Het geheim van de piramide

Het geheim van de piramide

handleiding voor de leerkracht

2


Inleiding Wist u dat er in de moerasgebieden van Nationaal WeerribbenWieden piramides voorkomen? Natuurlijk heeft hier nooit een farao gewoond, die zulke grafmonumenten voor zich liet maken. Het zijn dan ook geen piramides van dode stenen, maar juist van levende materialen: de planten en de dieren die met elkaar verbonden zijn in de voedselpiramide. Nationaal Park Weerribben-Wieden, samen met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer, de beheerders van De Wieden en De Weerribben, bieden u dit avontuurlijke lespakket aan: ‘de Piramidetocht’ voor de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs. Waterbedrijf Vitens zorgde eveneens voor een financiële ondersteuning. De Piramidetocht kunt u op school voorbereiden met behulp van de informatie in deze handleiding en het leerlingenboekje. Bij het bezoekerscentrum lopen de leerlingen en hun begeleiders een opdrachtenroute door de prachtige natuur van Nationaal Park Weerribben-Wieden. De leerlingen worden door de voorbereiding en de uitvoering van de Piramidetocht bewust gemaakt van het belang van een goede kwaliteit van water. Alleen in schoon water komen veel planten diersoorten voor. Uw leerlingen leren op een speelse manier het begrip ‘voedselpiramide’ kennen en begrijpen waarom de natuur goed beschermd en beheerd moet worden. Zo krijgt de ‘top’ van de voedselpiramide, waar snoek en otter thuishoren, ook een kans om te overleven. De gemeente Steenwijkerland ondersteunt uw deelname aan het scholenproject. Een deel van de kosten van uw deelname aan het project worden door het nationaal park bij de gemeente Steenwijkerland in rekening gebracht. De kosten die de school zelf betaalt zijn in de bevestiging van uw deelname vermeld. Wij wensen u veel plezier met de voorbereiding en uitvoering van de Piramidetocht.


3

Samenvatting

Voorbereiding op school

Doelgroep

Doel en inhoud

Het pakket is bedoeld voor leerlingen van groep 7 en 8 van de basisscholen in de gemeente Steenwijkerland.

In het leerlingenboekje maken de leerlingen kennis met de twee natuurliefhebbers: Remco en Lianna. Deze twee kinderen hebben de boswachter over de piramides in Nationaal Park Weerribben-Wieden horen praten, maar begrijpen er het fijne niet van. Via een zoektocht op Internet komen ze al iets meer te weten over wat voor piramides de boswachter het had. Ze besluiten de boswachter nog een keer op te zoeken. Door middel van een aantal spelletjes legt boswachter IJsbrand ze uit hoe een voedselpiramide werkt. Het behandelen van het leerlingenboekje en de uitvoering van de spelletjes duurt ongeveer 1,5 uur.

Leerdoelen Leerlingen kunnen aangeven wat een voedselpiramide is. Leerlingen kunnen aangeven hoe de voedselpiramide van het water eruit ziet. Leerlingen begrijpen het verband tussen een goede waterkwaliteit en het voorkomen van de dieren uit de voedselpiramide.

Materialen Het materiaal bestaat voor de voorbereiding bestaat uit: deze handleiding voor de leerkracht; • een leerlingenboekje met uitleg en opdrachten; • een blad met illustraties van de 15 soorten, die nodig zijn voor het spelen van het gifspel • een handjevol bruine bonen of iets dergelijks om het gifspel mee te spelen • kopieerblad voor de chauffeurs-begeleiders De benodigde materialen op de locatie worden door Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten verzorgd. Er is op het bezoekerscentrum voor elk groepje van circa 5 leerlingen en hun begeleider een rugzakje met opdrachtkaarten en veldwerkmateriaal.

Voorbereiding op school De leerlingen lezen het leerlingenboekje. De leerkracht legt verschillende begrippen nader uit. Verder worden er enkele spelletjes gespeeld die zorgen dat het begrip voedselpiramide duidelijker wordt. De leerkracht organiseert de reis naar het bezoekerscentrum, regelt chauffeurs,begeleiders en informeert ouders.

De Piramidetocht op locatie Vanuit het bezoekerscentrum lopen leerlingen in groepjes een opdrachtenpad. Het samenhangende element tussen de opdrachten is dat de leerlingen na elke opdracht een plant of dier uit de voedselpiramide ‘ verdienen’. Als laatste opdracht wordt een mobile gemaakt die de voedselpiramide van het water voorstelt. De mobile is opgebouwd uit bordjes met illustraties van de planten en dieren, die met haakjes aan elkaar worden bevestigd.

Terug op school Terug op school wordt de Piramidetocht nabesproken en kunnen de leerlingen eventueel extra verwerkingsopdrachten doen.

Voorbereiding van de leerkracht Op de website van Nationaal Park Weerribben-Wieden vindt u ook het leerlingenboekje. Tips en suggestie bij het gebruik hiervan, vindt u verderop in deze handleiding. Lees de tekst in handleiding en van het leerlingenboekje goed door en leg de materialen klaar die u nodig heeft voor de spelletjes. Het leerlingenboekje is te downloaden: www.np-weerribbenwieden. nl. De versie van het leerlingenboekje voor de leerlingen is zo opgemaakt, zodat u deze tweezijdig kunt kopiëren en vouwen tot een handzaam A5 boekje.

Praktische organisatie van het bezoek. Denkt u eraan om het vervoer op tijd te regelen. Mocht u het vervoer niet rond krijgen en daardoor niet kunnen komen, wilt u dat dan direct doorgeven aan de medewerker van het nationaal park? De contactgegevens staan op de reservering die u per e-mail heeft ontvangen. Maak alvast de groepsindeling. Een groepje bestaat uit ca. 5 leerlingen en heeft een begeleider nodig. In de praktijk zijn meestal de chauffeurs ook de begeleiders. Informeer de begeleiders over hun rol. Elke begeleider helpt de leerlingen bij het uitvoeren van de opdrachten. Ook is de begeleider verantwoordelijk voor de veiligheid van de leerlingen. U kunt voor het informeren van de begeleiders gebruik maken van het kopieerblad dat van de website te halen is. Adviseer de ouders om de leerlingen op de dag van bezoek kleding aan te laten trekken dat tegen een stootje kan. Ook wordt aangeraden om de leerlingen laarzen te laten dragen. Vanaf mei kunnen er veel muggen zijn. Het dragen van kleding met lange mouwen en een lange broek kan veel ongemak voorkomen. Ook wordt aangeraden om anti muggenmiddel mee te nemen.

Inhoudelijke voorbereiding van de leerlingen U introduceert de les door de leerlingenboekjes uit te delen. Vertel de leerlingen dat het verhaal gaat over piramides in Nationaal Park Weerribben-Wieden. Introduceer het plan om

4


opeten, maar eet het liefste de nummers 2. Nummers 2 eten het liefst de nummers 3. En de nummers 3 leven van de nummers 4. Begin van het eerste spel: Aan 12 leerlingen wordt één kaartje en één boon (gifdeeltje) uitgedeeld. De leerkracht/spelleiders houdt 3 reservekaartjes. De rest van de leerlingen is toeschouwer en mogen in een latere ronde meedoen. De leerlingen, die deelnemen, houden de kaartjes voor zichzelf. Het is niet de bedoeling dat leerlingen elkaar tikken of voor elkaar wegrennen! De deelnemers lopen naar elkaar toe en vergelijken hun kaarten. Er zijn nu twee mogelijkheden: de nummers zijn gelijk, dan gebeurt er niets, of de nummers zijn verschillend. Degene met het hoogste nummer moet dan zijn/haar boon of bonen afgeven. De kaartjes worden niet afgegeven. Die worden ingeleverd bij de leerkracht/spelleiders. De spelleider (de leerkracht + eventueel een assistent) ontvangt kaartjes van degene die zijn opgegeten. Die krijgen dan weer een nieuw kaartje en een boon (gifdeeltje) en gaan daarmee opnieuw het spel in. Rol van de andere leerlingen: De leerlingen die niet meedoen, krijgen de opdracht om goed te kijken wat er precies gebeurt. Wie eet wie op? Hoeveel bonen (gifdeeltjes) verzamelt iedereen? Welke nummers worden steeds opgegeten? Welke blijven leven? Het spel stoppen: Leg het spel na 5 minuten stil. Bespreek met de leerlingen het verloop van het spel. De leerlingen met de kaartjes met nummer 4 worden al boos. Ze zijn telkens de klos, en krijgen telkens kaartjes terug met weer een nummer 4, soms met een nummer 3. Laat de leerlingen bedenken hoe dit komt. Gaan de dieren met de nummers 1 of 2 ook dood? Hoe komt dat? Hoeveel bonen (gifdeeltjes) hebben de nummers 1 en 2 ondertussen? Speel nog ca. 5 minuten verder: Ondertussen gaat eerst de snoek dood (omdat die 10 bonen heeft verzameld) en later ook de snoekbaars en de blankvoorn (als die 10 bonen hebben), omdat die ook veel dieren kunnen eten en niet snel opgegeten worden. De vroegere nummer 4- deelnemers kunnen nu ook snoek, snoekbaars of blankvoorn worden. Het enthousiasme is al wat minder, want ook deze dieren gaan dus dood. Wisselen: Na ongeveer 10 minuten spelen (in totaal). Krijgt de rest van de leerlingen de kans om het spel te spelen. Nabespreking: Hebben alle leerlingen begrepen waarom de dieren die hoger in de voedselpiramide staan, meer last hebben van gif (vervuiling)? Wat gebeurt er met de voedselpiramide als er (te) veel gif/vervuiling is? Het is dus belangrijk om te zorgen dat het water zo schoon mogelijk is. Alleen dan kunnen alle dieren en planten uit de voedselpiramide leven, de voedselpiramide in stand en blijft de natuur in evenwicht.

in het nationaal park (in De Weerribben of in De Wieden) de Piramidetocht te gaan lopen. U kunt kiezen of u het leerlingenmateriaal individueel wilt laten lezen, of dat u het om de beurt laat voorlezen. Hieronder volgen wat tips/suggesties voor u bij de behandeling van het leerlingenboekje. Er wordt steeds verwezen naar de betreffende pagina van het leerlingenboekje:

• pagina 3: Bespreek met de leerlingen in het kort wat zij wel eens hebben meegemaakt in De Weerribben en/of De Wieden Leg niet te veel nadruk op de piramides uit Egypte.

• pagina 5: organisatieschema Bespreek met de leerlingen hoe het organisatieschema van de farao in elkaar zit. Wat gebeurt er als: er niet genoeg voedsel is voor de bouwers? - er niet genoeg boten zijn? - De architect niet goed kan tekenen? Leg uit dat er, voor zoiets ingewikkelds als het bouwen van een piramide, heel veel mensen nodig zijn die allemaal goed moeten samenwerken. Als er één schakel uitvalt, kan het zijn dat de hele piramide ‘wankelt’ (niet gebouwd wordt).

• pagina 6: voedselpiramide Vergelijk met de leerlingen de voedselpiramide met de piramide van de farao. De mens staat ook bovenaan een/zijn voedselpiramide. Kunnen de leerlingen hun eigen voedselpiramide maken? Laat ze een lijstje maken van wat ze zoals eten en drinken elke dag. Van welk dier of welke plant is dat afkomstig? En wat heeft dat dier/plant dan gegeten? Uiteindelijk zullen de leerlingen ontdekken dat je steeds uitkomt bij planten. Feitelijk vormen die de basis van iedere voedselpiramide.

• pagina 9: spelletje Probeer, net als op de tekening, met elkaar een piramide te bouwen. Doe dit spel op een veilige plek: bij voorbeeld in het speellokaal op de mat. Vertel dat het spel bedoeld is om te begrijpen hoe de voedselpiramide in elkaar zit. Zet een aantal sterke leerlingen aan de basis, de lichte leerlingen gaan bovenop. Wat gebeurt er als er iemand uit de onderste rij weggaat (probeer maar eens)? Als dit een voedselpiramide was .. welk dier zou er dan bovenop zitten en welke in de lagen daaronder? Als in de voedselpiramide de onderste laag wegvalt, wat gebeurt er dan met de lagen daarboven?

• pagina 10: gifspel Doel van het gifspel: Bij het gifspel spelen de leerlingen ‘eten’ en ‘gegeten worden’ in de voedselpiramide. Het wordt inzichtelijk dat gifdeeltjes zich ophopen in de voedselpiramide. Materiaal: 15 illustraties/kaartjes met dieren en planten uit de voedselpiramide - 15 ‘gifdeeltjes’ (in de vorm van bijvoorbeeld bruine bonen) - de tekening van de voedselpiramide. Wie eet wie?: Elk dier/plant heeft een nummer. De ‘top’ van de voedselpiramide, hier de snoek, is nummer 1. Onder de snoek staan de snoekbaars en de blankvoorn met een 2. Daaronder staan de ruisvoorn, de kikker, de libellenlarve en het stekelbaarsje: de nummers 3. De kleinste plantjes en beestjes (acht stuks) vormen samen laag 4. De snoek kan in theorie iedereen


5

De Piramidetocht op locatie De uitvoering van de Piramidetocht bij De Wieden of De Weerribben is niet helemaal hetzelfde. Kijkt u hieronder bij de locatie waar u heeft gereserveerd: Buitencentrum De Weerribben te Ossenzijl of bij Bezoekerscentrum De Wieden te St. Jansklooster.

De Piramidetocht bij Buitencentrum De Weerribben: Op de afgesproken datum en tijd meldt u zich aan de balie van Buitencentrum De Weerribben, Hoogeweg 27 te Ossenzijl. Daar wordt u door een medewerker van Staatsbosbeheer ontvangen. Elk groepje met begeleider krijgt een rugzakje met daarin een plattegrond van de route, de opdrachtkaarten en het benodigde materiaal. De groepjes gaan met tussenpozen na elkaar weg. Geprobeerd wordt om zoveel mogelijk groepjes gelijktijdig te laten starten. De groepjes die moeten wachten kunnen het bezoekerscentrum of de omgeving ervan bekijken. Tijdens de tocht doet de begeleider samen met de leerlingen de opdrachten. De plekken staan op de routekaart en zijn in het veld aangegeven. De groepjes leveren hun rugzak weer compleet in bij de balie. De begeleider moet de tijd goed in de gaten houden. Omdat niet alle groepjes gelijktijdig kunnen starten, duurt het langer voordat iedereen weer terug is. Rekent u daarom in totaal op 2 uur.

De Piramidetocht bij Bezoekerscentrum De Wieden: Op de afgesproken datum en tijd meldt u zich aan de balie van Bezoekerscentrum De Wieden, Beulakerpad 1 te St. Jansklooster. Daar wordt u door een medewerker van Natuurmonumenten ontvangen. Elk groepje met begeleider krijgt een rugzakje met daarin een plattegrond van de route, de opdrachtkaarten en het benodigde materiaal. De groepjes gaan met tussenpozen na elkaar weg. Geprobeerd wordt om zoveel mogelijk groepjes gelijktijdig te laten starten. De groepjes die moeten wachten kunnen het bezoekerscentrum en naaste omgeving bekijken. Tijdens de tocht doet de begeleider samen met de leerlingen de opdrachten. De plekken staan op de plattegrond. De laatste opdracht doen de groepjes bij terugkomst bij het centrum. De leerlingen leveren hun rugzak weer in. De begeleider moet de tijd goed in de gaten houden. Vlonderpad of laarzenpad? Bij Bezoekerscentrum De Wieden zijn twee versies van de route. Als het laarzenpad gesloten is, gaat de route over het vlonderpad. De route over het laarzenpad is 2,5 km. Onderweg komen de groepjes vier keer een trekpontje tegen waarmee een sloot wordt overgestoken. Omdat niet alle groepjes gelijktijdig kunnen starten, duurt het langer voordat iedereen klaar is. Rekent u daarom bij de laarzenpad route op in totaal 2 uur. De route over het vlonder-pad is korter. Rekent u daarom bij de vlonderpad route op in totaal 1,5 uur. Als u maar 1,5 uur de tijd hebt, kunt u ter plekke

6


aan de medewerker van Natuurmonumenten aangeven dat u de vlonderpad versie wilt doen. Dan krijgen de groepjes de andere routekaart mee.

Terug op school Terug op school kunt u ervaringen van de leerlingen met de Piramidetocht nabespreken. Mogelijk wilt u de begripsvorming van voedselpiramides nog uitbreiden naar bijvoorbeeld andere voedselpiramides of voedselketens. Ook kunt u met de leerlingen bespreken wat de mogelijke oorzaken zijn van vervuiling en vooral welke oplossingen er mogelijk zijn. Daarbij is het zinvol om de leerling bewust te maken van hun eigen bijdrage aan het ‘probleem’, maar ook aan hun eigen bijdrage aan het voorkomen of oplossen van milieuproblemen. Op internet kunnen de leerlingen hun eigen ‘voetafdruk’ berekenen en krijgen zo een beeld wat hun huidige gedrag betekent.


7

colofon Uitgave © 2015 Nationaal Park Weerribben-Wieden www.np-weerribbenwieden.nl Idee Piramidetocht Bart de Koning www.natuuriseenfeest.nl Illustraties Femke van Gent Vormgeving Ontwerpbureau Lood – Velp In samenwerking met

Natuurmonumenten Bezoekerscentrum De Wieden

Staatsbosbeheer Buitencentrum De Weerribben

Waterleidingbedrijf Vitens

Het geheim van de piramide

Recommend Documents