we denken dat het toch belangrijk is. Dus daar zit een soort escalatie of verslechtering van een relatie waar op een moment... Dit zijn tegenpolen in het Midden-Oosten in Israël en Iran, en onze veiligheid is daar direct mee gemoeid, met hoe die situatie ervoor staat, omdat we al jaren rekening houden met Israëlische militaire actie tegen Iran, en inmiddels ook wel met een Iraanse militaire actie, in theorie, tegen Israël. En dan is de eerste klap een daalder waard, dat is een beetje de achterliggende context, dat zou je er dan bij moeten halen. Ik zit even te bedenken welke argumenten die dag er gewisseld zouden kunnen zijn. Jullie hebben die dag, toen was Ilse Oppenneer eindredacteur, en de dag ervoor Richard, en er was in een vergadering met de eindredacteur de dag ervoor bepaald dat Daisy Mohr naar Libanon zou gaan en dat zij daar verslag zou doen, een live standup. Op woensdag is er een voorverhaal gemaakt en op donderdag werd het een beetje een probleem omdat het draaiboek heel vol zat. Daar hebben jullie toen echt een strijd voor moeten leveren. Another day at the office... Dat klinkt als een typisch geval. Ik kan me dat allemaal niet meer herinneren, grappig genoeg. Maar wel met welke argumenten dat allemaal gepaard gaat. Dit gebeurt vaker? Ja. Maar ga verder, wat was er nog meer? Uiteindelijk had je die dag ook de bordesscène, je had Yuri van Gelder, dat was de grote strijd, dat was waarom de uitzending heel vol zat. En jullie hebben ervoor gepusht voor om Libanon erin te krijgen. Je zegt dat dat als een normaal iets klinkt? Ja, zeker in die afweging tegen de andere onderwerpen. Nou ja, omdat het MiddenOosten, anders dan in de jaren tachtig en zeventig, wat lastiger te verkopen onderwerpterrein is. Daar heb ik het met Conny ook wel eens over gehad, dat twee jaar geleden ik bij hem was, dat de belangstelling er bij ons op de redactie voor is afgenomen en ik ga ervan uit dat dat enigszins spiegelt wat er in de samenleving leeft in de belangstelling. Eh, dus dan heb je een aantal goede argumenten nodig waarom iets belangrijk of boeiend is, of liefst allebei. Want je hebt vast wel gehoord dat boeiend en belangrijk zo ongeveer de enige kwalificaties zijn, als een soort onderschrift: RTL Nieuws, boeiend en belangrijk. Dat is ongeveer de gedachtegang. En die twee

121


kwalificaties moeten dan gelden voor de doelgroep, onze doelgroep. Dus 12-49, je weet ongetwijfeld wat daarvan het profiel is, dus leeftijd, inkomen, het soort levens dat ze leven, hoe het gezin eruit ziet, waar ze wonen, enzovoort, dat is allemaal uitgedacht. Dus zo’n discussie, zo’n onderwerp, leidt tot dat soort discussies. Ja maar ja, hoe belangrijk is het, wat daar gebeurt? Gaat ie het wel doen, die steen gooien? En dat onderwerp herinner ik me wel, dat hebben we gebracht als een moment, dat kan een raar tafereel opleveren, dat laat op een symbolische manier zien wat de vijandigheid tussen die twee landen is. Maar we hadden van tevoren wel een redelijk vermoeden en wat aanwijzingen dat hij dat helemaal niet zou doen. Dus in ieder geval hebben we het wel genoemd als iets wat mogelijk zou gebeuren die dag, en wat het extra interessant en in ieder geval enigszins de term boeiend dekt, want hoe vaak zie je nou dat de leider van een land op reis gaat en zich tot zo dicht mogelijk bij de grens van een land waar hij niet echt mee gebrouilleerd is, gaat staan om daar een symbolische steen naar te gooien? Dus in ieder geval als de definitie van nieuws is dat het afwijkt van het alledaagse, dan heb je er wel een aardig voorbeeld. Alleen, ja, hij deed het niet, haha. Net als die bekende mop. Dus dan gaat het om de spanning tussen Iran en Israël... Daar heeft Daisy... Hoe is het uitgepakt? Jullie hebben haar er uiteindelijk naartoe gestuurd. En nou was de dag ervoor Chili, dat kwam toen tot een ontknoping. Daar is veel meer tijd naartoe gegaan en het was ook de opening van het nieuws. Hoe werkt dat? Nou, we hebben het nu over de discussie, hoe krijg je een onderwerp erin? Daar liggen de argumenten voor het oprapen. Dus om te beginnen ging het om een verhaal dat we weken hadden gevolgd, zo niet maanden, hoe lang hadden ze daar gezeten. 70 dagen. Ja. Eh... We wisten eigenlijk, we hebben het bijgehouden vanaf het begin. Persoonlijk had ik meteen een fascinatie met het onderwerp toen bleek dat er nog een groep mannen, hoeveel was het, 33, nog levend onder de grond zat... Eh... En de prognose toen was dat ze er rond de kerst uit zouden komen. Dus laten we zeggen, commercieel denkend, dan denk je: dat is een schitterend kerstverhaal in wording. Maar iemand die claustrofobie begrijpt, en een lichte aanleg tot claustrofobie... kon ik me ontzettend goed verplaatsen in figuurlijke zin, in die toestand van die mannen. Toen die daar zaten had ik ook wel echt een echt beeld van ze. En toen bleken er ook nog jongens tussen te zitten die het beste eruit haalden met grappen en de situatie te lijf gingen, en dat er gecommuniceerd werd met de vrouwen boven en de familie. Ik bedoel, er ontvouwde zich echt een prachtig drama, weet je. Dan weten wij, Brecht en ik, dat verhaal verkoopt zichzelf. En dan zijn we ook nog eens live getuige van het ophijsen van die mannen. De een in zwakkere toestand dan de ander, ehm, de camera’s zitten er bovenop, ze hebben dat met een hele ingenieuze booractie hebben ze dat mogelijk gemaakt, met een capsule, allemaal spannend, terwijl die vrouwen er naast staan, dus die vallen elkaar ter plekke in de armen. Er was op een gegeven moment ook nog een kind bij... We rekenden op dit soort taferelen. We wisten het niet exact, het was afgeschermd, dus Erik moest op een grote afstand daar live gaan, er zat een doek tussen, maar dat materiaal kwam live via Reuters, APTN binnen. Dat wisten we allemaal van tevoren. Kat in het bakkie, qua verkoop van het verhaal. Daar hoefden we eigenlijk nauwelijks iets voor te doen. Waarom toch nog live als Erik van een afstand alleen wat kon doen, terwijl er een scherm voor stond?

122


Nou ja, Erik zag wat wij zagen, dus die zag de beelden, maar omdat hij er is, hij pikt van alles op. Dus we hebben voor een deel ook bij de berichtgeving stilgestaan bij de media, dat het zo’n media-event was. Er zaten honderden journalisten uit de hele wereld. Dat zag hij natuurlijk van de eerste rang, hij zat ertussen. Dus dat kon hij vertellen. Hij heeft contacten gehad met de Chilenen eromheen, met de families, dus hij kon wat over de achtergronden vertellen en hij kon de plaatselijke sfeer schetsen. Dat was de toegevoegde waarde van Erik. Je kunt zeg maar een deel van, zover als, en dat kan ik me niet meer zo goed herinneren, zover als je dus echt duidt en een analyse wil toevoegen, dan is het een logische plek om dat bij een verslaggever te leggen, die daar in zekere zin, omdat hij er staat en er rondloopt en het zijn terrein is, als correspondent, want hij doet heel LatijnsAmerika, nou ja, incidenteel erbij, laat ik het zo zeggen, hebben wij hem bekleed met het gezag om erover te praten, over het probleem. Ik weet niet in hoeverre we dat hebben behandeld, maar hoe gaan ze dat voorkomen dat het zich herhaalt, is de opvang wel goed geweest, hoe wordt er geoordeeld over de respons van de overheid... Dat zijn allemaal dingen die, daar is een correspondent voor. En dat kun je weliswaar ook wel in een bureaustukje doen, maar dan kort en kun je er net wat minder ver in gaan. Dus dat zijn allemaal overwegingen om daar een correspondent aan toe te voegen. Daarbij, zoals gezegd, was het gewoon een heel groot verhaal, en dat willen we dan niet helemaal aan een bureauredacteur overlaten. Waarom is het zo’n groot verhaal? Ja, het was gewoon waanzinnig erop of eronder, in veel opzichten, sorry voor de woordspeling. Maar het had tamelijk mis kunnen gaan. We wisten ook met die booractie, dat is in drie fases gegaan, er konden instortingen komen, en als er dan een groot probleem is, dat weet je misschien nog, ze hebben drie tunnels tegelijk geboord, dat was ook niet voor niets. Dus als de een uitvalt, dan zijn we tenminste al een eind onderweg met schacht B en dan was er ook nog een schacht C, maar die was volgens mij niet zo vergevorderd. Die B was ook al een heel end. Omdat er in een deel van die rotslagen, dat was dan niet stabiel en dat kon instorten en dan zat de zaak vast, of de boor zat vast en dan raakten ze zo beschadigd dat die niet gered kon worden. Dus we maakten hiermee... Dan verdwijnt de afstand zeg maar tot zo’n land. Want je leert de details over de groep mannen, hoe ze in leven blijven, hoe sommigen depressief worden van het onder de grond zitten. Anderen die beloven hun vriendinnen boven de grond dat ze gaan trouwen als ze er heel uitkomen. Weet je wel, dus je raakt helemaal vertrouwd met het verhaal en dan is de vraag: Chili, is dat niet een beetje ver van mijn bed... Die is totaal van tafel. En dat is ook altijd: bij een goed verhaal is het irrelevant waar het zich afspeelt. Het kan een groep Eskimo's zijn die in een of andere spelonk is gevallen en zestig meter onder het ijs zit en er wordt een hele reddingsactie opgetuigd en de hele wereld kijkt toe... De uren glijden weg, het is een race tegen de klok, artsen denken dat ze nog twee dagen hebben om ze levend eruit te halen... Dan wordt het gewoon, noem het maar een speelfilm, maar dan in reality. En die kan overal spelen. En dan persoonlijk heb ik zelfs een voorkeur voor een exotische locatie, een James Bond in Bolivia liever dan gewoon in de UK. Die setting maakt het alleen maar spannender. Maar goed, zo kijk ik er persoonlijk tegenaan. Is het dan nog wel nieuws? Of het nog wel nieuws is? Er is een enorme overlap, en we zullen misschien binnen de redactie zeggen, daar zijn raakvlakken, maar ik wil wel ver gaan, en dat is gewoon een grote overlap. We kijken natuurlijk ook gewoon in de onderwerpselectie naar de

123


verhaalkwaliteit. Dat geldt niet voor elk verhaal, maar bij sommige verhalen geldt dat meer. Dus Ahmadinejad is... Zou je als belangrijk kunnen zien, en we proberen er ook het element boeiend aan toe te voegen. Dus we proberen dat... Het filmische proberen we te gebruiken als argument om het te doen, dat is wat Brecht en ik heel vaak doen. Dus laat ik maar om het plat te zeggen, we gebruiken de minder inhoudelijke argumenten om de inhoud in de uitzending te krijgen. In dit geval heb ik daar geen enkel probleem mee. Ik denk dat er ook wel gevallen zijn waarbij je denkt, nou dit doen we nou echt alleen voor de sensatie, maar dat vind ik hier geen enkel punt. Je vraagt of dit nieuws is, en ik vind absoluut dat dit nieuws is. Dit soort dingen... Kijk, nieuws is voor ons... Dat begon met de dorpspont, als je teruggaat in de geschiedenis, dan heb je het over minstrelen die verhalen brengen over sterke verhalen uit andere streken op muziek gezet, kwamen vertellen. Een sterk verhaal, kortom, iets dat appelleert aan de fantasie waarin mensen iets beleven waarin mensen zich kunnen verplaatsen. Dat is precies wat wij nu ook doen. Dat zijn dezelfde vuistregels. Spreekt het tot de verbeelding? Je kunt je identificeren met mensen? Hoe meer je over ze te weten komt, hoe meer dat details uit de persoonlijke levenssfeer zijn, hoe meer dat gaat leven. Dat is, nou ja, ik noem net in het geval van de Chileense mijnwerkers, die belofte van een huwelijksaanzoek en dat er eentje depressief wordt, weet je, voor elk wat wils in zo'n verhaal. Iedere kijker heeft te doen met in bijzonder individuen uit die groep. Als je dat goed vertelt, dan ontstaat dat effect en dat is ook echt wat wij in de gaten houden en wat we willen. Want dat is gewoon, dat zijn de cliffhangers, dan kijken ze morgen weer. Dan verkoop je een verhaal. Weet je, een politiek verhaal, een relletje op het Binnenhof, dat brengen we natuurlijk ook zoals alle media terug naar de drama's en de proporties van het persoonlijke drama, ook om het toegankelijk te maken. En dan vervolgens te kunnen vertellen wat de partijpolitieke botsingen erachter zijn en wat dat betekent voor het beleid van de minister die gedwongen wordt om op te stappen. Dat is eenzelfde mechanisme. Je zoekt zeg maar de makkelijk toegankelijke kanten van het verhaal, kortom de aantrekkelijke kant, het drama, het fascineren, het geestige of het ontroerende en dat gebruik je om mensen het verhaal in te trekken. Kortom, wat een krant doet met een kop en een foto, dat doen wij weer op een andere manier. En de krant doet dat, je begint pakkend, en daarna leg je uit waar het nou echt om gaat. Je zegt ook een paar keer, ik had er een persoonlijke fascinatie mee, een persoonlijke voorkeur voor verhalen op exotische locaties. Als je kijkt naar alle redacteuren op een buitenlandredactie, merk je dan ook dat sommige verhalen de uitzending halen als bepaalde redacteuren werken? Nee. Nee, dat vind ik... Ik geloof niet dat dat zo is. Tenzij sommige redacteuren, als het gaat om een verhaal waarover wordt getwijfeld door de eindredactie, die zijn gatekeeper en die bepalen uiteindelijk, en op de achtergrond natuurlijk de hoofdredactie, die influistert en in vergaderingen laat merken waar voorkeuren liggen, en als er wordt getwijfeld over een onderwerp en de buco krijgt het nog niet over de streep in de ochtendvergadering, en ook daarna... Weet je wel, ik doe dat ook nog wel eens gefaseerd bij zo'n twijfelgeval. Dan zeg ik na een half uur, er is beeld binnen, er is heel mooi beeld binnen. Kijk even mee, als ik denk dat dat gewicht in de schaal legt. Dus laten we zeggen dat, laten we een voorbeeld pakken. Eh, de rellen in Tunesië die op dit moment spelen. Als daar twijfel over is, zoals deze ochtend, en Ilse de eindredacteur wilde er eigenlijk wel wat mee, maar ik had nog geen zekerheid of er beeld was, dan... Ik heb net gezien dat

124


APTN goed beeld heeft, bewegend beeld van vuur op straat en rellen en schreeuwende mannen. Stel nou dat ze twijfelt, dan laat ik haar dat beeld zien. Kijk even. Dat beeld ziet er goed uit, dat zal haar helpen om te zeggen: mjaaaah... Toch wel lekker. Dan kun je in ieder geval dat gebruiken om het te laten zien. Ik zal ook zorgen in zo'n geval, dat heb ik in de ochtendvergadering gedaan, ik had een tip gekregen. Er was een kijker en die had ons gemaild gisteravond dat hij vaak in Tunesië zat en dat hij ons kon vertellen over wat daar gebeurt. Hij kon ons ook wel helpen aan Tunesiërs, die konden we via de vork ook wel spreken. En ik zei van, misschien kan iemand van de nieuwsdienst contact opnemen met iemand. En toen zei iemand van de nieuwsdienst, nou ik ken ook wel iemand die familie in Tunesië heeft wonen. Ik zei, nou ja, die zou je kunnen bellen, dan hebben we iemand die we kunnen vorken. Dat is dan een tweede element erbij. Als we beeld krijgen, we zouden nog dit of dat kunnen doen. Dus ik probeer de mogelijkheden al meteen zo breed mogelijk te schetsen. Zo, als die elementen beginnen binnen te lopen, loop ik met elk nieuw element even naar de eindredacteur. Oh we hebben nou ook dit, he, we hebben nou ook dat. Pieter is binnen, die zou het kunnen maken, die is heel enthousiast over het verhaal. Dan gaat die redacteur een rol spelen. Als die redacteur binnen komt en zegt, van, ja, te gek, eindelijk, daar kunnen we wat mee, dan zeg ik tegen de redacteur: we hebben nou dit en dat, we hebben er drie dagen niks aan gedaan, vandaag is dit het nieuws en het is aan het groeien. Het komt nu ook in Soef, een kustplaats waar Nederlandse toeristen komen, daar is het nu ook onrustig, het breidt zich uit en komt als het ware dichterbij de wereld van de kijkers. Want mensen gaan nogal eens rond dit tijdstip van het jaar voor een all-inclusive naar een hotel in Tunesië. Maar ze wil het nog niet, Ilse heeft nog een beetje twijfel, dus loop er even heen. Of we lopen er samen even heen. Dan wordt die redacteur belangrijk. En als het dan een redacteur is die goed is in het lobbyen en die gewicht in de schaal legt bij Ilse, dus ik noem nu Pieter die het vandaag doet of Mischa die er ook zit, of Berry, de echte routiniers en de cracks, dat helpt. Dan zijn ze heel belangrijk, want dan is het weer een stem, dan ben ik het niet. Het liefst ga ik er dan niet naast staan. Juist omdat die redacteur het weer anders pitcht dan dat ik het zou doen. Dat helpt. Wat ik ook nog wel eens doe, maar dat is even iets anders, is de omweg behandelen, en die werkt ook vaak goed. Dan loop ik meteen naar Z, naar Durk, en dan zeg ik: ik heb dit en dat, ik heb een nummer voor je, dan kun je vorken met die en die. Als Durk, en hij heeft veel meer ruimte, hij is altijd veel hongeriger, als Durk er een nummer van maakt, dan loop ik vervolgens om 10 uur, dan gaat hij vorken, dan loop ik naar, wie zit er vandaag, Michael, van internet, chef, die hebben ook altijd zin in van alles, die doen er wat mee en dan gaat het lopen op Z. En dat ziet die eindredacteur ook, die ziet dan wat het is, die ziet de keuzes die collega's maken, die half achteindredacteur zal altijd zeggen, nou, wij kijken niet naar keuzes van de eindredactie van Z, zij kijken eerder naar ons. Zij kijken... Want dat heb ik weleens Ilse horen zeggen, zodra zij haar draaiboek heeft ingericht voor half acht, dan ziet ze opeens onderwerpen die nog niet in Z zaten en wel in haar draaiboek van half acht, opduiken in het volgende draaiboek van Z. Dus zij zeggen: zij kijken naar ons. Toch denk ik dat het helpt, daar ben ik van overtuigd. Dus ik zorg dat er mensen mee aan de slag zijn. Ik ga erover lullen met een redacteur van de nieuwsdienst, weet je wel, dat is de trukendoos gewoon. De redacteur van binnenland die erin geïnteresseerd is, daar ga ik mee staan lullen op gehoorsafstand van een eindredacteur. Als ik echt wil lobbyen, dan doe ik dat. Ik ga erover zitten bellen met correspondenten. Dus aan het eiland van die eindredacteur, daar

125


zit ik tegenover. Kortom, het is een 1-mans buzz waar ik anderen in probeer te trekken. En ja, ik heb altijd wel het gevoel dat het kan helpen, als het een twijfelgeval is. Als ze het totaal niet willen, dan is het verspilde moeite. Maar dat is... Het is ook weer niet zo dat er grote afstanden zitten tussen wat een eindredacteur wil en wat ik wil. Soms zien we elkaar totaal niet naar de ogen, maar meestal snap je het wel. Dat er getwijfeld wordt, dat ie geen zin heeft. En als het dan een geval is waarvan ik denk, dat zie je verkeerd, dan ga ik dit doen. Dan probeer ik het gewoon. Hoe vaak? Kan ik niet zeggen. Het is ook wel zo, en dat is voor Brecht denk ik hetzelfde, dat je de strijd die je aangaat steeds zorgvuldiger kiest. Volgens het adagium Pick your battles. Je gaat niet, als je weet dat het heel moeilijk wordt, dan ga je er niet enorme toeren omheen bouwen. Want dat is zonde. Het maakt je namelijk de volgende keer niet effectiever, want dat kun je het beste een beetje selectief inzetten. Als je je constant druk maakt om elk verhaal, om er maar zoveel mogelijk lucht in te blazen zodat het zo groot mogelijk in de uitzending komt, dat is geen strategie die werkt, en dat heb ik eigenlijk een beetje door schade en schande geleerd. Dat je zo vaak bakzeil loopt te halen dat je denkt, ja, dat moet ik anders doen. Wanneer was de laatste keer dat je zo hebt gelobbyd? Weet ik niet. Godzijdank vergeet ik het. Het gebeurt best vaak hoor, dat het niet wordt wat je hoopt. Maar het is minder. Ik heb eerlijk gezegd, ik vind dat de ontvankelijkheid van eindredacteuren in fases gaat. Nou doe ik net alsof ik een totaal neutrale en stabiele maatstaf ben, maar dat is niet zo. Ik gaf eigenlijk net al aan dat ik ook in mijn eigen keuzes heb aangepast. Maar ik zie ook wel dat er fases zijn waarin eindredacteuren meer willen. En op het moment zitten we in een goeie fase. Ik heb net een periode van twee jaar achter de rug waarin ik langzamerhand dacht, ze willen helemaal niets meer, buitenlands, dat ik echt een soort vastzittende frustratie had gekregen. En nu is het wel weer goed. Dat is wel prettig om te merken dat ze er wel zin in hebben. En ik heb twee weken geleden met Ilse heel lang zitten lullen, dat ging over iets anders, maar we kwamen over al dit soort dingen te praten. En toen zei ik dit ook, ik zei: het is zo sterk, ik voel zo'n kentering ineens bij alle eindredacteuren, dat ik dacht dat jullie gesprek hadden gehad met de hoofdredactie. Nou... nee... was haar reactie. Ze nam het niet 100% weg. Maar... Ik weet het niet, misschien zijn we ook wel een klein beetje door geëvolueerd na de navelstaarderij van de laatste jaren, Nederlands nieuws was heel erg belangrijk. En exclusief interessant werd gezien, dat is nu, he verrek, dat hoeft niet in het Nederlandse te gebeuren om het spannend en belangrijk verhaal te maken. Zijn er voorkeurlanden? Ja. Culturele gevoelsafstand, als die klein is, dan haalt het het makkelijk. Kortom, alles wat westers is. Er wordt wel gezegd dat afstand maal doden, gedeeld door doden of doden gedeeld door afstand... We hebben vandaag een interessant geval. Want we hebben grote overstromingen bij Brisbane, maar het dodental is nou niet verpletterend hoog. Maar we hebben heel veel doden in Brazilië, boven de 270. En het ligt dichterbij, in kilometers gerekend. Maar we zetten... om half acht hebben we drie minuten Brisbane en voorlopig hebben we een heel klein dingetje Brazilië. Dan gaat die wet niet op. Eh... Nou... Het zijn 2 dingen: het logistieke toeval dat we daar nu een verslaggever hebben zitten, in Brisbane, dus zij was op vakantie en zei; ik kan doorvliegen en dan zit ik er zo, dan kan ik een eigen verhaal maken, met een liver laten zien dat we er zijn. Nou ja, dat is

126


een soort geschenk uit de hemel. Dat je denkt van, ja, doen! En in de tussentijd begint daar met de aardverschuivingen in Brazilië ellende te komen, en dat leidt dan vandaag tot een hoog dodental en ja dan heb je daar nog niet een verslaggever zitten. En Nina is bezig daarheen te gaan, maar die is haar post aan het verplaatsen, maar die zit er pas zaterdag. Dus die zit er nog niet meteen. Dus hou je dan het klein, want we kunnen er niet zelf iets doen, dus minder toegevoegde waarde, dat is een heel belangrijk argument. Maar als ik dat nu helemaal weglaat, dus we hadden daar twee verslaggevers, dan kwamen we misschien wel op verhalen van gelijke lengte uit. Weet ik niet, maar misschien he. En dan zou je kunnen zeggen: dan had Brazilië veel groter moeten zijn, en dan speelt misschien wel dat Brisbane lijkt op hoe wij leven, hoe ons leven eruit ziet. Terwijl daar in Brazilië, dat is gewoon cultureel een andere wereld. Het speelt wel mee. Het is niet voor niets dat je bij nieuwsrubrieken, dat je ziet dat bij dit soort verhalen dat we Nederlanders ter plekke opzoeken, dat we Nederlandse hulpverleners, Nederlandse slachtoffers, Nederlands dit, Nederlands dat... Ik word er wel eens moe van. Ik vind dat wij... Omdat die Nederlandse hulpverlener daar met een professionele blik kijkt. Dat is interessant als je wil kijken naar het professionele hulpverlenen, maar hij staat ook op een professionele afstand van het drama. En ik ben geïnteresseerd in het drama, in de mensen die het beleven. Want het zal je maar gebeuren. Dat perspectief vind ik veel pakkender. Omdat we die Nederlanders eraan toevoegen doen we dan per definitie minder van dat ander. Dus ik vind dat op zichzelf nog wel eens een dilemma. Dat vond ik het fijne aan het Chili-verhaal. Je hebt de redders en de ‘gereddenen’. En de familie eromheen. En dat was het. En het ging dus niet om de hulpverleners. Het ging wel om die boorploeg af en toe, want die mensen offerden slaap op en werden ingevlogen vanuit de VS en het was heel spannend voor ze. Dus toen ze op een gegeven moment beneden waren met de boor in de brede schacht, zo’n zestig centimeter waar de capsule wel doorheen kon, toen stond de boorploeg te juichen op dat boorplatform, die vielen elkaar in de armen, champagne, ja dat vind ik geweldig. Ik bedoel, dat is waar het om gaat, dat beeld, dat is pang!, je bent binnen. Dan gaan er twee deuren open naar de kijker en je kunt meteen mee, en je wil de rest horen, hoe lang gaat het nog duren, dat kan er allemaal achteraan. Dat lift mee als het ware op de slippen van het beginshot. Dat zijn de mensen die het beleven. Hulpverleners zijn de andere kant van het verhaal, natuurlijk. Die komen van ver, die gaan erin, die doen hun werk, en die gaan weg. Snap je, dat is iets... Daar zit voor mij nooit echt veel spanning. Hangen jullie dus het liefst een verhaal op aan een persoon of hou je ook van algemene beschouwingen? Welke keuzes worden daarin gebruikt voor buitenland? Nou ja, als je het goed doet, doe je het allebei. Denk maar aan Erik, die zoekt het microverhaal als kapstok. Dat is wat we vaak proberen, dan praten we door met een verslaggever. Dus we zitten nu in de categorie rampen en correspondenten die erop uitgaan, dus we vragen aan Erik: zoek iemand in het rampgebied die een familielid kwijt is, die aan het zoeken is. Ik heb persoonlijk altijd een voorkeur voor als het dan gaat om slachtoffers, dat ze niet bij de pakken neerzitten maar dat ze aan het vechten zijn tegen het noodlot, want ja, dat ontroert me altijd heel sterk, en dat is heel duidelijk wat ik zoek, dat inspireert me ook heel erg, als ik dat zie. Op een persoonlijk niveau. Iemand die zegt, godverdomme he, en nou ga ik nog dit doen, en dat doen, want ik wil, ik moet ze vinden. Nou, zoiets. Zo'n soort microverhaal. En dat we daarna gaan praten met Erik: is het met de waarschuwing voor de tsunami nou goed gegaan? Hebben ze nou iets geleerd? Want

127


ze hadden in 2004... Ik stel me even voor dat we een herhaling hebben van een tsunami en dat Erik daar belandt. Hebben ze dan niets geleerd van 2004? Weet je, dat je op een institutioneel niveau en kritisch en journalistiek en rationeel naar een verhaal gaat kijken. Dat kun je ook in een onderwerp doen, daar produceer je de sprekers dan bij, die die kritiek onder woorden brengen, dat is een hele mooie vorm. Maar dat is beeldverhaaltechnisch gewoon moeilijker. Je ziet wel dat we wel eens naar een liver schuiven, wat ik ook wel weer jammer vind, want verslaggevers, correspondenten, die kunnen juist heel vaak rondlopen over de plek waar alles gebeurt, daar kunnen ze heel mooi sfeer schetsen, details weergeven. Kijk, Erik, die op Haiti het beste stuk, een liver of standupper, dat hij vertelt hoe het stinkt, dat er een lijkenlucht hangt. Ja dat is altijd heel indringend, een heel zintuigelijke eigen waarneming. Want dat is precies wat jij ook tegen je moeder zou zeggen, zeg ik altijd maar. Je belt je moeder, wat ga je nou als eerste vertellen? Mam, het is hier zo... Het is echt afschuwelijk, overal liggen lichamen, het stinkt zo vreselijk. Zo begin je te vertellen. Nou, en zo moet een verslaggever dat niet anders doen. Maar vervolgens willen we ook van hem horen wat voor informatie hij allemaal heeft aangeboord, hoe er wordt gereageerd, waar mensen heen gaan, wat hun kansen zijn, zit er ergens nog een groep bekneld onder het dak van een schoolgebouw. Snap je? Maar je hebt niet altijd een verslaggever ter plaatse. Dus hoe los je dat op? Hoe verhoudt bijvoorbeeld zich de relatie tussen verhalen die door correspondenten worden gemaakt met eigen materiaal en verhalen die door een bureauredacteur worden gemaakt? Nou, je zendt het beste beeld uit. Ja, maar is dat 50/50 bijvoorbeeld? Bijvoorbeeld 50 procent van de verhalen is zelf gemaakt, en de andere helft is gebaseerd op beeld van nieuwsagentschappen? Je bedoelt van de verslaggever ter plaatse of in de uitzendingen? Heb je meer eigen verhalen, van verslaggevers ter plekke of meer door het bureau gemaakt? Eh... jeetje. Dat moeten jullie gewoon turven. Ik zou het niet durven zeggen. Ik weet dat om vier uur gemiddeld, gewoon Z buiten beschouwing laten, om 16 uur is het aanbod van feedmateriaal relatief groot, omdat verslaggevers nog op pad zijn en nog verhalen aan het draaien zijn. Na die vier uur komen ze de uitzending binnen en leveren de montage in en slokken 2,5 minuut op, want dat verslaggeversverhaal is meestal toch wel 2,5 minuut, tenzij het tegen valt, dan wordt het korter, of als er veel nieuw nieuws is. Dus om 16 uur... Wat zal ik roepen.... ik denk veertig procent, misschien vijftig procent. Misschien zestig, dus gemiddeld vijftig, puur in lengte. En om zes uur ietsje minder, want dan is het eerste verslaggeversverhaal binnengekomen, dat bulletin mag dan een iets langer verhaal worden aan de kop. En dan om half acht wordt het behoorlijk teruggedrongen, dan is er van over... Dan zitten we op 25 procent. En de redacteuren die dingen hier maken, hebben die specialisaties? Ja. Maar als je mij vraagt, wie doet wat, dan weet ik dat niet. En dat zegt iets over het belang van de specialisaties. Want je hebt Europa specialisten. Ik ben Balkanspecialist. Maar de laatste keer dat ik van mijn bed werd gelicht voor een Balkanverhaal, dat is nog nooit gebeurd. Degene die er zit, die maakt het gewoon. En als ik er ben, en ik ben de E, en het breekt vroeg, het verhaal, dan had ik het ook wel gekregen als ik niet de Balkanspecialist was, snap je. Het is redelijk... Wel als er een project is, dan is het

128


aantrekkelijk om iemand daar van tevoren op te zetten. Dus we hebben Tuur voor Europa, en die doet geloof ik ook... Zie je, ik weet dat zelfs niet eens. Het is niet heel belangrijk, nee. We hebben net ook met Brechtje de feitelijke dingen doorgenomen, ik denk dat het goed is om... Over agendanieuws, hoe gaan jullie daarmee om? Als het van tevoren al vaststaat, zoals dat het kabinet gepresenteerd wordt op het bordes? In zijn algemeen, binnenland, buitenland, alles? Ja, we doen wat belangrijk is. We willen graag het agendanieuws terug dringen, en meer vanuit eigen ideeën werken. Eh, maar dat kost natuurlijk creatief veel inzet van de mensen en we hebben denk ik heel sterke afbakeningen hoor, op de redactie. We zijn natuurlijk gewoon relatief klein, als je ons vergelijkt met de NOS. Dan weet je wel wat ik bedoel. Eh, dus daar zijn we wel met handen en voeten gebonden. We hebben wel een nieuwsresearchredactie gekregen, die haalt gewoon veel eigen verhalen binnen en daar zit een behoorlijke ontwikkeling in. En dat is het gevolg van een keuze van een paar jaar geleden om daar veel zwaarder op in te zetten. Meer eigen verhalen, meer eigen onderwerpen. We hebben de Eigen Verwondering Prijs elk jaar. Niet dat iedereen nou dag en nacht bezig is: kan ik die in 2011 in de wacht slepen, ik MOET hem thuis hebben!, maar eh, het is wel, weet je, het laat zien dat de hoofdredactie het belangrijk vindt, dat we het aanmoedigen. Eh, maar ja, de agenda, weet je, de bordesscène, dat is gewoon een verplicht nummer, daar presenteren zich de ministers en staatssecretarissen die ons gaan besturen. Dat willen ze vier jaar lang volhouden. Dus dan willen we wel even vertellen wat dat nou betekent enzovoort. En dat geldt ook voor die andere onontkoombare onderwerpen. Ook voor buitenland. Ja, natuurlijk. Ja, maar... Wat betekent dan in deze agenda? De bordesscène zou ik niet willen zien als agenda, ja, het hangt er vanaf wat je ermee bedoelt. Als het van tevoren vaststaat. Als je het depriciërend gebruikt, en die neiging heb ik zelf nog wel eens, oh typisch een agenda-onderwerp, dan bedoel je ermee: we konden zelf niks bekijken en hij moet vol, die uitzending, dus we doen dat er ook nog bij. Maar, weet je, de beëdiging van Obama, ja, dat stond ook al heel lang in de agenda. Maar dat voelt voor mij niet als een agendaonderwerp. Het gaat natuurlijk niet om de agenda as such, het gaat erom dat je de onderwerpen kiest die iedereen kiest. En bij sommige dingen geeft dat niet, want hun bordesscène is niet de onze, maar het maakt je niet onderscheidend en daar zit hem de kneep. En dat proberen we meer en meer te doen. Dat is trouwens ook het voordeel van een verslaggever en zelf laten draaien. Als het gaat om feedmateriaal, dat is natuurlijk public domain zo'n beetje, dat kun je heel goed terugzien bij de NOS. Hoewel we nog steeds vinden dat we bij ons op het eiland feedmateriaal beter benutten, dat we er wat meer uithalen dan ze bij de NOS doen. Dus dat pluspunt is er dan wel. Maar als je een verslaggever ter plaatse hebt en die draait zijn eigen materiaal, dat is dan uniek, dus dat behandel je met een zekere voorrang, dat ga je niet zomaar wegknikkeren. In hoeverre speelt het merk RTL bij jullie een rol op de redactie? Eh, ja, het merk RTL? Je maakt het voor RTL Nieuws. Ja, RTL heeft een kijkerspubliek en we denken dat we dat kijkerspubliek kennen. Dus eh, er is een korte rechtstreekse lijn naar de doelgroep dat is waar het om gaat. Dus dat is het merk RTL en dat is natuurlijk binnen het hele bedrijf, de nieuwsrubriek met een

129


herkenbare kwaliteit, en een grote toegankelijkheid, op een heel menselijke manier onderwerpen benaderen, ook moeilijke onderwerpen. Dat dat een goudgerand visitekaartje voor RTL is, voor alle zenders. Dat is ook voor een deel, vanuit het bedrijf geredeneerd, het bestaansrecht van het nieuws, ik denk dat dat nog steeds zo geldt. Maar het is niet, kijk, we hebben allemaal de ambitie om goed te zijn. En dat is, eh, dat zit gewoon in de hele redactie, in elk lid van de redactie. En dat is heel voordelig voor RTL als merk, maar het is niet dat we goed willen zijn om het merk RTL in de markt te zetten. We bedienen elkaar daar gewoon in. Het private versus public benefits, zogezegd maar dan anders. Wat wij willen is toevallig ook wat RTL wil, namelijk gewoon heel goed nieuws maken. En welke rol speelt de concurrentiestrijd met de NOS of andere media? Eh nou, het geeft motivatie. Door te constateren dat ze een onderwerp beter hebben uitgelegd, beter hebben gedaan dan wij. Dat geeft ons een schop onder onze kont. En wij constateren dat ze het weer eens een keer slechter hebben gedaan dan wij, dat ze kansen hebben laten liggen, dat is ook heel inspirerend en motiverend. Want dan weet je, dan kunnen wij weer eens zien waar we sterker in zijn. En, ik weet niet, je vergeet soms waar je kracht ligt, om dat te zien, en ook heel erg van elkaar te horen, we hebben elke dag om half 2 een vergadering waarin we feedback uitwisselen. Je zou kunnen zeggen, dat is een soort felicitatiecircus, of elkaar de hersens in rammen. Het zorgt voor scherpte en dat je nooit vergeet welke criteria er allemaal komen kijken bij een goede nieuwsuitzending. Gewoon elke dag oefen je jezelf in het nadenken erover en daarna ga je weer aan de slag. Dus je probeert wel steeds te leren van fouten en ook successen. Dus ik vind de concurrentie ook heel erg prettig, dat er af en toe iemand is die je kunt verslaan. En als we in live uitzendingen met breaking news en we zijn sneller op zender, hebben eerder beeld en uitgebreider, wat uiteindelijk weer aan andere partijen wordt verkocht, weet je wel, zodat iedereen eigenlijk in de gaten kan hebben: ze waren vlot erbij, ze hebben het beter gedaan, spannender, vollediger, en dat wordt opgepikt en je leest het terug in de kranten, in stukjes van mensen die televisie recenseren, ja, dan voelen we ons heerlijk hier, de volgende dag. En dan zijn er altijd mensen die zeggen, ja jongens, we moeten niet in onze eigen reet verdwijnen nu, we hebben vandaag weer een slag te slaan en een strijd te winnen. En dat is het, het zijn precies die twee dingen. Het is heerlijk om het goed te doen, en vervolgens moet je gewoon nog weer een keer goed je best blijven doen om het net zo goed of beter te doen. Ja, dat is een leuk spel. Wat dat betreft is het gewoon een hele leuke doelgerichte club. Het is wat dat betreft zo belangrijk voor ons, die underdogpositie, die is van zulke waarde voor ons. Daar ben ik van overtuigd. Als wij ooit de enige en de beste zijn, en de best bekeken, volgens mij schieten we dan in een identiteitscrisis. We hebben het nodig, deze grote broer. Dat is mijn persoonlijke niveau. Ik weet niet wat anderen daarvan vinden. Zou je aan haar moeten vragen.

SELECTIECRITERIA Ja, ik heb ooit geleerd... even het rijtje afwerken, nieuws is een afwijking van het alledaagse, we hadden net de wet van de afstand gedeeld door het aantal doden, eh, maar meteen erachteraan heb ik geleerd op de school voor journalistiek in Utrecht, dat nieuws is wat je aanvoelt. En dan heb je nog de definitie dat nieuws is wat journalisten in

130


consensus besluiten dat nieuws is, bestempelen als nieuws. Dat laatste heeft een cynisch randje, in de kern is het een beetje cynisch. Alles is nieuws, maar een stelletje wijsneuzen besluit het beste te weten wat nieuws is. Wat was die daarvoor ook alweer? Ja, gewoon, je voelt het aan. En dat is mijn persoonlijke, dat is hoe ik in praktijk opereer. Je voelt meteen aan wat nieuws is of niet. En dat betekent bij mij dat er een paar schakels omgaan, dat ik gegrepen word. Het gaat puur om de emotie. Je wordt gegrepen, je raakt geïntigreerd, je wilt weten hoe iets afloopt. Misschien is dat allemaal hetzelfde. Of je raakt betrokken, ontroerd, geëmotioneerd. Je windt je op. Je bent boos over misstanden, je begrijpt niet waarom dit of dat. Dat gevoel. Een aantal van die gevoelscategorieën is soms vermengd. Die bepalen heel erg voor mij de betekenis van het verhaal. Ik luister er altijd goed naar, omdat ik a) zo in elkaar zit en b) het helpt mij bij het pitchen. Ik weet heel goed, want daar begint bij mij altijd, in mijn hoofd speelt dit zich af, daar begint voor mij verbaal het selectieproces met anderen, het gedeelde selectieproces. En dan hoor ik mezelf vertellen wat ik denk dat een goed verhaal is of dat ik twijfels heb, ik probeer daar meestal heel straight in te zijn als ik dat zit af te wegen met een eindredacteur. Ik denk dit, of misschien toch niet, of misschien echt... ik zal proberen uit leggen, maar dit en dat of dat. Je gelooft me niet, maar... vergeet niet dat... Maar dat doe ik vanuit, omdat ik zelf overtuigd ben. En die overtuiging haal ik uit mijn gevoel. Het is misschien een heel zweverig gevoelsverhaal dit, maar daar begint het. En zo kan ik kiezen. Dan ga ik de argumenten... Ja ik probeer het eerst in mijn eigen hoofd te ontwarren, want volgens mij is het ook voor een deel wel gelul, omdat ik heel erg ter plekke de hele context heb, dus je associeert een bericht dat je leest met gebeurtenissen eromheen en daardoor krijgt het betekenis en denken mensen: verrek, dat is wel een goed verhaal. Ik probeer even een verhaal te bedenken, zonder context, ik had er vorige week nog een. Shit. Nou, Tunesië, in het klein. Dat is dan iets waar ik niet heel sterk op aansla, maar ik las twee weken geleden over stijgende voedselprijzen. En dat de prognose was dat dat in arme landen gevolgen heeft, maar omdat het niet zo is zoals in 2007, 2008, gecombineerd zou gaan met voedselschaarste, dat het niet zou leiden tot onrust. Dat hebben we toen op een aantal plekken in de wereld gezien, op de Cariben en op andere plekken, ver uit elkaar. En eh, niet zo heel lang daarna kwamen de berichten dat het een beetje onrustig was in Algerije. En kort daarna ook in Tunesië, En wat bleek, dat ging voor een deel ook om de hoge voedselprijzen. Dan breng je die twee met elkaar in verband. Die hoge voedselprijzen was in Tunesië een klein detail, maar ik had ook al gelezen over de voedselprijzen overal. [Eric wordt gebeld door Hanna in Australië. Ze moet het verhaal dat micro is gaan uitbreiden met cijfers en laten zien wat voor indruk het op haar maakt]. Die criteria, ik was nog een beetje aan het zweven, dus maak het maar concreet, wat willen jullie precies weten. Nou, is er een tendens voor positief of negatief nieuws? Je bedoelt goed of slecht nieuws? Geen van beide. Signaleren jullie dan een tendens? Nou, het is een eeuwige worsteling tussen die twee. Eh, het is zo dat waar dingen niet goed gaan en problemen zijn, daar zijn journalisten. Of althans, oeh, dat klinkt... Daar gaan journalisten op af, als dat dan naar buiten komt. En goed nieuws... Ik ben niet van de school dat dat dan geen nieuws is, maar het mist een bepaalde spanning. Het is wel zo dat we in de uitzending proberen mensen ook nog wel met een gevoel de uitzending uit te

131


sturen en daar hebben we de feature voor bedacht, aan het einde. Dus dat ze niet nog eens met een omvallend, door hongersnood getroffen kind door naar het weer mogen. Maar die feature, die hebben we al twintig jaar of zo, dus dat is niets nieuws. En ik zie verder ook niet in de vitrine zeg maar, waar de harde grote nieuwsverhalen zitten, ook geen tendens tot positief nieuws. Ik zie hem bij ons niet. Dus we maken positieve keuzes, maar... Ik denk dat wij vrij positief van toon zijn, dus als je het daarover wilt hebben... Dan heb ik wel het gevoel dat dat er meer is. Ik denk dat de journalistiek misschien over de hele breedte wat linksistisch (??) kritischer was, een standaardtoon zeg maar, die er was. Dat zie je in kranten ook. De Volkskrant is dan een bastion waar dat nog bestaat, en Trouw op een wat consentieuzere, nou sorry, kwalijke taal, op een andere manier. Maar ook bij de Volkskrant is dat wel veranderd, dat geloof ik wel. Is dat de onderliggende vraag? Anders hou ik daar m'n bek over. Uit de theorie die 45 jaar geleden bedacht is, zij hebben gezegd dat er steeds meer negatief nieuws is. Steeds meer nadruk. Terwijl in de jaren negentig zeggen ze, is er steeds meer entertainment en celebrity-nieuws. Celebrity-nieuws... Daar doen wij toch echt weinig mee. Ik vind op zichzelf, nou ja, daar gaat het niet om, nou... Ik heb wel eens een discussie gehad met Harm daarover. Toen was Marlon Brando net overleden en dat was kersvers, kwart over 5 en dat werd de opening om 6 uur. En Harm vond dat eigenlijk niet passend. Hele discussie over, ja, maar method acting... Dan krijg je die argumenten, hij was de eerste die daarmee is doorgebroken, dus dat is een acteurschool van Lee Strassbourg, De Niro, Pacino, dat zijn de filmhelden van onze doelgroep... Iedereen kent die stijl van acteren, dus hij heeft daar betekenis in gehad, hij is ook een enorme vedette, en dat grijpt me, dat pakt me. En dat verhaal met die indiaan en dat kluizenaarsbestaan, dat hij op een eiland is gaan wonen... En die zoon van hem die verongelukt is of zelfmoord... dat weet ik allemaal niet, in ieder geval allemaal dramatische elementen. Een grote figuur in de Amerikaanse cinema, Amerikaanse reacties die allemaal ook heel groot zijn. Dat soort argumenten. Hij vond ten enen male dat je op zoiets niet kunt openen. En toen probeerde ik: ja maar showbizznieuws wordt misschien toch belangrijker, geleidelijk. En toen was Harm heel principieel, dat vindt hij gewoon onzin. Terwijl ik dan toch denk dat celebnieuws, ja, als je puur commercieel kijkt, dan constateer je dat er toch al heel lang een markt voor is. Er is niet voor niets het succesvolle Boulevard en al die gossipbladen, en als het draagvlak heeft met onze eigen serieuze nieuwskeuzes, dan vind ik dat je moet openstaan voor... creatieve onderwerpkeuzes. Ik ben daar niet zo moeilijk in. Ik vind, als het in mijn persoonlijke interessesfeer ligt, dan moet je erover nadenken. Vind ik. We zijn redelijk conventioneel hoor, bij RTL Nieuws, in onze onderwerpkeuzes.

132


8.1.c. RTL NIEUWS | WOENSDAG 13 OKTOBER 2010 | OBSERVATIEDAG 1 Eindredacteur: Richard Hogenkamp Chef buitenland: Brechtje van de Moosdijk Hoofdredactie: Harm Taselaar en Pieter Klein Buitenlandredactie/verwerking: 10:15 uur beeldredacteur Jan de Boer 11 uur: redacteur Eric Smink 12 uur: redacteur Peper 13:30 uur: Marij 16 uur: Micha 16 uur: Judith 16 uur: stagiair CHRONOLOGISCH OVERZICHT WOENSDAG 13 OKTOBER 2010 8.44 8.47

8.52

9.04

9.05

Buitenlandchef Brechtje van de Moosdijk haalt op Chileense mijnwerkers worden vandaag omhoog getakeld, sinds afgelopen nacht. De eerste mijnwerker heeft gesproken. Brechtje verstaat Spaans en moet snel even vertalen. Handiger dan eerst naar vertaalafdeling te sturen. Naar de vertaalafdeling. Er is haast, want het item moet voor de 9 uur uitzending vertaald zijn. De quote is via Avid van de redactie naar de vertaalruimte gestuurd. Dan wordt normaal gesproken een tolk gebeld. Maar in dit geval doet Brechtje het zelf. Nog 4 minuten, dus een beetje stress. Naar regie sturen. “Rest kan om 10 uur.” Terugrennen van vertaalruimte naar redactie, verder vertalen. Start vergadering met eind- en hoofdredactie over vandaag. 11 mensen aanwezig.

Eerst Chili bespreken, maar Limburgse kompel gaat niet door. Voedselverspilling: ondervoeding is schrijnend, zegt hoofdredacteur Harm Taselaar. “Ook al is het niet echt nieuws en geen zuivere journalistiek, als dat je niks meer doet 133


9.09 9.11

9.15

9.17

9.18 9.23 9.57

10.00 10.07

10.12 10.15

10.17 10.21 10.23 10.25 10.27 10.30 10.36 10.39 10.41 10.44 10.48

is er wat mis met je.” Levensloopregeling Banken beginnen campagne voor veilig internetbankieren. Er wordt geconcludeerd dat apps voor smartphones ook niet echt veilig zijn, omdat je daar zonder codes in kunt. Brechtje: Morgen gaat Ahmadinejad naar Libanon en mogelijk stenen gooien naar Israël. Kan uit de hand lopen. Stond gisteren in de Hare. Weet niet of het wat is voor vandaag, ligt eraan wanneer er wat gebeurt. Yuri van Gelder (mag van turnbond niet meedoen aan het WK wegens een ‘terugval’ – MQD) mag niet praten. Vanavond is er een documentaire bij de NOS, maar op Radio 1 mocht ook niemand praten. Op internet komt een poll over wie de premier van de eeuw is en een livestream met de Chileense mijnwerkers. Einde vergadering. iNews doornemen voor feedmateriaal (beeld) over Chili Brechtje spreekt met eindredacteur Richard door wat vandaag op de planning staat. Redacteur Eric gaat om 11 uur een uitgebreide beta maken voor half acht, redacteur Peper r doet korte updates voor bulletins van 16/17/18 uur. Brechtje kijkt op tv naar liver van Erik Mouthaan in Chili, maar de verbinding is slecht, en dus het geluid ook. Mouthaan is klaar, Koffietijd kijken waar hij later ook liver doet (de satellietverbinding is voor nog een kwartier geboekt, dus Koffietijd moet een beetje opschieten. Bovendien is het een “gunst” die het Nieuws hiermee verleent, dus Brechtje is niet blij als het lang duurt) Liver Mouthaan in Koffietijd Bellen naar regie of Mouthaan live opnieuw mag. Sprintje naar regie om standupper nogmaals op te nemen voor RTL Z, want anders blijft het voorbijkomen met slecht geluid. Brechtje instrueert Mouthaan voor nieuwe standup. Die gooit er uit het blote hoofd meteen een tekst uit (“Bij Erik gooi je er een kwartje in…”) Regie inseinen RTL Z redacteur Marije vertellen dat er een nieuwe standup is. Die sleept de nieuwe liver meteen in Avid. Tegen eindredacteur Richard zeggen dat de don’t ask don’t tell regel in de VS misschien stopt, Brechtje gaat kijken of het wat interessants wordt. Bellen over Israël en de herdenking van Israël-correspondent Conny Mus (“pittig tripje”) Tegen Richard: “Er is allemaal beeld van Ahmadinejad in Libanon”. Beeld Ahmadinejad bekijken bij beeldredacteur Jan. “Mooi voor kortje, morgen leuker, want dan gaat hij Israël uitdagen. “Erik Mouthaan even veren in zijn reet steken, want die is zo moe…” Mailen met onderwerp ‘ander land’, want Chinezen kunnen ‘Birma’onderscheppen. CC naar Eric Smink. Turkije-correspondent Silvia Brens mailt tekst over Griekse economie. Heel veel mailen. Als er een akkoord is, komt het verhaal door. Brechtje vraagt beeldredacteur Jan naar ‘don’t ask, don’t tell-beeld’, want in NYTmail staat: Judge orders US military to… Jan bekijkt op de feed of er beeld van is. 134


10.50

10.55 11.07 11.10 11.16 11.18 11.21

11.27 11.29 11.35

11.40

11.47 11.53 11.54

11.57

12.00

12.03

Draaiboek (19.30u – DdK) is al redelijk ingevuld. Chili wordt een beta (2’30) + liver met Erik Mouthaan + instart eigen beeld + uitlui naar internet. Verder de waardering van afzwaaiende Balkenende. Voor 16u komen items van Chili en Ahmadinejad. Inlezen en kijken wat voor nieuws er morgen is. Brechtje overlegt met hoofdredactie over Ahmadinejad en Chili. Desi Mohr (stringer in Libanon) bellen, daarna mailen en lezen. BNN Today belt voor een live gesprek met Erik Mouthaan, maar Brechtje zegt: “ze bellen maar iemand anders.” Eric Smink komt binnen. Uitleg dat het Chili beeld er is. Instart beta wordt: juichen en een fitte tweede kompel die naar boven komt. Brechtje: “Er is veel beeld te spotten.” Eric: “Ja, we willen veel laten zien. Veel onder de grond” Brechtje: “En de tweede trap is een psycholoog.” Eric: “Vanaf de tweede kompel hebben we beeld. Beginnen we met de eerste omhelzing, focus op de familie.” Brechtje: “Erik Mouthaan FTP’t het beeld, ik weet niet hoe laat het hier is.” Brechtje checkt random beeld van persbureaus in iNews. Checkt terra.cl, een Chileense website die goed is. “Dat is het voordeel van Spaans spreken.” Planningsvergadering voor donderdag 14 oktober. 8 mensen aanwezig. Man heeft ‘Jezus redt’ op het dak gezet. Is een rechtszaak. Hoofdredacteur: “Interesseert me geen reet.” Welstandscommissie is wel raar, zegt hij, want ze kunnen dingen tegenhouden. Het zijn niet-gekozen ambtenaren die mogen beslissen. Is dat een fenomeen? De macht van de welstandscommissie? Je bent blijkbaar geen baas in eigen huis. ‘Jezus redt’ zou verstorend werken. We gaan kijken of het wat wordt. Kort geding van krakers tegen de staat: hoe maken we dat interessant voor de kijker? Wordt een hele lange procedure. ‘Goede’ krakers lijden onder Polen. Pand aan de Amstel is opgeknapt. Hoofdredacteur: kijk uit, is het een verhaal over het principe (= vormen van kraken? Langer dan 2’30. Misschien laten schieten. Doe maar onderzoek. Stalbranden/dierenbescherming. De verwarming in de stallen veroorzaakt branden. De omvang is interessant. En dieren verbranden levend. Voortzetting liquidatieproces. Bordesscène. Invalshoek: eerste liberale premier. Portretjes is elders al gedaan, maar toch een “simpel, goed idee”. Rutte de begeerde vrijgezel? Rutte’s dwangneurose? Een leuke tweede trap. Bula: laatste dag in de mijn in Chili. Een volksfeest. Brechtje: “Erik Mouthaan moet voor morgen wel wat maken?” Hoofdredacteur: “Ja, en een element moet worden: die enorme PR-show die Chili ervan maakt.” Brechtje: “Daisy Mohr gaat voor ons naar Ahmadinejad. Willen we graag zelf wat mee doen. Checken of we een standupper met de stringer kunnen doen, zodat ze kan toevoegen wat ze daar ziet: is Ahmadinejad Israël expres aan het sarren? Einde vergadering. Overleg met buitenlandredacteuren. Nabespreken dat er gisteren om 1.15u een extra

135


12.07

12.3013.00 13.06

13.37

13.45 13.47 13.48 13.51

13.56 13.57 13.58 13.59

uitzending was toen de eerste mijnwerkers naar boven gehaald werden. Daisy Mohr bellen in Libanon. Over Israël en Conny Mus. Eric Smink monteert de beta voor het 19.30u-bulletin. “Het is lastig voor een item, want er is zó veel goed materiaal… Elk uur komt er een nieuwe mijnwerker naar boven, en ze hebben allemaal zo’n mooi materiaal. De ene is pas negentien, de ander krijgt een baby… Et cetera. Dat is smullen. Ik wist van meet af aan dat dat een mooi verhaal ging worden.” Lunch Brechtje is bezig met het afhandelen van de erfenis van Conny. Is privé en blijft daarom uit dit chronologische overzicht. Redacteur Eise is bezig met spotten van beeld voor 30 seconden over Ahmadinejad. Dat kost hem een uurtje. Hij schrijft de tekst en monteert zelf. Eric Smink maakt een samenvatting van beeld van persbureau AP met de aangrijpendste reddingen. Pas vanaf de 2e mijnwerker, want de eerste doet Erik Mouthaan in Chili al. Er is zoveel beeld dat je wel moet samenvatten. Het moet om 18 uur af zijn, zodat het ook in dat bulletin mee kan. Waarschijnlijk begint hij met de zesde kompel. Vergadering van de dag van gisteren. Economiechef: Moest er echt geopend worden op een buitenlands onderwerp (Chileense mijnwerkers), terwijl het OM in de Geert Wilders-rechtszaak vrijspraak eist? Verweer Eric Smink: “Het beeld is ijzersterk, you’re missing the point als je zegt dat het een Chileens verhaal is. Dit had eigenlijk met kerst gemoeten.” Ja, maar was het een opening waard? Formatie / item over provisies/ scooters (“mooi gedraaid”) Iemand onderbreekt de vergadering: zometeen gaat de persconferentie van Yuri van Gelder live. De internet- en plv. binnenlandchefs gaan weg. Scooteronderwerp: mooi gemaakt, maar een dunne aanleiding. Vandaag:  Chili als opening, tenzij Yuri echt coke heeft gesnoven o Beta + liver + mijnmuseum Limburg + psycholoog  Waardering Balkenende, laatste dag Morgen:  De beëdiging van ministers is in Nederland niet te zien, in andere landen wel  Bankverhaal over veiligheidscode Update over Yuri: hij wil niks zeggen en blijft weg. Bespreking onderwerp weggegooid voedsel. Vergadering klaar. Brechtje overlegt met redacteur Eise over Ahmadinejad en vertrekt dan naar een sollicitatiegesprek. Redacteur Peper maakt ook een verhaal over Chili, voor 18 uur. “Het gaat om de emotie. Er is een goede quote van 17 seconden, daar monteer ik het geknuffel overheen. Nog een quote van de familie, en een sterke soundbite met “Olé!” Ik spot het mooiste beeld. Dit is wel een geval van ‘kill your darlings’.” Peper overlegt continu met Eric Smink, omdat ze allebei aan dit verhaal werken. Samen spotten: heb je dit al? 136


15.04 15.13 15.20 15.31 15.37 15.43

15.48 15.43 15.54

16.00

16.06 16.13 16.19

16.26 16.30 16.54 17.01 17.09 17.11 17.1817.38 17.43 18.12

Brechtje is terug van het sollicitatiegesprek. Bellen met Daisy Mohr. De praktische kanten van het verhaal doorspreken: morgen om 14.30u liver als Ahmadinejad in Londen is. Mail beantwoorden Redacteur Mischa komt binnen. Eise monteert. “Je moet de Hezbollah geen politieke partij noemen, want dat dekt de lading niet. Voor zulke dingen moet je oppassen.” Instart Erik Mouthaan is binnen. Via FTP, en hij moest ook nog naar een hotel in Chili, dus dat duurde even. Het beeld van Mouthaan is eigen materiaal, de rest komt van persbureaus. Bij productie de opname van de standupper in Libanon aanvragen. 1 liver kost 1150 dollar. Redacteur Judith komt binnen. Brechtje bekijkt beeld van Chilenen op AP-monitor. Op andere monitoren:  CNN  SKY  Reuters  APtv  Enex  APTN  CNN News Source / Één (België) / RTL (4-screen) / CNBC / - / Hele bula-redactie verzamelt zich om tv om 16u uitzending te bekijken.  Yuri van Gelder  Chileense kompels  Laatste werkdag Balkenende  Wesam al D. vrij  Slechte fietsenverkoop Gemaakte afspraak met productie in iNews-sheet zetten. Sheet is af. Erik Mouthaan bellen (“Die is inmiddels wel weer wakker”) Doorspreken hoe het gisteren ging. “Dat ze in die buis gingen was goed. Nee, helemaal niet stom.” Slecht nieuws: we zijn verstoten door Yuri van Gelder. Tweede trap: hoe pak je je leven op na de mijn? Doet een redacteur in Hilversum, hoef jij niet naartoe te praten. Koffie halen. Persbureaus doorlopen om nieuws te checken. Mailen en met een 16u-redacteur overleggen. Mailen met nieuwe freelancer in Rusland, financiële aspecten. Begeleiding Daisy Mohr, die moet duidelijke instructies hebben, want ze is morgen onderweg en heeft dit nog niet vaak gedaan. Dus doorlopen wat ze gaat zeggen. De vijftiende mijnwerker is boven. Brechtje wordt gebeld door Londen-correspondent Vanessa Lamsvelt. Erik Mouthaan in Chili bellen. Hij kan niet bellen, maar wel smsen. Brechtje maakt een sheet voor item van morgen: volksfeest in Chileens café. Libanon-sheet afmaken.

137


18.20 18.34 18.40 18.46 18.50 18.53

19.27

19.30

Lijsten voor Eric Smink maken, die morgen buitenlandchef is. Overdracht naar Eric mailen. Vanwege Chili-montage is hij te druk voor overleg. Sheet Erik Mouthaan doornemen. Overleg met eindredacteur Richard. Brechtje gaat de deur uit. Brechtje komt terug, want Erik Mouthaan kan de Volkskrant niet bereiken. En: “Yes! We openen op Chili, want dat is groter dan Yuri van Gelder.” In de regieruimte Erik Mouthaan maakt zichzelf op en oefent zijn intro. Chili-onderwerp is een beta en een kruisgesprek. De link naar Nederland is een interview met een Nederlandse mijnwerker in Limburg. UITZENDING

138


OVERDRACHT BRECHTJE VAN DE MOOSDIJK AAN ERIC SMINK Hoi Erik Donderdag 2 verhalen: Chili en Libanon. Zie Tim sheets. Erik instartje Chili en lookliver, Daisy Mohr is met Ahmadinejad in Zuid-Libanon. Zij maakt standupper voor nieuws (als het lukt om 15 uur, dan doet ze live de standupper voor half 8 en tevens een liver voor Z. productie moet verbinding Libanon van 14.55-15.10 nog bevestigen. Zie Tim dus en aparte mail aan Daisy, ze doet dit niet vaak dus strak begeleiden svp.. Rest praat ik je wel bij morgen, ik kom ook iets na 9 uur. O ja! Stagiair NY: Erik M. wil graag horen of het allemaal rond is. Ook met Joannie enzo. Laat je hem de stand van zaken weten? Gr Brecht Met vriendelijke groet, RTL Nederland Brechtje van de Moosdijk Chef Buitenland RTL Nieuws/Foreign News Editor

MAILWISSELING BRECHTJE VAN DE MOOSDIJK EN ERIK MOUTHAAN -----Oorspronkelijk bericht----Van: Erik Mouthaan [mailto:[email protected]] Verzonden: woensdag 13 oktober 2010 18:40 Aan: Suzanne Bosman; Brechtje van de Moosdijk; Thijs Roes; Richard Hogenkamp Onderwerp: Opzet Erik - doen we ook een coldstart met mij of gebruik je dit keer beeld?

·

Erik, wat een dag

Ja, iedereen hier schiet elke keer weer vol als je zo’n hereniging ziet. Want al hebben we er dan Š gezien, het is voor elke mijnwerker afzonderlijk weer een wonder dat hij na 2 maanden gered is en zijn vrouw of zijn vader in de armen kan sluiten. Het aantal familieleden hier in Kamp Hoop neemt af, mensen gaan naar het ziekenhuis waar de mijnwerkers zijn ondergebracht, of gaan naar de stad waar ze vandaag komen om een feest voor te bereiden. Maar er zitten hier nog steeds families te wachten. de volgorde waarin de mannen omhoog komen is bekend en dus is voor de naasten wachten tot de regering je komt ophalen om klaar te staan bij de rare gat in de grond. En zo gaat het hier al sinds vannacht.

139


INSTART · Erik, als ik die beelden bekijk die wij ook de hele dag live streamen op onze website, dan valt me op dat de president van Chili de hele tijd vooraan staat en persconferenties geeft.

Ja, president Pinera maakt er bijna een politieke campagne van OVERSTART PRESIDENT Š.zijn populariteit op te vijzelen en zijn tegenstanders mopperen al een beetje dat hij denkt dat het kennelijk om hem gaat en niet om de mijnwerkers. Maar dat beeld van die president die hier dag en nacht is, betekent veel voor de Chilenen. Je moet niet vergetenŠ. EINDE OVERSTART Š.dat dit land tot Š een dictatuur was waar mensen verdwenen en werden gemarteld. Veel leiders daarna bekommerden zich vooral om de rijke grootgrondbezitters en industriëlen. Dat de regering nu zich zo inspant voor 33 straatarme mensen uit de laagste klasse, zegt iets over de ontwikkeling van het land en dat maakt de mensen trots. ·

gaat heel snel nu

ja het tempo gaat omhoog en dat zou kunnen betekenen morgenochtend Nederlandse tijd de laatste mijnwerker omhoog gehaald kan zijn. Tussen de 1 en 2 meter per seconde leggen de mijnwerkers af. Na twee maanden wachten zoeven ze omhoog als in een lift, naar daglicht, naar de vrijheid.

RE: Opzet erik - doen we ook een coldstart met mij of gebruik je dit keer beeld? Helemaal goed. Good luck, en vergeet de Volkskrant niet. We gaan deze keer voor de maximum media exposure, toch?? Gr brecht

MAILWISSELING BRECHTJE VAN DE MOOSDIJK EN DAISY MOHR -----Oorspronkelijk bericht----Van: Daisy Mohr [mailto:[email protected]] Verzonden: dinsdag 12 oktober 2010 09:24 Aan: Brechtje van de Moosdijk Onderwerp: Ahmadinejad

140


Hi Brechtje, Alles goed? Beetje bijgekomen? Ik wilde laten weten dat Ahmadinejad hier morgen voor twee dagen op bezoek komt. Ik weet niet of jullie dat interessant vinden - en of het interessant wordt - maar ik dacht: ik laat het je weten. Hij zal een bezoek aan Zuid Libanon brengen en hij schijnt het plan te hebben een paar - symbolische - stenen naar Israël te gooien. Ook zal Hezbollah een festival voor hem organiseren in Beiroet. Nicole le Fever mailde me dat ze in aantocht is om er iets mee te doen. Groetjes, Daisy. Subject: RE: Ahmadinejad Date: Tue, 12 Oct 2010 09:38:00 +0200 From: [email protected] To: [email protected] Hoi Daisy Ja ik heb het op de agenda gezet. Z zou inderdaad met je kunnen vorken, de beelden krijgen we wel via de persbureaus. Ik geloof dat ie morgen aankomt en woensdag naar de grens gaat, he? Gr Brecht -----Oorspronkelijk bericht----Van: Daisy Mohr [mailto:[email protected]] Verzonden: dinsdag 12 oktober 2010 10:01 Aan: Brechtje van de Moosdijk Onderwerp: RE: Ahmadinejad Hi Brechtje, Hij komt inderdaad morgen - woensdag - aan. Morgenavond is er een Hezbollah 'feestje' voor hem in de Zuidelijke buitenwijken van Beiroet en donderdag gaat hij naar de grens en zuid Libanon. Ik ga er nog even over nadenken maar heb me bij Hezbollah aangemeld om donderdag mee te gaan. Je weet maar nooit...... En als Z interesse heeft in een vork is het misschien helemaal leuk als ik er dan bij ben. Groetjes, Daisy.

Subject: RE: Ahmadinejad Date: Wed, 13 Oct 2010 11:13:42 +0200 From: [email protected] To: [email protected] Hoi Daisy Ik probeerde je te bellen, ben benieuwd of je nog naar A. gaat en zo ja, wanneer. Morgen naar het Zuiden? Zou leuk zijn als Z kan vorken of evt een liver?

141


Hoewel, morgen is het nieuwe kabinet er dus er is misschien niet heel veel ruimte. Even overleggen straks? Brechtje -----Oorspronkelijk bericht----Van: Daisy Mohr [mailto:[email protected]] Verzonden: woensdag 13 oktober 2010 11:17 Aan: Brechtje van de Moosdijk Onderwerp: RE: Ahmadinejad Hi Brechtje, Wat vreemd, niets gehoord en geen oproepen uit H'sum. Ja, morgen ga ik naar het Zuiden. De timing is nog niet helemaal duidelijk. Vanmiddag haal ik mijn 'Hezbollah perskaart' op en hoop ik meer te horen. Ik ben vandaag verder goed te bereiken en anders per mail. Groetjes, Daisy. Subject: RE: Ahmadinejad Date: Wed, 13 Oct 2010 11:18:37 +0200 From: [email protected] To: [email protected] 00961 392 0854 dit nummer?? Zal het straks even in de vergadering bespreken, ik vind het een super spannend verhaal. Zou er daar LIVE mogelijkheid zijn of moeten we dan onze eigen camera meenemen?? Gr B -----Oorspronkelijk bericht----Van: Daisy Mohr [mailto:[email protected]] Verzonden: woensdag 13 oktober 2010 15:45 Aan: Brechtje van de Moosdijk Onderwerp: RE: Ahmadinejad Hi Brechtje, Youssef regelt de zaken voor EBU. Zijn nummer is ----------------------- [weg ivm privacy – DdK]. Harold heeft besloten niet helemaal naar de grens te gaan ivm met deadlines etc. Sowieso beter om mijn eigen vervoer te hebben zodat ik flexibel ben. Ik regel iets goeds. Zullen we het later vandaag nog even over de inhoud hebben? Kan natuurlijk per email als dat beter uitkomt. Als ik een beetje weet wat jullie wensen zijn, zet ik iets op de mail. Kan ook nog morgenochtend want het is dus allemaal niet zo gek vroeg. Ik ga wel heeel ruim op tijd op pad want het zal wel druk zijn en veeeel security.

142


Groetjes, Daisy.

Subject: RE: Ahmadinejad Date: Wed, 13 Oct 2010 15:47:39 +0200 From: [email protected] To: [email protected] Ok ik ga aan de slag om 15 uur te regelen, hoop dat het kan. Qua inhoud: misschien kan jij alvast een paar regels op papier zetten wat jij belangrijk vindt, jij bent de expert, maar ik zal ondertussen ook alvast nadenken!! Groet, Brecht -----Oorspronkelijk bericht----Van: Daisy Mohr [mailto:[email protected]] Verzonden: woensdag 13 oktober 2010 16:26 Aan: Brechtje van de Moosdijk Onderwerp: RE: Ahmadinejad Hi Brechtje, Hier wat punten. Misschien vind je het tribunaal een ingewikkeld zijspoor maar het is wel heeel relevant én in NL. Groetjes, Daisy. Uniek dat de Iraanse president vandaag aan de grens met aartsvijand Israël staat - wat gaat hij daar zo doen/heeft hij daar net gedaan. Beetje sfeer uit de omgeving - het zal wel een soort carnavalssfeer zijn maar met veel beveiliging. Dit is een van de meest turbulente grenzen ter wereld. Er heerst een constante oorlogsdreiging. Het Zuiden van Libanon werd in de zomeroorlog van 2006 tussen Israël en Hezbollah voor het laatst verwoest. In dit dorp, Bint Jbeil, vonden hevige gevechten plaats en het lag helemaal in puin. Iran heeft miljoenen dollars gestoken in de wederopbouw van dit deel van Libanon. Dit is sowieso een controversieel bezoek. Zeker niet iedereen in Libanon zat hierop te wachten. De prowesterse coalitie ziet dit bezoek als een provocatie. Zij vinden dat Iran veel te veel steun geeft aan Hezbollah en daardoor veel macht heeft in Libanon. Deze sji'ietische groep is zwaarbewapend, wordt door het westen gezien als terroristische organisatie en ook binnen Libanon staat zeker niet iedereen achter ze. De spanningen tussen Hezbollah en andere politieke partijen lopen de laatste weken enorm op. Dat komt grotendeels door het in Leidschendam gevestigde tribunaal dat de moord op voormalig premier Hariri onderzoekt. Er wordt verwacht dat leden van Hezbollah voor het eind van dit jaar zullen worden aangeklaagd. Daarom probeert Hezbollah met man en macht voor elkaar te krijgen dat alle politieke partijen het tribunaal nietig verklaren. Ze oefenen steeds meer macht uit om dat voor elkaar te

143


krijgen. Premier Saad Hariri - zoon van de vermoorde premier - piekert er niet over de steun voor het tribunaal op te geven. Nog iets meer over zijn programma in Libanon. Het is de eerste keer dat hij Libanon bezoekt. Wat heeft hij gedaan/wat staat er verder nog op het programma? Naar verwachting vertrekt hij vrijdag weer.

Hoi Daisy, De live-verbinding voor 15 uur is nog in aanvraag, we wachten op de bevestiging maar ik neem aan dat het goed komt, anders een ander (later) tijdstip, en dan maar geen liver met Z. Over je mail: heel goed, deze aanzet. Wat we straks uit elkaar moeten halen is de liver voor Z (bv met 3 vragen), en de standupper voor het nieuwsverhaal. Om met de laatste te beginnen. Het lijkt me mooi als we het verhaal beginnen met jouw standupper, van ongeveer 15 seconde (even timen) Bv zoiets: (de tussen haakjes dingen kunnen natuurlijk weg) Daisy: "Het is uniek wat hier achter me gebeurt, nog nooit eerder (ja toch?) stond de president van Iran zo dicht bij het land dat hij naar eigen zeggen van de kaart wil vegen. Dit is een van de meest turbulente grenzen ter wereld. Dit dorp, Bint Jbeil, werd 4 jaar geleden in de oorlog tussen Israël en Hezbollah compleet verwoest en met Iraans geld weer opgebouwd. (net als veel dorpen in Zuid-Libanon) Het bezoek wordt daarom door Israël gezien als een regelrechte provocatie. Maar ook de internationale gemeenschap (vooral Amerika) is bezorgd, die wil Iran, een land dat aan kernwapens werkt, juist isoleren. " Maar natuurlijk moet je de tekst aanpassen naar de actualiteit (misschien heeft hij al iets gedaan, de steen gooien hoop ik dan ;-). Wat er verder gebeurt in het bezoek kunnen we laten zien in het filmpje dat wij maken van de beelden van de persagentschappen. Let op, jij bent voor ons nu Midde-Oosten correspondent dus we willen ook graag de visie van Israël, Iran weten, niet alleen wat het voor Libanon betekent. Het Hariri tribunaal zou ik absoluut uit de standupper houden, dat is te ingewikkeld. maar wellicht kan het wel in de liver. Z stelt je een paar vragen, maar afhankelijk van de actualiteit kunnen we er al een paar verzinnen/kiezen Bv - waarom doet A. dit? - Iedereen is erg bezorgd over dit bezoek, Amerika vooral, waarom? (maw wat zijn de risico's) (uit de hand lopen etc, gevolgen stabiliteit Libanon en waarom dat voor de wereld belangrijk is: mogelijk nieuwe oorlog met Israël??) - hoe reageert Israël?

144


of zo? we hebben morgen nog tijd, Eric zal je waarschijnlijk even bellen in de ochtend.. Succes!! Gr brechtje

145


8.1.d. RTL NIEUWS | DONDERDAG 14 OKTOBER 2010 | OBSERVATIEDAG 2 Eindredacteur: Ilse Oppenneer Chef buitenland: Eric Smink Hoofdredactie: Harm Taselaar en Pieter Klein 8.45 8.47

Eric Smink haalt op. Mogelijke onderwerpen voor vandaag doornemen: Chili, HIV geconstateerd in Amerikaanse porno-industrie, maar correspondent in Chili is belangrijker. Armeense bende licht Medicare in de VS op, de kleinste mens ter wereld is een Nepalees (mooi beeld), NAVO beschermt de Taliban. Eric leest geen kranten, want die zijn ’s ochtends al achterhaald. 8.55 Vergadering voorbereiden. 9.00 Mail doorlopen. NYT/BBC/Spiegel/Le Monde checken (dubbelcheck of niks gemist is). 9.06 Start vergadering. Yuri van Gelder zwijgt nog steeds. Er komt een persconferentie in Portugal, maar alles blijft onduidelijk. Binnenlandcoördinator stuurt verslaggever Betty Glas. 9.09 Portretje Rutte. 9.10 Antikraak is een booming business. 9.13 TNT versus de bonden. Zet plannen door en mensen niet op straat: win/win. Door SP aangevoerd militant clubje. Wat merk je ervan aan je eigen deur? Bedrijven merken het niet meer. Postbodes lezen de envelop niet meer. 9.19 Erik Mouthaan verslaat het Chileense volksfeest: livertje. Lessen leren, want hoe krijg je de mijnen veilig? Loslopend beeld in een nieuwstrapje. 9.21 Daisy Mohr: Ahmadinejad gaat Israël provoceren in Libanon door een steen te gooien. Ze gaan naar een park dat door Iran betaald is. 9.23 Internet: een reclame van Philips geeft ophef in Singapore. Ook hebben ze vandaag de meest gastvrije stad van 2010. 9.25 Binnenland: het kort geding tegen de man die ‘Jezus redt’ op zijn dak heeft geschilderd. (zitting) 9.27 Orgaandonoren via Hyves: 25.000 nieuwe aanmeldingen (na privacy en loverboycampagnes). Wat is de meetbare impact? 9.32 Korten op huishoudelijke hulp als je kinderen van 5 tot 12 jaar hebt: moet gecheckt worden. 9.34 Machinisten die door rood rijden worden niet vervolgd: checken, want dat is raar. 9.35 In de VS is een opnamestop van porno omdat een acteur met HIV geïnfecteerd is. Het is een gigantische industrie, en condooms worden weinig gebruikt, want dat is een afknapper. “Dit is echt een doelgroep-item” (Eric). 9.37 Prostaatkanker kan blijken uit urinetest. 9.39 De kleinste man ter wereld is 66 cm. Een Nepalees kereltje van 18 dat op de schoot van zijn moeder zit. “Superschattig.” 9.40 Samenvatting. Einde vergadering. 9.41 Eric wil de eindredacteur van Z vertellen dat er in de middag een livertje met Daisy Mohr is. 9.42 Hoofdredacteur Harm Taselaar tegen eindredacteur Ilse Oppenneer: het onderwerp met Wesal al D. riep gisteren thuis en in de sportschool enorm veel vragen op. Maar Ilse 146


9.50 9.53

9.57 9.59 10.0 3

10.0 9 10.1 7 10.1 9 10.2 1 10.2 2 10.3 4 10.3 5 10.5 0 10.5 3 10.5 6 10.5 7 10.1 8 10.3 1 10.3 4 10.3 8

heeft geen tijd om er vandaag een uitleg in te proppen. Eric: “Dat is het lastige, er is vandaag al zoveel bekend, het kabinet op het bordes, Chili, de persconferentie van Yuri – er staat al veel vast. Dus ik wil al vroeg een plek voor Libanon in het draaiboek zien, want ik maak me zorgen of er genoeg ruimte is.” Oude mail doorlezen. Checken of er beeld is bij het prostaatverhaal. Niet op de gewone feed in ieder geval, maar misschien heeft Enex wat, want het is een Brits onderzoek. Ook de BBC heeft geen beeld. “Er is geen spat beeld van”. Dan moet je het anders inzetten, maar het is ook nog eens een Engels (buitenlands) onderwerp. “Dat wordt niks vandaag.” Overleggen met Ilse. Eric kan voor drie uur het meeste klaar hebben, dan heeft hij een algemene feedbackvergadering waar hij bij moet zijn. Prostaatonderzoek en Ahmadinejad. Logistiek is voice-tekst niet te doen. “Ilse, je zit al zo vol, maar er is nieuws over de Tea Party, NAVO, verzekeringsfraude. Dat je in ieder geval weet wat je weggooit.” Verhalen voor een andere dag. Ilse: “We doen Chili met een beta, maar we moeten afspreken om dat kort te houden. 1’30.” Overleggen met Brechtje die net binnen komt. Overleg met eindredactie Z. Daisy Mohr doet standupper over Ahmadinejad. Drie uur livertje geboekt. Eindredactie: gewoon doen, dan zijn we even weg uit Den Haag. Overleg binnenlandchef: eiwit prostaatkanker een bila-onderwerp? Met een Nederlandse oncoloog. “Maar is het baanbrekend of een klein stapje?” Lezen en mailen. Overleg met Brechtje. Liver Koffie halen Reuters bellen of ze beeld hebben van prostaatkankerverhaal. Reuters heeft niks, ze gaan checken bij ITN. Beeldredacteur Jan de Boer mailt dat morgen te zien is hoe de boor door het einde van de Gottharttunnel kom. Eric: “Dat is een mooi plaatje, en daar gaat het om.” Bespreken met internet. Bellen met Daisy Mohr. Overleggen met Brechtje. Agenda (TIM) doornemen. Eric: “Ik ga veel te royaal met mijn eigen tijd om, dat komt door jou! Dit is niet representatief!” Eric wil Berlijn-correspondent Jeroen Akkermans bellen, want hij heeft een voorstel gedaan over een item over Hitlermuseum. 147


10.4 1 10.4 2 10.5 0 10.5 5 10.5 8 12.0 2 12.0 8 12.1 4 12.2 2 12.3 0 12.3 4 12.3 8 12.4 1 12.4 5 12.4 8 13.0 0 13.3 5

Eric: “Ik zie dit geen verhaal worden. Misschien voor laat. We doen natuurlijk ook aan gatekeepen.” Planningvergadering. Ziekenhuizen en Wilders-proces. OM eist vrijspraak. Eric: er is een persconferentie van Van Gaal met nieuws over Van Basten en Robben. En woonboten uit Nederland gaan naar Londen, want het is er goedkoper om op het water te wonen. Er is een makelaar die zich daarin heeft gespecialiseerd. Door de schoolvakantie zijn de huisjes vol en is er een uittocht, moeten we daar wat mee? Einde vergadering. Hitler-voorstelling pitchen, maar Ilse ziet het niet zitten en Reuters heeft geen beeld. EO belt waar Erik Mouthaan zij beeld vandaan heeft. En Jeroen Akkermans belt waarom Eric tijdens een live vork belt. Ook komt er taart binnen omdat er gisteren 195.000 unieke bezoekers op de site waren, met 1,3 miljoen pageviews. Brechtje: “Libanon staat niet in het draaiboek… Even afwachten.” Eric overlegt met de eindredacteur van Z. Eric probeert Ilse tijdens een overleg te overtuigen dat Libanon erin moet. Bespreekt met Brechtje dat het stom is om Libanon te laten schieten als hoofdredacteur Harm er tijdens de vergadering gisteren zélf om vroeg. Overleg met Z over Libanon-uitleg. Erik Mouthaan in Chili bellen, dat hij iets voor de cascade moet opnemen, want het item komt door het kabinet op het bordes achterin de uitzending. En heeft de 32e kompel een dochter gekregen die Esperanza (hoop) heet? Redacteur Mischa instrueren: feiten checken. Erik Mouthaan bellen om feiten door te geven. Eric heeft een algemene feedback vergadering waar ik niet bij ben. Vergadering over gisteren.  Chili: de psycholoog kwam uit de lucht vallen, vindt de verslaggever die de mijnwerkers in Limburg deed.  Yuri: de beta is goed, maar verslaggever Mark vond het een onprettig onderwerp. En bovendien was het item erg stellig; er werd vanuit gegaan dat Yuri inderdaad drugs gebruikt had. Plv. hoofdredacteur: “Mark is ervaren, hij wordt gewoon geacht om dat te doen. Maar hij heeft niet gesputterd.” Hij is niet tevreden met de liver.  Beëdiging ministers: het was een eigen nieuwtje dat het in andere landen wel openbaar is. “Agendanieuws op een eigen manier ingestoken.”  Levensloopverhaal ging alleen mee in de late uitzending, terwijl het wel een 148


14.0 0 15.1 6 15.3 8 15.5 5 15.5 7 16.1 0 16.2 7 17.2 7

eigen nieuwtje was. Vandaag: bordes. Het is een klein clubje (12 ministers). Portretje van Mark Rutte. Er is een show vanavond op de NOS waar ze zich presenteren. De redactie vindt het raar. Pieter Klein: “We hebben afgehaakt vanwege de locatie en de NOS had het al.” Verder: antikraak neemt een vlucht en dat is goed voor het land. Chili op het eind van de uitzending met een lookliver met Erik Mouthaan. Ilse: Dingen die boven de markt hangen: Libanon en TNT. Brechtje: “Raar dat we allemaal besloten hebben dat het belangrijk is, en ik snap wel dat we wat anders moeten weggooien, maar we hebben wel iemand ervoor ingezet. Dat kost veel geld.” Einde vergadering. Brechtje overlegt en pitch een idee bij Pieter klein over de verkiezingen in Myanmar/Birma. “Ja, leuk idee, probeer maar.” Eric is terug van een digitaliseringscommissievergadering, de feedbackvergadering ging niet door. De vraag was: wat gaan we archiveren? Gescheiden audiosporen. Stagiaires voor New York bellen. Er zijn drie kandidaten en Eric heeft voor één een lichte voorkeur. “Er is één blij iemand en twee niet zo.” Meeting verzetten. Overleg met Brechtje Met Brechtje overleggen over Daisy Mohr. Afstemmen economieverhaal: correspondent Silvia Brens in Griekenland  hoe gaat het met de cisis? Wat is interessant voor nieuws? Het verhaal gaat 2x mee in Z. Ze doet een interview met de minister van Financiën: belastingmoraal en een of twee quootjes voor volgende week.

Eric Smink: “Het lastige is dat je als buco niet een linker- of rechterhand hebt. De nieuwsdienst en bico kunnen uitzoekwerk delegeren aan redacteuren, maar ik moet dat zelf doen. Je hebt dus op zo’n dag dat je van micro-dingen bezig bent tot beleidsdingen, zoals vandaag dat ik ook vergaderingen ga doen. Ik kan niet aan een redacteur vragen om graphics te regelen, want de eerste komt pas om 11 uur binnen. Maar vóór 11 uur moeten die graphics al aangevraagd zijn, want anders heb je het risico dat ze in de rij moeten staan omdat andere redacties ook bestellingen hebben gedaan. En onze redacteuren zijn ook gewoon bezig met hun eigen verhalen. Die hebben geen tijd om dingen na te bellen en uit te zoeken. Maar zo’n prostaatverhaal op de telex nalezen, dat vind ik geen uitzoeken, en dat zou ik ook bij me houden omdat ik wil kijken of er een verhaal in zit. Ik merk dat er toch meer en meer bucotijd in komt, want bijvoorbeeld tijdens het weekend, als ik geen buco ben, dan krijg ik toch allemaal vragen omdat correspondenten ook weten dat ik op de redactie ben. Terwijl ik zelf de A-redacteur ben (dus het belangrijkste verhaal moet maken). Daar kan ik uiteindelijk pas na een uur of twee aan beginnen.”

149


Terugblik op Chili item gisteren: “Het was uiteindelijk enorm gestress omdat ik om 18.30 uur, een uur voor de uitzending, iets in Avid wilde copy-pasten, maar de computer viel uit. Allemaal alarmmeldingen. Ik heb 25 minuten met de helpdesk aan de telefoon gehangen, waarin ik verder dus niets aan het onderwerp kon doen. Ik wilde nog wat met graphics doen, iets met het beeld, maar dat ging niet meer. De beta moest ook nog ingesproken worden, dus ik had enorme haast. Ik kwam één minuut voor de uitzending met de tape de regie binnen, terwijl ik de regisseur al hoorde zeggen: “Als we de opening niet hebben, gaan we wat anders doen…” Maar ik zei alleen maar heel rustig: “Hier is hij.” Daar ga ik geen bombarie over maken, daar heeft niemand wat aan. De beta werd door dat tijdgebrek heel anders dan ik had bedacht, want ik heb er wat aan lengte uit gesloopt, en uiteindelijk twee quotes aan het eind toegevoegd. Ik kijk vaak wel naar het Journaal hoe zij een onderwerp hebben aangepakt, maar altijd pas achteraf, want ik wil niet beïnvloed worden door hun tekst. Ik wil ook niet weten wat Peper r (deed ook Chili) schrijft, het moeten mijn eigen woorden zijn. Wel wilde ik hetzelfde doen als zij had gedaan: zes kleinere scènes van mijnwerkers die hun familie weer in de armen sluiten over een groot ander shot. Maar daar had ik geen tijd voor.”

Eric wil Ahmadinejad in Libanon in de uitzending, maar eindredacteur Ilse wil zien hoe het loopt, omdat ze vanwege de kabinetspresentatie al een overvol draaiboek heeft. Brechtje en Eric zijn het er niet mee eens, want ze vinden dat er dan in de vergadering al wat van gezegd had moeten worden. Bovendien wilde Harm dit hebben. Er is een liver geregeld met Daisy Mohr, de stringer in Libanon. Brechtje vindt dat je dat niet zomaar kan afzeggen. Eric Het is dagelijks een gevecht met de eindredacteur voor onderwerpen waarvan je vindt dat ze aandacht verdienen. Sinds jaren is het beleid: de opening van het Nieuws is binnenlands nieuws, tenzij… Maar gisteren was Chili de opening. Daarvan zegt de chef economie dan ook dat hij het raar vindt dat dat de opening is, en dat het wat lang duurde. Maar dat ging niet om het feit dat het om Chilenen ging, maar om het verhaal, de emotie en het beeld. Dat was gewoon heel erg krachtig. Ik had vanochtend toch voorspeld dat het zo zou gaan? Ik wist dat Libanon een probleem ging worden. Ahmadinejad gaf alleen een speech, en dat was vooral symbolisch. Hij ging ook geen steen meer naar Israël gooien. Daarom wilde Ilse het niet echt hebben, ze liet het afhangen van wat er ging gebeuren. Maar het is een belangrijk verhaal. Daar moet je dan voor vechten bij de eindredacteur. Je moet druk uitoefenen. Brechtje heeft erop aangedrongen tijdens de vergadering, en toen Berry om 13:30u binnenkwam heb ik het hem toch laten maken, zodat hij het kon aanbieden en pitchen bij Ilse. Berry maakt beta’s die populair zijn bij de eindredactie, dus dan vraag ik aan hem of hij het wil doen. Zo bied je het verhaal als het ware met een strik eromheen aan. Vervolgens heeft Ilse er met de koptelefoon op naar gekeken en een minuut voor Libanon uitgetrokken. Je moet een beetje een spel spelen. Het gaat er ook om dat Daisy Mohr een standup deed, dat vindt Ilse leuk. Misschien ook een beetje omdat het om een vrouw ging, maar vooral omdat het niet zo’n officiële correspondent is. Meer een vriendin die ergens gewoon veel vanaf

150


weet. Net als Conny Mus. Die wist veel, maar je wilde ook een biertje met hem gaan drinken. Dat heb ik dus helemaal niet met Gerri Eikhof van de NOS. Of Eelco Bosch van Rosenthal, die is ook zo officieel en houdt het liefst lange verhalen voor het Witte Huis. RTL wil dat juist niet. Oh, Noord-Korea afgelopen zaterdag, daar wil ik het niet eens over hebben… Nou vooruit. Onze correspondent Marije Vlaskamp zit in China. En zaterdag was qua media een gekke dag, want toen werd bekend dat die Chinese dissident de Nobelprijs voor de Vrede had gewonnen. Tegelijkertijd ging CNN in China op zwart en kon je niet meer zoeken op Nobelprijswinnaar op Google. Het was dus duidelijk dat China aan de knoppen zat. Vervolgens werd toen bekend dat Noord-Korea aan de andere kant van Peking visa aan journalisten uitgaf. Marije heeft toen geconcludeerd dat dat gewoon niet kon, want journalisten mogen nóóit Noord-Korea in. En wij varen op wat de correspondent zegt, in zo’n geval. Wouter Zwart van de NOS ging wél, en die mocht dus het land in. Maar ja, ongelofelijk dat de NOS dan besluit om hem op zaterdag achteraan in de uitzending te zetten.

151


8.1. e. RTL NIEUWS | WOENSDAG 14 OKTOBER 2010 | TRANSCRIPT 4.2 RTL NIEUWS transcripties van de vergaderingen OBSERVATIEDAG 1 Transcript vergadering 13/10/10, 9.00 uur Brechtje: Ik heb Erik [Mouthaan – DdK] net gesproken. Hij doet om 10.00 uur nog Z en live en Koffietijd en gaat dan even slapen. Hij heeft een instartje van 55 minuten gedraaid van de eerste redding. Harm Taselaar: Seconden? Brechtje: Eh ja, seconden. Ultrakort. Dat willen we bij zijn liver vanavond om half acht instarten. En we maken een nieuwsbeta met de hele riedel om half acht. Harm Taselaar: En hij zit vanavond in het bulletin? Brechtje: Jaja, we hebben een liver met Erik. En hij heeft daar dus zelf dingen gedraaid. Dingetjes van een minuut. En eh... Nou ja, that’s it, so far. Harm: En hoe ga je die liver opzetten? Er zit zometeen een deskundige he, zo’n psycholoog, is dat die vent van gisteren? Onbekend: Nee, een dame. Want we hadden een tweede trap namelijk over wat de mensen hebben meegemaakt en hoe ze verder moeten. Dus dat was de tweede trap. Ik weet niet hoe ver dat al voorbereid is. Dat gaan we toch doen? Liesbeth (planning):Ik weet van niks. Brechtje: Dat hadden we toch afgesproken tijdens de weekplanning? Liesbeth: Nou, ik heb erbij gezeten, maar het zegt mij niks. Brechtje: We zouden toch iets met een deskundige... We hebben het gisteren... Liesbeth: Ik weet echt van niks en de planning weet van niks. Brechtje: We hebben het gisteren nog herhaald. Harm: We hebben nog een paar uur toch? Liesbeth: Ja. Harm: Zo van, wat betekent het, wat maakt het met je los, en waarom gaat je huwelijk kapot. Jeroen: Is het nog... Ik zag in het AD een oude Limburgse kompel die 24 uur in een ingestorte mijn zat. Harm: Ja, daar is over nagedacht, maar toen ben ik heel hard uitgelachen, dus dit onderwerp doen we absoluut niet. Sorry. Zijn we het een keer eens... Jeroen: Oke, jammer. Ja met alle respect, die man heeft het meegemaakt! Harm: Wat ben je toch een soort racist, eigenlijk. Jammer, zo’n Limburger. Brechtje: Nou ja, zo iemand kan natuurlijk wel in een beta als ervaringsdeskundige. Liesbeth: Ik heb gisteren gesproken met de studiogast, of tenminste de vork in de uitzending tussen 11 en 13 uur, en die man die 12 jaar onder de grond heeft gezeten, die heeft ook wel eens vastgezeten, die zegt dat hij wel een idee heeft hoe dat is, maar veel verder kom je ook niet. Laatste mijnramp in Nederland was in 1947 en eh, deze man heeft wel eens ergens een uurtje vastgezeten, maar ja. *Door elkaar*

152


Harm: We gaan door. Brechtje: Ik heb verder nog niks. Harm: Oke. Brechtje: Wel allemaal mooie features die zijn binnengekomen. 3:00-4:55 Voedselverspilling (honger in de wereld, 51 kilo weggegooid per persoon per jaar) 4:56-5:32 Wesam al D. 5:33-7:16 Levensloopverzekering, spaarloon 7:16-8:55 Banken beginnen campagne veilig internetbankieren 8:56-11:35 Internetbankieren via apps zou niet goed beveiligd zijn 11:45 Harm: Had jij nog wat? 11:50-12:55 Brechtje: Nou het enige leuke is Ahmadinejad die naar Libanon komt. Maar volgens mij wordt dat morgen pas leuk. Harm: Stenen gooien? Brechtje: Ja morgen gaat hij... Vandaag krijgt hij een feestje bij de Hezbollah, maar ik moet even uitzoeken hoe laat het allemaal begint, en wanneer er beelden van komen. En morgen gaat hij naar de grens en een symbolische steen gooien. Harm: Wat een vreselijke man is dat toch. Brechtje: Er zijn ook dreigingen van allemaal onbekende groeperingen, van wee je gebeente als hij voet daar in die buurt zet, dan krijgen we rampspoed. Heel Libanon gaat eraan. Economie: Bestaat er een kans dat het per ongeluk uit de hand loopt, dat een of andere gekke Joodse kolonist hem helemaal voor zijn flikken schiet? Of is hij net te ver van... Brechtje: Ja, natuurlijk is die kans er. Dat zijn nou net... Dat soort dreigementen, ja, stond ook in de Hare... Harm: Ik denk dat de Israëlische geheime dienst hier ook wel rekening mee houdt. Brechtje: Ja, ja. Het is hartstikke spannend, alleen ik weet niet of het vandaag... Ligt er een beetje aan hoe laat dat allemaal gebeurt, dat heb ik nog niet kunnen checken. En verder heb ik het nog niet kunnen bekijken. 12.55-14:37 Yuri van Gelder 14:38-16:38 Internet: Beste en slechtste premier poll.

153


Transcript planningsvergadering 13/10/10, 11:30 uur 16:20 Kort geding krakers tegen de staat 16:29 ‘Jezus redt’ (nog geen uitspraak) --> dwangsom moet stoppen. De macht van de welstandscommissie. 23:31 Krakers proberen via rechter kraakverbod ongedaan te maken 28.44 Dierenbescherming presenteert rapport over branden in stallen 33.45 Voortzetting liquidatieproces 35:12 Bordesscène nieuwe kabinet (portretje van Rutte) 37:58 Wij hebben de laatste dag in de mijn. Erik vertrekt morgen is het plan... Harm: De laatste dag in de mijn! Uhuuuuhuuu... Liesbeth: Wordt opgenomen Harm, gedraag je nou even! *Door elkaar* Harm: Nee, dat is belangrijk, de laatste dag in de mijn. Brechtje: Nou ja, we hebben eigenlijk nog niet besloten, omdat we nog niet weten hoe snel het gaat. Maar als het gaat zoals het tempo nu is, verwachten we dat vannacht rond vier uur is het afgelopen. Ja Erik blijft gewoon, want er kan altijd wat mis gaan en vertraging, maar je wil natuurlijk dat moment dat ze er allemaal zijn en dat het echte feest kan losbarsten. Mogen journalisten als die mannen er zijn zelf afdalen en daar een standuppertje opnemen? Brechtje: Ja dat zou wel leuk zijn. Hier liggen alle uitwerpselen... Haha. Dat zou briljante televisie opleveren. Brechtje: Nou ja, het echte grote volksfeest mag pas beginnen als ze allemaal uit quarantaine zijn over twee dagen. Maar dan zijn we allang weg. Jeroen: Moeten we daar niet bij blijven? Brechtje: Ah nee joh, dat is dan een beetje geweest. Het is goed. We hebben die beelden die we allemaal krijgen. Harm: Dan moeten we weer gaan boeken, kost weer centen. Brechtje: Nee, maar weet je, het volksfeest als ze allemaal boven zijn, het feest is natuurlijk al, dan krijg je weer zo’n speech van de president... De held, de echte held. Maar eh, in principe moet Erik wel wat maken toch, of vinden jullie van niet? Als laatste ding? Harm: Misschien ook dat Chili er zo’n enorme PR show van heeft gemaakt. Dat vind ik een heel aantrekkelijk element. En dat hebben ze nou met andere dingen ook al gedaan, een beetje met onze... Dus ik weet niet hoe ze ermee omgaan, maar dat is toch wel heel opmerkelijk. Brechtje: Dat is wel, die president ook die die ratings had, en die dan nu allemaal een beetje opkrikken. Heel irritant, vind ik. Dat is een leuke invalshoek. Het andere leuke is Ahmadinejad die morgen naar grens van Israël gaat. Hij bezoekt daar in ieder geval twee van die betwiste plaatsjes waar toen oorlog over is gevoerd. Daar gaat hij even kijken. Allemaal heel... Harm: En wat proberen we daarmee? Brechtje: Nou, Daisy Mohr haalt straks in ieder geval haar Hezbollah perskaart op en die mag dan in ieder geval mee. Harm: En ze gaat voor ons?

154


Brechtje: willen. Harm: met deze... Brechtje: Harm: Brechtje PR... Harm: Brechtje: Harm:

Brechtje: Harm:

Brechtje: Harm: Brechtje:

Nou, ook voor de krant, maar we moeten laten weten of wij dan wat Nou, ik ben er groot voorstander van om hier zelf iets mee te doen, hoor, Kijk, als wij iets willen, ik kan kijken of ze een liver kan doen of zo, of dat ze echt met een cameraman, ik weet niet of dat nog lukt... Nou ja, ik denk dat er genoeg spullen, dat alle internationale persbureaus... : Daarom, dat regelt Ahmadinejad natuurlijk wel, want dit is een En zij kon niet regelen dat ze ter plekke iets van een standupper maakt? Nou dat moet ik even checken, of dat kan. Of een liver voor Z of zo. Dat zou wel leuk zijn, als dat kan. Dat is een meisje die zit... Een mevrouw die zit in Beiroet en die heeft een enorm goede producer, en een leuk mens ook. Aardige mevrouw. Ja. Ja. Heel goed. Maar ik kan kijken of ze misschien ‘s middags een liver voor Z kan doen. Nou dat zou ik, als ze er nou bij staat, dan zou ik het mooi vinden dat ze toevoegt wat zij ziet. Weet je, dat vind ik nou het mooie van correspondenten. Anders krijg je dat standaardpraatje. Ze moet toevoegen dat hij met intens genoegen daar de Israëliërs staat te sarren of weet je... Dat soort elementen, die vind ik nou mooi. Ja, precies. Als ze dat kan doen, dan zou ik dat heel erg graag willen. Ja. Ik ga het met haar bespreken.

Transcript vergadering uitzending van gisteren 13/10/10, 13:30 uur Pieter: Oké, we gaan beginnen met de uitzending van gisteren. We hadden op kop Chili, met een kruisje Erik. Goed gedaan. Dan Twan bij het procesWilders. Jeroen (eco): Nog even over Chili… Was dat het belangrijkste nieuws? Pieter: Nee niet het belangrijkste, maar wel waar je lekker mee de uitzending mee inkomt. Als je al… Daar had ik het met Brechtje over, dat proces, al na het derde shot met een bijna slapende Moszkowicz , dat is niet echt lekker een uitzending binnenkomen. Het was terecht dat we dat lieten zien, maar op zich… Brechtje: Maar had je dat een betere opening gevonden? Jeroen: Ja nee, dat vraag ik aan jou, een buitenlandse opening… Wel boeiend… en niet belangrijk. Tenminste, daar kan je over discussiëren. En what’s in it for you zit er ook niet in. *door elkaar* *hartstikke veel kijkplezier!* Brechtje: Het nieuws was ook dat het eerder zou beginnen, een paar uur. Daar ging het ook om, dat hadden ze wel met veel bombarie aangekondigd. Jeroen: … En een haatzaaiende parlementariër die voor een deel wordt vrijgesproken, dichtbij. *door elkaar* nee niet vrijgesproken, alleen de eis!* … We hebben het al jaren over die man…

155


*Dat is een onderdeel van de tenlastelegging* … Ik vond Chili een goede opening en ik heb met veel plezier zitten kijken, maar ik was verrast door de opening. En ik snap het ook wel… Eric: Het is goed om te verrassen… We zijn zo voorspelbaar als de pest… Zo voorspelbaar dat als we een goed verhaal hebben, jij verbaasd bent. Pieter: Ik hoop toch niet dat het opgenomen wordt! *door elkaar* Eric: Ik vind het raar dat je het kwalificeert als een buitenlandverhaal. Het was gewoon een ijzersterk en spannend verhaal, dat maakt niet uit waar het is. En we hebben te weinig mijnen om het hier te kunnen produceren… *Dit had het kerstverhaal moeten zijn.” Brechtje: Ja, precies. Belachelijk dat ze zo… Eric: Maar als je zegt dus dat het een Chileens verhaal is… dat is missing the point. Het maakt niet zoveel uit, het gaat erom dat het iedereen grijpt. Erik had een schitterende liver waarin hij heel veel kwijt kon, allerlei dingen, wetenswaardigheden over hoe ze het gingen aanpakken, die we nog niet hadden verteld. Dus dat was inhoudelijk goed voor de kijkers. Jeroen: Ja, maar is het daarmee een opener? Ik vond het een interessant verhaal, maar is het de opening van het nieuwsblok? Ik dacht toch, hé, dat verrast me. En ja, wat dan wel… Wilders… Dat wilde ik hier even ter discussie stellen. Richard: We hadden ook nog de autobrandbende. Liesbeth: Die stond aanvankelijk op kop. Pieter: Daarvan vind ik dus terecht dat Chili hoger staat, omdat het best een aardig verhaal was, maar het was vrij ingewikkeld. Het is nog steeds vrij ingewikkeld. Ik had er behoefte aan… Misschien hadden we het in een graphic moeten zetten, om even te laten zien hoe het werkt. Ik moest erg opletten. Richard: Ik denk dat, ja, die hadden we dan van tevoren gewoon klaar moeten maken. Jaap had daar de fut niet meer voor, die was om half drie ’s ochtends vertrokken. Ik heb het item net pas gezien, want ik was aan het bellen tijdens de uitzending met gasten voor de extra uitzending, dus ik heb het gisteren niet goed gezien. Ik begrijp het wel, maar dat is geen maatstaf, want ik ken het verhaal gewoon. Jeroen: Ik begreep het niet. Ze gaat een proefritje maken met een nieuwe auto, dan kopiëren of jatten ze het een en ander, en dan… je koopt een tweedehandse auto… Richard: Die man, die de dupe was, die legde het goed uit. Die liet goed zien wat ze dan kopiëren. Die proefrit, die maakte het ingewikkeld. Die zette je op een verkeerd been. Jeroen: Maar Ilse heeft geen nieuwe auto, die heeft een tweedehandse auto. Bij mij bleef het idee hangen dat het een soort… Brechtje: Plus, er zijn twee partijen die benadeeld zijn. Richard: Ja, maar dat is goed uitgelegd. Brechtje: Ja maar aan de andere kant dacht ik, wat is erger, als je achtduizend euro betaalt voor een tweedehands auto die blijkt, dan is je hele geld weg.

156


Richard: dat om gaat. Brechtje: Jeroen: Brechtje:

Ja, maar je hebt een auto voor de deur staan… Moet je eens kijken waar Ja, maar ik had het idee… De uitleg van, hoe werkt het nou, die bleef gewoon heel lastig. Ik moest het aan mijn dochter uitleggen inderdaad, maar we kwamen er niet uit hoe het zat. Nou, dan zijn we hier ons doel voorbijgeschoten. Maar ik vind het een prachtig verhaal, en mooi gedraaid. Met het woord klonen was het ook al duidelijker geweest.

Richard: Brechtje: Richard: 7.34 Formatie 7.47 Provisie 8.33 Scooters 13.25 We hadden niks van de tanker, alleen een NO’tje (nieuwsoverzicht) 14.01 Richard: Chili, dat is nog steeds de kop. Eric maakt hier aan het bureau een nieuwsbeta, en Erik Mouthaan doet een liver en een instart daarvandaan. Hans Schutter maakt een verhaal over de gevolgen van zo’n mijnramp voor de mensen die daar zo lang beneden hebben gezeten. Hij is naar het mijnmuseum in Limburg en hij heeft gedraaid met een psycholoog die iets vertelt over wat het met mensen doet. *Is dat degene die vannacht aan de vork hing?* Richard: Nee, dat is de gast die we vanochtend in de studio hadden. Die is bij dat museum. Die kon lullen als Brugman. Jeroen: Zo! Die ging maar door hè! Richard: Als insteek voor het mijnverhaal in het museum hebben we gekozen dat ook daar hebben ze enorm hebben meegeleefd. Want we vonden het een beetje mager om iemand te laten te vertellen die ooit 24 uur heeft vast gezeten in een Limburgse mijn. Jeroen: Hebben we ook dat fragmentje? Ik hoorde vanochtend op de radio een polygoonjournaaldingetje dat gaat over drie Nederlandse mijnwerkers die ook onder de grond, maar 24 uur, hebben vastgezeten, en met een boor zijn die vrijgekomen… Liesbeth: Vier en een halve dag. Jeroen: Oh, ik hoorde vanochtend op de radio dat het 24 uur was. Maar dat doet er ook niet toe, die zijn door een Duitse ingenieur gered, die heeft van de ene kant naar de andere een schacht gemaakt en ze toen bevrijd. Zal wel weer een vermogen kosten, zo’n polygoondingetje, maar het was erg leuk. 16.17 Richard: Steven maakt verhaal over hoe hoog Balkenende geplaatst wordt Vooruitblik naar morgen: beëdiging ministers, waarom we dat alleen in Nederland niet te zien krijgen, wel in omringende landen. Sandra bij rechtbank in Rotterdam: Wesam al D. Internetverhaal over banken Levensloopregeling

157


OBSERVATIEDAG 2 Transcript ochtendvergadering 14/10/10, 9.00 uur Chef binnenland: (CZ) Absoluut, want dan kan je ook de mensen die behandeld zijn in ziekenhuizen, die het criterium onvoldoende hebben gekregen, die denken ook, potverdorie, lekker dan. Maar ik heb ook op de radio al van patiënten van ziekenhuizen gehoord, van mensen die op de lijst stonden, ik ben het er helemaal niet mee eens, want ik ben heel goed behandeld. Dame E: Ja maar die discussie krijg je... Chef binnenland: Mensen krijgen een soort angstgevoel natuurlijk ook. DameE: Want wat je anders gaat doen is, dan ga je naar CZ of ga je naar de ziekenhuizen. Chef binnenland: Ja nee, je moet de patiënten hebben, de borstkankerverenigingen. Die hebben we ook al wel gehoord. Maar dat zou je er dan bij moeten noemen. 0.35 Yuri: zitten we in Portugal of niet? En gaat Yuri nu bekennen of niet? 3.20 Portret Rutte (2 minuut 20 beta) Eric Smink: Rutte is beroepssingle, aparte levensstijl 4.30 Internet: portretje Rutte 4.58 Liesbeth: antikraak business, ineens enorme stijging. 10.00 Persco.. Louis van Gaal, Robben. 12.00 Betaalbaar wonen in London op het water. 17.00 ... Kerstvakantie Transcript planningsvergadering 14/10/10, 11.30 uur ManA: Ja, wat ik zelf daarbij vond is dat, en dat heb ik nog met Richard overlegd, dat ik die psycholoog een beetje uit de lucht vond komen vallen. Ik denk dat het beter was geweest om het alleen in Limburg te houden. Brechtje: Ja ManA: Dan kwamen die mannen ook iets beter uit de verf. Umm, dus ik twijfelde daarbij toen ik het ging monteren, maar hij wilde toch graag dat element erin, omdat Erik niet of nauwelijks aan bod was geweest. Dus ja, dan denk ik achteraf dat we dat er misschien nog even los uit hadden moeten tillen of zo. Brechtje: Dat was het idee eigenlijk, want het was andersom hè, die mijn, die kwam er later bij. Het was eigenlijk het psychologische verhaal. ManA: Dat was eerst. Ja, maar ja alleen van die mevrouw daar maak je ook .. niet van. Brechtje: Nee, dat had uitgewerkt kunnen worden. DameG: Met die mijnwerkers had je echt anders moeten draaien ManA: Ja, luister, Karel was er om half drie. Het was twee en eenhalfuur rijden. Ik moest in de spits terug. Dus ik heb echt een half uurtje gedraaid. DameG: Hij moest eerst hier nog iets organiseren. Tot elf uur wachten tot hij hier die psycholoog konden draaien, o mdat er hier niet eerder een

158


cameraman kon komen. En toen moest hij nog naar Limburg. En die mijn zelf ... (lawaai). ...Logistiek... (1.20) ManA: Maar daarom heb ik ze uiteindelijk voor de computer neergezet, waar ze toen in ieder geval nog de beelden konden zien. En op zich, ja, vond ik wel dat de link met hun en de mannen in Chili zag ik wel aan het opnamegeluid Brechtje: Echte mijnen zijn er sowieso niet meer, waar je nog in kan, hè? Het enige waar je nog in kunt is een nep-mijn. ManA: Wat me wel verbaast eigenlijk, maar ... Brechtje: Ja. ManA Dat heeft er mee te maken dat al de mijngangen onder water staan. In België ook. Het aller dichtst bij zijn in Bern... Nee, dat is anders. 02.00 Yuri van Gelder, terugval... 08.30 Politiek ... agenda-nieuws 11.16 Het kabinet op het bordes, klein groepje mensen. Ned.1 stelt kabinet voor. 14.10 Persverklaring Yuri. 14.28 De donoren. Wordt toch niet hoera voor de nierstichting 14.54 Verhaal anti-kraak 15.12 Mijnwerkers: ze zijn er allemaal uit; wordt aan het eind van de uitzending gezet. Toestand van de mijnen in Chili. Volksfeest... Man: 16.28 Ilse Brechtje:

Ilse: Brechtje:

Ilse: Brechtje:

Ilse:

Moeten we over een half jaar terug, om te kijken hoe het gaat? Er hangen nog dingen boven de markt, zoals Libanon en TNT. We hebben gisteren en eergisteren met z’n allen besloten dat we het interessant vonden, omdat hij komt. Er is nog nooit een Iraanse president op een steenworp afstand van de grens met Israël gekomen. Omdat iedereen het interessant vond, dat bezoek an sich hebben we daar Desi Moor? naar toe gestuurd. Live voor de set up. Dus ik vind het raar als we daar niets mee doen. Maar wat verwacht je? Wanneer vind je het wel interessant en wanneer niet? Ik weet het niet. Ik moet er iets van weggooien. Ja, dat snap ik. Maar ja, weet je, dan moeten we nu met z’n allen beslissen en iemand inzetten die daar een hele dag naar toe gaat op ons verzoek. Dat kost een hoop geld ook, dat is niet het argument natuurlijk. De een vindt het wel interessant, de ander niet. Nou, zo kun je natuurlijk niet een afspraak maken. Maar het was ook, wat gaat ie doen daar bij de grens? Hoe ziet het er uit? Waar is ie precies wel of niet? Wat gaat ie zeggen? Dat was gisteren niet duidelijk. In plaats daarvan hebben we gezegd, het bezoek an sich, het feit dat die man daar uit pure provocatie gaat zitten, Amerika gisteren al woest. Dat hebben we gisteren al gedaan.

159


Brechtje:

Ilse: Brechtje: gehad. Ilse: hebben? Brechtje: duidelijk. Brechtje:

Ilse: Brechtje: Ilse: Brechtje: Pieter: Brechtje: ... Ilse: ManB:

Nee, dat hebben we gisteren niet gedaan. We hebben het gisteren specifiek 20 seconden gehouden.Omdat we het vandaag zouden doen. We hebben het gisteren niet gedaan. Nou dan moeten we daar even naar kijken. Maar nee, dat was de afweging. Daar hebben we het twee dagen over Is er twee dagen geleden over nagedacht dat we vandaag een bordes Ja, ja, dat is absoluut. Dat kwam natuurlijk voorbij, dat was gisteren ook Dit waren precies de dingen, zeg dan wat je interessant vind. Ik kan niet zeggen als hij wel een steen gaat gooien is het interessant, als hij geen steen gaat gooien... De provocatie blijft en de angst dat... Ze voerden daar een oorlog. Amerika is al heel lang bezig geweest om Libanon weer een béétje te stabiliseren, dat gaat nu weer helemaal op de hand van Hezbollah mee de verkeerde kant op. Dus, nou ja, dat is belangrijk. Dat vonden allerlei mensen gisteren. 18.38 Dan ga ik warm lopen??? Het is niet alleen... Richard natuurlijk ook. Dus ja, ik vind wel de persoonlijke smaak van de eindredacteur. Nee, ik vind wel dat als we iets beslissen, dat we het daar dan gewoon over eens zijn. Maar ik wil gewoon even kijken hoe groot we het doen?? Ja. Je kan toch ook een kort, nou niet heel kort, maar een half kort buitenlands verhaal van maken. Maar het staat er nu helemaal niet in. Nog meer? De Europese Commissie die heeft zo zijn bedenkingen bij de staatssteun, de belastingvrijstelling, dat gaat ze onderzoeken. Dus er komt weerstand uit Brussel. Je kunt een kortje doen. Je kunt er een kortje van maken. We hebben een oude quote die we terug kunnen halen en een oude verklaring van de Europese Commissie en als je wil zouden we natuurlijk ook nog even in Den Haag een verse quote proberen te scoren. Het ligt er aan hoeveel ruimte je er voor wilt...

Einde vergadering

160


Transcript planningsvergadering 14/10/10, 13.30 uur Brechtje: ...Door elkaar gepraat (op de achtergrond gaat het over de nierstichting. ...Ik wil het gewoon peilen, probeer maar wat er aan de hand is. ..In november, sinds 23 jaar zijn daar verkiezingen. Ik vroeg van de week aan Marije van: staat dat open, dus zij is gaan informeren bij de ambassade daar. Dat staat open voor eventuele verslaggeving. Dan moeten we snel zijn. Dan moeten we een aanvraag doen dat we dat zouden willen. Namelijk .. krijgen we opdracht of we dat zouden mogen. Het is heel onduidelijk. Het zijn van die fake-verkiezingen. Aung San Suu Kyi mag natuurlijk niet meedoen. Ze gaan wel 3000 gevangenen vrijlaten, maar veel fake-dingen, het blijft een en al ellende. ... onderdrukt wordt. Naar de buitenwereld willen ze een vriendelijk gezicht scheppen, maar ik heb het wel idee dat er enige openheid is. Dat weer wel dingen naar buiten gaan komen via al die ‘Voice of Birma’-achtige types. Dus het lijkt mij heel goed omdat te proberen, maar ik weet niet hoe jij daar... Dan zouden we vandaag al een brief naar die ambassade bla bla bla... Dan zeggen we... Pieter: Aanvraag. Birma, eind november... Brechtje: Onze Nick Clegg, de Britse Nick Clegg, die vertelt hoe belabberd en verschrikkelijk het allemaal is daar. Ja, daar moeten we dan naar toe, het liefst met details, onderwerpen die we zouden willen coveren. Culturele verworvenheid van de Middeleeuwen tot nu. Kijk, het is niet dat als we dit aanvragen, dat we dan moeten gaan, maar als jij meteen al zegt, van eh... Pieter: Ik vind het leuk. Ik zou het maar aanvragen. Brechtje: Het is hartstikke bijzonder als je daar in komt en mag. Het is net als categorie Noord-Korea. Pieter: (2.01)??? Deputy partners?? Brechtje: Nee, nee, nee, een beetje achtergrond. Jij weet daar alles van natuurlijk... Nee het gaat er niet om, het is gewoon een opinie. Pieter: Nee, sorry, ik probeer alleen te zeggen het is natuurlijk vak...?Als je d’r in kan en je kan iets vertellen... Brechtje: Zullen we het gewoon proberen en dan kijken we wel of we mogen en wat het gaat kosten en hoe dat zo verder moet? Als dat dan kan, dan moet Marije dat doen, maar.. Pieter: (238)... Maar polits??? ...Ongelofelijk. Brechtje: Ja, ja. Nou ik vond het gewoon heel goed... Dat zie ik Balkenende nog niet schrijven. Pieter: Zo, zo. Geweldig. Brechtje: Nou, dan ga ik dat zo doen... Einde vergadering

161


RTL NIEUWS | Uitleg redactie | buitenlandchef Brechtje van de Moosdijk Brechtje: ...het scannen van dingen, wat er op zit... wat de anderen... hè.. Op Twitter volg ik alle breaking news flits van CNN, van BBC, van Sky News, van BNO News, dat is echt een persbureau dat alleen op internet zit. Voordat je het op paginanieuws krijgt krijg je het op Twitter meestal. Dus dat vind ik handig, niet omdat je er dan zeker van bent, maar wel om... nou ja... En eigenlijk is daar even.. Bij de meeste... ...eigenlijk het meest over de mijnwerkers... Dit is nou niet echt zo belangrijk, of het nou nummer vijf of nummer zes, weet je. Maar als het echt breaking news is en je wil echt meer weten, dan zijn dit soort search...(1.29)? heel handig, dat je dan ook weer interessante bronnen ziet. Bij voorbeeld uit Chili die je kan gaan volgen. Om negen uur hebben wij die vergadering en daarna gaat iedereen aan de slag. Dan ga ik, nu gebeurt dat niet, maar als wij dingen hebben: nou dat moet Jeroen Akkermans gaan maken, of dat moet Pauline of Ankenet? gaan maken, dan ga ik meteen bellen met die correspondent, zodat ze aan de slag kunnen. Soms heb je iets, of bellen ze me ‘s ochtends al: nou vandaag kan ik dit of dat, wat kan ik gaan doen, bespreek het even. Dan bespreek ik dat in die ochtendvergadering. Dan bel ik ze na afloop van ja of nee. En als ze het gaan maken dan bespreken we hoe we dat gaan maken, wat daar in moet zitten, welke uitzending: half acht of moet het eerder af zijn. Hoe laat moet het nieuws af zijn? Brechtje: Nou soms heb je, dan wil je iets al om vier uur, of om zes uur of om half acht. Dus vorige week was Jeroen Akkermans naar die Hongarije.., hoe heet het, die slib-dingen.. Ja. Brechtje: Dat werd pas ‘s ochtends besproken: of hij gaan mag, of hij gaat er naar toe. Die eerste dag is het alleen maar reëel dat hij dat alleen maar voor half acht kan doen. Dan gaan we een live boeken. Dat regelen wij dan. Onze productie-afdeling gaat dan zoeken naar die live verbindingen. Nou, dingen verder regelen als er nog dingen uitgezocht moeten worden. Daar vanuit Nederland nog een eh.. Bij dat verhaal van die slib als er nog iets onduidelijk van is: is het spul giftig of niet? Dan gaan wij hier ook de binnenland-redactie bellen van weten jullie daar meer over. Is het sowieso wel safe om er een verslaggever naar toe te sturen. Dus er zijn allerlei dingen die je dan moet overleggen met zo’n correspondent. Dus dat zijn de logistieke dingen: hoe laat kan je daar naar toe vliegen, hoe laat kom je aan, wanneer kan je dan draaien, hoe ga je monteren, ga je dat daar doen, of ga je via de FDP dingen sturen, via de computer, of moet er een straalverbinding komen om dat filmpje binnen te krijgen? Een liver doen we dan ook om zes uur. Als het breaking news is, als er een mega treinongeluk is, als die verslaggever er dan al is, dan wil je dat al om vier uur of eerder bij RTLZ live hebben. Dus dat soort dingen ga je bespreken: hoe laat kan je er zijn, hoe laat kunnen...? En dat allemaal na afloop van de vergadering? Brechtje:

162


Ja, je gaat met de meest urgente dingen het eerst beginnen en daarna ga je andere dingen doen. Vanaf tien uur neemt RTLZ het over. Dat zijn ander soortige uitzendingen. Het ontbijt heeft vanaf kwart voor zeven uitzending, dus tot negen uur. Die hebben steeds carrouseletjes van een kwartier, die gaan live door, hè: dus elk kwartier beginnen ze opnieuw. RTLZ die heeft op het hele uur een uitzending van twintig minuten, waarvan de eerste helft grofweg gewoon nieuws is en de tweede helft economisch nieuws. Correspondenten leveren daar ook bijdragen aan, zoals Erik Mouthaan. Dat kunnen we zometeen kijken, die komt om tien uur daar met die liver ....info... (7.15) twee, die mijn in Chili. Er zijn twee nieuwe redacteuren gekomen om acht uur en die zijn daar achteraan geschoven op RTLZ. Die maken vanaf nu die filmpjes. Twee redacteuren zijn daar bij gekomen? Brechtje: Ja, dat zijn RTLZ-redacteuren, waarvan de ene meestal het buitenland doet en de ander binnenland. Dus die doen zowel binnen- als buitenland. Die doen al het nieuws. En dan zijn er nog aparte redacteuren van de economie, die doen alleen de economische berichten. Die zijn er ook meer, denk ik? Brechtje: Ja, de twee redacteuren die daar nu zitten Marianne? en Tjeerd zijn dat, die doen ook buitenland, dus die draaien zowel diensten daar als bij ons, bij buitenland. Vandaag? Brechtje: Nee, vandaag niet. Dan is er één buitenland-redacteur bij RTLZ? Brechtje: Nou ja, er zijn er twee. Als er veel buitenland is, doen ze alle twee buitenland. Als het fifty-fifty is dan proberen ze meestal dat één buitenland en één binnenland, maar die scheiding is niet heel rigide. Dus er zijn twee nieuws-redacteuren en die doen binnenland en buitenland. Gemiddeld is het fifty-fifty wat ze doen. OK, dus dit is ook geen buitenland-blok bij voorbeeld, toch? Brechtje: Nou, zometeen gaat de buitendienst weg, hè, wat ik zei, die zijn om een uur of tien klaar, dan gaan ze naar huis. Dan komen hier vanaf elf uur de buitenland-redacteuren. Dat zijn de mensen die de uitzendingen doen vanaf vier uur. Die twee die om acht uur komen, die doen de uitzendingen van negen uur tot vier uur op RTLZ tot en met drie uur eigenlijk. Dus dat is RTL7. Die hebben elk uur een update van twintig minuten en dat wordt dan weer gerecycled de rest van het uur. Maar als er breaking news is dan gooien we dat open en dan gaan we dat gewoon het hele uur doen. Dus RTL7 is is ook onze rampenzender, zeg maar. Als er live is, persconferenties, alles kan live. OK. Brechtje: Dus, ontbijt gaat nu naar huis. Dan beginnen we met die twee redacteuren voor het nieuws van RTLZ, plus allerlei economische redacteuren, die maken al die filmpjes. We kunnen dat hier kijken in het draaiboek: het eerste was het ontbijtboek-draaiboek: de mijnwerkers, de live met Erik OS, is de overstart van het beeld wat over de live wordt

163


geplakt...(7.55) onze site. Dan hebben ze nog andere onderwerpen, Yuri Van Gelder. Vanaf negen uur begint RTLZ, die hebben hun eigen draaiboek. Dat staat er ook al wel in. Even kijken wat ze zometeen gaan doen, om tien uur. Dat mijnwerkers-filmpje dat heeft tien uur-redacteur Tjeerd dus net zitten maken. Hij maakt een nieuw filmpje, een nieuw eigen dingetje. (telefoon voor Brechtje...) Dus RTLZ is van tien tot vier. Maar daar heb jij op zich niet echt wat mee van doen, maar met buitenland wel? Brechtje: Ja, ik ook, omdat ik dus bij voorbeeld regel dat Erik Mouthaan daar zit. Dat heb ik gisteren met Erik besproken. Technisch regelt productie dat: die liver. Maar ik ben degene die aanvraagt van nou, we willen tien uur. En soms moeten wij ook keuzes maken, zoals die livers met Chili, die zijn$1.150,00 best wel veel geld. Ja, ontbijtnieuws wil het liefst elk kwartier en RTLZ wil ook een hele tijd, Het Late Uur van gisteren wilde ook. Dus ik ben degene die, met de adjunct doe ik dat dan, even (overlegt): hoe gaan we dat doen, hoeveel willen we d’r. Want dat kunnen we niet betalen om elk kwartier live te doen. Dus één live is $1.150,00? Brechtje: Ja, dus dat is hartstikke veel geld. Dus dan ben ik er. Plus ik ben degene, als Erik dat niet zelf zegt: He joh, Erik heeft nog niet geslapen, die is al de hele nacht door gegaan, die moet straks om half acht weer live. Die ook de agenda van de correspondent een beetje beheerd: nou moet ie echt gaan slapen. Gisteren kreeg ik de hèle middag telefoontjes van allerlei, ook publiek, ik moest er wel om lachen: Radio 3 FM, Radio 1, Radio 2, BNR, Koffietijd, dat is dan van ons programma, Radio 538 is ook van ons. Die wilden allemaal live met Erik. En nog een paar. Blijkbaar had de NOS niemand daar, of ik weet niet hoe dat zat. Dan ben ik degene zie zegt: Erik kon dat niet allemaal. Dus we hebben gekozen van Erik moet ontbijt-nieuws bedienen: onze eigen programma’s gaan sowieso voor. En daarna hebben we dan BNR erbij gedaan en Radio 538 en Koffietijd, 538 en Koffietijd zijn RTL-programma’s, dus die moeten we in zo’n geval bedienen en BNR omdat we daar heel veel mee samenwerken en zij ons ook mensen leveren. We hebben in dit geval gezegd dat we moeten kiezen, we kunnen niet alles bedienen. Al die andere zijn afgebeld, of in ieder geval verteld dat dat niet gaat lukken. Tot vier uur ben je voor RTLZ bezig? En daarna? Brechtje: Vanaf vier uur is de eerste uitzending op RTL 4, want RTLZ is RTL7, hè. Dus om elf uur komt de eerste buitenland-redacteur binnen. Er komen er vijf op een dag, plus een beeld-redacteur. Nou, redacteuren komen binnen om elf uur, twaalf uur, half twee en twee om vier uur. Plus komt er een beeld-redacteur, die komt zo om kwart over tien ongeveer. En er komt een stagiaire, die komt nu als het goed is voor Het Laat. Die tijden wisselen, maar nu komt ie pas om vier uur, zodat ie tot met het Laat.. Die mensen werken allemaal diensten van ongeveer acht uur. Dus de late redacteuren blijven tot en met Het Laat en die eerste twee werken echt tot en met de half acht-uitzending, die kunnen om acht uur naar huis. Wat Richard en ik zometeen gaan doen omdat wij..., Richard is verantwoordelijk voor de uitzending vanaf vier uur. Er staat nu nog niets in. Hij gaat straks het draaiboek maken voor half acht en voor vier uur op de eerste plaats. De eerste redacteur die straks

164


binnenkomt Erik, neem ik aan, die gaat Chili doen. We kunnen er ook voor kiezen dat Erik voor half acht een lang verhaal van Chili gaat maken, een mooi verhaal waar hij rustig aan kan werken, en dat een andere redacteur die updates maakt voor vier uur, vijf uur en zes uur. Het is een verhaal dat steeds blijft lopen. Er komt er steeds weer een boven. Soms verdelen we het over twee redacteuren, tenzij er veel voor het buitenland is en we hebben al die vijf nodig. Is dit een normale dag? Brechtje: Nou nee, want dat nieuws in Chili slokt ook... je krijgt ook van de andere persbureaus weinig mee, omdat ze alleen zelf Chili hebben op de site... en dat slokt redelijk wat tijd op en eh.. verder is er nog niet heel veel in de buitenland.., dus ik heb ook nu geen dingen van, daar moet ik me hard voor maken omdat er in te krijgen. Om wat er in te krijgen? Brechtje: Nou ik heb nu nog niet iets van: dat moet er nu in, waarvoor ik moet gaan vechten: moeten we dat wel doen of misschien niet. Morgen, dan zijn al die Chilenen er uit, is het volgens mij dan wel een normale dag? Brechtje: Ja, morgen is ook weer een a-typische dag, omdat we het bordes..., dus dat gaat veel tijd opslokken. Kijk, je hoorde al wat we al hebben ‘s ochtends, er is niet héél veel ruimte voor nieuwe dingen. Morgen, dan heb je weinig buitenland-nieuws? Brechtje: Nou, dat ligt er aan, als er dan een briljant breaking news komt dan... En de media? maakt gebruik van persfaciliteiten. Dus als wij naar Frankrijk willen en we doen een liver met MC’s? de Franse partner is dat of kosteloos of kostprijs. Zo werk je samen. Zoals net hè, dan heb je Erik Mouthaan waarvan het geluid slecht is, krijg je dan korting, of is dat gewoon pech? Brechtje: Nee, dat is gewoon pech. Als het helemaal niet tot stand komt.. Nou nee, dat hoort er gewoon bij...

Brechtje: ...Ik zat dit weekend op de Antillen: voor de tien tien tien, voor de overdracht. Dus dat was gewoon praktisch. Brechtje: Ja, nee, ik kan niet op twee plekken tegelijk zijn. En Erik is hartstikke ervaren ook in het bedienen van...? Is dat iets waar je rekening mee houdt als je iemand erheen stuurt? Brechtje: Ja, ook wel. Je kijkt dan ook wel hoe snel iemand er kan zijn. En ook dat we er vanuit hier sneller konden zijn op de Antillen dan onze correspondent uit Suriname. Want als het heel belangrijk is gaat het er ook om...

165


We hadden bij voorbeeld die ramp in Libië, toen hadden we daar niemand zitten, toen is Jaap van Deurzen gegaan met ... met een regeringstoestel, die ging daar naar toe voor die Nederlanders, Conny Mus is vanuit Israël onderweg gegaan, Pauline Valkenet die had nog een lijntje via Italië, die werkt ook voor Trouw en de Italianen en Libië hadden bepaalde banden waardoor daar vluchten naar toe gingen. Jaap van Deurzen was er als eerste. En Conny kwam op een gegeven moment in een land waar je niks mag... Dus als het heel belangrijk is, zoals die Tripoli-ramp, dan stuur je iemand van verschillende kanten en zie je wel wie er het eerste is. Dan heb je er op een gegeven moment heel veel mensen tegelijk zitten, dat is een beetje het risico? Brechtje: Ja nou, Pauline werd namens Trouw gestuurd.. Twee stuur je weleens, maar niet drie. Met die London-bomaanslagen hadden we net geen correspondent in London. Toen hebben we er eentje met het vliegtuig gestuurd en eentje met de trein, bepaalde vluchten waren vertraagd, die treinen gingen eerder. En met die aswolk, wat hebben jullie toen gedaan, toen moest ... ook naar toe? Brechtje: Wat heb ik gedaan allemaal? Ik zat toen vast in London. Het begon toen niet hier. Ja, dat was grappig want we hadden een buitenlandredacteur, een voormalig verslaggever, een heel ervaren verslaggever, maar inmiddels bij ons zit, die ging net op vakantie in IJsland. Ik geloof dat Erik toen het eerste belde. Nee, mijn vlucht gaat wel, zei hij. Die zat toe op IJsland en kon toen niet meer weg. Toen was ik inmiddels terug en toen heeft hij nog twee reportages op IJsland gemaakt. Dat was echt en passant. Had hij materiaal bij zich. Brechtje: Nee, hij heeft daar toen een cameraman gehuurd en die is op pad gegaan naar de vulkaan en de volgende vluchten werden toen allemaal gecanceld. Dus hij was de enige. De pers kon er niet meer op. Dus hebben we vanuit hem dingen gedaan. Ze konden alleen nog maar vanuit de andere kant aanvliegen, dus werd de Belgische correspondent vanuit Washington gestuurd. (Veel luide stemmen op de achtergrond) Brechtje: Ik moet even kijken of er dingen mis zijn.. Einde

166


8.2 Onderzoek NOS journaal 8.2.a. NOS JOURNAAL | DIEPTE-INTERVIEW | DAVE ABSPOEL REDACTIE 1. Hoe zou je je redactie willen omschrijven? a. Onze redactie bedoel je? Gewoon in z’n algemeenheid? De buitenlandredactie ja, Ehm. Heel professioneel denk ik. Zeer ambitieus. Eigenwijs. - Kun je dat toelichten eigenwijs? Ja, we hebben nogal eens discussies zal ik maar zeggen, van verhalen waarvan wij vinden dat ze belangrijk zijn, zonder dat ze in eerste instantie aan het dagelijks nieuws gebonden zijn, zal ik maar zeggen. Maar gewoon dat we vinden dat we dat een keer moeten. Dan is het vaak de aanleiding genoeg om te zeggen, specialisten heb ik het dan ook over, om te zeggen van we vinden het belangrijk dat we dit verhaal nu eens maken. - Heb je een voorbeeld? Ehm, ja, nou ja, kijk, recent, vorige week is Tunesië een goed voorbeeld, naar aanleiding van het zelf in brandsteken van die Mohammed Bouazizi, maar vooral wetende wat er achter zat, zal ik maar zeggen, de onrust die je al enige weken waarneemt daar, in Tunesië, niet alleen in Tunesië, maar een beetje in de kop van Afrika. Ehm. Heeft het toe geleid dat mensen hier op de redactie, twee mensen, zich op zijn gaan focussen, maandag en dinsdag, met de bedoeling om dinsdag dan een televisieverhaal uit te zenden. Dan kun je zeggen, ja hoe belangrijk is het dat één jongeman in Tunesië zich in de fik steekt. Dat zijn discussies die hier dan ook met eindredacteuren worden gevoerd. Maar het gaat natuurlijk om het brede verhaal daarachter. Ze vonden het belangrijk om dat verhaal te maken, begin vorige week. Dan heb ik het over de periode dat ik hier niet was hoor. Ik kreeg er pas later te maken. - Wie vonden het belangrijk, de redacteuren? Dat waren twee redacteuren, ja, ja. Die spreken er dan eens over met een buitenlandcoördinator, die vond het ook een goed idee. Dan wordt er een correspondent geraadpleegd, die vond het ook een goed idee. Ja zo ontstaat dat dan. En dan kiezen we daarvoor, ervoor daar gewoon mee aan het werk te gaan. Kijk, als we echt buitenlandreportages maken, dan bespreek je dat 9 van de 10 keer, tenzij het zo evident is, dat we dat gewoon moeten doen, dan neem je die beslissing als buitenlandcoördinator gewoon zelf. Maar vaak overweeg je het ook met de eindredactie. Dat is met dit bureauverhaal niet gebeurd. We vonden het gewoon een goed idee en denken van oké dat gaan we gewoon maken. - En kreeg je het ook verkocht gelijk? Nee, want het waren de dagen van Moerdijk, ander binnenlands nieuws ook, dus dan krijg je alleen het buitenlands nieuws dat echt aan de dag gebonden is, dat krijg je dan weg, weggezet. En zelfs daar moeten dan

167


keuzes in gemaakt worden. Dus dat verhaal bleef liggen gedurende de week, en dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat ik als buco vrijdag heb besloten, ik trek het terug als televisieonderwerp en ik zet het op internet. Want het kon niet langer blijven liggen, het was te idioot voor woorden, die jongeman had zichzelf rond de kerstdagen in de fik gestoken, die rellen waren van het weekend, begin van de week, dat kwam gedurende week wel weer terug, maar die jongen was inmiddels begraven. Het beeld van de begrafenis zat ook al weer in dat onderwerp verwerkt, op woensdag nog, op donderdag. En toen ze op vrijdag nog zoiets hadden van: wat moeten we er eigenlijk mee, oké, zetten we het op internet. Tot teleurstelling van de makers natuurlijk. Maar, dat is een voorbeeld van de eigenwijzigheid en de professionaliteit die we als buitenlandredactie hebben. Dat we ook dingen die we zelf gewoon belangrijk vinden in productie nemen op de één of andere manier. b. En in praktische zin, hoe zou je de redactie dan omschrijven? Het is dus een wat mij betreft redelijk lawaaierige redactie – in de goede zin – er wordt veel gediscussieerd, er wordt veel gespard met elkaar, maar er wordt ook veel met elkaar gesproken over onderwerpen, van wat vind jij hier van? Zouden we daar niet eens iets mee moeten? Van moeten we niet dit? Moeten we niet dat? Daar komt heel veel initiatief uit de redactie zelf. Ja. c. Hoeveel mensen werken er op de redactie? In z’n totaliteit? - op buitenland. Het is een beetje hoe je rekent, maar dat zijn een stuk of tussen de 40 en de 45. - En waar komen die vandaan over het algemeen? - Tussendoor: is dat inclusief correspondenten? Nee, dat is exclusief correspondenten, dat is redacteuren. - TV, radio? TV, radio, freelance, vaste dienst. Stuk of 40/45 ja. Formeel staan we op, ik geloof iets van 33 of 34 fte’s. - En hoe oud zijn ze gemiddeld? Als je dat wilt kan ik het uitzoeken, dat weet ik niet zo uit m’n hoofd. Het is een redelijk jonge redactie. Denk dat de meeste allemaal zo, nou ja, van midden twintig tot 35/40 jaar. Daar vallen de meeste wel tussen. - En etniciteit? Hoofdzakelijk Nederlands natuurlijk. We zijn wel bezig met een diversiteitprogramma, althans, dat is de hoofdredactie vooral aan het doen. We hebben wel trainees gehad in het verleden. We doen wel ons best om mensen met een andere etniciteit aan te nemen, maar dat is met nogal wisselend succes. - Waarom? Tweeledig: mensen kunnen eenvoudig weg niet aan de hoge eisen voldoen, dat komt voor, die hier worden gesteld. Soms zijn mensen teleurgesteld in datgene, nou ja, hadden er misschien een ander beeld bij

168


van wat ze hier zouden kunnen doen. Dat zijn eigenlijk de twee belangrijkste dingen, denk ik. Maar ja, vooral met die eisen, we zijn een nogal veeleisend bedrijf met een hoge snelheid en ja ook goed systeem denk ik van mensen begeleiden, monitoren ehm, maar ook in een vroegtijdig stadium kunnen beslissen van ja, het wordt wel wat of het wordt niet wat binnen de NOS. We hebben nu in ieder geval één meisje die van oorsprong Turks is, op de buitenlandredactie als redacteur, die komt uit een traineeship voort. Dan hebben we wel mensen die van oorsprong verschillende achtergrond hebben, maar die wel hier geboren zijn. Vergeet ik nu iemand? Het is zo’n grote redactie (telefoon, even opnemen). d. Hoeveel verhalen maakt een redacteur per dienst? Dat is heel erg afhankelijk van wat voor een dienst het is. Is het een dagdienst, voor de dagjournaals, dan kan dat echt oplopen tot vijf, zes, zeven, verhalen verhaaltjes. D’r zijn ook diensten waarbij je uiteindelijk één verhaal maakt voor het acht-uur journaal, met een kleine versie voor het zes-uur jounaal, dat kan ook. Dus dat verschilt nogal. Het ligt ergens tussen de één, twee en de vijf, zes, zeven, afhankelijk van de dag en de dienst. - Hebben de redacteuren specialisaties? Ja, alle redacteuren hebben specialisaties. Eigenlijk is de hele wereld zo’n beetje ondergebracht bij verschillende redacteuren, dus d’r is bijna geen land waar we niet iemand speciaal op hebben zitten. Er zijn natuurlijk wel een aantal uitzonderingen, maar het grootste gedeelte van deze wereld hebben we wel ondergebracht bij verschillende redacteuren. - Wat doen die redacteuren dan? Houden expres het nieuws op bij, dat is één. Dus heel specifiek dat land ook bijhouden, komen met voorstellen, hebben regelmatig overleg met correspondenten, als dat land een correspondent heeft. Landen die geen correspondenten hebben, zijn specialisten wat zelfstandiger. Voeren gesprekken, gaan naar bijeenkomsten, ieder jaar heb je een paar van die specialisatiediensten die je zelf kunt invullen verder. - En daar worden redacteuren op aangenomen? Nee, d’r wordt natuurlijk in sollicitatiegesprekken gevraagd of ze speciale interessegebieden hebben, zal ik maar zeggen, speciale landen, die hun speciale interesse hebben, maar uiteindelijk moet ook de hele koek verdeeld worden, dus kan het ook zijn dat ze er wat bij krijgen. Of dat met hun specialisme al een paar mensen rondlopen en dat ze iets anders op hun bord krijgen. Dat is altijd wel in overleg, maar als er knelpunten zijn, dan stappen we ook wel eens gewoon naar redacteuren toe, van kan jij dat er niet eens bijnemen. - Hebben jullie direct voordeel van die specialisaties? Dat vind ik altijd moeilijk, dat hangt er heel erg van af hoe een individu het invult. Op het gebied van veel specialismen, zeker ook van gebieden waar geen correspondent aan gekoppeld is, het hangt er een beetje van af

169


ook hoe een individu het invult. Over het algemeen gaat dat vrij goed, soms moet je mensen een beetje achter de broek zitten. - Ik vraag het ook omdat bij RTL zijn ze begonnen met specialisaties 20 jaar geleden, maar die zijn weggeëbd. Wij zijn er wel redelijk bewust mee bezig ook. We zijn, vaak zijn er specialisten, zijn in heel vroegtijdig stadium veelal al sparrings-partner. Als je bepaalde ideeën hebt over een onderwerp, dan praat je daar eens mee. Andersom geldt natuurlijk precies hetzelfde, als zij bepaalde ideeën hebben, dan komen ze daar mee. We verversen die lijsten ook ieder jaar. We zijn er in die zin ook actief mee bezig, van komt er nog genoeg uit, moeten die niet iets anders gaan doen. - Wie bepaalt dat dan? Dat is de buitenlandleiding in overleg met de coördinatoren. De keiharde beslissingen nemen natuurlijk in principe altijd de buitenlandleiding, maar die… - Waaruit bestaat die leiding? We hebben een redactiechef en twee adjuncten. Gerard van den Broek is chef van de buitenlandredactie en hij heeft twee plaatsvervangers. Stef Heyman en Michiel Hartschaker, die allemaal een redelijk vaste taakverdeling hebben, maar met z’n drieën wel de leiding van de buitenlandredactie vormen. En die hebben weer hun voelsprieten via de buitenlandcoördinatoren. - En hoeveel buco’s waren er ook alweer? - Formeel zijn er zes, vijf. Het hangt er een beetje vanaf wie je meetelt. Kijk, de drie chefs doen af en toe een buco-dienst en dan zijn er nog één, twee, drie, vier buco’s naast. Dat zijn er dan zes. En we proberen ook weleens in drukkere periodes daar mensen dan aan toe te voegen. Enerzijds om te kijken, nou kunnen ze dat aan en anderzijds omdat diensten ook gewoon gevuld moeten worden op het moment dat vaste buco’s weg zijn. Dat komt ook natuurlijk voor. e. Wat is het verschil, ik zit bij internet, daar heb je een eindredacteur, maar daarboven heb je een chef. Maar dat is bij buitenland anders? Ja, kijk buitenland, nee, de buitenlandredactie komt oorspronkelijk voort uit de verwerkende redactie. Je had een vergarende redactie en een verwerkingsredactie. En de verwerkingsredactie maakt fysiek de onderwerpen en de vergaringsredactie vergaart het nieuws. Daar zaten toen nog geen chefs op, later is dat verwaterd tot een binnenlandredactie en een buitenlandredactie, waarbij er bij buitenland een afdeling planning en een afdeling verwerking en bij binnenland een afdeling planning en een afdeling verwerking is. En dus zie je dat, dat zijn vrij grote afdelingen bij elkaar, dat zijn relatief veel redacteuren. Dus zie je dat daar nog coördinatoren bij geplaatst zijn om de dag, dagelijkse producties nog in banen te leiden ten op zichte naar de eindredacteuren toe, maar ook ten op zichte van de eindredacteuren en de werkverdeling. Dat is voor een chef niet te doen, die heeft gewoon te veel taken. En die loopt in het dag, dagelijkse proces niet echt voorop mee.

170


f. Bepalen de redacteuren zelf wat ze maken? Nee, dat is altijd in overleg. - Met een buco? Ja, en soms hebben eindredacteuren ook hun voorkeuren op basis van hun draaiboek en de beschikbare mensen. Ja, uiteindelijk is het aan de buco om daar gehoor aan te geven of niet. Het gaat eigenlijk in goed onderling overleg. Maar soms heb je redenen om te zeggen, ik heb liever dat die en die dat doet. Nou ja, dat wordt dan 9 van de 10 keer gewoon geaccepteerd. g. Wat is jouw functie? Hoe bedoel je? Als buco? - Ja, wat doe je? Een buco-dienst is eigenlijk een dag van 24 uur, als het ware. 24 uur waarin je in die 24 uur aanspreekpunt bent voor correspondenten en collega’s in het buitenland, je het nieuws bijhoudt, het buitenlandnieuws. Je meehelpt in het selecteren van wat in de uitzending moet en wat niet. Het verdelen van het werk. En in overleg al dan niet bepalen wat waar naar toe gaat. Dus is iets alleen maar radio, is iets televisie, moet iets voor beide, wat moet op internet. En je houdt natuurlijk in de gaten wat al die media doen, waar we op uitzenden. Dat probeer je altijd, dat is bijna niet te doen, met al die uitzendingen, al die podia die we hebben. Maar je wordt wel geacht om dat zoveel mogelijk bij te houden. h. Wie zijn op de redactie de gatekeepers? Wie bepalen er wat er in de uitzending komt? Formeel is dat natuurlijk de eindredacteur, die is uiteindelijk de eindverantwoordelijke voor het programma, maar die laat zich al dan niet behoorlijk dwingend adviseren door de verschillende coördinatoren. Die heb je op het gebied van economie, binnenland en buitenland en dan heb je nog een coördinator in Den Haag en dat zijn wel, niet omdat ik dat zelf toevallig ben, dat zijn wel sterke spelers in van wat moet er nu en wat moet er nu niet. Maar uiteindelijk is een eindredacteur eindverantwoordelijke en die kan nog wel eens zijn of haar zin doordrijven, nou dat hoort er bij. - Gebeurt dat vaak? Nee, dat gebeurt echt niet vaak, dat als echt iets ontraden wordt, van nu even niet, of onder deze omstandigheden niet, dan gebeurt het niet vaak dat een eindredacteur daar dan toch eigenwijs in is. Bovendien heb je dan ook nog eens een hoofdredacteur op de vloer, die als het ware ook nog als scheidsrechter kan optreden. Dat gebeurt eigenlijk niet vaak. Ik raadpleeg hem eigenlijk nauwelijks, die hoofdredacteur. i. Wordt er veel gepland, op de buitenlandredactie? Ja, best wel, tuurlijk, je moet vooruitkijken. Dus er wordt redelijk veel gepland. Dat is voor iemand als ik, met een groot nieuws hart, soms wel eens lastig. Soms denk ik ook dat we te veel plannen. - Waarom? Nou, we zijn natuurlijk niet de enige afdeling die plannen. Dat doet een economieredactie ook, dat doet een binnenlandredactie ook en dat doet

171


-

-

-

-

een Haagse redactie ten dele ook. En dan kan het natuurlijk wel eens voorkomen dat dagelijks nieuws, nieuws van de dag een beetje in de knel komt omdat er al zoveel gepland stond. En dat ook allemaal weer om verschillende redenen die dag zou moeten worden uitgezonden. Dan kom je wel in de knoei. Heb je een voorbeeld daarvan? Dat nieuws van de dag kapot gepland wordt? Nou, dat nieuws van de dag kapot gepland wordt, dat is niet helemaal wat ik bedoel. Kijk we hebben natuurlijk wel uitvalsmogelijkheden. Je kunt natuurlijk wel zeggen, iets dat voor acht uur gepland staat, gaat naar het late journaal. Of iets dat voor het acht uur gepland staan doen we acht uur kort en tien uur uitgebreid. Dus je hebt dus wel uitwijkmogelijkheden. Ik kan niet uit m’n hoofd een voorbeeld noemen, maar het komt met enige regelmaat voor dat er zoveel onderwerpen liggen, dat het lastig is, dat er moeilijke keuzes gemaakt moeten worden. Op de observatiedag was een verhaal met de Chileense mijnwerkers (..) één van de argumenten toen was dat er geen correspondent kon zijn ivm planning. Weet ik niet, dan moet ik even terughalen wat de argumenten daarvoor waren. Volgens mij… Marjon moest ook naar… Marjon moest ook naar Mexico. Ja, ja, dat is niet alleen planning. Kijk, ik denk anders dan bij RTL hebben correspondenten hier na ja, verschillende landen vaak onder hun hoede en dragen ook vaak onderwerpen aan of andersom waarvan we het ook belangrijk vinden dat die gemaakt worden. Dan kan het net dat iemand op een reis geboekt staat, terwijl iets gebeurt in zijn of haar land. Dan is het een lastige afweging of je dan iets doet. Zeker als er al veel geld is uitgegeven, als er al veel lijnen zijn besteld, veel kruisgesprekken zijn geboekt, ja, dan smijt je geld over de balk op het moment dat je niet gaat. Dat kunnen wel eens lastige afwegingen zijn. Maar ik denk ook dat dat vooral ook een luxe-problemen zijn. Kijk, je kunt het ook negatief benaderen en zeggen; de planning zit soms nieuws in de weg, we plannen ons kapot, tegelijkertijd kun je ook zeggen; het is mooi dat we dusdanige budgetten en mensen tot onze beschikking hebben, dat we ook voor een groot deel, ook los van het dagelijkse nieuws kunnen bepalen wat wij op enig moment belangrijk vinden, dat mensen weten, dat mensen zien, dat mensen horen. Zo zie ik het vooral. Dan kom je wel eens op het punt dat je zegt, het was handiger geweest dat iemand daar was geweest of ergens anders. Dan kun je nog overwegen om een verslaggever te sturen of een andere correspondent, dat zijn allemaal opties die dan op tafel liggen. Want die luxe hebben we ook. We zitten niet aan één correspondent vast. En waarom zijn jullie niet naar Chili gestuurd? Uiteindelijk heeft volgens mij, was de doorslaggevende reden dat het beeld allemaal per strekkende meter hier binnenkwam. Je er ter plekke niet met je neus bovenop kon staan. Het enige dat dan van toegevoegde waarde

172


was aan een correspondent daar, was fysieke aanwezigheid. Niet veel meer dan dat. Het was ook in de middle of nowhere, dus het was niet dat je daar direct in het gebied er omheen nog reportages kunt maken. Dus de enige toegevoegde waarde was het laten zien dat je er zelf live bij bent. Maar ja, ja, dat is, dat vinden we soms een beetje mager. j. Hoe zat het er de dag erna in Libanon? Daar hebben jullie toen Nicole naar toegestuurd. Daar zijn we toen van twee kanten naar toegegaan. Sander heeft zich in het noorden van Israël gemeld, gewoon puur om te kijken van gooit Ahmedinejad die steen en leidt dat tot gedoe, dan hebben we hem voor de zekerheid al zitten. En Nicole die heeft Libanon min of meer in de portefeuille, Sander natuurlijk ook, dat overlapt elkaar een beetje, Nicole reisde gewoon in het zog van Ahmedinejad die twee dagen, die reisde gewoon mee. - En waarom vonden jullie het verhaal belangrijk? Dat weet ik niet, ik ken de afwegingen daarvan niet. Kan ik je niks zinnigs over zeggen. - Gewoon doen. Nee, dat weet ik niet. Ik denk dat dat al in een vroegtijdig, je weet al ruim tijds van tevoren dat zo’n bezoek gepland staat, dan ga je dan al kijken van moeten we daar wat mee of moeten we daar niet wat mee. Op enig moment, ruim de tijd daarvoor is besloten om Nicole daar mee te sturen. En ik ben zelf niet bij die afweging betrokken geweest. Dus dat kan ik niet terughalen. BRONNEN 2. Wie of wat zijn de bronnen van het buitenlands nieuws? a. Idealiter vooral de correspondenten natuurlijk, maar zo simpel is het niet. Buitenlandse kranten, websites, televisie, je eigen netwerken, vooral als specialisten, gespecialiseerde redacteuren hebben uitgebreide netwerken waarmee ze goed contact onderhouden. Deels is natuurlijk de agenda en deels is natuurlijk ook gewoon de contracten met de grote wire-services: AP, Reuters, voor het dagelijks nieuws. b. En van welke nieuwsagentschappen maken jullie gebruik? Vooral Reuters en AP, het ANP hebben we natuurlijk ook. Maar dat is zeker op het gebied van buitenland, zijn we daar niet tevreden over. - Dat is ook net gezegd bij de buren Ja, maar toch, niet zo zeer vanwege de buren, maar vanwege andere omroepen hebben we toch nog een contract met ANP gesloten vorig jaar, maar we waren maar zo’n stapje verwijderd om het abonnement op te zeggen. Als je hier een buitenlandredacteur met een ANPtelexje voor z’n neus zit, dan is dat geen aanbeveling, laat ik het zo maar zeggen. ANP is voor ons geen bron, bij buitenland. Dus berichten die wij binnenkrijgen checken we via specialisten en correspondenten. De dubbel-check. Doorgaans.

173


c. Een bureauverhaal, kan dat met materiaal van één persbureau gemaakt worden? Nee, meestal is dat niet zo. We krijgen eigenlijk, kijk we hebben drie beeldbronnen. We hebben niet alleen die twee agencies; Reuters en AP als televisiebron, maar we hebben ook de EBU, alle verschillende nationale omroepen, Europese publieke omroepen die ook beeld aanbieden. Dus het komt heel vaak voor dat je voor één beeldverhaal drie beeldbronnen hebt. Dus het komt haast nooit voor dat je maar met één beeldbron een bureauverhaal maakt. d. Nou maken die persbureaus ook hun eigen selectie. Wat vind je daarvan, dat het materiaal al geselecteerd is, voordat het hier komt? Nou, daar vind ik twee dingen van: één, het is onontkoombaar, ik bedoel, zo is het nou eenmaal gestructureerd. We kunnen overigens wel verzekeren op dat gebied we houden met AP warme contacten en ook wel met Reuters. En ook via de EBU dingen aanvragen. Maar uiteindelijk begint de selectie al bij de cameraman, zeg ik dan maar even voor het gemak, daar zit al een selectie in. Bij het maken van de ruwe montage ten behoeve van de beeldfeed, daar zit al een selectie in. Je kunt moeilijk dertig minuten, of vijftien minuten materiaal gaan sturen. Dus aan de ene kant kan het lastig zijn, aan de andere kant is het onontkoombaar. Waar het uiteindelijk toe leidt is dat je heel voorzichtig met je beeldbronnen moet omgaan. En ook er goed naar moet blijven kijken; wat zie ik, zie ik het goed, kan er eventueel sprake zijn van manipulatie? Voordeel is wel dat als je van drie beeldbronnen van één en hetzelfde onderwerp beeld binnenkrijgt, nou ja, dat je in die zin ook een soort van controlemechanisme hebt. Maar je moet wel, zeker bij EBU bronnen, het komt natuurlijk in heel veel landen nog voor dat staatsomroepen ook nog echt staatsomroepen zijn. En dan moet je er helemaal voorzichtig mee zijn. e. Zou je los van persbureaus kunnen werken? Je bedoelt qua beeld? Of helemaal los, alleen de wires? - Beiden Ehm, qua beeld niet. Simpel, dat lukt niet. Wires… denk ik eerlijk gezegd ook niet. Kijk, wat we op dit moment doen, althans, dat hebben we, daar zijn we anderhalf jaar, twee jaar geleden mee begonnen om te kijken op het gebied van RSS-feeds wat we allemaal kunnen binnenhalen, daar hebben we een lange proef op gehouden. Daaruit was ook onze conclusie dat via de RSS-feeds het nieuws vaak eerder tot ons kwam, dan via het ANP. Ehm, nou ja, daarbij gevoegd, het geld dat we aan dat contract kwijt zijn en het relatief slecht inhoudelijke gehalte van ANP als persbureau, bij ons tot de conclusie dat we wel zonder zouden kunnen. Ik kan me voorstellen dat op enig moment dat dat qua wire-service ook wel kan. De vraag is alleen, als je het via RSS en correspondenten alleen en de kranten op internet, of je dan alles wel tot je krijgt, dat zou je wel moeten uitzoeken. Kijk, het voordeel van die wire-services is dat ze echt op allerlei plekken wel mensen hebben zitten. Overal en nergens. Internet uit sommige gebieden is nog onstabiel. Sommige gebieden zijn ook helemaal

174


nog niet zo bezig met websites en RSS-feeds en noem allemaal maar op. Dus ik denk dat dat nu te vroeg zou zijn. En ik vraag me ook af of dat software-matig goed kan beheersen. Of dat niet veel te grote bulk aan informatie wordt, weet ik niet. Maar ook daarvoor geldt weer dat je je moet realiseren, dat mensen daar al een selectie hebben gemaakt over iets, in het verhaal dat ze schrijven. En daarom leg je ook altijd verschillende bronnen tegenover elkaar. Dat is gewoon eigenlijk het journalistieke handwerk, dat moet je gewoon blijven doen. Ik sluit niet uit dat daar soms iets te makkelijk mee wordt omgegaan, en dat alles voor zoete koek wordt geslikt in sommige gevallen. Vooral tijdens de dagjournaals denk ik dat er nog wel eens wat fout gaat, tussen aanhalingstekens. Ieder zichzelf serieus nemend journalist realiseert zich de gevaren van selecties waar je geen zicht op hebt, en dat je dus verschillende bronnen goed moet bekijken en lezen. f. Wanneer mag je een verhaal zonder beeld maken? Hoe cruciaal is beeld? Uiteindelijk niet. Kijk, als het gaat om een signaalfunctie van er is nu belangrijk nieuws, dan is beeld ondergeschikt. Je hebt natuurlijk zo snel mogelijk het liefst beeld, maar dat is lang niet in alle gevallen mogelijk, en dan doe je het zonder. Het belangrijkste is altijd, hoe belangrijk is het nieuws. - Noem eens een voorbeeld? De moord op Fortuyn. Dan zijn we op zender gebleven. Nou voordat daar beeld van was, waren we al een uur, vijf kwartier verder. Eigen materiaal. Ik bedoel, Eenvandaag was er redelijk snel met een camera bij. - Het was naast hun redactie. Het was naast hun redactie, het is ook naast onze redactie, maar onze kleine camera’s lagen ergens achter slot en grendel en de sleutel was niet te vinden, we hadden er maar één toen, als ik het me goed herinner, op deze vloer. Misschien wel twee, dat weet ik niet meer. En verder was het mediapark hermetisch afgesloten, dus daar kon niks of niemand meer in of uit. Dus van buitenaf was achteraf ook niet. Uiteindelijk zijn ze wel hier gekomen, maar dat was ook een uurtje of zoiets. - Is beeld voor jullie soms wel eens een argument om een verhaal wel te maken, als nieuws te benoemen? Ja, natuurlijk. Spectaculair beeld willen we nog wel eens uitzenden. Ik ben er zelf niet automatisch een voorstander van. Wat we dus doen in het acht uur journaals, dat hangt een beetje van de eindredacteur af, er zijn grote fans van en er zijn niet zo’n grote fans van, is om nog iets grappigs, of iets leuks of iets geks of iets opvallends te doen aan het eind van het journaal. Van mij hoeft dat niet persé, maar als NOS doen we dat wel eens. SELECTIECRITERIA a. Wat voor een verhaal zou je meteen maken? Grote rampen met veel slachtoffers, daar denk je over het algemeen niet te lang over na. Politieke moorden. Oorlogen die uitbreken. Nou ja, dat zijn

175


zo’n beetje de standaardvoorbeelden. Daar hoef je niet zo lang over na te denken. b. Uit selectiefactoren: Nieuws wordt vaak gemaakt op basis van de tijdspan. Duurt kort, geen trend. Sneller te maken dan verhaal over trend. Hoe kijk je daar tegenaan? Ja, dat klopt, het ene verhaal is makkelijker te maken dan het ander. Maar ik denk dat we bij de NOS wel heel gespitst zijn op trends, maar dan op een andere manier dan bijvoorbeeld RTL. Om het bekende voorbeeld maar te noemen. Max Westerman, die deed heel ander soort trends, dan wat wij doorgaans doen. We zijn wel een beetje aan het opschuiven hoor. Het verleuken, tussen aanhalingstekens. Met wisselend succes als ik zo vrij mag zijn. Maar we zijn wel meer ons aan het focussen op langerlopende trends dingen te signaleren en ook op serie-matige aanpak. We hebben dat vorige week nog met de ontwikkeling van de energieindustrie in het noorden van Groningen gedaan. - Ben je dan nog wel nieuws? Nou ja, dat is de vraag. Kijk, een nieuwsrubriek zoals wij hoor je vaak klagen dat de actualiteitenrubrieken te veel journaal spelen en de actualiteitenrubrieken hoor je klagen dat het journaal te veel een actualiteitenrubriek wil zijn, tegenwoordig. Ja, daar ligt een grens, d’r zijn ook raakvlakken. Weet niet of we veel over die grens heengaan. Ik zie wel eens dingen voorbij komen, waarvan ik denk: van nou, had dat nou gemoeten, op de voorpagina van het wereldnieuws dat we pretenderen te zijn. - Heb je daar voorbeelden van? We hebben altijd zo verschrikkelijk veel uitzendingen dat ik het altijd moeilijk vind concrete voorbeelden d’r uit te halen. Ja, dat vind ik lastig. Het ja, ze zakken bij mij ook heel snel weg dat soort verhalen. Maar het is wel met enige regelmaat, één keer in de week, of één keer in de twee weken, dat ik zoiets heb van Jezus Christus, dat hoort nog in het nieuws niet thuis. Maar om nou specifiek een paar dingen te noemen, dat vind ik lastig. Ik vergeet het ook heel snel. c. Breng je ook nieuws dat niet van vandaag is? Ja, dat heb je als je ook plant. We weten allemaal dat er komkommerperiodes zijn, we weten ook allemaal dat je soms voorverhalen maakt. Dus eerder ergens naar toe gaat om op een later moment nog uit te kunnen zenden, als er later nog iets gebeurt, agendamatig, verkiezingen, dat soort zaken. Dus dat komt voor. Natuurlijk. En het komt ook voor dat we bepaalde dingen voor de dag hebben gemaakt en dat ze er op dat moment niet uit kunnen, vanwege ontwikkelingen. Dan is het in mijn definitie ook een plankonderwerp voor één of twee dagen. Dus dat komt voor. Zeker. d. Richten jullie je op kleine of grote gebeurtenissen. Allebei, omdat kleine gebeurtenissen soms een hele mooie metafoor voor het schilderen van grote gebeurtenissen kunnen zijn. Dus we proberen, we

176


doen beide. We proberen ook vaak te zoeken naar het kleine als vertaling van iets wat in het groot afspeelt. Dus ja, we doen absoluut beide. e. Gebruik je vaak personen om een verhaal te vertellen of liever algemeen? Bij RTL nemen ze een persoon, micro-verhaal, of algemene schets. Het is een mengvorm, we doen allebei. Soms is de goede persoon of het goede voorbeeld niet te vinden en ga je toe naar een meer vogelperspectief, en probeer je met vormgeving en andere zaken een mooi verhaal te maken. - Streef je er naar om het persoonlijk te maken? Ik denk dat in iedere situatie wordt afgewogen wat het beste middel is. En soms wordt je daartoe gedwongen omdat je de juiste persoon niet vindt. Soms denken we dat we de juiste persoon hebben gevonden en dan blijkt dat achteraf niet zo te zijn. Dat komt natuurlijk ook voor. We proberen wel zoveel mogelijk, in die zin zijn we er wel op gericht, om het aan de hand van concrete voorbeelden ook in het buitenland overigens, verhalen te maken. Maar dat lukt niet altijd. f. Hoe ingewikkeld mag een gebeurtenis zijn om het nieuws te halen? Theoretisch is het natuurlijk zo dat niets te ingewikkeld is om een goed verhaal over te maken. Maar er zijn wel een aantal dingen waar we een beetje vandaan blijven; het zes partijen overleg, Noord-Korea, ZuidKorea, de Verenigde Staten, nog een paar andere landen over de nucleaire toestanden, nou, daar doen we niet vaak wat aan. Hetzelfde geldt voor Iran. De discussie tussen de VN en de Verenigde Staten en de IAEA enerzijds en Iran anderzijds, dat hoor ik alleen op sleutelmomenten. Nee, momenten die wij als belangrijke momenten zien. Dat zijn van die voortgaande verhalen waarbij je op ieder moment context moet bieden om kleine stapjes te kunnen brengen, dat vinden we soms te ingewikkeld. Dat vergt te veel. Het is niet zo dat we het als onderwerp niet interessant vinden, of dat we het als onderwerp niet volgen. Het is zo’n breed scala aan kleine stapjes, stapje naar voren, een stapje weer terug, en dat moet je iedere keer weer met context doen. Want dat zijn dingen, die zitten bij mensen niet tussen de oren als algemene kennis. En dan heb je dus, dan ben je dus relatief veel tijd kwijt met het bieden van context, tot je aan het nieuws toekomt. Dat zijn wel overwegingen die af en toe een rol spelen. g. Hoe ga je om met overwegingen rondom niet voorspelbaar nieuws. Nieuws wat je vanochtend nog niet wist. Gewoon zo goed mogelijk reageren. - Wat is dat? Zo goed mogelijk reageren, dat is, als er in Duitsland nu iets gebeurt, gelijk een correspondent bellen. Dan is het gelijk ook iemand erop zetten. Dan is het gelijk ook de afweging maken, is het iets waar op dat moment iemand niet zijnde, we iemand moeten hebben. Moeten we daarvoor nu op zender? Dat zijn afwegingen die we heel snel kunnen maken. Het probleem is wel dat we geen 24-uurs nieuwszender zijn, de zender niet van ons is. Je kent het wel. Je moet dan op een gegeven moment, en eigenlijk niet tussen tien en vier, want dan hebben we op Nederland

177


eigenlijk gewoon de vrije hand. Maar daar buiten is er programmering. Dus zul je via de zendercoördinatie moeten duidelijk maken, van jongens, wij moeten nu even op zender. Dat moet even afgestemd worden, dus daar vertraagt het vaak. - Wie doet dat? Dat doet de hoofdredacteur op de vloer en als die er niet is dan kan een coördinator dat doen. Dus wij zijn hier wel in staat om mensen ergens op te zetten en iets in beweging te krijgen, en snel ook de juiste mensen aan de lijn te krijgen om dingen te checken, uit te zoeken, dat zijn processen die vrij makkelijk parallel lopen en op een gegeven moment weer samen komen. Maar daar waar op het zender gaan betreft, is het wat stroperiger, is het wat lastiger, ja. En sommige dingen zijn heel evident, daar doet niemand moeilijk over. Sommige dingen daar moet je af en toe stevig over door leuren. h. Maken jullie follow-up verhalen? Zeker, ja. Die maken we. Af en toe denk ik dat we iets te gemakkelijk een follow-up vergeten. We hebben natuurlijk ook een hoge omloopsnelheid, veel uitzendingen. We denderen hier 24 uur per dag maar door, soms zakken dingen gewoon weg. Maar daarvoor zijn ook die correspondenten, die specialisten, die coördinatoren heel belangrijk, om dat ook in de gaten te houden. Maar we zijn daar als organisatie wel op gericht, om een verhaal niet los te laten. De vraag is wel of we daar altijd zo succesvol in zijn. De ene keer wel, de andere keer niet. i. Gaan de verhalen over belangrijke of beroemde personen? Tuurlijk komt dat voor. Op het moment dat belangrijke of beroemde personen doodgaan of het moment dat eentje afscheid neemt en een ander belangrijk of beroemd persoon komt, zeker. - Als je kunt kiezen tussen een Israëlische minister of een burger? Dat hangt van de context af. - Hoe bepaal je dat normaal. Is dat gevoelsmatig of in overleg? Ja, dat is in overleg. Kijk het uitgangspunt is wel hoe minder hotenmetoten hoe beter, maar ook hoe minder talking heads, hoe beter. Dus je vraagt je niet alleen bij een minister af of je die wel sprekend in beeld wilt hebben, maar je kunt je ook bij een ander afvragen of je die wel sprekend in beeld moet hebben. Dat is iets waar we heel bewust mee bezig zijn. Soms lijkt het wel alsof we hotenmetoten heel belangrijk vinden, maar soms kom je ook met verhalen, die kun je ook alleen maar met hotenmetoten maken. En als er dan twee of drie hotenmetoten in zo’n journaal zitten, dan heeft het al een heel andere uitstelling. Het is wel moeilijk in dit bedrijf, omdat we zo als verschillende redacties gescheiden van elkaar opereren; economie, Den Haag, buitenland, binnenland, dat zijn allemaal potentiële hotenmetoten-trekkers, zal ik maar zeggen. Soms komt het wel eens ongelukkig uit. - Wat is de gulden middenweg? Ik denk dat de gulden middenweg en het uitgangspunt is, hoe minder hotenmetoten, hoe beter, dus wees altijd zeer kritisch of je een hotemetoot

178


nodig hebt, en als je hem even niet nodig hebt, laat het dan vooral. Probeer vooral ook zoveel mogelijk zelf te vertellen. En zeker ook daar waar correspondentenverhalen betreft, die hebben natuurlijk een zeker gezag, dat geldt voor verslaggevers ook, een zeker gezag. Gespecialiseerde verslaggevers, met hun eigen dossiers, ja, die kunnen natuurlijk zelf veel vertellen, die gebruiken alleen een hotemetootje ter ondersteuning, die kunnen natuurlijk heel veel zelf. Probeer het wel heel veel te vermijden, maar je ontkomt er soms niet aan. j. Zijn er meer positieve of negatieve verhalen? Nou ja, voor iedere nieuwsorganisatie geldt dat er hoofdzakelijk, nou hoofdzakelijk wil ik niet zeggen, dat er in ieder geval meer slecht nieuws is dan goed nieuws. Ik bedoel, we maken geen goed nieuws show. Dus bij ons is het vaak ook meer slecht nieuws dan goed nieuws. - Waarom? Nou ja, omdat dat vaak toch relevanter is en meer impact heeft voor de kijker of voor de mensen die het betreft. Als het drie dagen niet regent zullen jij en ik daar geen probleem mee hebben, maar als het drie dagen keihard regen en de sloten beginnen de overstromen, dan hebben we d’r last van. Het één is goed nieuws, het ander is slecht nieuws. Maar drie dagen geen regent kan voor een landbouwer ook weer slecht nieuws zijn. Dus het hangt ook heel erg van de context af. Maar over het algemeen heeft slecht nieuws, tussen aanhalingstekens. Ik vind het rottermen trouwens, slecht nieuws en goed nieuws, want sommig slecht nieuws kan ook goed nieuws zijn. Maar het, het is het kenmerkend wezen van de journalistiek. Dat wat de meeste impact heeft, haalt het meest het nieuws. En dat zijn over het algemeen toch de slechtere dingen; de rampen, noem maar op. k. Welke landen berichten jullie het meeste over? Dat is een hele lastige vraag, en eigenlijk zou je deze vragen ook allemaal moeten beantwoorden langs het radio, internet en televisiepad, dat komt er ook allemaal nog bij. Kijk, op de radio is er geen dag zonder dat we iets met de Amerikaanse correspondent doen, maar voor televisie geldt dat helemaal niet, om maar een voorbeeld te noemen. - Voor jouw buitenlandredactie? Dat wat het meest in het nieuws is. Dat hangt er vanaf wat het meest in het nieuws is. We doen natuurlijk redelijk veel crisisgebieden. Dus dat is wel een soort van rode draad. Die zijn doorgaans wat langer in het nieuws. We zijn nu wat meer in Tunesië bezig. We zijn er normaal gesproken natuurlijk heel weinig, maar nu weer wel. Afghanistan is iets wat we de laatste jaren, meer denk ik dan anderen, hebben gedaan. Ja, Jezus, ik durf eigenlijk geen goed antwoord op te geven. We krijgen de hele wereld binnen en we hebben op veel plekken correspondenten, maar het is ook weer niet automatisch zo dat daar waar we een correspondent hebben we automatisch meer verhalen maken. Het hangt heel erg van de aard van het nieuws af. - Je eerste antwoord is crisisgebieden.

179


-

-

-

Tuurlijk ja. Terwijl we ook vaak horen, als het maar dichtbij je eigen cultuur ligt, westerse cultuur Ja, maar dat impliceert dat crises die niet dicht bij je cultuur liggen je automatisch niets doet. Ik denk dat we daar nou juist met onze buitenlandredactie proberen afstand van te nemen. Dus het antwoord is zoals ik het geef; de relatie met het Nederlandse publiek is niet allesbepalend. Natuurlijk is die wel heel belangrijk. Ik bedoel dingen waar echt helemaal niemand op zit te wachten moet je natuurlijk niet doen. Maar het is niet het allerbelangrijkste. Voor ons niet. Wat is het allerbelangrijkste voor jullie? Nou laat ik het zo formuleren: het allerbelangrijkste is, denk ik, dat je alles wat relevant is in de wereld, op een voor ons publiek relevante manier moet kunnen maken. En dat is iets anders denk ik, dan dat dat een passief proces is, waarbij je publiek weet van nou, dat dit is relevant voor mij en dit is niet relevant voor mij. Dat vind ik wat anders. Het is misschien wat eigenwijzer en pretentieuzer, maar ik denk dat het zo is. Soms zijn er dingen die op het eerste gezicht voor mensen niet relevant zijn, maar die ze dan toch blijken te zijn. Die filteren jullie. D’r zijn ook soms dingen waarvan ik denk, het is belangrijk dat je zoiets hoort. Ja, zeker.

DE KIJKER 1. Wie is de doelgroep? Of de kijker? a. Dat zijn twee verschillende dingen. Want een doelgroep zijn ook jongeren, maar d’r kijken relatief weinig jongeren. Volgens mij zijn wij het best vertegenwoordigd in de groep tussen 35 en 65. Als ik me niet vergis. En natuurlijk ook met onze jeugdjournaal een kleine groep kinderen. We zitten het moeilijkst denk ik bij de late tieners, de twintigers en de begin dertigers. - Voor het acht uur nieuws, wie is je doelgroep dan? Nou ja, kijk we proberen natuurlijk ook die andere groepen te bereiken, maar globaal als je het af zou zetten tegen de kijkcijfers, ja, dan ligt je doelgroep ergens tussen de 30, 60/70. b. Worden er profielschetsen gemaakt? Weet je voor wie je het nieuws maakt? Nou we werken de laatste tijd wel veel met kijkerspanels. Daar testen we formats op en dat soort dingen. Programmaformats maar ook hoe zet je een onderwerp op, wat gedetailleerder op onderwerp-niveau. Moet je dan veel met ondersteunende vormgeving doen of vind je het prettiger als een verslaggever daarbij in beeld is. We kijken heel erg naar het gedrag van mensen. Zeker op beleidsgebied, en dan heb ik het over afdelingchefs en hoofdredactie, wordt heel erg gekeken naar dat soort dingen. Ik denk dat

180


dat bij ons op redactioneel niveau iets minder is. We weten zo ongeveer voor wat voor een groep we het maken, dat is een redelijk vaste groep. - Hebben ze namen? Nee, we hebben hier geen namen. In ieder geval niet zover ik weet. Het is geen Henk en Ingrid, Sjonnie en Anita ofzo. Nee, het is zeg maar de groep van studentenleeftijd tot gepensioneerd. Dat is globaal de groep waar we het voor maken. c. En wat speelt de doelgroep voor een rol op de redactie? Dat we ongeveer, nou ja, dat we over dat hele leeftijdsspectrum verdeeld zijn, de redactie. We zijn wel verjongd, de laatste vijf à tien jaar, zeker toen ik hier kwam, begin jaren ’90 hadden we een relatief oude redactie. Dat is wat verjongd. We proberen ook in onze onderwerpkeuze wat meer jongere thema’s te doen. En daar krijgen we ook wel eens negatieve feedback over, omdat dat toch moeilijk in onze groep, wat slecht valt. Dat mensen het niet helemaal begrijpen waarom dat er in zit. Daar krijg je wel eens mails over, kijkersbrieven over. We proberen wel altijd in onze onderwerpkeuze wat jonger en eigenwijzer te zijn. Voor elk wat wils te bieden. Maar we zijn toch eerst een vooral de betrouwbare, serieuze rubriek. En dan kom je automatisch bij een serieus publiek uit, en automatisch bij een ander publiek niet. d. Hou je rekening met hoe een kijker een verhaal gaat ervaren? Ja, we proberen natuurlijk wel een beetje, heel veel verhalen hoef je dat niet bij te doen, maar er zijn verhalen waarbij we wel heel erg nadenken van ja, stoot dit zeer af of kabbelt dit teveel voort? Dat doen we vooral door met veel verschillende mensen op verschillende stadia, soms al op papier ernaar te kijken. Maar beelden die binnenkomen, ja, bekijken we vaak wat breder. Iedere redacteur moet dat in zich hebben om dat globaal een beetje te kunnen beoordelen. Maar ja, de één die heeft een hogere pijngrens dan de ander, zal ik maar zeggen. Dus dan slepen we vaak elkaar er bij. - Kijkervaring versus. Nieuwswaarde? Toen ik hier was heb ik heel vaak het woord ‘kijkervaring’ gehoord. Het is een woord, en ik wil niet lullig doen, wat ik hier nou nooit hoor ‘kijkervaring’. - Bijvoorbeeld met de Chileense mijnwerkers maakte het voor de kijkervaring niet uit, dat er geen correspondent was. Oh, op die fiets, ja. - Soms heb je een verhaal dat een gave kijkervaring is, maar niet zo’n hoge nieuwswaarde heeft. Dat doen we wel eens, dat doen we wel eens. Maar dat is ook een beetje afhankelijk van de samenstelling van die dag. We hebben natuurlijk van allerlei smaken hier rondlopen, dat betekent van jonge eindredacteuren tot relatief oude eindredacteuren. Hetzelfde geldt voor verslaggevers, dat geldt voor correspondenten, hetzelfde geldt voor redacteuren. Dat heeft zo ook zijn invloed op de samenstelling van het programma. Ik bedoel, het blijft mensenwerk. En de één heeft daar wat meer mee dan een ander. Ik

181


-

durf de stelling wel aan dat we zeker de laatste paar jaar meer en meer oog voor krijgen. De vraag is of we daar succesvol in zijn. Ik denk dat we de laatste per jaar er wat in doorslaan. Het moet ook geen gimmick worden. Maar kijken is op het gebied van televisie, maar dat was het vroeger ook al hoor, alleen had je toen een eindredactie, die was wat starder, dat waren wat meer belegen klassieke televisiemakers, dus de inhoud was belangrijk, de rest was behang, zal ik maar zeggen. We zijn wel een heel erg een televisiemakende redactie geworden en ik denk inmiddels ook de eindredacteuren. Dus dat speelt een steeds belangrijkere rol. Dus in die zin begrijp ik het woord kijkervaring. Maar ik hoor kijkervaring niet zo vaak als woord. Nee, maar mooi om naar te kijken, en zeker als ik kijk naar de hoeveelheid tijd die we steken in de montageproces, ik durf de stelling wel dat wij hier met z’n allen over het algemeen veel langer aan een onderwerp monteren dan bij onze collega’s hier tegenover. Gemiddeld meer tijd besteden aan het onderwerp, dan sommige anderen. Hoeveel tijd kost het per onderwerp om het te maken? Dat hangt er heel erg vanaf. Kijk de gouden standaard is dat voor één minuut televisie ben je één uur aan het monteren. We houden hier met enige regelmaat onderzoek en dan blijkt dat de modus wel te zijn. Maar het kan voorkomen dat ik voor een onderwerp van 2 1/2 minuut in het journaal 3 uur monteer. Dat komt dan, of ik heb een grote diversiteit aan beeldbronnen, zal ik maar zeggen, waarbij je dan ook met verschillende camerastandpunten kunt werken, veel met mooi geluid, ja dan ga je veel meer tijd besteden aan zo’n montage. En een simpele nieuwsmontage, die kun je bij wijze van spreken ook in twintig minuten of een half uur monteren. Maar wij schrikken er niet voor weg om iemand voor drie uur in de set te laten monteren voor het achtuur journaal.

HET MERK 1. In hoeverre speelt het merk NOS een rol? Nou ja we zijn de NOS, maar specificeer je vraag eens? a. Hoe belangrijk is het om de NOS te zijn tegenover een andere concurrent. Toen ik 17 jaar geleden bij de NOS was, toen was de NOS de KNOS, De Koninklijke NOS, dat was een beetje het gevoel. Dat betekende dat wij heel veel dingen op een bepaalde manier deden, maar ook heel veel dingen onze vingers niet aan brandden. En bepaalde onderwerpen, maar zo werd het niet gezegd, eigenlijk een beetje te min vonden. Wat de NOS eigenlijk tegenwoordig nog betekent, is dat we, en dat is het enige waarin het nog echt een rol speelt, betrouwbaar moeten zijn. Geen fouten. En dat wel in de ruime zin van het woord. Maar betrouwbaarheid is zeg maar, in relatie tot de merknaam NOS het allerbelangrijkste. Betrouwbaarheid. En op de tweede plaats snelheid. Betrouwbaarheid is altijd het belangrijkste. En daaronder zijn wij inmiddels, in tegenstelling tot wat je misschien zou vinden, een hele moderne redactie die van alles en nog wat probeert,

182


experimenteert, ook mensen de kans geeft om op hun bek te gaan zal ik maar zeggen. Ook heel erg probeert te vernieuwen, op alle platforms aanwezig te zijn. He, mobiel, mobiele applicaties zijn wij koploper in. Zo zijn er tal van andere dingen. Jeugdjournaal in de ochtend, daar zal je ook helemaal niet aan moeten denken, maar we doen het ook. We zijn zeker de laatste jaren terrein aan het verkennen en andere dingen aan het doen. Dus ik bedoel we hebben vrij dicht, het is niet door gegaan, maar vrij dicht bij nieuwstelevisie in treinen van de NS gestaan, om maar eens wat te noemen. Winkelketens zitten we nu al, maar dat is meer tekst-tv. In de trein was het echt de bedoeling dat we ook echt korte bulletins zouden maken, dus je kunt het zo gek niet bedenken of de NOS kijkt ernaar, of ze wat moeten, kunnen. b. In welke zin spelen commerciële belangen een rol op de redactie? Ja, eigenlijk nauwelijks. We zijn niet commercieel. Maar ook commercieel is een begrip dat je verschillend kun definiëren. Kijk, je maakt niet een programma dat zo min mogelijk kijkers trekt, je wilt natuurlijk zoveel mogelijk kijkers trekken. Je bereik wil je groot hebben, dat betekent dat je nadenkt wat je in je uitzendingen stopt en wat voor mix. Niet te veel zware onderwerpen. D’r zijn tal van dingen waar je naar kijkt om een zo groot mogelijk kijkerspubliek te krijgen.Wij zijn, we kijken van uur tot uur wat we uitgeven aan geld. Als het boven het dagbudget gaat, dan hebben we een probleem. Dat betekent dat we morgen iets niet kunnen doen. Dus in die zin zijn we heel commercieel bezig. We proberen als we een correspondent op reis hebben gestuurd en er speelt zich op het moment ergens anders iets af, nou dan kost het even wat tijd om een afweging te maken, maar we gooien niet iets weg of we laten wat liggen. Dus in die zin zijn we heel commercieel. Maar we laten ons niet leiden door commerciële belangen van anderen. c. Als andere media berichten over iets, volgen jullie dan? Of we dan volgen? Half acht heeft een prachtige opening… Niet automatisch. Dat doen we niet automatisch. Daar waar RTL op het dossier verbouwing van Catszhuis losging, hebben wij daar niets of nauwelijks aan gedaan. En daar heeft Frits toch menig opening aan gewijd, als ik het met goed kan herinneren. En zo zijn er ook een aantal andere dingen. Ja, nou ja, wij maken daar andere afwegingen in. In die zin denk ik dat als je concurrenten, RTL op sommige momenten de drempel lager legt als wij. En ga niet automatisch mee. En soms loop je hier vloekend en tierend rond en denk je godverdomme dat moeten we ook doen. Dat is wel gezond. Zo zal het andersom ook wel zijn, denk ik. - Ja, want is die concurrentie of concullega’s of collega’s, speelt dat hier op de redactie ook een rol? Ja, wij kijken veel en praten ook veel en vergelijken ook veel. Het komt best vaak voor dat we plenair bij de één uur vergadering kijken hoe heeft RTL het gedaan en hoe hebben wij het gedaan. En het komt ook zeker met enige regelmaat voor dat we vinden dat RTL het beter heeft gedaan dan wij. Daar zijn we mee bezig. Het zou dom zijn als we daar niet mee bezig

183


zouden zijn. Laat je je daar dan ook door leiden? Nee, natuurlijk niet. Je blijft je eigen afwegingen maken. Maar we proberen wel te leren. - Kun je het Chili verhaal nog herinneren. Hoe jullie het hebben gedaan? En RTL? Welke vond je het beste? Ja, ik vind ze niet echt vergelijkbaar, nogmaals omdat zij op een gegeven moment wel iemand ter plekke hadden en wij niet. Maar ik vind de gedoseerdheid waarmee wij het gedaan hebben, prettiger dan de manier waarop RTL dat gedaan heeft. Ik vond met name de live-uitzending ’s avonds dat ze bevrijd moesten worden bij RTL, met alle respect, maar toch redelijk slapjes. Ja. Dat hadden wij zo nooit gedaan. Dat risico hadden wij trouwens ook nooit genomen. - Hoe dan wel? Nou ja, kijk, je zag de hele dag maar ook de dagen daaraan voorafgaand, maar met name de dag zelf, het tijdstip met het uur ongeveer veranderen, waarbij de eerste mijnwerker naar boven zou komen. Je kon er vergif op innemen dat de eerste mijnwerker die je ergens aan het eind van de avond plant, dat de kans dat je daar niks in zou hebben dan dat je er wel wat in zou hebben. Dat weet ik nog wel. Ik had dat risico nooit genomen. En dan krijg je toch en slap soort uitzendinkje. En op het moment dat het er wel toedeed, zagen we het niet meer. En wij waren er met het journaal 24 gewoon live bij de hele nacht. - Via een persbureau. Ja, maar uiteindelijk willen de mensen de bevrijding zien. Ze willen geen verslaggever zien, of vinden het niet het belangrijkste dat iemand in de studio nog wat meer kwam vertellen. d. En de positie van de NOS. NOS is veel groter als RTL, dus je zou het kunnen zien als grote broer van. Wat vind je van die positie? Ja, mijn eerste reactie zou zijn, met die positie is op zich niks mis. Het heeft vooren nadelen dat wel. Ik denk dat we wat dat betreft iets meer onder een vergrootglas liggen. Ik denk dat NOS-bashen een buitengewoon populaire sport is, maar RTL-bashen minder. He, als je, nou ja, als je hoofd boven het maaiveld uitsteekt dan krijg je ook eerder kritiek. Want rond de Moerdijk brand worden er nota bene vanuit radiostudio’s op onze eigen vloer een dag later, wordt de vloer aangeveegd, worden er dingen beweerd over ons, over hoe we dingen deden, over wanneer we op zender waren, die totaal niet kloppen. Denk niet zozeer dat aan onze positie iets veranderd is, of iets veranderd moet worden. Ik denk wel dat wij niet meer zo automatisch verankerd zijn in ons publiek en dat we onderhevig zijn aan nou ja nogmaals de modegril van het NOS bashen afgelopen jaren. Voortgekomen aan het publieke omroep bashen. En het publieke omroep bashen is denk ik wel terecht. Er zijn te veel publieke omroepen, er is veel te veel overheid, er wordt veel te veel langs elkaar heen gewerkt. Als ik zie aan mijn eigen vrouw, die freelance binnen Uitgesproken werkt, waarbij drie omroepen één programma maken met allemaal een eigen regie enzovoorts. Dat gaat natuurlijk helemaal nergens over, dat is toch te belachelijk voor woorden. Ik denk alleen niet dat het terecht is om te

184


zeggen dat de NOS hetzelfde is. Ons budget staat al een aantal jaren vast en toch doen we steeds meer. Dat betekent toch dat we op de één of andere manier steeds efficiënter worden. En de laatste paar jaren enorm gegroeid. We hebben een integratieproces doorgemaakt waarbij we flink wat vet van de botten hebben gehaald. - Wat wil een integratieproces zeggen? Nou, kijk, radio zat daar, teletekst zat daar, het journaal zat weer ergens anders. We zitten nu allemaal op één en hetzelfde systeem, in één en hetzelfde gebouw, op één en dezelfde verdieping. We maken gebruik van dezelfde stapdiensten. Budgettair ook allemaal een stuk overzichtelijker op deze manier. Ik denk dat we wel wat slagen geslagen hebben. - Zou je het op de buitenlandredactie met minder personeel kunnen? Tuurlijk, kan altijd. De grote vraag is wat voor een gevolgen dat heeft. Alles kan. - Maar dan heeft dat gevolgen. Tuurlijk heeft het gevolgen. Als je minder mensen hebt, kun je minder doen en moet je scherper kiezen. En dat is niet per definitie verkeerd. Dat hoeft niet persé verkeerd te zijn, laat ik het zo zeggen. Het kan altijd, maar ik denk dat we, als je ziet de hoeveelheid nieuwsberichten die we maken, de hoeveelheid minuten die we voor radio en televisie maken, met de hoeveelheid mensen met wie het doen. Daar zit niet veel inefficiëntie in, nee. Ik denk niet dat we heel veel mensen weg kunnen halen zonder dat dat gevolgen voor programma’s gaat hebben. Zonder dat er verschraling optreedt. Maar het kan altijd, alleen ga je dan andere dingen. Dan doe je het niet meer op dezelfde manier, dan doe je minder. e. Welk spel moet je spelen om je verhaal in een uitzending te krijgen? Het hele voortraject is eigenlijk het spel als uiteindelijk tot de conclusie komt dat de één het wel wil en de ander niet dan heb je vooral een scheidsrechter nodig. Het spel zit ‘m vooral in het voortraject. Hoe zorg ik er voor dat ik niet in de situatie kom dat we zo tegenover elkaar staan. Dat is ook een spel, tussen aanhalingstekens. - Heb je daar trucjes voor? Ja, een verhaal dat gewoon onzeker is, maar dat wel in de daglijst staat, maar er van afhangt of een verslaggever er op tijd kan zijn, of een correspondent ergens op tijd kan zijn, dat soort dingen. Dan noem ik het vaak wel in de ochtendvergadering. En dan wordt het keurig genoteerd in het draaiboek en als dan om vier uur blijkt dat het wegvalt, kijken ze wel naar ons om het op te vullen. Terwijl ik van te voren weet dat dat onderwerp er niet zal zijn, kan ik alvast iemand aan een ander onderwerp laten werken, waarvan ik wil dat het in het journaal komt. Dat is een trucje wel eens gebruik. Nou ja, zo zijn er nog een aantal andere zaken die je dan kunt. Soms ontkom je er niet aan dat je zelfs iets wilt en een eindredacteur niet. Dan ga je er naar een ander mee, of je vraagt aan de hoofdredacteur om er een besluit over te nemen, als het echt een conflict is. Maar dat komt niet vaak voor.

185


-

Chef bij RTL gesproken, vond het bijzonder fascinerend om te horen wat hij doet om zijn verhaal te verkopen. Hij gooit over alles balletjes op. Nogmaals, wij doen dat in het voortraject al, wij beginnen met een idee en dan krijg je wat concreter, en dan krijg je invulling, dan planning, uitvoering en dan inplanning in een bulletin. Dat is een traject dat dagen, weken loopt. En al die tijd ben je al bezig om medestanders te vinden, maar uiteindelijk op een dag kan het voorkomen dat je een knelpunt ziet aankomen en dan is het nog wel eens handig om een trucje uit te halen. Het is vooral politiek, het is vooral politiek. Zeker in een organisatie waar zoveel verschillende processen parallel lopen en iedereen zich ongeveer het belangrijkst vindt. De economie-redactie wil het liefst de ecoonderwerpen naar buiten en noem maar op. Maar ja, wij hebben wat meer uitwegen ook. Bij ons wordt een laatjournaal ook erg goed bekeken en een tien uur journaal. Het hoeft niet allemaal achtuur journaal te zijn. f. En de buitenlandredactie, hoe staat de buitenlandredactie op de gehele redactie bekend? De buitenlandredactie staat denk ik bekend als een hele mondige bijdehante redactie waar veel expertise zit, maar ook veel ervaring en snelheid zit. En met ervaring en snelheid bedoel ik snel de juiste dingen doen ook op het moment dat een onderwerp opkomt, snel in de uitzending te hebben. Bij binnenland, de binnenlandverwerkers zijn daar veel minder in getraind. Er wordt wat dat betreft ook uit onze ruif gegeten op het moment dat binnenland met weer situaties als bij Moerdijk, nou dan worden ervaren buitenlandredacteuren snel bij binnenland gezet om daar het werk te doen. Dus wij hebben een behoorlijke positie. Maar buitenlands nieuws is niet voor iedereen hier zo vanzelfsprekend. En sommigen zien in buitenlandonderwerpen die worden aangedragen wel iets van hobbyisme van bepaalde specialisten. Dat zijn de standaarddiscussies die je overal ziet. Die kom je bij een krant tegen, die kom je bij de buren van RTL tegen, die kom je overal tegen. Hetzelfde geldt voor ons. Ik denk wel dat we als makende, vergarende en vakkennis een hele goede positie innemen. g. Hoe is de balans in de uitzending? Als je die globaal over een paar jaren bekijkt dan is die 60/40. 60 binnenland en 40 buitenland. Dat zijn verschillende takken van sport. De laatste twee jaar zie je wel dat het zes uur journaal relatief minder buitenlandonderwerpen heeft, en dan bedoel ik wel echt onderwerpen. Beta, tekst en filmpje. Waar buitenland steeds vaker in korte flitsjes, beeldflitsjes verdwijnt. Dat heeft deels met format te maken en ook deels met gemakzuchtigheid af en toe. Maar daar zie je het buitenlands nieuws wat minder, dan wat je vroeger zag. Daarentegen claimen we wel steeds meer tien uur.

186


8.2.b NOS JOURNAAL | DIEPTE-INTERVIEW | STEF HEHEMANN DE REDACTIE 1. Hoe zou je je redactie omschrijven? De buitenlandredactie? - Ja Als een groep nieuwsgierige goed op de hoogte zijnde mensen die hun best doen het buitenlandse nieuws zo goed mogelijk voor het voetlicht te krijgen op radio en tv. Iedereen heeft wel een bijzonder aandachtspunt. Ik zeg altijd, maar dat is geheel gechargeerd gezegd, het is grappiger om op een redactie te zitten waar mensen de vijf meest gezochte terroristen van Pakistan bij wijze van spreken beter kennen dan de Nederlandse Koninklijke familie. Het zijn wel mensen met een productief gezien echt een soort tik, het is niet altijd even makkelijk – dit zijn dan twee uitzonderingen (Chili en Ahmadinejad, red.) om buitenlands nieuws te verkopen. Dus je moet wel een soort enorme betrokkenheid hebben om dat te willen en te kunnen doen. - Ze hebben een tik? Ja, wel voor het buitenlands nieuws, ik bedoel, er zijn verhalen en daar is Chili er één van, die verkopen zichzelf. Maar er zijn ook verhalen waar je heel veel moeite voor moet doen, waar je maandenlang de deksel op je neus krijgt, dus je moet wel een soort van gedrevenheid hebben, om dat te willen. Iedereen heeft z’n specialisatie, dat bedoel ik eigenlijk meer. Je moet wel van goeden huizen komen. De één heeft meer wat met Afrika, de ander meer met Latijns-Amerika, iedereen heeft wel wat met ons. Dat vind ik wel aardig d’r aan. - Staan die redacteuren dan ook van de kijker? Nou dat denk ik niet, daarvoor zal ook gelden voor de één wat meer dan de ander, maar iedereen begrijpt wel wat je nodig hebt om een verhaal, tussen aanhalingstekens, te kunnen verkopen. Voordat ik dit ging doen, was ik ook o.a. specialist Latijns-Amerika. Toen heb ik jarenlang gelobbyd om een verhaal te brengen over alle binnenlandse vluchtelingen en opeens is daar Tanja Nijmeijer en gaan we twee en een halve week naar Colombia. Dat kun je heel negatief uitleggen, van oh, nu hebben we opeens wel belangstelling, maar voor mij is de vliegwiel om het hele verhaal dat daarachter zit te vertellen op radio en televisie en ook daarvoor geldt, dat heeft iedereen wel bij ons, de één meer dan de ander. Je hebt ook mensen die echt denken, dit moet gewoon en klaar is kees. Maar je moet altijd een vondst doen in je PR of wat dan ook, waardoor het kijkers- en luisterpubliek trekt. - Wat bedoel je daarmee? Met PR? Nou ja, je moet een mooi verhaal kunnen vertellen. Waarom moet jij dit zien of horen. Ik bedoel je kunt het heel abstract houden, maar, ja, nou Tunesië zou een voorbeeld van zijn. Ik ben zelf op vakantie geweest, vorige week terug gekomen, kan me zo voorstellen dat de eerste dagen, dat daar minder over was, van rellen in Tunesië, wat moet je daar mee. Pas nu is doorgedrongen ja, dit is één domino steen van de velen die kunnen volgen. Zie dat verhaal van Moustapha, gisteren in het acht uur journaal. Dus dat heb je wel nodig om het verhaal uit te leggen. Kijk,

187


-

-

-

-

-

als je dat vertelt, dan krijgt iemand als Moustapha de ruimte om die toegevoegde waarde te leveren. Maar daar moet je wel je best voor doen. Het is niet vanzelfsprekend dat je de eurovisie-agenda opleest van ja, dit en dat, dit is er allemaal. Daar gaan we verhalen over maken. Nee. Dat doe je voor de kijker en de luisteraar. We gaan niet de eurovision-agenda oplezen? Nee, je haalt er wat dingen uit die je zelf van belang vindt, die weeg je zelf al. Toen je meeliep half negen komt het binnen en ik print wel wat er is, maar ik ga niet alles oplezen. Je weegt zelf van, dit is wat voor de dagjournaals, die hebben veel meer behoefte aan continu verversen. Je pikt daar twee of drie grote verhalen uit. Daar zet je op in. En als je dat echt belangrijk vindt, in samenspraak met de correspondent en de specialist op de redactie, dan ga je echt kijken, hoe ga ik dit verhaal slijten. Als het nodig is, he, want soms heb je ook een eindredacteur die het wel ziet zitten meteen, het is een A,B,C-tje. Soms ook niet. Wie neemt die beslissingen over de uitzendingen op de redactie? Uiteindelijk is de eindredacteur diegene die verantwoordelijk is voor de uitzending. Wij coördinatoren leveren bouwstenen aan. En dan zegt men niet van het is zo, maar je moet dus wel ‘pick your battles’, soms ga je een hoop stennis maken over een verhaal omdat je echt vindt dat het moet. Andere dingen laat je lopen. Redacteuren worden ook gezien als de bouwers van de bouwstenen? Hoe moet ik dat zien? Ja, op de eerste plaats op de buitenlandredactie omdat iedereen ook specialist is. Dus hij of zij heeft meer dan gemiddeld verstand van een bepaald land of bepaalde regio. Dus die betrek je daar al bij. Maar het kan ook zijn dat iemand een hele goede maker is en zegt, nou zo heb ik dat in gedachte. Dus op het moment dat je een discussie hebt, als coördinator, dan haal je, of probeer ik in ieder geval of de specialist, of diegene die het gaat maken, mee te nemen, om een eindredacteur te overtuigen, mocht dat nodig zijn. Ja, het valt of staat op hoe het gemaakt is. Je hebt de redacteuren, je hebt de correspondenten ook. Leveren ze zelf verhaalideeën aan of komen jullie daarmee? Nou, dat hangt er een beetje vanaf. Kijk Nicole zat vorige week in Egypte toen Tunesië groot nieuws werd. Het enige wat zij kan leveren is wat ze daar hoort. Het beetje achtergrondinformatie wat ze daar heeft. Maar uiteindelijk is dan hier aan het bureau iemand, die het verhaal in elkaar zet als beeld, grotendeels wel in samenspraak met de correspondent. Er zijn maar een X aantal verhalen per week die van het begin tot het eind door de correspondent gemaakt zijn, die echt een eigen reportage zijn. Dat zijn er maar een paar. Dat waren gisteren die biologische eieren van Wouter Meijer bijvoorbeeld. Dat is een kwestie van opvangen. Daar hoef je niemand op te zetten. Maar je hebt vaak ook in Amerika is daar een goed voorbeeld, verhalen die hier gemaakt worden, in nauwe samenspraak met de correspondent om de goeie teksten te hebben, dus het hangt er maar een beetje van af. En je redacteuren, wat voor een etniciteit hebben ze eigenlijk?

188


-

-

-

-

-

Er zijn veel blanke mensen denk ik, waarvan we per toeval achter kwamen dat een man of acht denk ik nog Indische roots hebben, de één wat meer dan de ander, bij wie het ook te zien zijn. We hebben één redacteur van Turkse origine. Volgens mij is dat het wel zo’n beetje. Wat we hebben. Hoeveel redacteuren zijn er? 34,72 fte geloof ik ofzo. Zeg maar 34. Dat is niet met freelancers er bij? Nee. Dat zijn mensen dat zijn nog vier freelancers die we regelmatig gebruiken. Maar ze maken niet alleen voor televisie? Dat hangt er vanaf, dat was het oorspronkelijke idee toen we samengingen. Om iedereen multimediaal te zijn. Dat idee is losgelaten. Er zijn ook mensen die echt monomediaal zijn. Waarom zou je een goede televisie verplichten ook radio te laten maken. Ik kan daar niet zo snel percentages van noemen. Ik denk dat 1 op de 3 beide media beheerst. Absoluut. Maar het zijn best wel veel redacteuren. RTL heeft rond de 12-14 of 15. Waarom zijn het er zoveel? Nou, om de eenvoudige reden dat we ook veel uitzendingen hebben. Ik bedoel we hebben 14 uitzendingen op tv per dag. Dat is nogal wat. Dus het begint om half vijf, is de eerste die binnenkomt en om half één gaat de laatste weg. Op tv. Dan heb je radio, dat begint om vijf uur, en dan gaat ook de laatste ook na middernacht weg. Die hebben zes en een half uur te vullen op de radio. Dus dat zijn behoorlijk wat diensten. En dan worden we ook geacht, dat gaat af en toe beter dan de andere keer, om online toe te leveren. Het is om die simpele reden. We hebben gewoon gerekend, hoeveel diensten je per dag nodig hebt. En hoeveel zitten er op één dag aan de acht uur uitzending? Dan moet ik even hardop tellen hoor. We hebben de bu3 die begint om half 11, dat is diegene die het grote verhaal maakt voor acht en soms ook voor zes. Dan heb je één bu4, die begint om half één, en dan heb je een bu7 die begint van 14.00 tot 22.00, die zit eigenlijk voor 22.00, maar negen van de tien keer wordt die vooral als er veel buitenlands nieuws is voor acht uur ingezet. Ja, die kortjes, dat heeft dan iemand gedaan die dagdienst heeft of die later komt, maar zeg maar, twee, twee en een half. Want die bu7 is eigenlijk voor 22.00, voor de grote verhalen. Maar het echte maken van de verhalen, zijn die van te voren door iemand bedacht, van jij gaat dat verhaal maken? Dat zeg ik tegen iedere specialist, als er iets speelt op jouw gebied, dan kun je aan de roosteraars vragen om uitgeroosterd te worden. Dat was laatst bij de midterm verkiezingen waren, toen wilde Tom en Ryan die dag allebei aan het bureau hadden voor het acht om dat samen met Eelco te doen. Maar je hebt natuurlijk ook vaak opkomend nieuws. Je bent behalve specialist, vooral ook generalist bij ons. Je wordt geacht overal iets van te kunnen maken. Bijvoorbeeld, Tom is nu bezig met Hu Jintao en de Verenigde Staten, met animaties enzo, daar is hij al een paar dagen mee bezig. Dat dan weer wel. Dat mag, gewoon een paar dagen voor een verhaal? Nou ja, het is een kwestie van, inhoudelijk is het nog wel te organiseren, maar de paintbox is vaak belast, dus daar moet wel het één en het ander gebeuren. Dus het

189


-

-

-

-

-

is niet zo dat hij helemaal vrij wordt gesteld, maar tussen zijn gewone diensten door, moet hij dat wel doen. Omdat hij weet dat hij deze dag zo’n belangrijke dienst zou hebben. Ja, als je het goed wilt doen. Zo’n paintbox draait ook maar door. D’r moet vooral ook productie gedraaid worden, met platte kaarten vooral bij de ochtendbulletins. Voor je het weet kom je niet meer aan de goede aandacht voor acht uur. Met de paintbox bedoel je de graphic afdeling toch? Ja. Hoe zit het met de planning op jullie buitenlandredactie? Er zijn drie planners per dag. D’r is een buitenlandcoördinator, ik was dat die dag, dan zijn er drie planners en in de ideale opstelling is dat een speciale radioplanner, een speciale tv-planner en iemand die we een buco-planner noemen, dat is een buitenlandcoördinator die ook planner is, die kan al snel klap geven. Als, ik bedoel, laten we een Eelco nemen, die komt vanmiddag met een voorstel. Dan kun je moeilijk zeggen van ja, wacht eens even het is vandaag dinsdag, donderdag is er weer een eindredacteur die ook plant. Donderdagmiddag heb je pas een antwoord. Ja, dat werkt niet. Die hebben we sinds een klein jaar bedacht. Ieamand die daar zelf ook echt verantwoordelijkheid voor kan nemen. Dat was natuurlijk toen die woensdag ook zo, die nemen over twee, drie onderwerpen een besluit? Ja, die gaan of kijken, je weet zelf al zal ik gaan of niet gaan, heb ik tijd of niet, vaak is het eventjes kort overleg met de televisieredacteur van acht die dag, dat is inderdaad geen planner, van vind je dat een goed idee. Ik vind van wel om die en die reden, wat vind jij? Doe maar, maar dan wel met deze aantekeningen erbij. Ik heb dat vorige week bijvoorbeeld met Wouter Meijer gedaan voor die dioxineeieren van gisteren. Die belde ook op dinsdag en wilde daar snel een besluit over. Je moet dat natuurlijk wel altijd in samenspraak met de eindredactie doen. Dat commitment heb je nodig. Zij doen de uitzending. Maar je hebt ook meerdere eindredacteuren. Hoe speel je dat dan? Weet je dan al, dinsdag heb je die eindredacteur. Nou soms kijk je daar naar, als het echt heel moeilijk is, dat hangt ook van de eindredacteur af, die daar zit. Hoeveel eindredacteuren zijn er? Dat weet ik niet, dat zijn er in ieder geval een stuk of vijf die het acht uur doen, die zijn in ieder geval belangrijk. Negen van de tien keer is zo’n groot correspondentenverhaal echt voor het acht uur. Dat neem je in geen enkel ander bulletin mee. Zij hebben ook hun eigen overdracht, dus als je met één afspreekt, dan tikken zij dat ook naar elkaar door. Dus die vijf zijn wel belangrijk. En ik denk dat er een stuk of wat parttime voor televisie een stuk of tien zijn, de ochtenden, dagbulletin, laat, maar dan is het echt die eindredacteuren van acht uur is even belangrijk. Je hebt het die dag zelf heel veel gehad over schaken. Heb je trucs om verhalen te verkopen? Nou, je weet wie acht uur doet, soms weet je bij één iemand je het sneller voor elkaar krijgt om een verhaal te verkopen dan bij de ander. Je kunt er soms voor kiezen om de kaarten tegen de borst te houden of naar iemand te gaan waarvan je

190


-

-

weet dat hij volgende week acht uur doet en nu dagjournaals doet en die een goed contact heeft, bijvoorbeeld met Eelco, ja, dat is één ding. Nou ja, soms juist wel vertellen wat je weet, soms niet. Bijvoorbeeld: RTL zit achter een verhaal aan, weet één van onze correspondenten. Ja, dat helpt ook wel eens. Dat soort dingen. Dat zijn niet echt trucjes, maar dat is gewoon een kwestie van mensenkennis en een beetje, de middelen zo goed mogelijk inzetten en daar horen de correspondenten dan ook bij. Bij RTL zeiden ze ik creëer een soort van eenmansbuzz: dus ik ga met redacteuren praten op gehoorsafstand van een eindredacteur etc. Hij zorgt dat het verhaal gaat leven op die redactie. Is dat ook iets wat jij doet? Ik het het wel eens geprobeerd, wel eens gedaan om op internet een verhaal te hebben waar men nog een beetje tegen was. Op het moment dat je het uitgewerkt hebt, dat men het dan ook wel wilt hebben. Dat is ook wel iets wat werkt inderdaad. En dan hebben we nu ook een nieuwe mogelijkheid voor, we hebben nu sinds een paar maanden bu-digi. Ik weet niet of dat toen al was? (nee). Er is één bu4, want vroeger hadden we meer redacteuren die ook voor zes en acht werken, maar we constateerden dat we zeker in politieke tijden om die buitenlandverhalen te verkopen, dus we hebben één iemand die echt toelevert aan de digidesk. Dus die maakt dan de verhalen die je soms niet kwijt kan. Daarvan is het ook dat als dat even op het net staat, dat mensen zeggen, dat is prachtig, dat willen we toch wel hebben. Niet in het acht, maar dan in ieder geval wel in het laat. Dus dat is ook een middel dat we doen inderdaad. Ik zo snel buiten het gezichtsveld van een eindredacteur met een redacteur gaan praten. Dan neem ik hem wel mee, dan gaan we gewoon in discussie daar. Ik weet me ook te herinneren, daar moest een presentator enorm om lachen, dat iemand met een verhaal kwam, er was een schietpartij in Finland geweest, het was een kortje, nou, wij vonden dat is minimaal een verhaal. De eindredacteur wilde dat niet hebben, toen ging iemand een buitenlandcoördinator die toen redactie-dienst had, die ging ook nog en toen ook nog iemand die het zelf moest gaan maken. Dus we gingen drie keer, toen ging hij toch overstag. Dat is geen bewuste keuze, maar wel doordat je continu met elkaar bij buitenland praat van, ja, ik krijg het niet verkocht, dat iemand zich dan toch geroepen voelt om dat te doen, dat is die onderlinge solidariteit. Dat is niet bewust, maar dat doe je wel voor elkaar. Dat is ook wat ik in het begin bedoel. Je hebt allemaal die tik, in de goede zin van, dit is gewoon een verhaal, dat mag je niet missen. Niets is zo erg, als om half negen te constateren, van, dat hadden we beter wel kunnen doen. Is het vaak zo dat redacteuren aangespoord worden om even met een eindredacteur tte gaan babbelen over een verhaal? Ik spoor ze ook niet aan, dat doen ze negen van de tien keer uit zichzelf. Of ik neem ze wel mee, als het heel moeilijk te maken is, van, hoe ga je dat dan doen. Welke lijn kiezen we, dan doe ik dat wel bewust, maar soms doen ze dat gewoon één op één. De één doet dat meer dan de ander, maar dat geldt ook voor correspondenten. Washington is daar een goed voorbeeld van, omdat dat pas gaat leven na de lunch. Dan heb je al met Eelco afgesproken van zus en zus en zo, en als het dan moet fijngeslepen worden, dan zijn het directe lijntjes met de eindredacteur. Dat is alleen maar goed.

191


BRONNEN 1. Wie en wat zijn precies jullie bronnen op de buitenlandredactie? Dat is ook een brede waaier. De beeldbronnen zijn de drie ‘usual suspects’: Reuters, AP en voor ons Eurovisie. Dus dan weet je al snel, daar heb ik beeld van, daar kan ik een verhaal van maken. Reuters en AP zitten ook op de gewone telex, ook nog DPA, verder leest bijna iedere buitenlandredacteur de BBC website, die zie ik bij iedereen opstaan. En dan heb ik nog de diverse specialisten die hun eigen sites hebben. Dus dat is een beetje afhankelijk van wie er ook zit. Die bronnen die ik nu noem van Reuters, AP, DPA, soms AFP en Eurovisie en BBC, dat zijn dingen die ik als buco heel veel gebruik. Van: hier kun je iets mee of niet alleen voor tv, maar ook voor radio. Soms is de correspondent en dan vragen ze, kunnen we daar een klankbeeld van maken. Maar ja, daar is gewoon een livepersconferentie. Dat zijn wel zo’n beetje de voornaamste denk ik. Uiteraard de correspondenten nog daargelaten. Onze eigen ogen en oren. - Heel belangrijk Ja! Want soms verschillen die van mening. Ik weet niet of je dat die dag hebt gemerkt, maar soms is er een spanning tussen wat 24 uur doet, die radionieuwsbulletins, die gaan heel erg uit van telexen. Soms bellen wij dan met de correspondent en dan ligt het net ietsje anders. En correspondenten zijn daar ook scherp op. Sander van den Hoorn belt heel snel. Die zit ook in een regio waar dat gevoelig ligt. Dus ja. - Brengt ons bij een interessant onderwerp. (…) Hoe gaan jullie met de keuzes van de nieuwsagentschappen om? We gebruiken het op het moment dat wij het opportuun vinden. Dus, als Sander geen eigen reportage maakt, maar er gebeurt wel iets nieuwswaardigs waarvoor hij de hele dag op de radio is en we willen dat voor acht of voor mijn part voor tien of laat doen. De redacteur die dat dan gaat maken, gaat dan met Sander overleggen. Dat kan heel simpel zijn in de zin van, dit is het verhaal en dat wil ik zo en zo gaan aanpakken. Maar dat kan ook heel gedetailleerd zijn met het sturen van de dope-sheets van wat we hebben. - Kun je vanaf de nieuwsredacties de agentschappen aansturen: van: we willen die en die beelden? Je kunt het wel vragen, de vraag is of ze dat voor jou speciaal gaan doen. Dat gebeurt eigenlijk zelden. Ik bedoel als ze met de agentschappen bellen is het vaak van: we hebben het net gemist, kun je het nog een keer sturen. Of hebben jullie daar beeld van? Ik denk niet dat ze alleen voor de NOS dat gaan doen. Dat is een kwestie van kijken of nog meer die vraag hebben. - Het komt dus ook niet echt voor, hoor ik zo Niet bij de agentschappen. Bij Eurovisie is het makkelijker omdat dat collega omroepen zijn. Bijvoorbeeld de VRT ook omdat ze dezelfde taal spreekt, kun je wel zeggen, goh, dan en dan er is een onderwerp, wij hebben geen ploeg of geen correspondent, gaan jullie er naartoe. Ja? Kun je voor ons dan wat extra materiaal draaien en kun je dat naar ons toe ftp-en. Kijk je kunt wel verzoeken inleggen bij die persagentschappen, maar dat zijn natuurlijk commerciële bedrijven, die doen dat niet zo snel voor één klant. Dan moeten er meer zijn. En het helpt

192


-

-

-

-

-

bijvoorbeeld wel, je hebt bij Eurovisie een forum, waar alle beeldredacteuren op zitten. Het helpt wel als je dat daar op zet. Als dan één of twee omroepen zeggen, “we are also interested”, dan is de kans groot dat toch één van de collega omroepen of de collega-agencies er naar toegaat. Reuters en AP biedt ook aan Eurovisie aan, dat krijgen we via twee kanalen. Ja, zo kun je daar wel een beetje mee spelen. Soms, wat ik al aangeef, de VRT direct bellen, die is het snelste weg. En soms moet je proberen wat coalities te smeden. Zou je het eigenlijk zonder persagentschappen kunnen? Nee, om de simpele reden dat wij als Eurovisie afhankelijk zijn. Je kunt wel de vraag stellen of het misschien anders zou kunnen. Daar proberen we wel naar te kijken. Door bijvoorbeeld één Angelsaksische bron te laten varen in ruil voor een ander. Je hebt een constante aanvoer nodig en zeker kwaliteit. Dat is lastig. Maar je hebt altijd, zult het altijd nodig hebben, denk ik. Zonder wires, wel beeldbronnen. Zou dat lukken? Moeilijk. Ik bedoel je redt het wel. Maar je legt wel enorm op je snelheid toe. Omdat de sheet van Reuters met name heel langzaam. Ze zijn veel sneller op de wire, met beeld duurt het vaak zonder overdrijven anderhalf uur voordat je een dope-sheet hebt. Dus het kan wel en RSS-feeds die worden door specialisten bij binnenland veel gebruikt. Maar voor buitenland is dat lastiger omdat het zo’n hele grote brei is. Het zal wel lukken. Maar dan leg je op de snelheid toe. En we werken hier gewoon met verschillende snelheden. Die radiobulletins, die hebben al elk half uur een uitzending, die willen elke keer ook een verversing. Dus het is lastig. Voor het acht uur nieuws. In hoeverre speelt het hebben van beeld een rol? Wanneer mag je een verhaal maken zonder beeld? Als het relevant genoeg is. Voorbeeld? Nou, Noord-Korea, dat hebben we in grafische vorm gedaan, de opvolgingskwestie. En om de simpele reden dat het een integrerend land is, waar niemand iets van af weet, dan wordt het snelle geaccepteerd dat je het op een experimentele wijze doet. Ik moet eerlijkheidshalve ook zeggen, dat als je een aantal van die dingen hebt gemaakt, dat het vervolgens weer makkelijker is om ze te verkopen. Dan kleeft dat bijvoorbeeld aan één persoon. Als één redacteur veel van dat soort onderwerpen maakt. Voor je het weet maakt die elke week zoiets. Ja, dat is weer de andere kant. Maar je hebt wel een soort voorbeeld nodig om dat te kunnen en mogen doen, inderdaad. Maar negen van de tien keer de eerste vraag van een eindredacteur: “Is daar beeld van?”. Ben je een tv man? Wat vind je als televisie man van zo’n verhaal? Zo’n grafisch verhaal? Ja. Dat vind ik goed. Ik bedoel, het is een cosmetisch medium, volgens mij moet je dat ook gebruiken in al zijn facetten. En moet je dus met een andere bril af en toe naar het nieuws kijken. Het is wel noodzakelijk dat je vroegtijdig keuzes maakt. Je kan niet zeggen om vijf uur: ik heb een gat, ga lekker aan de gang, want dan krijg je een slap aftreksel. Dus nee, ik vind dat we dat vaker zouden moeten doen.

193


-

-

Hoe kom je aan je beeld? Heb je nog een andere manier waarop jullie aan beeld komen? Je hebt altijd Youtube filmpjes, maar daar weet je nooit van wie de rechthebbende is en hoe betrouwbaar, dus daar kun je naderhand nog even van proberen te checken. Dan zijn er ook nog freelancers die nog wat aanbieden. Die ergens zijn of dat we er zelf naar op zoek gaan. Tweerichtingsverkeer zeg maar. Hoe werkt dat? Kan me voorstellen dat het bij RTL ook zo werkt. Er zijn maar twee journaals die er toe doen. Dus als jij ergens bent geweest, laten we zeggen Liberia, goh ik heb dat en dat materiaal, willen jullie dat kopen. Mensen melden zich, per mail of per telefoon. Omgedraaid: Tunesië, kijken of er vandaag nog toevallig iemand is. Dan probeer je dat te ontsluiten. Op die manier.

SELECTIECRITERIA 1. Welk verhaal maak je zonder na te denken? Abstract? - Gelijk, abstract, mag ook concreet Nou ja, politiek geweld. Dat is negen van de tien keer wordt dat, zelfs in de landen waar men bij wijze van spreken niet van heeft gehoord, leidt het wel snel tot iets. Kirgizië bijvoorbeeld. Zei ook een eindredacteur: twee dagen geleden wist bij wijze van spreken niemand waar het lag, dat wordt dan wel gemaakt, dus daar hoef je weinig moeite voor te doen. - Kirgizië ga je wel gelijk maken, ondanks dat niemand het kende? Ik zit aan het soort verhaal te denken; verkiezingen, fraude, oppositie demonstreert, er wordt geschoten, er vallen slachtoffers. Dan kun je elk land op de aardbol uitpikken, dan ze je je vinger op en dan heb je het bij de eindredactie al verkocht. - Waarom krijg je dat zo makkelijk verkocht? Ja, dat appelleert aan onrechtvaardigheid, democratie. Je kunt je er makkelijk mee identificeren daardoor. Er zijn verkiezingen geweest, het is niet eerlijk gegaan, je wil alleen maar dat het eerlijk gebeurt. Er wordt geweld gebruikt. Dat dat allemaal meespeelt. - Kan me ook voorstellen dat Kirgizië heel ver weg staat van Nederland en van de westerse cultuur. Dat klopt, maar het geweld gebruiken tegen demonstranten is blijkbaar iets wat snel appelleert. Ik zeg niet dat je daar meteen acht uur haalt overigens hoor. Maar ik bedoel je vraagt me wat zou je meteen kunnen maken, dan zijn er ook verhalen die je zelfs bij de dagjournaals niet verkocht krijt. - Maar wat is dan wel iets dat je voor het acht uur meteen zou maken? Dramatische menselijke verhalen. Ik bedoel Chili is daar een groot voorbeeld van, omdat daar ook nog een keer een happy end bij zit. Ik weet nog hoe het verhaal ontstond dat ze nog leefden. Dat emotionele, menselijke, dat scoort meteen. Tsunami is ook zo’n goed voorbeeld er van. Dat is super dramatisch, maar ook in een regio waar veel mensen op vakantie gaan. Dat wordt ook meteen, daardoor ook nog een groter verhaal. Los van natuurlijk dat grote aantal slachtoffers, dat is natuurlijk zo. Maar dat helpt wel. Tunesië helpt op een gegeven moment dat het

194


-

-

-

-

-

-

mensen appelleert omdat het een vakantieland is, helpt ook. Veel meer dan Algerije. Als het in Algerije was gebeurd, had het, was het wat moeizamer gegaan. Hadden we het ook wel gedaan. Maar, het helpt wel. Dan gaat binnenland ook meteen bellen van hoe zit het met de reisorganisaties, weet je, het wordt van alle kanten gevoed, dan wordt het verhaal vanzelf groter. Dramatisch menselijk is wel iets wat helpt. Chili, er was geen correspondent. Hoe kijk je daar nu achteraf op terug? Ik vond het niet goed, maar volgens mij was ik er niet toen die beslissing werd genomen, maar ik heb me daar aan moeten laten conformeren, maar ik vond het niet goed en zeker niet voor een organisatie al de onze, die ook radio doet. Daar hadden we gewoon moeten zijn. Klaar. Waarom? Omdat zeker voor de radio, heb je ooggetuigen nodig. TV kun je het met geluid op, ondertitelen kun je nog iets van die emotie overbrengen. Dan is het niet meer presentie, wat vaak bij tv een rol speelt. We moeten er zijn, meer is het vaak niet. Maar bij radio moet je iets toevoegen. En deze man, pas amper op de radio geweest, moest 24 uur achter elkaar opeens op zender. Dat is een vak. Maar voor tv? Had het voor tv wat toegevoegd om een correspondent te hebben? Nou, bij tv heb ik, je vraagt hoe kijk je daar op terug, ik zou zeker voor radio iemand hebben gestuurd. Nu wil het toeval dat onze Latijns-Amerika correspondent multimediaal is, dus die had het meteen op tv kunnen doen. Daar worstel ik nog zelf steeds mee, want je had op hele grote afstand moeten staan. Om daar te vertellen wat ze daar zag. Daarover ben ik nog niet helemaal uit. Maar ik denk dat het gewoon een slipstring van de radio was, dan had Marjon ook wel een kruisgesprek gedaan, zij of de eindredactie tv. Maar wat het precies had kunnen toevoegen? Het enige, zeker omdat ze multimediaal is, moet ze de hele dag verslag doen, had ze ook geen eigen repo kunnen maken. Dat was inderdaad alleen een kruisgesprek. Daar, die overweging, ben ik nog niet over uit. Kon je haar die dag zelf nog sturen? Was dat een optie geweest? Nee, dat was veel te laat gewest. Je zag zelf ook aan de persberichten hoe laat het zou beginnen etc. Bovendien meen ik me te herinneren dat ze daar op had gestaan om daar naar toe te gaan. Dus dan had je haar ook weer moeten ompraten. Ja, nee, ik denk niet dat dat erg had geholpen. Is dat lastig met correspondenten? Planning of dat land liever niet? Dat ligt ook weer aan de persoon. Er zijn correspondenten die heel goed op het nieuws zitten, die hangen bij wijze van spreken al aan de telefoon voordat de wires met iets komen. Dat is heel goed. Er zijn anderen die je er op moet wijzen. Er zij er die heel eager zijn, anderen weer wat minder. Maar dat geldt ook voor redacteuren en coördinatoren denk ik, laten we er geen jij-bakken van correspondenten van maken. Ja, het lastige, het is en blijft gewoon mensenwerk. Maar als je een goede reportage wilt maken, is het wel des te beter als je dat kunt doen met iemand die wel zelf gemotiveerd is, om daar een mooie repo van te maken, daar zelf mooie ideeën over heeft. Wat we ook zagen is Nicole le Fever in Libanon die dag. Die had een slechte cameraman. Hoe ga je met dat soort praktische dingen om?

195


-

-

-

-

-

Voor de coördinator is het vaak lastig. Omdat die diensten lopen tot half zeven, nou ja, dan blijf ik soms wat langer, tot zeven of kwart over zeven naar huis. Dan probeer ik nog acht uur thuis te zijn. Dus in dit soort gevallen zie je heel vaak het resultaat niet. Dat is dan voor de redacteur die het opvangt. En dat geldt denk ik ook voor de eindredacteur. Soms komen dingen om half acht binnen, kwart voor acht. Ja, dan is het wat het is. Negen van de tien keer weten de correspondenten, want daar zijn het correspondenten voor, er toch nog een coherent verhaal van te maken. Maar als het echt tegenvalt worden onderwerpen ook wel eens niet uitgezonden. Afhankelijk van de nieuwswaarde. Kijk zo’n verhaal Ahmedinejad, Libanon, dat wil je toch wel zien. Anders doe je het met agencies beeld dat er ook altijd wat slechter uit kan zien, korrelig of wat dan ook. Dus ja, hangt van het verhaal af. Maar het vakman of vakvrouwschap van de correspondent zorgt er toch vaak wel voor dat het uitzendbaar is. Is het ook zo dat je soms verhalen als plankverhaal maakt? Dat doen wij niet zelfbewust, maar je weet wel dat je het risico loopt met bepaalde tijdloze verhalen. En er bestaat ook behoefte aan bij de eindredactie. Met name in de weekeinden, dan is het van: “hebben jullie nog iets op de plank?”. We hadden vroeger een blauwe bak, maar dat bestaat nu niet meer, dat staat nu ergens in de Avid. Maar ja, dat doe je, gewoon een achtergrond verhaal. Of iemand is op een plek en kan een mooi tweede verhaal maken. Nou ja, dat helpt. Het is niet bewust van correspondent ga maar, want dan doen we het voor de plank. Want we proberen er altijd een dag aan vast te hangen. Anders krijgt het zo’n naam, dan wordt het een plank-onderwerp en dan gaat niemand het uitzenden. Geen enkele eindredacteur. Maar je doet het wel ja. Worden er veel tijdloze verhalen gemaakt? Nee, we hebben nu bijvoorbeeld helemaal niets liggen. Soms is er heel veel Haags nieuws en dan heb je er drie. Ondanks het feit dat ze nooit voor de plank gemaakt zijn, maar gewoon omdat ze doorgeschoven zijn, omdat ze wat tijdlozer zijn. Echt veel meer dan drie, dat vinden we wel een maximum ongeveer. En als we die hebben, proberen we het wel met die drie planners deze week nog even weg te zetten. Want voor je het weet heb je een enorme trechter. Trends etc. De voorkeur gaat naar verhalen die op dat moment spelen, iets wat in de nieuwscyclus valt. Hoe gaan jullie daar mee om? Maken we toch trendverhalen wil je daar mee zeggen? Ja Global warming is een eitje wat dat betreft, omdat we Bram hebben als klimaat correspondent. Het feit dat Bram Bram is en dat hij er is als klimaatcorrespondent, maakt dat het weer makkelijker is om zijn onderwerpen te verkopen bij de eindredactie. Dat doet hij ook zelf bijvoorbeeld. Maar dat is wel een typisch verhaal, als je geen klimaatcorrespondent hebt, die zo abstract zijn en die gisteren kan maken maar ook over drie maanden. Dat de eindredactie niet ziet waarom nu. Wat is een klimaatcorrespondent en waarom? De NOS heeft op een gegeven moment besloten anderhalf jaar geleden ofzo, dat het belangrijk was meer structurele aandacht te geven aan klimaat te besteden. Dat is een typisch onderwerp dat tussen binnenland, buitenland, Haagse en economie invalt. En daar is de functie van Bram uitgerold, die zowel in het

196


-

-

-

binnenland als in het buitenland onderwerpen maakt die daar dan mee te maken hebben. Dat kan dan bij een top zijn, zoals die in Mexico in december, maar ook gewoon naar Groningen energiecentrales, of weet ik wat. Als hij er niet was geweest, was het heel lastig geweest, om bij jouw theorie aan te haken, om het te verkopen. Dat is denk ik ook bij correspondenten in zijn algemeenheid zie. Het is lastig om een keer doorbraak te hebben om te zeggen van nou gaan we het doen. Mexico is daar ook een voorbeeld van. Die drugsoorlog is niet van vandaag of gisteren. Maar gewoon omdat we al drie keer een reis hadden gepland die niet doorging, hadden we op een gegeven moment zo’n gevoel ontstaat, van nu moeten we maar ook doorzetten. En ook uitzenden dus, want je hebt altijd wel iets nodig. Dus iemand, dit zal een soort schuldgevoel zijn geweest bij Mexico, of iemand zoals Bram, of een correspondent die gewoon mooie verhalen kan maken. En die, dat scheelt ook. Eelco, bijvoorbeeld, dat is iemand, die krijgt zijn verhalen makkelijk verkocht. Niet alleen omdat Amerika is, dat is natuurlijk een belangrijke post. Maar ook omdat Eelco Eelco is, weet je, dat speelt ook allemaal mee. Je bent van heel veel variabelen afhankelijk. Het ene plankonderwerp van de ene correspondent is niet hetzelfde als die van de ander. Het is dus een oplossing voor de structurele verhalen om er een soort themacorrespondent op te zetten? Nou, Bram is een soort uitzondering, want zoveel themacorrespondenten hebben we niet. Ja, we hebben Peter ter Velde in Afghanistan gehad. Dat is niet echt een themacorrespondent, maar meer voor de missie. Dit is een a-typische oplossing. Ik noemde global warming, maar verder is iedere correspondent in zijn of haar land verantwoordelijk voor die trendverhalen. Die zijn moeilijk te verkopen. Dat klopt. Die hangen af van haakjes. Ja. Islamisering, ik moet even denken aan Michel Maas in Indonesië, dan moet je wel iets concreets hebben. De hoerenbuurt in Jokjakarta wordt gesloten, bij wijze van spreken, volgens mij heeft hij zoiets gemaakt. Dan heb je in ieder geval een kapstok, een haakje, zoals je zegt, dat heb je nodig. Dat is de één meer gegeven dan de ander en ook de ene coördinator meer gegeven dan de ander. Je moet het lekker maken. Je moet niet aankomen met een zaterdagbijvoegsel van het NRC op de televisie. Dat werkt voor de kijker niet maar dat werkt ook niet om hier het verhaal te verkopen. Hoe ingewikkeld mag een verhaal zijn? Hoe ingewikkeld weet ik niet. Grappig dat je deze vraag stelt, nu we het over het zaterdagsbijvoegsel hebben. Ik bedoel daar kun je alinea’s op teruglezen. Op tv kan dat niet. Ja, er zijn mensen met een harde schijf, die lukt dat. Maar dat is atypisch ja. Volgens mij moet je het altijd behapbaar proberen te maken. Het monteren samen met een editor zeg ik altijd tegen mensen is daar een goede graadmeter van. Dat is altijd de eerste kijker die een verhaal ziet. Als hij of zij het niet begrijpt, dan is er iets mis. En probeer ook niet te veel verhaallijnen in één verhaal te stoppen. Splits het dan op, zoals gisteren met Moustapha. Haal de analyse uit de repo Tunesië en doe het daarna. Probeer het heel twee lijnen te houden hooguit en niet meer. Want het is een cosmetisch medium wat ik daar

197


-

-

-

-

-

-

straks al zei. De aandacht van de kijker gaat uit naar het beeld. Dus je hoeft niet te simplificeren, maar je moet het niet altijd te moeilijk maken. Voorspelbaar nieuws, agendanieuws. Hoe ga je daarmee om? Agendanieuws, het is wel belangrijk dat je weet dat het er is, wat er op de agenda staat. Daar heb je ook de drie planners voor, daar spelen ook de correspondenten een rol in. Maar je moet het iedere keer opnieuw wegen. Bijvoorbeeld Julian Assange, dat moet je ook iedere keer wegen. Wanneer ga je dat groot inzetten en wanneer niet? En de druk is enorm, al is het maar voor het simpele feit dat de lijnen vaak volgeboekt zijn. Je wordt dus heel erg in de slipstream meegenomen, van wat ga je daar mee doen. Ik denk dat het belangrijkste is: wegen. Door de drie planners, door de buco’s. Wat gaan we doen. Hoe gaan we het doen. Melden we het of niet? En daar ook dat in een sheet zetten: Hebben we het over gehad. Kortje op tv. Hooguit een bericht bij een nieuwsbulletin. Om die en die reden. Dat je dat met elkaar deelt. En dat je daar ook één lijn in trekt. Door communiceren naar de volgende mensen. Logistiek kan dus ook een reden zijn die de selectie beïnvloed. Je zegt, we hebben een lijn geboekt, dus we moeten het maken. Dat kan. Gebeurt dat veel? Nee, want dan nemen we eerder de gok om de lijn dan maar niet te boeken, denk ik. Het is heel lang geleden dat ik een lijn had die we niet gebruikt hebben. Zijn dat moeilijke keuzes? Dat logistiek gaat bepalen of je een verhaal gaat maken wel of niet? Nou, tegenwoordig zit je niet meer aan één aanbieder vast. Ik was ook buco op de dag van de WK toewijzingen, toen werd het Rusland. Toen heeft Kysia een livegesprek gedaan voor het zes uur bij de EBU, nee andersom, zes uur bij AP, dat is haar kantoor. Acht uur bij de EBU en toen moest ze weer terug naar het kantoor bij de AP voor de radio. Zo kan het ook. Het was niet ideaal, want het één was een uur rijden van de ander vandaan. Maar zo lukt het gewoon. Of je lost het op dat iemand een nep standupper doet en het ftp’t. Daar moet je het gewoon over hebben. We zijn hier inmiddels wel zo kostenbewust dat we niet zomaar lijnen gaan boeken. Als we niet zeker weten wat we gaan gebruiken. En voor een eindredacteur speelt ook nog mee, wat kom er van andere deelredacties. Kan ik het wel bergen die dag. Dus het is een extra factor, maar ik vind het niet heel moeilijk worden ofzo daardoor. Over welke landen berichten jullie het meeste? Ja, misschien hebben jullie gemeten, maar ik denk Amerika, de Europese Unie, Brussel een beetje waar we veel zitten. Duitsland, de buurlanden. Ik denk Engeland ook heel veel. Steeds meer China, dat zou een beetje mijn gok zijn. Bureau in Brussel, Washington, Berlijn. Zijn de andere correspondenten freelancers? Nee, we hebben twaalf correspondenten in vaste dienst. Wouter Zwart bijvoorbeeld zit niet op een bureau, maar in China is íe in vaste dienst. Nicole is in vaste dienst. Er zijn er twaalf en ik denk dat er bij de correspondentendagen iets van 27 zijn. Dus dan zijn er daar bovenop nog vijftien freelancers van wie wij de hoofdopdrachtgever zijn. Plus nog een aantal stringers. Dus het is niet zo

198


-

-

-

-

-

bureauvaste dienst elders freelancer. Sterker nog, er wordt nu een bureauredacteur voor Berlijn aangenomen, dat is een freelancer. Daar is voor gekozen om de correspondent wel in vaste dienst te laten zijn. Omdat het nu ook echt een multimediale correspondent is, is de bureauredacteur freelancer. Anders beperk je je wel heel erg. In welke zin? Je hebt maar een x aantal vaste diensters. Als je elders gaat uitbreiden, bijvoorbeeld China is er een paar jaar geleden één bij gekomen. Dan moet je die ruimte elders vandaan halen. Anders wordt het wel erg conservatief; Amerika, België en Duitsland, terwijl China in opkomst is. Dat is nou typisch zo’n agendaverhaal, daar zit ik ook aan te denken, wat meer, want China VS, dat zijn toch twee wereldmachten, waarvan de verhoudingen een beetje aan het verschuiven is. Dat is als agendanieuws wel weer interessant. Maar daar moet je dan weer een vondst voor doen. Die paintbox, dus dat is zo een beetje. Trendverhaal op radio, dan ook op tv? Nou, daar zal de correspondent in China het wel met de specialist over hebben gehad en ook met Amerika, van wat gaan we wanneer doen. Radio is vaak, om een correspondent te citeren: “Radio is geen vuilnisbak, maar ze lusten wel alles.” Die zes en een half uur moeten wel vol en het liefst niet met herhalingen. Dus daar kun je wel veel dingen wegzetten. Kun je veel meer aan trends doen. Het acht uur journaal is, hoe je het went of keert, twintig minuten nieuws. Dat is het. Dus ik denk dat het een bewuste keuze is geweest (..). Over de verhalen die jullie maken: zijn het overwegend beschouwende verhalen of verhalen die heel persoonlijk zijn? Ik denk, maar nogmaals ik heb het niet gemeten, dat het overwegend beschouwende verhalen zijn. En waar streven jullie naar? Ehm…ik weet niet of dat de juiste uitdrukking is dat we echt ergens naar streven. Ik zeg altijd wel dat het helpt om een verhaal micro te maken. Bijvoorbeeld in Australië, vroeg Robert Portier aan me, wat wil je dat ik maak. Ik wil geen helikopterverhaal, van daar heb je de hulpverleners, dat krijg je van de agencies. Een verhaal verkoopt vaak goed, daar heb je het weer, als je het micro kan maken. De twee voorbeelden van gezinnen. Maar om nou te zeggen dat we daar naar streven… Je doet het. Je hebt allebei de ingrediënten heb je nodig, maar je doet het omdat het zo’n grote ramp is voor Australië, daarom maak je het verhaal. Niet omdat je toevallig een menselijk verhaal wil maken. Binnen die context wil je het wel menselijk maken en behapbaar, dat mensen zich er mee kunnen identificeren. Volgens mij heb je allebei nodig. Misschien heb je niks aan dit antwoord, maar dit is volgens mij wel hoe het zit in dit geval. Hetzelfde gold vorige week voor Nicole in Egypte, over kopten. Ik bedoel, dat kun je heel groot maken, met politici er bij en noem het allemaal maar op. Maar het is vaak beter als je een vaak hoe één koptische familie leeft. Wie hun vrienden zijn. Hoe hun contact is in een Islamitische buurt. Dat maakt dat het wat meer gaat leven, dan dat je het heel groot gaat maken. Toch zeg je, ik heb het idee dat we meer beschouwende verhalen maken.

199


-

-

-

-

-

Eh, ja. Dat idee heb ik. Omdat sommige verhalen heb je dat niet zo heel erg bij nodig. Als het over politiek gaat, over buitenlandse politiek, daar heb je niet zo één, twee, drie een menselijk verhaal bij nodig. In Den Haag zou ik zeggen, wel, want dat is binnenlandse politiek. Er worden maatregelen genomen, wat voor een gevolgen heeft dat voor burger A of B. In dit soort dingen denk ik, dat doe je alleen bij dit soort voorbeelden. Bij dit soort voorbeelden zoek je er wel naar. Ik zeg dat, wat ik net zei over de beschouwende verhalen, omdat ik de verhalen verkoop aan de eindredacteuren ook. Er is een aanslag geweest in Egypte, hoe leven de moslims en christenen nu naast elkaar? Dat is de aanleiding, dat is beschouwing. Daarbinnen probeer je het zo menselijk mogelijk te maken. Zodat het begint te leven. Leeft het op je buitenlandredactie dat er een tendens is om het aan mensen te hangen? Een microverhaal? Ik merk het wel aan planning en coördinatoren. Als iemand op weg wordt gestuurd, van, probeer dat wel te maken. Dan begint het te leven. Zeker. Is dat iets van nu, of is dat altijd geweest bij de NOS? Ja, dat kan ik moeilijk beantwoorden. Ik zit hier nou vier jaar en daarvoor zat ik bij de KRO en daar was het eigenlijk hetzelfde verhaal. Je probeert altijd micro te maken. Dat is een redelijk ijzeren wet om het onderwerp te verkopen. Kijk aan het bureau is het lastiger, omdat je daar afhankelijk bent van je agencies, maar ik denk zelfs daar dat mensen het wel zoveel mogelijk proberen. Maak je ook veel verhalen over celebrities? Nee, niet veel. Af en toe wel. Wanneer dan? Als de eindredactie het opportuun vindt. In alle eerlijkheid zijn dat verhalen waar we zelf niet zo snel mee komen. Wat voor een verhaal is dat dan? Noem eens een voorbeeld. Katie en William bijvoorbeeld. Maar we hebben ook wel eens een kortje over Paris Hilton gebracht. Daar waren echt de nodige discussie over was bij ons. Ehm, ja, het zijn echt van die verhalen, waar bij ons echt de reserves op staan. Joran van der Sloot. Ja, omdat de relevantie bij ons niet altijd evident is. Kijk bij Kate en William, daar kan ik nog wel een verhaal bij verzinnen. Maar bij Paris Hilton die naar het gevang moet, ja, het zal wel. Waarom: het zal wel? Voor wie maak je het nieuws? Hoe bekijk je dat? Nou, dat is ‘m een beetje. We maken het voor een dwarsdoorsnede van de Nederlandse bevolking. Kijk, als ik voor het journaal op 3 zou werken, dan zou ik over Paris Hilton misschien wel meer dan een kortje maken. Dat is een doelgroep programma. Maar volgens mij is het acht uur journaal, want daar vergader je toch vaak over, een overzicht van het belangrijkste nieuws van de dag. En dat Paris Hilton naar het gevang gaat vind ik niet het belangrijkste nieuws van de dag. Tenzij het echt een hele slappe dag hebt, en je niks anders hebt. Maar wat dat betreft, in dat geval, was er wel degelijk meer nieuws. Dus het is niet uit een oogpunt van een misplaatste arrogantie ofzo. Ik zeg niet, we moeten het nooit doen. Maar ik vind op een site van headlines, journaal op 3, ja dat vind ik nog wel aardig. Daar kun je ook iets om heen maken van iemand, die er iets van duidt, een

200


-

-

-

-

-

uitlegblokje, of weet ik veel. Maar volgens mij hoort het niet per definitie thuis bij het belangrijkste nieuws van de dag. Maar daar is wel een markt voor. Waarom wordt daar geen rekening mee gehouden? Of trekken jullie je daar niet zoveel van aan? Ja, dat weet ik niet, of we daar niet zoveel van aantrekken. Volgens mij is het interessant om dat eens te gaan onderzoeken. Ik was er niet, maar volgens mij was Yolanthe en Jan Smit uit elkaar ook een kortje in het acht uur journaal. Ja, daar verbaas ik me dan ook heel erg over. Dus ik denk dat we ons iets van aantrekken. Maar dit gaat heel specifiek over de buitenlandredactie. Als ik naar mijzelf kijk en naar mijn collega’s, dan denk ik dat wij toch een deelredactie zijn, die daar toch het meest terughoudend in zijn. Terwijl bij buitenland het aanbod juist heel groot is. Ja, misschien daarom. Is er ook de gedachte van, we hebben toch genoeg kijkers? Nee, daar heeft het niks mee te maken, van wij hebben dat niet nodig. Alleen, je weegt het. Er zijn altijd verhalen ongetwijfeld, waar je niet aan toekomt. Dan heb ik liever dat in een kortje, dan dat je die celeberties. Tenzij het echt, kijk, Kate en William, daar kun je staatsrechtelijk ook nog het één en het ander over zeggen. Dat hoeft van mij ook weer niet in twee minuten. Maar toch, daar wordt wel degelijk naar gekeken. Alleen af en toe moet je proberen, verder te kijken dan je neus lang is. Het is heel makkelijk om zoiets te maken. Maar wat is de relevantie d’r van? Ja, dan denk ik ja, Paris Hilton, Jan Smit en Yolanthe, het zal ook wel. En wat was de reden om wekenlang aandacht te besteden aan de Chileense mijnwerkers? Nou ja, ik denk hetzelfde mechanisme als wat bij die celebraties een rol speelt. Het is een menselijk verhaal, mensen kunnen zich er mee identificeren. Er is hoop. En last but not least, dat moet je echt niet onderschatten; de aandacht die onze collega-nieuwsorganisaties er aan besteden. Ik denk eerlijk gezegd dat we meer daardoor getriggered waren in dit geval, dan al die andere ingrediënten die ik nu noemde. Je volgt eigenlijk… Ja. Relevantie van het verhaal? Die is niet enorm groot, nee. Maar het was de opening van het journaal die dag. Ja, de ogen van de wereld waren die dag gericht op Chili. Dan krijg je dat. Wat voor een reportage hebben jullie gemaakt? Volgens mij hebben we gewoon een reconstructie gemaakt van hoe ze naar boven toe kwamen. Met wat geluidjes erbij en materieel. Een samenvatting van al het live-materiaal dat we binnenkregen. Wat ook live via internet uitzenden. Jullie openden met – en daar is heel veel discussie over geweest – met hoe het buitenland er naar keek en in tweede instantie de redding. Dat klopt, daar is toen nog discussie over geweest in de kwart over één vergadering of we het op die manier hadden moeten doen. En als ik het met wel herinner, dan was de meerderheid erop tegen hoe we het gedaan hebben. Omdat je niet met het nieuws opent, dat klopt. (…) Maar natuurlijk is het zo dat je volgend

201


-

-

-

-

bent. Je probeert leidend te zijn, maar ook volgend. Daar vind ik helemaal niks mis mee, want dat zorgt er ook voor dat je niet dingen mist die je niet mag missen. Wat is de positie van de NOS in vergelijking met RTL? Nou ik vind, RTL heeft ook een goed journaal. Ik denk alleen dat je bij ons bij buitenland, wij hebben veel meer mogelijkheden. Meer mensen, zowel in het veld als aan het bureau. Ik denk ook meer buitenlandbudget. Om wat breder te berichten. Dat zie je ook aan het correspondentennetwerk. En ik denk of dat in cijfers te vangen, maar dat zorgt er ook voor dat je over een aantal regio’s meer bericht dan RTL. Dus een breder palet van de wereld, dat je dat hebt. En af en toe ook andersoortige verhalen daardoor. Bijvoorbeeld zo’n verhaal als van Moustapha, dat zie ik niet zo snel bij RTL komen. Kijk eerstelijns nieuws, dat kan RTL prima, dat doen wij ook goed, dat verschilt weinig van elkaar. Of je nou Jaap van Deurzen een verslag laat maken of Nicole, het kan allebei. Maar ik denk inderdaad dat de verdieping en de verbreding over de hele wereldbol, dat dat iets meer bij ons zit. Ook door de opdracht die we hebben. Dit is geen verwijd richting RTL. Het is een ander bulletin. Wat is de opdracht? Ik zou eigenlijk de mission statement moeten citeren nu he? Ik denk de kijkers en luisteraars zo goed mogelijk infomeren over de ontwikkelingen wereldwijd. Zoiets. Waar komt het budget van de NOS vandaan? Van O, C & W. NOS heeft veel meer geld dan RTL, wat vind je daarvan? Daar heb ik geen principiële bezwaren tegen. Niet omdat ik hier werk, maar omdat ik vind dat elke democratie gewoon een publieke omroep moet hebben, die publieke taken kan uitoefenen. Dus daar vind ik helemaal niks mis mee. De budgettering, hoe speelt dat een rol op de buitenlandredactie, mogelijkheden, beperkingen? Krijg je genoeg geld? We krijgen natuurlijk nooit genoeg geld. Klinkt een beetje gek. Maar buitenland is gewoon duur. Beetje een inkijkje voor jullie. Wij beheren het budget, maar dat is niet alleen voor buitenland, dat is ook voor jeugd, of het is voor Marieke de Vries die naar het buitenland gaat voor een staatsbezoek, of het is voor Bram Schilham die naar Noorwegen gaat, Peter ter Velde die naar Afghanistan gaat. Dat moeten wij iedere keer wegen. Dat maakt ook dat wij, dan bedoel ik niet de coördinatoren hoor, dat doen wij drieën als chefs, dus Geer, Michiel en ik, een beetje in de gaten hebben; dit zich nog in het vat; deze plannen zijn er nog en zeg nu maar eens een keertje nee. Wij kunnen dat wegen, anderen niet. Ik vind daar vooren nadelen aan zitten. Nadeel is dat je af en toe nieuws wat je echt heel graag wilt doen, niet kan doen, want het geld is er niet. Maar het voordeel is dat wij wel kunnen besluiten en kijken wat relevant is. Ik noem maar een voorbeeld: we geven een x bedrag aan Marieke om alle staatsbezoeken te volgen, aan het einde van het jaar zal het opgemaakt zijn, dat geldt voor Bram ook, dat geldt voor Peter. Het voordeel is dat je kunt wegen van dit en dat komt er ook nog, dat je kunt zeggen laten we deze reis van deze specialistische verslaggever maar een

202


-

keer niet doen. Ik vind het niet, het is altijd te weinig, maar ik reken me heel rijk, figuurlijk, met wat we mogen en kunnen doen. Ik klaag er niet over. Moet je vaak nee verkopen? Nee, dat valt wel mee. Ook omdat we steeds meer zelf zijn gaan nadenken aan het bureau van wat kan wel en wat niet. In het verleden was het nog wel eens zo dat een correspondent iets voorstelde en het gewoon werd uitgevoerd, maar nee, soms stellen we iets niet eens voor aan de eindredactie omdat we het niet eens relevant genoeg vinden. (…) Ik heb zelden meegemaakt dat we ‘nee’moeten zeggen tegen iets wat we eigenlijk wel willen.

UITZENDING 1. Hoe is de balans in jullie uitzending, tussen binnen- en buitenlandnieuws? Je moet het altijd intern verkopen. Ja, maar dat geldt voor iedere deelredactie he. De één heeft het wat makkelijker dan de ander. Sommige binnenlandverhalen, die verkopen zichzelf, dat geldt ook voor Haagse verhalen. Die bellen in de middag, van we kunnen die en die spreken en dan negen van de tien keer weet je niet wat voor een verhaal het wordt en verschijnt het. Maar ik denk dat als je economie en Den Haag ook als binnenland rekent, dat het iets van 60//40 is. Binnenland, buitenland, zoiets. De verdeling. Maar ik heb geen idee. We doen iedere keer ons best. Het is niet dat hun matrixjes hebben, van zo moet het zijn. - Het format van de uitzending, heeft dat invloed op jullie selectie, van wat je maakt en wat je niet maakt? Dat denk ik wel. Soms gebruik ik het ook wel. Sommige correspondenten weten daar ook wel raad mee. Bijvoorbeeld, vorige week had Eelco dat verhaal van de geamputeerde in Haïti, die aan het voetballen zijn. Ik krijg een mailtje van hem, ik kom ’s ochtends binnen als buco en krijg een mailtje; prachtig laatste verhaal. Nou, dat gebruik ik dan ook. Laatste verhaal voor het weer is altijd wat lichter, er zit een twist aan. Dat geldt ook voor de half vijf vergaderingen, dan gebruik ik ook, het is geen dampend nieuws, maar wel een beeldverhaal, kunnen we mooi als laatste onderwerp doen. Dat speelt wel degelijk mee. Nu zijn er ook veel correspondenten – zeg maar de laatste anderhalf jaar – die steeds meer contact hebben met economie, over economische trends, de crisis. Die proberen daar ook rekening mee te houden, van dat past mooi bij economie dat verhaal, als je het zus en zo maakt. Daar hou je rekening mee. - Wie zie jij als kijker, is er een profiel van de doelgroep? Nee, ik heb niet een concreet persoon voor me. Wat ik wou zeggen, ik denk dat we het zo breed mogelijk moeten richten. Ik denk dat voor het acht uur journaal mensen al wel enigszins geïnformeerd zijn. Het moet niet als een jeugdjournaal gemaakt worden. Maar wel weer zodanig simpel, je hebt iedere dag nieuwe kijkers, dat je wel mensen er bij betrekt. Mensen hebben Tunesië niet gevolgd, dat moet je wel weer even kort uitleggen. Nee, ik denk dat we ons best moeten doen om voor een zo’n breed mogelijk publiek interessant moeten zijn, vandaar ook waar we toen straks mee begonnen, met die verhalen die we verkopen. Je moet altijd proberen het menselijk te maken om het te verkopen. Dus niet alleen voor de eindredactie verkopen, maar ook dat de kijker geïnteresseerd is. Ik weet niet of

203


-

iemand dat tegen jullie heeft gezegd, maar het zes uur format is sinds anderhalf jaar anders. Hebben ze ook zo’n kijkerspanel gedaan. Er was eerst even het idee dat men niet in buitenlandsnieuws geïnteresseerd zou zijn. Dat is elke dag in het zes uur een uitlegblokje. Toen hebben we dat met Zimbabwe gedaan. Doordat je veertig seconden de tijd neemt om uit te leggen wat er na de onafhankelijkheid is gebeurd, maakt het dat de kijker het interessanter vindt om dat verhaal te zien. Niet simplificeren, maar meer context geven. Dat helpt enorm. Dat voeren jullie ook in het acht uur door? Kijk, dat heeft het specifieke uitlegblokje. In acht uur doe je dat op een andere manier. De uitleg die Moustapha had, was een echte acht uur context. Maar maakt wel dat je het verhaal Tunesië beter begrijpt en waarom omliggende landen zo zenuwachtig daarover zijn. Je kunt het in verschillende vormen doen, maar je kunt het wel proberen. Dan is het ook helemaal niet erg om een verhaal te moeten verkopen. Het helpt je om het verhaal ook aan een kijker uit te leggen.

204


8.2.c NOS JOURNAAL| WOENSDAG 13 OKTOBER 2010 | OBSERVATIEDAG 1 Eindredacteur: Jaap Leemeijer (20.00 uur journaal) Buitenland coördinator: Stef Hehemann Buitenland coördinator planning: Michiel Hoofdredacteur op de vloer: Giselle van Cann Hoofdredactie: Hans Laroes Buitenlandredactie: 4.30 uur: BH1, ochtend redacteur voor tv 5.00 uur: Ochtend redacteur voor radio 8.30 uur: Buitenland coördinator (buco) Stef 9.00 uur: Drie planners: Ernest, Aniete en Michiel (buco planner) 10.00 uur: Tv redacteur van de dag 10.30 uur: Radio redacteur van de dag: Eefje 10.30 uur: Tv redacteur: John 12.30 uur: Twee redacteuren voor tv: Ruud en Jeanette 14.00 uur: Redacteur tv: Achille 15.30 uur: Twee avondredacteuren radio: 16 uur: Twee redacteuren tv: Wim en Thomas CHRONOLOGISCH OVERZICHT WOENSDAG 13 OKTOBER 2010 8.37

8.41

Start de dag. Marjon van Royen (correspondent Latijns-Amerika) klaagt over 3FM. Ze hebben haar midden in de nacht wakker gebeld. Vervolgens hebben ze haar in de wacht gezet. Michiel is de bucoplanner vandaag. Stef checkt zijn mails, leest de overdracht. Stef loopt naar mevr. Visser van het roosterbureau. NOS heeft een 24-uurs bezetting. De tv-verwerkers zijn er van half vijf ’s ochtends tot half één ’s nachts. Er is een binnenlandredactie en buitenlandredactie en economie. Telefoontje over klacht van Marjon van Royen over 3FM. Planner kwam met de klacht. Ze werd vier uur ’s nachts, lokale tijd, gebeld. Stef bekijkt Inews, het programma waar alle telexen van de nieuwsagentschappen op binnenkomen, en de scripts van de uitzendingen. Stef bekijkt de journaaloverdrachten en kijkt wat radio heeft gedaan. Op het programma staat: de mijnwekers en Nicole die Ahmedinejad volgt. Stef kijkt of de NOS planning lijst klopt met wat EBU plant. 10.30 komt de eerste mijnwerker vrij. Stef zegt dat hij EBU gebruikt als checklist. “Het zou heel stom zijn als je dit laat liggen.” Het staat bij “main stories”. Ahmedinejad moet ook in de dagjournaals. Verder op de EBU lijst staat: - Chili miners rescue - Ahmadinejad Lebanon - NYSE Opening Bell - Thatcher 85 birthday

205


8.49

8.52

8.57 8.58 8.59

9.02 9.05

9.10 9.28 9.34

- Cameron vs. Miliband - Clinton Kosovo - France strikes - Wulff Russia visit - Iraq PM Syria visit - BP Oil Spill report - NYSE Closing Bell - London Film Festival - Cambodia verdict - UN DRC rapes Stef legt uit dat om 9.10 de deelredactievergadering is en op 10.00 is de buitenlandvergadering. Stef vertelt dat planners niks maken, alleen plannen. Verder wordt beslist wie wat doet en als het kan, iemand met een specifieke expertise. Planning komt binnen. Welke verhalen ze kunnen ‘verkopen’, hangt vaak van de buco af. Ze spelen met verhalen verkopen. Kijk maar wie hoofd- eindredactie heeft. Verkopen als je denkt dat je redelijk veilig zit. HRV arriveert (hoofdredacteur op de vloer). HRV hakt knopen door. Stef legt uit dat er voor RTV op de buitenlandredactie altijd drie planners aanwezig zijn, waarvan één buco planner. Verder is er een buco (buitenlandcoördinator) voor de dag. In totaal zijn dat er vier, ze verdelen de shifts. Verder is er een chef buitenland, Gerard, en twee plaatsvervangende chefs (Michiel en Stef). Stef kijkt naar de planning van de komende dagen. Stef loopt naar de radioredacteur om kort te overleggen, maar de radioredacteur is druk bezig. Joris (Brussel) belt. Stef spreekt met Joris af dat hij Brussel kort zal noemen in de 9.10 vergadering. Als het niet spectaculair is, dan nemen ze het mee voor het 22.00 uur nieuws. Klaar zitten voor de deelredactievergadering. Stef zit naast Gisele, de HRV. Ondertussen kijkt hij naar zijn lijst. Brussel: diepwater boren, Servië, komt Mila terug? BBC website checken. Staat niks vreemds bij. Draaiboek 9.00 uur checken. Chili en homo’s in het leger stonden er in. Iemand zegt: “Wil je kijken naar berichtje over Chinezen van het ANP 08.30?” Er staat “Oud-topmedewerkers China eisen hervorming.” In het kader van de Nobelprijs interessant. Het is een doorontwikkeling. Stef mailt het naar de planners Ernest, Michiel en Aniete. Misschien met Wouter of Joan (China correspondenten) opnemen? Het is doorgestuurd. Conference call, vergadering deelredacties. Jessica, Jaap, Arno, Mieke in Den Haag, Anja van de radio, Henry, Bart en Stef doen mee. (zie 4.1 voor transcript) Eelco (VS correspondent) mailt idee Paul Verhoeven. Langs radio. Druk. Heel veel Rob van Geemert (GPD) & Marjon. Niet het moment om te evalueren. Gek dat we niemand daar hebben in Chili. Kees (oud Latijns-Amerika correspondent) is hier straks ook. In de gaten houden. Brussel boren in diep water te verdiepen, na 12 uur wordt dat besluit genomen. Verder op het lijstje: Cameronmiliband. Thatcher is 85. Olieplatform is aardig. Chili loopt. Planner wordt gevraagd te kijken naar de open brief van de Chinese dissidenten. Verder is er een hertelling van de stemmen in Kirgizië… “Maar als je elke scheet moet verslaan.”

206


9.39

9.42 9.45

9.51 9.54 10.03 10.23 10.29 10.30 10.31

10.36 10.37 10.54 10.58 11.09 11.25

11.28 11.31 11.39 11.44 11.48

Mail Jeroen, schuiten over verhaal. Eindredacteur ochtend: “Prima op z’n plaats bij de Digidesk.” Verhaal Chinese dissidenten: Wouter Zwart nog druk met Noord-Korea. Later doen in groter verhaal over omkanteling. Uitzendrapport van de dag ervoor checken. Stef legt uit dat de evaluatie om 13.15 is. 10.00 gaan ze strategie bepalen voor de dag. Verdeling bepalen: wie hebben we, wat kunnen ze doen… ANP verhaal Iran (18 revolutionaire guards dood), checken op site BBC. Idee Chilenen in Nederland. Rob van Geemert doet verslag in Chili, maar is niet van de NOS, maar van de GPD. Roosteren. EVN checken, het forum van EVN bekijken. Snel stukje Ahmedinejad inspreken. Gemaakt door de buitenlandredacteur van de dagjournaals Nanda Millenaar. Is voor het item van 10.00 uur. Buitenlandplannings vergadering. (zie 4.1 voor transcript) Kantoorhumor, de persiflage van correspondent Marjon bij Koefnoen wordt opgezocht. Mediaroom neemt alle beelden op. Stef checkt scripts dagjournaals. Telefoontje: wat doet nieuwsuur vandaag? Iemand vraagt Stef: “Niemand spijt dat we Marjon niet hebben gestuurd?” Antwoord: “Ja, heel veel over me heen gehad.” Vraag: “Bij RTL hebben ze Erik Mouthaan, dacht krijg je heel RTL over je heen.” Antwoord: “Marjon wilde niet. Voor tv is er een oplossing, radio goed opgevangen met GPD correspondent. Heb vanochtend niets gehoord, kwam ook in Haïti/Mexico. Het allerbelangrijkste is een gemotiveerde reporter. Tja.” Beeldschermen op de achtergrond: teletekst, EVN, APTN, Reuters, SKY, CNN, CLA2 Stef is aan het roosteren, mailen, Eurovision checken. Twee extra redacteuren komen binnen, kletsen over verhaal Betancourt van de dag ervoor. Checken Eurovision Xtranet. Standaard checken weer. Weermensen werken ook voor BVN. 11-uurvergadering (zie 4.1 voor transcript) Ernest vertelt dat correspondent Nicole belde. Ruud vangt haar verhaal op om 12.30. Werkomstandigheden zijn niet makkelijk voor Nicole. Hezbollah heeft dingen afgepakt en ze heeft een slechte cameraman. Eefje komt binnen, buitenlandredacteur radio 1 journaal. Richt zich op Ahmedinejad, Nicole kan ze daar voor bellen. Verder Van Baalen en Tanja Nijmeijer. Ernest belt met Nicole. Eefje met Brussel over diep water boren. In de VS was het juist net weer opgegeven. Checken Eurovision, iNews. Sites verversen. Kletsen over huizen in Amsterdam, dan over Chinese prominenten. ANP kwam met dit bericht. Stef: “notabene het ANP toch zwaar verboden is hier bij buitenland.” Ab Visser van het medialab (ook bekend als Ab de Wisser) neemt urenlang de redding van de Chileense mijnwerkers op. Er staat al 30 uur op de server. Stef zegt: Toch blijven opnemen, omdat zoveel gelederen dit opnemen. Er is een mailtje naar iedereen 207


12.00 12.10 13.15 13.41 13.50

13.59

14.04 14.05

14.50

15.21

gestuurd. 4/5 redacteuren zijn bezig met de onderwerpen. Anders checken met John. Ab Visser vindt het maar niks: Avid loopt dicht, 80% vol. Mailtjes chef dag. Telefoon, werken aan draaiboek, lunchtime. Redactievergadering (elke dag 13.15) (zie 4.1 voor transcript) Terug naar de desk. Kijken of er wat nieuws is gebeurd. BBC checken, Eurovision. Op de telex loopt binnen: reuters, AP, DPA, ANP en de RVD Eelco belt vanuit Washington over Paul Verhoeven verhaal. Het is voor internet, teletekst en een quote voor de radio. Discussie: is dit nieuws? “Hij komt met een film/ werkt aan een film”, “Filmregisseur werkt altijd aan 10.000 projecten. Het kwootje komt op teletekst 405. Kijken voor 22.00 en voor het late nieuws. Wellicht iets over Hongarije? Dat verhaal achter de hand houden. BBC checken over Hongarije. Redacteur Achille Prick gaat kijken naar twee verhalen. Rellen in Frankrijke en het Hongarije verhaal. Redacteur Jeanette Schuurman maakt de nieuwskop. Zal ze het in drie stukken opknippen? Heel veel mensen die alleen het 20.00 uur nieuws zien. Stef zoekt inmiddels op Wikipedia of Farc een terreurbeweging wordt genoemd. Een discussie via e-mail of je het een terreurbeweging mag noemen. Marcel Galauff (plaatsvervangend hoofdredacteur) heeft het over een rebellenbeweging. Ze kunnen het met een taalbrief via de taalcommissie vaststellen. Even over hebben met Marcel Galauff later. Korte discussie over woordgebruik. ETA is een terreurbeweging en FARC dan? Jeanette maakt inmiddels een stuk over hoe de wereld heeft toegekeken naar de redding van de Chileense mijnwerkers. Ineke van de beeldredactie zoek naar leuke beelden. Jeanette vertelt dat ze zich normaal eerst helemaal inleest en kijkt, wat is leuk, wat is bijzonder. Ze gebruikt Eurovision, AP en Reuters. Ze krijgt een minuutje. Jeanette is buitenlandredacteur en presentator. Haar presentatiewerk doet ze beter omdat ze ook het redactiewerk goed kent. Daarnaast kan ze beter schrijven, omdat ze weet hoe de teksten gelezen worden. Hoe een tekst wordt bedoeld. Jeanette werkt al 24 jaar bij het NOS journaal en begon als stagiair. Redacteur John maakt het verhaal van de redding ter plekke. Heel veel mensen zien alleen het 20.00 uur nieuws. Ze willen de allereerste man omhoog zien komen. Tekst van Nicole komt binnen en wordt in Inews gezet, het digitale draaiboek. Stef vertelt dat hij jarenlang voor Kruispunt heeft gewerkt. Hij is gespecialiseerd in het Vaticaan en Latijns-Amerika. Maar als (plaatsvervangend) chef mag je eigenlijk geen specialisatie hebben. Sinds 2006 werkt Stef op de buitenlandredactie van de NOS. Planner Aniete heeft als specialiteit Turkije, Griekenland en Cyprus. Oorspronkelijk was het Suriname. Ze werkte in 2005 met Hennah Draaibaar in Suriname. Sinds 2006 werkt ze op de buitenlandredactie, eerst alleen radio. Nu RTV. Vandaag is ze bezig met het plannen van een verhaal rondom de Belgische parachutemoord. En Straatsburg: de financiering van Europa. Op de computer heeft ze EBU Features en Facebook. Daarop scant ze verhalen. Redacteur Achille komt naar Stef: Hongarije lijkt te veel op verhaal van maandagavond qua beeld en inhoudelijk. Gaat nu checken of Frankrijk wat is.

208


15.34 Stef belt Brussel over diep boren. Krijgt voicemail van Joris. Eurovision checken. Gesprekjes: Kan zien wie eindredactie is. Meldertje Akropolis, zeker Jaap, die is zeker net in Griekenland geweest. Ja, net Arno, altijd hele Amerika blokken. 15.42 Stef stuurt de telex over de vrijlating van Wesam D. in Nederland door naar Washington. Hij vraagt of ze een reactie kunnen krijgen. 15.56 Rumoer op de redactie: Van Gelder heeft opnieuw drugs gebruikt, zo luiden de berichten. 16.00 80 seconden voor het tien uur nieuws over Frankrijk. 16.10 LinkedIn bijwerken. Menno van Nieuwsuur vraagt of Hieke (vervangster UK correspondent Arjen van de Horst) wat productiewerk in Engeland kan doen voor Nieuwsuur. Stef geeft haar gegevens door. 16.20 Thomas doet de mijnwerkers voor het laat. 16.28 Toch kijken of Joan Veldkamp (radio correspondent Shanghai) of Wouter Zwart (RTV correspondent China) wat kunnen met “Oud-topmedewerkers China eisen hervorming”. 16.29 Iets met verhaal over overlevenden op Joods schip? 16.33 Vergadering voor het 22.00 uur nieuws: Thomas doet Chili, Achille de stakingen in Frankrijk. Verder nog een onderwerpje over olie tekort olie? Of een kortje over noodweer in Spanje? Een onderzeeër in Roemenië, laatste overlevenden van de boot? Voor het 22.00 uur nieuws willen ze nieuwe dingen. 17.01 Eurovision Xtranet checken. Discussie over uitspraak namen mijnwerkers Chili. 17.19 Vergadering radio voor de volgende ochtend. Is er morgenochtend nog iemand die vloeiend Spaans kan? En maakt Jet een verhaal op het bureau of een bijdrage van Marjon? Verder komt er een column over de ETA en een bijdrage van Ron Linker over het verkiezingsdebat. 17.45 Stef stuurt een mail naar de radioredacteuren met zijn contacten uit Chili. Stef heeft in 2005 tijdens het WK onder de 20 het Chileense team begeleid. Stef heeft naar eigen zeggen een Chili tik. 17.55 Stef krijgt het idee om de volgende dag bij de lezing van een Chileense schrijfster een reportage te maken. Isabel Allende houdt op 14 oktober de jaarlijkse Spinoza lezing in Amsterdam. “Eén zo’n idee geeft mij een geslaagde dag”, aldus Stef. Verder zijn er een hoop piepjes op de redactie. Eén van de redacteuren roept: “De Amerikanen zijn weer wakker”. Er zijn ineens heel veel ‘Breaking News Alerts’ op de telexen. 18.41 Eindredacteur Jaap loopt naar buitenlandredacteur Thomas: “Kun je een kortje maken”. “Waarover?” vraagt Thomas. “Ehm…” Jaap kijkt op het teletekst scherm, “Van Bommel voorlopig aan de kant” De geblesseerde van Bommel voetbalt even niet. Thomas belt naar de collega’s van sport en vraagt of het beeld van van Bommel tijdens de wedstrijd van de dag ervoor kan worden over gezet naar de nieuws server. 18.50 Achille is nog bezig met de staking van de Fransen. “Ik hoop dat je er niet mee wilt openen” “Is het alleen openbaar vervoer?”

209


18.53

19.15 19.35 19.50 20.30

“Nee, treinen en onderwijs.” Voor het acht uur is Thomas bezig met een kortje, Achille met Frankrijk, John met de bevrijding van de Chilenen, Jeanette met hoe de rest van de wereld naar de Chilenen kijkt, Ruud wacht op de ftp van Nicole, Wiim op de onderzeeër. Iedereen zit in montage. Nicole’s FTP is binnen. Naar regiekamer met eindredacteur Jaap. Zijn scherm staat op iNews. Evaluatie van het acht uur nieuws.

210


8.2.d NOS JOURNAAL | DONDERDAG 14 OKTOBER 2010 | OBSERVATIEDAG 2 Eindredacteur: René Went Buitenland coördinator: Abspoel Abspoel Buitenland coördinator planning: Hoofdredacteur op de vloer: Gisele Hoofdredactie: Hans Laroes Buitenlandredactie: 4.30: BH1, ochtend redacteur voor tv 5.00: Ochtend redacteur voor radio 9.00 uur: Drie planners: Ernest, Aniete en Merel (buco planner) 10.00 uur: Tv redacteur van de dag: Achille 10.30 uur: Radio redacteur van de dag: André 10.30 uur: Tv redacteur: Ryan 12.30 uur: Twee redacteuren voor tv: Tom en Thomas 14.00 uur: Redacteur tv: Ruud 15.30 uur: Twee avondredacteuren radio: Liesbeth en ? 16 uur: Twee redacteuren tv: Sandy en Jan CHRONOLOGISCH OVERZICHT DONDERDAG 14 OKTOBER 2010 8.44

9.08

9.10

Joris uit Brussel belt. Abspoel zit achter zijn computerscherm. Links heeft hij Inews, rechts Eurovision, AP, Reuters en CNN. Ze hebben een discussie over een klimaatverhaal eerder. Vandaag zijn er in Brussel NAVO gesprekken over de Taliban. De ministers van defensie en buitenlandse zaken zijn bijeen. Ze gaan kijken welke rol de NAVO mag spelen tijdens vredesonderhandelingen. Joris kan mogelijk een kwootje aanbieden, maar dan moet hij wel scherp ondervragen. Hij volgt het verhaal voor internet en doet verslag voor radio. Op de telex komt een bericht binnen: “Nato facilitating Taliban contacts with Afghan govt.” Dave: “Ik ben hier niet zo kapot van.” Ze gaan meer condities creëren, dat ze niet voor een checkpoint worden neergeschoten. “Dit is wel heel klein.” Verdere verhalen vandaag zijn: - de laatste mijnwerker komt naar boven, confetti! - 2de dag Ahmedinejad. Nicole volgt beweging in Libanon voor de radio, hopelijk een stand-up voor tv. Abspoel vertelt dat de NOS zo’n 45 correspondenten heeft. Ook zijn er grote vergaderstructuren. Altijd wel overleg. Soms hoe je niet dubbel te checken. Het specialisme van Abspoel is Afghanistan en het Midden-Oosten. Zitten aan grote tafel, klaar voor 9.10 vergadering met de deelredacties. Dit gebeurt live en per conference call. Discussie over aanwezigheid van Marjon in Chili of niet. “Dan had je alleen maar livers,” zegt Dave. “Een maand geleden is al besloten dat Marjon niet gaat. Ze gaat ook al deze maand naar Mexico en Haïti.” Gisele: “Oh, ze gaan matten op de Akropolis. Dat zijn natuurlijk mooie beelden.” Conference call, vergadering deelredacties. Mieke uit Den Haag komt vandaag met de

211


9.23

9.31 9.32

9.36

9.47

9.49

9.50 9.51

presentatie van het kabinet. Buitenland heeft Ahmedinejad, Martine van binnenland heeft het over Yuri van Gelder, die gaat praten over zijn vermeende coke-gebruik en er is het eerste krakers kortgeding. (zie 4.1 voor transcript) Rookpauze. Planners Ernest en Aniete zijn al binnen. Aniete: “Zal wel blij zijn als Chili voorbij is.” Ernest: “Grote fout dat wij er niet bij zijn.” Aniete: “Al was het maar voor radio.” Ad Visser komt langs bij Dave. “Ben je gehecht aan 23 uur Chileense mijnwerkers?” Abspoel is er niet aan gehecht. Ad mag wissen. Abspoel krijgt een telefoontje van Nicole le Fever. Nicole gaat achter ‘de kleine man’ aan (Ahmedinejad). Nicole wil graag weten wat ze moet aanleveren. Abspoel vertelt dat hij om 11.00 uur meer weet. Er is vandaag ongetwijfeld heel veel kabinet. “Het is zo’n dag. Ik kan me voorstellen dat het alleen maar in het acht uur zit en een kortje in zes.” “Ik weet meer na 11.00 uur/11.30 meer. We hebben contact. Jij bent op je mobiele bereikbaar? Allemaal geen probleem?” Nicole vertelt nog even aan Abspoel hoe ze tegen Ahmedinejad is aangelopen. Ze keek zo over hem heen. Zo klein is hij. Kees Elenbaas bellen. “Nou, jongen je gaat weer op pad… Nou ja, Isabel Allende.” Elenbaas (oud Midden-Amerika correspondent) wordt gevraagd Isabel Allende te interviewen die avond. Dave: “Dacht ook, we zijn er helemaal klaar mee, maar d’r zijn toch mensen die daar anders over denken.” Er wordt een plan gemaakt om een SNG naar de spinoza lezing te sturen zodat het verhaal van Kees nog op tijd voor het 22.00 uur nieuws is. Verder wordt er nagedacht over een ervaren binnenland redacteur die Kees kan helpen met Tv en radio montage. Zo’n SNG en redacteur moeten natuurlijk allemaal wel beschikbaar zijn. Kees wordt ingewerkt op de buitenlandredactie. Hij zou vandaag meelopen met de bu4. Maar het is beter dat hij nu thuis in Den Haag blijft om voor te bereiden voor Allende. Er is volgens Abspoel een informele verdeling van verslaggevers die buitenland doen. Mailtjes versturen en beantwoorden. Aansporing van correspondenten en buitenlandredacteuren. Verder normaal ook klachten van het publiek (vandaag nog niet). De kijkcijfers van het Journaal 24 zijn binnen. De redding van de Chilenen is 500.000 keer gestart. Verder mailt Jacqueline, producer uit Washington de formele reactie van het ministerie van justitie op de vrijlating van Wasam D. Abspoel loopt langs radio: “Doe jij de ochtend Jet?” “Ja.” “Bijzonderheden?” “Nee.” “Oké:” Checken draaiboek. Is nog niet ingevuld. EVN beelden (kanaal door EBU Eurovision) tonen een relletje. “Wat is dit?” Het zijn beelden van rellen in Griekenland. “Best aardig hoor, om even te laten zien.”

212


10.00 10.22

10.27 10.31

10.55

11.01

11.03 11.30 11.36 11.49 11.50 11.54 11.55 11.57 12.00 12.15

12.20

Abspoel chekct EVN materiaal, blijkt te zijn gedraaid door Reuters en AP, genaamd de ‘Acropolis Clashes’. Verder ziet Abspoel dat er een NATO SE Presser is op 16:10. Een Sudan referend panel (klikt weg) Copiapolast live (klikt weg). Buitenlandredactie vergadering. Aanwezig zijn de bula planners, de EVN redacteur, de bula redacteur en bula documentatie. (zie 4.1 voor transcript) Abspoel gaat de haalbaarheid van het Isabel Allende verhaal checken. Er moet een extra SNG voor worden ingehuurd. Abspoel heeft een discussie met de eindredacteur. “Leuk, leuk (…) Ja, dat zeg je met de gebeurtenissen van gisteravond in het hoofd. (…) Hosanna is al helemaal voorbij.” “Het is straks 48 uur na de laatste mijnwerker.” Er wordt gediscussieerd of het niet alleen voor internet of alleen voor tv of voor radio kan worden gemaakt. Abspoel zit het verhaal rondom Isabel Allende eigenlijk niet zitten. Hij vindt het ook niet aardig om Allende alleen naar de Chileense mijnwerkers te vragen en niet naar haar lezing. “Ik ga het balletje nog een keer op gooien.” “Alweer bijna 11 uur, dan kunnen we weer naar de volgende vergadering. Als je de ochtend voorbij bent, dan kun je weer eens telexen gaan lezen.” BBC checken. “Die rellen bij de Acropolis zijn al weer voorbij” Geenstijl checken, Telegraaf website bekijken, foto’s trip Uruzgan bekijken. Jeanette van productie vraagt of de begroting van Marjon van Royen en Roel Pauw voor hun trip naar Haïti eind november al is voorbereid. Via noscorrespondenten.nl bereiden de buco’s en correspondenten kleine budgetten voor. Eurovision ExtraNet checken. Correspondenten worden betaald via een streepjessysteem. Een live-kruisgesprek voor tv is bijvoorbeeld drie streepjes, een radiogesprek 1. Coördinatoren houden in de gaten of er genoeg of teveel streepjes zijn. Vergadering voor acht uur. Staan rond tafels van de acht uur uitzending (zie 4.1 voor transcript). Margriet Brandsma belt over Hitler museum, verder planning. Abspoel stuurt een wervingsmailtje voor de documentaire Fokking Hell van Peter ter Velde. Vanavond organiseert Abspoel een voorvertoning van de documentaire. Kees belt, er schijnt een nu een persconferentie van Isabel Allende bezig te zijn. Gemist dus. “Ach,”zegt Abspoel “ik heb er nu al gen zin meer in.” Aniete vraagt of Abspoel een mail heeft over de bereikbaarheid van Joannie in ZuidKorea. Beelden van Sky ‘tree lightning’ bekijken Rob Maas (eindredacteur) bellen, voicemail. “Telex staat behoorlijk stil boys.” “VS zien brede steun voor NAVO-raketafweer.” Draaiboek checken. Abspoel haalt een fout uit een PR (presentatietekst). “Politie moet in actie komen”, staat er. “Ja, dat vindt de politie, dat vinden wij natuurlijk helemaal niet. (…) Impliciet gedoogsteun.” Discussie met Rob Maas (eindredacteur 6 uur) over Isabel Allende. Logistiek is het nogal wat, volgens Dave. Er moet een extra SNG worden ingehuurd én een extra

213


12.43

12.47

12.48

13.00

13.07

13.12 13.13

redacteur. Daar heb je toestemming voor nodig van de HRV (hoofdredacteur op de vloer). Rob vindt het “wel leuk voor tien uur”. Nieuwsuur gaat er verder niks mee doen, die “zitten zo vol op Den Haag.” Abspoel en Rob praten over wat en hoe het mogelijk is. Abspoel gaat even bij de HRV langs voor toestemming voor de SNG. Verder vraagt Rob of buitenland een uitlegblokje kan maken over Hezbollah en Libanon. Abspoel vraagt René Went (eindredacteur 8 uur) of hij zeker Ahmedinejad plaatst. “Waarom”, vraagt René, “ik had het als een gegeven beschouwd.” Abspoel had het gevoel dat Ahmedinejad eerder door het “Haagse geweld” zou sneuvelen dan Chileense mijnwerkers. Abspoel krijgt de verzekering dat een standupper van Nicole erin komt. René vraagt of Sander ook een standupper kan maken. Dat was toch afgesproken? Abspoel weet van niks, maar gaat Sander gelijk bellen. Ryan zit op de Chileense mijnwerkers. Ahmedinejad moet nog allemaal gaan beginnen, dus Abspoel gaat nog kijken wie hij daar op zet. Abspoel vraagt Gisele (HRV) om toestemming voor een SNG voor Isabel Allende. Gisele ziet het nut er niet zo van in. Ze oppert een koerier te sturen. Rob Maas wil het verhaal van Allende toch graag hebben. “Is het op een andere manier niet te krijgen?” “Ja,” zegt Abspoel “het begint om half acht en duurt al gauw tot een uurtje of half negen”. Rob: “Kunnen ze het hier niet monteren?” “Een koerier is minder duur dan een SNG.” “Laten we het toch proberen, kijken of we het zo snel mogelijk hier kunnen krijgen.” “Oké.” Zegt Dave. Bellen met productie. Die blijken al een extra SNG te hebben besteld. Dat was niet de bedoeling! “Heb niet gezegd dat we ‘m al konden bellen.” Aldus Abspoel tegen productie. Bellen met Kees Elenbaas: “We gaan het wel doen, maar niet met satellietwagen.” Elenbaas moet haar voor half acht interviewen en de plek filmen. Gesprekjes moeten worden opgenomen voor radio en tv. “Even kijken of ik die handige bila (binnenlandredacteur) aan je kan koppelen, die is goed in RTV.” Nicole aan de telefoon. “Ga je daar nu een standupper opnemen? Want dan hebben we daar een feedpoint nodig.” Abspoel wil Nicole aan Thomas linken. Maar Nicole wil liever met Ruud, maar die komt pas om 14.55. Er moet ook een uitlegblokje komen. Abspoel denkt er over om Thomas en Ruud op Ahmedinejad te zetten. Abspoel praat ook met producer Teresa over een feedpoint waarvan Nicole haar verhaal kan stralen. Teresa komt met een feedpoint in Israël, tot grote ergernis van Dave, Nicole zit namelijk in Libanon. Kees belt. Hij wil de quote gebruiken van de Chileense president Pinera. Pinera noemt alleen niet letterlijk Pinochet. Ineke, beeldredacteur van EVN, zoekt de quote en geeft hem aan Dave. Redacteur Thomas vraagt wat hij mag gaan doen. Abspoel antwoordt dat hij het nog even niet weet.. Er is een feedpoint voor Nicole gevonden in Maroun Er Ras, Libanon. Het is een EBU feedpoint. De producer moet direct contact opnemen met Nicole.

214


13.20 Abspoel heeft een gesprek met Sander van Hoorn. Waren er afspraken om een standuppertje te maken? 13.21 De 13.15 vergadering. Een beetje later i.v.m. de bordesscène. Discussie over correspondent in Chili of niet. (zie 4.1 voor transcript) 13.48 Eindredacteur René klaagt over een mail die naar vijf correspondenten is uitgegaan, of ze een reactie kunnen geven op het nieuwe (minderheids)kabinet. Niemand is teruggekomen behalve Margriet uit Berlijn. Kan het plan nog steeds? Of misschien voor morgen. René wil het het liefste voor het acht uur. “Zo simpel is het allemaal niet,” zegt Dave. Abspoel meldt ook dat Sander van Hoorn onderweg is naar de grens met Libanon, zonder cameraman. Het maken van een standupper kost net zoveel als een cameraploeg. Moet er nu worden afgesproken dat er een standupper wordt gemaakt? René vindt het wel aardig. “Wordt het gezien als een provocatie?”, vraagt René “Israël ziet het als een provocatie, ja”, zegt Dave. René vindt het mooi om beide kanten van de grens zien. Het is vooral mooi als je de andere kant van de grens kunt zien. “Ja, maar volgens mij worden deze koekjes niet gebakken.”, aldus Dave. Kruisgesprek staat op de plek die de EBU heeft ingericht. “Dat is toch de mooiste plek,” zegt René. “Nou, dat is wishful thinking,” volgens Dave. Hoe zit het met de vormgeving? “Ik denk dat het zo’n groot blok wordt, dat ik er twee redacteuren op zet.” René vindt het prima dat Thomas en Ruud erop zitten. 14.00 Abspoel belt Sander van Hoorn om te vertellen dat de standupper doorgaat, maar krijgt voicemail. 14.01 Kees bellen. 14.02 Thomas mag een uitlegblokje over Libanon en Ahmedinejad maken voor het 18.00. Ruud over Hezbollah voor het 20.00. Abspoel vertelt dat Sander ook aan de grens is. Iemand vraagt of Tom iets voor de website kan maken. Abspoel zegt dat dat niet kan. Tom is zijn laatste speelruimte. 14.04 Sander van Hoorn aan de telefoon. René wil een standupje. Nicole doet voor het 18.00 een voice-over een een standup. Abspoel vraagt Sander voor hoe laat hij een livepositie kan boeken. “Tot hoe laat heb jij daglicht Nederlandse tijd?”. De standupper moet voor het donker worden opgenomen. 14.06 Abspoel loopt naar productie. Er wordt een live-verbinding via EBU geboekt om 17.00 uur. 14.09 Abspoel loopt naar Martine, de binnenlandcoördinator. “Laten we even heel eerlijk met elkaar praten, het interesseert me geen zak wat Isabel Allende van die hele Chileense mijnwerkers toestand vindt,” zegt Dave. Stef zegt dat ze het misschien voor radio mooi is. “Maar dat is juist het probleem, Rob Maas wil het voor tv,” aldus Dave. Abspoel vertelt dat hij op veel praktische problemen stuit. Maar door wordt niet naar geluisterd, het enige wat hij hoort is dat het ‘leuk’ is. Abspoel vindt dat een slecht argument. Gisele komt er bij: “Ik vind het meer iets voor Nieuwsuur.” “Het kan, maar ik vind als alles en iedereen in spanning moet, dan hoeft het niet.” “Het gaat niet over de

215


14.18 14.44

14.53

14.53

14.54 14.56 15.10 15.20 15.30

15.33

15.35

16.17 16.23

bijeenkomst (…) wat je bij Isabel Allende moet vragen is of zij er (nieuw Chileens elan) een afstandelijker oordeel over heeft.” Abspoel gaat naar de eindredacteur om te laten weten dat er te veel gevraagd wordt. Martine zegt dat er ook een verslaggever voor de radio kan worden gestuurd. Abspoel zegt dat het nu geen nieuwselement meer heeft. De redding is al voorbij. “Nou, dan gaan we het niet doen,” zegt Rob “ik heb verder ook geen andere argumenten.” “Als ik de enige ben die het zo voelt en als alle anderen twijfels er bij hebben.” “Wat me wel leuk lijkt is hoe internationaal naar de redding van de mijnwerkers is gekeken,” sluit Rob af. Item Isabel Allende is gesneuveld voor de tv. Dave: “Ik vind het leuk, dus ik wil het hebben. Dat heeft niets met journalistiek te maken.” Abspoel krijgt een discussie met Merel (buco planner). Merel had een buitenlandredacteur willen sturen ter ondersteuning van Kees, Abspoel wilde een binnenland verslaggever sturen. De discussie duurt ruim zes minuten. Dave: “We hebben hier oeverloos discussies.” Abspoel geeft een brieving aan Ruud over het Libanonverhaal van Nicole en Sander. Ruud moet een verhaal schrijven bij het binnenkomende beelden en de telexen. Geen idee hoe Nicole die tekst binnenkrijgt. Ruud moet er tussen zitten zodat Nicole en Sander’s standuppers op elkaar aansluiten. Thomas zegt dat Nicole niet haar telefoon opneemt. “Dan moet je haar Nederlandse mobiel bellen,” zegt Dave. “Volgens mij gaat íe die steen niet gooien,”concludeert Dave Martine komt aan het bureau. Kees mag een interview met Isabel Allende opnemen voor de radio. De bura2 (buitenlandredacteur radio) gaat het dan in Hilversum monteren. Abspoel belt Kees. Kees zegt dat hij terug belt. Telexen checken: Mexicaanse politicus zit vast, wordt vrijgelaten voor geld. Die kennen we niet. Lunch halen Kees belt. Abspoel legt uit wat er allemaal gebeurd is: “Er is niets zo stroperig als af en toe het bedrijf.” “Ze willen allemaal leuk. Voor leuk moet je bij RTL zijn.” Abspoel wil de correspondenten gaan bellen en ze streng toespreken. Ze hadden niet gereageerd op een mail van de eindredacteur een paar dagen geleden om voor vandaag een reactie te geven op de nieuwe gedoogregering. Na een korte reconstructie blijkt dat Arjen v.d. Horst geen tekst te hebben, Bram Vermeulen zat in een vliegtuig en Paul Sneijder bij de NATO. Verhaal gaat dus niet door. Abspoel gaat buitenlandvideo’s van de afgelopen dagen terugzoeken en terugkijken, maar is nog steeds niet blij over Isabel Allende: “Als ik zeg Isabel Allende, wat zeggen julllie? ‘Ik vind het leuk’. Nou, dan zetten we toch de hele NOS in beweging.” Telefoontje Paul Sneijder. Abspoel gaat op zoek naar de echte achternaam van Wesam al D. Eerst kijk hij op Youtube, dan op de telegraaf, uiteindelijk vindt hij het antwoord op Geenstijl. Hij smst de naam door. Telefoontje van Kees Elenbaas: Isabel Allende voelt zich niet lekker. Ze heeft een jetlag. Het interview met Kees kan dus niet doorgaan. Bram Schilham komt met een voorstel over wereldvoedseldag a.s. zaterdag. Abspoel

216


16.27

17.06 17.07 17.47 17.49

17.53 18.16 19.24

19.30

19.54 20.01

stuurt hem gelijk door naar Merel, de bucoplanner van de dag. Abspoel spreekt een stukje over de mijnwerkers in Chili in. Abspoel vertelt vervelt vervolgens aan Rob Maas (eindredacteur 18.00) dat Allende de NOS niet eens wil ontvangen. “Wat een naar arrogant mens,”grapt Rob. “Ik snap het wel,” zegt Abspoel “ze is een gevierd literair mens, ze woont al jaren in Californië.” Aan binnenland vraagt Abspoel ook of ze doorhebben dat het vanavond niet doorgaat. Volgende halte: productie. “Hoe zit het met de SNG verder, die als besteld was, terwijl die niet besteld had moeten worden. Moeten we daar nog voor betalen of niet?” vraagt Dave. “Nee,” zegt de producer. Ook met Nicole is volgens de producer contact geweest. Die weet waar ze hoe laat moet zijn. Verhaal over, komt onder de vlag binnenland. “Wie is er met Sander van Hoorn bezig”. Dat is Ruud. Abspoel vertelt Ruud dat Sander zowel in het zes uur als het acht uur journaal komt. Man aangehouden voor bommelding Madrid, een 41-jarige man uit Kampen. Abspoel bekijkt de lijst van radio 2. Hij zegt dat hij het niet snapt. Ze komen met een verhaal van David-Jan over Servische hooligans, een verhaal van 20 uur geleden. En Sander’s repo gaat naar morgenochtend. Voor het achtuur nieuws wordt gewerkt aan de rellen bij Akropolis. Ahmedinejad wordt gedaan door correspondenten Nicole en Sander en door redacteuren Thomas en Ruud. Abspoel leest de journaal evaluaties van de dag ervoor. EVN geeft aan dat ze geïnteresseerd zijn in een reactie van Wilders op het nieuwe kabinet, mocht die komen. Tom komt met een verhaal: “British Judge granted an injunction Thursday against the Liverpool owners that could clear the way for the club’s sale to the owners of the Boston Red Sox.” Bellen met correspondent Arjan v.d. Horst. Volgens Arjen maakt het de weg vrij voor verkoop van Liverpool. Als Liverpool wordt verkocht, is het een berichtje. Checken BBC/ Eurovision/ telex Jan maakt een kortje over overstromingen in Turkije voor het acht uur nieuws. Het idee komt van de EVN beeldredacteur. De eindredacteur vindt het “Mooie beelden”. Er is één dode. “Sandy, is de dubbele handtransplantatie iets?” “Via EVN?” Ruud: “Zo het is weer gelukt.” Tom: “Best een beetje aanpoten.”

217


8.2.e. NOS JOURNAAL | WOENSDAG 13 OKTOBER 2010 | TRANSCRIPT DE OCHTENDVERGADERING Woensdag 13 oktober, 2010 9.10 uur Aanwezig: Gisele Cann (hoofdredacteur op de vloer) Jaap Leemeijer (eindredacteur acht uur nieuws) Arno Vermeulen (eindredacteur zes uur nieuws) Mieke van der Valk (coördinator Den Haag) Bart Kamphuis (coördinator Economie) Stef Hehemann (coördinator Buitenland) Martine van de Vrede (coördinator Binnenland) Ranta Mahabier (coördinator 24-uurs redactie) Dik Verkuil (coördinator 24-uurs redactie) Anja Legemaat (eindredactie radio 1) Marjet Krol (eindredactie digidesk) Henry in ’t Zandt (eindredactie Nieuwsuur) Jessica van Spengen (coördinator Journaal op 3) Judith van de Hulsbeek (coördinator Journaal op 3) (file: A 01/20) Gisele: Jaap: Arno: Gisele: Mieke: Gisele: Henry: Gisele:

Martine: Gisele:

Martine:

Goeiemorgen allemaal, ik ga even een rondje doen. Kijken of iedereen er is Jaap en Arno? Jazeker. Jazeker. Mieke in Den Haag? Jazeker. Anja van de radio? Anja? Anja nog niet. (piep geluid) Daar zal je d’r misschien hebben. Henry, ben jij d’r al? Ik ben er ook. Mooi zo. Hier aan aan de centrale tafel hebben we Martine, Bart en Stef. Ehm, en verder is iedereen er ook die er moet zijn. Mag ik hopen. Anja, ben jij er inmiddels? Eindredactie radio 1. Is er iemand anders? Voor de radio? Nou, dan gaan we toch beginnen. Ehm, we wachten natuurlijk op een paar dingen vandaag en hopelijk op nieuws over Yuri van Gelder. Ik hou het niet meer. De rest van de wereld. Dat zal denk ik, Henry, boven zo meteen ook ter sprake komen als in het Nieuwsuur o.a. sport vergaderd. Martine, jij hebt contact, hebben wij contact met sport hierover? Ja, tot nu toe lag dat bij het Radio 1 journaal voor de ochtenduitzending. In de loop van de dag moeten we even willen nieuwe of aanvullende afspraken over maken. Hendrik-Willem hadden we al bedacht zou een voorverhaal maken over het WK turnen en dat gaat gewoon door, maar dat wordt wat anders. En de manier waarop anders hangt er natuurlijk erg 218


Gisele: Jaap: Martine:

Gisele:

Martine: Jaap:

Martine:

Jaap: Martine: Jaap: Gisele: Stef: Gisele: Stef: Gisele: Jaap: Gisele: Jaap: Stef:

vanaf wat we vandaag verder nog te horen krijgen over het hoe en waarom, dus ik vind het… Hendrik-Willem belde net al en wil graag weten wat jullie er van vinden, maar volgens mij is dat voor iedereen heel lastig nu om tien over negen, omdat we nog niet weten hoe ver we komen vandaag. Dus hij gaat er maar gewoon naar toe en ik denk dat we, ik wil Edwin zo even vragen, want de woordvoerder van Yuri, de advocaat zeg maar, houdt zich nog totaal onbereikbaar voor iedereen nu. We willen proberen om bij zijn kantoor in Amsterdam aan te bellen, dus daar wil ik Edwin voor vragen. En misschien kunnen we bureau (..) om in Den Bosch waar Yuri traint, Waalwijk geloof ik, waar ‘ie vandaan komt, ja, we moeten er gewoon maar op uit. gewoon kijken waar we iemand tegen het lijf lopen die toch iets weet. Dat moeten we wel doen na overleg doen met (?). Anders komen we geen woordvoerders tegen van Yuri, maar wel collega’s. Vanavond wordt die documentaire uitgezonden he. Ja. Ja, over een minuut of tien zit die maker van die documentaire in het radio 1 journaal en Hendrik-Willem gaat daar dan ook even bij langs, kijken of die eventueel in zijn reportage zou willen. We dachten aan iemand van de turnbond, wat vrijwilligers en wat bezoekers. Maar ja, die turnbond man zal wel niet op komen dagen. Maar is het onderwerp van die repo vanavond niet: waarom houdt Nederland zo’n WK turnen en je coryfee, of het gezicht daarvan, is aan, wat betekent dat dan voor de grootste publiekstrekker. Ja zeker. Ik neem aan dat Hendrik Jan wel gewoon aan de slag kan. (..) De wolk van Yuri van Gelder die hangt daar over heen. En bij elke… Het zal eerder een (?) worden op het moment dat duidelijk wordt waarom van Gelder uit de ploeg is gezet. Het zit ‘m er in dat hij tot vier uur gaat draaien met de onwetendheid. En ze horen om vier uur precies hoe en wat, dan wil je dat mensen daar specifiek daarop reageren en niet. Maar omgekeerd, maar omgekeerd, als je tot zes uur niks hoort, dan ga je niet tot zes uur wachten en niks doen. Nee, dat is niet het geval hoor. Hij is vanochtend in Ahoy en gaat gewoon aan de slag. Oké. dan hebben we natuurlijk de mijnwerkers. Ja, we hebben zeker een, dat lijkt me gewoon een mooi beeldverhaal. Gewoon volgen, klaar, iets moois van maken. Ja, zet ik gewoon de B3 op, dus die mag de hele dag spotten en maken. Oké, dat is voldoende voor jou Jaap, ja he? Nou, ik bedoel, we hebben er ook niemand, dus ik hoef niet met een verslaggever of de correspondent van de GPD. Nee. Het is natuurlijk een beeldverhaal, een vrij eendimensionaal beeldverhaal. Dat wou ik net zeggen.

219


Jaap: Gisele: Jaap: Gisele: Jaap: Gisele: Jaap: Gisele:

Mieke: Jaap:

Mieke:

Jaap:

Gisele: Jaap: Gisele:

Henry:

Gisele:

Mieke: Gisele: Jaap:

Dus laat het maar gewoon lekker zien. Oké. En kijken, ik zou het wel leuk vinden als we beelden uit allerlei – zeg maar – uithoeken van de wereld krijgen, waar men daar naar kijkt. Waar iedereen kijkt, ja. Bij de eskimo’s enzo, dat lijkt me wel leuk. Nee, maar het wordt overal uitgezonden, dat is het leuke er van. Dus je wilt beeld uit exotische plekken. Bij wijze van spreke. Dat zou wel leuk zijn. Het is iets wat iedereen volgt. Ehm, dan Mieke is vandaag de laatste dag van Balkenende. Doen we daar morgen en morgen, zal het meer in het teken staan van de nieuwe types. Hebben we daar nog plannen voor, doen we daar iets aan? Kijken we terug op acht jaar eh.. Nee, dat waren wij niet van plan. We wilden gewoon laten zien dat er vandaag een beetje afscheid van hem wordt genomen. Wat is het argument om het niet te doen, na een premier die acht jaar, zeg maar aaneengesloten leiding gegeven aan het land. En die dankzij Fortuyn premier is geworden en dankzij Wilders – zeg maar – onderuit is gegaan. Ja, omdat er zo veel actualiteitenrubrieken zijn ook op de televisie waarin dat waarschijnlijk gebeurt. Het is niet in ons opgekomen om dat in ons nieuws programma te doen. Is dat nog iets ter nadere overweging, want ik zou het helemaal niet gek vinden hoor, als één van, óf Dominique óf een verslaggever – zeg maar – met een goeie standuppers op logische plaatsen even een soort, misschien een een terugblik op Balkenende en op wat hij heeft bereikt en op wat er voor een problemen waren en, ik vind het ook zo raar om er niets aan te doen aan dit verhaal. Vind ik ook gek, ja. Om vanmiddag alleen maar een paar schoolkinderen te zien, die hem een bloemetje geven. Dat vind ik raar. Dat hebben we bij Kok ook niet gedaan. Ehm… ik denk dat we, ik denk dat het terecht is dat even te heroverwegen. We hoeven niet een uitgebreide analyse te geven. Niet te doen op een manier waarop eh… Henry hebben jullie trouwens plannen op dit onderwerp? Ja. Nou ja, ik zelf wel, omdat ik, ik vind het namelijk wel interessant. Kijk, we zullen in ieder geval wel gewoon verslag doen. Ik overweeg wel meer er mee te doen. Ik weet niet of Ferry bereid is om hier in de studio het zelf te duiden. Zoiets. Vind eigenlijk dat dat wel past. Ja, ehm… Oké, dan Mieke zouden jullie dan daar toch over willen nadenken wat we dan, met in het oog dat Nieuwsuur dan de beschouwingen enzo gaan doen, of er een vorm is waarin we dat, in ieder geval in het acht uur ook even zouden kunnen doen, op een hele andere manier dan Nieuwsuur dat zou doen. Ja, denken jullie dan ook vooral mee daarover. Dat zullen we doen. Zeker.

220


Gisele: Jaap: Gisele: Jaap: Mieke: Jaap: Mieke: Gisele:

Henry:

Gisele: Martine: Gisele: Martine: Gisele: Martine:

Gisele: Martine: Jaap:

Misschien gewoon door ook in beeld te laten zien. Je hoeft niet uitgebreid te gaan duiden en analyseren. Gewoon. Nou, dat mag ook wel. Ik bedoel. Het acht uur. Ik bedoel, daar mag wel wat duiding in zitten. Dat mag ook. Natuurlijk, dat mag ook wel. Maar misschien is dat een vorm om te doen. Mieke, zal ik je straks als ik in de auto zit nog even bellen? Eh… nou liever niet, eerlijk gezegd Jaap. Haha. Ik waardeer je eerlijkheid Mieke. Ja. Eh, wij gooien het eerst wel in de groep en mail maar ideeën en dan heb ik het daarna wel over. Ja, maar doe dat niet te laat, want dan is het weer ingewikkeld om op te tuigen. Ehm, oké dan laten we, zullen we even naar Nieuwsuur stappen. Wat doen jullie verder Henry? Ehm, ik zelf wil de mijn doen, kan er bijna niet meer om heen. Wat wij kunnen gebruik maken van (?) die daar voor Ter Zake die daar ter plekke is vanmiddag. Misschien een klein verslagje zal maken vanmiddag. Dat is nog niet duidelijk, want zij arriveert daar pas vandaag ergens, ik geloof lokale tijd half twee. Ze kan misschien niet heel veel meer doen, maar we kunnen wel in ieder geval een kruisgesprek met haar doen. Verder ook wil ik weer wat gister is blijven liggen, waarin we kijken naar voornemens van dit kabinet om zeg maar de kleine ziektes als alcoholstoornis en spataderen en aambeien, dat vinden ze ongemakken. En daarvan zeggen ze, dat gaan we niet meer betalen, dat moeten mensen zelf maar doen. Daar hebben wij een reportages over gemaakt (..) dus dat overweeg ik wel om dat vandaag uit te zenden. En verder hebben we ontzettend veel verhalen waarvan ik niet weet of we er aan toe zullen komen, maar deze drie dingen; dus Balkenende; de mijn en het zorgverhaal zijn mijn zekerheidjes. Oké goed. Dan gaan wij naar de lijstjes. Martine mag ik bij jou beginnen? Jazeker. Even snel. Wat zei je? Even snel, tenzij er nog heel veel.. Nee hoor. De straf van Wesan al D. die in Amerika is veroordeeld voor 25 jaar, wordt vandaag omgezet naar een Nederlandse straf. Dat is om half twee in Rotterdam en Lidwien en Menno zijn er bij. En Marjolein is voor de televisie in eh.. op een school in weet ik even niet zo gauw, maar daar gaan we laten zien dat een nieuw lichtsysteem leerlingen helpt om zich beter te concentreren. Ehm, dat is al een hele tijd uitgetest en wetenschappelijk onderzocht en ze kunnen zich dus 18% beter concentreren o.a. door betere verlichting. Dat verhaal komt me heel bekend voor. Ja, ja, ja, we hebben de start ook al gedaan, en halverwege ook alles gedaan, maar voor tv nog niet zo uitgebreid dat het niet weer zou kunnen. Ja, maar we hebben wel een repo over gemaakt in Brabant over dat blauwe licht.

221


Martine:

Gisele: Martine: Gisele: Mieke: Gisele: Mieke:

Gisele: Mieke: Gisele: Bart:

Jaap: Bart: Gisele: Bart:

Ja, ja, ja, maar dat was de start en nu is het onderzocht en het is nu wetenschappelijk onderzocht en het is op 50 scholen ingevoerd, dus we kunnen echt laten zien wat het met de kinderen doen. Dat was het? Ja. Dank je wel. Ehm, andere dingen nog in Den Haag? Nee. Is er nog een kans dat Knaap voordat ‘ie aantreedt, nog struikelt over de SP of dat gewoon eh…bellenblazerij? Wat denk jij? Ik ga d’r van uit geen inbegrepen was, dit akkevietje. Ik heb er gister, gister speelde het natuurlijk al, we hebben er niets over gehoord, dat er ook maar over gedacht werd. Ik begreep ook dat ‘ie gesproken had met Rutte, dus het is niet een verassing ofzo. Oké. Als het erg wordt, we houden het in de gaten. Oké. Ehm, Bart. Ja, we kijken naar de grote accountantskantoren in de wereld. Dat zijn er nog maar vier en de Europese Commissie vindt dat dat veel te weinig zijn en dat die veel te veel macht hebben. En dat die een systeemrisico in zich dragen. Dat wil dus zeggen dat als er eentje omvalt, dat de ellende dan niet te overzien is. Daar is de Euro Commissaris voor de interne macht in een discussie nota, die vandaag verschijnt, allerlei maatregelen kondigt die aan. Om de macht van de vier grote accountkantoren te breken. Die zouden gesplitst moeten worden, kantoren zouden moeten fuseren. Nou, dat allemaal nadat eerst de banken, verzekeraars en de hedgefondsen zijn aangepakt, zijn nu dus de accountants aan de beurt. Heel interessant verhaal, denk ik. Mijn twijfel is, ja, het is nog een discussienota. Wil nog even onderzoeken hoe concreet het is, hoe dat zeg maar gedragen wordt in Europa, dat het er meer zijn, het meer is dan proefballonnetjes. Dus ik hoop daar om 11 uur meer over te kunnen vertellen. Kun je ook echt met voorbeelden aankomen? Enzo? Nou ja, je hebt natuurlijk met Arthur Anderson he, dat eh, dat toen eh failliet is gegaan. Ja, die hebben het bedrijf geholpen om te frauderen. Dus dat wil ik ook nog even nader onderzoeken. Hoe wij, hoe concreet het verhaal zelf kan worden inderdaad met voorbeelden, of wel goed onderbouwde waarschuwingen. Verder komt de Nederlandse Vereniging van Banken vandaag met cijfers over Phishing. Dat is een manier van cybercrime, op je computer wordt een programmaatje geïnstalleerd zonder dat jij dat weet, dat gegevens doorstuurt over jouw bankieren. De schade daarvan is aan het toenemen. Vier miljoen schade in de eerste half jaar, terwijl dat nog twee miljoen was over heel 2009. Stijgt dus enorm. Maar is niet in verhouding tot skimming, wat veel meer schade veroorzaakt. Ehm, dat kunnen we kort melden, of we kunnen er wat uitgebreider bij stilstaan. Ook omdat er een hele campagne aan verbonden is, om te vertellen dat we

222


Gisele: Bart: Jaap:

Gisele:

Bart: Jaap: Gisele: Stef:

Gisele:

Internet:

Gisele: Internet: Gisele: Bart:

Jaap: Gisele:

daar voorzichtig mee moeten zijn. En ehm, dat zijn eigenlijk mijn twee mogelijke grote verhalen. Over allebei beslissen we om 11 uur, is dat je voorstel? Ja. Ik denk in eerste dat over dat Phishing ook al is dat in omvang kleiner dan skimming, maar dat spreekt mij meer aan dat ook die vier grote accountantkantoren, want ik bedoel, ik hoor een lachje? Ja, dat ben ik. Dat is ook terecht natuurlijk, dat is ook meer richting de consument. Dus ik snap dat heel goed. Maar, het is niet onbelangrijk natuurlijk. Nee zeker, het is niet onbelangrijk die accountants. Maar goed, we zullen er om 11 uur verder over praten. Oké. Dan het buitenland. Ja, naast Chili hebben we Nicole in Libanon waar vredesapostel Ahmedinejad op bezoek is. Eh, ze heeft een eigen repo gemaakt van vooren tegenstanders daar, van de man. Die kunnen we vandaag laten zien met een nieuwskop er voor met de eerste beelden van de aankomst en dergelijke, kan kort zijn. Eh, van harte aanbevolen. En verder volgt Brussel nog, dat zou, de uitkomst zal omstreeks 12 uur verwacht, Chris is daarbij. Ehm, voorstel om te boren in diep water, om dat te verdiepen. Aanleiding is o.a. het BP platform. Maar goed, daar kan ik nu nog niks over zeggen. Chris is er in ieder geval. Oké, ik zie bij overigens bij RTL Wouter Bos wordt nieuwe commissaris bij Feyenoord rond ehm, tikkerpage komen. Lijkt me ook een boeiend verhaal. Maar nog iets te vroeg Gisele. We hebben een interview van Eelco met Paul Verhoeven, weet niet of Stef dat ook weet? Waarin ‘ie vertelt dat ‘ie met een nieuwe film aan de gang gaat. Misschien is het een klein berichtje, maar wij doen er wel wat mee. Oké. Hij vertelt het zelf in het interview, dus laat maar zien. Prima. Ehm. Dan zijn we rond denk ik. We hebben nog één toevoeging, we hebben nog één auto verhaal dat op de plank ligt, van onze Roger Strijland en Louis Dekker voor tv, ligt denk ik al anderhalve week op de plank. Dus als het ff kan. We gaan er naar kijken, Bart. Goed jongens, dank, tot later.

223


DE PLANNING BUITENLANDREDACTIE VERGADERING Woensdag 13 oktober, 2010 10.03 uur (File A 02/20) Stef:

Ineke: Stef: Ineke: Stef:

Ineke: Stef:

Ernest: Stef: Ernest: Stef: Ernest: Stef:

Nou ja goed, Ernest kent ’t al een beetje vandaag. We hebben twee grote verhalen. Uiteraard Chili. Dat is voor tv vrij gemakkelijk, dat maken we gewoon aan het bureau, met heel veel spotten en kijken. Ineke, voor jou is van belang dat, Jaap had het verlangen om ook te laten zien dat het wereldwijd gevolgd wordt. Dus als jij, je kent Jaap, die begon over ‘Goh, als we nou wat Eskimo’s daar kunnen laten kijken.’ Ik denk niet dat dat de enige zijn die dat leuk zouden vinden, maar voor het geval dat je zo iets kunt roepen. Ja, gewoon de andere journaals. Ja, dat het echt wereldwijd evenement is. Dat echt over de hele wereld hier naar gekeken wordt. Ik ga John vragen dat te maken hier. Ja ja. Dus presentatoren. Nou ja, dat hoeft denk ik niet echt, maar wel shots van, maar dat zit vaak wel in het AP en Reuters materiaal ergens in een bloedhete omgeving of hele koude omgeving naar gekeken wordt, echt over de hele wereld. Oké. Hoewel ik me afvraag als hij twee minuten krijgt hoe dat allemaal, al die elementen er in kan stoppen, maar dat mag Jaap zelf wel uitknokken. Maar dat vond hij wel een aardig element. Eh, het andere grote verhaal is vredesapostel Ahmedinejad in Libanon. Nicole heeft daar een verhaal over gemaakt, met vooren tegenstanders van die Iraanse bemoeienis met Libanon. De bedoeling is dat we daar voor tv in ieder geval een nieuwskopje voorzetten. Dus eh, ik geloof dat Nanda voor 10 uur al iets heeft gemaakt, dus we hebben al wat beeld. En voor de avonduitzending radio, dat zal ik zo ook even aan de BURD zeggen, kan Nicole gebeld worden en Sander staat ook aan de grens als er wat is. Nee, dat is morgen. Oh, dat is morgen. Morgen gaat ‘ie echt naar de grens ook. Vandaag is hij echt nog in de hoofdstad Beirut. Oké. Maar Nicole is dus wel, er is een manifestatie vandaag, daar is ze wel bereikbaar voor. Ja. Ja. Oké. Wat een ‘misschientje’ wordt, in Brussel wordt vandaag om 12 uur gepraat over een mogelijk verbod op boren in diep water naar aanleiding van de BP ramp, dat volgt Chris, dat heb ik al aan Jet doorgegeven voor de kwartieren. Als het iets is, dan meldt Brussel zich zo snel mogelijk bij ons. ’T Is natuurlijk wel een verhaal met ja, eh, waar men snel op aanslaat in ieder geval. Voor de rest een heel hoop kortjes waar ik jullie niet mee zal

224


Michiel:

Ernest: Michiel: Ernest: Ineke: Michiel: Ineke: Stef:

Ineke: Michiel: Stef: Michiel:

Stef:

Michiel: Stef: Michiel: Stef:

Michiel: Stef: Michiel:

vermoeien. Dus ik weet niet of Michiel al tijd heeft gehad om naar de komende dagen te kijken? Nou een beetje, ehm, volgens mij is morgen de meer pikante dag van Ahmedinejad. Want dan verschijnt hij in het vizier van Israëlische militairen. In het zuiden, dus dat wordt feest. Gaat Nicole mee eigenlijk? Ja. Dat is wel het idee. En we gaan dan ook weer een kruisgesprek doen. O, standupper staat erbij. Geen kruisgesprekken was gisteren het idee, maar eh.. het is wel mogelijk. Is er wel ruimte, want ik het idee dat morgen de hele dag de presentatie van het nieuwe kabinet eh.. Nou, dat is morgen middag ja… Misschien live… Ja, maar als je, de andere kant van de medaille is, het hangt ook heel erg af van hoe wij schaken. Als dit het enige grote verhaal is wat wij hebben, dan kunnen we nog wel mee variëren. Ik denk ook dat je moet schaken op het moment dat Ahmedinejad weer iets raars roept. Ik bedoel, dan is een gesprek met Nicole al heel snel voor de hand liggend als je er toch bent. Ja, het verandert ook niet, weer al die ministers. Ja, maar ja, dat zal ’s avonds toch wel de boventoon voeren, dus, het is slim om niet al te veel meer in productie te nemen voor morgen. Maar dat hebben we dus ook niet gedaan. Nou, vrijdag dus helaas geen accreditatie bij de treintunnel voor de Gotthard. Dat was een leuke reportage geweest, maar tekst quote van maken, tv moeten we maar kijken hoe groot we dat doen. Ehm, en Wouter is in Zuid-Korea op het ogenblik, ik zit even naar de lijst te kijken, omdat zondag nog leeg is, is het niet een idee om dat Kim en Kim verhaal naar zondag te halen? Ja, zou kunnen, tenzij er zaterdag echt iets komt, daar is Joan de hele tijd mee bezig geweest gisteren. Ik kon dat niet zo 1,2,3 terugvinden waarom dat nou op zaterdag eh.. En d’r is nog een ander probleem, vanochtend kwam Eco ook weer met het autosalon verhaal, dit is nou net niet de dag om dat te noemen, denk ik dan bij mezelf. Het autosalon verhaal, vandaag, dat gaat niet lukken natuurlijk. Als jij ziet met Yuri van Gelder en met allerlei andere dingen die we hebben. Maar… Is dat überhaupt nog uitzendbaar dan? Ja, dat is nog wel uitzendbaar, maar dat moet je dus niet tot zondag laten wachten. Dan loopt ‘ie af, dat is de laatste dag. Beetje raar dan. Dat zou dan vrijdag, uiterlijk zaterdag moeten. Maar het probleem is, dat is dus een beetje Eco/buco co-productie, dan valt het tussen het wal en het schip. Ja. Het werkt natuurlijk niet… Ja, ik probeer vandaag wel even afspraken te maken met de eindredactie dat we het op vrijdag zetten en dat het in het allerergste geval nog naar zaterdag kan.

225


Stef: Michiel: Stef: Michiel: Stef: Ernest: Stef:

Ernest: Stef: Michiel: Aniete: Stef: Aniete:

Stef:

Aniete: Stef: Aniete: Michiel: Aniete: Stef: Aniete:

Michiel: Stef: Aniete: Stef: Aniete: Stef: Aniete: Ernest: Stef: Ernest: Michiel:

Maar, dan is het ook klaar. En wat doen we met Wilma? Ja, da’s een goeie. Paki, kunnen we dat dan niet op zondag zetten? Dat lijkt me wel, dat stond toch ook ergens ingepland? Abspoel had toch bij haar aangedrongen om snel af te monteren? Ja, sheet op 14 oktober, want dan aanleiding. Maar kan ook eerder. Nou eerder gaat vandaag dus niet meer lukken. Dan zou je dat wel op vrijdag of zaterdag kunnen doen of beter op zondag. Volgens mij moet dat kunnen. Ze is nou in Nederland he. Dat is een beetje raar, dat het heel snel af moest en dat we echt geen plek hebben. Wat was de reden dat het snel af moest? Omdat we dachten dat het op donderdag zou zijn toch? Ja, omdat we op donderdag niks hadden staan. Dan ja… Ze zou de radio ook voor donderdag doen, maar dat lukte dan niet, toen zeiden we van ja, dan doen we de radio wel een andere keer, want hij moet er donderdag uit. Ja, dat is een beetje vervelend gelopen, denk ik. Probleem is als we het zondag doen, dat de radio dan op maandagochtend er achteraan komt rollen, dat vinden ze niet zo fijn. Ze had al zoiets van, dan ga ik de radio wel op een ander moment doen. Dat is wel een goeie Michiel. Want om dat nou op maandagochtend nog te doen, dat zou ik ook niet zo (..) dan kun je het beter helemaal uitstellen. Ja, laat de radio d’r vast maar uit. Nee, want de radio is nog niet af. En ze is nu hier, ze heeft geen tijd. Ja, ik kan nog het idee van ja, stuur je materiaal anders alvast hier naartoe. Dan monteren wij het wel. Maar goed, toen was het uiteindelijk ook niet nodig. Ja, daar heeft ze natuurlijk helemaal niks mee. Ja, daar wordt een verhaal ook vaak niet beter van he. Nee, dat moet je denk ik niet willen. Nee, maar het is meer een soort van noodgreep, van als dit per sé er donderdagochtend d’r uit moet. Ja maar dat gaat, zoals men terecht zegt, je krijgt het kabinet en je hebt ook nog een keer Ahmedinejad, de dag in Libanon. Dat moeten we zeker doen. Ja dan moet je gewoon een keer voor de radio apart nog maken, dan kan ook. Ja, maar ik moet tv ook maar zien voor wanneer dat wordt, eerlijk gezegd. Als Roger er ook nog uit moet. Dan komen ze er uiteindelijk toch nog wel gelijk d’r uit. Want wat is de kern van deze reportage? Ehm… industrie als backbone van Pakistan is zwaar getroffen. Klinkt ook een beetje tijdloos. Het is natuurlijk gewoon een follow-up verhaal.

226


Stef:

Michiel: Stef:

Michiel: Stef: Ernest: Michiel:

Stef: Michiel: Stef: Michiel: Stef:

Michiel: Stef: Michiel: Stef:

Michiel: Stef: Michiel:

Aniete: Michiel: Aniete: Michiel:

Het is een bijvangst die we hadden van haar trip daar naar toe. En als eindredactie in paniek is, van we hebben niks, dan hebben we in ieder geval Roger en Wilma. Heeft Vermeulen nog dienst de komende dagen? Die is zes uur vandaag, kan ik je melden. Ik weet niet wie de eindredactie planning doet. Nee, morgen. Laten we wel ons eigen plan daar in trekken. Het is nu ook heel vervelend om bij Wilma terug te komen, nou doe nu toch maar die radio. Maar het duurt nog even voordat Wilma een radio reportage kan monteren. Ja, ik heb geen idee tot wanneer ze hier is ook. Volgens mij tot het weekend. Laten we dat even nakijken en even mail contact met haar zoeken van wanneer denk jij dat te kunnen af hebben ergens. Laten we het daar een beetje van afhangen. Volgens mij is het ook niet zo heel erg dat het een andere dag dan de ander zit. Dan de volkstelling, daar ben ik de draad een beetje kwijt. Wie niet. Rusland kon dus in elk geval. Ja. En misschien China, maar Amerika is blijkbaar achter de horizon verdwenen. Ja, dat is nou iets om te evalueren, maar niet hier en nu denk ik. Maar dat kwam er een beetje op neer dat de eindredactie ook huiverig was voor twee verhalen; één uit Rusland, één uit China. Aangezien Wouter van het ene Aziatische land naar het andere vliegt, was er, kies je diegene die er vol mee aan gang kon. En heeft jan het verhaal uit Rusland besteld. Dat is een beetje de bottemline. En ehm, geen Nieuwsuur dus. Nee. Ja, dat doen we dan later. Eventueel, maar goed hij heeft dus nog een lijst, dat mailtje heb ik ooit gezien, van vier dubbelverhalen bij Abspoel liggen. Dus Wouter die is tot aan het eind van het jaar nog wel even bezig. Ja. In dat opzicht vind ik het ook geen slecht besluit. Alleen het verdient geen schoonheidsprijs hoe men tot dit besluit is gekomen. Ja, dat is verwonderlijk inderdaad. Ehm, dan wou ik het hier even bij laten. Morgen hebben we weer een grotere planningsdag en dan kunnen we dingen voor de langere termijn dan behandelen. Wanneer was nou je dag dat helemaal niks stond? Zondag. Zondag. Dat is voor radio dan ook minder erg. We hebben dus nog twee potentiële verhalen; Roger en Wilma. En Roger ga ik dan toch proberen eerder weg te zetten. Want de laatste dag van auto…

227


Aniete: Michiel: Aniete: Stef: Michiel: Stef: Aniete: Stef: Michiel: Stef: Ineke:

Michiel: Ineke: Michiel: Ineke: Stef: Michiel: Stef: Ineke: Stef: Ineke: Stef: Ineke: Stef:

Ineke: Stef: Ernest:

Aniete: Ernest:

Stef: (haha) Aniete:

Dat is de miljonairsbeurs, die autobeurs. Was daar voor radio al iets mee gedaan? Dat heeft Louis gedaan, maar die heeft dat rond de opening gedaan, zoals ook de planning was afgesproken. Daar hoef ik voor radio dus niet naar te kijken. Nou kijk voor vrijdag staat er alleen EU deadline Frankrijk aanpassing Europa beleid. Ja, maar dat is gegeven. Ja, dat is geen verhaal, dat eh… Volgens mij staat er ook niks voor vrijdag. Nou, dan zou je nog wel en tv repo kunnen gebruiken. Van wie morgen dienst heeft van de planning, zul je die vraag ook wel krijgen. Ik ga voor die twee dingen wel proberen vandaag afspraken te krijgen. Ja, dat is beter denk ik. Jaap doet acht dusseh.. Vrijdag heb je ook de uitspraak Wilders, dus dat slokt ook al weer een deel van het journaal op. Dat is ook vrijdag volgens mij eh, de uitgebreide requisitoiren. Ja, maar goed dat is een onderwerp en een kruisgesprek ofzo. Na ja, omdat jij zei van… even kijken. De eerste dag van het nieuwe kabinet. Ja dat soort binnenland dingen. Wat wij van dichtbij gaan volgen. In Den Haag Wij slaan terug met zondag het Israëlische kabinet. Met Edo… Goed. Ahhh… Edo. Rondvraag, Ineke heb jij nog iets vandaag, iets wat we missen. Nee. Als je iets ziet, Jet bij de kwartieren, houdt zich van harte aanbevolen. Jet bij de? Radio, voor de kwartieren, de twaalf en één. Thatcher 85 zag ik op de EVN lijsten. Het eerste duel Cameron Milliband in het parlement. Het is allemaal van dat soort grut. Nou, gister was het helemaal erg. Ernest, heb jij nog iets? Iets op de langere termijn met de economie redactie, Nederland wordt uit het IMF gezet waarschijnlijk. We hebben nu nog een zetel, maar dat gaan we verliezen. En waarom? Ja, omdat Europa heeft nu heel veel te zeggen in de IMF, maar Europa wordt wereldwijd steeds minder belangrijk. Ten opzichte van Azië. En Nederland schijnt één van de twee landen die er uit gaan. Maar dat schijnt, dat is wel vrij erg voor onze positie in de wereld. Dat komt allemaal door Wilders. ’T is wel zo dat ze zo’n lijstje, ach Nederland, streep.

228


Stef: Ernest: Stef:

Ineke: Stef:

Michiel: Ernest: Michiel: Ernest: Michiel: Ernest:

Stef: Ernest: Michiel: Ernest: Aniete: Michiel: Stef:

Ernest: Aniete: Stef: Ernest:

Maar dat is wel zoiets waar we snel op moeten anticiperen. En ik zeg ook, jij was hier gisteren om kwart over één of niet? Heel even, maar niet echt. Nou, dit is nou typisch zo’n onderwerp, dat ging toen even over die valuta oorlog en dan iedereen weer: dat hebben we niet goed aangepakt op tv, dat hadden we meer grafisch moeten doen, je kent die discussies van de laatste maanden. Dat geldt natuurlijk ook hier voor, daar moet iemand in een vroegtijdig stadium mee aan de gang. Wat het precies in houdt. Ja, dan moet je even voor de argeloze kijker thuis even wij heel duidelijk maken, met inderdaad, grafische ondersteuning. Dat we het niet op de dag zelf nog even verzinnen. Ik denk dat wij daar toch even het voortouw in moeten nemen, want de eco-redactie hebben ze die slag nog niet echt gemaakt. Dusseh…Ja, als je al wat inhoudelijk verder komt met de economie redactie dat we er daar dan ook een redacteur op zetten, die daar mee aan de gang zou willen. Wanneer speelt dat ook alweer? Want d’r is weer een vergadering binnenkort? Ja, ik ben een beetje de tel kwijt ook. Volgens mij stond er maandag een stuk over in het NRC. Staat ook van vanmorgen een commentaar in de Volkskrant enzo, dus. Het zit er aan te komen. Wil jij daar achter aan gaan? Ja, is goed. En verder, Koerd maakt zich heel veel zorgen om Sudan. D’r komt een referendum in januari over Noord- en Zuid-Sudan. Maar het rommelt heel erg en ze kunnen het niet eens worden over allerlei dingen. Dus hij denkt dat het oorlog wordt. O. Hij wil het liefst daar een hele maand gaan zitten in december, in Djuba, in het Zuid-Sudan. Toe maar. Maar dan zei ik ja, dat lijkt me misschien wel mooi, maar we hebben je ook voor andere dingen nodig. Ja dan ben je wel lang weg. Ja, ik vind een maand ook wel… Ik begrijp dat het een heel bepalend moment is natuurlijk. Het idee op zich is wel aardig, ik zie ook wel een serie voor me meteen, op radio, van die gewoon het dagelijks leven beschrijft en met een mooi blog er bij. We kunnen het wel mooi optuigen, maar een maand, is inderdaad eh…. Ja, maar ik zeg maar, hij speelt met het idee, laat ik het zo zeggen. Ja, het is natuurlijk wel december, het is niet de meest spannende… Nee, en juist in die stille dagen kun je bij binnenland, we krijgen straks ook het politieke reces… Maar ik ben ook een beetje bang, Djuba, is ook een soort gat eigenlijk, en dat er niks gebeurt. Niet ergens anders? Ja, en wat kun je dan melden? Je

229


Stef: Ineke: Michiel: Ineke: Ernest:

Ineke: Ernest:

Stef: Irene: Ernest: (…) Stef: Aniete:

Stef: Michiel: Stef:

bent daar heel erg geïsoleerd. Na, misschien moet hij een keer een voorstel uitwerken. Ja, precies, dat is denk ik wel een goed idee. Vandaag, mag ik meedelen, houdt George Clooney zich met Sudan bezig, in New York. Haha. Stond ergens als onderwerp aangekondigd. Ja, Sudan leeft heel erg he, onder de Amerikaanse celebraties. In New York, ik weet niet wat precies. En Sander denkt, Sander van de Hoorn denkt na over een verhaal over de Palestijnse Israëli, want er wordt nu een nieuwe wet voorbereid, die mensen hun burgerschap kan ontnemen als mensen zich tegen de staat keren. Als ze die eed niet afleggen. Nee, dat komt van, dat is bedoeld ook tegen die Arabische parlementsleden waar bijvoorbeeld de vrouw Halin Zoabi, daar worden die Israëli’s heel kriegelig van, dus ze willen iets bedenken om haar haar burgerschap te kunnen ontnemen. En hij wil haar een keer een dag volgen in het parlement. Maar goed, dat moet hij ook nog even uitwerken, maar dat is een idee. Niet gebruiken he. Nee, nee, nee, nee, (grappend) gelijk RTL bellen. Dus, dat is het voor vandaag. Aniete. Ik heb met Bram Vermeulen gesproken over iets wat ik al langer geleden bij ‘m aangekaart had om ook een economie verhaal over Turkije te maken. Turkije is een sterke groeier en het is gewoon een belangrijke economie. Ehm, en hij is aan het nadenken, omdat we Turkijke ook een ander gezicht willen geven dan er bestaat, om echt de rijken, dat de industrie echt het rijke deel van Turkije, dus waar echt naar ja, soort miljonairsfair waar echt geld wordt uitgegeven, de echte bovenlaag te laten zien. Maar ik moet nog even kijken, want misschien moeten we dat een beetje onderbouwen met cijfers en misschien ook een dls om toch even te laten zien hoe sterk, hoe het gesteld is met die economie. En hij is nog bezig met een verhaal, dat is voor een later stadium, dat is over de jeugd van Turkije, juist de hele seculiere jeugd. In Nederland is er een TurksNederlandse kunstenaar die daar een tentoonstelling over opent, met echt jongeren zeg maar die dus heel erg tatoeages van Ataturk op hun arm hebben, dat is dus ook weer echt de hele andere, de seculiere kant. Op die manier dan ook in beeld brengt. Maar goed, de voorstellen, die volgen nog wel. Straks nog even bellen. Oh ja, en hoe staat het met de podcast wilde ik even weten. Is dat deze week al ingezet? Of moeten we nog? Goeie vraag, ik vrees dat er maandag met input weinig aan gedaan is. En gisteren… Ook niet. … kreeg ik niet mee. Dat is een goeie vraag.

230


Aniete: Stef: Ineke: Stef: Michiel: Ineke: Michiel: Stef: Ineke: Michiel: Ineke:

Michiel: Stef:

Ga ik wel even naar kijken. Oké. Die 31ste die hebben we nog niet he, gisteren een onderwerp voor de 31ste voorgesteld, maar dat komt nog.. Nee… ik heb het over… Ja, die demonstratie bedoel je. Ja, met een kruisgesprek en reportage en zo. Maar dat is gewoon er af gaan. Jan heeft met de eindredactie een echte handtekening gehaald. Ja dat weet ik, heeft ‘ie me laten zien. Een protest tegen kindermisbruik. Nou het eerste internationale protest, nou ja, onder het raam bijna van de paus. Ik bedoel he, ja, zoveel belangstelling, zoveel internationale belangstelling. Er komen Amerikanen, Belgen, Nederlanders. Dus eh, ja. Ja. Op naar Chi-chi-chi le-le-le.

DE 11 UUR VERGADERING Woensdag 13 oktober, 2010 11.09 uur (File A 03/20) 00’00:

01’30:

06’12:

(Bart over TNT; wilde staking van postbodes begonnen in Helmond. Jaap wil kijken hoe groot het wordt. Bart geeft aan dat hij druk aan het bellen is. Mark van Dam is er voor de radio. Is het echt voor het eerst zo’n wilde staking? Volgens Bart is het een sector waar de bonden wel steeds heftiger worden.) (Blijven bij economie, twee potentiële verhalen: rapport Europese commissie. Duurt nog even voor dat er besluiten vallen. Andere verhaal over ‘phishing’ ligt dichter bij de kijker. En het verhaal over de accountantskantoren? Is dat gegeven nieuw, zegt Jaap. ‘Voor mij is het nieuw’, aldus Gisele. “Wil niet een punt maken om het vandaag door te drukken”. Moeten eerst uitvinden of het voor het eerst is geconstateerd. Straks over een uurtje nog een keer de koppen bij elkaar steken? “Hoe is het met het andere verhaal?”, aldus Jaap. “Nog niet zo ver als we hadden gehoopt. Nog geen slachtoffer en nog geen deskundige, alleen nog plaatjes en iemand van de Nederlandse bank.” Zegt Bart. In TV termen dus nu alleen een kortje.) (Yuri van Gelder. Volgens Martine zit sport er bovenop. Ze maken een reconstructie. Verder Marjolein met de invloed van licht op de leerprestaties. Wouter Bos commissaris van Feyenoord, is dat al bevestigd? Stond ook op website AD, maar zeer onwaarschijnlijk volgens woordvoerder KPMG. Onderwerp: uitlegblokje gemaakt over wachtgeld, hoeveel mensen er met wachtgeld thuis zitten.) 231


08’09: 09’00: Jaap: Gisele: Jaap: Stef: Jaap: Stef: Jaap:

Jaap: Stef: Gisele:

Jaap: Gisele: Jaap:

Gisele: Stef: Gisele: Stef:

Jaap: Stef: Onbekend: Stef:

Onbekend:

(Den Haag, ge-e-maild met Mieke. Zij gaan werken aan een onderwerp. Mogelijk met nieuwskop, Balkenende komt met raceauto aan. Nou, volgens mij was dat het, voor vandaag. Mijnwerkers heb je niet genoemd! O, buitenland, sorry. Owhh.. Stef! Die had ik al in het draaiboek staan. Dit was het enige dat al in het draaiboek staat, dat is dan de troost. Nee, daar gaat John mee aan de gang, met Chili. Misschien moeten we nog een redacteur omdat er ook al beeld binnendruppelt van alle hoeken. Ja, dat heb ik bij Ineke neergelegd. D’r komt wel al het één en het ander binnen uit Japan en weet ik allemaal wat. Moeten we nog kijken naar een Nederlander. Op de technische universiteit, Delft ofzo, daar mensen misschien massaal. Dat kunnen we dan eventueel ook aan EVN aanbieden. In het mijnwerkersmuseum. De Chileense ambassade. Nieuwsuur doet ook een onderwerp hierover, praten met een dame van de VRT. En proberen ook nog gasten, dan denk ik van ja, wat kun je nog toevoegen. Ja, dat blijft een beetje het punt. Heb ik maar even bij hun neer gelegd. Ik zie er niet zo heel veel. Maar van mij part een flartje, bedoel (..) Als er in Nederland zeg maar iets is waar mensen gaan kijken, studenten of zo, dan zou ik er wel een flartje beeld van willen hebben, in een onderwerp, waarvij in Japan bijvoorbeeld, op de voet gevolgd worden, waarbij mensen voor de etalage staan. Stef, had jij nog naar die Chinezen gekeken? Ja, maar het probleem is inderdaad onze correspondent in Zuid-Korea. Vertel even waar over het gaat. Er zijn 23 prominente Chinezen die zich hebben uitgesproken tegen het bewind van de communistische partij, dat is, het zou kunnen passen in het toekennen van de nobelprijs voor de vrede enz. Florens hebben we contact mee gehad omdat Wouter nu in Zuid-Korea zit. Florens zegt het is in ieder geval wel een berichtje waard, maar er zit op de lange termijn wel een mooi achtergrondverhaal in. Dus we brengen het nu in ieder geval wel op internet, zou ook even langs teletext lopen, in ieder geval het vermelden waard. Het zijn geen dissidenten. Het zijn prominente Chinezen, ja. Misschien ken jij ze wel Jaap? Waarom laten we het liggen? Ja, we zouden het in een kortje kunnen brengen. Je moet natuurlijk wel uitleggen hoe en wat, er hoort natuurlijk wel een heel uitlegblok bij. Dat eh.. Nou goed, dat lijkt me nog steeds iets waarbij je je correspondent hard bij nodig hebt. Dat lukt dus even niet. Wouter zit nog in Noord-Korea?

232


Stef: Jaap: Stef:

Arno: Jaap: Stef: Jaap: 12’14

Wouter zit nu in Zuid-Korea. En we hebben verslag van Nicole uit het Zuiden van Libanon, waar eh Ahmadinejad, een nieuwskopje. En ik zou voor zes dan misschien willen pleiten, dat we dan het verslag van Nicole niet doen, maar dat nieuwskopje dat we dan toch voor acht maken, wat kunnen, zes uur onderwerp van kunnen maken, bijvoorbeeld. Vind ik prima. En we weten nu Van Baalen geen minister is geworden, mag ‘ie wel proberen om Tanja Nijmeijer uit de FARC los te weken. Ze gaan naar de goede persoon, want hij is heel populair in LatijnsAmerika, sinds hij in Nicaragua, ja. Oké jongens, dat was het voor vandaag.

GESPREKJE MET REDACTEUR RADIO 1 JOURNAAL Woensdag 13 oktober, 2010 11.28 uur (File: 04/20) Stef:

We hebben twee grote dingen: Eén, Ahmadinejad. En Chili, moeten we even kijken wat de eindredactie wil. Vanochtend werkte het goed met onze GPD-er. (Stef adviseert wat redacteur zou kunnen doen.) 00’48 Eefje: En ik begrijp dat dat in overleg is gegaan, hè. Marjon en de GPD-er. Stef: Nou laat ik het zo zeggen, Marjon heeft zelf op een gegeven moment tegen Sandy, die toen buco was, gezegd dat ze niet zo nodig naar Chili hoefde. Eefje: Oké, daar heeft ze nu spijt van misschien. Stef: Nou ja, ik ben blij dat de discussie tot de buitenlandredactie beperkt blijft. Niet bij eindredactie en hoofdredactie. Ja. Eefje: Ja, we hebben dus waarschijnlijk een psycholoog in de studio. Over de effecten die zo’n verblijf onder de grond. Stef: Da’s ook wel goed. Eefje: En wat je doet met die mensen als die boven de grond komen, mogen die gelijk naar hun familie, of eerst in quarantaine, dat soort dingen. (hebben het nog ever over Ahmadinejad, en Van Baalen. “Hoe de ‘f’ is van Baalen in Latijns-Amerika”. Brussel gaat verder besluiten over boren in diep water.) 06’47

GESPREKJE MET MEDIALAB MAN AB VISSER A.K.A. AB WISSER Woensdag 13 oktober, 2010 11.48 uur (File: 05/20)

233


(Medialab neemt de redding van de mijnwerkers al uren op, de schijven lopen vol. Ab Visser vraagt of er een oplossing is. Stef zegt dat alles toch opgenomen moet worden omdat de dagjournaals, de avondjournaal, Nieuwsuur etc. gebruik maken van die beelden. Er zijn vier, vijf redacteuren bezig met het onderwerp. Het is even een moeilijke dag, morgen is het voorbij. Je gaat anders een ander dwingen de keuzes die eerder op de dag gemaakt zijn. Stef checkt het ook even bij John. Ab vertelt dat hij meer dan 30 uur aan het opnemen. John zegt dat de wraps van de agentschappen genoeg zijn, Stef is het daar niet mee eens, je weet van te voren niet wat er in de wraps staat. Stef wil John niet afhankelijk maken van alleen de wraps. John zegt echter dat hij niet de hele uitzending gaat uit kijken. Er is één live-feat en die wordt opgenomen. Ab zegt dat ze ook de momenten dat de mijnwerkers naar boven komen er uit knippen en de rest weg te gooien. Stef zegt bovendien dat de live-feat gelijk beschikbaar is, de wraps zijn vaak een uur later, te laat voor de dagjournaals. Ab heeft dus eigenlijk iemand nodig die de uren aan materiaal monteert. Blijft een probleem, want de keuzes die de editor maakt, gelden dan ook voor Nieuwsuur en Journaal op 3. Ab zegt echter dat alles op ‘Profile’ terecht komt, dan zit het niet direct in de ‘Avid’ en moet er dus eerst gespot worden – wat weer veel tijd kostvoor de dagjournaals. Als je niet alles zo bewaart, dan moet je eigenlijk bij elke redactie langs voor toestemming. 10’00

DE 13:15 UUR, REDACTIEVERGADERING Woensdag 13 oktober, 2010 13.15 uur (File: 06/20) 00’00 (Tim Overdiek gaat samen met Lucella dubbelpresentatie in de avonduitzending doen – van de radio -. Begint in januari. Tot die tijd oefenen met radio-uitzendingen. Ze wilden sowieso overgaan naar dubbelpresentatie, maar dat had de hoofdredactie tot nu toe nog niet ingevoerd. Voldoet aan Tim Overdiek’s wensen: een overzichtelijk leven en een journalistiek uitdagende baan. Tim blijft zichzelf digitaal ook verder ontwikkelen.) 05’43 (“Zijn er nog andere dingen, want verder hebben we niks voorbereid”, aldus Hans Laroes. Bram Vermeulen vraagt naar de opening van het journaal de dag ervoor. Het journaal opende met een gesprek met Bram. Dat is geen normale opening: ‘Het was wel interessant, maar niet wereldschokkend.” Gisele vond het wel nieuws, want zijn wist het niet. Andere reden dat het niet conventioneel is, is omdat het journaal begon met een gesprekje, dat zou breaking news kunnen suggereren. “Het is zo ontzettend weinig televisie ook.” Gisele: “We hebben het dus over de vorm, toch? We hebben niet geconstateerd dat het nieuws is, nu de vorm.” Men vond het heel helder, maar weinig televisie. Maar mooier dan archief van een schoorsteen. Wel behoefte aan een follow-up, ze openen groot met

234


‘een groot probleem schijnt mee te vallen’, wat gaat hier verder mee gebeuren? De vorm is verder ongebruikelijk, maar niet onhandelbaar. Eindredacteur René deed het ook als verrassingselement. De opening heeft de minste kijkers, pas na 3 minuten komen mensen er in. Samenvattend: kan best 17’05 Gisele: Nog meer opgevallen gisteren? Onbekend: Meer van vandaag, wij vroegen ons heel erg af waarom we er voor gekozen hebben om niemand in Chili te hebben? Niemand echt eigen NOS-igsch, en vooral bij de radio missen we dat echt heel erg. Die jongen van de GPD die deed het wel. Maar het is niet echt een lekkere spreker. Ik weet niet wat daar… Onbekend: Nou, we hebben het plan gehad om, toen het er nog op leek dat ze er eerder uit zouden komen om dan halverwege een keer te gaan, Marjon dus. Omdat het idee was, dan de moed iedereen in de schoenen gezonken was en, ja, het gebeurt, het is allemaal veel sneller gegaan dan verwacht, ja waarschijnlijk hadden we daar voor radio wel bij moeten zijn. Voor TV is nooit zo’n punt, omdat het aan de meter binnenkomt. En omdat je zelf niet zo heel veel anders kunt doen. Maar voor radio is het anders. Onbekend: We hadden heel toevallig, onze eigen Mustapha die is voor het Klokhuis nu naar Chili, dus die gaat naar San Diego, kon vanuit daar hoe mensen in de (..) zaten te kijken, dat zijn wel echt leuke dingen, maar ook gewoon omdat die correspondent van de GPD het wel deed, maar geen radiojongen. Hij probeerde te omschrijven hoe die mensen daar naar boven kwamen. (…). 18’47 (Verhaal over livestream: wordt extreem goed bekeken. 200.000 x bekeken vandaag alleen al.) 19’25 (Jaap vertelt wat er vanavond in de uitzending zit. Mijnwerkers, Balkenede, Ahmedinejad) 20’03

GESPREKJE MET REDACTEUR ACHILLE PRICK Woensdag 13 oktober, 2010 13.59 uur (File: 07/20) (Stef zegt dat hij twee verhalen heeft, de stakingen in Frankrijk. Achille moet kijken of het ‘qua beeld haalt’. En anders Hongarije, dat hebben ze een beetje laten lopen. Het hele parlement gaat nu naar het gebied. Hongarije ‘verdient’ het wel. GESPREKJE OP DE REDACTIE TUSSEN STEF EN MICHIEL Woensdag 13 oktober, 2010 14.07 uur (File 08/20)

235


“Terroristische baskische afscheidingsbeweging ETA.” Die discussie is maanden gevoerd, aldus Stef. Nu leeft dezelfde discussie over de FARC. Die moet ook een terreurbeweging gaan heten, tenzij specialist (?) “het zo’n charmante rebellenclub vindt.” GESPREKJE MET REDACTEUR THOMAS SPEKSCHOOR Woensdag 13 oktober, 2010 16.20 uur (File: 13/20) (Stef vraagt of hij het nieuws een beetje heeft gevolgd. Thomas zegt dat het alleen maar Chili is: “Ik heb vandaag voor het eerst naar de podcast van de BBC geluisterd en ze hadden maar één onderwerp en dat was Chili. Stef vertelt dat John en Jeanette het voor het acht uur maken. Thomas komt met het idee om te laten zien hoe die mijnwerkers naar boven komen.) 8.2.f NOS JOURNAAL | DONDERDAG 14 OKTOBER 2010 | TRANSCRIPT DE OCHTENDVERGADERING Donderdag 14 oktober, 2010 9.10 uur (file: B 01/20) (Gisele check of iedereen er is: Ed, Mieke, Marieke Bakker (radio), Bart, Martine, Dave) 01’21 Gisele: We hebben natuurlijk het kabinet, we Ahmadinejad in het buitenland, hebben we voor grote dingen in het binnenland, Martine? 01’30 Martine: (Yuri misschien, krakerskortgeding) 01’42 Gisele: Is Den Haag beginnen? (Mieke: diverse ceremoniële gebeurtenissen. Oude ministers dragen dossier over aan nieuwe ministers. Bordes scène uiteraard. Daarna de sleuteloverdracht van Balkenende aan Rutte. 16.00 Rutte persconferentie vooral bedoeld voor het volk. Dan gaan we door naar de avond, dat het kabinet zich voorstelt om 20.30. 14.30 interview met Wilders. Die dingen moeten we op logische wijze verwerken. Gisele: Interview Wilders is voor Rutte…hum… Onbekend: Ja, dat kon niet anders Gisele: René, nog ideeën ? (Nee, gaan we het later over hebben, zonder 20 mensen) Marieke: Radio 1 heeft lange uitzending. Speciaal.) 05’34 Gisele: Nou, dan gaan we, tenzij hier nog vragen over zijn, naar het buitenland, denk ik. Dave: Ahmadinejad, net al genoemd. Tweede dag van het bezoek, daar rijdt Nicole le Fever achter aan, naar het zuiden, natuurlijk voor Israël de grootste provocatie is van het hele bezoek, dat überhaupt al provocerend is. Zij kan dus ook in de kwartieren op de radio verspreid over de dag

236


René:

Dave: Marieke: Dave: Marieke: Dave: Onbekend: Gisele: Dave: Gisele: Ed: Gisele: Ed: Dave:

indien gewenst en noodzakelijk tekst en uitleg geven, en voor televisie probeert zij een stand-upper te maken en doen we het verder met agencymateriaal hier. Dan zijn er natuurlijk nog de mijnwerkers, tweeledig. De laatste is ook boven, net als de laatste reddingwerkers. Groot feest, denk dat we dat om acht uur best nog wel eventjes kunnen laten zien. Ik weet niet of dat heel erg lang moet. Maar dat moeten we maar afhankelijk van de rest ook beoordelen. Daar is nog iets anders bij, waar ik jullie mening even naar wil vragen: Er is al vrij enthousiast op gereageerd door een aantal mensen, maar vanavond spreekt Isabel Allende de Spinoza-lezing in Amsterdam in aanwezigheid van de Chileenze gemeenschap, en verschillende mensen vonden het een goed idee om daar eens met een microfoon en camera nog eens even door te praten over dit Chileenen bij elkaar brengt en voor de komende jaren van nieuw élan zou kunnen voorzien, het hele gedoe rondom de mijnwerkers. Probleem is wel dat dat pas voor het tien en laat is en voor de radio zelfs pas voor morgenochtend, en dan is het misschien alweer wat lang geleden in de beleving. Hoe denken jullie daar over? Ik vind het wel een goed idee hoor. (..) Zou voor het laat eventueel wat langer kunnen maken. Voor tien, iets korter voor de tien en voor de ochtend. En Marieke, wat jou radio betreft? Ik zou het voor morgenochtend nog een keer willen maken. Ja? Ja. Oké dan gaan we dat in gang zetten. Is het eigenlijk iets voor nieuwsuur? Kan me voorstellen. Ja, kan me voorstellen. Het is wel iets wat pas begint ehm… Ed, heb je plannen om andere dingen te doen? Nee, we hebben alleen het kabinet. Ik bedoel ja, ik heb nog niet genoeg daarvoor, maar ik hoop dat dat wel gaat lukken. Maar Isabel Allende, dat lijkt je, dat eh, vind je dat wat voor vanavond? (gaat zich alleen bezig houden met het nieuwe kabinet). En dan heb ik hier nog tussen haakjes een verhaal van Wilma, wat al een aantal dagen binnen is over de Pakistaanse economie, industrie, landbouw, die getroffen is door de ramp met het water de afgelopen zomer. Het verhaal gaat over een grote katoenboer waar Wilma op bezoek is geweest. Ik denk dat we daar niet aan toe komen als ik het zo hoor. Dan schuif ik die tussen haakjes door naar de volgende dag. Dat is hem dan!

08’23 (Martine, over kortgeding krakers. Komt geen uitspraak vandaag, maar wel eerste kortgeding tegen het kraakverbod. Bellen met sport over Yuri. Marjolein op pad over moeite die leerlingen van vmbo hebben om over te stappen op havo. Dat is heel ondoorzichtig voor ouders en leerlingen. Politiek heeft gezegd dat scholen daar wat aan moeten doen, maar komen nog steeds heel veel klachten. - Is het vandaag een probleem of ook morgen?

237


Marjolein gaat het vandaag maken. Zitting Peter La S. komt weer opdagen. Mailtje Jaqueline over Wesam al D. dat de VS boos is. Tja… Voor kennisgeving vandaag. Kort: inval geweest bij kraam concern dat heeft meegewerkt aan de Israëlische muur. Boswachters hebben het druk met illegale paddenstoelen zoekers. Bewaren voor het weekend als we wat weinig hebben. Historische museum in Arnhem.) 12’27 (Bart, economie, geen verhalen, TNT en bonden praten. Vandaag waarschijnlijk geen uitkomst.) 12’50 (Rob, René, Marieke nog vragen?) 12’58 Einde vergadering

DE PLANNING BUITENLANDREDACTIE VERGADERING Donderdag 14 oktober, 2010 10.00 uur (File B 02/16) Dave:

Merel: Dave: Merel: Dave: Merel: Dave: Merel: Dave: Ernest: Dave:

Vandaag denk ik dat we toch eventjes terugblikken op het oprollen van rond een uur of half drie, drie uur. Ik denk dat we daarmee terugblikken. Zeker gezien eindredactie het buitengewoon plezierig vond om Kees Elenbaas toch vanavond naar de Spinoza-lezing te sturen, die door Isabel Allende wordt. Is dat nu niet laat, nu ze er al uit zijn? Ja. Ja. Te laat? In mijn beleving wel, maar in de beleving van de eindredactie niet. Ja, maar gisteren wisten ze nog natuurlijk niet dat ze echt vannacht om drie uur... Nee, maar dat wisten we vandaag wel en dat is vandaag besproken. Oké, ze willen het toch hebben. Ja. Wat heeft zij met die mijn te maken? Ze is Chileense. Nou, kijk, ja, d’r zit natuurlijk de Chileense gemeenschap en de nieuwe Chileense élan. En hoe lang zal het duren dat daar de deuk alweer inzit. Want er komen natuurlijk de de schadeclaims en noem het allemaal maar op. En die mijn die staat op instorten qua financiën ook. En bovendien, als de regels door de mijnbouwminister, die nu zo mooi bij de reddingsactie betrokken was, goed waren nageleefd, toezicht vooral, dan was dit ongeluk ook niet gebeurd. Dus waarschijnlijk van korte duur zijn dit feestje. Maar daarom gaat Kees ook proberen met mensen over na te praten. Ik weet niet of dat helemaal gaat lukken, omdat Kees niet in staat is om zelfstandig radio en televisie te monteren, dat betekent ook dat er twee mensen mee moeten. Eén voor televisie en één voor radio, dan ben je

238


Merel: Dave:

Merel: Dave: Aniete: Dave: Aniete: Dave:

Ernest: Dave:

Merel: Dave:

Ernest: Dave: Ernest: Dave:

Ernest: Dave: Ernest: Dave: Ernest:

al met z’n drieën. Dan moet er ook nog een SNG voor de deur staan om voor televisie überhaupt nog een keer voor laat te kunnen doen. Dus eh... Redacteur kan mee, dat kun je de bura 2 laten monteren. Ja, die kun je laten monteren, maar dan moet het ook daar weggegeven kunnen worden. Je kunt niet monteren een doorgeven tegelijk waarschijnlijk, dus moeten we even kijken. (...) er achter aan? Als je voor televisie toch een SNG stuurt, dan kan die er toch achteraan? Jawel, dat is dan pas na middernacht, zal ik maar zeggen, dus dan is de bura2 al naar huis. Snap je, dus daar moeten we even naar kijken. Plus is het een interview of is het gewoon een verslagje. Gesprekjes, ja. Kijk, dan moet, als hij haar spreekt, dan moet ook zoiets gemaakt worden van tekst, quote voor de radio, en daar heb je Kees zelf ook weer bij nodig. Precies. Dat is nog behoorlijk ingewikkeld. Dus ik denk dat we om die reden het wel af kunnen gaan schieten later vandaag. Maar goed ik moet eerst even kijken of we het kunnen gaan regelen. (..) Ja maar het is ook best leuk, maar ik vind het een beetje bezopen dat daar dan drie mensen en zoveel meer in gaat zitten, eigenlijk vier mensen ook, ik bedoel, waar gaat het nog over. Dus ik denk dat het om die reden ga afketsen. Maar dit is tussen ons gezegd en gezwegen, dit komt wel later vandaag. Je kan ook nog alleen televisie doen. Precies, dat is een stuk overzichtelijker. Maar ook dan moet er een SNG, ennuh, ik weet niet in hoeverre die beschikbaar is in verband met Den Haag en Yuri van Gelder. Ehm, en Wilma gaat dus niet door, dus dat moeten we de komende dagen ergens gaan doen. Ik had nog even met haar mail-contact en ze kan voor de radio wat ze nu nog niet gemonteerd heeft, kan ze voor maandag of dinsdag doen. Ja, mits ze zeg maar een ander verhaal dan ze voor televisie heeft gemaakt, want anders hebben we het niet nodig. Ja, maar voor tv, wanneer het uitgezonden wordt, dat is ook nog niet zeker. Dat is nog niet zeker, maar dat is wel de afspraak die deze week met haar gemaakt is. Kijk, ik hecht daar aan omdat, ze ons een beetje overviel met de mededeling, maandag toen het al ingepland stond voor dinsdag, van eh ‘het is er niet en ik ben in in Nederland, ik kan het voorlopig ook niet maken’. Ehm, ja, als het we het alleen voor televisie maken uiteindelijk, vind ik het ook niet erg. Laat ik het zo zeggen. Ja goed, je wil wel dat het een ander verhaal voor de radio moet zijn. Ja, het moet wel anders zijn, ja. Anders hoeft het niet. Ja. Tv is al binnen en dat is klaar.

239


Dave:

Merel:

Dave:

Merel: Dave: Merel: Dave:

Merel: Dave:

Merel: Dave: Merel: Ernest:

Merel: Ernest: Dave:

Ernest: Dave:

Dat is klaar. Ik denk dat we daar in het weekend wel op moeten terugkomen, gezien de dunne lijst. (..) Nou, eh voor televisie staat er voor morgen nog niks. Maar ik zat te denken, is het niet handiger als we voor morgen Frankrijk proberen te plannen i.p.v. Pakistan, omdat die er eerst uit moet. Ja, het is mij om het even. Hij moet er gewoon uit en gezien de ruimte in de lijst gaan ze er ook allebei uit. Ik zie daar geen problemen in ontstaan. Maak ik met niet zo druk om per sé. Ik vind het misschien wel meer een zaterdag verhaal. De auto-salon, dan een vrijdag-verhaal. Pakistan is toch meer nieuws en uitleg. Ja, oké, maar dan moeten we wel echt harde afspraken hebben, dat het zaterdag echt er uit gaat. Ja. En zaterdag hebben we ook Zuid-Korea, qua zaterdag televisie. Ja, daar is voor zover ik het weet nog geen inhoudelijk contact met Wouter geweest, van wat we daar precies van kunnen verwachten. Dat heeft ook alles te maken met het feit dat we hem wat rust hebben gegund na NoordKorea. Ik zag een mailtje van Joan wel daarover. Nou, heb ik niet gezien. Anders moeten we dat in de loop van de dag, vandaag, even scherp te krijgen, dat we in ieder geval voor de productievergadering weten. Maar, eens even kijken, voor morgen voor de radio staat nog eh.. de hitler tentoonstelling. Is daar al zeker van dat we daar geen televisie van maken? Dat Margriet alleen maar gaat kijken? Dat weet ik niet. Margriet is gaan kijken en ze heeft niets laten weten of ze toch iets wil maken. Haar idee is om later misschien wat te maken over bezoekersaantallen of zoiets dergelijks. Waarom niet nu? Ja, dat is niet echt een streven, het is gewoon een hitler tentoonstelling, wel de eerste in Duitsland. Maar als je die lijn doortrekt dan kunnen ook bezoekersaantallen niet echt een streven, zeg maar. Dus dan moet je het helemaal niet doen volgens mij. Nee, (..) had er niet zo’n behoefte aan, er is weinig gedoe om, het is niet echt nieuwswaardig. Nee, ik kan me dat heel goed voorstellen. Er is meer gedoe rondom Seehofer over en dat soort zaken. Wil je daar nog even met Berlijn over spreken Merel? Over Seehofer van het CSU, die vorig weekend ook ineens allerlei ging roepen over buitenlanders dat maar moesten opzouten, dat de maat vol was en dat soort dingen. Kijk, Horst Seehofer is toch de leider van de zusterpartij van die van Angela Merkel, deze afdeling van de Christen deomocraten, en dat hij nu ook al dit soort dingen roept, levert

240


Merel: Dave: Merel:

een hoop lawaai op de afgelopen dagen in Duitsland. We hebben dat nog niet gedaan en ik zoek wel, ik wel heel graag een aanleiding hebben om het wel te kunnen doen één dezer dagen. Het is toch weer een fikse stap die gezet wordt, met Merkel met haar grote mond naar Nederland, twee weken geleden. Nu begint haar eigen partij ook al, dat is wel de moeite van het signaleren waard. Maar daar moet ze wel even een kapstokje voor hebben. Ja, we moeten morgen even die EU deadline in de gaten houden. Rogier had eerder deze week een beetje het idee over de roma. Ja, ik las gister dat Frankrijk al aan het bewegen was? Ja, dat het een beetje dood bloed, dat er kleine aanpassingen gaan. Maar het staat erin. En morgen even kijken hoe Europa reageert, of dit genoeg is. Is dat niet maandag? Nee, morgen, de 15de. Morgen al. Ehm... ja er staat voor de rest niet zo heel erg veel. Nee, dus we moeten een beetje aan de bak nog. Wel voor de zondag, dat is voor de radio...

Aniete: Merel: Aniete: Merel: Dave: Merel: 09:00 (Planning: Acropolis, wanneer verhalen van Eelco in California, verhaal over aluminium fabriek, Nederland uit de IMF geknikkerd de komende weken, NL bedrijven die geld steken in campagnes in US, leuk als er een mooi kapstokje voor is.) Einde: 17:23

DE 11.00 UUR VERGADERING Donderdag 14 oktober, 2010 11.03 uur (File B 04/16) (Radio heeft om drie uur een extra uitzending over het nieuwe kabinet, maar ze hebben nog geen gasten. Iedereen brainstormt over we ze zouden kunnen vragen. Binnenland, kort geding van de krakers, pas nieuws als er iets gebeurt. Eindredacteur hierover:) 03:34 René:

Dave: René: Dave: René: Dave:

(over krakers:) Ik heb er nog niet echt plek voor ingericht, maar dat komt doordat naast veel Haagse ook een paar buitenland dingen heb. Zoals Chili en Ahmadinejad. Chili is ook even laten zien. Het oprollen van de..., ze zijn de hele boel aan het opruimen daar. En Ahmedinejad gaat naar het zuiden een steen gooien. Ik denk het niet hoor. Hij gaat wel naar het zuiden, maar ik denk niet dat íe die steen gooit. Sander is in de buurt toch? Sander is aan de andere kant, die vangt ‘m op als die ‘m gooit.

241


René:

Dat moeten we in ieder geval doen.

04:07 (Mogelijke verklaring van Yuri van Gelder, iemand gaat hem zoeken in Portugal. Verhaal binnenland over havo hoeft niet vandaag. Economie over Ajax, meer dan 20 miljoen verloren. En nog wat kleine dingetjes. Met debat-deskundige naar Rutte kijken. Marieke zoekt gasten, dat is de hoofdlijn...) Einde: 11:00

DISCUSSIE OVER VERHAAL ISABEL ALLENDE Donderdag 14 oktober, 2010 12:25 uur (File B 05/16) Dave:

Dan zou radio nog kunnen worden opgevangen door een bird, zou ik maar zeggen en dan kunnen we een verslaggever mee sturen om met Kees een verhaaltje te maken, maar we zijn eigenlijk ook door onze SNG’s heen, dus dat moet een extra worden, met extra kosten, met toestemming van een HRV. Dus ik wil even weten of we het dat allemaal waard vinden. Rob: Ik vind het wel leuk om het even te hebben, ik vind het wel een eigen i invalshoek. Ik vind het wel aardig. Dave: Dan gaan we proberen om de kosten te krijgen Rob: Is er geen mogelijkheid om (...) (discussie over welke verslaggever mee zou kunnen) Rob: Ik vind het wel leuk voor eh... was het al duidelijk of Nieuwsuur er iets mee ging doen? Dave: Nieuwsuur gaat er niets mee doen waarschijnlijk. Die zitten zo vol met Den Haag. Rob: Oké. Nou ja (...) Dave: Het kan ook alleen voor laat zijn, dan kan die eerst een radiostukkie maken. Als het kan. Kijk die bird die gaat hier om 12 uur weg. Ik kan niet om half 12 allerlei ruw materiaal krijgen en dan voor de ochtend moeten maken. Rob: Nou, misschien is er ook wel een tussenoplossing mogelijk. Bijvoorbeeld als je haar spreekt en je haalt er één sprekende quote uit, als we dat in het tien uur als pr, quoteje doen met een verwijzing naar het laat. Misschien wel makkelijk nog. Dave: Dat is makkelijk te doen ja. Rob: Half uurtje ftp-en moet iemand die dat even monteert. Dave: Oké dan ga ik even bij de HRV langs. Rob: Hé (...) zes uur Ahmadinejad, dan zit daar misschien wel een uitlegblokje aan vast. Dave: Ja. Rob: Eventjes op een rijtje zetten hoe het nou precies zit met Iran, Hezbollah en Libanon.

242


Dave:

Rob:

Dave: René: Dave:

Dave:

René: Dave:

René: Dave: René: Dave: René: Dave:

Ja. Nou ja kijk gister heeft Wim al wel een onderwerp gemaakt gisteravond laat - over Ahmedinejad. Kan natuurlijk wel. Ik vraag me wel af in hoeverre we al heel veel krijgen. Hij is pas om half vier bij Jabel en om zes uur bij Kamei en ik vraag me af hoe dat materiaal er uit gaat zei eerlijk gezegd. Om zes uur al genoeg leuks hebben om een onderwerp mee te maken. Oh, je hoeft niet eens zo heel veel te doen hoor. Je hoeft niet zo heel veel te maken (...) Bij wijze van spreken heb je al genoeg aan 30 40 seconden materiaal. Dan kan je al een PR-tje maken, even uitleggen waarom dat bezoek zo pikant is en dan even kort laten zien wat er tot dan toe is gebeurd. Hoeft helemaal geen compleet verslag te zijn. René, ga jij zeker Ahmedinejad meenemen? Ehm, ik heb het als een gegeven beschouwd vandaag. Is dat ten onrecht? Nee, nee, nee, ik zeg niet dat dat ten onrecht is, helemaal niet. Zeker niet. Alleen de realiteit dwingt met ook richting het Haagse geweld te kijken en dan laat je eerder Ahmedinejad vallen als je in de knel komt, dan de Chileense mijnwerkers. Dat was mijn gedachte. (...) Ze rijdt er gewoon achter aan de hele dag in principe. Ze maakt gewoon een stand-upper, die ze gewoon zelf gaat draaien, want die camera die ze gisteren had maakte drie keer ruk beeld, dus die heeft ze vandaag thuis gelaten. Ik vond die repo van gister heel aardig. Ja, die was best aardig. Maar om de één of andere reden vond ze het niet echt acceptabel. Maar goed, voor een stand-uppertje alleen maakt het ook niet echt uit. Komt er ook een stand-uppertje van de overkant? Volgens mij is dat niet afgesproken, nee. Gister was de vraag er wel, dat mij het een goed idee lijk. Oké, ik zal Sander even bellen. Is dat via Jaap gegaan? Ik heb niet overgedragen gekregen dat dat is geregeld, wat niet uitsluit dat het is geregeld, maar dat het niet is overgedragen. Dus ik ga dat even na. Oké. (...)

Einde 07:24

PRODUCTIE Donderdag 14 oktober, 2010 12:43 uur (File B 06/16) Dave: Nicole wil weten waar ze haar stand-upper vandaan kan feeden vanuit het Zuiden van Libanon. Gaat dat bij Jbail worden of dat Qana wordt. Er waren twee facilitaire bedrijven, nieuwslijn en Reuters volgens mij, die daar een faciliteit in de aanbieding hadden.

243


Dave: Teresa: Producer II: Dave: Teresa: Dave:

Producer II: Eurovisie staat er he. Dus het is een beta replay voor een uur of zes, half zeven. Daaromtrent, voor het ach uur journaal. We hebben er eentje hier, in Avivim. Dat is de Israëlische kant. Dat is de Israëlische kant, ze moet in Libanon. Moet ik er achter aan? Dan ga ik dat eventjes voor je doen. Wanneer wil je het? Nou, ergens tussen zes en half zeven. Of het nou tien minuten eerder of tien minuten later wordt, dat maakt niet zo heel veel uit.

DE 13:15 UUR, REDACTIEVERGADERING Donderdag 14oktober, 2010 13.21 uur (File: 08/16) (begint later i.v.m. bordes scène) (Over live-uitzending van de redding van de mijnwerkers op journaal 24. Ontzettend goed gekeken, internet 700.000 keer en een half miljoen mensen op digitale tv gekeken. Normaal 20.000 digitale tv en 150.000 internetkijkers per dag. Discussie: wanneer er zo veel mensen kijken naar een digitale zender, moeten we dan meer duiden? Op een bepaald moment keken meer mensen digitaal dan naar de dagjournaals.) 06:33 Gisele:

X: Y: Z: Gisele: A:

Gisele:

Dave:

Mag ik even een bruggetje maken naar de kop van acht uur, want dat was zag ik opmerkelijk en ook veel besproken zo zag ik in het uitzendrapport. Want Jaap begon met de reacties in het buitenland, althans hoe in het buitenland gekeken werd en liet daarna de redding zelf zien. Ik geloof dat daar uitgebreid over gediscussieerd is. Wat vinden we daar van? Volgens mij moet je beginnen bij de plek, nooit bij de reacties. De opening moet gewoon staan als een huis. Wat was het argument er voor, om het zo te doen. Ehm, (door elkaar). (A leest het uitzendrapport voor) Zijn Chileense mijnwerkers een hype? Of is het echt belangrijk nieuws? Of sluit het één de ander niet uit. Iedereen wil het zien is een logisch argument, maar wil iedereen het zien omdat de media er zo veel aandacht aan besteedt? Of besteedt de media er zoveel aandacht aan omdat iedereen het wil zien? Ik vond het een logische opening. Ik heb de wereldwijde aandacht wel aan de kop gezet als illustratie waarom wij zo geïnteresseerd zijn in het lot van 33 willekeurige mensen. Niet iedereen vond het een goede keus en hadden liever de redding als eerste verhaal. Dus hij doet ‘t omdat hij wil laten zien hoe de hele wereld kijkt. (door elkaar) (discussie dat er heel veel Japan in het item zat) Daar wil ik ook wel wat over zeggen, want in Nederland, in België, al die oud-mijnwerkers zitten al wekenlang naar allerlei live-feeds te kijken. Dan laten wij de hele wereld zien, maar zijn we niet in Limburg. Dat vind ik

244


Gisele: Dave: B: Gisele: Sacha: Gisele: Sacha:

Gisele:

Stef:

C: Velen: D:

Gisele: D: Gisele:

Sacha: E:

D: Sacha:

ook weer een beetje... Gewoon een beetje bij elkaar. Ik bedoel, als je ze gaat zoeken, dan zijn ze wel te vinden. Ik denk dat het er meer mee te maken heeft, dat de mijnwerkers in Nederland een beetje uitgestorven zijn. Nou, ik zag in de actualiteitenrubrieken toch aardig wat mijnwerkers voorbij komen. Anders ga je de grens over naar België, daar zijn ze ook wel. We dwalen een beetje af, want we hadden het over - ik raak in de war omdat we naar Japan gaan - (door elkaar) Het duurde ook veel te lang. Maar het zat wel in de PR voor het eerst, d’r zat iets, een soort plaatsende zin. In de openings PR hadden we in ieder geval wel de redding laten zien naast je in beeld. Ik denk dat dat buitenlandse beeld gewoon te lang duurde. Je wil toch gewoon kijken naar die eerste types die... Ik denk dat dat, ik denk dat ik dat ook vind. Want ik vind niet dat je per sé op nieuws moet beginnen. Je kan ook soms op de reacties beginnen. Maar ik vond in dit geval inderdaad, het is zo, heftig, emotie, beeld is spannend, dat is wat je wilt zien volgens mij. (..) De mate werd ook steeds groter, want ik herinner mij de 9.15 vergadering, toen zou het een element zijn in dat verhaal van de Chilenen, gaande weg werd dat een apart verhaal, en toen werd het ook nog een keer dé opening, dus ja, de internationale media-aandacht, dus het werd steeds groter daardoor. En ja. Miste je iemand ter plekke? Absoluut. Ja. Een kijkerspost doorspelend, zal ik maar zeggen. Iemand die had naar RTL gekeken en die vond RTL toch wat urgenter op gang komen, het bulletin, omdat zij iemand hadden staan in Chili, en daarna ook nog iemand hadden staan bij van Gelder. Terwijl wij de verhalen deden zonder eh.. Maar waarom dan bij Van Gelder iemand? (...) Ja goed, ik heb niet gezien, maar bij beide onderwerpen, om het niet ietsje lekkerder weg te zetten, iemand bij had moeten hebben. We hadden het gister inderdaad ook over die vraag waarom is er niemand in Chili, voor radio mis je dat echt. Voor televisie is er zoveel beeld dat je het niet echt mist. Nou ja, dat.. (door elkaar) Ik had daar toch wel graag Marjon willen zien. Ze had voor de radio heel heel leuk commentaar. President Prodent. “Owh, kijk nou wat hij nou doet, wat een ego show zeg.” (...) (door elkaar over dat Marjon er niet bij was) Ja, jammer dat ze er niet was, dat vond ik ook, maar dat hebben we een week geleden al vastgesteld. Maar is ze nou, wat was daar het argument van?

245


Gisele: Dave:

F: Dave: Gisele: Dave: Gisele:

F: Gisele: F: Dave: F: Stef:

F:

Dave:

F: Dave:

Gister heeft Michiel het uitgelegd. Toen het besluit viel, dat is al enige weken geleden leek het er op dat het later in deze maand zou plaatsvinden en daar heeft ze al twee reportagereizen staan, namelijk naar Mexico, waar we al heel lang heel graag naar toe willen en naar Haïti, waar wel al lang geleden van hebben besloten dat we daar naar toe willen, dus dat is eigenlijk de belangrijkste reden. Gaande weg is dat wat vervoegd, zal ik maar zeggen, maar daar komt dan ook het voorbereidings- en het financiële aspect bij om de hoek kijken. Er is uiteindelijk voor gekozen om het zo te laten. Dat het nogmaals van alle agencies live van zes verschillende camera-standpunten binnenkomt dus qua televisie-belevenis heb je het niet echt nodig. Sterker nog, die correspondent kan daar niets anders doen dan te laten zien dat ‘ie er is zeg maar. Ja precies, dat zei ook die jongen, van ik geloof de GPD, die we op de radio hadden, ja, ik zal maar zeggen, ik sta er bij, maar ik zie niks. Ja, ze staan echt op een kleine kilometer afstand. Ze kunnen er gewoon niet bij. Het is nou eenmaal zo. Ja, de vraag is hoeveel geld je daarvoor over hebt, denk ik. Precies, dan moet je halverwege, als het inderdaad een afweging is tussen drie dingen die je wilt doen en je kunt er twee doen, dan heb je of dus een eigen verhaal uit Mexico straks en.. of je hebt dit, waar ook iedereen is. En ja, natuurlijk, op de dag dat het gebeurt heb je altijd graag iemand daar natuurlijk, dat snap ik wel. (...) Ja maar Mouthaan heeft dit ook gedaan, dan hadden wij het ook kunnen doen. Ja, maar als je nou had moeten kiezen. Maar moet je wel kiezen? Nou, ik denk dat de financiële realiteit ons dwingt keuzes te maken ja. Ja goed, maar dan is de vraag wat. (door elkaar) Dit is nou een verhaal dat zich qua beeld zelf vertelt. Voor radio, daar over hoeven we niet te discusseren, maar voor tv kijkers dan denk ik van ja, er zijn verhalen daar, is daar een verslaggever bij nodig omdat het complex is of omdat je echt aan beeldarmoede werkt, maar hierbij denk ik van ja, het was fijn geweest, maar dit was prachtige tv. Iedereen was ademloos aan het kijken denk ik. Maar het was natuurlijk zo’n groot evenement, alleen de kijkcijfers van (?) bevestigen het al. Iedereen wil er alles van weten. (...) Het gaat vooral om de belevenis, om het er bij zijn. Dat doe je niet per definitie via een kruisgesprek, maar juist via zoveel mogelijk live beeld. Zoveel mogelijk beeld. Ik heb het gisteren echt gemist in de uitzending. Ik kan me voorstellen dat je het mist, alleen denk ik dat dat één op één ook voor alle kijkers zo geldt.

246


F: Dave: F: Dave:

F: Dave:

F: Dave:

F: Dave: Gisele:

Maar als het in Duitsland was geweest, dan hadden we er niet over nagedacht, dan hadden we er zeker gestaan. Absoluut, maar dat was het niet, het was in Chili. Maar dan is het pragmatisch: alles is voor en niks tegen. Het enige is blijkbaar het geld, maar dan kies je... Maar dat was niet het enige probleem, wat ik niet vertelde, dat was niet het enige probleem. Het begon met dat zij niet op drie plekken tegelijk kon zijn zeg maar. Maar die reizen zijn toch niet nu? Nee, nee, maar de redding zou toen zijn, toen het besluit viel. We hadden dat kunnen heroverwegen, maar toen bleven de argumenten overeind staan, qua geld en wat kun je toevoegen op basis van datgene dat we iedere dag binnenkrijgen. De eindredactie hecht aan aanwezigheid. Ja, maar de eindredactie heeft zich bij mijn weten de afgelopen dagen niet bij ons gemeld met het dringende verzoek dat besluit nog eens te heroverwegen. Nou ik wel. Ik heb het niet gehoord. (door elkaar). Ehm andere dingen over de uitzending? 17.00 (vraag over Yuri van Gelder)

247


8.3 Checklist voor de observatiedagen UIT WELKE BRONNEN KAN DE REDACTIE KIEZEN?  I-news (= nieuwssysteem op de redacties), hoeveel onderwerpen komen er per dag langs?  Persbureaus, van welke persbureaus maken de redacties gebruik? En hoeveel onderwerpen/verhalen bieden de persbureaus aan?  Correspondenten, hoeveel correspondenten heeft de redactie? Volgen ze de persbureaus? Volgen ze het nieuws van de dag? Komen ze met ‘eigen nieuws’?  Maakt de redactie gebruik van internationale samenwerkingsverbanden (zoals EVN en ENEX). Zo ja, wat zijn de regels van het aanbod?  Welke kranten worden gelezen en door wie? (turven)  Welke tv-zenders worden er bekeken? (CNN, Al Jazeera etc.) (turven)  Welke internetsites worden er bekeken? (turven)  Wordt er voornamelijk gebruik gemaakt van primaire of secundaire bronnen? DE REDACTIE ALS GATEKEEPER  Wat gebeurt er op de redactie, wie doet wat?  Hebben redacteuren zich gespecialiseerd in bepaalde landen en speelt dat een rol op de observatiedagen?  Wordt buitenlands nieuws ook als opvulling gebruikt, omdat er niet genoeg binnenlands nieuws is?  Komen er vooral belangrijke figuren of juist burgers aan het woord?  Worden verhalen van persbureaus gecheckt? Of klakkeloos overgenomen?  Welke landen domineren in de buitenlandberichtgeving en op de redactie (interesse redacteuren, correspondenten en chefs)?  Welke landen worden haast nooit belicht (witte vlekken)? Hoe komt dat?  Waarom wordt voor berichtgeving van een bepaald land gekozen (culturele affiniteit, hotspot in de wereldpolitiek, economische grootmacht etc.) LOGISTIEK  In hoeverre speelt beschikbaarheid van beeldmateriaal een rol?  Is er meer nieuws uit een land omdat er een (tijdelijke) correspondent zit?  Zijn er landen waar amper bericht over gedaan kan worden (logistiek, niet snel beeld, onderontwikkelde nationale tv, dictaturen of tekort aan persvrijheid)?  Zijn er voorbeelden van momenten dat de logistiek bepaald of er wel of niet een verhaal wordt gemaakt/uitgezonden (tijdverschil, locatie, ftp-mogelijkheden, straalverbindingen)? DE UITZENDING  Hoeveel buitenlandse onderwerpen halen de uitzending?  Wat is het belangrijkste buitenlandse nieuws van de dag en waarom?  Welke berichten halen het nieuws en waarom (lekker verhaal, significant nieuws etc.)?  Welke berichten halen het nieuws (net) niet en waarom?

248


 

Hoe is de verhouding buitenlandse nieuwsverhalen en buitenlandse Bonderwerpen? Balans in het journaal/nieuws: Komen er tegenover pratende hoofden ook kleurrijke beeldverhalen aan bod?

249

Het geheim van de buitenlandredactie

Recommend Documents