SCHADEFONDS PROJECT X HAREN

NEDERLANDS JURISTENBLAD

SCHADEFONDS PROJECT X HAREN ž Nieuwe regels pandbelening ž Patiëntgegevens en privacy P. 1026-1105 JAARGANG 88 19 APRIL 2013

101295522

16

TWEE TEAMVOORZITTERS HANDEL GERECHTSHOF DEN HAAG

,Ğƚ'ĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨĞŶ,ĂĂŐďĞŚĂŶĚĞůƚǌĂŬĞŶŽƉŚĞƚŐĞďŝĞĚǀĂŶĐŝǀŝĞůƌĞĐŚƚ͕ƐƚƌĂĨͲĞŶďĞůĂƐƟŶŐƌĞĐŚƚŝŶŚŽŐĞƌďĞƌŽĞƉ͘sĂŶƵŝƚĚĞ͚ůĞŐĂů ĐĂƉŝƚĂůŽĨƚŚĞǁŽƌůĚ͛ŐĞĞŌŚĞƚŐĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨŝŶǀƵůůŝŶŐĂĂŶĚĞŬĞƌŶǁĂĂƌĚĞŶǀĂŶĚĞĂƉƉĞůƌĞĐŚƚƐƉƌĂĂŬ͘^ĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐŵĞƚĂŶĚĞƌĞ ;ĂƉƉĞůͿĐŽůůĞŐĞƐǀŝŶĚĞŶǁĞďĞůĂŶŐƌŝũŬ͘ŽŽƌŚĞƚĚĞůĞŶǀĂŶ͚ďĞƐƚƉƌĂĐƟĐĞƐ͛ƐƚƌĞǀĞŶǁĞŶĂĂƌǀŽŽƌƚĚƵƌĞŶĚĞǀĞƌďĞƚĞƌŝŶŐĞŶŽƉŚĞƚ ŐĞďŝĞĚǀĂŶŬǁĂůŝƚĞŝƚĞŶďĞĚƌŝũĨƐǀŽĞƌŝŶŐ͘/ŶŶŽǀĂƟĞƐƚĂĂƚǀŽŽƌŽƉĞŶŚĞƚŐĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨƉĂƌƟĐŝƉĞĞƌƚĚĂŶŽŽŬŵĞƚǀĞĞůĞŶƚŚŽƵƐŝĂƐŵĞŝŶ ůĂŶĚĞůŝũŬĞƉƌŽũĞĐƚĞŶĂůƐ<ǁĂůŝƚĞŝƚĞŶ/ŶŶŽǀĂƟĞ;</ͿĞŶ͚/ŶŶŽǀĂƟĞǀĞŚŽǀĞŶ͛͘sĞƌŶŝĞƵǁŝŶŐŝŶƉƌŽĐĞƐƐĞŶĞŶĐƵůƚƵƵƌǀĞƌĂŶĚĞƌŝŶŐŵŽĞƚĞŶ ďŝũĚƌĂŐĞŶĂĂŶĞĞŶŐŽĞĚĞĂĂŶƐůƵŝƟŶŐďŝũĚĞďĞŚŽĞŌĞŶǀĂŶƵŝƚĚĞƐĂŵĞŶůĞǀŝŶŐ͘,Ğƚ'ĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨĞŶ,ĂĂŐŚĞĞŌĞĞŶǀŝƐŝĞŽŶƚǁŝŬŬĞůĚ ŽƉŵŽĚĞƌŶůĞŝĚĞƌƐĐŚĂƉ͘ĞƚĞĂŵǀŽŽƌǌŝƩĞƌƐƐƚƵƌĞŶŽƉďĂƐŝƐǀĂŶǀĂŬŵĂŶƐĐŚĂƉĞŶŐĞĚƌĞǀĞŶŚĞŝĚĞĞŶƚĞĂŵƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĂůƐĂĂŶ͘ŝũǌŝũŶ ŶŝĞƚĂůůĞĞŶĂĂŶƐƉƌĞĞŬďĂĂƌŽƉĚĞƌĞƐƵůƚĂƚĞŶ͕ŵĂĂƌƐƟŵƵůĞƌĞŶƚĞǀĞŶƐŽƉĞŶĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞďŝŶŶĞŶŚĞƚŚŽĨĞŶŶĂĂƌĚĞŵĂĂƚƐĐŚĂƉƉŝũ ƚŽĞ͘ĞŶŝĞƵǁĞƚĞĂŵǀŽŽƌǌŝƩĞƌƐůĞǀĞƌĞŶĞĞŶĂĐƟĞǀĞďŝũĚƌĂŐĞĂĂŶĚĞŝŶŶŽǀĂƟĞǀĂŶǁĞƌŬƉƌŽĐĞƐƐĞŶ͘

DE AFDELING CIVIEL RECHT ĞĂĨĚĞůŝŶŐĐŝǀŝĞůƌĞĐŚƚďĞƐƚĂĂƚƵŝƚĚƌŝĞƚĞĂŵƐ;ŚĂŶĚĞů/͕ŚĂŶĚĞů//ĞŶĨĂŵŝůŝĞͿĞŶĞĞŶĂĨĚĞůŝŶŐƐďƵƌĞĂƵ͘ůŬƚĞĂŵƐƚĂĂƚŽŶĚĞƌĚĞĚŝƌĞĐƚĞ ůĞŝĚŝŶŐǀĂŶĞĞŶƚĞĂŵǀŽŽƌǌŝƩĞƌ͕ĚŝĞŝŶǌŝũŶŽƉĞƌĂƟŽŶĞůĞƚĂŬĞŶǁŽƌĚƚďŝũŐĞƐƚĂĂŶĚŽŽƌĞĞŶũƵƌŝĚŝƐĐŚĂƐƐŝƐƚĞŶƚ͘sŽŽƌĚĞƚĞĂŵƐŚĂŶĚĞů /ĞŶŚĂŶĚĞů//ǌŝũŶǁŝũŽƉǌŽĞŬŶĂĂƌĞŶƚŚŽƵƐŝĂƐƚĞĞŶŐĞĚƌĞǀĞŶƚĞĂŵǀŽŽƌǌŝƩĞƌƐ͘dĞĂŵŚĂŶĚĞů/ďĞŚĂŶĚĞůƚǌĂŬĞŶŽƉŚĞƚŐĞďŝĞĚǀĂŶ ŽǀĞƌŚĞŝĚƐĂĂŶƐƉƌĂŬĞůŝũŬŚĞŝĚ͕/ͲƌĞĐŚƚ͕ĂĂŶďĞƐƚĞĚŝŶŐƐƌĞĐŚƚ͕ǌĂŬĞůŝũŬĞƌĞĐŚƚĞŶ͕ďŽƵǁƌĞĐŚƚĞŶŚƵƵƌƌĞĐŚƚ͘dĞĂŵŚĂŶĚĞů//ďĞŚĂŶĚĞůƚ ǌĂŬĞŶŽƉŚĞƚŐĞďŝĞĚǀĂŶŚĞƚĂƌďĞŝĚƐƌĞĐŚƚ͕ĂĂŶƐƉƌĂŬĞůŝũŬŚĞŝĚƐƌĞĐŚƚ͕ŽŶĚĞƌŶĞŵŝŶŐƐƌĞĐŚƚ͕ŝŶƐŽůǀĞŶƟĞƌĞĐŚƚ͕ǀĞƌǀŽĞƌƐƌĞĐŚƚĞŶ ǀĞƌǌĞŬĞƌŝŶŐƐƌĞĐŚƚ͘dĞǀĞŶƐŝƐŝŶĚŝƚƚĞĂŵŚĞƚůĂŶĚĞůŝũŬĞŬĞŶŶŝƐĐĞŶƚƌƵŵǀĞƌǌĞŬĞƌŝŶŐƐƌĞĐŚƚŽŶĚĞƌŐĞďƌĂĐŚƚ͘

FUNCTIEOMSCHRIJVING ĞŶƚƵƌĂĂĚƐŚĞĞƌŽĨƌĞĐŚƚĞƌŵĞƚůĞŝĚŝŶŐŐĞǀĞŶĚĞĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶŚĞďƚƵƚĞǀĞŶƐĞƌǀĂƌŝŶŐŵĞƚŚĞƚĐŝǀŝĞůĞƌĞĐŚƚ͍ĂŶďŝĞĚĞŶǁŝũĚĞǌĞ ŝŶƚĞƌĞƐƐĂŶƚĞĞŶƵŝƚĚĂŐĞŶĚĞĨƵŶĐƟĞĂĂŶ͗ ůƐƚĞĂŵǀŽŽƌǌŝƩĞƌŐĞĞŌƵůĞŝĚŝŶŐĂĂŶĞĞŶƚĞĂŵďĞƐƚĂĂŶĚƵŝƚ;ƐĞŶŝŽƌͿƌĂĂĚƐŚĞƌĞŶĞŶ;ƐĞŶŝŽƌͿũƵƌŝĚŝƐĐŚŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐ͘ĞƚĞĂŵƐ ŚĂŶĚĞů/ĞŶ//ďĞƐƚĂĂŶďĞŝĚĞƵŝƚŽŶŐĞǀĞĞƌϮϬƉĞƌƐŽŶĞŶ͘hďĞŶƚĞŝŶĚǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚĞůŝũŬǀŽŽƌĚĞŬǁĂůŝƚĂƟĞǀĞĞŶŬǁĂŶƟƚĂƟĞǀĞƉƌĞƐƚĂƟĞƐ ǀĂŶŚĞƚƚĞĂŵ͘ĞůĂŶŐƌŝũŬŝŶŚĞƚǁĞƌŬŝƐŚĞƚůĞŝĚŝŶŐŐĞǀĞŶĂĂŶ͕ĂůƐŵĞĚĞŚĞƚĐŽĂĐŚĞŶĞŶƐƟŵƵůĞƌĞŶǀĂŶĚĞŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐ͘KƉĚŝĞ ŵĂŶŝĞƌǌŽƌŐƚƵĞƌǀŽŽƌĚĂƚŚĞƚƚĞĂŵŬǁĂůŝƚĂƟĞĨŐŽĞĚ͕ƌĞƐƵůƚĂĂƚŐĞƌŝĐŚƚĞŶǀŽůŐĞŶƐĚĞũƵŝƐƚĞƉƌŽĐĞĚƵƌĞƐǁĞƌŬƚ͘ hďĞŶƚŽŽŬǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚĞůŝũŬǀŽŽƌĚĞƵŝƚǀŽĞƌŝŶŐǀĂŶŐĞŵĂĂŬƚĞŵĂŶĂŐĞŵĞŶƚĂĨƐƉƌĂŬĞŶ͘hǌŽƌŐƚǀŽŽƌŚĞƚĂŶĂůǇƐĞƌĞŶǀĂŶĚĞƐƚƵƌŝŶŐƐͲ ĞŶďĞŚĞĞƌƐŝŶĨŽƌŵĂƟĞĞŶƌŝĐŚƚǁĞƌŬƉƌŽĐĞƐƐĞŶŝŶ͘ůƐƚĞĂŵǀŽŽƌǌŝƩĞƌŵĂĂŬƚƵĚĞĞůƵŝƚǀĂŶŚĞƚŵĂŶĂŐĞŵĞŶƩĞĂŵǀĂŶĚĞĂĨĚĞůŝŶŐ͕ ƐĂŵĞŶŵĞƚĚĞĂĨĚĞůŝŶŐƐǀŽŽƌǌŝƩĞƌ͕ŚĞƚŚŽŽĨĚďĞĚƌŝũĨƐǀŽĞƌŝŶŐĞŶĚĞĂŶĚĞƌĞƚĞĂŵǀŽŽƌǌŝƩĞƌƐ͘ĂĂƌŶĂĂƐƚůĞǀĞƌƚƵĞĞŶďĞůĂŶŐƌŝũŬĞ ďŝũĚƌĂŐĞĂĂŶŚĞƚƉƌŝŵĂŝƌĞƉƌŽĐĞƐ͘sŽŽƌĚĞƚĞĂŵǀŽŽƌǌŝƩĞƌŐĞůĚƚĞĞŶǀƌŝũƐƚĞůůŝŶŐǀĂŶŚĞƚƉƌŝŵĂŝƌĞƉƌŽĐĞƐǀĂŶϬ͕ϰŌĞ͘

&hEd/ͳ/Ê hŚĞďƚůĞŝĚŝŶŐŐĞǀĞŶĚĞĞƌǀĂƌŝŶŐ͕ĂůƐŵĞĚĞĞƌǀĂƌŝŶŐŵĞƚŚĞƚĐŝǀŝĞůĞƌĞĐŚƚ͘hŚĞďƚŚĞƚǀĞƌŵŽŐĞŶĞĞŶĂŶĚĞƌƚĞŽǀĞƌƚƵŝŐĞŶ͕ŶĞĞŵƚ ŐƌĂĂŐŝŶŝƟĂƟĞĨ͕ǁĞƌŬƚƌĞƐƵůƚĂĂƚŐĞƌŝĐŚƚĞŶďĞŶƚƐƚĞƌŬŝŶƐĂŵĞŶǁĞƌŬĞŶ͘hďĞŐƌŝũƉƚĚĂƚĚĞŵĂĂƚƐĐŚĂƉƉŝũĚĞƌĞĐŚƚƐƉƌĂĂŬŶĂƵǁůĞƩĞŶĚ ǀŽůŐƚĞŶĚĂƚĚŝƚŚŽŐĞĞŝƐĞŶƐƚĞůƚĂĂŶĚĞŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐǀĂŶŚĞƚŚŽĨ͘hďĞŶƚŝŶƐƚĂĂƚƚĞĚĞůĞŐĞƌĞŶ͕ƚĞƐƚƵƌĞŶŽƉƌĞƐƵůƚĂƚĞŶĞŶ ŽŵǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚĞůŝũŬŚĞŝĚƚĞĚƌĂŐĞŶ͘hŬĞŶƚĚĞŵĞŶŝŶŐĞŶ͕ŐĞǀŽĞůĞŶƐĞŶǀĞƌŚŽƵĚŝŶŐĞŶďŝŶŶĞŶĚĞƌĞĐŚƚĞƌůŝũŬĞŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞ͘ sĂŶǌĞůĨƐƉƌĞŬĞŶĚďĞŶƚƵŝŶƚĞŐĞƌĞŶŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞƐĞŶƐŝƟĞĨ͘hǁĞĞƚǀĞĞůŽǀĞƌĚĞǁŝũǌĞǁĂĂƌŽƉďĞĚƌŝũĨƐƉƌŽĐĞƐƐĞŶďŝŶŶĞŶĞĞŶŐĞƌĞĐŚƚ ǀĞƌůŽƉĞŶ͘ŽǀĞŶĚŝĞŶŚĞďƚƵĞĞŶŐƌŽŽƚĂďƐƚƌĂĐƟĞǀĞƌŵŽŐĞŶǁĂĂƌĚŽŽƌƵƐŶĞůŚŽŽĨĚǌĂŬĞŶǀĂŶďŝũǌĂŬĞŶŬƵŶƚŽŶĚĞƌƐĐŚĞŝĚĞŶ͘ ĞŶƐĞůĞĐƟĞͲĂƐƐĞƐƐŵĞŶƚŬĂŶĚĞĞůƵŝƚŵĂŬĞŶǀĂŶĚĞƐŽůůŝĐŝƚĂƟĞƉƌŽĐĞĚƵƌĞ͘ ,ĞƚƐĂůĂƌŝƐǀŽŽƌĚĞǌĞĨƵŶĐƟĞŝƐŽƉŚĞƚŶŝǀĞĂƵǀĂŶƐĞŶŝŽƌƌĂĂĚƐŚĞĞƌŐĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨ;ĐĂƚĞŐŽƌŝĞϳͿďŝũĞĞŶϯϲͲƵƌŝŐĞǁĞƌŬǁĞĞŬ͘sŽŽƌŚĞŶ ĚŝĞŐĞĞŶƐĞŶŝŽƌƌĂĂĚƐŚĞĞƌǌŝũŶ͕ŐĞůĚƚĞĞŶƚŽĞůĂŐĞƚŽƚŚĞƚƐĂůĂƌŝƐŶŝǀĞĂƵǀĂŶƐĞŶŝŽƌƌĂĂĚƐŚĞĞƌ͘ŝũŐŽĞĚĨƵŶĐƟŽŶĞƌĞŶ͕ǀŽůŐƚŶĂĞĞŶũĂĂƌ ďĞŶŽĞŵŝŶŐƚŽƚƐĞŶŝŽƌƌĂĂĚƐŚĞĞƌ͘

DE REACTIE ,ĞƌŬĞŶƚƵǌŝĐŚŝŶŚĞƚďŽǀĞŶƐƚĂĂŶĚĞ͕ĚĂŶŬƵŶƚƵƐĐŚƌŝŌĞůŝũŬƌĞĂŐĞƌĞŶŽƉĚĞǌĞǀĂĐĂƚƵƌĞ͘sŽŽƌŵĞĞƌŝŶĨŽƌŵĂƟĞŽǀĞƌĚĞĨƵŶĐƟĞĞŶĚĞ ƐĞůĞĐƟĞƉƌŽĐĞĚƵƌĞŬƵŶƚƵĐŽŶƚĂĐƚŽƉŶĞŵĞŶŵĞƚĚĞŚĞĞƌŵƌ͘:͘:͘ZŽŽƐ͕ǀŽŽƌǌŝƩĞƌĂĨĚĞůŝŶŐĐŝǀŝĞůƌĞĐŚƚ;ϬϳϬͲϯϴϭϮϵϯϱͿ͘ hŬƵŶƚĚĞƐŽůůŝĐŝƚĂƟĞƵŝƚĞƌůŝũŬǁŽĞŶƐĚĂŐϭŵĞŝϮϬϭϯƌŝĐŚƚĞŶĂĂŶĚĞŚĞĞƌŵƌ͘>͘sĞƌŚĞŝũ͕ƉƌĞƐŝĚĞŶƚǀĂŶŚĞƚŐĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨĞŶ,ĂĂŐ͕ WŽƐƚďƵƐϮϬϯϬϮ͕ϮϱϬϬ,ĞŶ,ĂĂŐ͕ŽŶĚĞƌǀĞƌŵĞůĚŝŶŐǀĂŶ͚ƚĞĂŵǀŽŽƌǌŝƩĞƌĂĨĚĞůŝŶŐĐŝǀŝĞůƌĞĐŚƚ͛͘

Gerechtshof Den Haag

Inhoud

1029

Mr. C.E. Drion Good Faith

Focus 794

1030

Mr. drs. J.E. van de Bunt Een schadefonds voor project X

Focus 795

1036

Mr. C. olde Heuvel Strafrechtelijke handhaving van pandbeleningen

Opinie 796

1042

Mr. drs. C.J.H. van Beek Een halfleeg glas De risico’s van het bewaren van een kopie van het patiëntendossier voor de privacy

Rubrieken 797-830 Rechtspraak 831 Boeken 832-846 Tijdschriften 847-861 Wetgeving 862-869 Nieuws 870 Universitair nieuws 871 Personalia 872 Agenda

1044 1069 1070 1083 1094 1101 1103 1103

“In the light of these

ž Nieuwe regels pandbelening ž Patiëntgegevens en privacy P. 1026-1105 JAARGANG 88 19 APRIL 2013

ENGLISH HOSTILITY

16

towards a DOCTRINE OF GOOD FAITH in the performance of contracts (...) is MISPLACED” Pagina 1029

Het SCHADEFONDS voor PROJECT X HAREN lijkt op het eerste gezicht te voorzien in een BEHOEFTE maar bij NADERE INSPECTIE levert het te veel NIEUWE PROBLEMEN op

Pagina 1034

Pagina 1036

Bij de AANPAK van de PROBLEMATIEK zal steeds voor ogen moeten staan dat OVERHEIDSHANDELEN in de rechtsstaat ook RECHTSVORMEND moet zijn. De laatste jaren doet zich steeds VAKER het fenomeen voor dat de politieke WILSVORMING SNELLER gaat dan het wetgevingsproces

Pagina 1094

Brinkhorst

SCHADEFONDS PROJECT X HAREN

suggest that the traditional

Als een DWANGSOM niet werkt is er GEEN ander instrument beschikbaar welk het IMMORELE gedrag van PANDHUIZEN sanctioneert

Omslag: Na de rellen in Haren © ANP Eric


points, I respectfully

101295522

Vooraf 793

Uit de UITSPRAKEN zou kunnen worden afgeleid dat een hulpverlener ALTIJD een KOPIE van het MEDISCH DOSSIER mag bewaren nadat het origineel is overgedragen, al was het maar VOOR HET GEVAL een (tucht)rechtelijke PROCEDURE mocht gaan spelen

Pagina 1042 Hoewel verschillende lidstaten met de ONAFHANKELIJKHEIDSPERCEPTIE van hun gerechtelijk apparaat wereldwijd in de TOP TIEN staan beschouwen de eindgebruikers de onafhankelijkheid van het rechtsstelsel eerder als LAAG

Pagina 1098 Bij stapeling van INCASSOMAATREGELEN kan het gebeuren dat het BELANG van de schuldenaar te zeer in het GEDRANG komt

Pagina 1100


Opgericht in 1925 Eerste redacteur J.C. van Oven

toestemming voor openbaarmaking en verveelvoudiging

eerste levering, vooraf gefactureerd voor de volledige

Erevoorzitter J.M. Polak

t.b.v. de elektronische ontsluiting van het NJB.

periode. Abonnementen kunnen schriftelijk tot drie maan-

Redacteuren Tom Barkhuysen (vz.), Ybo Buruma, Coen

Logo Artikelen met dit logo zijn door externe peer

den voor de aanvang van het nieuwe abonnementsjaar

Drion, Ton Hartlief, Corien (J.E.J.) Prins, Taru Spronken,

reviewers beoordeeld.

worden opgezegd; bij niet-tijdige opzegging wordt het

Peter J. Wattel

Citeerwijze NJB 2013/[publicatienr.], [afl.], [pag.]

abonnement automatisch met een jaar verlengd.

Medewerkers Chr.A. Alberdingk Thijm, technologie en

Redactiebureau Bezoekadres: Lange Voorhout 84,

Gebruik persoonsgegevens Kluwer BV legt de gegevens

recht, Barend Barentsen, sociaal recht (socialezekerheids-

Den Haag, postadres: Postbus 30104, 2500 GC Den Haag,

van abonnees vast voor de uitvoering van de (abonne-

recht), Alex F.M. Brenninkmeijer, alternatieve geschillen-

tel. (0172) 466399, e-mail [email protected]

ments-)overeenkomst. De gegevens kunnen door Kluwer,

beslechting, Wibren van der Burg, rechtsfilosofie en

Internet www.njb.nl en www.kluwer.nl

of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te

rechtstheorie, G.J.M. Corstens, Europees strafrecht,

Secretaris, nieuws- en informatie-redacteur Else Lohman

informeren over relevante producten en diensten. Indien u

Eric Daalder, bestuursrecht, Caroline Forder, personen-,

Adjunct-secretaris Berber Goris

hier bezwaar tegen heeft, kunt u contact met ons opnemen.

familie- en jeugdrecht, Janneke H. Gerards, rechten van de

Secretariaat Nel Andrea-Lemmers

Media advies/advertentiedeelname Maarten Schuttél

mens, Ivo Giesen, burgerlijke rechtsvordering en rechts-

Vormgeving Colorscan bv, Voorhout, www.colorscan.nl.

Capital Media Services

pleging, Richard H. Happé, belastingrecht, Aart Hendriks,

Uitgever Simon van der Linde

Staringstraat 11, 6521 AE Nijmegen

gezondheidsrecht, Marc Hertogh, rechtssociologie, Martijn

Uitgeverij Kluwer, Postbus 23, 7400 GA Deventer.

Tel. 024 - 360 77 10, [email protected]

W. Hesselink, rechtsvergelijking en Europees privaatrecht,

Op alle uitgaven van Kluwer zijn de algemene leverings-

ISSN 0165-0483 NJB verschijnt iedere vrijdag, in juli en

P.F. van der Heijden, internationaal arbeidsrecht, C.J.H.

voorwaarden van toepassing, zie www.kluwer.nl.

augustus driewekelijks. Hoewel aan de totstandkoming van

Jansen, rechtsgeschiedenis, Harm-Jan de Kluiver, onderne-

Abonnementenadministratie, productinformatie Kluwer

deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de

mingsrecht, Willemien den Ouden, bestuursrecht, Theo de

Afdeling Klantcontacten, www.kluwer.nl/klantenservice,

auteur(s), redacteur(en) en uitgever(s) geen aansprakelijk-

Roos, straf(proces)recht, Stefan Sagel, arbeidsrecht, Nico J.

tel. (0570) 673 555.

heid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch

Schrijver, volkenrecht en het recht der intern. organisaties,

Abonnementsprijs (per jaar) Tijdschrift: € 300 (incl. btw.).

voor gevolgen hiervan. Voor zover het maken van kopieën

Ben Schueler, omgevingsrecht, Thomas Spijkerboer, migra-

NJB Online: Licentieprijs incl. eerste gebruiker € 320 (excl.

uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16h t/m

tierecht, Elies Steyger, Europees recht, T.F.E. Tjong Tjin Tai,

btw), extra gebruiker € 80 (excl. btw). Combinatieabonne-

16m Auteurswet j°. Besluit van 29 december 2008, Stb.

verbintenissenrecht, F.M.J. Verstijlen, zakenrecht, Dirk J.G.

ment: Licentieprijs incl. eerste gebruiker € 320 (excl. btw).

2008, 583, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde

Visser, intellectuele eigendom, Inge C. van der Vlies, kunst

Prijs ieder volgende gebruiker € 80 (excl. btw). Bij dit

vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te

en recht, Rein Wesseling, mededingingsrecht, Reinout

abonnement ontvangt u 1 tijdschrift gratis en krijgt u toe-

Hoofddorp (Postbus 3051, 2130 KB).

Wibier, financieel recht, Willem J. Witteveen, staatsrecht

gang tot NJB Online. Zie voor details: www.njb.nl (bij abonneren). Studenten 50% korting. Losse nummers € 30.

Auteursaanwijzingen Zie www.njb.nl. Het al dan niet op

Abonnementen kunnen op elk gewenst moment worden

verzoek van de redactie aanbieden van artikelen impliceert

aangegaan voor de duur van minimaal één jaar vanaf de

VU Law Academy Betrokken op úw competentie

Leergangen najaar 2013 wordt u dé specialist in uw praktijk? t t t t t t t

Leergang Aanbestedingsrecht voor inkopers (september 2013) Leergang Aanbestedingsrecht voor juristen (september 2013) Leergang Fusie en overname (oktober 2013) Leergang Pensioenrecht (september 2013) Leergang Samenwerkingsverbanden tussen decentrale overheden Leergang Sport, Sportorganisatie & Recht (september 2013) (september 2013) Leergang Regelgevingsleer voor decentrale overheden (november 2013)

Voor het gehele programma en inschrijving zie:

www.vula.nl

Vooraf

793

Good Faith

16

In veel rechtsstelsels speelt de goede trouw een rol van betekenis, en dan in de belevenis van rechtsgeleerden en rechtssubjecten meestal een goede. Good faith als goede fee, die de rechtvaardige uitkomst in het individuele geval tevoorschijn tovert. Maar er zijn ook critici, die wijzen op de (in hun ogen) soms te grote inbreuk die de goede trouw maakt op een ander fundamenteel beginsel, dat van de rechtszekerheid. In Engeland overheersen de critici, al eeuwenlang. Daar ziet men een afwijkende koers als een uitvloeisel van het paternalisme dat in andere stelsels zou gelden, tegenover het individualisme dat ten uitgangspunt ligt aan de common law. Het debat wordt zo sterk getoonzet dat bij buitenstaanders, bijvoorbeeld juristen op het continent van Europa, niet zelden het beeld bestaat dat de Engelse benadering voor alle rechtsstelsels uit de common law-traditie zou gelden. Dat beeld is niet juist. Zo bepaalde reeds in 1918 de New York Court of Appeals1: “Every contract implies good faith and fair dealing between the parties to it”. Ook de Uniform Commercial Code (in Section 1-203) en de Restatement on Contracts (in Section 205) gaan uit van deze regel. En in Australië geldt hetzelfde, een ontwikkeling die werd ingezet door de New South Wales Court of Appeal in Renard Constructions (ME) Pty v Minister for Public Works (1992) 44 NSWLR 349. Priestly JA verwoordde het onder 95 van zijn speech als volgt: “…people generally, including judges and other lawyers, from all strands of the community, have grown used to the courts applying standards of fairness to contract which are wholly consistent with the existence in all contracts of a duty upon the parties of good faith and fair dealing in its performance. In my view this is in these days the expected standard, and anything less is contrary to prevailing community expectations.”. Het is deze tekst die de invloedrijke contractsjurist Michael P. Furmston in 20052 bracht tot de volgende gedachte: “It is not inconceivable that on appropriate facts and with skillful argument, English law may make tentative steps in the same direction”. In een opmerkelijke uitspraak van 1 februari 2013 heeft Justice Leggatt deze voorspelling doen uitkomen.3 De zaak betreft een zakelijk geschil over de uitvoering van een distributieovereenkomst tussen een Engelse principaal (ITC) en een Singaporese distributeur (Yam Seng). In dit drama zijn de hoofdrollen voor Mr Presswell (bestuurder van ITC) en Mr Tuli (bestuurder van Yam Seng). Als lezer weet je al vrij snel welke kant deze zaak opgaat, want reeds in paragraaf 8 valt te lezen: “I approach the evidence on the basis that, as in almost every case where there is a contemporaneous documentary record, the documents provide the best evidence of what happened. Human memory is notoriously unreliable, and the strong interests and emotions to which disputes resolved through litigation give rise

Reageer op NJBlog.nl op het Vooraf.

are powerful distorting factors, however honest and wellintentioned the witness. Indeed, the more patently honest and convincing the witness, the greater can often be the risk in placing reliance on their territory. That was not a risk presented by the evidence of Mr Presswell.”. Het probleem in deze zaak was echter dat moeilijk geconcludeerd kon worden tot een harde schending van schriftelijke afspraken. Deze hobbel wordt door de High Court genomen onder het kopje An Implied Duty of Good Faith?, in paragraaf 119 e.v. Na eerst kort stil te staan bij de heersende leer en alle bezwaren die worden opgeworpen tegen het accepteren van een bredere rol voor good faith, komt de eerste aap de mouw uit, of, zo men wil, de vloek de kerk in: “this jurisdiction would appear to be swimming against the tide.” Justice Leggatt – het is opmerkelijk in deze tijden van Euro-scepticism – begint dan met te wijzen op EU-regels die in Engeland reeds wettelijke basis hebben gevonden, zoals de Unfair Terms in Consumer Contracts Regulation 1999, waarin een breder concept van goede trouw is te vinden. Via de reeds hierboven genoemde bronnen uit de VS en Australië, komt hij dan uit bij soortgelijke benaderingen in Schots recht en ontwikkelingen in Canada en Nieuw-Zeeland die in dezelfde richting wijzen. Zijn tussenconclusie is dan in paragraaf 131 dat Engels recht nog niet zover is om (buiten specifieke rechtsgebieden als arbeidsrecht en maatschapsrecht) een algemene regel van goede trouw te aanvaarden, ook niet als default rule. “Nevertheless, there seems to me no difficulty, (…) in implying such a duty in any ordinary commercial contract based on the presumed intention of the parties.” In dat kader beschrijft hij dan twee specifieke implied duties, namelijk de expectation of honesty en de fidelity to the parties’ bargain. Tot slot voert Justice Leggatt een zestal redenen aan om dit ook expliciet te betitelen als een duty of good faith and fair dealing (maar de ruimte ontbreekt om die te bespreken). Zijn eindconclusie liegt er niet om en kan dan ook niet onvermeld blijven. “In the light of these points, I respectfully suggest that the traditional English hostility towards a doctrine of good faith in the performance of contracts, to the extent that it still persists, is misplaced.” De toekomst zal leren of deze uitspraak moet worden gezien als het spreekwoordelijke schaap of als de even spreekwoordelijke zwaluw. Een gedurfde steen in de vijver is de beslissing in elk geval. Coen E. Drion 1. Wigand v Bachmann-Bechtel Brewing Co, 222 NY 272 at 277. 2. Cheshire, Fifoot & Furmston, Law of Contract (15th edition), p. 33. 3. High Court of London (Queen’s Bench Division), 1 February 2013, Yam Seng Pte Limited v International Trade Corporation Limited, [2013] EWHC 111 (QB).

NEDERLANDS JURISTENBLAD – 19-04-2013 – AFL. 16

1029

794

Focus

Een schadefonds voor project X Janet van de Bunt1

Het schadefonds voor project X Haren lijkt op het eerste gezicht te voorzien in een behoefte en weet de obstakels uit het aansprakelijkheidsrecht behendig te ontwijken. Maar bij nadere inspectie levert het te veel nieuwe problemen op. Gevolg is dat het onzeker is of gedupeerden een tegemoetkoming zullen krijgen uit het fonds. Mocht er een tegemoetkoming uit het fonds komen, dan is deze op onrechtvaardige wijze verdeeld. Bovendien heeft het fonds een kleine reikwijdte, zodat de gedupeerde met meer dan alleen zaakschade, of de bedrijven met zaakschade naar andere procedures moeten uitwijken.

1. ‘Waar is dat feestje?’ Na een verjaardagsuitnodiging op Facebook stroomden op 21 september 2012 in de gemeente Haren honderden jonge bezoekers toe in de verwachting een project X feest mee te maken. Het feest is ontaard in rellen en de bezoekers hebben een ware puinhoop achtergelaten. Een supermarkt is geplunderd, lantaarnpalen en verkeersborden zijn beschadigd, tuinen vernield en hulpverleners bekogeld met projectielen. Enkele dagen na de rellen heeft de Minister van Veiligheid en Justitie toegezegd dat de schade verhaald zal worden op de bezoekers.2 Het OM heeft vervolgens telkens aan de rechter gevraagd een bijzondere voorwaarde aan de relschoppers op te leggen, in de vorm van storting van een verplicht bedrag in een nog op te richten schadefonds. Het gaat om een bedrag van € 500 voor volwassenen en € 250 voor minderjarigen.3 Inmiddels zijn 45 daders onherroepelijk veroordeeld tot betaling van in totaal € 17 450. Eind februari 2013 heeft de Minister van Veiligheid en Justitie een regeling publiek gemaakt om dit schadefonds te verwezenlijken:4 de Regeling tegemoetkoming schade openlijke geweldpleging.5 De regeling is met terugwerkende kracht in werking getreden en geldt tot 1 januari 2015. Het schadefonds moet ook voor toekomstige gevallen een oplossing bieden, bijvoorbeeld bij voetbalrellen buiten het stadion, Oud en Nieuw-rellen en inhuldigingen. In deze bijdrage zal ik onderzoeken in hoeverre het schadefonds gedupeerden van openlijk geweld werkelijk baat. Daartoe zal ik de obstakels voor verhaal op de daders in het aansprakelijkheidsrecht schetsen (par. 2), bekijken of het schadefonds voor project X die obstakels laat verdwijnen (par. 3), onderzoeken welke andere problemen zich aandienen (par. 4), om tenslotte een antwoord te geven op de vraag in hoeverre het fonds gedupeerden verhaal biedt voor hun schade (par. 5).

1030


2. Causaliteit in het aansprakelijkheidsrecht problematisch Een gedupeerde van project X Haren zal grote moeite krijgen de schade te verhalen in het aansprakelijkheidsrecht. De gedupeerde kan gebruik maken van verschillende grondslagen: de algemene onrechtmatige daad (art. 6:162 BW) en – voor zover het gaat om daders van veertien of vijftien jaar – de kwalitatieve aansprakelijkheid van ouders (art. 6:169 BW).6 Complicerende factor bij die laatste grondslag is dat de ouders zich kunnen bevrijden van aansprakelijkheid als zij kunnen aantonen dat hen geen verwijt treft dat zij het gedrag niet hebben tegengehouden; met kinderen van die leeftijd, die in Nederland een grote mate van zelfstandigheid genieten, zullen ouders zich eenvoudig kunnen disculperen.7

Juist vanwege de kans op het toebrengen van schade is het groepsgedrag onrechtmatig Waarschijnlijk zal het vereiste van causaal verband van de onrechtmatige daad een probleem vormen. Ook al is vastgesteld dat de dader openlijk geweld heeft gepleegd en schade heeft toegebracht, dan hoeft daarmee nog niet vast te staan dat die dader juist die specifieke schade (zoals de vernielingen in de tuin van een bepaalde gedupeerde) heeft veroorzaakt. Om dit probleem te omzeilen lijkt de gedupeerde als grondslag voor zijn vordering de groepsaansprakelijkheid te kunnen gebruiken (art. 6:166 BW):8 als een van de leden

van een groep de schade toebracht, en de kans op het zo toebrengen van schade de leden van de groep had moeten weerhouden van handelen in groepsverband, is elk lid hoofdelijk aansprakelijk, als het gedrag hem kan worden toegerekend. Zelfs als een dader niet direct aan een specifiek schadegeval kan worden gekoppeld, kan hij aansprakelijk worden gehouden op grond van de bepaling.9 Juist vanwege de kans op het toebrengen van schade is het groepsgedrag onrechtmatig.10 De toepassing van art. 6:166 BW vergt dat de aangesproken persoon met anderen optrekt met een zekere eenheid van tijd en plaats.11 Bij grootschalige rellen is dat geen sine cure, omdat er sprake zal zijn van verschillende groepen op verschillende momenten. In Haren plunderden jonge bezoekers de supermarkt en tegelijkertijd, maar ook eerder en later, renden zij door de tuinen van het dorp. Wie was waar en wanneer? Het is dan ook verre van zeker dat art. 6:166 soelaas biedt. Zo blijft het causaal verband waarschijnlijk aan een vergoeding in het aansprakelijkheidsrecht in de weg staan. In enkele Harense strafzaken hebben gewonde politieagenten die de dader hadden herkend, zich gevoegd met een eis tot schadevergoeding.12 Maar in de meeste zaken bleek het niet mogelijk de schade te herleiden tot een individuele dader, en is de schade afgewezen. Het schadefonds lijkt dus te voorzien in de behoefte van gedupeerden om hun schade vergoed te krijgen.

3. Schadefonds lost problemen op De vraag rijst of dit schadefonds inderdaad tegemoet komt aan de hindernissen die in het aansprakelijkheidsrecht rijzen bij rellen als het project X feest.13 Het schadefonds heeft maar een beperkte reikwijdte: het biedt alleen een tegemoetkoming aan natuurlijke personen, zzp’ers en

eenmansbedrijfjes en richt zich uitsluitend op hun zaakschade.14 Deze gedupeerden kunnen een bedrag voor kosten tot herstel van de schade aan hun eigendommen opvoeren of voor de kosten ter vervanging van hun eigendom als herstel van schade onmogelijk is.15 Een aanvraag is eenvoudig in te dienen bij het schadefonds geweldsmisdrijven, dat een speciaal team heeft opgericht.16

Een gedupeerde had deze deadline zomaar kunnen missen Het schadefonds stelt aan een tegemoetkoming niet al te hoge eisen. Voorwaarden zijn dat de gedupeerde voldoende aannemelijk maakt dat hij schade heeft geleden bij het incident, en dat deze schade niet vergoed wordt door de dader of niet volledig door de eigen verzekering van de gedupeerde gedekt wordt.17 De gedupeerde dient daartoe aangifte te hebben gedaan van de schade en het proces-verbaal bij de aanvraag te voegen.18 Om aan te tonen dat de verzekering de schade niet dekt, moeten de correspondentie met de verzekeraar en kopieën van de verzekeringspolissen worden overgelegd.19 Ook de hoogte van de schade moet voldoende aannemelijk zijn, en door de gedupeerde zoveel mogelijk worden onderbouwd met schriftelijke stukken als offertes voor herstel van de schade. Andere vergoedingen of tegemoetkomingen voor dezelfde schade moet de gedupeerde van zijn schade aftrekken.20 Zo wordt voorkomen dat de gedupeerde twee maal een vergoeding krijgt voor dezelfde schade.

Auteur

regeling is geschreven voor gebeurtenissen

voldaan. In de parlementaire geschiedenis

moetkoming schade openlijk geweld, Stcrt.

1. Mr. drs. J.E. van de Bunt is als gastonder-

waarbij in groepsverband openlijk geweld is

wordt het voorbeeld genoemd van een rel

2013, nr. 5426, p. 4.

zoeker verbonden aan de afdeling burgerlijk

gepleegd, in de zin van art. 141 WvSr, en

waarbij iemand onverwacht een schietwa-

14. Deze categorie gedupeerden wordt als

recht van de Universiteit Leiden en bereidt

waarbij goederen zijn vernield.

pen bij zich heeft en gebruikt, of een

de meest kwetsbare beschouwd die de

een proefschrift voor over schadefondsen.

6. Overigens is een wetsvoorstel aanhangig

samenscholing die uitloopt op zaaksbescha-

schade minder goed zelf kan dragen: zie

Met veel dank aan prof. mr. A.G. Castermans

om van deze kwalitatieve aansprakelijkheid

diging: Parl. Gesch. Boek 6, p. 663.

art. 1 aanhef en onder d van de regeling,

en mr. P.W. den Hollander voor commentaar

een risico-aansprakelijkheid te maken voor

10. Dit volgt uit lid 2 van art. 6:166 BW, tenzij

alsmede de toelichting op dit artikel.

op een eerdere versie van dit artikel.

minderjarigen, zie: Kamerstukken 30 519.

de billijkheid een andere verdeling eist. Zie

15. Zie art. 1 aanhef en onder g van de

Navraag bij het OM Noord-Nederland leert

hierover ook Boonekamp 1990, p. 30-31. In

regeling. Dit is in overeenstemming met de

Noten

dat de gemiddelde leeftijd van de daders

de onderlinge verhouding komt dit ook tot

wijze van vergoeding in het aansprakelijk-

2. Aanhangsel Handelingen II 2012/13, nr.

18-19 jaar was.

uitdrukking, want dan dragen de deelnemers

heidsrecht voor zaakschade: J. Spier e.a.,

4 (Vragen van het lid Marcouch aan Minis-

7. Zie bijvoorbeeld E.F.D. Engelhard, G.E.

aan de groep voor gelijke delen in de schade-

Verbintenissen uit de wet en schadevergoe-

ter van Veiligheid en Justitie over de uit de

van Maanen, Aansprakelijkheid voor scha-

vergoeding bij, los van de vraag in hoeverre

ding, Deventer: Kluwer 2012, p. 256-259.

hand gelopen situatie in de gemeente

de: contractueel en buitencontractueel

hun gedrag tot de schade heeft bijgedragen.

16. Het team ‘schade openlijk geweld’, zo

Haren rond ‘Project X’).

(Mon. NBW A15), Kluwer 2008, p. 62-63.

11. Zie ook Boonekamp 1990, p. 143-150,

blijkt uit art. 2 en de toelichting op dat

3. Vergelijk art. 14c lid 2 aanhef en sub 4

8. Zie recent over groepsaansprakelijkheid:

het gaat dan om de feitelijke vraag of spra-

artikel. Verder blijven de fondsen strikt

WvSr.

N. Peters en M. Goorts, ‘Artikel 6:166 BW:

ke is van één geheel van gedragingen in

gescheiden.

4. Nieuwsbericht ‘Teeven publiceert “Rege-

onbekend maakt onbemind?’, AV&S, 2012,

groepsverband.

17. Vergelijk art. 6 aanhef onder d, art. 7

ling tegemoetkoming schade openlijk

nr. 21; Voorts: R.J.B. Boonekamp, Onrecht-

12. Dit blijkt uit: O. Adang e.a., ‘Er is geen

aanhef en onder a van de regeling.

geweld”’, 6 maart 2013 te raadplegen via:

matige daad in groepsverband volgens

feest. De overheidsreactie op project X

18. Aangifte doen is niet gebonden aan een

www.rijksoverheid.nl/nieuws. De verwachting

NBW (diss. Leiden), Deventer: Kluwer

Haren’. Deelrapport, 2013, p. 175. Te raad-

bepaalde termijn, en kan tegenwoordig

is dat er nog enkele tientallen veroordelingen

1990; Asser-Hartkamp & Sieburgh 6-IV,

plegen via: http://www.rijksoverheid.nl/

zelfs per internet worden gedaan.

zullen volgen in de zaken die in eerste aanleg

2011, nr. 127.

documenten-en-publicaties/rappor-

19. Art. 7 aanhef en onder b van de rege-

of in hoger beroep moeten worden beslist.

9. Het groepsoptreden moet wel een

ten/2013/03/08/er-is-geen-feest-de-over-

ling; toelichting op art. 4 van de regeling.

5. Zie Regeling tegemoetkoming schade

gevaar in het leven hebben geroepen voor

heidsreactie-op-project-x-haren.html.

20. Opnieuw art. 1 aanhef en onder g van

openlijk geweld, Stcrt. 2013, nr. 5426. De

schade zoals die is geleden. Aan die eis lijkt

13. Zie de toelichting bij de Regeling tege-

de regeling.


1031

Focus

Als aan deze voorwaarden is voldaan, wordt de aanvraag gehonoreerd. Dat gaat gemakkelijker dan in het aansprakelijkheidsrecht, waar het causaal verband vereist is tussen onrechtmatige daad van een bepaalde dader en schade. Het causaliteitsvereiste uit het aansprakelijkheidsrecht wordt geëcarteerd. Een koppeling aan de rellen in Haren volstaat, dat wil zeggen dat het voldoende is aangifte te doen en te stellen dat schade is geleden bij de rellen. Maar enkele nieuwe problemen doemen op. Het gaat om de termijnen en de vulling van het fonds, de verdeling

1032


van gelden, en de keuze tussen verschillende procedures voor de gedupeerde.

4. Nieuwe problemen in zicht

4.1. Slechte timing Aan de termijnen van de procedure kleeft een viertal problemen. Ten eerste is onduidelijk voor welke datum een gedupeerde een aanvraag moet indienen. De gedupeerde moet een aanvraag binnen zes maanden na de eerste oplegging van een bijzondere voorwaarde in verband met een incident indienen.21 Maar in de regeling is niet voor-

zien in openbaarmaking van de eerste oplegging tot storting in het fonds. Op de website van het fonds staat sinds 21 maart dat voor 15 april 2013 een aanvraag moet worden ingediend.22 De daaraan ten grondslag liggende uitspraak is niet gepubliceerd. De eerste gepubliceerde uitspraak is van 22 november 2012, en zou een latere termijn voor indiening doen vermoeden.23 Een gedupeerde had deze deadline zomaar kunnen missen. Ten tweede is, gerekend vanaf een incident, een periode van anderhalf à twee jaar nodig voordat het fonds een definitieve uitkering doet. Eerst wordt een beslissing op de aanvraag genomen en pas later wordt het beschikbare bedrag vastgesteld en verdeeld. Op de aanvraag, die zes maanden na de eerste oplegging moet worden gedaan, wordt beslist binnen drie tot zes maanden na de ontvangst van de aanvraag, afhankelijk van het aantal aanvragen.24 Met de beoordeling van de aanvragen uit Haren kan dus vanaf het incident gerekend zomaar meer dan een jaar gemoeid zijn. Vervolgens moet het beschikbare geld nog vastgesteld en verdeeld worden, en dat in twee rondes.25 De vaststelling en verdeling van het beschikbare bedrag in het fonds gebeurt drie maanden na de behandeling van de laatst ontvangen aanvraag.26 Daarmee is de kous niet af; eventuele extra stortingen van daders, nadat het beschikbare bedrag is vastgesteld, worden behandeld als ‘surplus’. Na zes maanden is het tijd voor de laatste fase in de procedure: het surplusbedrag wordt vastgesteld en verdeeld onder degenen met resterende schade. In Haren zal dit op 15 april 2014 of 15 juli 2014 gebeuren, afhankelijk van het aantal aanvragen dat is ingediend.27 De uitkering volgt binnen een maand. Met de totale afwikkeling na een incident is dus anderhalf à twee jaar benodigd, terwijl de voorwaarden voor een tegemoetkoming eenvoudig zijn en de schade ongecompliceerd van aard is. Dat is lang voor een dergelijke voorziening. De vergelijking met het Schadefonds geweldsmisdrijven dringt zich op. Gemiddeld keert dit fonds binnen vijf maanden uit voor letselschade.28 Ten derde moeten de strafzaken geconcentreerd, kort na een incident, behandeld worden om het fonds tijdig te vullen. Daarvoor zal afstemming vereist zijn tussen Openbaar Ministerie en rechtbank. De daders krijgen een vrij lange termijn voor voldoening van de storting. Uit de gepubliceerde rechtspraak blijkt dat een termijn van ruim zeven maanden wordt gegeven.29 Ook de laatste stortingen moeten in het (surplusbedrag van het) schadefonds terechtkomen teneinde de gedupeerden te bereiken.

Ten vierde is de voorgenomen termijn van afwikkeling hoogst onzeker door het bezwaar en beroep dat tegen de beslissing op de aanvraag openstaat.30 Het Schadefonds openlijk geweld is een zelfstandig bestuursorgaan dat besluiten neemt in de zin van art. 1:3 Awb, en daartegen staat bezwaar en beroep open. Totdat in dat bestuursrech-

Deze problemen zouden zomaar aan een vlotte afwikkeling in de weg kunnen staan telijke traject een eindbeslissing is gevallen, kan een definitieve verdeling van het beschikbare bedrag niet goed plaatsvinden. Een afgewezen aanspraak zou alsnog toegewezen kunnen worden, en dat maakt verschil bij de verdeling. Dit leidt op zijn minst tot onzekerheid of de beoogde afwikkelingstermijnen wel behaald kunnen worden. De regeling houdt hier geen rekening mee. Kortom, bij de inrichting van het schadefonds lijkt niet goed nagedacht over deze vier aspecten van de termijnen. Deze problemen zouden zomaar aan een vlotte afwikkeling in de weg kunnen staan. 4.2. Eerlijk delen Ook de verdeelsleutel van het fonds zorgt voor hoofdbreken. In het aansprakelijkheidsrecht is het uitgangspunt van vergoeding bij verdeling van een ontoereikende pot geld de geleden schade, waarbij alle schuldeisers gelijk zijn en een verdeling naar rato van de geleden schade wordt gemaakt.31 Gedupeerden krijgen elk eenzelfde percentage van de schade vergoed, de breuk van de door de individuele gedupeerde geleden schade en de totale geclaimde schade. De verdeling van het schadefonds lijkt daarentegen geïnspireerd op het sociale zekerheidsrecht, waar het uitgangspunt gelijke bedragen voor iedereen is.32 Art. 9 lid 1 van de regeling bepaalt: Indien het team schade openlijk geweld een aanvraag heeft toegewezen, zal het de hoogte van het toe te kennen bedrag aan de betreffende gedupeerde bepalen door het beschikbare bedrag te delen door het totaal aantal toegewezen aanvragen. En lid 2: De hoogte van het toe te kennen bedrag zal in elk geval de hoogte van het schadebedrag van de gedupeerde niet

21. Het had voor de hand gelegen aan te

moet.

vindt plaats binnen zes maanden op basis

november 2012, LJN BY3915.

knopen bij een onherroepelijke veroorde-

23. Het gaat om Gerechtshof Leeuwarden

van de verwachting dat er meer dan 50

30. Zie art. 2 Regeling tegemoetkoming

ling, want pas daarna is er uitzicht op een

22 november 2012, LJN BY3915.

aanvragen binnenkomen + drie maanden

schade openlijk geweld jo. art. 8 Wet scha-

storting in het fonds. Voordat een uitspraak

24. Wanneer er meer dan vijftig aanvragen

voor de vaststelling en verdeling = 15 janu-

defonds geweldsmisdrijven.

in kracht van gewijsde gaat, dient een ter-

binnenkomen wordt deze termijn verlengd

ari 2014.

31. Dit is het beginsel van paritas credito-

mijn van veertien dagen te zijn verstreken,

tot zes maanden, vergelijk art. 5 van de

27. Vergelijk art. 11 van de regeling. 15

rum, neergelegd in art. 3:277 BW.

vergelijk art. 408 WvSv voor hoger beroep

regeling. In Haren komt deze termijn afhan-

januari 2014 + zes maanden = 15 juli 2014.

32. Natuurlijk zijn hier uitzonderingen op te

en art. 432 WvSv voor cassatie. Vergelijk

kelijk van het aantal aanvragen uit op 15

28. Zie de website van het schadefonds

vinden, zoals loondervingsuitkeringen, maar

ook de Algemene termijnenwet.

juli 2013 of 15 oktober 2013.

geweldsmisdrijven: https://schadefonds.nl/

de bijstandsuitkering, de kinderbijslag en de

22. Zie de website: https://schadefonds.nl/

25. Art. 10 van de regeling.

alles-over-de-uitkering/over-de-uitkering-a-

AOW bijvoorbeeld zijn van gelijke hoogte,

over-schadefonds/actueel/176-schade-

26. Zie art. 8 en 9 van de regeling. Uit-

aanvraagprocedure/aanvraagprocedure.

en kennen daarnaast enige differentiatie op

fonds-voor-gedupeerden-haren-komt-tege-

gaand van 15 april 2013: de behandeling

29. Vergelijk Gerechtshof Leeuwarden 22

basis van behoefte.


1033

Focus

overschrijden. Elke gedupeerde krijgt dus in beginsel hetzelfde bedrag uit het fonds ongeacht de werkelijke geleden schade, tenzij dit leidt tot overschrijding van de geleden schade van een gedupeerde.33 Bij elke overschrijding van geleden schade wordt het bedrag weer herverdeeld. In deze complexe berekeningswijze worden de ‘kleine’ schadegevallen bevoordeeld, nu hiervan procentueel meer vergoed zal worden. De nabetalingen die tot zes maanden later binnenkomen, komen terecht in de surplus-pot. Dan volgt eenzelfde verdeling in gelijke bedragen als voor het oorspronkelijke bedrag.34 Naar het waarom van deze keuzes is het gissen. Het voordeel van de eenvoud van de toekenning van een vast bedrag wordt mogelijk tenietgedaan door de invloed van de ‘werkelijke schade’. Het nadeel is erin gelegen dat de kleinere schadegevallen worden bevoordeeld: daar is eerder sprake van volledige schadevergoeding. 4.3. Onzekere vulling De vulling van het fonds is onzeker. Deze is maar liefst afhankelijk van drie factoren: – de beslissing van het Openbaar Ministerie om tot vervolging over te gaan (opportuniteitsbeginsel); – de beslissing van de rechter om de bijzondere voorwaarde toe te kennen van een bepaalde omvang; – de beslissing van de dader om storting te verkiezen boven een boete. In de wet zijn de volgende randvoorwaarden neergelegd, die de rechter daarbij tot uitgangspunt zal moeten nemen.35 Het bedrag dat moet worden gestort bij wijze van bijzondere voorwaarde mag niet hoger zijn dan de geldboete die ten hoogste voor het strafbare feit kan worden opgelegd.36 Voor het delict waar het fonds voor is opgericht, openlijke geweldpleging in vereniging, geldt een maximale boete van € 19 500.37 Voor Haren zijn de rechters ruimschoots onder die maximale boete gebleven: voor meerderjarige daders is een storting van € 500 en voor minderjarige daders van € 250 als bijzondere voorwaarde opgelegd. Bij de vaststelling van de hoogte moet de rechter rekening houden met de draagkracht van de dader, zo volgt uit de wet.38 Uit het tot nu toe enige gepubliceerde arrest blijkt daar niet van. Wellicht hebben de raadsheren daartoe geen aanleiding gezien omdat het over bescheiden bedragen ging.

De storting in het fonds is niet afdwingbaar De storting in het fonds is niet afdwingbaar. Uit de zaak van het Hof Leeuwarden blijkt dat de dader een geldboete van € 600 moet betalen, als de bijzondere voorwaarde niet wordt nageleefd.39 Die voorwaarde houdt in dat uiterlijk op 1 juli 2013 € 500 wordt gestort ten behoeve van het schadefonds. Als de dader besluit niet te betalen aan het schadefonds, zal het Centraal Justitieel Incasso

1034


Bureau die geldboete van € 600 gaan innen.40 Maar die geldboete komt niet ten goede aan de gedupeerden.41 Of de som van € 17 450 die inmiddels is opgelegd voor project X Haren ook daadwerkelijk terechtkomt in het fonds is dan ook volkomen ongewis. Een andere keuze voor de vulling van het fonds was mogelijk geweest, denk aan een voorschotfonds gefinancierd door het rijk – op basis van de te verwachten stortingen. Het schadefonds voor project X Haren zal, als alle daders betalen, maximaal € 30 000 in kas krijgen. In verhouding tot de kosten van het voorschotfonds voor gedupeerden van gewelds- en zedenmisdrijven in het kader van de Wet versterking positie slachtoffer is dit een te verwaarlozen bedrag.42 Daarvoor is € 1,2 tot € 5 miljoen per jaar uitgetrokken. 4.4. Kiezen tussen procedures Wordt het met de komst van het schadefonds gemakkelijker voor de gedupeerde? Het wordt lastig kiezen welke procedure te beginnen en wanneer deze moet worden ingestoken. Het schadefonds kent veel onzekerheden en vergoedt alleen zaakschade. Als een gedupeerde zijn kansen op het krijgen van een vergoeding wil spreiden of ook letselschade of vermogensschade heeft, zal hij naast het fonds ook andere wegen moeten bewandelen. Dat is een extra belasting voor de gedupeerde, en bovendien is de verhouding tussen de (mogelijke) aanspraken niet duidelijk. Stel, hij kiest ervoor een civiele vordering in te stellen. Voor een individuele gedupeerde zal de aanspraak uit het schadefonds een vermindering van de schade kunnen bewerkstelligen. Dit betekent dat de rechter voordeelstoerekening zou kunnen toepassen.43 Maar vooralsnog is met name de hoogte van de aanspraak zo onzeker, zo zagen we, vanwege de vulling van het fonds en het aantal gedupeerden dat daar een beroep op zal doen, dat het niet waarschijnlijk is dat de rechter die aanspraak verdisconteert bij het bepalen van de schade die moet worden betaald. Het schadefonds voorziet voor de situatie van een dubbele aanspraak in een verplichting tot terugbetaling van (een gedeelte) van de tegemoetkoming aan het fonds voor het geval een dubbele aanspraak bestaat.44 Daarnaast kan een gedupeerde het permanente schadefonds voor geweldsmisdrijven aanschrijven. Daar kan hij een beroep op doen bij ernstig letsel als gevolg van een geweldsmisdrijf; de geweldplegingen tijdens project X in Haren zullen hier ook onder vallen.45 De vergoedingen bedragen ten hoogste € 10 000 voor materiële schade en € 25 000 voor immateriële schade. Van samenloop tussen vergoedingen zal niet snel sprake zijn, omdat het fonds alleen materiële schade vergoedt als direct gevolg van het letsel.46 Voor de zekerheid zou de gedupeerde uit Haren met zaakschade en letselschade dus drie procedures moeten beginnen: een aanvraag indienen bij de twee schadefondsen en een civiele vordering instellen.

5. Schadefonds maakt verwachtingen niet waar Het schadefonds voor project X Haren lijkt op het eerste gezicht te voorzien in een behoefte en weet de obstakels uit het aansprakelijkheidsrecht behendig te ont-

wijken. Maar bij nadere inspectie levert het te veel nieuwe problemen op. Gevolg is dat het onzeker is of gedupeerden een tegemoetkoming zullen krijgen uit het fonds. Mocht er een tegemoetkoming uit het fonds komen, dan is deze op onrechtvaardige wijze verdeeld. Voor de verdeling in gelijke bedragen voor de gedupeerden uit het fonds is geen reden te vinden. Een verdeling van het fonds, ervan uitgaand dat er onvoldoende geld is om de gedupeerden te voldoen, kan even goed pro rata plaatsvinden. De minister heeft verwachtingen gewekt met de oprichting van het schadefonds, maar die worden niet waargemaakt. De gedupeerde kan niet rekenen op een tegemoetkoming van enige omvang. Bovendien heeft het fonds een kleine reikwijdte, zodat de gedupeerde met meer dan alleen zaakschade, of de bedrijven met zaak-

schade naar andere procedures moeten uitwijken. Het indienen van een aanvraag bij het fonds lijkt slechts een extra belasting van de gedupeerde. Zal de gedupeerde de moeite nemen een aanvraag in te dienen? Het zal me daarom benieuwen of de regeling die tot 1 januari 2015 in werking is, na de evaluatie in deze vorm zal worden gecontinueerd. Om van het fonds een succes te maken zou de verdeling tenminste moeten worden gewijzigd in een verdeling pro rata van de schade, moet wettelijk worden vastgelegd dat het CJIB de bevoegdheid heeft stortingen te innen in de zin van art. 14c lid 2 WvSr, en zouden de termijnen van uitbetaling flink moeten worden bekort door de minister het schadefonds te laten voorfinancieren. Het risico, dat het rijk er een paar duizend euro bij inschiet, moet de minister dan maar voor lief nemen.

33. Art. 9 lid 1 en 2 van de regeling.

36. De oprichting van een speciaal fonds

tenuitvoerlegging geldboeten. Voor het

een strafrechtelijke boete, of meer als een

34. Art. 11 en 12 van de regeling, met dien

voor de gedupeerden van Project X Haren

geval de geldboete ook niet wordt betaald,

civielrechtelijke schadevergoeding.

verstande dat bedragen minder dan € 25

past in de geest van het tweede deel van de

is vervangende hechtenis opgelegd.

44. Art. 14 van de regeling. Dit geld kan

niet worden uitgekeerd.

bepaling, maar is niet voorzien in de wets-

41. Het schadefonds wordt dus gevuld door

eventueel ten goede komen aan gedupeer-

35. De wet bepaalt dat de rechter de dader

geschiedenis. Daar wordt wel opgemerkt

de oplegging van een maatregel als bijzon-

den van een volgend incident, vergelijk art.

als bijzondere voorwaarde kan opleggen

dat er een relatie zal zijn tussen het delict en

dere voorwaarde bij een voorwaardelijk

13 lid 2 van de regeling.

een bedrag te storten ‘in het schadefonds

de instelling die het geld krijgt van de

strafdeel, te weten de storting in het scha-

45. Zie de Wet schadefonds geweldsmisdrij-

geweldsmisdrijven of ten gunste van een

dader. Zie Kamerstukken II 1989/1990,

defonds.

ven.

instelling die zich ten doel stelt de belangen

21 345, nr. 3, p. 21 (MvT).

42. Zie Uitvoeringsbesluit voorschot scha-

46. Eventueel valt te denken aan bescha-

van slachtoffers van strafbare feiten te

37. Een geldboete van de vierde categorie

devergoedingsmaatregel, Stb. 2010, 311 en

digde kleding. Art. 8 van de Wet schade-

behartigen’. Zie art. 14c lid 2 aanhef en

zo blijkt uit art. 141 jo. art. 23 WvSr.

de bijbehorende toelichting, p. 8.

fonds geweldsmisdrijven bepaalt dat met

onder sub 4 WvSr. Dit artikel is laatstelijk

38. Vergelijk art. 14c lid 4 jo. art. 24 WvSr.

43. Vergelijk art. 6:100 BW. In het theoreti-

overige vergoedingen rekening wordt

gewijzigd bij Wet van 17 november 2011,

39. Gerechtshof Leeuwarden 22 november

sche geval dat alle schade op de daders

gehouden. Als deze onredelijk lang op zich

Stb. 2011, 545, i.w.tr. 1 april 2012, maar

2012, LJN BY3915.

later alsnog zou kunnen worden verhaald,

laten wachten, kan het schadefonds

heeft voor deze voorwaarde geen wijzigin-

40. Het CJIB heeft niet de bevoegdheid de

en de onderlinge schadeplichtigheid van de

geweldsmisdrijven een voorschot geven op

gen met zich gebracht. Zie bijvoorbeeld:

aan het schadefonds te betalen geldsom te

daders zou moeten worden bepaald, is ook

die vergoedingen.

Noyon/Langemeijer & Remmelink, Art 14c

innen, zie voor deze bevoegdheid inzake

interessant de vraag of de storting in het

WvSr, aant. 6 (J. Fokkens).

geldboeten: art. 572 lid 2 WvSv jo. Besluit

schadefonds moet worden beschouwd als


1035

795

Focus

Strafrechtelijke handhaving van pandbelening Kritische opmerkingen naar aanleiding van de geplande wetswijziging Clara olde Heuvel1

Al jaren worden de hoge rentes en moeilijk naleefbare voorwaarden die pandhuizen hanteren bekritiseerd. Pandbeleners betalen hun lening bij een pandhuis vaak drievoudig terug. Verschillende pogingen tot het wijzigen van de regelgeving hebben geen effect gesorteerd. Het nieuwe wetsvoorstel over pandbelening is zeer te verwelkomen. Maar ook met deze regelgeving liggen schendingen op de loer. Rechtspraak uit de negentiende eeuw laat zien dat pandhuizen zeer creatief waren in het bedenken van een constructie die de bestaande regelgeving omzeilde. Waarom is voor de handhaving van de regelgeving voor pandbeleningen toch weer gekozen voor het privaat- en bestuursrecht en niet voor het strafrecht?

1. Inleiding Binnen korte tijd zal de Pandhuiswet – die ruim honderd jaar bestaansrecht heeft gehad – op de schop gaan. Aangezien de wet van 1910 sterk verouderd is, praktisch gezien geen betekenis meer heeft en klanten van pandhuizen niet naar behoren beschermd worden is een nieuw wetsvoorstel gecreëerd.2 De nieuwe regelgeving betreffende pandbeleningen zal in Boek 7 Titel 2D van het Burgerlijk Wetboek (BW), tussen de velerlei andere consumentenrechtelijke regels, worden opgenomen.3 Consumentenrechtelijke bescherming zal voorop komen te staan en de voorwaarden waaraan een pandbeleningsovereenkomst dient te voldoen, zullen worden verscherpt. De nieuwe regelgeving zal van toepassing zijn op iedere beleensom. Tevens zullen alle verschillende juridische vormen van pandbelening onder de wet vallen, opdat de regelgeving niet ontweken kan worden. Ook krijgen pandhuizen een informatieverplichting jegens consumenten en dient de pandbeleningsovereenkomst duidelijk en begrijpelijk te zijn geformuleerd, ingevolge art. 6:231 BW. Verder heeft de

regering in de planning dat de beleentermijn wordt verhoogd naar minstens twee maanden. Er komt een maximaal renteplafond per kalendermaand (art. 7:137 jo. 7:131 BW), welke stapsgewijs binnen twee jaar van 9% naar 4,5% wordt gebracht en er mogen geen additionele taxatie- of administratiekosten meer worden berekend door het pandhuis. De handhaving van de regelgeving uit Boek 7 Titel 2D zal via bestuursrechtelijke en/of privaatrechtelijke weg plaatsvinden. Het kabinet heeft niet gekozen voor het strafrecht en dat is mijns inziens een grote vergissing. In het geval dat een dwangsom niet werkt is er geen ander instrument beschikbaar welk het immorele gedrag van pandhuizen sanctioneert. In dit artikel zal ik beargumenteren waarom voor het strafrecht gekozen had moeten worden. Het uitlenen van geld met hoge rente wordt al eeuwenlang bekritiseerd en veel mensen zijn zich er niet van bewust dat minder bedeelde huishoudens naar een pandhuis gaan, omdat zij geen toegang hebben tot krediet bij een bank. De kredietwaardigheid van deze huishoudens wordt namelijk getoetst door de financiële

Het kabinet heeft niet gekozen voor het strafrecht en dat is mijns inziens een grote vergissing 1036


instelling die geregistreerd staat bij het Bureau Krediet Registratie4 (BKR). In het navolgende ga ik in op: verpanding en de misstanden bij pandjeshuizen (par. 2), de toekomstige handhavingsinstrumenten (par. 3) en het strafrecht en pandhuizen in historisch en huidig perspectief bezien (par. 4). Aan het eind volgt een conclusie.

2. De pandbelening en haar praktische problemen Verpanding van goederen houdt in dat een pandbelener met zijn/haar roerende zaak (bijvoorbeeld sieraad of keukenapparatuur) naar een pandhuis gaat. Het pandhuis schat de waarde in van het goed en leent een bepaald bedrag (beleensom) uit aan de consument. Binnen een afgesproken termijn kan de pandbelener zijn zaak weer ophalen en wordt de zaak teruggeven als terugbetaling van de beleensom (inclusief rente) geschiedt. Indien de consument de zaak niet komt ophalen staat het, het pandhuis vrij het goed openbaar te verkopen. De gesignaleerde praktische problemen bij pandbeleningen zijn talrijk (zie onderzoek Research en Beleid en IOO5) en de extremen worden hieronder beschreven. Het rentevraagstuk is een steeds terugkerend thema. Dat het rentevraagstuk steeds terugkeert is niet vreemd als men ziet dat terugkoopwinkels maandelijks gemiddeld tussen de 5% en 20% van de beleensom aan rente in rekening brengen.6 Geregeld worden aanvullende administratie- of opslagkosten nog eens bovenop de rente in rekening gebracht.7 In de Pandhuiswet 1910 is geen enkel maximum aan de hoogte van de ‘pandbeleningsvergoeding’ gesteld, waardoor pandbeleners in dit opzicht überhaupt geen bescherming genieten.8 En de vraag is of het nieuwe renteplafond niet nog steeds hoog is. Het wetsvoorstel regelt dat de maandelijkse rente bij algemene maatregel van bestuur zal worden geregeld. Na in werking treden zal een maximale pandbeleningsvergoeding van 9% op maandbasis worden gehanteerd. Het tweede jaar zal de rente 4,5% op maandbasis zijn.9 Een ander heikel punt is de beleentermijn en de mogelijkheid tot verlenging van deze.10 Het merendeel van de pandhuizen kent een beleentermijn van één maand, maar een aantal pandhuizen kent een termijn van 28 dagen!11 Deze beleentermijn kan veelal slechts eenmaal verlengd worden. Dit leidt doorgaans tot de verkoop van de beleende goederen,

omdat met het bij elkaar sprokkelen van het geleende bedrag en het ophalen van de zaak toch meer tijd gepaard gaat.12 Bovendien biedt de Pandhuiswet van 1910 praktisch gezien geen bescherming, omdat klanten die goederen boven de € 11,34 belenen zich niet op de wet kunnen beroepen. Gelet op bovengenoemde knelpunten en mede gezien het feit dat aan het consumentenkrediet wél regels worden gesteld (art. 34-36 Wet op het consumentenkrediet)13 en dat art. 4:35 van de Wet op het financieel toezicht ook bescherming biedt aan consumenten,14 is voor nieuwe regelgeving gekozen.15 Op welke manier de nieuwe regelgeving gehandhaafd zal worden, komt in de volgende paragraaf aan de orde.

3. Handhaving De nieuwe regeling van pandbelening zal een plaats krijgen tussen de bijzondere overeenkomsten in Boek 7 van het BW.16 Regels van (Europees) consumentenrecht en algemeen verbintenissenrecht geven privaatrechtelijke grenzen aan deze overeenkomsten, vaak – maar niet altijd – van dwingendrechtelijke aard. Bovendien zal de regeling bestuursrechtelijk worden gehandhaafd en zal de consumentenautoriteit toezichthouder zijn. Titel 2D gaat deel uitmaken van onderdeel B van de bijlage van de Wet handhaving consumentenbescherming.17 De handhaving is als volgt gedacht. Indien een voorschrift uit onderdeel B van de bijlage wordt overtreden – als de eigenaar van het pandhuis zich bijvoorbeeld niet aan de minimale beleentermijn van twee maanden houdt, maar het geld eerder terugvordert (7:135 BW18) – zal door de Afdeling Toezicht van de consumentenautoriteit eerst onderzoek worden gedaan naar de feiten, vervolgens een rapport worden opgemaakt en uiteindelijk een sanctie worden voorgesteld door de juridische dienst.19 De consumentenautoriteit beschikt over drie bestuursrechtelijke handhavingsinstrumenten. Zij kan een last onder dwangsom opleggen, een bestuurlijke boete opleggen (art. 2.9 Whc) of haar beschikking openbaar maken (art. 2.23 Whc). De bestuurlijke boete is de onvoorwaardelijke verplichting tot betaling van een geldsom, en kan op grond van de Whc ten hoogste € 78 000 zijn.20 De last onder dwangsom is een herstelsanctie welke de te nemen herstelmaatregelen omschrijft en tevens de

Auteur

een regeling van de overeenkomst van

Research en Beleid).

3, p. 4.

1. Mr. C. olde Heuvel studeerde Nederlands

pandbelening gesloten door consumenten;

6. Onderzoek Research en Beleid, p. 31;

15. Kamerstukken II 2011/12, 33 334, nr.

Recht aan de Universiteit Utrecht en is

Titel 7.2A omvat de Consumentenkredieto-

Volkskrant 13 oktober 2012, p. 30.

3, p. 4.

thans werkzaam als jurist bij Anker & Anker

vereenkomsten.

7. Onderzoek Research en Beleid, p. 31.


Strafrechtadvocaten. Dit artikel is gebaseerd

4. Dit bureau informeert financiële instellin-

8. Kamerstukken II 2011/12, 33 334, nr. 3,

3, p. 9 en 10.

op haar onderzoek voor een programma

gen over welke kredieten de mensen de

p. 3.


van de Koninklijke Nederlandse Akademie

afgelopen vijf jaar hebben of hebben gehad

9. Kamerstukken II 2011/12, 33 334, nr. 3,

3, p. 9 en 10 jo. art. 2.7 Wet Handhaving

van Wetenschappen onder begeleiding van

http://www.bkr.nl/Consumenten/Wat-

p. 7.

Consumentenbescherming (Whc).

prof. dr. J.P.B. Jonker, dr. O.C. Gelderblom

doet-BKR/.

10. Onderzoek Research en Beleid, p. 39 en

18. Art. 135 wordt toegevoegd aan Boek 7

en dr. mr. J.M. Milo.

5. L.S. de Ruig, C.M. van Ommeren en A.

40.

en valt onder Titel 2D.

Vennekens, ‘Pandhuizen in Nederland,

11. Onderzoek Research en Beleid, p. 30.


Noten

Onderzoek naar markt en maximale ver-


3, p. 10.

2. Kamerstukken II 2011/12, 33 334, nr. 2.

goeding voor belening’, Eindrapport, een

3, p. 3.

20. Art. 2.15 Whc jo. art. 23 Wetboek van

3. Na Titel 2A van Boek 7 BW ingevoegd bij

onderzoek in opdracht van Ministerie van


Strafrecht, jo. 5:40 Awb.

de Wet van 19 mei 2011, Stb. 2011, 246

Financiën, Projectnummer: B3558/E0091,

3, p. 3.

wordt een nieuwe titel 2D opgenomen met

Zoetermeer, 2 juni 2009 (hierna: Onderzoek



1037

Focus

Waiting for the pawn-shop to open - a New York street scene. © CORBIS

betaling van een geldsom omvat ingeval de last niet of niet tijdig wordt uitgevoerd.21 Het gevolg van het van toepassing verklaren van de Awb op de Whc is dat de rechtsbescherming uit de Awb van toepassing is. Aldus dient de consumentenautoriteit de overtreder te wijzen op de mogelijkheid bezwaar te maken tegen de bestuurlijke sanctie. Over de gronden van het bezwaar oordeelt de consumentenautoriteit in eerste instantie. Desgewenst kan de overtreder in beroep bij de bestuursrechter en in hoger beroep bij de Raad van State. Afgezien van het publiekrecht hebben de individuele partijen in geval van een geschil de mogelijkheid zich tot de civiele rechter te wenden.22 De nieuwe regelgeving aangaande pandbeleningen verklaart dat de Wet op het Financieel Toezicht (Wft) niet van toepassing is op pandbeleningen, omdat er geen sprake zou zijn van een ‘krediet’ in de zin van art. 1:1 van de Wft, nu een pandbelening niet leidt tot een restschuld en het pandhuis de eventuele verliezen draagt.23 Er wordt met geen woord gerept over het strafrecht. In de volgende paragraaf zal duidelijk worden dat het een misslag is de

1038


Wft niet van toepassing te verklaren en uitsluitend voor het bestuurs- en privaatrecht te opteren.

4. De pandhuizen en het strafrecht in historisch en huidig perspectief bezien Ofschoon het ultimum-remedium beginsel vergt dat het strafrecht als laatste redmiddel dient te worden gebruikt en de wetgever eerst andere wegen dient te bewandelen (denk aan het bestuurs- of het privaatrecht) is het bij de pandbelening van belang dat publiekrechtelijk wordt gehandhaafd. Uit de gevoerde discussie in het WPNR over toezicht blijkt dat er recentelijk veel te doen is betreffende privaatrechtelijk of publiekrechtelijk handhaven, waar bij publiekrechtelijk handhaven weer een keuze gemaakt kan worden tussen het bestuursrecht of het strafrecht.24 Het informeel reguleren van toezicht is moeilijk, omdat er veelal meerdere partijen bij een overtreding betrokken zijn en de eventuele begane overtredingen altijd wel geformaliseerd zijn in een wet of regeling.25 Op het moment dat grote belangen op het spel staan is snel sprake van formalisering en publiekrechtelijke handhaving.26

Centraal toezicht zorgt ervoor dat regels uniform worden uitgelegd en onduidelijkheden worden voorkomen. In het verleden heeft men getracht via een andere constructie van pandbelening de wetgeving omtrent het verbod op het houden van pandhuizen te omzeilen. 4.1 De geschiedenis van pandhuizen in vogelvlucht Pandhuizen kennen een lange geschiedenis. In de veertiende eeuw werd door een graaf octrooi verleend ‘om in eene bepaalde stad tafel of lombard te houden’, oftewel om geld uit te lenen aan de meer behoeftigen van de samenleving.27 In 1578 werd door de Staten van Holland en Zeeland aan het verlenen van octrooien een einde gemaakt om op te kunnen treden tegen – destijds al bestaande – woekerpraktijken. Banken van Leening werden ten behoeve van de armen opgericht en stonden onder stedelijk toezicht. Echter, het bestaan van de Banken van Leening zorgde ook voor pandhuizen, die doorgaans misbruik maakten van de sociaal zwakkeren. De invoering van de Wet Pluviôse28 in 1800 beoogde een eind te maken aan de vrijheid een pandhuis op te richten.29

Woekerrentes dienden bestreden te worden en armen mochten niet langer de dupe zijn van de malafide praktijken van pandjesbazen Woekerrentes dienden bestreden te worden en armen mochten niet langer de dupe zijn van de malafide praktijken van pandjesbazen. Het probleem van uitbuiting – usury – van de armere klasse kon worden opgelost door een verbod op pandhuizen c.q. verpanding van goederen te creëren en het houden van een pandjeshuis zonder ver-

gunning te criminaliseren. Art. 1 van de Wet Pluviôse bepaalde dan ook: ‘Aucune maison de prêt sur nantissement, ne pourra être établie qu’au profit des pauvres et avec l’autorisation du Gouvernement.’30 Daarnaast werd het houden van een pandhuis krachtens art. 411 van de Code Pénal strafbaar en werden de Banken van Leening wederom onder rechtstreeks toezicht van het centraal bestuur geplaatst.31 Toestemming voor het oprichten van een Bank van Leening werd uitsluitend verleend als de instellingen zouden werken ten gunste van de armen (au profit des pauvres).32 Voor particulieren werd het derhalve onmogelijk gemaakt een Bank van Leening (lees: pandhuis) te bedrijven.33 Het bestaan van deze twee wetten zorgde voor onduidelijkheid over de verbods- en strafbepalingen en ondanks het feit dat pandhuizen een halt toegeroepen werd bleven minder bedeelden hun toevlucht zoeken bij de pandjeshuizen. Veroordelingen volgden desalniettemin en rechters uitten afkeuring tegen de ‘ongeoorloofde hoge interest’ die werd geëist en stelden dat sprake was van woeker.34 De straffen bij de veroordelingen varieerden van één maand tot drie maanden gevangenisstraf gecombineerd met een geldboete. De regelgeving weerhield de houders van pandhuizen er niet van hun praktijken voort te zetten. Zij ontwikkelden zelfs een nieuw principe om de Code Pénal en Wet Pluviôse te kunnen omzeilen. In een zaak die in 1857 bij de Hoge Raad diende ging het er om dat de houder van een pandhuis die vervolgd werd voor het niet hebben van een vergunning betoogde dat geen sprake zou zijn van het belenen van goederen, maar dat het een overeenkomst van ‘koop en wederinkoop’ betrof. Met dat argument werd echter korte metten gemaakt en de HR stelde dat gekeken dient te worden naar de feitelijke situatie en niet naar de benaming die partijen aan de overeenkomst geven.35 Enkele auteurs prefereerden echter, net als de pandhuishouders, de simulatievorm: ‘Wanneer iemand eene handeling wil verrigten, die op zich zelve geoorloofd is, dan kan hij haar gieten in welken vorm hij verkiest.’36 Art. 411 was volgens Van Citters juridisch gezien niet van toepassing op de ‘huizen van verkoop met recht op wederinkoop’.37 Vanaf 1857 wordt tevergeefs door pandhuizen steeds weer het zojuist genoemde argument genoemd.38

21. Art. 5:9 onder a Awb.

28. Franse Wet 16 Pluviôse van 1804.

december 1839, 61-3; Rb. Leeuwarden 27

HR 14 mei 1856, WvhR 1857, 1873-2.


29. Franse Wet 16 Pluviôse van 1804.

januari 1844, WvhR 1844, 488-3; Zie ook

36. M.S. Pols, Commentaar op J.A. Levy De

3, p. 10.

30. ‘Een Bank van Leening kan alleen wor-

Berigten ’s Gravenhage, den 7 october,

in den handel gebruikelijke beleenings- en


den opgericht ten gunste van de armen en

WvhR 1848, 954-4 en Rb. ‘s-Gravenhage

prolongatie-contracten, ’s-Gravenhage:

3, p. 9.

enkel met toestemming van de regering’.

20 september 1848, WvhR 1848, 949-4;

Gebr. Belinfante 1860, Themis 1860, p. 521.

24. A. Hammerstein, ‘Wat is toezicht

31. Citters 1886, p. 21.

Berigten ’s Gravenhage, den 14 April,

37. Citters 1886, p. 36.

waard?’, WPNR 2012, 6937; H.J. Van den

32. Citters 1886, p. 23-24.

WvhR 1841, 173-4.

38. De Rb. Deventer kwam tot de conclusie

Noort, ‘Toezicht en handhaving door het

33. Article 3: Les contrevenans seront

35. ‘(…) voor de toepassing van art. 411

dat het beding van koop met wederinkoop

BFT’, WPNR 2012, 6955.

poursuivis devant les tribunaux de police

Strafregt, de aanwezigheid van een leenhuis

als voorwendsel was gebruikt en dat er in


correctionnelle, et condamnés, au profit des

op pand of zekerheid, zonder wettige ver-

werkelijkheid sprake was van belening op

waard?’, WPNR 2012, 6937; H.J. Van den

pauvres, à une amende payable par corps,

gunning, onder anderen behoort beoor-

pand met hoge rente, Rb. Deventer 24 juli

Noort, ‘Toezicht en handhaving door het

qui ne pourra être au-dessous de 500

deeld te worden naar de menigvuldigheid

1869, WvhR 1869, 3133-3/4; Men diende

BFT’, WPNR 2012, 6955.

francs, ni au-dessus de 3000 francs. Ver-

der gesloten beleeningen, het bedrag der

te kijken naar de ‘aard der handelingen’,


taald: diegene die handelt in strijd met de

op goederen gegeven gelden en de meer-

Rb. Arnhem 11 november 1884, WvhR

waard?’, WPNR 2012, 6937, p. 6.

Wet Pluviôse zal worden vervolgd en ver-

dere of mindere tijdsruimte, waarin de

1884, 5146-3 (bevestigd door Gerechtshof

27. L.J. Rietema, ‘Taeffels van Leeninge in

oordeeld tot een boete niet lager dan 500

handelingen hebben plaats gehad, het

Arnhem op 27 december 1884); Citters

Overijssel (1550-1800)’, Overijsselse Histo-

francs en niet hoger dan 3000 francs.

al – dan niet bestaan eener wettige vergun-

1886, p. 36-37.

rische Bijdragen, 1978, p. 59-100.

34. Weekblad van het Regt (WvhR), 16

ning en dergelijke omstandigheden meer’,


1039

Focus

Het creëren van de nieuwe constructie en het daadwerkelijk oprichten van ‘huizen van verkoop met recht op wederinkoop’ leidden tot de vraag of armen beschermd moesten worden tegen misbruik (verpanding en hoge rentes) of dat zij de vrijheid dienden te hebben overeenkomsten te sluiten als koop en verkoop met beding van wederinkoop – ook al waren dit constructies die gericht waren op het ontwijken van de regelgeving betreffende verpanding. Er werd ruim baan gemaakt voor pandjesbazen om woekerwinsten te bedingen over de ruggen van armen.39 Niettemin verkoos de onvermogende een pandhuis boven een Bank van Leening, omdat het uitgekeerde bedrag dat per pand werd verstrekt bij een pandhuis hoger lag dan bij een Bank van Leening en omdat pandhuizen beter bereikbaar waren dan Banken van Leening.40 De hoogte van de rente moeide de clientèle van pandhuizen niet.41 In 1886 kwam het echter tot een omslagpunt, aangezien het Gerechtshof Amsterdam het vervolgde pandhuis vrijspreekt, hoewel er sprake was van verpanding. Niet is bewezen dat ‘de in deze geslotene overeenkomsten van koop en verkoop met recht van wederinkoop bedekte beleeningen zouden zijn, en dus, niet het bewijs geleverd zijnde van hetgeen den beklaagde is ten laste gelegd’.42 Het Hof stelt onder meer dat de overeenkomsten duidelijk de bepalingen in het BW omtrent koop en wederinkoop raken en dat de rentebetalingen hier niets aan afdoen.43 Men mag niet afwijken van de bewoordingen van een overeenkomst, zeker niet als dit in een strafzaak ten nadele van de beklaagde zou zijn. Het hof laat dienovereenkomstig de huizen van verkoop met recht tot wederinkoop buiten de werkingssfeer van het strafrecht, door ze als sui generis (enig in hun soort) te behandelen. Het Hof brengt niet alleen een privaatrechtelijk en strafrechtelijk principe bijeen om tot een vrijspraak van beklaagde te komen, maar wijkt tevens sterk af van de lijn van de Hoge Raad. Veel rechtsgeleerden44 vonden het een kwalijke zaak dat – ten nadele van de behoeftigen – instellingen bestonden die niet aan de regeling van art. 411 C.P. waren onderworpen.45 Vanwege het verderfelijk karakter van de pandjeshuizen werd de uitspraak dan ook volgens Citters ‘met weinig ingenomenheid begroet’. Ook via de Wet van 28 oktober 1946 tot opheffing particuliere bank van leening is tevergeefs getracht te voorkomen dat pandhuizen toetraden tot de markt; er zijn steeds meer pandhuizen opgericht. Dat herhaaldelijk en tevergeefs verschillende pogingen zijn gedaan de pandhuizen te verbieden46 laat zien dat het een hardnekkig probleem is dat een strafrechtelijke aanpak vergt.

Dat herhaaldelijk en tevergeefs verschillende pogingen zijn gedaan de pandhuizen te verbieden laat zien dat het een hardnekkig probleem is 1040


4.2 Redenen voor strafbaarstelling De laatste jaren is de in het publieke belang gevoelde noodzaak ontstaan het toezicht op financiële ondernemingen te versterken door bepaald gedrag in publiekrechtelijke gedragsregels te normeren en deze regels te handhaven door middel van onder andere boetes.47 In een tijd van financiële crises (bankencrisis, eurocrisis) waar het consumentenvertrouwen terugloopt en men de integriteit van financiële instellingen hoog in het vaandel heeft staan, is het gewenst dat de overheid een actieve taak op zich neemt en ferm optreedt tegen normschendingen op financieel vlak.48 Er is bij pandbelening niet gekozen voor de Wet op het financieel toezicht, omdat volgens de regering geen sprake zou zijn van een ‘krediet’ in de zin van art. 1:1 van de Wft, nu een pandbelening niet leidt tot een restschuld en het pandhuis eventuele verliezen draagt.49 Ondanks het feit dat de consumentenautoriteit via de nieuwe regelgeving de mogelijkheid heeft een hoge boete op te leggen, ben ik van mening dat voor het strafrecht gekozen had moeten worden of op zijn minst ervoor gekozen had kunnen worden om het strafrecht naast het bestuursrecht te laten bestaan. Strafrechtelijke handhaving is gewenst, omdat het uitermate geschikt is voor het terechtwijzen van mensen die normen – die wij als gemeenschap belangrijk achten – overtreden.50 Uit de geschiedenis blijkt dat pandjeshuizen er een onethische handelswijze op na hielden en houden. Het vragen van hoge rentes – woeker – is malafide, nog nagelaten het op een onjuiste wijze taxeren van goederen. Afkeurenswaardige gedragingen kunnen via het strafrecht bestreden worden en bepaalde vormen van onrecht behoren nu eenmaal typisch aan het strafrecht toe, omdat ze naar hun aard als misdadig kunnen worden aangemerkt. Een inbreuk op de eis van waarachtigheid en naastenliefde vinden, volgens Kelk,51 in het strafrecht erkenning door een strafwaardigheidsoordeel. Het opzettelijk benadelen van pandbeleners acht ik afkeurenswaardig. Daarnaast legt het strafrecht meer gewicht in de schaal. Dat een boete kan worden opgelegd via de bestuursrechtelijke weg is an sich niet verkeerd, maar een dreigende hechtenis wegens het vervolgens niet betalen van die boete heeft een veel grotere impact. Via het strafrecht kan flink worden uitgepakt. Het feit dat de strafrechter de exclusieve bevoegdheid heeft een gevangenisstraf op te leggen laat dit reeds zien. Voorts hebben andere instrumenten in het verleden geen effect gesorteerd en leert wetgeving ons dat er altijd wel uitwassen zijn. Pandjesbazen zullen wel weer iets verzinnen om de regelgeving te ondermijnen. Het is bevreemdend afnemers van financiële producten voldoende wettelijke bescherming te bieden via de Wft, en de Wet op de economische delicten, om te voorkomen dat deze benadeeld worden en klanten van pandhuizen die bescherming te ontzeggen. Het belenen van goederen voor geld ligt dicht tegen ‘het bedrijfsmatig aanbieden van geld’52 aan en er is zodoende een link zichtbaar. De regeling van de pandbeleningen zou goed bij de Wft passen. Hoewel bestuursrechtelijke sanctionering bij schending van de Wft voorop staat, is het bij bepaalde overtredingen wenselijk deze aan te merken als economisch delict in de zin van de WED.53 De officier van Justitie heeft dan de mogelijkheid om een strafrechtelijke consequentie te verbinden aan een inbreuk ofwel via een strafbeschikking54 ofwel via het voor-

De regeling van de pandbeleningen zou goed bij de Wft passen brengen van de zaak bij de strafrechter. Uit onderzoek naar de effectiviteit van het strafrecht versus het bestuursrecht bij milieudelicten blijkt dat van het strafrecht meer ‘uitstraling’ en zodoende een meer preventieve werking uit gaat, indien zowel strafrechtelijk als bestuursrechtelijk gehandhaafd kan worden.55 De kabinetsnota 200856 biedt inzicht in de keuze tussen het bestuursrecht en het strafrecht. Een besloten context (afgebakende doelgroep, gespecialiseerd bestuursorgaan) duidt op bestuursrechtelijke aanpak en algemene rechtsbetrekkingen op een strafrechtelijke.57 Indien een overtreding echter een zodanig forse inbreuk maakt op de belangen van burgers en bedrijven en morele afkeuring met strafrecht niet achterwege kan blijven moet toch het strafrecht toegepast worden.58 Uit de lezing van H. Moraal59 in 2009 volgt dat aan de hand van de kabinetsnota niet meteen duidelijk is voor welk sanctiestelsel gekozen moet worden bij overtredingen uit de Wft.60 Een aantal punten bieden wel een aanknopingspunt om voor het strafrecht te gaan en dat zijn punten als: de samenloop met andere ernstige strafbare feiten, de omvang van de schade, recidive, het georganiseerde verband van de overtreding en de bijzonder kwetsbare positie van het slachtoffer. De toepasselijkheid van het strafrecht zorgt ervoor dat aan het slachtoffer door de sanctionering van de dader rechtstreeks schadevergoeding toegewezen kan worden. Dit levert geen extra kosten voor het slachtoffer op.61 In het privaatrecht dient eerst een civielrechtelijke procedure te worden gestart. De mislukking van de voorgaande wet laat zien dat dit een probleem is wat publiekrechtelijk dient te worden aangepakt. Het is de taak van de overheid een sterk signaal af te geven bij normoverschrijdingen op financieel vlak. Te meer, omdat de mensen die naar een pandhuis gaan een kwetsbare positie innemen. Voor hen is het belenen van goederen veelal een last remedy.

5. Conclusie Al jaren worden de hoge rentes en moeilijk naleefbare voorwaarden die pandhuizen hanteren bekritiseerd. Pandbeleners betalen hun lening bij een pandhuis vaak drievoudig terug. Verschillende pogingen tot het wijzigen van de regelgeving hebben geen effect gesorteerd. De nieuwe regelgeving betreffende de pandbelening is zeer te verwelkomen. Het verhogen van de beleentermijn naar minstens twee maanden en het instellen van een maximaal renteplafond is heuglijk nieuws. Men heeft er echter geen rekening mee gehouden dat ook met de nieuwe regelgeving schendingen op de loer liggen. Rechtspraak uit de negentiende eeuw laat zien dat pandhuizen zeer creatief waren in het bedenken van een constructie die de bestaande regelgeving omzeilde. Waarom toch weer gekozen is voor het privaatrecht en bestuursrecht blijft onduidelijk. De regelgeving betreffende de pandbeleningen zou, wat mij betreft, weer naar het strafrecht overgeheveld moeten worden, niet in de zin dat pandjeshuizen strafbaar gesteld dienen te worden, maar dat het overschrijden van de regelgeving uit Boek 7 Titel 2D BW strafbaar is. Een eerste argument is dat de overheid de minder draagkrachtige burger dient te beschermen. Daarnaast zijn de bepalingen uit de Wft, die klanten voor financieringsinstellingen behoeden, ook strafrechtelijk en bestuursrechtelijk te handhaven. Het belenen van goederen voor geld heeft veel gemeenschappelijk met het verlenen van een krediet. Verder dient streng te worden opgetreden tegen de instellingen die hun regels te buiten gaan. Een dreigende hechtenis van 100 dagen werkt mijns inziens effectiever dan een bestuurlijke boete. Op zijn minst had het strafrecht ingezet kunnen worden als aanvullende ‘escape’ in het geval het bestuursrecht geen effect sorteert. Het is onbegrijpelijk dat tegenwoordig alles gereguleerd is behalve het profiteren van de meest kwetsbaren uit de samenleving.

39. Citters 1886, p. 36, zie ook Levy 1860;

of er een wettelijke vergunning voor lag,


2007, p. 89.

De wetgeving op de Banken van Leening

HR 5 april 1886, WvhR 1886, 5292-1.

3, p. 9.

56. J.T.C. Leliveld, ‘Kiezen voor een sanctie-

werd illusoir gemaakt.

44. Citters 1886, p. 36; Maassen 1994, p.

50. C. Kelk, Studieboek materieel straf-

stelsel bij overtreding van de Wft’, Tijd-

40. Rb. Arnhem 11 november 1884, WvhR

249, Levy 1860: Memorie van Antwoord,

recht, Deventer: Kluwer 2005, p. 11.

schrift voor Financieel Recht nr. 5/6 – mei /

1884, 5146-3, par. 16.

ingezonden bij brief van 6 mei 1910 door

51. C. Kelk, Studieboek materieel straf-

juni 2009, p. 220; Kamerstukken II

41. Rb. Arnhem 11 november 1884, WvhR

minister Heemskerk: HR 24 juni 1907,

recht, Deventer: Kluwer 2010, p. 17.

2008/09, 31 700 VI, nr. 69.

1884, 5146-3, par. 4.

WvhR 1907, 8577-1, A-G Noyon.

52. Art. 1:20 lid l sub d Wft.

57. J.T.C. Leliveld, ‘Kiezen voor een sanctie-

42. Hof Amsterdam 24 mei 1886, WvhR

45. Citters 1886, p. 36.

53. Kamerstukken II 2003/04, 29 708, nr.,

stelsel bij overtreding van de Wft’, Tijd-

1886, 5307-1.

46. Wet van 28 oktober 1946 tot opheffing

p. 18 en 52; art. 1 en 2 jo. art. 6 WED.

schrift voor Financieel Recht nr. 5/6 – mei /

43. Hof Amsterdam 24 mei 1886, WvhR

particuliere bank van leening.

54. Via een strafbeschikking staat de weg

juni 2009, p. 220.

1886, 5307-2; Niet mag worden afgewe-

47. A.G. Castermans, ‘Dwaling tussen pri-

weer open naar de strafrechter.

58. Leliveld 2009, p. 220.

ken van de bewoordingen van een over-

vaat- en publiekrecht’, WPNR 2012, 6940,

55. N. Struiksma, J. de Ridder en H.B. Win-

59. Procureur-generaal bij het OM.

eenkomst, zeker niet als dit in een strafzaak

p. 11 en 12.

ter, De effectiviteit van bestuurlijke en

60. http://www.om.nl/actueel/toespra-

ten nadele van de beklaagde uitpakt; Het


strafrechtelijke milieuhandhaving, 253

ken/@150107/toespraak/

Hof Arnhem had verzuimd te onderzoeken

3, p. 3.

Onderzoek en Beleid WODC, Meppel: BJu

61. Art. 36f Wetboek van Strafrecht.


1041

796

Opinie

Een halfleeg glas De risico’s van het bewaren van een kopie van het patiëntendossier voor de privacy Christiaan van Beek1

Als de vertrouwelijkheid van medische gegevens op het spel staat kan dat veel ophef veroorzaken. Zie de perikelen rondom het elektronisch patiëntendossier. Ondertussen deden de Hoge Raad en het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg een aantal uitspraken die die vertrouwelijkheid evenzeer onder druk zetten, zonder noemenswaardig aandacht te trekken.

R

ecent is veel aandacht uitgegaan naar de invoering van de zorginfrastructuur (voorheen het elektronisch patiëntendossier). Met name de negatieve gevolgen en risico’s voor de persoonlijke levenssfeer van de patiënt zijn in de media breed uitgemeten. NRC Handelsblad ontraadde in een commentaar zelfs zijn lezers deelname.2 Los van de juridische merites van een dergelijk advies is de vertrouwelijkheid van medische gegevens klaarblijkelijk een belangrijk thema. Toch zijn er dit jaar een tweetal uitspraken gedaan door respectievelijk de Hoge Raad en het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (CTG) die evenzeer betrekking hebben op dit onderwerp maar nauwelijks voor ophef hebben gezorgd.3 Naar mijn mening ten onrechte. Deze uitspraken hebben betrekking op de uitleg van de dossier- en bewaarplicht. Op grond van art. 7:454 BW (WGBO)4 is een arts verplicht om een dossier te voeren met betrekking tot de behandeling van de patiënt. De bewaarplicht heeft als uitgangspunt dat de arts medische gegevens voor een periode van vijftien jaar bewaart. De

Het uitgangspunt is dus bewaren of overdragen dossier- en bewaarplicht zijn belangrijk in het kader van de continuïteit en kwaliteit van zorg. Dit geldt met name voor de zorg van huisartsen. Om deze reden schrijven de richtlijnen van de beroepsgroep voor dat bij wijziging van huisarts het patiëntendossier, en in het verlengde hiervan de bewaarplicht, wordt overgedragen aan de opvolger. Ook bij andere hulpverleners kan het verstandig zijn om het dossier over te dragen. Het uitgangspunt is dus bewaren of overdragen. Bij wijze van uitzondering is het een arts

1042


toegestaan om na overdracht een kopie van het dossier te bewaren ingeval er een (tucht)rechtelijke procedure speelt of dreigt. Kristalhelder zou je denken. De Hoge Raad en het CTG lijken dit nu in een ander perspectief te plaatsen. De uitspraak van de Hoge Raad heeft betrekking op een arts die een samenwerkingsovereenkomst heeft met een kliniek om cosmetisch chirurgische handelingen uit te voeren. De arts en de kliniek gaan uit elkaar waarbij de arts kopieën van de dossiers vordert van de patiënten die hij behandeld heeft. De aard van de samenwerkingsovereenkomst brengt met zich mee dat zowel de kliniek als de arts als hulpverlener kunnen worden aangemerkt in de zin van art. 7:446 BW. Op beiden rust dus de bewaarplicht. Om de patiënt inzage en afschrift van het dossier te kunnen verlenen heeft iedere hulpverlener volgens de Hoge Raad daarom (in beginsel) recht op in ieder geval een kopie van het patiëntendossier van de patiënten die door hem zijn behandeld. De zaak van het Centraal Tuchtcollege betreft een huisarts die ernstig door een patiënt is bedreigd, en om deze reden, zonder hiervan mededeling aan de patiënt te doen, een kopie van het dossier heeft achtergehouden. Het CTG stelt in dit verband dat geen rechtsregel het de hulpverlener verbiedt een kopie van het dossier te behouden, en dat de wetsgeschiedenis hiervoor ook geen aanknopingspunt biedt. Uit de bovenstaande uitspraken zou kunnen worden afgeleid dat een hulpverlener altijd een kopie van het medisch dossier mag bewaren nadat het origineel is overgedragen, al was het maar voor het geval een (tucht)rechtelijke procedure mocht gaan spelen. Naar mijn mening staat een dergelijk algemeen geformuleerd recht op gespannen voet met de bescherming van de privacy van de patiënt. De uitspraak van de Hoge Raad is goed te begrijpen voor de specifieke situatie als er meerdere hulpverleners zijn waarmee de patiënt een behandelrelatie heeft. Een algemeen recht op een kopie van het dossier ligt echter minder voor de hand. Ook de uitspraak van het Centraal Tuchtcollege roept in dit opzicht de nodige vragen op.

© ANP Xtra Lex van Lieshout

Op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) geldt in beginsel een verbod op het verwerken van bijzondere persoonsgegevens waaronder medische gegevens. Een uitzondering geldt waar het de behandeling van de patiënt betreft, en het beheer van de praktijk. Dit wordt nader ingevuld door specifieke wetgeving waar art. 7:454 BW onderdeel van uitmaakt. Hiernaast zijn ook algemene bepalingen uit de Wbp van belang. De verwerking moet onder meer overeenkomen met het doel waarvoor de gegevens zijn verzameld, de verwerking mag niet bovenmatig (disproportioneel) zijn, en de betrokkene moet hierover geïnformeerd worden. Het is dan maar zeer de vraag of art. 7:454 BW voldoende basis biedt voor het bewaren van een kopie. Er is geen sprake van een expliciete wettelijke grondslag. Als een (tucht)rechtelijke procedure niet aan de orde is ontvalt bovendien het doel voor de verwerking. Dit impliceert dat de arts voor het bewaren van een kopie van het dossier goed beschouwd toestemming nodig heeft van de patiënt, en deze in ieder geval nadrukkelijk moet informeren over het bewaren van een kopie. Het ‘dubbel’ bewaren kan tenslotte als bovenmatig en disproportioneel worden gekwalificeerd. Voor het effectueren van het inzagerecht en het recht op afschrift is dit immers niet noodzakelijk. Bovendien ontstaat zo een weinig overzichtelijke situatie voor de patiënt. Met name als deze gebruik wil maken van het recht om medische gegevens te laten vernietigen. Dat zou voor dezelfde gegevens zowel bij de ‘huidige’ en de ‘oude’ huisarts moeten gebeuren. Bezien vanuit het perspectief van de privacy is het glas dus eerder halfleeg dan halfvol. Ik zou er daarom voor willen pleiten dat de arts alleen een kopie van een medisch dossier bewaart als er sprake is een specifieke situatie zoals dat nu het geval is. Hierbij is het overigens niet van belang of een dossier in papieren vorm bestaat of gedigitaliseerd is. De Wbp en de WGBO zijn

Uit de uitspraken zou kunnen worden afgeleid dat een hulpverlener altijd een kopie van het medisch dossier mag bewaren nadat het origineel is overgedragen immers onverkort van toepassing. De discussie rondom de zorginfrastructuur laat wel zien dat er andere risico’s op dit punt bestaan zoals de toegankelijkheid en opslag (cloudcomputing) van medische gegevens die evenzeer pleiten tegen het onnodig aanhouden van duplicaten, en het ook mogelijk moeten maken om digitale gegevens definitief te verwijderen. Met name dat laatste blijkt in de praktijk nog wel eens lastig te zijn. Niet voor niets is in het voorstel voor de nieuwe Europese Privacyrichtlijn een recht opgenomen om vergeten te worden. Het zou daarom goed zijn als de Hoge Raad en het CTG zich bij de uitleg van het gezondheidsrecht meer bewust tonen van dergelijke ontwikkelingen, en van het privacyrecht in het algemeen.

Auteur

3. Het betreft de uitspraak van de Hoge

1. Mr. drs. C.J.H. van Beek is zelfstandig

Raad d.d. 25 mei 2012 (LJN BV8508). En

adviseur gezondheids- en privacyrecht en is

de uitspraak van het Centraal Tuchtcollege

recent onder meer werkzaam geweest voor

d.d. 18 september 2012 (YG2344). 4. Art. 7:446 BW t/m art. 7:468 BW heb-

de KNMG.

ben betrekking op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO).

Noten 2. NRC Handelsblad d.d. 3 december 2012.


1043

Rechtspraak

Aanbevolen citeerwijze:

grensverkeer aan hun gemeenschappelijke

keer vast te stellen die afwijken van het

NJB 2013/ … (nummer uitspraak)

grens. Onder deze overeenkomst geldt een

Schengen acquis. Deze regels beogen de

maximale verblijfsduur van 3 maanden.

bewoners van de betrokken grensgebieden,

Hof van Justitie EU

1044

De heer Shomodi is een Oekraïense onder-

teneinde rekening te houden met de lokale,

Hoge Raad (civiele kamer)

1045

daan en houder van een vergunning in het

huidige en historische omstandigheden, in

Hoge Raad (strafkamer)

1055

kader van het klein grensverkeer. Op 2 febru-

staat te stellen gemakkelijk, dat wil zeggen

Afd. Bestuursrechtspraak RvS

1061

ari 2010 heeft hij zich bij de grenspost te

zonder overdreven administratieve hinderpa-

Centrale Raad van Beroep

1062

Záhony gemeld. De Hongaarse politie heeft

len, frequent maar eveneens regelmatig de

College Beroep Bedrijfsleven

1067

toen vastgesteld dat hij tussen 3 september

landbuitengrenzen van de Unie te overschrij-

2009 en 2 februari 2010 105 dagen op het

den om economische, sociale, culturele of

Hongaarse grondgebied had verbleven, waar-

familieredenen.

bij hij zich daar bijna dagelijks voor enkele

Daarnaast vindt het Hof de geuite bezorgd-

Hof van Justitie van de Europese Unie

uren had opgehouden. Aangezien de heer

heid van sommige regeringen over de ver-

Shomodi dus in een periode van zes maan-

meende negatieve gevolgen van een autono-

Deze rubriek wordt verzorgd door M.K.

den meer dan drie maanden in de Schengen-

me uitlegging van de Verordening niet

Bulterman, van de Directie Juridische Zaken,

ruimte had verbleven, heeft de Hongaarse

overtuigend, nu het vergemakkelijken van de

Afdeling Europees Recht van het Ministerie

politie hem de toegang tot het Hongaarse

grensovergang bedoeld is voor bonafide

van Buitenlandse Zaken. De volledige uit-

grondgebied geweigerd op grond van het

grensbewoners die gegronde en voldoende

spraken van het HvJ EU zijn beschikbaar via

Hongaarse nationale recht, uitgelegd in het

gemotiveerde redenen hebben om een land-

http://curia.europa.eu.

licht van de Schengenuitvoeringsovereen-

buitengrens te overschrijden. Hier komt bij

komst en verordening nr. 562/2006. De heer

dat de lidstaten bevoegd blijven om sancties

Shomodi heeft tegen dit besluit beroep inge-

op te leggen aan de grensbewoners die hun

steld bij de Hongaarse rechters.

vergunning voor klein grensverkeer misbrui-

797

ken of bedrieglijk gebruiken. Arrest van 21 maart 2013, nr. C-254/11

B. Prejudiciële vragen

Aldus oordeelt het Hof dat de houder van een

(Vierde kamer: J.C. Bonichot (rapporteur),

De Hongaarse rechter legt de vraag voor wat

vergunning voor klein grensverkeer zich vrij

waarnemend voor de president van de Vier-

de exacte draagwijdte is van de beperking tot

in de grenszone moet kunnen verplaatsen

de Kamer, C. Toader, M. Berger, A. Prechal

drie maanden van elk ‘ononderbroken ver-

wanneer zijn verblijf aldaar niet wordt onder-

en E. Jarašiūnas, rechters)

blijf’ waarop de houder van een vergunning

broken, en na elke onderbreking van zijn ver-

voor klein grensverkeer op basis van de ver-

blijf aanspraak moet kunnen maken op een

Ruimte van vrijheid, veiligheid en recht-

ordening nr. 1931/2006 recht heeft, gelet op

nieuw verblijfsrecht voor drie maanden.

vaardigheid – Klein grensverkeer aan de

de beperking van het verblijf tot drie maan-

In antwoord op de tweede vraag wijst het Hof

landbuitengrenzen van de lidstaten – Ver-

den op een totaal van zes maanden voor

erop dat het verblijf van de houder van een

ordening (EG) nr. 1931/2006 – Verordening

onderdanen van derde landen die door de

in het kader van het klein grensverkeer ver-

(EG) nr. 562/2006 – Maximumduur van ver-

Schengenuitvoeringsovereenkomst en veror-

strekte vergunning voor klein grensverkeer

blijf – Berekeningsregels

dening nr. 562/2006 van de visumplicht zijn

als onderbroken moet worden beschouwd

vrijgesteld. De verwijzende rechter wenst ook

vanaf het ogenblik dat de betrokkene de

te vernemen welke frequentie van onderbre-

grens overschrijdt om overeenkomstig de

kingen in het verblijf van een houder van

hem verstrekte vergunning naar zijn lidstaat

A. Feiten

een vergunning voor klein grensverkeer in

van verblijf terug te keren, zonder dat reke-

Onder de Schengenuitvoeringsovereenkomst,

de zin van artikel 5 van verordening

ning hoeft te worden gehouden met het aan-

kunnen vreemdelingen die niet onderwor-

1931/2006 aanvaardbaar is.

tal grensoverschrijdingen per dag.

plaatsen binnen de Schengenruimte voor

C. Uitspraak van het Hof

D. Slotsom

een periode van maximaal drie maanden

Het Hof overweegt dat de algemene regel van

Verordening 1931/2006 moet aldus worden

gedurende zes maanden na de datum van

het Schengen acquis, dat voor van de visum-

uitgelegd dat de houder van een vergunning

eerste binnenkomst.

plicht vrijgestelde onderdanen van derde lan-

voor klein grensverkeer zich binnen de gren-

Een specifieke verordening (Verordening nr.

den het verblijf van korte duur beperkt tot in

zen die zijn vastgelegd in deze verordening

1931/2006) geldt voor vreemdelingen die

totaal drie maanden per periode van zes

en in de bilaterale overeenkomst tussen het

woonachtig zijn in een gebied dat grenst aan

maanden, niet van toepassing is op klein

derde land waarvan hij onderdaan is en de

een lidstaat van de EU. Grensarbeiders kun-

grensverkeer. In dit verband wijst het Hof

aangrenzende lidstaat is gesloten, vrij in de

nen een vergunning krijgen voor klein grens-

allereerst op de bewoordingen van artikel 5

grenszone moet kunnen verplaatsen wan-

verkeer dat hen in staat stelt om de naburige

van verordening 1931/2006. De beperking

neer zijn verblijf aldaar niet wordt onderbro-

lidstaat binnen te komen en er te blijven

van drie maanden zoals neergelegd in de

ken, en na elke onderbreking van zijn verblijf

gedurende een ononderbroken periode, waar-

klein grensverkeer verordening verwijst enkel

aanspraak moet kunnen maken op een

van de duur wordt bepaald door de twee buur-

naar

nieuw verblijfsrecht voor drie maanden.

landen, maar mag niet langer zijn dan drie

beperking van het Schengen acquis niet naar

Een onderbreking van het verblijf doet zich

maanden. Houders van een dergelijke vergun-

zulke verblijven verwijst. Ook verordening

voor wanneer de grens tussen de naburige

ning zijn niet bevoegd om verder te gaan dan

1931/2006 pleit volgens het Hof voor een

lidstaat en het derde land wordt overschre-

het grensgebied van de bezochte lidstaat.

autonome uitleg. De vaststelling van verorde-

den, ongeacht de frequentie van deze over-

Hongarije en Oekraïne hebben een overeen-

ning 1931/2006 wijst op de wil van de Unie-

schrijding en zelfs indien zij meerdere keren

komst gesloten tot regeling van het klein

wetgever om regels voor het klein grensver-

per dag plaatsvindt.

Shomodi

pen zijn aan een visumplicht zich vrij ver-

1044


ononderbroken verblijf , terwijl de

Rechtspraak

Hoge Raad (civiele kamer)

tij niet had ontvangen en dat het elektro-

geen betekent dat het arrest van het hof niet

Deze rubriek wordt verzorgd door mr. G.C.C.

nisch roljournaal niet toegankelijk was. HR:

in stand kan blijven.

Lewin, raadsheer in het gerechtshof Amster-

De gestelde samenloop van omstandighe-

Volgt vernietiging en terugwijzing, overeen-

dam. De uitspraken zijn integraal in te zien

den – van de juistheid waarvan voorshands

komstig de conclusie van de A-G.

op www.rechtspraak.nl

moet worden uitgegaan – is tegen de ach-

De A-G verwijst in voetnoot 20 naar HR 13 april

tergrond van het in art. 6 EVRM gewaar-

2012, LJN BV5549, NJ 2012/246 (Palu di Man-

borgde recht op een effectieve toegang tot

gel/Korpodeko), in welke zaak eveneens een

de civiele rechter van dien aard, dat niet

cassatieberoep noodzakelijk was om een

voor risico van de partij dient te komen dat

einduitspraak van het hof van tafel te krijgen.

798 29 maart 2013, nr. 12/00122

zij nog niet van grieven had gediend.

(Mrs. A.M.J. van Buchem-Spapens, C.E. Drion en M.V. Polak; A-G mr. E.B. Rank-Berenschot)

(EVRM art. 6)

800

X c.s., adv. mr. M.W. Eshuis, vs. Varde, niet

29 maart 2013, nr. 12/01002

verschenen

(Mrs. A.M.J. van Buchem-Spapens, C.E. Drion

LJN BY7841 Wisselbepaling. Bij dagvaarding is cassatie ingesteld tegen een beschikking. De HR past de wisselbepaling toe.

en M.V. Polak; A-G mr. P. Vlas)

Procesverloop

LJN BY4352

Op vordering van Varde heeft de kanton(Rv art. 69, 426a)

rechter X c.s. veroordeeld tot betaling van

Internationaal privaatrecht. Huwelijkse

een geldbedrag. X c.s. zijn in hoger beroep

voorwaarden. Rechtskeuze. Haags Huwe-

De vrouw, adv. mr. M.L. Kleyn, vs. de man,

gegaan. De zaak is bij het hof op de rol inge-

lijksvermogensverdrag 1978. HR: Het hof

niet verschenen

schreven, en heeft op 28 juni, 9 augustus en

heeft nagelaten te onderzoeken of in dit

6 september 2011 op de rol gestaan voor het

geval uit de keuze van partijen voor huwe-

Procesverloop

nemen van de memorie van grieven. Op de

lijkse voorwaarden conform art. 162 lid 2

Bij verzoekschrift heeft de vrouw de recht-

rolzitting van 20 september 2011 is akte

van het Italiaanse Burgerlijk Wetboek

bank verzocht echtscheiding uit te spreken

verleend dat X c.s. niet tijdig van grieven

ondubbelzinnig een aanwijzing van het toe-

en een aantal nevenvoorzieningen te treffen.

hebben gediend. Bij arrest van 4 oktober

passelijke recht voortvloeit.

De rechtbank heeft uitspraak gedaan bij

2011 heeft het hof X c.s. niet-ontvankelijk

beschikking. De vrouw is in hoger beroep

verklaard in hun hoger beroep bij gebreke

(Haags Huwelijksvermogensverdrag 1978 art.

gegaan bij verzoekschrift. Het hof heeft uit-

van grieven.

10, 11)

Hoge Raad

De man, adv. mr. E.H. van Staden ten Brink,

X c.s. voeren aan dat zij de peremptoirstel-

vs. de vrouw, adv. mr. J. van Duijvendijk-

Hoge Raad

ling door Varde in de brief van mr. Ouwens

Brand

De vrouw had het cassatieberoep bij verzoek-

van 12 augustus 2011 niet hebben ontvan-

schrift dienen in te stellen.

gen en dat het elektronisch roljournaal in de

Feiten en procesverloop

Volgt het bevel dat de procedure zal worden

desbetreffende periode niet toegankelijk was.

Partijen zijn op 3 januari 1998 in Italië

voortgezet volgens de regels die gelden voor

Uitgaande van de door het middel geschetste

getrouwd. In de huwelijksakte staat dat par-

de verzoekschriftprocedure, met bepaling dat

gang van zaken – die voldoende aannemelijk

tijen hebben verklaard te hebben gekozen

de griffier afschriften van de cassatiedagvaar-

is, gelet op de overgelegde stukken en de

voor huwelijkse voorwaarden conform art.

ding en van het arrest van de Hoge Raad toe-

ambtshalve door de A-G ingewonnen inlich-

162 lid 2 Codice Civile. Partijen wonen sinds

zendt aan de man en hem in de gelegenheid

tingen – hebben X c.s. niet eerder dan in cas-

april 1998 in Nederland.

stelt een verweerschrift in te dienen, een en

satie de gelegenheid gehad om aan te voeren

In dit geding heeft de rechtbank de echtschei-

ander overeenkomstig de conclusie van de

dat zij als gevolg van de in het middel

ding tussen partijen uitgesproken en beslist

A-G.

genoemde samenloop van omstandigheden

dat op grond van een geldige rechtskeuze het

De A-G bespreekt de wisselbepaling van art.

niet op de hoogte waren van de peremptoir-

regime van scheiding van goederen van het

69 Rv onder 2.2-2.7.

stelling en het laatste uitstel voor de memo-

Italiaanse recht geldt. Het hof heeft alsnog

rie van grieven op 6 september 2011 tegen

geoordeeld dat een gemeenschap van goede-

de rolzitting van 20 september 2011, zodat in

ren krachtens het Nederlandse recht bestaat

cassatie voorshands van de juistheid daarvan

en verdeeld moet worden.

spraak gedaan bij beschikking. De vrouw is in cassatie gegaan bij dagvaarding.

799

dient te worden uitgegaan. Tegen deze ach29 maart 2013, nr. 12/00401

tergrond is het middel gegrond. De door X

Hoge Raad

(Mrs. F.B. Bakels, A.H.T. Heisterkamp, M.A.

c.s. gestelde samenloop van omstandigheden

Het hof heeft weliswaar onderkend dat art.

Loth, G. Snijders en M.V. Polak; A-G mr. E.M.

– van de juistheid waarvan in cassatie voors-

11 van het Haagse Huwelijksvermogensver-

Wesseling-van Gent)

hands moet worden uitgegaan – is tegen de

drag 1978 bepaalt dat de aanwijzing van het

LJN BY7843

achtergrond van het in art. 6 EVRM gewaar-

toepasselijke recht uitdrukkelijk moet zijn

borgde recht op een effectieve toegang tot de

overeengekomen of ondubbelzinnig moet

Toegang tot de rechter. Grievenstelsel. Het

civiele rechter van dien aard, dat niet voor

voortvloeien uit huwelijkse voorwaarden,

hof verklaart een appellant bij gebreke van

hun risico dient te komen dat zij op 20 sep-

maar heeft vervolgens uitsluitend geoor-

grieven niet-ontvankelijk in het hoger

tember 2011 nog niet van grieven hadden

deeld dat niet gesproken kan worden van een

beroep. In cassatie voert de partij aan dat

gediend. De stellingen van X c.s. moeten der-

ondubbelzinnige aanwijzing van het toepas-

zij de peremptoirstelling van de wederpar-

halve op juistheid worden onderzocht, het-

selijke recht door partijen. Aldus heeft het


1045

Rechtspraak

hof nagelaten te onderzoeken of in dit geval

heden onrechtmatig kan zijn, maar daartoe

via art. 6:162 BW af aan de hand van litera-

een aanwijzing van het toepasselijke recht op

is niet toereikend dat die nabootsing node-

tuur, rechtspraak en beschouwingen.

de voet van art. 11 ondubbelzinnig voort-

loos is en bij het publiek verwarring wekt.

vloeit uit de hiervoor genoemde keuze van (Aw art. 13; BW art. 6:162)

802

lijk Wetboek. Bij de beantwoording van de

A, adv. mr. S.M. Kingma, vs. B, niet

29 maart 2013, nr. 12/02147

vraag of sprake is van een rechtskeuze op de

verschenen

(Mrs. E.J. Numann, A.M.J. van Buchem-Spa-

partijen voor huwelijkse voorwaarden conform art. 162 lid 2 van het Italiaanse Burger-

voet van art. 11 van het Verdrag dienen de

pens, A.H.T. Heisterkamp, M.A. Loth en C.E.

door het hof in rov. 13 en 14 genoemde fei-


Drion; A-G mr. P. Vlas)

ten en omstandigheden buiten beschouwing

A en B zijn kunstschilders.

LJN BY7833

te worden gelaten. Zij hebben immers betrek-

In dit geding heeft B een verklaring voor

king op de vraag of tussen partijen wilsover-

recht gevorderd dat de figuren op haar wer-

Enquêtebevoegdheid. Een middellijk aan-

eenstemming met betrekking tot hun rechts-

ken auteursrechtelijke bescherming genieten

deelhouder van een vennootschap ver-

keuze bestaat, en art. 10 van het Verdrag

en dat werken van A daarop inbreuk maken.

zoekt een enquête. HR: De bevoegdheid tot

bepaalt dat de voorwaarden voor de wilsover-

Voorts heeft zij vorderingen ingesteld die

het indienen van een enquêteverzoek

eenstemming van de echtgenoten inzake het

ertoe strekken de gevolgen daarvan onge-

komt mede toe aan de verschaffer van risi-

recht dat zij als toepasselijk aanwijzen, door

daan te maken. De rechtbank heeft A veroor-

codragend kapitaal die een eigen econo-

dat recht worden bepaald. Voormelde feiten

deeld drie bepaalde schilderijen aan B af te

misch belang heeft in de vennootschap,

en omstandigheden kunnen dus slechts in

geven en het meer of anders gevorderde afge-

welk belang in zoverre op een lijn kan

aanmerking worden genomen bij de beoorde-

wezen. Het hof heeft het vonnis bekrachtigd

worden gesteld met het belang van een

ling – naar Italiaans recht – van de materiële

voor zover het de toewijzingen betreft. De

aandeelhouder. Het oordeel van de onder-

geldigheid van de (op de voet van art. 11 van

door de rechtbank afgewezen vorderingen

nemingskamer dat verzoeker onder de

het Verdrag tot stand gekomen) rechtskeuze

heeft het hof alsnog grotendeels toegewezen.

onderhavige omstandigheden als verschaf-

van partijen.

fer van risicodragend kapitaal een eigen

Volgt vernietiging en verwijzing, overeen-

Hoge Raad

economisch belang heeft in de vennoot-


Volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad

schap dat in zoverre kan worden gelijkge-

De A-G bespreekt onder 2.2 de toepasselijk-

brengt het gebruik van hetzelfde materiaal,

steld met het belang van een aandeelhou-

heid van het Haagse Huwelijksvermogensver-

het bewerken daarvan volgens dezelfde, een

der, getuigt niet van een onjuiste

drag 1978. Onder 2.5-2.6 meent hij dat zo

bepaald artistiek effect opleverende metho-

rechtsopvatting, is niet onbegrijpelijk en

niet uitdrukkelijk, dan in ieder geval ondub-

de, of het volgen van dezelfde stijl, nog niet

is toereikend gemotiveerd.

belzinnig uit de huwelijksakte volgt dat par-

mee dat sprake is van nabootsing van een

tijen Italiaans recht voor ogen hebben

werk als bedoeld in art. 13 Aw (HR 28 juni

gehad. Onder 2.7-2.8 noemt hij het onder-

1946, NJ 1946/712, vgl. voorts HR 29 decem-

scheid tussen de formele geldigheidsvereis-

ber 1995, LJN ZC1942, NJ 1996/546). De

X1, X2 en X3, adv. mr. M.E. Bruning, vs. Y en

ten en de materiële geldigheidsvereisten van

Auteurswet geeft geen exclusief recht

Chinese Workers, niet verschenen

een rechtskeuze.

aan degene die volgens een – hem kenmer-

(BW art. 2:346, aanhef en onder b)

kende – stijl werkt. Aan deze rechtspraak ligt


de gedachte ten grondslag dat de auteurs-

X1, X2, X3 en Y hebben in 2000 Chinnede

rechtelijke bescherming van abstracties als

opgericht, een vennootschap naar Chinees

stijlkenmerken een ontoelaatbare beperking

recht, gevestigd te Hong Kong. Chinnede

29 maart 2013, nr. 12/01003

van de vrijheid van creatie van de maker zou

heeft in 2001 Chinese Workers opgericht, een


meebrengen, en aldus een rem op culturele

besloten vennootschap naar Nederlands

pens, C.A. Streefkerk, A.H.T. Heisterkamp en

ontwikkelingen zou vormen. Tegen deze ach-

recht. Chinese Workers drijft een onderne-

M.A. Loth; A-G mr. D.W.F. Verkade)

tergrond dient te worden geoordeeld dat het

ming gericht op het detacheren van uit

LJN BY8661

recht geen ruimte laat voor aanvullende

China afkomstig horecapersoneel in Neder-

bescherming van de maker van een werk op

land. Sinds 2001 is Y in het handelsregister

Auteursrecht. Slaafse nabootsing. Onrecht-

grond van art. 6:162 BW tegen zogenoemde

van de Kamer van Koophandel ingeschreven

matige daad. Een kunstschilderes stelt vor-

slaafse nabootsing van een stijl of van stijl-

als volledig gevolmachtigde van Chinese

deringen in op de grond dat inbreuk wordt

kenmerken. Een ander oordeel zou meebren-

Workers met de titel directeur. Sinds 2005 is

gemaakt op de auteursrechtelijke bescher-

gen dat langs die weg alsnog het resultaat

de feitelijke leiding van Chinese Workers

ming van de figuren op haar werken. HR:

zou worden bereikt dat de hiervoor vermelde

geleidelijk in handen gekomen van Y. Chin-

Het volgen van dezelfde stijl brengt nog

rechtspraak beoogt te voorkomen. Het voren-

nede houdt alle aandelen in en is enig

niet mee dat sprake is van nabootsing van

staande sluit niet uit dat slaafse nabootsing

bestuurder van Chinese Workers. X1 en Y zijn

een werk als bedoeld in art. 13 Aw. Het

van een stijl of van stijlkenmerken onder

de bestuurders van Chinnede. Sinds 2007

recht laat geen ruimte voor aanvullende

bijkomende omstandigheden onrechtmatig

houden X1 en Y ieder 50% van de aandelen

bescherming van de maker van een werk

kan zijn, maar daartoe is niet toereikend dat

in Chinnede. X1, X2 en X3 stellen zich op het

op grond van art. 6:162 BW tegen zoge-

die nabootsing nodeloos is en bij het publiek

standpunt dat X1 en Y ieder slechts 25% van

noemde slaafse nabootsing van een stijl of

verwarring wekt.

de aandelen voor zichzelf houden en de ove-

van stijlkenmerken. Niet is uitgesloten dat


rige 25% houden als ‘trustees’ voor respectie-

slaafse nabootsing van een stijl of van stijl-


velijk X2 en X3 als ‘benificial owners’.

kenmerken onder bijkomende omstandig-

De A-G wijst onder 3.4-3.13 stijlbescherming

In dit geding heeft Y de ondernemingska-

801

1046


Rechtspraak

mer verzocht een onderzoek te gelasten

met het belang van een aandeelhouder als


naar het beleid en de gang van zaken bij

bedoeld in art. 2:346, aanhef en onder b, BW.

Belterwiede heeft in 2006 een jachthaven-

Chinese Workers en voor de duur van het

Dat oordeel getuigt niet van een onjuiste

complex gekocht. Zij heeft voor het complex

geding een derde te benoemen als bestuur-

rechtsopvatting, is niet onbegrijpelijk en is

via FPO, haar assurantietussenpersoon, ver-

der van Chinese Workers. X1, X2 en X3 heb-

toereikend gemotiveerd. De omstandigheid

zekeringen afgesloten bij Reaal. In 2007 heeft

ben betoogd dat Y niet bevoegd is een

dat Y niet rechtstreeks aandelen houdt in

brand gewoed in het jachthavencomplex,

enquêteverzoek te doen. De ondernemings-

Chinese Workers, maar dat zij door middel

waarbij onder meer schade is ontstaan aan

kamer heeft dat verweer verworpen, gelet op

van aandelen in Chinnede een economisch

het horecagedeelte. Reaal heeft dekking van

de omstandigheden (a) dat Chinnede uit-

belang heeft in Chinese Workers, doet daar-

deze schade geweigerd, omdat dit gedeelte

sluitend de aandelen van Chinese Workers

aan niet af. Ook de omstandigheid dat Chin-

van het complex volgens haar niet onder de

beheert en verder geen enkele (onderne-

nede een vennootschap is naar het recht

afgesloten verzekeringen valt.

mings-)activiteit verricht, (b) dat er geen

van Hong Kong leidt niet tot een ander oor-

In dit geding heeft Belterwiede primair

reden is waarom dat beheer vanuit Hong

deel, nu de ondernemingskamer heeft vast-

gevorderd Reaal te veroordelen alsnog dek-

Kong zou moeten worden verricht en dat dit

gesteld dat de ondernemingsactiviteiten

king te verlenen, omdat het horecagedeelte

beheer ook feitelijk niet vanuit Hong Kong

plaatsvinden in Chinese Workers.

wel onder de afgesloten verzekeringen valt,

wordt verricht, (c) dat alle ondernemingsac-

Volgt verwerping.

en subsidiair FPO te veroordelen tot betaling

tiviteiten door of in opdracht van Chinese

De A-G concludeert tot vernietiging en niet-

van schadevergoeding, omdat in het geval

Workers worden verricht, (d) dat dit ook

ontvankelijkverklaring van Y in het enquête-

dat het horecagedeelte niet onder de dekking

geldt voor de werving van horecapersoneel

verzoek. Hij geeft onder 2.11 regels over de

valt, FPO is tekortgeschoten in haar verplich-

in China die geschiedt in opdracht van Chi-

vraag aan wie de enquêtebevoegdheid toe-

ting jegens haar om voor een passende ver-

nese Workers, en (e) dat de door deze uit-

komt en oordeelt onder 2.12 dat de door de

zekeringsovereenkomst te zorgen. De recht-

zendbureau’s verschuldigde commissie door

Ondernemingskamer vermelde omstandighe-

bank heeft de vordering tegen Reaal

Y wordt gefactureerd en vervolgens recht-

den niet rechtvaardigen dat bij de beantwoor-

afgewezen en voor recht verklaard dat FPO

streeks aan de aandeelhouders van Chinne-

ding van die vraag in dit geval Chinnede

aansprakelijk is voor de schade die Belterwie-

de wordt betaald, naar verhouding van hun

wordt weggedacht.

de heeft geleden door het feit dat de schade

aandelen (rov. 3.5).

Hoge Raad

aan het horecagedeelte niet verzekerd was.

803

De rechtbank heeft Belterwiede en FPO in de gelegenheid gesteld zich over die schade nader uit te laten. Tegen dit vonnis heeft Bel-

Bij de beoordeling van de klachten dient te worden vooropgesteld dat de bevoegdheid

29 maart 2013, nr. 12/02451

terwiede hoger beroep ingesteld, zowel tegen

tot het indienen van een verzoek tot het

(Mrs. E.J. Numann, A.M.J. van Buchem-

Reaal als tegen FPO. FPO heeft zich in het

instellen van een enquête toekomt aan

Spapens, G. Snijders, G. de Groot en M.V.

hoger beroep van Belterwiede tegen Reaal

degenen aan wie deze bevoegdheid in de

Polak; A-G J. Spier)

gevoegd aan de zijde van Belterwiede. In het

wet is verleend en dat de daartoe strekken-

LJN BZ0173

door Belterwiede tegen haar ingestelde hoger beroep heeft FPO incidenteel hoger beroep

de opsomming in art. 2:346 BW limitatief is. Volgens vaste rechtspraak brengt de strek-

Ontvankelijkheid in cassatie. Belang bij

ingesteld. Het hof heeft in het hoger beroep

king van het enquêterecht echter mee dat

cassatieberoep. Een verzekerde vordert pri-

van Belterwiede tegen Reaal het vonnis van

de verschaffer van risicodragend kapitaal

mair de verzekeraar te veroordelen tot dek-

de rechtbank bekrachtigd en in het hoger

die een eigen economisch belang heeft in

kingverlening, en subsidiair de tussenper-

beroep van Belterwiede tegen FPO in het

de vennootschap waarop het verzoek betrek-

soon te veroordelen tot schadevergoeding.

principale beroep Belterwiede niet-ontvanke-

king heeft, welk belang in zoverre op een

De rechtbank wijst de primaire vordering

lijk verklaard in haar beroep en in het inci-

lijn kan worden gesteld met het belang van

af en wijst op de subsidiaire vordering een

dentele beroep het vonnis van de rechtbank

een aandeelhouder of certificaathouder,

deelvonnis. De verzekerde gaat in appel

bekrachtigd.

voor de toepassing van art. 2:346, aanhef en

tegen beide wederpartijen. In het appel

FPO heeft cassatieberoep ingesteld tegen het

onder b, BW, dient te worden gelijkgesteld

tegen de verzekeraar voegt de tussenper-

arrest van het hof zowel in de zaak tussen

met aandeelhouders of certificaathouders

soon zich aan de zijde van de verzekerde.

Belterwiede en Reaal als in de zaak tussen

(vgl. HR 6 juni 2003, LJN AF9440, NJ

Het hof wijst een arrest waarbij het onder

haarzelf en Belterwiede.

2003/486, HR 4 februari 2005, LJN AR8899,

meer de afwijzing van de primaire vorde-

NJ 2005/127, HR 25 juni 2010, LJN BM0710,

ring bekrachtigt. HR: Nu de verzekerde geen

Hoge Raad

NJ 2010/370, HR 10 september 2010, LJN

cassatieberoep heeft ingesteld, heeft de tus-

Nu Belterwiede geen cassatieberoep heeft

BM6077, NJ 2010/665, en HR 8 april 2011,

senpersoon als gevoegde partij geen belang

ingesteld tegen het arrest van het hof, rijst

LJN BP4943, NJ 2011/338). De onderne-

bij haar cassatieberoep tegen de verzeke-

de vraag of FPO als gevoegde partij belang

mingskamer heeft vastgesteld dat de aan-

raar in de zaak tussen de verzekerde en de

heeft bij haar cassatieberoep tegen Reaal in

deelhouders in Chinnede – waaronder Y –

verzekeraar.

de zaak tussen Belterwiede en Reaal. Deze

onder de door haar in rov. 3.5 genoemde omstandigheden moeten worden aange-

vraag moet ontkennend worden beantwoord. (BW art. 3:303)

merkt als de economisch gerechtigden in

Doordat Belterwiede geen cassatieberoep heeft ingesteld, is de afwijzing van haar vor-

Chinese Workers. Met dat oordeel heeft zij

FPO (de tussenpersoon), adv. mr. T. Welschen,

dering tegen Reaal onherroepelijk. Het door

tot uitdrukking gebracht dat Y als verschaf-

vs. Belterwiede (de verzekerde), adv. mr.

FPO als gevoegde partij tegen Reaal ingestel-

fer van risicodragend kapitaal een eigen

B.T.M. van der Wiel, en Reaal (de verzeke-

de cassatieberoep kan daarin geen verande-

economisch belang heeft in Chinese Wor-

raar), adv. mr. M.E. Franke

ring brengen. FPO heeft evenmin belang

kers dat in zoverre kan worden gelijkgesteld

erbij dat tussen haar en Reaal wordt vastge-


1047

Rechtspraak

steld hoe de rechtsbetrekking tussen Belter-

oordeel van het hof dat geen sprake is van

den en daarbij in het midden te laten of dat

wiede en Reaal luidt. In haar verhouding tot

schade of dat de curator hiertoe onvoldoen-

handelen onrechtmatig was. Voor het overige

Belterwiede is dat belang niet gelegen. De

de heeft gesteld, is onbegrijpelijk.

behoeft het middel geen behandeling, gelet op hetgeen hierna zal worden overwogen.

beslissing in het arrest van het hof omtrent de rechtsbetrekking tussen Belterwiede en

(BW art. 96 lid 1)

Middel 3 is gericht tegen het oordeel van het hof dat de boedel geen schade heeft geleden.

Reaal heeft immers geen gezag van gewijsde in de verhouding tussen FPO en Belterwiede.

W.H.J.M. Haafkes q.q., curator in het faillisse-

Het hof heeft daartoe overwogen, veronder-

Anders dan aan de orde was in HR 9 april

ment van PPW, adv. mr. J.C. Meijroos, vs. Doli

stellenderwijs ervan uitgaande dat het onder-

2010, LJN BK4549, NJ 2010/388, rov. 3, doet

c.s., niet verschenen

handen werk niet aan de VOF was overgedragen, dat de desbetreffende schuldenaren niet

zich hier dan ook niet het geval voor dat de gevoegde partij zelfstandig een rechtsmiddel


bevrijdend aan de VOF hebben betaald en dat

tegen de uitspraak moet kunnen aanwenden

In cassatie zal worden uitgegaan van de vol-

het de curator derhalve vrijstond de vorderin-

om te voorkomen dat deze jegens haar in

gende feiten, ten dele veronderstellenderwijs,

gen alsnog te innen. Het middel slaagt. De

kracht van gewijsde gaat en beslissingen

aangezien het hof geen feiten heeft vastge-

enkele omstandigheid – voor zover al juist

daarin jegens haar gezag van gewijsde ver-

steld en de tegen de feitenvaststelling van de

– dat de schuldenaren niet bevrijdend aan de

krijgen. FPO is voorts niet door het hof in de

rechtbank gerichte grieven niet heeft behan-

VOF hebben betaald, brengt nog niet mee dat

kosten van Reaal veroordeeld en heeft dus

deld. In 2002 heeft de rechtbank het faillisse-

de curator door de handelwijze van Doli c.s.

ook niet uit dien hoofde belang bij haar cas-

ment van PPW uitgesproken. De curator

geen schade heeft geleden. Het feit dat die

satieberoep tegen Reaal.

heeft aan PPW behorende activa verkocht aan

schuldenaren reeds betalingen hebben ver-

FPO is wel ontvankelijk in haar cassatiebe-

een vennootschap onder firma waarin Doli

richt, doet immers dusdanig voor de hand

roep in de zaak tussen haarzelf en Belterwie-

c.s. belangen hadden (hierna: de VOF). De

liggen dat de curator moeilijkheden zal onder-

de. Het vonnis van de rechtbank is, nu de

VOF heeft na het sluiten van de koopover-

vinden bij het alsnog innen van de vorderin-

vordering van Belterwiede tegen FPO daarin

eenkomst een groot aantal facturen doen

gen, met de kans dat die vorderingen niet

gedeeltelijk is toegewezen in de vorm van de

uitgaan ter zake van vóór de faillissementen

meer (volledig) kunnen worden geïnd, dat een

uitgesproken verklaring voor recht, terwijl

verrichte, maar nog niet gefactureerde werk-

andersluidend oordeel motivering behoeft.

voor het overige de beslissing daarover is

zaamheden/leveranties, respectievelijk voor

Een zodanige motivering ontbreekt. Boven-

aangehouden, gedeeltelijk een eindvonnis en

nog niet gefactureerde werkzaamheden/leve-

dien wijst het middel erop dat Doli c.s. voor

gedeeltelijk een tussenvonnis. Omdat het

ranties die in de eerste weken na het uitspre-

het hof hebben gesteld dat de vorderingen

incidentele hoger beroep van FPO zich mede

ken van de faillissementen waren verricht

van de curator zijn verjaard en dat de curator

tegen de genoemde verklaring voor recht

door het op dat moment nog voor de boedel

deze stelling niet heeft betwist. Gelet hierop

keerde, is de bekrachtiging van het vonnis

werkende personeel.

en op de stelling van de curator dat Doli c.s. de

van de rechtbank door het hof in zoverre een

In dit geding heeft de curator vergoeding

vorderingen aan zijn zicht hebben onttrokken,

eindarrest. Aangezien het cassatieberoep van

gevorderd van de schade die de boedel van

is het oordeel van het hof dat geen sprake is

FPO zich mede keert tegen die bekrachtiging,

PPW heeft geleden door deze gang van zaken.

van schade of dat de curator hiertoe onvol-

is FPO ontvankelijk in haar cassatieberoep

De vordering is mede gebaseerd op het ver-

doende heeft gesteld, onbegrijpelijk.

tegen Belterwiede (vgl. HR 9 september 2011,

wijt dat er na het faillissement van PPW en


LJN BQ2306, NJ 2011/408).

de doorstart van de in die vennootschap


Beoordeling van het middel in de zaak tegen

gedreven onderneming door de VOF, een aan-

Belterwiede: art. 81 lid 1 RO.

zienlijk deel van het onderhanden werk van

Volgt niet-ontvankelijkverklaring van FPO in

PPW ten onrechte door de VOF is gefactu-

haar beroep tegen Reaal en verwerping van

reerd en dat de VOF in dat kader ook ten

het beroep voor zover ingesteld tegen Bel-

onrechte betalingen heeft ontvangen. De

29 maart 2013, nr. 12/04254

terwiede.

VOF heeft daarmee volgens de curator


De A-G meent dat FPO wel belang heeft bij

onrechtmatig gehandeld. Doli c.s. zijn

pens, C.A. Streefkerk, C.E. Drion en M.V.

haar beroep tegen Reaal (3.1-3.12.2).

medeaansprakelijk voor de door de door de

Polak; A-G mr. F.F. Langemeijer)

boedel geleden schade, aldus de curator. De

LJN BY8665

805

rechtbank heeft de vorderingen toegewezen

804 29 maart 2013, nr. 12/03193

tot € 256.604. Het hof heeft de vorderingen

Onteigening. Appartementsrecht. Belang.

alsnog afgewezen op de grond dat de boedel

In een onteigenings-KB worden niet alleen

geen schade heeft geleden.

percelen die in eigendom van een vereniging van eigenaars zijn ter onteigening

(Mrs. E.J. Numann, C.A. Streefkerk, A.H.T. Heisterkamp, M.A. Loth en G. de Groot; A-G

Hoge Raad

aangewezen, maar ook de appartements-

mr. J. Spier)

Middel 2 klaagt onder meer dat het hof heeft

rechten zelf. HR: De Onteigeningswet voor-

LJN BZ0517

geoordeeld over de vraag of de curator scha-

ziet niet in de mogelijkheid van een afzon-

de heeft geleden ten gevolge van onrechtma-

derlijke onteigening van een

Faillissementsfraude. Schade. De curator

tig handelen van Doli c.s. zonder eerst een

appartementsrecht. Hoewel de hierop

verkoopt activa van de failliet aan een VOF.

oordeel te geven over de onrechtmatigheid

gerichte klacht doel treft, leidt dit niet tot

De VOF doet vervolgens facturen uitgaan

van het gedrag van Doli c.s. Het middel faalt

cassatie, omdat eisers geen belang hebben

ter zake van vóór het faillissement en in de

in zoverre. Op zichzelf had het hof de vrij-

bij de klacht.

eerste weken na het uitspreken van het

heid om de vorderingen van de curator af te

faillissement verrichte werkzaamheden. De

wijzen op de grond dat de curator door het

(Ow art. 4 lid 1, 2 en 3; art. 17, 59 lid 3; BW

curator vordert schadevergoeding. HR: Het

handelen van Doli c.s. geen schade heeft gele-

art. 5:106 lid 1)

1048


Rechtspraak

X c.s., adv. mr. J.A.M.A. Sluysmans, vs. de

de onteigenende partij. Blijkens de wetsge-

rechtsgeding te vermijden (vgl. HR 8 april

Staat der Nederlanden (Ministerie van Infra-

schiedenis is deze mogelijkheid bedoeld voor

1998, LJN ZD2955, NJ 1999/24). Bij de beant-

structuur en Milieu), adv. mrs. M.W. Schelte-

gevallen waarin de onteigenende partij reeds

woording van de vraag of het voorschrift van

ma en R.T. Wiegerink

eigenaar van de onroerende zaak is, maar op

art. 17 Ow behoorlijk is nageleefd, moet niet

deze zaak een van de in art. 4 lid 1 Ow

alleen worden gelet op deze strekking, maar


genoemde rechten rust. Alsdan behoeft deze

ook op het feit dat het algemeen belang een

In 2011 zijn bij Koninklijk Besluit onder

partij niet een onteigeningsgeding tegen

spoedige verkrijging van de eigendom door

meer acht perceelgedeelten aangewezen ter

zichzelf aan te spannen, maar kan het recht

de onteigenende partij verlangt (vgl. HR 17

onteigening ten name van de Staat, ten

afzonderlijk worden onteigend. Het bepaalde

maart 1965, LJN AB5065, NJ 1965/278). In het

behoeve van de aanleg van een tunnel en de

in art. 4 lid 1 Ow leent zich niet voor over-

onderhavige geval diende zich de situatie aan

aanpassing van een knooppunt ter uitvoe-

eenkomstige toepassing in andere gevallen

dat de eigendom van de te onteigenen perce-

ring van het Tracébesluit ‘A2 Passage Maas-

dan in deze bepaling zijn voorzien. De Ontei-

len was gesplitst in appartementsrechten.

tricht’. In het KB is een Vereniging van Eige-

geningswet voorziet aldus niet in de moge-

Voorts stond vast dat de Staat het apparte-

naars aangewezen als eigenaar van de

lijkheid van een afzonderlijke onteigening

mentsrecht van X niet in minnelijk overleg

betrokken percelen. Deze percelen zijn

van een appartementsrecht. Voor zover de

heeft kunnen verwerven. Het mislukken van

gesplitst in appartementsrechten. De eigena-

eigendom van een gebouw of een perceel op

de onderhandelingen met (appartementsei-

ren van de appartementen, onder wie X c.s.,

de voet van art. 5:106 lid 1 BW is gesplitst in

genaar) X bracht derhalve mee dat de Staat

zijn gezamenlijk eigenaar van de onroerende

appartementsrechten, brengt art. 59 lid 3 Ow

ten behoeve van de verwerving van deze per-

zaken betrokken bij de splitsing. Naast de

echter wel mee dat de onteigening van het

celen was gedwongen een onteigeningsge-

genoemde gedeelten van percelen zijn in het

gebouw of het perceel tot gevolg heeft dat de

ding aanhangig te maken, en dat de uit-

Koninklijk Besluit ook appartementsrechten

met betrekking tot de onteigende zaak

komst van eventuele onderhandelingen met

ter onteigening aangewezen. Daartoe beho-

bestaande appartementsrechten vervallen.

andere appartementseigenaren daaraan niet

ren de appartementsrechten van X. De Staat

Hoewel onderdeel A derhalve doel treft, leidt

zou kunnen afdoen. In het licht van deze

heeft de appartementsrechten van X niet in

dit niet tot cassatie. Het onderdeel klaagt

omstandigheden is het oordeel van de recht-

minnelijk overleg kunnen verwerven.

immers niet over de onteigening van de per-

bank juist dat voor de Staat uit art. 17 Ow

In dit geding heeft de Staat gevorderd dat de

celen. Art. 59 lid 3 Ow bepaalt dat in geval

niet de verplichting voortvloeide om (ook)

onteigening wordt uitgesproken van de in

van onteigening van een onroerende zaak

met eiser 2, eiseres 3 en eiser 4 te onderhan-

het Koninklijk Besluit genoemde perceelsge-

door inschrijving van het vonnis de eigen-

delen over hun rechten met betrekking tot

deelten en appartementsrechten. De recht-

dom op de onteigenaar overgaat, vrij van alle

de te onteigenen percelen, omdat deze

bank heeft deze vorderingen toegewezen.

met betrekking tot de zaak bestaande lasten

onderhandelingen zonder zin waren. Daarop

en rechten. Onderdeel A bestrijdt – terecht

stuiten de klachten van onderdeel B af.

Hoge Raad

(zie hiervoor) – niet dat deze ‘titelzuiverende

Volgt verwerping, overeenkomstig de conclu-

Onderdeel A bestrijdt het oordeel van de

werking’ van de onteigening mede het geval

sie van de A-G.

rechtbank dat de appartementsrechten voor

bestrijkt dat de eigendom van een gebouw of

De A-G geeft onder 2.5-2.12 beschouwingen

onteigening vatbaar zijn. Buiten de door de

een perceel op de voet van art. 5:106 lid 1 BW

over de Onteigeningswet en de aard van het

titels V en Va van de Onteigeningswet bestre-

is gesplitst in appartementsrechten, in dier

appartementsrecht. Onder 2.13 concludeert

ken gevallen van onteigening van – kort

voege dat door inschrijving van het vonnis

hij dat de Onteigeningswet strikt genomen

gezegd – octrooien en rechten voortvloeien-

van onteigening het onteigende gebouw of

niet voorziet in de separate onteigening van

de uit een octrooiaanvraag, is het stelsel van

perceel wordt bevrijd van de appartements-

een appartementsrecht, maar dat het ontei-

de Onteigeningswet gericht op de onteige-

rechten die met betrekking tot dit gebouw of

genen van een appartementsrecht als conse-

ning van onroerende zaken. Dit vindt beves-

perceel bestaan. Hieruit vloeit voort dat de

quentie van de onteigening van het betrok-

tiging in art. 4 lid 2 Ow dat bepaalt dat ‘overi-

Staat door inschrijving van het vonnis van

ken perceelsgedeelte niet in strijd is met de

gens’ – dat wil zeggen: buiten de gevallen die

onteigening kan bewerkstelligen dat de

Onteigeningswet of met de bepalingen in

worden bestreken door het hierna te bespre-

eigendom van de percelen op hem overgaat,

het Burgerlijk Wetboek over het apparte-

ken art. 4 lid 1 Ow – door toepassing van

en dat als gevolg daarvan de percelen worden

mentsrecht.

deze wet een zaak slechts kan worden bevrijd

bevrijd van de daarop betrekking hebbende

van de met betrekking tot de zaak bestaande

appartementsrechten. Gegrondbevinding

lasten en rechten door onteigening van die

van onderdeel A kan derhalve niet beletten

zaak, en in art. 4 lid 3 Ow dat bepaalt dat een

dat de appartementsrechten met betrekking

aandeel in een zaak of een recht niet afzon-

tot de percelen als gevolg van de inschrijving

29 maart 2013, nr. 12/04819

derlijk kan worden onteigend. De in art. 4 lid

van het vonnis van onteigening vervallen.

(Mrs. E.J. Numann, C.A. Streefkerk, C.E. Dri-

2 Ow bedoelde ‘bevrijding’ is nader uitge-

het vorenstaande brengt mee dat X c.s. geen

on, G. Snijders en M.V. Polak; A-G mr. L. Tim-

werkt in art. 59 lid 3 Ow, inhoudende dat in

belang hebben bij hun in onderdeel A vervat-

merman)

geval van onteigening van een onroerende

te klachten.

LJN BZ1411

zaak door inschrijving van het vonnis de

Onderdeel B keert zich tegen de verwerping

eigendom op de onteigenaar overgaat, vrij

door de rechtbank van het verweer van X c.s.

WSNP. Bevoegdheid bewindvoerder. Nadat

van alle met betrekking tot de zaak bestaan-

dat de Staat in strijd met art. 17 Ow heeft

de rechtbank ‘de schone lei heeft verleend’

de lasten en rechten. Weliswaar voorziet art.

gehandeld door niet (ook) met eiser 2, eiseres

als bedoeld in art. 354 Fw, maar voordat de

4 lid 1 Ow in een afzonderlijke onteigening

3 en eiser 4 (de andere eisers dan X) te

slotuitkeringslijst is opgemaakt, treft de

van bepaalde rechten die op een onroerende

onderhandelen. Art. 17 Ow strekt ertoe dat

bewindvoerder met toestemming van de

zaak rusten, maar deze mogelijkheid staat

de onteigenende partij tracht – door het voe-

rechter-commissaris een schikking, uit hoof-

slechts open indien de zaak toebehoort aan

ren van onderhandelingen – zo mogelijk een

de waarvan de vader van de schuldenaar een

806


1049

Rechtspraak

bedrag aan de boedel dient te betalen. HR:

schuldsaneringsregeling voortvloeiende ver-

tot de in art. 295 Fw bedoelde boedel

Nadat de uitspraak bedoeld in art. 354 Fw in

plichtingen is tekortgeschoten, verstaan dat

behoorden, welke vraag de Hoge Raad ont-

kracht van gewijsde is gegaan, blijft de

de toepassing van de schuldsaneringsrege-

kennend heeft beantwoord. Zoals de recht-

bewindvoerder, zolang de slotuitdelingslijst

ling van rechtswege zal zijn geëindigd zodra

bank terecht heeft overwogen, ziet de

niet is opgemaakt, bevoegd baten voor de

de slotuitdelingslijst verbindend is gewor-

beschikking van de Hoge Raad op een ande-

boedel te innen. Hij is verplicht daarbij

den en dat de bewindvoerder nadat het von-

re situatie dan zich hier aandient. Volgens

voortvarend te werk te gaan.

nis in kracht van gewijsde is gegaan, onver-

het in cassatie in zoverre onbestreden oor-

wijld overgaat tot het opmaken van een

deel van de rechtbank is immers sprake van

(Fw art. 94, 104, 295, 327, 349a, 354, 356 lid 1

slotuitdelingslijst. Op 20 juni 2012 heeft in

een tijdens de duur van de schuldsanerings-

en 4)

de door de bewindvoerder tegen de vader

regeling reeds bestaande vordering die nog

van X aangespannen procedure een compa-

niet was vereffend. Hetgeen de Hoge Raad

X (de schuldenaar), adv. mr. P.J.Ph. Dietz de

ritie plaatsgevonden, waarbij een schikking

in zijn beschikking heeft overwogen, biedt

Loos, vs. mr. A. Grollé, in zijn hoedanigheid

is bereikt, inhoudende dat de vader van X

dan ook geen steun voor de rechtsopvatting

van bewindvoerder, niet verschenen

€ 57 700 zou overmaken op de saneringsre-

waarop het middel berust.

kening van X, dat hiervan € 19 800 het

Voor zover het middel betoogt dat de


schikkingsbedrag betreft dat de bewindvoer-

bewindvoerder na het in kracht van gewijs-

Bij vonnis van 8 juli 2008 is op X de schuld-

der met Hotcare was overeengekomen, dat

de gaan van de uitspraak bedoeld in art. 354

saneringsregeling van toepassing verklaard.

Hotcare de afgegeven bankgarantie zou

Fw, niet meer de bevoegdheid heeft om nog

Bij brief van 5 juli 2011 heeft de bewind-

retourneren, dat de procedure tussen de

rechtshandelingen te verrichten, zoals het

voerder laten weten dat X in beginsel had

vader van X en de bewindvoerder zou wor-

treffen van een schikking, berust het op een

voldaan aan zijn verplichtingen uit de

den geroyeerd en dat de bewindvoerder

onjuiste rechtsopvatting. Art. 356 lid 1 Fw

schuldsaneringsregeling. Niettemin meende

tevens royement zou verzoeken van de zaak

gebiedt de bewindvoerder, zodra de uit-

de bewindvoerder dat de schuldsaneringsre-

tegen Hotcare.

spraak bedoeld in artikel 354 Fw in kracht

geling nog niet kon worden beëindigd,

In het onderhavige geding heeft X de rech-

van gewijsde is gegaan, onverwijld over te

omdat de boedel op dat moment nog aan

ter-commissaris bij brief van 21 juni 2012

gaan tot het opmaken van een slotuitde-

het procederen was tegen Hotcare, welke

verzocht aan de bewindvoerder toestemming

lingslijst. Blijkens de wetsgeschiedenis is

procedure de bewindvoerder met machti-

te onthouden om de hiervoor genoemde

echter niet uitgesloten dat de omstandig-

ging van de rechter-commissaris had over-

schikking aan te gaan. Bij beschikking van 4

heden van het geval meebrengen dat de

genomen van X en verband hield met een

juli 2012 heeft de rechter-commissaris aan

slotuitdelingslijst eerst geruime tijd later

dreigende verzilvering van een bankgarantie

de bewindvoerder toestemming verleend om

wordt opgesteld en dat de toepassing van de

die in opdracht van de vader van X aan Hot-

de schikking aan te gaan. Op het door X

schuldsaneringsregeling derhalve langer

care was afgegeven. Voorts was op dat

tegen de beschikking van de rechter-commis-

voortduurt dan de in het saneringsplan

moment nog onduidelijk of X paulianeus

saris ingestelde beroep heeft de rechtbank

bepaalde termijn (Kamerstukken II 1992-

had gehandeld door voorafgaand aan de

geoordeeld dat de rechter-commissaris op

1993, 22 969, nr. 3, p. 66). Hieruit vloeit

schuldsaneringsregeling zijn woning aan

juiste gronden aan de bewindvoerder toe-

voort dat de bewindvoerder, nadat de uit-

zijn vader te verkopen. De rechtbank heeft

stemming heeft verleend om de met de

spraak bedoeld in art. 354 Fw in kracht van

bij vonnis van 6 september 2011 de schuld-

vader van X getroffen schikking aan te gaan.

gewijsde is gegaan, maar de slotuitdelingslijst nog niet is opgemaakt, bevoegd blijft

saneringstermijn verlengd met één jaar. In het door X ingestelde hoger beroep heeft

Hoge Raad

baten voor de boedel te innen. Wel draagt

het hof dit vonnis vernietigd en de zaak

Het middel betoogt dat de rechtbank heeft

art. 356 lid 1 Fw de bewindvoerder op om na

terugverwezen. Het hof zag in de procedure

miskend dat de taak van de bewindvoerder,

het in kracht van gewijsde gaan van de uit-

tegen Hotcare en de mogelijk paulianeuze

na het in kracht van gewijsde gaan van het

spraak bedoeld in art. 354 Fw, zowel bij het

handeling van X geen gegronde redenen om

vonnis van 13 maart 2012, uitsluitend

opmaken van de slotuitdelingslijst als bij

de duur van de schuldsaneringsregeling te

bestond in het onverwijld opmaken van de

het innen van baten voor de boedel, voort-

verlengen. Op 12 december 2011 heeft de

slotuitdelingslijst, en dat de bewindvoerder

varend te werk te gaan. In het onderhavige

bewindvoerder met machtiging van de rech-

niet meer de bevoegdheid had om nog

geval heeft de rechtbank in haar vonnis van

ter-commissaris de vader van X gedagvaard

rechtshandelingen te verrichten als bedoeld

13 maart 2012 verstaan dat de bewindvoer-

in verband met de gestelde paulianeuze ver-

in art. 327 in verbinding met art. 104 Fw,

der, nadat haar vonnis in kracht van gewijs-

koop van de woning. De bewindvoerder

zoals het treffen van een schikking in de pro-

de is gegaan, onverwijld overgaat tot het

heeft bij brief van 8 februari 2012 de rech-

cedure tegen de vader van X. Met het in

opmaken van de slotuitdelingslijst. Vervol-

ter-commissaris verzocht de schuldsane-

kracht van gewijsde gaan van voormeld von-

gens heeft de bewindvoerder in de procedu-

ringsregeling tussentijds te beëindigen. De

nis was de schuldsanering ‘in materiële zin’

re die hij tegen de vader van X had aange-

rechtbank heeft bij vonnis van 13 maart

beëindigd en hadden de op X rustende ver-

spannen, ter comparitie van 20 juni 2012

2012 geoordeeld dat onvoldoende voortva-

plichtingen een einde genomen. In dit ver-

een schikking getroffen. Door aldus te han-

rendheid was betracht om de procedure ter

band doet het middel een beroep op HR 24

delen heeft de bewindvoerder niet in strijd

zake van de paulianeuze verkoop van de

februari 2012, LJN BV0890, NJ 2012/636.

gehandeld met de op hem rustende ver-

woning aan te spannen en dat het mogelijk

Voor zover het middel een beroep doet op

plichting om bij het innen van baten voor

paulianeuze karakter van de verkoop daar-

deze beschikking van de Hoge Raad miskent

de boedel voortvarend te werk te gaan. Bij

om geen aanleiding kon vormen om X de

het dat in die zaak de vraag aan de orde was

het vorenstaande verdient opmerking dat

schone lei te onthouden. In het dictum

of goederen die de schuldenaar had verkre-

de verplichtingen die voor X voortvloeiden

heeft de rechtbank vastgesteld dat de schul-

gen na afloop van de termijn die ingevolge

uit de toepassing van de schuldsaneringsre-

denaar niet in de nakoming van zijn uit de

art. 349a Fw voor de schuldsanering geldt,

geling, na ommekomst van de termijn van

1050


Rechtspraak

art. 349a Fw ten einde zijn gekomen. Het

verkrijging van voldoening buiten rechte van

dat afspraken tussen partijen bestaan die

oordeel van de rechtbank moet dan ook

ook het toewijsbaar geachte bedrag, niet

op andere onderwerpen betrekking hebben.

aldus worden verstaan dat het nadeel dat X

redelijk zijn geweest in de zin van art. 6:96

ondervindt van het feit dat het opmaken

lid 2, aanhef en onder c, BW. Indien het hof

van de slotuitdelingslijst op zich laat wach-

dit heeft miskend, heeft het van een onjuiste

ten, minder zwaar weegt dan het belang van

rechtsopvatting blijk gegeven. Indien het hof

Lundiform, adv. mrs. R.P.J.L. Tjittes en mr. E.C.

de schuldeisers dat de door de bewindvoer-

van een juiste rechtsopvatting is uitgegaan,

Rozeboom, vs. Mexx, adv. mr. D.M. de Knijff

der te treffen schikking leidt tot een actief

heeft het zijn oordeel onvoldoende gemoti-

voor de te vereffenen boedel. Dit oordeel

veerd.


getuigt niet van een onjuiste rechtsopvat-


Op 27 november 2007 hebben partijen een

ting en is niet onbegrijpelijk.


contract ondertekend betreffende de verkoop


De A-G geeft onder 4.54 regels over de toewijs-

en levering van hardware door Lundiform

sie van de A-G.

baarheid van een vordering tot vergoeding

aan Mexx ten behoeve van door Mexx te

Onder 26-35 gaat de A-G in op de vraag hoe

van buitengerechtelijke kosten.

openen winkels. Het contract heeft een pre-

ervoor gezorgd kan worden dat baten die hun oorzaak voor of tijdens de schuldsaneringstermijn hebben, maar binnen die termijn niet te

(BW art. 6:217)

ambule en er zijn bijlagen aan gehecht. Arti-

808

gelde zijn gemaakt, alsnog in de boedel

kel 9.1 luidt: ‘This Agreement constitutes the entire agreement between the parties and supersedes

terechtkomen. Dergelijke baten moeten naar

5 april 2013, nr. 11/05299

any earlier written or oral arrangements and

zijn mening worden behandeld als waren het

(Mrs. F.B. Bakels, A.M.J. van Buchem-Spa-

agreements made between the parties.’

nagekomen baten in de zin van art. 356 lid 4

pens, C.A. Streefkerk, G. Snijders en M.V.

In dit geding heeft Lundiform gevorderd dat

jo. 194 Fw.

Polak; A-G mr. L. Timmerman)

Mexx wordt veroordeeld tot (i) nakoming van

LJN BY8101

de aanvankelijk mondeling en op 27 novem-

807

ber 2007 schriftelijk vastgelegde overeenUitleg van overeenkomsten. Partijen heb-

komst, met dien verstande dat Mexx gehou-

ben een contract ondertekend met daarin

den zal zijn de orders die Lundiform op

5 april 2013, nr. 11/04483

een ‘entire agreement clause’. HR: 1. Taal-

grond van deze overeenkomst in productie

(Mrs. F.B. Bakels, C.A. Streefkerk, M.A. Loth,

kundige betekenis. a. Het hof heeft zijn oor-

heeft genomen af te nemen, en Lundiform

G. Snijders en G. de Groot; A-G mr. L. Tim-

deel dat aan de taalkundige betekenis van

daarvoor € 1,8 miljoen te betalen, en (ii)

merman)

de bewoordingen grote betekenis toekomt,

betaling van € 21 000 per maand vanaf

LJN BY9086

gebaseerd op het uitgangspunt dat het om

augustus 2008 tot en met de maand waarin

een commerciële overeenkomst gaat, geslo-

Mexx de voorraad zal hebben weggehaald die

Buitengerechtelijke kosten. HR: De enkele

ten tussen professionele partijen die heb-

Lundiform voor Mexx heeft aangelegd. De

omstandigheid dat slechts een klein gedeel-

ben onderhandeld, terwijl de overeenkomst

rechtbank heeft de vorderingen afgewezen.

te van de vordering is toegewezen, brengt

ertoe strekt de rechten en verplichtingen

Het hof heeft het vonnis van de rechtbank

niet mee dat alle gevorderde kosten ter ver-

nauwkeurig vast te leggen. De toepasselijk-

bekrachtigd.

krijging van voldoening buiten rechte niet

heid van dit uitgangspunt is onvoldoende

redelijk zijn geweest.

gemotiveerd. b. Ook indien groot gewicht

Hoge Raad

toekomt aan de taalkundige betekenis, kun-

In rov. 3.6 heeft het hof zijn oordeel dat aan

nen de omstandigheden van het geval mee-

de taalkundige betekenis van de gekozen

brengen dat een andere betekenis aan de

bewoordingen van de overeenkomst grote

Multiquest, adv. mrs. B.T.M. van der Wiel en

bepalingen moet worden gehecht. c. De

betekenis toekomt, gebaseerd op het uit-

D.A. van der Kooij, vs. Fricorp c.s., adv. mr. F.E.

rechter zal dienen te beoordelen of de partij

gangspunt dat het om een commerciële over-

Vermeulen

die een andere uitleg verdedigt, voldoende

eenkomst gaat, gesloten tussen professioneel

heeft gesteld om tot (tegen)bewijs te wor-

opererende partijen die over de inhoud van

Procesverloop

den toegelaten. 2. ‘Entire agreement clause’.

de overeenkomst hebben onderhandeld, ter-

In dit geding zijn vorderingen tot betaling

Welke betekenis aan een ‘entire agreement

wijl de overeenkomst ertoe strekt de weder-

ingesteld. Na eiswijziging in hoger beroep is

clause’ toekomt, is afhankelijk van de

zijdse rechten en verplichtingen nauwkeurig

in hoofdsom € 4,2 miljoen gevorderd. Het

omstandigheden van het geval, waaronder

vast te leggen. De toepasselijkheid van dit

hof heeft bijna € 300 000 toegewezen.

de bewoordingen van de clausule, de aard,

uitgangspunt in het gegeven geval wordt in

de inhoud, de strekking en de mate van

cassatie op goede gronden bestreden. Die toe-

Hoge Raad

gedetailleerdheid van de overeenkomst

passelijkheid is onvoldoende gemotiveerd in

Het middel is gericht tegen het oordeel van

waarvan de clausule deel uitmaakt, en de

het licht van de door Lundiform aangevoerde

het hof over de gevorderde buitengerechtelij-

wijze waarop de clausule tijdens de onder-

stellingen, te weten: (i) dat partijen niet over

ke kosten. Het hof heeft deze nevenvordering

handelingen ter sprake is gekomen en

de schriftelijke overeenkomst hebben onder-

afgewezen op de grond dat de desbetreffende

onderdeel van de overeenkomst is gewor-

handeld, in het bijzonder niet over de tekst

incassowerkzaamheden waren gericht op

den. Een ‘entire agreement clause’ is op

van art. 3, (ii) dat Lundiform bij de totstand-

invordering van een veel hoger bedrag dan

zichzelf geen uitlegbepaling en staat niet

koming van de overeenkomst niet werd bij-

door het hof toewijsbaar is geacht. De enkele

zonder meer eraan in de weg dat betekenis

gestaan door een jurist, en (iii) dat het

omstandigheid dat slechts een klein gedeelte

wordt toegekend aan verklaringen en

modelcontract was opgesteld door het ‘legal

van de vordering is toegewezen, brengt ech-

gedragingen die aan het sluiten van de

department’ van Mexx. Indien deze stellin-

ter niet mee dat alle gevorderde kosten ter

overeenkomst zijn voorafgegaan, noch ook

gen juist zijn, vervalt daarmee de door het

(BW art. 6:96 lid 2 aanhef en onder c)


1051

Rechtspraak

hof genoemde reden om bij de uitleg van de

dan wel tegenbewijs te worden toegelaten.

um voorafgaand aan het sluiten van de

overeenkomst groot gewicht toe te kennen

Indien dit laatste het geval is, is de rechter

overeenkomst. Het hof heeft miskend dat

aan de taalkundige betekenis van de gekozen

gehouden deze partij in de gelegenheid te

art. 9.1 van de overeenkomst niet zonder

bewoordingen. In het kader van de door haar

stellen dit (tegen)bewijs te leveren (vgl. HR 19

meer eraan in de weg staat dat toezeggin-

voorgestane uitleg van art. 3 van de overeen-

januari 2007, LJN AZ3178, NJ 2007/575 Mey-

gen die Mexx voorafgaand aan het sluiten

komst heeft Lundiform betoogd dat partijen

er/PontMeyer), en HR 29 juni 2007, LJN

van de overeenkomst heeft gedaan, van

aan art. 3.3 en 3.4 van de overeenkomst en

BA4909, NJ 2007/576 (Derksen/Homburg)).

belang kunnen zijn voor de uitleg van de

aan Attachment II bij de overeenkomst rede-

Uit hetgeen hiervoor is overwogen, volgt dat

overeenkomst.

lijkerwijze een andere betekenis hebben

Lundiform feiten en omstandigheden heeft

Ook onderdeel 5 slaagt, voor zover het de

moeten toekennen dan uit de enkele tekst

gesteld die, indien bewezen, de door haar

klacht bevat dat het oordeel van het hof met

daarvan volgt. Ter onderbouwing van haar

verdedigde uitleg van de overeenkomst kun-

betrekking tot de reikwijdte van art. 9.1 van

betoog heeft Lundiform zich onder meer

nen dragen. Voorts heeft het hof vastgesteld

de overeenkomst onbegrijpelijk is. Het hof

beroepen op: (i) de schriftelijke verklaring

dat Lundiform bewijs van haar stellingen

heeft miskend dat een ‘entire agreement

van de inkoopmanager van Mexx die bij het

heeft aangeboden. Op grond van een en

clause’ niet eraan in de weg behoeft te staan

opstellen van de overeenkomst was betrok-

ander had het hof Lundiform dan ook tot

dat, naast de overeenkomst waarvan deze

ken; (ii) de handelwijze van partijen in de

bewijs van de door haar verdedigde uitleg

clausule deel uitmaakt, afspraken tussen par-

periode voorafgaand aan het sluiten van de

van de overeenkomst moeten toelaten.

tijen bestaan die op andere onderwerpen

overeenkomst; en (iii) de aannemelijkheid

Onderdeel 2 bestrijdt het oordeel van het

betrekking hebben.

van de door Lundiform voorgestane uitleg

hof met betrekking tot de ‘entire agreement


van de overeenkomst. De klachten voeren

clause’, die is neergelegd in art. 9.1 van de


terecht aan dat de overwegingen van het hof

overeenkomst. Het oordeel van het hof met

De A-G geeft een vooropstelling over de uitleg

geen blijk ervan geven dat het hof dit betoog

betrekking tot de gebondenheid van partij-

van overeenkomsten (3.2-3.11) en de ‘entire

van Lundiform en de daaraan ten grondslag

en aan de ‘entire agreement clause’ berust

agreement clause’ (3.12-3.13).

liggende stellingen, in zijn oordeelsvorming

mede op het uitgangspunt dat het hof in

heeft betrokken. Mocht het hof hebben

rov. 3.6 heeft geformuleerd. Nu onderdeel 1

geoordeeld dat deze stellingen onvoldoende

met succes opkomt tegen dit uitgangspunt,

relevant zijn omdat in het onderhavige geval,

kan het oordeel van het hof met betrekking

ongeacht de juistheid van dit betoog, aan de

tot de ‘entire agreement clause’ reeds daar-

5 april 2013, nr. 12/00466

taalkundige betekenis van de gekozen

om niet in stand blijven. Opmerking ver-

(Mrs. F.B. Bakels, A.H.T. Heisterkamp, M.A.

bewoordingen doorslaggevende betekenis

dient dat een ‘entire agreement clause’ een

Loth, C.E. Drion en M.V. Polak; A-G mr. E.M.

toekomt, dan geeft dat blijk van een onjuiste

relevante omstandigheid kan zijn bij de uit-

Wesseling-van Gent)

rechtsopvatting. Ook indien bij de uitleg van

leg van een overeenkomst waarvan deze

LJN BY8094

een overeenkomst groot gewicht toekomt

clausule deel uitmaakt (vgl. HR 19 januari

809

aan de taalkundige betekenis van de gekozen

2007, LJN AZ3178, NJ 2007/575 (Meyer/Pont-

Hoor en wederhoor. HR: Het hof heeft ten

bewoordingen, kunnen de overige omstan-

Meyer)). Welke betekenis aan een dergelijke

onrechte van partij A gevergd dat zij, nadat

digheden van het geval meebrengen dat een

clausule toekomt, is afhankelijk van de

de zaak op de rol was geplaatst voor fourne-

andere (dan de taalkundige) betekenis aan de

omstandigheden van het geval, waaronder

ren, uit eigen beweging een akte zou

bepalingen van de overeenkomst moet wor-

de bewoordingen van de clausule, de aard,

nemen of daartoe een verzoek zou doen.

den gehecht. Beslissend blijft immers de zin

de inhoud, de strekking en de mate van

Ook heeft het hof het beginsel van hoor en

die partijen in de gegeven omstandigheden

gedetailleerdheid van de overeenkomst

wederhoor geschonden door partij A de

over en weer redelijkerwijs aan deze bepalin-

waarvan de clausule deel uitmaakt, en de

gelegenheid te onthouden tot het geven

gen mochten toekennen en hetgeen zij te

wijze waarop de clausule tijdens de onder-

van een reactie op de akte van partij B.

dien aanzien redelijkerwijs van elkaar moch-

handelingen ter sprake is gekomen en

ten verwachten. Indien het hof dat niet heeft

onderdeel van de overeenkomst is gewor-

miskend, heeft het zijn oordeel onvoldoende

den. Daarbij zij aangetekend dat een ‘entire

gemotiveerd door stilzwijgend aan genoem-

agreement clause’ op zichzelf geen uitlegbe-

A, adv. mr. A.H. Vermeulen, vs. B, niet ver-

de stellingen van Lundiform voorbij te gaan.

paling is. De clausule heeft een specifieke

schenen

De klacht tegen de beslissing van het hof om

herkomst en functie in de Anglo-Amerikaan-

Lundiforms bewijsaanbod te passeren, slaagt

se rechtssfeer, en heeft naar Nederlands


eveneens. De hiervoor genoemde vrijheid om

recht niet zonder meer een bijzondere bete-

A en B zijn de enige erfgenamen van hun in

als uitgangspunt groot gewicht toe te ken-

kenis. Zij beoogt veelal te bewerkstelligen

2001 overleden vader.

nen aan de meest voor de hand liggende

dat partijen niet zijn gebonden aan eerdere

Dit geding betreft de verdeling van de nala-

taalkundige betekenis van de omstreden

op de overeenkomst betrekking hebbende

tenschap. De rechtbank heeft bij tussenvon-

woorden van de overeenkomst, stelt de rech-

afspraken die daarmee in strijd zijn, indien

nis de zaak verwezen naar de rol van 17 sep-

ter in staat om, vooralsnog zonder een

die afspraken niet in de overeenkomst zijn

tember 2008 voor het nemen door B van

inhoudelijke beoordeling van de stellingen

opgenomen en de overeenkomst evenmin

een akte en naar de rol van 15 oktober 2008

van partijen, te komen tot een voorshands

daarnaar verwijst. De clausule staat evenwel

voor het nemen door A van een akte, en

gegeven oordeel aangaande de uitleg van de

niet zonder meer eraan in de weg dat voor

bepaald dat B vier weken nadien bij akte

overeenkomst. Vervolgens zal de rechter

de uitleg van de in de overeenkomst vervat-

zou kunnen reageren. B heeft tussentijds

evenwel dienen te beoordelen of de partij die

te bepalingen betekenis wordt toegekend

beroep ingesteld, nadat de mogelijkheid

een andere uitleg van de overeenkomst ver-

aan verklaringen die zijn afgelegd dan wel

daartoe was opengesteld. Het hof heeft bij

dedigt, voldoende heeft gesteld om tot bewijs

gedragingen die zijn verricht, in het stadi-

arrest van 20 april 2010 overwogen dat het

1052


(Rv art. 19)

Rechtspraak

811

de zaak aan zich zal houden en het heeft de

van een reële huurovereenkomst, ook heeft

zaak naar de rol van 1 juni 2010 verwezen. A

geoordeeld dat A huur verschuldigd is en

heeft ter rolle van 1 juni 2010 een akte

dat haar schade daarmee genoegzaam is

5 april 2013, 12/00667

genomen. B heeft ter rolle van 10 augustus

aangetoond.

(Mrs. F.B. Bakels, C.A. Streefkerk, M.A. Loth,

2010 een akte genomen. Het hof heeft de zaak vervolgens op de rol van 24 augustus

G. Snijders en G. de Groot; A-G mr. M.H. (BW art. 6:96 lid 1)

2010 geplaatst voor fourneren. Bij arrest van

Wissink) LJN BZ1780

8 februari 2011 heeft het hof overwogen dat

Sepeba, adv. mr. K. Aantjes, vs. A, adv. mr.

het uitblijven van een reactie op de laatste

R.F. Thunnissen

akte van B voor rekening van A komt en een

Overgang van onderneming. Richtlijnconforme interpretatie. Zeventig werknemers

deskundigenbericht gelast. Nadat het des-


zijn in dienst van Heineken Nederlands

kundigenbericht was uitgebracht, heeft A bij

A heeft van Sepeba een loods gekocht. Na

Beheer B.V., maar feitelijk als cateringmede-

akte betoogd dat hij uit het rolbericht van

levering bleek het dak van de loods zodanig

werkers tewerkgesteld bij zustermaatschap-

het hof niet heeft afgeleid dat hij geen akte

ernstige gebreken te vertonen dat herstel

pij Heineken Nederland B.V. Het Heineken-

meer mocht nemen en hij heeft het hof ver-

noodzakelijk was. Sepeba is aansprakelijk

concern besteedt de

zocht terug te komen van zes in het tus-

voor de schade als gevolg van de gebreken

cateringwerkzaamheden uit aan Albron. De

senarrest van 8 februari 2011 genomen

aan het dak.

werknemers treden in dienst van Albron. Is

eindbeslissingen, waaronder beslissingen

In dit geding hebben de rechtbank en het

sprake van overgang van een onderneming

die zien op de onderwerpen waarover A zich

hof de kosten van herstel van het dak toege-

is in de zin van richtlijn 2001/23/EG? HR: 1.

nog bij akte had willen uitlaten. Het hof

wezen. In cassatie gaat het om de vraag of

Richtlijnconforme interpretatie in het alge-

heeft dit verzoek afgewezen in zijn eindar-

Sepeba ook aansprakelijk is voor de kosten

meen. Beoordelingskader: zie hoofdtekst. 2.

rest van 11 oktober 2011.

ad € 11 250 die A stelt te hebben gemaakt ter

Richtlijnconforme interpretatie van art.

zake van de huur van vervangende bedrijfs-

7:663 BW. Wetsgeschiedenis. Bewoordingen.

Hoge Raad

ruimte. De rechtbank heeft deze post afgewe-

Terugwerkende kracht. Lagere rechtspraak.

Gelet op het tussen partijen gerezen geschil-

zen. Het hof heeft de post alsnog toegewe-

Rechtsgeleerde literatuur. De omstandig-

punt of A nog in de gelegenheid diende te

zen.

heid dat de werknemer ten tijde van de overgang van de onderneming waarvoor hij

worden gesteld tot het nemen van een akte als bedoeld in het tussenvonnis van de recht-

Hoge Raad

feitelijk werkzaam was, niet bij die onder-

bank, mocht A ervan uitgaan dat het hof na

Het hof heeft zijn oordeel dat sprake is

neming in dienst was, maar bij haar zuster-

fourneren over dat geschilpunt zou beslissen,

geweest van een reële huurovereenkomst,

maatschappij, staat niet aan toepasselijk-

en dat hij in ieder geval nog in de gelegen-

gebaseerd op door A overgelegde facturen

heid van art. 7:663 BW in de weg, zodat de

heid zou zijn te reageren op de akte van B.

en een schriftelijke verklaring. Dat oordeel

rechten en verplichtingen uit de eerdere

Het hof heeft dus ten onrechte van A

geeft niet blijk van een onjuiste rechtsop-

arbeidsovereenkomst zijn overgegaan op de

gevergd dat hij, nadat de zaak op de rol was

vatting en is, gelet op de overgelegde pro-

verkrijger.

geplaatst voor fourneren, uit eigen beweging

ducties en hetgeen partijen in feitelijke

een akte zou nemen of daartoe een verzoek

instanties hebben aangevoerd, niet onbe-

(BW art. 7:663, 1639bb (oud); Richtlijn

zou doen. Ook heeft het hof het beginsel van

grijpelijk. Het hof heeft de betwisting door

2001/23/EG art. 2 lid 1 sub a, art. 3 lid 1)

hoor en wederhoor geschonden door A de

Sepeba dat A daadwerkelijk huur heeft

gelegenheid te onthouden tot het geven van

betaald, kennelijk en niet onbegrijpelijk

Albron, adv. mr. S.F. Sagel, vs. FNV en A, adv.

een reactie op de akte van B.

slechts opgevat als onderdeel van de bestrij-

mr. E.H. van Staden ten Brink


ding dat sprake is geweest van een reële


huurovereenkomst. In dat licht bezien is


De A-G merkt onder 2.14 op dat het hof ondui-

het niet onjuist of onbegrijpelijk dat het

Binnen het Heinekenconcern in Nederland is

delijkheid heeft veroorzaakt in het dictum van

hof in het verlengde van zijn oordeel dat

al het personeel in dienst van Heineken

zijn tussenarrest van 20 april 2010.

sprake was van een reële huurovereen-

Nederlands Beheer B.V. (hierna: HNB). HNB

komst, ook heeft geoordeeld dat A de over-

detacheert het personeel bij de afzonderlijke

eengekomen huur verschuldigd is en dat

werkmaatschappijen, die zustervennoot-

haar schade daarmee genoegzaam is aange-

schappen zijn van HNB. A is lid van de FNV

toond. Dat oordeel moet aldus verstaan

en was van 1985 tot 1 maart 2005 in dienst

55 april 2013, nr. 12/00486

worden dat, nu op grond van de overgeleg-

van HNB in de functie van medewerker cate-

(Mrs. C.A. Streefkerk, C.E. Drion en

de producties was aangetoond dat sprake is

ring. Evenals ongeveer zeventig andere cate-

G. Snijders; A-G mr. J. Wuisman)

geweest van een reële huurovereenkomst,

ringmedewerkers voerde hij zijn werkzaam-

LJN BY8096

op grond van diezelfde producties aangeno-

heden uit voor de werkmaatschappij

men moet worden dat dan ook van een

Heineken Nederland B.V. Op de arbeidsover-

Vermogensschade. A heeft een loods met

reële huurschuld en dus van daadwerkelijke

eenkomst was de ondernemingscao van HNB

een gebrekkig dak gekocht en vordert ver-

schade sprake is geweest.

van toepassing. Albron is een landelijk opere-

goeding van niet alleen de herstelkosten,

Volgt verwerping.

rende onderneming die zich onder meer

maar ook de kosten die zij stelt te hebben

De A-G concludeert tot vernietiging en verwij-

bezighoudt met catering. Binnen haar bran-

gemaakt ter zake van de huur van vervan-

zing. Hij meent dat het hof heeft miskend dat

che geldt de algemeen verbindend verklaarde

gende bedrijfsruimte. HR: Het is niet

met het enkele verschuldigd worden van huur

CAO voor de Contractcateringbranche. Met

onjuist of onbegrijpelijk dat het hof in het

nog geen vermogensschade wordt geleden

ingang van 1 maart 2005 zijn de cateringacti-

verlengde van zijn oordeel dat sprake was

(2.8-2.9).

viteiten van Heineken Nederland uitbesteed

810


1053

Rechtspraak

aan Albron. A is met ingang van die datum

De nationale rechter moet dan ook met

Dit klemt temeer in het onderhavige geval, in

in dienst getreden bij Albron.

name de specifiek ter uitvoering van een

aanmerking genomen dat de onderhavige

In dit geding hebben FNV en A gevorderd dat

richtlijn vastgestelde nationale regelingen

bepaling speciaal is ingevoerd ter uitvoering

voor recht zal worden verklaard dat de

zoveel mogelijk uitleggen in het licht van de

van een richtlijn die tot doel heeft rechten te

overgang van de cateringactiviteiten tussen

bewoordingen en het doel van de betrokken

verlenen aan particulieren. Aan die bewoor-

Heineken Nederland en Albron een overgang

richtlijn, teneinde het hiermee beoogde

dingen komt te minder betekenis toe nu uit

van een onderneming is in de zin van richt-

resultaat te bereiken (zie de hiervoor aange-

de totstandkomingsgeschiedenis van art.

lijn 2001/23/EG en dat de desbetreffende

haalde uitspraak van het HvJEU van 5 okto-

7:663 volgt dat de Nederlandse wetgever bij

werknemers, onder wie A, per 1 maart 2005

ber 2004 (Pfeiffer)). De verplichting tot richt-

zijn keuze voor juist die bewoordingen,

van rechtswege in dienst zijn getreden van

lijnconforme uitleg wordt echter begrensd

beoogde de richtlijnen 77/187/EEG en 98/50/

Albron in de zin van art. 3 lid 1 richtlijn

door de algemene rechtsbeginselen, met

EG getrouw om te zetten in het nationale

2001/23/EG, respectievelijk 7:663 BW. Zij heb-

name het rechtszekerheidsbeginsel en het

recht, en dat hij daarbij een geval als het

ben tevens betaling gevorderd van achterstal-

verbod van terugwerkende kracht, en kan

onderhavige niet voor ogen heeft gehad. Bij

lig loon vanaf 1 maart 2005, met rente. De

niet dienen als grondslag voor een uitleg

deze stand van zaken heeft het hof zich

kantonrechter heeft de vorderingen toegewe-

contra legem van het nationale recht (zie ook

terecht niet van een richtlijnconforme uitleg

zen. In hoger beroep heeft het hof prejudicië-

in zoverre de hiervoor aangehaalde uitspraak

van art. 7:663 BW laten weerhouden door de

le vragen gesteld, die zijn beantwoord in

van het HvJEU van 4 juli 2006 (Adeneler), en

bewoordingen waarin dit artikel is geformu-

HvJEU 21 oktober 2010, C-242/09, LJN

meer recent HvJEU 24 januari 2012, C-282/10,

leerd, en evenmin door het rechtszekerheids-

BO3935, NJ 2010/576.

LJN BV2814, NJ 2012/154 (Dominguez)).

beginsel of het verbod van uitleg van het

Na voortgezette behandeling van de zaak

Art. 7:663 BW werkt met het begrip werkge-

nationale recht contra legem. Voor zover het

heeft het hof het vonnis van de kantonrech-

ver en niet, zoals richtlijn 77/187/EEG en

onderdeel een beroep doet op het verbod van

ter bekrachtigd.

richtlijn 98/50/EG, met het begrip vervreem-

terugwerkende kracht, kan het niet tot cassa-

der, en voorts met het begrip arbeidsovereen-

tie leiden omdat in het onderhavige geval

Hoge Raad

komst en niet, zoals de richtlijnen, mede met

van terugwerkende kracht geen sprake is. Het

Het middel betoogt dat richtlijnconforme

het begrip arbeidsverhouding, dan wel

gewicht dat bij wetsuitleg moet worden

interpretatie van art. 7:663 BW niet mogelijk

arbeidsbetrekking. In het licht van de wetsge-

gehecht aan de rechtspraak van feitenrech-

is. Bij de beoordeling van dit betoog dient

schiedenis moet worden aangenomen dat de

ters en aan de Nederlandse rechtsgeleerde

het volgende tot uitgangspunt. Nadat de

wetgever met het begrip ‘werkgever’ hetzelf-

literatuur, is van geval tot geval verschillend;

omzettingstermijn van een richtlijn in het

de heeft bedoeld als is bedoeld met het

algemene uitspraken kunnen hierover niet

nationale recht is verstreken, is de nationale

begrip ‘vervreemder’ in de richtlijnen. Voorts

worden gedaan. De rechtspraak van de fei-

rechter gehouden om het nationale recht

blijkt uit de wetsgeschiedenis dat de wetge-

tenrechters en de Nederlandse rechtsgeleer-

zoveel mogelijk in overeenstemming met de

ver op de grond dat hij meende dat dit over-

de literatuur brengt niet mee dat over de uit-

richtlijn uit te leggen (HvJEU 4 juli 2006,

bodig was, in art. 7:663 niet – naast het

leg van art. 7:663 anders moet worden

C-212/04, LJN AY0534, NJ 2006/593 (Adene-

begrip ‘arbeidsovereenkomst’ – mede het in

geoordeeld dan het hof heeft gedaan.

ler)). Dat geldt ook als de richtlijn onjuist of

de richtlijnen gebruikte begrip ‘arbeidsver-

Het hiervoor overwogene brengt mee dat het

onvolledig in de nationale wetgeving blijkt te

houding’ of ‘arbeidsbetrekking’ heeft overge-

middel faalt. In een geval als het onderhavige

zijn omgezet. Het is immers aan de nationale

nomen. Daaraan lag niet het oordeel ten

– waarin een werknemer in dienst is van een

rechterlijke instanties om de rechtsbescher-

grondslag dat een noodzakelijke voorwaarde

tot een concern behorende personeelsven-

ming die voor de justitiabelen uit het

voor toepasselijkheid van art. 7:663 zou zijn

nootschap, maar is tewerkgesteld bij een

Unierecht voortvloeit, te verzekeren en de

dat tussen de ‘werkgever’ en de in de onder-

andere vennootschap binnen dat concern, en

volle werking daarvan te waarborgen (HvJEU

neming werkzame werknemer die op deze

de onderneming van laatstgenoemde ven-

5 oktober 2004, C-397/01 tot en met

bepaling een beroep doet, een arbeidsover-

nootschap in de zin van art. 7:663 BW over-

C-403/01, LJN AR5022, NJ 2005/333 (Pfeiffer),

eenkomst in de zin van art. 7:610 BW is

gaat naar een verkrijger buiten dat concern

en HvJEU 19 januari 2010, C-555/07, LJN

gesloten. Uit de totstandkomingsgeschiede-

– moet art. 7:663 BW worden verstaan op de

BL0510, NJ 2010/256 (Kücükdeveci)). De natio-

nis van art. 7:663 blijkt dus niet dat de

wijze waarop het HvJEU richtlijn 2001/23/EG

nale rechter dient binnen zijn bevoegdheden

Nederlandse wetgever iets anders voor ogen

heeft uitgelegd. Dit betekent dat de omstan-

al het mogelijke te doen om, het gehele nati-

heeft gestaan dan de wens de richtlijnen

digheid dat A ten tijde van de overgang van

onale recht in beschouwing nemend en

77/187/EEG en 98/50/EG getrouw om te zet-

de onderneming waarvoor hij feitelijk werk-

onder toepassing van de daarin erkende uit-

ten in het nationale recht. Anders dan het

zaam was (Heineken Nederland B.V.), niet bij

legmethoden, de volle werking van de betrok-

onderdeel betoogt, kan daarom niet worden

die onderneming in dienst was, maar bij haar

ken richtlijn te verzekeren en tot een oplos-

gezegd dat de wetsgeschiedenis van art.

zustermaatschappij HNB, niet aan toepasse-

sing te komen die in overeenstemming is

7:663 geen andere uitleg toelaat dan dat

lijkheid van art. 7:663 in de weg staat, en dat

met de daarmee nagestreefde doelstelling

voorwaarde voor toepasselijkheid van deze

die toepasselijkheid meebrengt dat de rech-

(zie de hiervoor aangehaalde uitspraak van

bepaling is, dat de werknemer een arbeids-

ten en verplichtingen uit de tussen HNB en

het HvJEU van 4 juli 2006 (Adeneler)). Ten

overeenkomst heeft met de onderneming die

A gesloten arbeidsovereenkomst zijn overge-

aanzien van bepalingen die speciaal zijn

overgaat in de zin van die bepaling.

gaan op Albron als verkrijger.

ingevoerd ter uitvoering van een richtlijn die

Voor zover het onderdeel een beroep doet op


tot doel heeft rechten te verlenen aan parti-

de bewoordingen van art. 7:663 BW is het

sie van de A-G.

culieren, moet de rechter ervan uitgaan dat

ongegrond. De formulering van de wet is

De A-G geeft een inleiding over richtlijncon-

de lidstaat de bedoeling heeft gehad ten vol-

immers niet steeds beslissend voor de uitleg

forme interpretatie in het algemeen (2.6.1-

le uitvoering te geven aan de uit de betrok-

daarvan, ook niet als de wet van recente

2.14) en richtlijnconforme interpretatie van

ken richtlijn voortvloeiende verplichtingen.

datum is (HR 9 december 2011, LJN BU7412).

artikel 7:663 BW aan de hand van de richtlijn

1054


Rechtspraak

(2.16), de tekst en geschiedenis van de omzet-

natie het intreden van de dood zouden kun-

derhalve niet is vereist dat de dood van het

tingswetgeving (2.17-2.20), de Nederlandse

nen verklaren. Ten eerste bleek bij onderzoek

slachtoffer uitsluitend het gevolg is geweest

rechtspraak (2.22.1-2.23.4), de literatuur (2.24-

van het hart dat tijdens het doormaken van

van het mishandelen en dat evenmin vereist

2.33) en het stelsel van de wet (2.34). Vervol-

de geweldsinwerkingen reeds sprake was van

is dat andere oorzaken volledig kunnen

gens benadert hij de vraag of richtlijnconfor-

acuut opgetreden hartspierweefselversterf,

worden uitgesloten. Het hof concludeert dat

me interpretatie in dit geval mogelijk is

d.w.z. een klein hartinfarct; dit kan voor

sprake is van een causaal verband tussen de

vanuit de tekst en systematiek van de wet

acuut overlijden zorgen, maar dit hoeft

gedragingen van de verdachte en zijn mede-

(2.40-2.49) en vanuit het te bereiken resultaat

beslist niet het geval te zijn. Ten tweede

daders en de dood van het slachtoffer. Daar-

(2.50-2.57.4) en gaat hij in op de totstandko-

bleek dat sprake was van een bloeduitstor-

voor is relevant dat het slachtoffer door de

mingsgeschiedenis (2.59-2.68) en de rechtsze-

ting in de nekspieren met kneuzingen en is

mishandeling beschadiging van het ruggen-

kerheid (2.69-2.74).

er bloed geconstateerd in de ruggenmergzak

merg heeft opgelopen en dat het nekletsel bij

en onder de zachte hersenvliezen. Dit letsel is

leven is opgetreden. Het hof: ‘Deze beschadi-

ontstaan door de inwerking van mechanisch

ging van het ruggenmerg kan volgens de des-

Hoge Raad (strafkamer)

geweld. Beschadiging van het ruggenmerg

kundige zonder meer een neurogene shock

Deze rubriek wordt verzorgd door prof. mr.

kan tot een levensbedreigende situatie en op

tot gevolg hebben, die het intreden van de

P.H.P.H.M.C. van Kempen, hoogleraar

basis van acute disregulatie van de lichaams-

dood bij het slachtoffer zonder meer kan ver-

straf(proces)recht Radboud Universiteit Nij-

functies (spinale shock) tot het intreden van

klaren. Uit het sectierapport blijkt, zoals ver-

megen.

de dood leiden. Uit het feit dat verschillende

meld, dat kort na het oplopen van dit letsel

letsels met opkomende wondgenezing aan-

de hartslag staakte. Het hof is van oordeel

wezig waren, leidt de patholoog af dat tijdens

dat gelet op het bovenstaande – waaronder

het ondergaan van de geweldsinwerking

het gegeven dat sprake was van een licht

bloedcirculatie (hartslag) aanwezig was.

hartinfarct – de niet uit te sluiten mogelijk-

19 maart 2013, nr. 12/00992

Alleen het letsel in de nek toonde vrijwel

heid dat het slachtoffer ook zonder de hande-

(Mrs. A.J.A. van Dorst, J. de Hullu, H.A.G.

geen reactie. Dit laatste beeld wijst erop dat

lingen van verdachte en zijn mededaders zou

Splinter-van Kan, Y. Buruma en N. Jörg)

kort na het oplopen van dat letsel de hartslag

zijn overleden niet aan toerekening in de

(Na conclusie van A-G Vegter, strekkende tot

staakte. Het optreden van acute hartstilstand

weg staat.’ Het (eerste) cassatiemiddel richt

verwerping; adv. mr. B.P. de Boer, Haarlem)

bij beschadiging van het nekruggenmerg is

zich tegen het causaal verband dat het Hof

LJN BZ4491

een bekend fenomeen waarbij ontsteking

heeft aangenomen tussen de gewelddadige

van het hartspierweefsel op basis van een

overval en het overlijden van de juwelier.

812

Causaal verband indien niet vaststaat dat

verwikkeling van heftige lichamelijke stress

gedraging een noodzakelijke factor is

zoals op kan treden bij beschadiging van het

Hoge Raad, onder meer:

geweest voor het ingetreden van het gevolg.

centrale zenuwstelsel, een rol van betekenis

2.4. Vooropgesteld moet worden dat de

Voor redelijke toerekening is dan ten min-

kan hebben gespeeld bij het lethaal verlopen

beantwoording van de vraag of causaal ver-

ste vereist dat de rechter vaststelt dat dit

van de aanwezige hartafwijking.

band bestaat tussen de bewezenverklaarde

gedrag een onmisbare schakel kan hebben

Het hof overweegt m.b.t. het causaal verband

door de verdachte verrichte gedraging – te

gevormd in de gebeurtenissen die tot het

onder meer: ‘Aangaande de doodsoorzaak

weten het door hem en/of zijn mededader(s)

gevolg hebben geleid, alsmede dat ook aan-

heeft de patholoog geconcludeerd dat [slacht-

uitoefenen van geweld – en de dood van het

nemelijk is dat het gevolg met een aanzien-

offer 1] op grond van een natuurlijk proces

slachtoffer, dient te geschieden aan de hand

lijke mate van waarschijnlijkheid door die

een voorbelast hart had. Ofschoon niet uit te

van de maatstaf of die dood redelijkerwijs als

gedraging is veroorzaakt.

sluiten is dat dit proces an sich reeds het

gevolg van die gedraging aan de verdachte

intreden van de dood heeft veroorzaakt, is

kan worden toegerekend.

Inleiding

het daarnaast zeker dat de kans op het

Indien niet zonder meer kan worden vastge-

Verdachte is veroordeeld tot negen jaren

lethaal verlopen van dit ziekelijk proces

steld dat de bewezenverklaarde gedraging in

gevangenisstraf wegens – kort gezegd – een

beduidend vergroot kan zijn door acute ont-

de keten van de gebeurtenissen een noodza-

nachtelijke overval van een woonhuis waarbij

steking van de hartspier gecombineerd met

kelijke factor is geweest voor het ingetreden

een van de bewoners, de juwelier [slachtoffer

een kans op acute hartstilstand door ruggen-

gevolg, zoals het Hof blijkens zijn overwegin-

1], om het leven is gekomen. Wat betreft het

mergschade. Uit de deskundigenverklaringen

gen als mogelijkheid niet heeft uitgesloten,

geweld en bedreiging met geweld is onder

van de arts-patholoog Van de Goot en de des-

is voor het redelijkerwijs toerekenen van het

meer bewezenverklaard dat verdachte en/of

kundige prof. dr. J.W.M. Niessen bij de rech-

gevolg aan (een gedraging van) de verdachte

een of meer van zijn mededader(s) [slachtof-

ter-commissaris op 18 november 2009 en bij

ten minste vereist dat wordt vastgesteld dat

fer 1] heeft/hebben geschopt en [slachtoffer

de raadsheer-commissaris op 15 maart 2011

dit gedrag een onmisbare schakel kan heb-

1] met een schroevendraaier, heeft/hebben

valt eveneens af te leiden dat zowel het hart-

ben gevormd in de gebeurtenissen die tot

geslagen en/of geprikt aan de gevolgen waar-

infarct als de beschadiging van het ruggen-

het gevolg hebben geleid, alsmede dat ook

van [slachtoffer 1] is overleden en tegen

merg op zich tot de dood zouden hebben

aannemelijk is dat het gevolg met een aan-

[slachtoffer 1] en [slachtoffer 2] heeft/hebben

kunnen leiden. Niet kan worden vastgesteld

zienlijke mate van waarschijnlijkheid door

gezegd:

wat precies de doodsoorzaak is geweest. Het

die gedraging is veroorzaakt. Of en wanneer

‘Ik wil de diamanten, ik wil ook je geld, je

hof is met de advocaat-generaal van oordeel

sprake is van een dergelijke aanzienlijke

sieraden, ik wil alles’.

dat in voldoende mate is komen vast te staan

mate van waarschijnlijkheid, zal afhangen

In deze zaak kon niet worden vastgesteld wat

dat het letsel in de nekregio het gevolg is van

van de concrete omstandigheden van het

precies de doodsoorzaak is geweest. Uit het

het uitgeoefende fysieke geweld.’ Het hof

geval. Bij de beoordeling daarvan kan als

pathologisch onderzoek bleek van twee

overweegt dan dat de toepasselijke maatstaf

hulpmiddel dienen of in de gegeven omstan-

aspecten die ieder op zich en zeker in combi-

die van de redelijke toerekening is en dat

digheden de gedraging naar haar aard


1055

Rechtspraak

geschikt is om dat gevolg teweeg te brengen

Inleiding

gepleegd met het oogmerk om straffeloos-

en bovendien naar ervaringsregels van dien

Verdachte is veroordeeld tot een gevangenis-

heid voor de diefstal te bewerkstelligen of

aard is dat zij het vermoeden wettigt dat

straf van 25 jaren wegens – kort gezegd –

het bezit van de simkaart te verzekeren. Feit

deze heeft geleid tot het intreden van het

steeds in vereniging plegen van onder meer:

3 houdt een diefstal met geweld van de sim-

gevolg. Daarbij kan ook worden betrokken in

(feit 1) doodslag op [slachtoffer 1] met het

kaart in, de dood ten gevolg hebbende, waar-

hoeverre aannemelijk is geworden dat ten

oogmerk om bij betrapping op heterdaad,

bij het geweld ook ertoe strekte om de dief-

verwere gestelde andere, niet aan de bewe-

aan zichzelf en/of andere deelnemers aan dat

stal van de simkaart gemakkelijk te maken,

zenverklaarde gedraging gerelateerde oorza-

feit straffeloosheid en/of het bezit van het

de vlucht mogelijk te maken of het bezit van

ken hoogstwaarschijnlijk niet tot dat gevolg

wederrechtelijk verkregene (een SIM-kaartje)

de simkaart te verzekeren.

hebben geleid (vgl. HR 27 maart 2012, LJN

te verzekeren; (feit 2) doodslag op [slachtof-

Een reconstructie, ervan uitgaande dat de

BT6362, NJ 2012/301).

fer 2], welke doodslag werd gevolgd, verge-

doodslagen, bewezen verklaard als de feiten

2.5. Het Hof heeft blijkens zijn hiervoor

zeld en/of voorafgegaan van enig strafbaar

1 en 2, zouden zijn begaan met het oogmerk

weergegeven overwegingen het bovenstaan-

feit en welke doodslag werd gepleegd met

om zich te verzekeren van straffeloosheid

de niet miskend, zodat zijn oordeel niet van

het oogmerk om bij betrapping op heter-

voor de diefstal van de simkaart of om het

een onjuiste rechtsopvatting getuigt. Het

daad, aan zichzelf en/of de andere deelne-

bezit daarvan veilig te stellen, terwijl aan de

oordeel van het Hof dat de dood van het

mers aan dat feit straffeloosheid en/of het

veroordeling voor feit 3 klaarblijkelijk ten

slachtoffer redelijkerwijs aan de bewezenver-

bezit van het wederrechtelijk verkregene (een

grondslag ligt de gedachte dat de simkaart

klaarde gedraging van de verdachte kan wor-

SIM-kaartje) te verzekeren; (feit 3) diefstal

is weggenomen om te voorkomen dat alarm

den toegerekend, is ook toereikend gemoti-

(van een SIM-kaartje) met geweld, gepleegd

werd geslagen wegens het gebruik van

veerd. In de overwegingen van het Hof ligt

met het oogmerk om die diefstal gemakkelijk

geweld zoals het schoppen en slaan, het

immers niet alleen besloten dat die gedra-

te maken en/of om bij betrapping op heter-

vastbinden, het dichtknijpen van de keel en

ging een onmisbare schakel kan hebben

daad aan zichzelf en/of zijn mededader(s)

het doodschieten, vereist een grote geestelij-

gevormd in de gebeurtenissen die tot het

hetzij de vlucht mogelijk te maken, hetzij het

ke lenigheid. Toch is dat kennelijk de con-

gevolg hebben geleid, maar ook dat het

bezit van het gestolene te verzekeren, zulks

stellatie die aan het hof voor ogen heeft

gevolg met een aanzienlijke mate van waar-

terwijl het feit de dood van die [slachtoffer 1]

gestaan. Eerlijk gezegd vind ik de construc-

schijnlijkheid door die gedraging is veroor-

en die [slachtoffer 2] ten gevolge heeft gehad.

tie die de rechtbank heeft opgezet overtui-

zaakt. Die vaststellingen zijn ook niet onbe-

Het (tweede) cassatiemiddel klaagt onder

gender. De drie verdachten zijn naar [plaats]

grijpelijk, in aanmerking genomen dat de

meer dat het onder 1, 2 en 3 bewezenver-

gegaan om geld afhandig te maken. De

gedraging van de verdachte naar haar aard

klaarde oogmerk niet uit de gebezigde

rechtbank heeft vastgesteld dat verdachten

geschikt is om dat gevolg teweeg te brengen

bewijsmiddelen kan worden afgeleid, althans

met roofzuchtige bedoelingen daarheen zijn

en bovendien naar ervaringsregels van dien

dat de bewezenverklaring in zoverre zonder

gegaan. Alle voorbereidingen en de financië-

aard is dat zij het vermoeden wettigt dat zij

nadere motivering onbegrijpelijk is.

le nood van verdachte wijzen daarop. In de woning van de familie [...] wordt geweld

heeft geleid tot het intreden van het gevolg, terwijl het ‘lichte hartinfarct’ – voor zover


gebruikt tegen vader en zoon en worden

het optreden hiervan al niet het gevolg zou

2.4. Uit de door het Hof gebezigde bewijsvoe-

dezen gedwongen de kluis te openen. De

zijn van de bewezenverklaarde gedraging

ring kan worden afgeleid dat de verdachte

rechtbank heeft aangenomen dat inderdaad

– als niet meer dan een ‘niet uit te sluiten’

zich (met zijn mededaders) naar de woning

geld is weggenomen. Het hof heeft zich daar

oorzaak is beoordeeld.

te [plaats] heeft begeven, dat hij geruime tijd

niet achter geschaard. Maar aangenomen

2.6. Het middel faalt.

in die woning aanwezig is geweest, dat de

dat er geen geld is weggenomen, zal er in

slachtoffers in die woning zijn gekneveld en

ieder geval sprake zijn van een poging tot

door het hoofd geschoten, en dat in die

diefstal met geweld van het vermoede geld

woning brand is gesticht. Voorts volgt uit de

dat zich in de kluis zou bevinden. Gelet op

gebezigde bewijsvoering dat de verdachte

de wijze waarop de kluis is aangetroffen, is

19 maart 2013, nr. 12/01221

zich ter plaatse heeft schuldig gemaakt aan

die gang van zaken volgens mij zeer waar-

(Mrs. A.J.A. van Dorst, B.C. de Savornin

diefstal van een SIM-kaart. Aldus heeft het

schijnlijk. De twee bewoners worden dood-

Lohman, W.F. Groos, J. Wortel en V. van den

Hof voldoende duidelijk tot uitdrukking

geschoten opdat verdachte en zijn meded-

Brink)

gebracht met het oog op welk ‘strafbaar feit’

aders straffeloos zouden blijven. De

(Na conclusie van A-G Machielse, strekken-

in de zin van art. 288 Sr het omschreven

simkaart is vermoedelijk afgepakt toen de

de tot vernietiging wat betreft de beslissin-

geweld en de doodslag zijn gepleegd. Dat het

bewoners nog in leven waren. De brand is

gen over de feiten 1, 2, 3 en de strafopleg-

Hof blijkens zijn hiervoor aangehaalde

gesticht om opheldering van de misdrijven

ging en in zoverre tot terugwijzing; adv. mr.

bewijsoverweging niet bewezen heeft geacht

onmogelijk, althans zeer lastig te maken.

M.L. Plas, Bunnik)

‘dat er bij de overval ook geld is weggenomen’

Achteraf bezien heeft het weinig zin om de

LJN BY9006

en dat aldus de – wel bewezenverklaarde –

simkaart mee te nemen nadat de bewoners

opbrengst van de gepleegde diefstal zeer

zijn doodgeschoten. Dat de bewoners zou-

Oogmerk art. 288 Sr. Begrijpelijke bewezen-

gering is, staat daaraan niet in de weg.

den zijn doodgeschoten om de diefstal van

verklaring dat doodslagen zijn gepleegd

2.5. Het middel faalt in zoverre.

de simkaart te bedekken lijkt mij zo verge-

813

zocht dat de bewezenverklaring van de fei-

met het oogmerk om straffeloosheid voor de diefstal van een simkaartje te bewerk-

A-G Machielse, onder meer:

ten 1 en 2 in de bewoordingen die het hof

stelligen of het bezit van dat simkaartje te

5.6 De feiten 1 en 2 zijn aldus omschreven

heeft gebruikt onbegrijpelijk is.

verzekeren. A-G: anders.

dat er sprake zou zijn geweest van doodslag

Zoals ik hierboven schreef kan de diefstal

in verband met de gewelddadige diefstal van

van de simkaart wel worden bewezen, maar

een simkaart, welke doodslag zou zijn

dat het in feit 3 beschreven geweld is toege-

(Sr art. 288)

1056


Rechtspraak

815

past ten dienste van de diefstal van de sim-

Commissaris die vordering op die datum

kaart staat op gespannen voet met de aan

heeft afgewezen. Het Hof, dat de verdachte

de veroordeling voor de feiten 1 en 2 ten

heeft veroordeeld tot een voorwaardelijke

19 maart 2013, nr. 12/01391 H

grondslag liggende gedachte dat de sim-

gevangenisstraf van een maand en een werk-

(Mrs. A.J.A. van Dorst, J.P. Balkema en J.W.

kaart juist is meegenomen om het gebruikte

straf, heeft evenwel verzuimd toepassing te

Ilsink)

geweld onontdekt te doen blijven, door een

geven aan art. 27, eerste lid, Sr. Daarover

LJN BZ4669

telefonische verwittiging van derden onmo-

klaagt het middel op zichzelf terecht.

gelijk te maken.

3.3. Zoals de Hoge Raad heeft overwogen in

Herziening staat niet open tegen een

Uit de door het hof gebezigde bewijsmidde-

zijn arresten van 11 september 2012 (LJN

beschikking van de Voorzitter van het

len is niet op te maken dat de slachtoffers

BX0146, LJN BX0132, LJN BX0129 en LJN

Gerechtshof waarbij deze geen verlof tot

van het leven zijn beroofd met het oogmerk

BX7004) behoort het verzuim toepassing te

hoger beroep verleent in de zin van art.

om de diefstal van een simkaart te verdoeze-

geven aan de in art. 27 Sr bedoelde aftrek

410a lid 4 Sv, omdat die beschikking niet is

len. Uit de bewijsconstructie van de recht-

tot de verzuimen die voor de invoering van

een uitspraak houdende een veroordeling

bank zou wel af te leiden zijn dat de levens-

art. 80a RO grond vormden voor vernieti-

als bedoeld in art. 457 lid 1 Sv.

beroving en brandstichting de strekking

ging van de bestreden uitspraak, doch

hadden om te ontkomen aan een vervolging

nadien met toepassing van art. 80a RO – of

voor een (poging tot) diefstal van geld.

in voorkomende gevallen met toepassing

Aan de door het hof gebezigde bewijsmidde-

van art. 81, eerste lid, RO – niet langer tot


len valt evenmin het bewijs te ontlenen dat

cassatie nopen. Dat berust erop dat bij ver-

3.1. Voor zover de aanvraag is gericht tegen

het in feit 3 omschreven geweld is gebruikt

nietiging van de bestreden uitspraak niet

de beschikking van de Voorzitter van het

met het oogmerk om aan bestraffing voor

voldoende in rechte te respecteren belang

Gerechtshof te Arnhem van 8 januari 2008,

diefstal van de simkaart te ontkomen.

bestaat. Het verzuim toepassing te geven

zal deze niet tot herziening kunnen leiden,

5.7 Het middel slaagt.

aan de wettelijk voorgeschreven aftrek als

omdat die beschikking niet is een uitspraak

bedoeld in art. 27 Sr vormt immers een

houdende een veroordeling in de zin van art.

onmiddellijk kenbare fout die zich voor een-

457, eerste lid, Sv. De aanvraag kan daarom

voudig herstel leent door de rechter(s) die

– gelet op art. 465, eerste lid, Sv – in zoverre

op de zaak heeft/hebben gezeten overeen-

niet worden ontvangen.

814

(Sv art. 410a en 457)

19 maart 2013, nr. 11/02625

komstig hetgeen de Hoge Raad heeft beslist

(Mrs. W.A.M. van Schendel, H.A.G. Splinter-

in zijn arresten van 6 juli 2010 (LJN BJ7243,

van Kan en Y. Buruma)

NJ 2012/248) en 12 juni 2012 (LJN BW1478,

(Na conclusie van A-G Knigge, strekkende

NJ 2012/490). Deze wijze van herstel ver-

tot vernietiging uitsluitend wat betreft

dient de voorkeur, omdat daardoor ondub-

26 maart 2013, nr. 11/03980

straf, tot vermindering daarvan en verwer-

belzinnig duidelijkheid komt te bestaan

(Mrs. A.J.A. van Dorst, B.C. de Savornin

ping voor overige; adv. mr. B.P. de Boer,

omtrent de voor tenuitvoerlegging vatbare

Lohman, J. de Hullu, Y. Buruma en J. Wortel)

Haarlem)

strafoplegging.

(Na conclusie van A-G Vellinga, strekkende

LJN BZ4478

Maar ook indien zodanige herstelbeslissing

tot verwerping; OM-cassatie en cassatie ver-

achterwege blijft, bestaat bij vernietiging van

dachte door mr. J. Goudswaard, ’s-Gravenha-

Aanvulling op 80a RO-overzichtsarrest (HR

de bestreden uitspraak waarin verzuimd is

ge)

11 september 2012, LJN BX0132). Wanneer

de aftrek van art. 27 Sr te bevelen onvoldoen-

LJN BY9718

het hof verzuimt voorlopige hechtenis af te

de in rechte te respecteren belang. Er is in zo

trekken conform art. 27 lid 1 Sr, zal de Hoge

een geval immers sprake van een voor eenie-

Computervredebreuk art. 138a (138ab

Raad toepassing geven aan art. 80a RO,

der evidente vergissing op grond waarvan die

nieuw) Sr. Van het zich opzettelijk en

dient de feitenrechter die op de zaak heeft

uitspraak verbeterd moet worden gelezen, en

wederrechtelijk toegang verschaffen tot een

gezeten eigener beweging een herstelbeslis-

wel aldus dat de bedoelde aftrek is bevolen.

geautomatiseerd werk of een deel daarvan,

sing te wijzen en zal ook indien dat achter-

Een redelijk handelend openbaar ministerie

kan ook sprake zijn bij onbevoegde toe-

wegen blijft een redelijk handelend open-

dat met de tenuitvoerlegging van de strafop-

gangverschaffing tot een – met een wacht-

baar ministerie de aftrek bij de

legging is belast kan zich dan ook niet op het

woord beveiligde – router en de internet-

tenuitvoerlegging dienen toe te passen.

standpunt stellen dat de straf zonder die

verbinding die met gebruik van het

aftrek moet worden ten uitvoer gelegd. In

netwerk waarvan die router onderdeel uit-

het geval het gaat om een taakstraf als

maakt tot stand kan worden gebracht. AG:

bedoeld in art. 27, eerste lid, Sr dient de

anders.

(RO art. 80a; Sr art. 27 lid 1)

816


aftrek te geschieden naar de gebruikelijke

3. Beoordeling van het tweede middel

maatstaf van twee uren per dag. Indien, zoals

(Sr art. 80sexies, 138a (oud) en 138ab

3.1. Het middel klaagt dat het Hof ten

in het onderhavige geval, de verdachte naast

(nieuw))

onrechte geen toepassing heeft gegeven aan

de taakstraf, is veroordeeld tot een geheel

art. 27, eerste lid, Sr.

voorwaardelijke gevangenisstraf, dient de tijd

Inleiding:

3.2. De stukken van het geding waarvan de

die door de veroordeelde is doorgebracht in

OM-cassatie tegen vrijspraak computervrede-

Hoge Raad kennis neemt houden in dat de

de in art. 27, eerste lid, Sr bedoelde vrijheids-

breuk art. 138a Sr. Verdachte is vrijgesproken

verdachte op 19 mei 2008 in verzekering is

benemende situaties in mindering te worden

van – kort gezegd – het opzettelijk en weder-

gesteld, dat de Officier van Justitie op 21 mei

gebracht op de taakstraf.

rechtelijk in een of meer geautomatiseerde

2008 heeft gevorderd dat de verdachte in

3.4. Het vorenstaande brengt mee dat het

werken, te weten een computer en/of router

bewaring wordt gesteld en dat de Rechter-

middel niet tot cassatie kan leiden.

en/of een (beveiligde) draadloze internetver-


1057

Rechtspraak

binding (van de provider Planet/KPN) toebe-

2.6. Het laatste heeft het Hof miskend door

pas, zijnde een geschrift dat bestemd was om

horende aan een ander, binnendringen, waar-

bepalend te achten dat de verdachte zich

tot bewijs van enig feit te dienen, valselijk

bij hij de beveiliging heeft doorbroken, in elk

geen toegang heeft verschaft tot beveiligde

heeft opgemaakt, immers heeft verdachte

geval de toegang heeft verworven door een

gegevens in de computer van [betrokkene 1].

valselijk een KLM-pas gekopieerd en voorzien

technische ingreep, met behulp van een val-

Die omstandigheid sluit immers niet uit dat

van andere persoonsgegevens en een foto

se sleutel, te weten het onbevoegd gebruik

de verdachte, handelend zoals in de tenlaste-

van hemzelf, terwijl het origineel op naam

maken van de code en/of het wachtwoord

legging omschreven, zich met één of meer

was gesteld van [betrokkene 1] en was voor-

van die ander en/of door het aannemen van

van de in art. 138a, eerste lid, (oud) Sr

zien van een foto van [betrokkene 1], zulks

een valse hoedanigheid. Het gaat in deze

omschreven middelen opzettelijk en weder-

met het oogmerk om dat geschrift als echt

zaak om het volgende. Een buurvrouw van

rechtelijk toegang heeft verschaft tot een

en onvervalst te gebruiken of door anderen

verdachte heeft een internetaansluiting

geautomatiseerd werk, of tot een deel van

te doen gebruiken. In deze zaak draait het

waartoe zij gebruik maakte van een met een

een geautomatiseerd werk, bestaande uit de

om de vrijheid van nieuwsgaring en de ver-

met een wachtwoord afgeschermde ‘router’.

aan [betrokkene 1] toebehorende computer,

volging van een journalist voor strafbare fei-

De verdachte heeft die router ‘gekraakt’ door

de door haar gebruikte – met een wacht-

ten begaan ter voorbereiding van een twee-

draadloos verbinding te zoeken met (het

woord beveiligde – router, en de internetver-

delige televisiereportage over de beveiliging

accesspoint van) die router en door met

binding die met gebruik van deze apparaten

van Schiphol. Met gebruikmaking van een

behulp van een programma dat daarop

tot stand kon worden gebracht.

valse KLM-pas heeft verdachte op het terrein

gerichte opdrachten naar de router zendt,

2.7. Daarover klaagt het middel terecht.

van Schiphol-Oost weten door te dringen. Volgens verdachte was het doel hiervan aan

het wachtwoord te achterhalen. Daardoor kon de verdachte via de door de buurvrouw gebruikte router, zonder dat zij daarvan wist,

817

te tonen dat het mogelijk was om door middel van een valse pas zonder deugdelijk te worden gecontroleerd op het terrein van

vanaf zijn eigen computer(s) verbinding krijgen met het internet. Het hof heeft ter moti-

26 maart 2013, nr. 11/02389

Schiphol-Oost te komen tot bij het regerings-

vering van de vrijspraak onder meer overwo-

(Mrs. W.A.M. van Schendel, B.C. de Savornin

vliegtuig. Het hof heeft ter zake van het ont-

gen dat een inrichting die enkel bestemd is

Lohman, Y. Buruma, J. Wortel en V. van den

slag van alle rechtsvervolging onder meer

om gegevens over te dragen en/of op te slaan

Brink)

overwogen: ‘Verdachte, die als onderzoeks-

gelet op de wetsgeschiedenis buiten de wet-

(Na conclusie van A-G Machielse, strekken-

journalist regelmatig maatschappelijke pro-

telijke begripsomschrijving valt. En voorts:

de tot verwerping; OM-cassatie)

blemen onder de aandacht tracht te brengen,

‘Het hof stelt vast dat een router een schakel-

LJN BY3752

heeft bij het plegen van de bewezenverklaarde feiten geen ander oogmerk gehad dan om

apparaat op de knooppunten van een netwerk zoals het internet is. Een router houdt

Journalistieke exceptie art. 10 EVRM. Toe-

langs journalistieke weg een maatschappelij-

een wachtwoord of gebruikerscode opgesla-

passelijkheid daarvan vereist allereerst dat

ke misstand publiekelijk aan de orde te stel-

gen en zorgt, in opdracht van de gebruiker

de journalist te goeder trouw en op grond

len en het plegen van de feiten hangt vol-

van die router alleen voor de verzending van

van een accurate feitelijke basis handelt en

doende samen met het onderbouwen en

gegevens naar de juiste bestemming. Daarom

betrouwbare en precieze informatie geeft

verifiëren van die misstand. De vervolging

vervult een router niet de cumulatieve func-

in overeenstemming met de journalistieke

wordt daarom aangemerkt als een beperking

ties zoals neergelegd in artikel 80sexies van

ethiek. Indien daarvan sprake is zal ter

van het door art. 10 EVRM beschermde recht

het Wetboek van Strafrecht.’ Het OM-cassatie-

beoordeling van de toelaatbaarheid van de

van journalisten om informatie over onder-

middel keert zich tegen het oordeel van het

vervolging van de journalist en van de

werpen van algemeen belang te verspreiden,

Hof dat de in de tenlastelegging genoemde

strafbaarheid van het bewezenverklaarde

als zij te goeder trouw en op basis van een

‘router’ niet is aan te merken als een geauto-

feit, in het bijzonder de ernst van de

accurate feitelijke basis handelen en

matiseerd werk in de zin van art. 138a lid

inbreuk op de rechtsorde door overtreding

betrouwbare en precieze informatie geven

1(oud) Sr.

van de strafrechtelijke norm, gelet op het

overeenkomstig de journalistieke ethiek. […]

belang van het geschonden voorschrift, die-

De kwestie die verdachte aan de orde heeft


nen te worden afgewogen tegen het maat-

gesteld is maatschappelijk van belang. Ver-

2.5. Uit de zo-even weergegeven wetsge-

schappelijk belang van de door het bewe-

dachte heeft immers voldoende aangetoond

schiedenis volgt dat een inrichting alleen

zenverklaarde feit voorbereide

dat gebreken in de beveiliging op Schiphol-

als geautomatiseerd werk in de zin van de

openbaarmaking, het daadwerkelijke

Oost een veiligheidsrisico vormen dat zich

hier besproken wettelijke bepalingen kan

nadeel dat door het bewezenverklaarde feit

zou kunnen uitstrekken tot Schiphol-Cen-

worden aangemerkt indien zij geschikt is

is ontstaan en de mate waarin de openbaar-

trum. In de uitzendingen heeft hij dit aan de

om drie functies te vervullen, te weten

making daadwerkelijk op andere wijze had

hand van de slechte toegangscontrole en de

opslag, verwerking en overdracht van gege-

kunnen worden voorbereid.

kwetsbaarheid van het regeringsvliegtuig willen aantonen en naar aanleiding van de uit-

vens. Uit die wetsgeschiedenis volgt evenwel ook dat het begrip geautomatiseerd werk

(EVRM art. 10; Sr art. 225)

zendingen is de beveiliging op Schiphol-Oost aangescherpt. Aangaande de zorgvuldigheid

niet beperkt is tot apparaten die zelfstandig aan deze drievoudige eis voldoen. Ook net-

Inleiding

waarmee het onderzoek is uitgevoerd en de

werken bestaande uit computers en/of tele-

OM-cassatie tegen ontslag van alle rechtsver-

uitzending is samengesteld heeft hof ver-

communicatievoorzieningen heeft de wetge-

volging van een journalist van het televisie-

schillende punten van kritiek. Die wegen vol-

ver onder het begrip ‘geautomatiseerd werk’

programma ‘Undercover in Nederland’, ten

gens het hof echter niet zo zwaar dat zij een

willen brengen, terwijl art. 138a (oud) Sr ook

aanzien van wie het hof onder meer bewezen

beroep op de bescherming van art. 10 EVRM

toepasselijk is op delen van zulke geautoma-

heeft verklaard dat hij – kort gezegd – teza-

doorkruisen. Over het geheel bezien heeft

tiseerde werken.

men en in vereniging een KLM-personeels-

verdachte voldoende betrouwbare en precie-

1058


Rechtspraak

ze informatie gegeven met inachtneming

op vrije meningsuiting oplevert die niet

belemmering heeft ondervonden de door

van journalistieke normen. Er bestond voor

noodzakelijk is in een democratische samen-

hem als cruciaal ervaren boodschap – het

verdachte redelijkerwijs geen andere metho-

leving kennelijk van het juiste uitgangspunt

tekortschieten van de beveiliging van het

de om zonder daarbij anderen te betrekken

uitgegaan dat dit recht zich ook uitstrekt tot

bedrijventerrein Schiphol-Oost, in het bijzon-

het vermeende beveiligingslek op Schiphol-

de vrijheid van nieuwsgaring, en dus tot het

der van de daar ondergebrachte vliegtuigen,

Oost aan de kaak te stellen. Ten opzichte van

journalistieke onderzoek dat aan de uiteinde-

waaronder het regeringsvliegtuig – in de tv-

dat maatschappelijk belang blijft het verval-

lijke openbaarmaking ten grondslag ligt.

uitzendingen op de door hem gekozen wijze

sen van een KLM-pas en het zich bevinden

Bij de beantwoording van de vraag of door

uit te dragen. Aan de orde is slechts de vraag

op verboden terrein binnen de grenzen van

strafvervolging en veroordeling wegens een

of de vervolging en mogelijke bestraffing van

de proportionaliteit en subsidiariteit, ook

in het kader van dat onderzoek gepleegd

het – in de uitzending van 28 december 2008

omdat van de valse passen zeer beperkt

strafbaar feit een noodzakelijke inbreuk

getoonde – handelen van de verdachte ter

gebruik is gemaakt. Voor het hof maakt het

wordt gemaakt op de journalistieke vrijheid

voorbereiding van de openbaarmaking van

hierbij geen verschil dat verdachte actief

van meningsuiting, moeten de plichten en

deze boodschap, welk handelen bestond uit,

strafbaar heeft gehandeld en niet ‹slechts›

verantwoordelijkheden van degene die met

kort gezegd, het vervalsen van een KLM-toe-

heeft geprofiteerd van een door een ander

een beroep op zijn vrijheid van meningsui-

gangspas, een zodanige beperking vormen

gepleegd feit.’ Beide OM-cassatiemiddelen

ting dat feit pleegde worden meegewogen.

van de vrijheid van de journalistieke

hebben betrekking op het oordeel van het

Zoals door het Hof ook onder ogen is gezien,

meningsuiting van de verdachte dat art. 10

hof dat verdachte ten aanzien van (onder

volgt uit rechtspraak van het EHRM dat jour-

EVRM in de weg staat aan toepassing van de

andere) het onder 1 bewezenverklaarde feit,

nalisten – niettegenstaande de vitale rol die

strafwet, te weten aan vervolging en bestraf-

valsheid in geschrift in vereniging gepleegd,

de pers in een democratische samenleving

fing ter zake van art. 225 Sr. Niet in geschil is

moet worden ontslagen van rechtsvervolging,

speelt – in beginsel niet op basis van de hun

dat, zoals ook het Hof met zoveel woorden

omdat een veroordeling voor dit feit een

door art. 10 EVRM gegeven bescherming kun-

onder ogen heeft gezien, zodanig vervalsen

beperking van het door art. 10 EVRM

nen worden ontslagen van hun verplichting

op zichzelf genomen een ernstig strafbaar

beschermde recht op vrijheid van menings-

de door de strafwet getrokken grenzen in

feit is.

uiting oplevert die niet noodzakelijk is in een

acht te nemen. Het door art. 10 EVRM

4.5. Het Hof heeft geoordeeld dat in dit geval

democratische samenleving.

gewaarborgde recht op vrijheid van menings-

een uitzondering op het hiervoor onder 4.2

uiting kan echter dwingen tot het maken van

weergegeven uitgangspunt moet worden


een uitzondering op dit uitgangspunt.

aanvaard. Aan zijn oordeel heeft het ten

3. Beoordeling van het eerste middel

Derhalve zijn journalisten bij hun werkzaam-

grondslag gelegd dat de verdachte heeft aan-

3.1. Het middel behelst de klacht dat het Hof

heden ten behoeve van de nieuwsgaring, aan-

getoond dat hij een zorgvuldige afweging

ten onrechte of op onbegrijpelijke gronden

genomen dat overigens is voldaan aan de

heeft gemaakt tussen het maatschappelijk

heeft geoordeeld dat de wijze waarop de ver-

voorwaarden waaronder zij zich op de

belang van het zichtbaar maken van de

dachte zijn journalistieke werkzaamheden

bescherming van art. 10 EVRM kunnen

slechte beveiligingssituatie op Schiphol-Oost

heeft verricht en televisie-uitzendingen heeft

beroepen, slechts onder bijzondere omstan-

en het daartoe plegen van strafbare feiten en

voorbereid diens beroep op de bescherming

digheden ontslagen van hun plicht zich aan

dat bij weging van het maatschappelijk

van art. 10, eerste lid, EVRM niet doorkruist.

de strafwet te houden.

belang van de door de verdachte als onder-

3.2. Het oordeel van het Hof dat bij het

4.3. Bij de beoordeling van de toelaatbaar-

zoeksjournalist verzorgde uitzendingen over

samenstellen van de televisie-uitzendingen

heid van de vervolging en van de strafbaar-

de veiligheidssituatie op Schiphol-Oost

en het uitvoeren van het daaraan ten grond-

heid van het bewezenverklaarde feit naar

tegenover het belang van een strafrechtelijke

slag liggende onderzoek op bepaalde punten

aanleiding van het beroep op de journalistie-

vervolging van het door de verdachte

onvoldoende zorgvuldigheid is betracht, doch

ke vrijheid van meningsuiting dient, voorop-

gepleegde, onder 1 bewezenverklaarde, feit in

die onzorgvuldigheden van onvoldoende

gesteld dat de journalist te goeder trouw en

het licht van art. 10 EVRM de balans door-

gewicht zijn om de verdachte een beroep op

op grond van een accurate feitelijke basis

slaat in het voordeel van de verdachte. Het

de bescherming van art. 10, eerste lid, EVRM

handelt en betrouwbare en precieze informa-

Hof heeft daaraan de conclusie verbonden

te ontzeggen, is niet onbegrijpelijk en kan,

tie geeft in overeenstemming met de journa-

dat een veroordeling wegens valsheid in

verweven als dit oordeel is met waarderingen

listieke ethiek, in het bijzonder de ernst van

geschrift een beperking van het recht op

van feitelijke aard, in cassatie niet verder

de inbreuk op de rechtsorde door overtreding

vrije meningsuiting oplevert die niet noodza-

worden getoetst.

van de strafrechtelijke norm, gelet op het

kelijk is in een democratische samenleving.

Het middel faalt.

belang van het geschonden voorschrift, te

4.6. Gelet op het hiervoor in 4.2 verwoorde

4. Beoordeling van het tweede middel

worden afgewogen tegen het maatschappe-

uitgangspunt en in het licht van de hiervoor

4.1. Het middel komt op tegen het oordeel

lijk belang van de door het bewezenverklaar-

in 4.3 weergegeven maatstaf, moet in het

van het Hof dat veroordeling voor het ter

de feit voorbereide openbaarmaking, het

onderhavige geval in het bijzonder worden

voorbereiding van de televisie-uitzendingen

daadwerkelijke nadeel dat door het bewezen-

onderzocht of de verdachte zich terecht op

door de verdachte gepleegde, onder 1 bewe-

verklaarde feit is ontstaan en de mate waarin

het standpunt stelt dat er geen alternatief

zenverklaarde, strafbare feit een beperking

de openbaarmaking daadwerkelijk op andere

bestond om, zonder het vervalsen van de

van het recht op vrije meningsuiting ople-

wijze had kunnen worden voorbereid.

KLM-pas, op andere overtuigende wijze de

vert die niet noodzakelijk is in een democra-

4.4. Het onderhavige geval kenmerkt zich

bedoelde gebrekkige controle en de gevol-

tische samenleving als bedoeld in art. 10

door het gegeven dat de naar aanleiding van

gen daarvan onder de aandacht van het

EVRM.

het handelen van de verdachte gemaakte

publiek te brengen.

4.2. Het Hof is bij zijn oordeel dat een veroor-

uitzending van 28 december 2008 zonder

In dit verband heeft het Hof het volgende

deling wegens valsheid in geschrift in vereni-

enige belemmering kon worden uitgezonden

vastgesteld. De verdachte beschikte over de

ging gepleegd een beperking van het recht

en dat de verdachte ook overigens geen

wetenschap dat het regeringsvliegtuig op het


1059

Rechtspraak

terrein van Schiphol-Oost stond. Hem was

818

grondslag worden gelegd. In beginsel staat geen rechtsregel eraan in de

bekend dat bij observaties tientallen malen was waargenomen ‘dat geen controle van

26 maart 2013, nr. 10/03319 P

weg om de schatting van het wederrechtelijk

voertuigen plaatsvond en de controle van

(Mrs. W.A.M. van Schendel, B.C. de Savornin

verkregen voordeel uitsluitend op de inhoud

toegangspassen minimaal was’ en hij

Lohman, J. de Hullu, W.F. Groos en J. Wortel)

van een financieel rapport als zojuist bedoeld

beschikte over opnames van (het interieur

(Na conclusie van A-G Hofstee, strekkende

te doen berusten.

van) het kennelijk onbewaakte regerings-

tot vernietiging en terugwijzing; adv. mr.

3.3.4. Uit de jurisprudentie van de Hoge Raad

vliegtuig met neergelaten vliegtuigtrap. Hij is

Th.J. Kelder, ’s-Gravenhage)

wordt wel afgeleid dat de uitspraak een (vol-

in de nacht van 27 op 28 november 2008 met

LJN BV9087

ledige) weergave dient te bevatten van de feiten en omstandigheden waarop de in dat

gebruikmaking van de eigen pas van zijn tipgever, een KLM-medewerker, op illegale

Voordeelsontneming. Verduidelijking van

rapport gemaakte gevolgtrekkingen steunen.

wijze op het terrein van Schiphol-Oost

de aan de motivering conform art. 359 lid 3

De Hoge Raad ziet aanleiding de in dit ver-

geweest. Daarmee werd aangetoond dat op

Sv te stellen eisen bij schatting van het

band aan de motivering te stellen eisen te

het terrein niet werd gecontroleerd.

wederrechtelijk verkregen voordeel in de

verduidelijken.

De verdachte achtte daarmee nog niet vol-

zin van art. 511f Sv. In beginsel staat geen

3.3.5. Indien en voor zover een in het financi-

daan aan de onderzoeksvragen die hij zich

rechtsregel eraan in de weg de schatting

eel rapport gemaakte gevolgtrekking is ont-

gesteld had; hij wenste aan te tonen dat het

van het wederrechtelijk verkregen voordeel

leend aan de inhoud van een of meer wetti-

mogelijk was om door middel van een valse

uitsluitend op de inhoud van een financi-

ge, voldoende nauwkeurig in dat rapport

pas zonder deugdelijk te worden gecontro-

eel rapport te doen berusten.

aangeduide bewijsmiddelen en die gevolgtrekking – blijkens vaststelling door de rech-

leerd op het terrein van Schiphol-Oost te komen tot bij het regeringsvliegtuig. Daartoe

(Sr art. 36e; Sv art. 359 lid 3, 511e, 511f, 511g)

ter – door of namens de betrokkene niet of onvoldoende gemotiveerd is betwist, kan de

heeft hij de KLM-medewerker verzocht zijn pas ter beschikking te stellen om daarmee val-

Inleiding:

rechter bij de opgave van de bewijsmiddelen

se exemplaren te vervaardigen teneinde de

Het (vijfde) cassatiemiddel klaagt dat de

waaraan de schatting van het wederrechtelijk

gebrekkige controle en de gevolgen daarvan

schatting van het wederrechtelijk verkregen

verkregen voordeel is ontleend, volstaan met

in de uitzending geloofwaardig te kunnen

voordeel ontoereikend is gemotiveerd.

de vermelding van (het onderdeel van) het financieel rapport als bewijsmiddel waaraan

aantonen. Ten behoeve van de uitzending van 28 december 2008 heeft de verdachte de door


de schatting (in zoverre) is ontleend en het

hem vervalste pas niet gebruikt om het ter-

3.3.1. Bij de beoordeling van het middel dient

weergeven van die gevolgtrekking uit het

rein van Schiphol-Oost te betreden, doch hij is

het volgende te worden vooropgesteld.

rapport.

op het terrein gekomen in de kofferbak van

3.3.2. Krachtens art. 511f Sv kan de schatting

3.3.6. Indien door of namens de betrokkene

een auto, en in de uitzending was het dragen

van het op geld waardeerbare wederrechtelijk

zo een gevolgtrekking wel voldoende gemoti-

van die pas ook niet zichtbaar.

verkregen voordeel slechts worden ontleend

veerd is betwist, dienen aan de motivering

4.7. Het hiervoor bij 4.1 genoemde oordeel

aan wettige bewijsmiddelen. Ingevolge art.

van de schatting van het wederrechtelijk ver-

kan geen stand houden.

511e, eerste lid, Sv (in eerste aanleg) en art.

kregen voordeel nadere eisen te worden

Indien dat oordeel aldus begrepen moet wor-

511g, tweede lid, Sv (in hoger beroep) is op

gesteld. In dat geval zal de rechter in zijn

den dat het Hof doorslaggevend heeft geacht

de uitspraak op een vordering tot ontneming

overwegingen met betrekking tot die schat-

dat naar de eigen opvatting van de verdachte

van wederrechtelijk verkregen voordeel art.

ting moeten motiveren op grond waarvan hij

het vervalsen van de KLM-pas bij het voorbe-

359, derde lid, Sv van overeenkomstige toe-

ondanks hetgeen door of namens de betrok-

reiden van de uitzending een geschikt mid-

passing. Dat betekent dat die uitspraak de

kene tegen die gevolgtrekking en de onder-

del vormde om zijn journalistieke doel te

bewijsmiddelen moet vermelden waaraan de

liggende feiten en omstandigheden is aange-

bereiken, heeft het Hof niet de hiervoor

schatting van het wederrechtelijk verkregen

voerd, die gevolgtrekking aanvaardt. Indien

onder 4.3 genoemde maatstaf toegepast, en

voordeel is ontleend met weergave van de

de rechter de aan het financieel rapport of

met name miskend dat moet worden onder-

inhoud daarvan, voor zover bevattende de

aan andere wettige bewijsmiddelen ontleen-

zocht of er voor de verdachte daadwerkelijk

voor die schatting redengevende feiten en

de feiten en omstandigheden, die hij bij zijn

geen andere weg openstond om, zonder dit

omstandigheden.

oordeel daaromtrent betrekt en die redenge-

strafbare feit te begaan, de door hem beoog-

3.3.3. Als wettig bewijsmiddel zal veelal een

vend zijn voor de schatting van het weder-

de openbaarmaking voor te bereiden.

(in het kader van een strafrechtelijk financi-

rechtelijk verkregen voordeel, in de overwe-

Indien het Hof die maatstaf niet heeft mis-

eel onderzoek opgesteld) financieel rapport

gingen (samengevat) weergeeft onder

kend is zonder nadere motivering, die ont-

in het geding zijn gebracht met een berede-

nauwkeurige vermelding van de vindplaat-

breekt, niet begrijpelijk dat het Hof uit de

neerde, al dan niet door de methode van ver-

sen daarvan, is aan de uit art. 359, derde lid,

door hem vastgestelde omstandigheden,

mogensvergelijking verkregen, begroting van

Sv voortvloeiende verplichting voldaan.

waaruit volgt dat de verdachte ook zonder

het bedrag waarop het wederrechtelijk ver-

3.4.1. Met zijn hiervoor onder 3.2.1 weergege-

gebruik van een vervalste pas heeft kunnen

kregen voordeel kan worden geschat. Een

ven overweging, voor zover inhoudende dat

aantonen dat hij onbevoegd op het terrein

dergelijk rapport is doorgaans zo ingericht

naar aanleiding van de behandeling in eerste

van Schiphol-Oost kon komen zonder deug-

dat daarin onder verwijzing naar of samen-

aanleg, de conclusiewisseling in hoger

delijk te worden gecontroleerd, heeft afgeleid

vatting van aan de inhoud van andere wetti-

beroep en de terechtzitting in hoger beroep

dat voor de verdachte geen minder vergaan-

ge bewijsmiddelen ontleende gegevens

is gebleken dat er ‘uiteindelijk twee discussie-

de methode bestond om zijn doel te bereiken

gevolgtrekkingen worden gemaakt omtrent

punten zijn’ heeft het Hof als zijn oordeel tot

dan het vervalsen van de pas.

de verschillende posten die door de

uitdrukking gebracht dat de bevindingen in

Het middel slaagt.

opsteller(s) van het rapport aan het totale

het in deze overwegingen genoemde straf-

Volgt vernietiging en verwijzing.

wederrechtelijk verkregen voordeel ten

rechtelijk financieel rapport voor het overige

1060


Rechtspraak

niet gemotiveerd zijn bestreden.

Uitspraak na vereenvoudigde behandeling

7. De Afdeling overweegt dat aan een alge-

3.4.2. In die overwegingen heeft het Hof uit-

(artikel 8:54 van de Algemene wet bestuurs-

meen verbindend voorschrift, zoals neerge-

eengezet waarom het, met verwerping van de

recht (hierna: de Awb)) in het geding tussen

legd in de verordening elektronische bekend-

door en namens de betrokkene ingenomen

de Stichting Natuur en Milieu Aalten en

making Gelderland 2012, verbindende kracht

stellingen, aannemelijk acht dat een bankre-

Stichting Behoud Leefmilieu Lintelo (hier-

kan worden ontzegd, indien het in strijd is

kening bij de Banque Populaire in Marokko

na: de stichtingen), gevestigd te Aalten,

met een hoger wettelijk voorschrift, dan wel

aan de betrokkene toebehoorde, verklaringen

appellanten, en het college van gedeputeer-

indien het in strijd is met een algemeen

over stortingen op die rekening betrouwbaar

de staten van Gelderland (hierna: het colle-

rechtsbeginsel.

zijn, en ook aannemelijk is dat het saldo op

ge), verweerder

8. In het voorstel tot vaststelling van de verordening is vermeld dat de provincie sinds 1

die rekening aan de betrokkene toekwam. 3.4.3. De hiervoor onder 3.2.2 weergegeven

Bij besluit van 13 augustus 2012, kenmerk

oktober 2011 kennisgevingen uitsluitend op

bewijsmiddelen houden in, voor zover hier

2012-000111, heeft het college aan [vergun-

elektronische wijze publiceert. Deze werkwij-

van belang, als uitkomst van een vermogens-

ninghouder] een vergunning op grond van

ze is de reden waarom aan de verordening

vergelijking over de periode van 1 januari

de Natuurbeschermingswet 1998 verleend

terugwerkende kracht is toegekend.

2002 tot en met 22 oktober 2002 dat het

voor de uitbreiding van het veebestand en de

Het belang van het bij wettelijk voorschrift

wederrechtelijk verkregen voordeel van de

bouw van een nieuwe pluimveestal aan de

bepalen dat uitsluitend langs de elektroni-

betrokkene wordt geschat op € 163 507,78, en

[locatie] te Aalten.

sche weg wordt kennisgegeven van ontwerp-

houden voorts in dat er geldbedragen zijn

(…)

besluiten en besluiten is er naar het oordeel

gestort op een bankrekening bij de Banque

3. Het college heeft de kennisgeving van het

van de Afdeling in gelegen dat belangheb-

Populaire te Marokko die op naam van de

ontwerpbesluit uitsluitend gepubliceerd op

benden weten dat zij uitsluitend langs de

betrokkene stond.

de website van de provincie Gelderland. De

elektronische weg kennis kunnen nemen van

3.4.4. Gelet op de hetgeen onder 3.3 hiervoor

kennisgeving is op 16 augustus 2012 op de

kennisgevingen van een ontwerpbesluit of

is vooropgesteld, kunnen deze bewijsmidde-

website geplaatst.

een besluit, waarna zij kunnen bezien of een

len, bezien in samenhang met de hiervoor

4. Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen

zienswijze wordt ingediend of een rechtsmid-

weergegeven overwegingen van het Hof, het

(uitspraak van 15 augustus 2012 in zaak nr.

del wordt ingesteld. Als ter zake geen wette-

oordeel dragen dat het door de betrokkene

201102433/1/A4) kan een kennisgeving via

lijk voorschrift is vastgesteld, mogen zij

wederrechtelijk verkregen voordeel kan wor-

het internet een geschikte wijze van kennis-

ervan uitgaan dat de kennisgeving ook op

den begroot op € 163 507,78, en is aldus vol-

geving als bedoeld in artikel 3:12, eerste lid,

een niet-elektronische wijze zal plaatsvinden.

daan aan de uit art. 359, derde lid, Sv voort-

van de Awb zijn. Ingevolge artikel 2:14, twee-

Het is dan ook niet uitgesloten dat belang-

vloeiende verplichting als hiervoor in 3.3.2

de lid, en artikel 3:12, eerste lid, van de Awb,

hebbenden in de periode 1 oktober 2011 tot

bedoeld.

gelezen in onderlinge samenhang, dient van

28 september 2012 niet op de hoogte zijn

3.5. Het middel faalt.

een ontwerpbesluit echter op ten minste één

geraakt van de terinzagelegging van ont-

niet-elektronische, geschikte wijze als

werpbesluiten en besluiten en om die reden

bedoeld in artikel 3:12, eerste lid, kennis te

geen zienswijze tegen een ontwerpbesluit

Raad van State

worden gegeven, tenzij bij wettelijk voor-

naar voren hebben gebracht dan wel een

Deze rubriek wordt verzorgd door mr. drs. B.

schrift anders is bepaald.

rechtsmiddel tegen een besluit hebben inge-

Veenman en mr. drs. J. de Vries van de direc-

5. Provinciale staten hebben op 26 september

steld. De Afdeling is van oordeel dat de

tie Bestuursrechtspraak van de Raad van Sta-

2012 de verordening elektronische bekend-

rechtszekerheid zich er in dit geval tegen

te. Volledige versies van deze uitspraken zijn

making Gelderland 2012 vastgesteld. Ingevol-

verzet dat aan de verordening terugwerkende

te vinden op www.raadvanstate.nl.

ge artikel 2 is het mogelijk de kennisgeving

kracht is toegekend, omdat het gevolg daar-

van meldingen, aanvragen, ontwerpbesluiten

van is dat aan belanghebbenden de mogelijk-

en besluiten uitsluitend langs elektronische

heid wordt ontnomen om op te komen tegen

weg te laten plaatsvinden.

een ontwerpbesluit of besluit. Zij is van oor-

Ingevolge artikel 4 treedt de verordening in

deel dat de zinsnede ‘en werkt terug tot en

7 maart 2013, nr. 201209346/3/R2

werking met ingang van de dag na de datum

met 1 oktober 2011’ in artikel 4 van de veror-

(Mrs. Hagen, Hoekstra en Van der Wiel)

van uitgifte van het Provinciaal Blad waarin

dening onverbindend is.

LJN BZ4007

zij wordt geplaatst en werkt zij terug tot en

9. Uit het voorgaande volgt dat de wijze

met 1 oktober 2011. De verordening is op 27

waarop het college kennis van het ontwerp-

De kennisgeving van het ontwerpbesluit is

september 2012 in het Provinciaal Blad

besluit heeft gegeven in strijd is met artikel

uitsluitend langs elektronische weg gepu-

geplaatst.

3:12, eerste lid, van de Awb. Dit gebrek kan

bliceerd. De rechtszekerheid verzet zich er

6. Uit het voorgaande volgt dat ten tijde van

niet met toepassing van artikel 6:22 van de

in dit geval tegen dat aan de verordening

de kennisgeving van het ontwerpbesluit er

Awb, zoals dat luidde ten tijde van belang,

terugwerkende kracht is toegekend, omdat

feitelijk in de provincie Gelderland geen wet-

worden gepasseerd, aangezien niet aanneme-

het gevolg daarvan is dat aan belangheb-

telijk voorschrift als bedoeld in artikel 2:14

lijk is geworden dat belanghebbenden er niet

benden de mogelijkheid wordt ontnomen

van de Awb gold. Vastgesteld moet echter

door zijn benadeeld.

om op te komen tegen een ontwerpbesluit

worden dat de terugwerkende kracht van de

of besluit.

verordening juridisch betekent dat er ten

819

tijde van de kennisgeving van het ontwerp-

820

(Awb art. 2:14 lid 2, art. 3:11 lid 1 en art. 3:12

besluit een wettelijk voorschrift gold als

lid 1, Verordening elektronische bekendma-

bedoeld in artikel 2:14 van de Awb. De Afde-

13 maart 2013, nr. 201113287/1/T1/A2

king Gelderland 2012 art. 2)

ling ziet zich voor de vraag gesteld of de des-

(Mrs. Van Altena, Mortelmans, Borman)

betreffende bepaling verbindend is.

LJN BZ4004


1061

Rechtspraak

Prejudiciële vragen over belastingvrijstelling

koop van een onroerende zaak, omdat de

len worden aangesloten bij de definitie van

voor in Nederland gelegen landgoederen.

verkrijgers van de schenking dan zwaarder

het begrip ‘administratief onderzoek’ in arti-

zullen worden belast, dan wanneer hij in de

kel 3, zevende lid, van Richtlijn 2011/16/EU

(VEU art. 4 lid 3; VWEU art. 63 en 167; Richt-

lidstaat waarvan hij ingezetene is had geïn-

van de Raad van 15 februari 2011 betreffen-

lijn 2010/24/EU; Richtlijn 2011/16/EU;

vesteerd in een gelijksoortige onroerende

de de administratieve samenwerking op het

Natuurschoonwet 1928 art. 1, 2 en 7)

zaak.

gebied van de belastingen en tot intrekking

Naar het oordeel van de Afdeling heeft de

van Richtlijn 77/799/EEG?

Verwijzingsuitspraak op het hoger beroep

rechtbank derhalve terecht geoordeeld dat

3. Indien vraag 2.a., vraag 2.b. of vraag 2.c.

van de staatssecretaris van Economische

het besluit van de staatssecretaris een beper-

ontkennend moet worden beantwoord,

Zaken, Landbouw en Innovatie (thans: Eco-

king vormt van het vrije kapitaalverkeer.

dient het beginsel van loyale samenwerking,

nomische Zaken) en de staatssecretaris van

(…)

zoals neergelegd in artikel 4, derde lid, van

Financiën (hierna tezamen en in enkelvoud:

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad

het VEU, in samenhang beschouwd met arti-

de staatssecretaris), appellanten, tegen de

van State

kel 167, tweede lid, van het VWEU, aldus te

uitspraak van de rechtbank Zutphen van 16

Recht doende in naam der Koningin:

worden uitgelegd dat het met zich brengt

november 2011 in zaak nr. 10/203 in het

I. verzoekt het Hof van Justitie van de Euro-

dat, wanneer een lidstaat een andere lid-

geding tussen [wederpartij] en de staatsse-

pese Unie bij wege van prejudiciële beslissing

staat verzoekt om medewerking te verlenen

cretaris

uitspraak te doen op de volgende vragen:

bij het onderzoek of een in die andere lid-

1. Vormt het belang van behoud van natio-

staat gelegen onroerende zaak kan worden

1. (…)

naal natuurschoon en cultuurhistorisch erf-

aangewezen als landgoed in de zin van een

[wederpartij] woont in Nederland en is eige-

goed, zoals aan de orde in de Natuurschoon-

wet die de instandhouding en bescherming

nares van de in het Verenigd Koninkrijk

wet 1928, een dwingende reden van

van nationaal natuurschoon en cultuurhis-

gelegen onroerende zaak ‘The Bean House’.

algemeen belang, die een regeling rechtvaar-

torisch erfgoed tot doel heeft, de verzochte

Zij is voornemens deze zaak te schenken

digt, waarin de toepassing van een vrijstel-

lidstaat gehouden is deze medewerking te

aan haar zoon, die in het Verenigd Konink-

ling van schenkbelasting (invorderingsfacili-

verlenen?

rijk woont. Ingeval van schenking van een

teit) wordt beperkt tot in Nederland gelegen

4. Kan een beperking van het vrij verkeer van

onroerende zaak die is aangemerkt als land-

landgoederen?

kapitaal worden gerechtvaardigd door een

goed in de zin van [de Natuurschoonwet

2.a. Kunnen de autoriteiten van een lidstaat,

beroep op de noodzaak van het waarborgen

1928 (hierna: de Nsw)], vindt op grond van

in het kader van het onderzoek of een in een

van doeltreffende fiscale controles, indien de

die wet onder voorwaarden geen invorde-

andere lidstaat gelegen onroerende zaak kan

doeltreffendheid van deze controles enkel in

ring van schenkbelasting plaats. [wederpar-

worden aangewezen als landgoed in de zin

gevaar lijkt te kunnen worden gebracht door

tij] heeft de staatssecretaris daarom ver-

van de Natuurschoonwet 1928, voor bijstand

de omstandigheid dat nationale autoriteiten

zocht ‘The Bean House’ aan te merken als

van autoriteiten van de lidstaat waarin de

gedurende het tijdvak van 25 jaren als

landgoed in de zin van de Nsw.

onroerende zaak is gelegen, een beroep doen

bedoeld in artikel 7, eerste lid, van de

(…)

op Richtlijn 2010/24/EU van de Raad van 16

Natuurschoonwet 1928 naar een andere lid-

4. (…)

maart 2010 betreffende de wederzijdse bij-

staat moeten reizen om daar de noodzakelij-

Bij zijn besluit van 6 oktober 2009, zoals

stand inzake de invordering van schuldvorde-

ke controles te verrichten?

gehandhaafd bij besluit op bezwaar van 9

ringen die voortvloeien uit belastingen, rech-

(…)

februari 2011, heeft de staatssecretaris gewei-

ten en andere maatregelen, wanneer de

gerd de onroerende zaak ‘The Bean House’

aanwijzing als landgoed op grond van die

aan te wijzen als landgoed in de zin van arti-

wet tot gevolg heeft dat een vrijstelling

Centrale Raad van Beroep

kel 1, eerste lid, aanhef en onder a, van de

wordt verleend van de invordering van de

Deze rubriek wordt verzorgd door mr. A.B.J.

Nsw, omdat het niet voldoet aan de in die

schenkbelasting die op het moment van

van der Ham, vice-president van de Centrale

bepaling opgenomen voorwaarde dat de

schenking van die onroerende zaak verschul-

Raad van Beroep, en mr. J.E. Jansen, hoofd

onroerende zaak in Nederland ligt. (…)

digd zal zijn?

Wetenschappelijk bureau van de Centrale

(…)

2.b. Indien vraag 2.a. bevestigend moet

Raad van Beroep.

9. (…)

worden beantwoord, moet het begrip ‘admi-

Uit het arrest van het Hof van Justitie van 11

nistratief onderzoek’ in artikel 3, zevende lid,

december 2003, C-364/01, Barbier, punt 62,

van Richtlijn 2011/16/EU van de Raad van 15

(www.curia.europa.eu) en het arrest Jäger

februari 2011 betreffende de administratieve

(C-256/06, punt 30) volgt dat nationale maat-

samenwerking op het gebied van de belastin-

26 februari 2013, nr. 11/3083 WWB

regelen die de aankoop van onroerende

gen en tot intrekking van Richtlijn 77/799/

(Mrs. Van Viegen, Van der Ham, Klik)

zaken in de betrokken lidstaat, alsmede de

EEG zo worden uitgelegd dat hieronder

LJN BZ3215

overdracht van economische eigendom van

tevens een onderzoek ter plaatse kan worden

dergelijke zaken aan een andere persoon

begrepen?

Afwijzing aanvraag om bijzondere bijstand

door een ingezetene van een andere lidstaat

2.c. Indien vraag 2.b. bevestigend moet wor-

voor de eigen bijdrage van € 192 in de kos-

ontmoedigen een beperking vormen van het

den beantwoord, kan voor de invulling van

ten van rechtshulp verleend door Legal-

kapitaalverkeer.

het begrip ‘administratieve onderzoeken’ in

2People.

Van een dergelijke ontmoediging is in het

artikel 5, eerste lid, van Richtlijn 2010/24/EU

onderhavige geval sprake, nu de regeling uit

van de Raad van 16 maart 2010 betreffende

de Nsw tot gevolg heeft dat een ingezetene

de wederzijdse bijstand inzake de invorde-

van Nederland minder snel zal besluiten in

ring van schuldvorderingen die voortvloeien

een andere lidstaat te investeren in de aan-

uit belastingen, rechten en andere maatrege-

1062


821

(WWB art. 15) (….)

Rechtspraak

Overwegingen

liggende voorziening.

tweede lid, van de Awb. Dit betekent dat de

4.3. Voorop staat dat de kosten in geschil niet

4.7. Ook in hetgeen appellante overigens

Svb de beslistermijn heeft overschreden door

de eigen bijdrage op grond van een toevoe-

heeft aangevoerd, heeft de Raad geen aanlei-

eerst op 17 september 2010 te beslissen op

ging krachtens de Wrb betreffen. De klanten

ding gevonden om het bestreden besluit

het bezwaarschrift.

van Legal2People zijn een vergoeding ver-

onrechtmatig te achten. In het bestuursrecht

4.7. De rechtbank heeft derhalve ten onrech-

schuldigd voor ten minste de kantoorkosten,

is geen sprake van een verplichte procesver-

te geoordeeld dat het beroep tegen het niet

vermeerderd met een forfaitair bedrag ter

tegenwoordiging door een advocaat en is

tijdig beslissen op het bezwaarschrift prema-

hoogte van een door het bestuursorgaan

eenieder vrij in zijn keuze van rechtshulp. De

tuur was ingesteld. De aangevallen uitspraak

gegeven vergoeding voor de kosten in

Wrb als voorliggende voorziening voor kos-

komt derhalve in zoverre voor vernietiging in

bezwaar of van proceskosten ingeval de rech-

ten van rechtsbijstand doet geen afbreuk aan

aanmerking. Het beroep tegen het met een

ter een dergelijke vordering heeft toegewe-

deze uitgangspunten. De verwijzing naar de

besluit gelijk te stellen niet tijdig nemen van

zen. Weliswaar vallen de hier in geding zijnde

uitspraak van de rechtbank ’s-Gravenhage

een beslissing op het bezwaarschrift wordt

werkzaamheden van Legal2People op zichzelf

van 22 september 2010, 10/566 WWB, kan

gegrond verklaard en dat besluit wordt ver-

wel onder het bereik van de Wrb, maar vast

appellante niet baten. De Raad merkt hier-

nietigd. Nu appellant de Svb schriftelijk in

staat dat de bij Legal2People werkzame juris-

over op dat de rechtbank in die zaak een oor-

gebreke heeft gesteld en heeft verzocht om

ten geen rechtsbijstandverleners zijn zoals

deel heeft gegeven over de beleidsregels van

met toepassing van artikel 8:55c van de Awb

bedoeld in de Wrb. Dit brengt mee dat de

het college van burgemeester en wethouders

de verbeurde dwangsom vast te stellen, zal

door deze juristen verleende rechtsbijstand

van ’s-Gravenhage en dat niet is gebleken dat

de hoogte van de verbeurde dwangsom wor-

niet onder de werkingssfeer van de Wrb valt.

het college voor kosten van rechtsbijstand

den vastgesteld.

4.4. Appellante heeft voor het verlenen van

dezelfde beleidsregels hanteert.

4.8. De in artikel 4:17, eerste lid, van de Awb bedoelde eerste dag waarover een dwangsom

rechtshulp geen gebruik gemaakt van de voorliggende voorziening in de vorm van toegevoegde rechtsbijstand op grond van de

822

is verschuldigd is 25 augustus 2010. Nu de Svb op 17 september 2010 een beslissing op bezwaar heeft genomen is een dwangsom

Wrb. Niet is betwist dat dit voor haar mogelijk was. Het standpunt dat appellante ten

1 maart 2013, nr. 11/5093 AOW

verschuldigd over in totaal 23 dagen. Dit

tijde van haar aanvraag om bijzondere bij-

(Mrs. De Vries, Lenos, Van der Net)

betekent dat de verbeurde dwangsom in

stand op 16 oktober 2009 en de afwijzing op

LJN BZ3476

totaal € 550 bedraagt. 5. Er is aanleiding om op grond van artikel

20 oktober 2009 geen daadwerkelijk beroep meer kon doen op gefinancierde rechtshulp,

Rechtsgeldige verdaging als bedoeld in art.

8:75 van de Awb de Svb te veroordelen in de

kan aan vorenstaand oordeel niet afdoen. De

7:10 lid 3 Awb kan alleen plaatsvinden voor

proceskosten van appellant in beroep en

door appellante gemaakte keuze voor rechts-

het einde van de beslistermijn van art. 7:10

hoger beroep. Deze kosten worden begroot

hulp van Legal2People laat immers onverlet

lid 1 en 2 Awb.

op € 472 in beroep en € 472 in hoger beroep voor verleende rechtsbijstand.

dat voor kosten van rechtsbijstand een voorliggende voorziening bestaat.

(Awb art. 7:10)

4.5. Appellante heeft onder verwijzing naar (….)

823

zijn van een toereikende en passende voor-

Overwegingen

5 maart 2013, nr. 11/6009 WWB, 11/6590

liggende voorziening indien geen toevoeging

4.6. Tussen partijen is niet in geschil dat de

WWB

kan worden verleend. De Raad kan appellan-

termijn voor het beslissen op het bezwaar-

(Mrs. Roelofs, Kooijman, Overbeeke)

te hierin niet volgen aangezien appellante

schrift is aangevangen op 6 mei 2010 en is

LJN BZ3688

om haar moverende redenen zelf heeft geko-

geëindigd op 5 augustus 2010. De Svb had op

zen voor een rechtshulpverlener aan wie

laatst genoemde datum nog geen beslissing

Onrechtmatig huisbezoek bij kamerbewo-

geen toevoeging kan worden verleend. Dat de

op het bezwaarschrift van appellant geno-

ner. Onrechtmatig verkregen bewijs.

kosten in geschil lager zijn dan het bedrag

men en had de beslistermijn op dat moment

dat appellante verschuldigd zou zijn als zij

ook niet verlengd. De eerst na het verstrijken

zich tot een toegevoegde advocaat zou wen-

van de beslistermijn en na de ontvangst van

den – wat daarvan ook zij – maakt dit niet

de ingebrekestelling verzonden brief van de

anders.

Svb van 12 augustus 2010 kan niet aange-

4.6. Appellante heeft voorts nog een beroep

merkt worden als een verdaging van de

II. Overwegingen

gedaan op uitspraken van de Raad, waarin

beslistermijn als bedoeld in artikel 7:10, der-

1.1. Betrokkene heeft zich op 23 maart 2010

geoordeeld is dat bij het ontbreken van een

de lid, van de Awb. Voorts is niet gebleken dat

gemeld om bijstand op grond van de Wet

toevoeging het bijstandverlenend orgaan

appellant heeft ingestemd met de verlenging

werk en bijstand (WWB) aan te vragen en ver-

zich zelfstandig een oordeel dient te vormen

van de beslistermijn of van omstandigheden

volgens als alleenstaande bijstand aange-

over de noodzaak van de te voeren of gevoer-

die daarmee op een lijn kunnen worden

vraagd. Hij heeft daarbij opgegeven te wonen

de procedure (CRvB 28 april 2009, LJN

gesteld. Anders dan is geoordeeld in de door

op [adres] te [plaatsnaam] (uitkeringsadres).

BI3571). Zoals de Raad eerder heeft overwo-

de rechtbank genoemde uitspraak van de

Appellant heeft een onderzoek ingesteld

gen (CRvB 2 augustus 2011, LJN BR4175)

voorzieningenrechter van de Raad van 9

naar de woon- en leefsituatie van betrokkene.

wordt aan een beoordeling van de noodzaak

oktober 2006, kan rechtsgeldige verdaging

In dat kader is op 19 april 2010 een huisbe-

in de zin van artikel 35, eerste lid, van de

als bedoeld in artikel 7:10, derde lid, van de

zoek gebracht aan de woning op het uitke-

WWB niet meer toegekomen als de betrokke-

Awb alleen plaatsvinden voor het einde van

ringsadres waarvan op 20 april 2010 verslag

ne geen gebruik heeft gemaakt van een voor-

de beslistermijn van artikel 7:10, eerste en

is gedaan. De bevindingen van het onderzoek

de uitspraak van de Raad van 15 juli 2004, LJN AQ7872, betoogd dat geen sprake kan

(WWB art. 17, EVRM art. 8) (….)


1063

Rechtspraak

zijn neergelegd in een rapportage van 27 mei

heeft gesteld dat het tot de gedingstukken

tie persoonsgegevens van Rotterdam op het

2010. De onderzoeksresultaten zijn voor

behorende exemplaar van het verslag van 20

uitkeringsadres ingeschreven. Bij zijn aan-

appellant aanleiding geweest om bij besluit

april 2010 een computeruitdraai betreft en

vraag heeft betrokkene te kennen gegeven

van 2 juni 2010 de aanvraag om bijstand af

daarom niet door W is ondertekend, maar

dat hij alleenstaande is en op het uitkerings-

te wijzen. Daaraan heeft appellant ten grond-

dat wel degelijk een identiek, door W op 20

adres bij een vriendin woont. Hij huurt van

slag gelegd dat betrokkene een gezamenlijke

april 2010 ondertekend exemplaar van het

haar een kamer op het uitkeringsadres.

huishouding voert met N. [I.] (I).

verslag bestaat. Mede in aanmerking geno-

Appellant heeft betrokkene vervolgens ver-

1.2. Bij besluit van 28 oktober 2012 (bestre-

men dat gemachtigde van appellant ter zit-

zocht het onderhuurcontract met de hoofd-

den besluit) heeft appellant het bezwaar

ting heeft aangeboden een kopie van het

bewoner en bewijzen van betaling van de

tegen het besluit van 2 juni 2010 ongegrond

door W op 20 april 2010 ondertekende ver-

huur te overleggen. Betrokkene heeft appel-

verklaard.

slag te overleggen, bestaat geen aanleiding

lant in antwoord op dat verzoek meegedeeld

2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de recht-

om de stelling van appellant niet te volgen.

niet te beschikken over bewijzen van onder-

bank het beroep tegen het bestreden besluit

Anders dan de rechtbank heeft geoordeeld,

huur en betaling van huur, omdat I hem niet

gegrond verklaard en dat besluit wegens

houdt de Raad het er daarom voor dat W het

permanent in huis wil hebben. Op 19 april

strijd met het bepaalde in de artikelen 3:2 en

verslag van 20 april 2010 wel heeft onderte-

2010 zijn twee handhavingsmedewerkers

7:12, eerste lid, van de Algemene wet

kend. Vaststaat verder dat betrokkene het

naar de woning aan het uitkeringsadres

bestuursrecht vernietigd. De rechtbank heeft

verslag niet heeft ondertekend, maar –

gegaan om een huisbezoek af te leggen.

geoordeeld dat onvoldoende waarborgen

anders dan de rechtbank heeft geoordeeld –

Nadat een van hen zich had gelegitimeerd,

bestaan om van de juistheid van de in het

staat in dit geval deze omstandigheid niet

heeft I hen toestemming verleend de

verslag van 20 april 2010 vermelde constate-

aan de bruikbaarheid van het verslag voor de

woning te betreden. Betrokkene heeft aldaar

ringen uit te gaan. De rechtbank heeft van

beoordeling van het recht op bijstand in de

een formulier huisbezoek ondertekend waar-

belang geacht dat het verslag van 20 april

weg. Van belang is dat appellant betrokkene

in hij toestemming verleent voor het huisbe-

2010 niet op ambtseed of ambtsbelofte is

in de gelegenheid heeft gesteld het verslag te

zoek. Op het formulier is als reden voor het

opgemaakt, dat betrokkene dat verslag niet

ondertekenen, maar betrokkene die gelegen-

huisbezoek vermeld dat betrokkene een aan-

heeft ondertekend en dat dit evenmin is

heid om hem moverende redenen niet heeft

vraag om bijstand heeft ingediend en dat

ondertekend door de medewerker die het ver-

benut. Betrokkene heeft gehoor gegeven aan

een weigering van het huisbezoek directe

slag heeft opgesteld en dat betrokkene de

de uitnodiging voor een gesprek op 20 mei

gevolgen kan hebben voor de aanvraag. Ver-

juistheid van het verslag gemotiveerd heeft

2010 om het verslag van het huisbezoek te

volgens heeft betrokkene de handha-

betwist. Ook overigens zijn onvoldoende fei-

lezen en te ondertekenen. Daarbij bestond de

vingsmedewerkers zijn kamer laten zien. Het

ten en omstandigheden naar voren gekomen

mogelijkheid om in een aanvulling op het

formulier gezamenlijke huishouding heeft

op grond waarvan moet worden geconclu-

verslag correcties te laten vastleggen. Bij dat

betrokkene op verzoek van de handha-

deerd dat sprake is geweest van wederzijdse

gesprek was ook W aanwezig. Betrokkene is

vingsmedewerkers niet in zijn eigen kamer,

zorg tussen betrokkene en I.

tijdens het gesprek meegedeeld dat het voor-

maar onmiddellijk na de bezichtiging van

3. Appellant heeft zich in hoger beroep op

nemen bestaat de aanvraag om bijstand in

die kamer, in de huiskamer van de woning

hierna te bespreken gronden tegen de aange-

verband met zijn woonsituatie af te wijzen.

ingevuld en ondertekend.

vallen uitspraak gekeerd. Betrokkene heeft

Nadat betrokkene het verslag half had door-

5.5. Het standpunt van betrokkene dat geen

op hierna te bespreken gronden verweer

genomen, heeft hij te kennen gegeven dat hij

redelijke grond bestond voor het afleggen

gevoerd.

het met een afwijzing van zijn aanvraag niet

van het huisbezoek op 19 april 2010 is juist.

4. Het college heeft ter uitvoering van de

eens is en heeft hij, zonder het verslag verder

Anders dan appellant naar voren heeft

aangevallen uitspraak bij besluit van 19 okto-

te lezen en te ondertekenen, de spreekkamer

gebracht, levert het enkele feit dat betrokke-

ber 2011 opnieuw op het bezwaar tegen het

verlaten. Ten slotte verdient in dit verband

ne de door appellant gevraagde bewijzen van

besluit van 2 juni 2010 beslist.

opmerking dat betrokkene geen feiten en

onderhuur en betaling van huur niet kon

5. De Raad komt tot de volgende beoordeling.

omstandigheden naar voren heeft gebracht

overleggen geen redelijke grond op voor het

De aangevallen uitspraak

op grond waarvan moet worden aangeno-

huisbezoek. Dit zijn op zichzelf geen concrete

5.1. Appellant heeft het oordeel van de recht-

men dat de in het verslag van 20 april 2010

objectieve feiten en omstandigheden op

bank bestreden dat onvoldoende waarborgen

vermelde constateringen niet juist kunnen

grond waarvan redelijkerwijs kan worden

bestaan om van de juistheid van de in het

zijn. Betrokkene heeft slechts kanttekeningen

getwijfeld aan de juistheid en de volledigheid

verslag van 20 april 2010 vermelde constate-

bij bepaalde constateringen geplaatst en

van de door betrokkene in het kader van de

ringen uit te gaan.

daarvoor verklaringen gegeven. Ook heeft hij

aanvraag om bijstand over zijn woon- en leef-

5.2. De Raad volgt appellant in dit betoog.

de in het verslag op basis van de constaterin-

situatie verstrekte gegevens. Bovendien ston-

Het verslag is opgesteld door [W.] (W), werk-

gen vermelde conclusies bestreden.

den voor appellant in dit geval minder belas-

zaam als klantmanager handhaven gebrevet-

5.3. Betrokkene heeft zich bij wijze van ver-

tende middelen ter beschikking om de

teerd (handhavingsmedewerker) bij Sociale

weer op het standpunt gesteld dat voor het

woon- en leefsituatie van appellant te beoor-

Zaken en Werkgelegenheid van de gemeente

huisbezoek op 19 april 2010 geen redelijke

delen. Appellant had betrokkene eerst kun-

Rotterdam (sociale dienst), die samen met

grond bestond en dat evenmin was voldaan

nen uitnodigen op het kantoor van de socia-

een andere handhavingsmedewerker het

aan de eis van ‘informed consent’. De bevin-

le dienst om een verklaring over zijn

huisbezoek op 19 april 2010 heeft uitge-

dingen gedaan tijdens het huisbezoek moe-

woon- en leefsituatie af te leggen. Zo nodig

voerd. Dat het verslag van 20 april 2010 niet

ten daarom volgens hem buiten beschou-

had aansluitend een huisbezoek aan de

op ambtseed of op ambtsbelofte is opge-

wing blijven bij de beoordeling van het recht

woning op het uitkeringsadres kunnen

maakt, betekent niet zonder meer dat moet

op bijstand.

plaatsvinden.

worden betwijfeld of de in dat verslag ver-

5.4. Betrokkene en I waren ten tijde hier van

5.6. De eis van ‘informed consent’ houdt in

melde constateringen zijn gedaan. Appellant

belang in de gemeentelijke basisadministra-

dat de toestemming van de belanghebben-

1064


Rechtspraak

de berust op volledige en juiste informatie

824

den overgelegd. Voor het verlengen van deeltijd-WW wordt van de werkgever verlangd

over de reden en het doel van het huisbezoek en over de gevolgen die het weigeren

6 maart 2013, nr. 11/3848 WW-T

dat hij die verlenging aanvraagt onder bij-

van toestemming voor de verlening van bij-

(Mrs. Van den Hurk, Rottier, Greebe)

voeging van een nieuwe werkgeversverkla-

stand heeft. Betrokkene heeft zich terecht

LJN BZ3437

ring vergoeding WW en een verlengde afsprakenovereenkomst en schriftelijk ver-

op het standpunt gesteld dat ook aan die eis niet is voldaan. Appellant heeft immers

De werkgever heeft een rechtsreeks belang

slag doet van de uitvoering van de in de

niet aannemelijk gemaakt dat wel aan die

bij besluiten van het Uwv over deeltijd-WW.

voorafgaande periode van werktijdverkorting gemaakte afspraken.

eis is voldaan. Zo is in dit geval geen volledige informatie over de reden en het doel

(Awb art. 1:2 lid 1)

op het formulier huisbezoek dat het huisbe-

5.7. Hieruit volgt dat het Besluit een bijzondere regeling is, met eigen normen die zich

van het huisbezoek gegeven. De vermelding (…)

richten tot de werkgever. Deze normen hebben voor de werkgever zowel een begunsti-

zoek plaatsvond omdat betrokkene een aanvraag om bijstand had ingediend is daar-

Overwegingen

gend als een belastend karakter. De werkge-

voor onvoldoende. Verder is onjuiste

5.5. Het is slechts de werknemer die de

ver kan door deze regeling bezuinigen op

informatie verstrekt over de gevolgen die

gerechtigde is op deeltijd-WW. Dat betekent

loonkosten met een bedrag gelijk aan de WW-

het weigeren van toestemming voor de ver-

echter nog niet dat de werkgever geen

uitkering. Daarnaast is er voor de werkgever

lening van bijstand heeft. Omdat in dit

belanghebbende bij een besluit over deeltijd-

een verplichting tot vergoeding neergelegd

geval een redelijke grond voor een huisbe-

WW is. Het Besluit is geschreven vanuit de

in artikel 3 van het Besluit. Doel, opzet, uit-

zoek ontbrak, had betrokkene erop moeten

wens om werkgelegenheid gedeeltelijk te

werking en uitvoering van het Besluit zijn

worden geattendeerd dat het weigeren van

behouden zodat werkgevers vakkrachten die

daarbij zodanig dat deze regeling niet los van

toestemming geen gevolgen heeft voor de

van wezenlijk belang zijn, niet behoefden te

de WW kan worden gezien. In dit licht bezien

bijstandsverlening. Aan betrokkene is echter

ontslaan. Door de verkorting van de werktijd

is sprake van een rechtstreeks belang in de

meegedeeld dat weigeren van toestemming

zouden de bedrijven gedurende enige tijd

zin van artikel 1:2, eerste lid, van de Algeme-

wel directe gevolgen kan hebben voor de

hun vakkrachten kunnen behouden, terwijl

ne wet bestuursrecht van de werkgever bij

verlening van bijstand.

de uren die die werknemers minder werkten,

besluiten van het Uwv over deeltijd-WW. Dit

5.7. De handhavingsmedewerkers hebben,

ten laste van de WW-regeling zouden komen

betekent dat de werkgever ook belangheb-

door zonder redelijke grond en zonder toe-

(zie de toelichting bij het Besluit, Staatscou-

bende is als er besluiten tot beëindiging van

stemming van betrokkene diens kamer te

rant 2009, nr. 64). De besluitgever is er, gelet

WW-uitkering van zijn werknemers voorlig-

betreden, inbreuk gemaakt op het huis-

op de toelichting bij het Besluit, vanuit

gen omdat volgens het Uwv niet tijdig om

recht van betrokkene. Dit betekent volgens

gegaan dat het via het BBA toestaan de werk-

verlenging van deeltijd-WW is gevraagd.

vaste rechtspraak (CRvB 12 januari 2010,

tijd te verkorten, met zich bracht, dat als aan

5.8. Het oordeel van de rechtbank dat appel-

LJN BK8928) dat wat de handhavingsmede-

de voorwaarden van die verkorting werd vol-

lante geen belanghebbende is bij de beslui-

werkers in de kamer van betrokkene heb-

daan, van rechtswege voor de betrokken

ten van 13 en 20 september 2010, is dan ook

ben waargenomen als onrechtmatig verkre-

werknemers een recht op WW-uitkering ont-

onjuist. Het Uwv heeft de bezwaren van

gen bewijs bij de beoordeling van het recht

stond. Ter zitting heeft het Uwv toegelicht

appellante tegen deze besluiten ten onrechte

op bijstand van betrokkene buiten

dat in de praktische uitvoering van de deel-

niet-ontvankelijk verklaard.

beschouwing dient te blijven. Van de zijde

tijd-WW ook dienovereenkomstig is gehan-

van appellant is ter zitting naar voren

deld in die zin dat, indien de werkgever vol-

gebracht dat, gelet op de door I gegeven

gens het Uwv aan de voorwaarden voldeed,

toestemming om de woning te betreden,

een deeltijd-WW werd verstrekt.

het in de huiskamer van de woning door

5.6. Het Besluit legt een groot aantal ver-

7 maart 2013, nr. 11/458 AW

betrokkene ingevulde en ondertekende for-

plichtingen op de werkgever. De werkgever

(Mrs. Treffers, Wolleswinkel, Bootsma)

mulier gezamenlijke huishouding wel als

moet onder meer aantonen dat de belang-

LJN BZ3715

bewijs mag worden gebruikt. De Raad volgt

hebbende verenigingen van werknemers of

dit betoog niet. Gelet op de wijze waarop

een andere vertegenwoordiging van werkne-

het huisbezoek is verricht, waarbij betrok-

mers met de werktijdverkorting in stemmen

kene op verzoek van de handhavingsmede-

en dat daarmee afspraken zijn gemaakt om

werkers niet in zijn eigen kamer, maar

het loon door te betalen voor zover de

onmiddellijk na bezichtiging van die kamer

betrokken werknemers geen recht hebben

II. Overwegingen

in de huiskamer van de woning het formu-

op een WW-uitkering. Daarnaast dient de

2. De rechtbank heeft bij de aangevallen uit-

lier gezamenlijke huishouding heeft inge-

werkgever aan te tonen dat afspraken zijn

spraak het beroep ongegrond verklaard. Over

vuld en ondertekend, dient bij de beoorde-

gemaakt over de invulling van scholing en

de drie medewerkers van de politieregio die

ling van het recht op bijstand van

over het verrichten van arbeid voor een

de gemachtigde van de korpschef, mr. Konij-

betrokkene ook dit formulier buiten

andere werkgever en dient hij zich jegens

nendijk, zonder aankondiging ter zitting heb-

beschouwing te blijven.

het Uwv te verplichten in bepaalde situaties

ben bijgestaan, heeft de rechtbank naar aan-

5.8. De bevindingen van het onderzoek die

een vergoeding aan het Uwv te betalen. Bij

leiding van het protest daartegen van

wel in de beoordeling mogen worden

een door de werknemer ondertekende aan-

appellant overwogen dat het bij de rechtbank

betrokken zijn onvoldoende voor de conclu-

vraag om deeltijd-WW moet een werkgevers-

gebruikelijk is om het deze personen als

sie dat ten tijde hier van belang sprake is

verklaring vergoeding WW en een afspra-

‘informant’ toe te staan om inlichtingen te

geweest van wederzijdse zorg tussen betrok-

kenovereenkomst tussen de werkgever en de

verstrekken.

kene en I.

vertegenwoordiging van de werknemers wor-

3. Appellant heeft zich in hoger beroep tegen

825

Vertegenwoordiging partij ter zitting (Awb art. 8:24 lid 1)


1065

Rechtspraak

de aangevallen uitspraak gekeerd. Hij heeft een

Indien een andere bewoner dan degene

appellante bij wijze van maatregel verlaagd

beroep gedaan op het vertrouwensbeginsel,

wiens bijstandsuitkering in het geding is

met 100% gedurende drie maanden, waarbij

omdat mededelingen van De V en S bij hem de

toestemming tot binnentreden verleent,

is opgemerkt dat, nu de bijstand is beëin-

gerechtvaardigde verwachting zouden hebben

behoeft ten opzichte van die bewoner niet

digd, de maatregel in zoverre zal worden

gewekt dat hij bij goed functioneren zou wor-

te zijn voldaan aan het vereiste van ‘infor-

geëffectueerd, dat het met de maatregel

den ingeschaald in schaal 10. Verder meent hij

med consent’ in de hiervoor bedoelde zin.

gemoeide bedrag wordt verrekend met de

dat de rechtbank heeft gehandeld in strijd met

Wel is degene die in een woning binnen-

nog te verrekenen tegoeden, te weten de

de goede procesorde door ter zitting de inzet

treedt ingevolge artikel 1, eerste lid, van de

vakantietoeslag. Het bestuur heeft aan deze

van ‘informanten’ door de korpschef, die niet

Awob verplicht zich voorafgaand te legiti-

besluitvorming ten grondslag gelegd dat

tevoren waren aangekondigd, toe te staan.

meren en mededeling te doen van het doel

appellante niet woont op het door haar opge-


van het binnentreden.

geven uitkeringsadres. Door daarvan geen melding te maken, heeft zij de op haar rus-

De ‘informanten’ 4.1. Artikel 8:24, eerste lid, van de Algemene

(WWB art. 17; EVRM art. 8; Awob art. 1)

letter en geest niet tegen dat een partij

tende inlichtingenverplichting geschonden, als gevolg waarvan het recht op bijstand niet

wet bestuursrecht (Awb) verzet zich er naar (…)

kan worden vastgesteld. 2. Bij de aangevallen uitspraak heeft de recht-

(bestuursorgaan) zich ter zitting (mede) laat vertegenwoordigen door personen die bij de

II. Overwegingen

bank het beroep tegen het bestreden besluit

ontwikkelingen die hebben geleid tot de

1.2. Naar aanleiding van een bij het bestuur

ongegrond verklaard.

bestreden besluitvorming, betrokken zijn

gerezen vermoeden dat appellante niet

3. Appellante heeft in hoger beroep primair,

geweest (CRvB 12 april 2001, LJN AB3104).

woont op het door haar opgegeven adres

samengevat, het volgende aangevoerd. De

Natuurlijk mag de goede procesorde hierdoor

[adres 1, nr.] 69 te Dordrecht (uitkerings-

onderzoeksbevindingen zijn niet toereikend

niet in het gedrang komen. In het bijzonder

adres), hebben medewerkers van de afdeling

voor de conclusie dat zij in de te beoordelen

mag de andere partij niet onverhoeds gecon-

Rechtmatigheid van de Sociale Dienst

periode niet woonachtig was op het uitke-

fronteerd worden met inlichtingen of gege-

Drechtsteden (SDD-medewerkers) in augus-

ringsadres. De SDD-medewerkers zijn zonder

vens, op de weerspreking waarvan hij zich

tus 2009 een onderzoek ingesteld naar de

toestemming van D op 29 september 2009

niet heeft kunnen voorbereiden. De rechter

rechtmatigheid van de aan appellante ver-

de woning op het uitkeringsadres binnenge-

zal hiervoor dus moeten waken. Deze

leende bijstand. In dat kader hebben de SDD-

drongen. Van ‘informed consent’ was geen

beroepsgrond slaagt dus niet.

medewerkers dossieronderzoek verricht en

sprake. De tijdens het huisbezoek door D

op 29 september 2009 een huisbezoek afge-

afgelegde verklaring dient dan ook buiten

legd op het uitkeringsadres ter controle van

beschouwing te blijven. De formulieren

de woon- en leefsituatie van appellante. Bij

‘Gespreksbevestiging’, waarin de door appel-

dat huisbezoek werd appellante niet aange-

lante en D afgelegde verklaringen zijn neer-

7 maart 2013, nr. 11/1692 AW

troffen, maar wel haar dochter, U. [D.] (D), die

gelegd, vormen een onjuiste en onvolledige

(Mrs. Treffers, Wolleswinkel, Mollee)

ook op het uitkeringsadres woont. Volgens

weergave van hetgeen appellante en D heb-

LJN BZ4087

een door D ondertekend formulier ‘Gespreks-

ben verklaard. Bovendien hebben zij deze

bevestiging’ heeft D tijdens het huisbezoek

verklaringen onder ontoelaatbare druk

onder meer verklaard dat appellante sinds de

ondertekend. Er is geen grond voor het

zomer van 2008 niet meer op het uitkerings-

opleggen van een maatregel. Subsidiair heeft

adres woont en dat zij een relatie heeft met

appellante aangevoerd dat het college

[V.] (V) en woont op het adres [adres 2, nr.] te

intrekking en terugvordering van de bijstand

Dordrecht. Vervolgens heeft appellante tij-

ten onrechte niet heeft beperkt tot de korte

dens een gesprek op 6 oktober 2009 op het

periode waarin zij bij V heeft verbleven in

II. Overwegingen

kantoor van de SDD een verklaring afgelegd.

verband met haar herstel na een herniaope-

4.1. De Raad ziet zich gesteld voor de vraag of

Volgens een door appellante ondertekend

ratie. Ten slotte heeft appellante verzocht

de aanwijzing aan appellant van een andere

formulier ‘Gespreksbevestiging’ heeft appel-

om ‘schadevergoeding als bedoeld in artikel

werkplek een besluit is in de zin van artikel

lante verklaard dat zij niet verblijft op het

6 EVRM’.

1:3, eerste lid, van de Awb. Anders dan de

uitkeringsadres en dat zij vanaf oktober 2008


rechtbank is de Raad van oordeel dat deze

woont bij haar vriend V, die woont in de

4.1. De te beoordelen periode loopt van 1

aanwijzing van een andere werkplek kan wor-

[adres 2, nr.]. De bevindingen van het onder-

oktober 2008 tot en met 30 september 2009.

den gezien als een overplaatsing, als zodanig

zoek zijn neergelegd in een op 6 oktober

4.2. Van ‘informed consent’ bij het binnen-

ingrijpt in de rechtspositie van appellant en

2009 opgemaakt rapport.

treden in de woning is sprake indien de toe-

daarom op rechtsgevolg is gericht. Dat bete-

1.3. De onderzoeksresultaten zijn voor het

stemming van de belanghebbende daarvoor

kent dat in het geval van appellant de aanwij-

bestuur aanleiding geweest om bij besluit

berust op volledige en juiste informatie over

zing wel is aan te merken als een besluit in de

van 2 november 2009, zoals na bezwaar

reden en doel van het huisbezoek en over

zin van artikel 1:3, eerste lid, van de Awb.

gehandhaafd bij besluit van 31 mei 2010

de gevolgen van het weigeren van toestem-

(bestreden besluit), de bijstand van appellan-

ming voor de (verdere) verlening van bij-

te met ingang van 1 oktober 2008 in te

stand.

trekken en de over de periode van 1 oktober

4.3. Zoals de Raad eerder heeft overwogen

826

Besluit. Rechtsgevolg. (Awb art. 1:3) (….)

827

2008 tot en met 30 september 2009 gemaak-

(CRvB 3 december 2012, LJN BY4503), maken

12 maart 2013, nr. 11/4523 WWB

te kosten van bijstand tot een bedrag van

de binnentredende ambtenaren in beginsel

(Mrs. Claessens, Bangma, Van Straalen)

€ 10.883,10 van appellante terug te vorderen.

geen inbreuk op het huisrecht van de overige

LJN BZ4108

Voorts heeft het bestuur de bijstand van

bewoners, indien één bewoner van een

1066


Rechtspraak

woning toestemming tot binnentreden ver-

‘Gespreksbevestiging’ die zij hebben onder-

overeenkomstige toepassing van artikel 8:26

leent. Volgens de geschiedenis van de tot-

tekend, in belangrijke mate overeenstem-

Awb is de Staat der Nederlanden (Minister

standkoming van de Algemene wet op het

men. Dat deze verklaringen niet in vrijheid

van Veiligheid en Justitie) in de gelegenheid

binnentreden (Awob) is voor het binnentre-

dan wel onder ontoelaatbare druk zouden

gesteld als partij aan de procedure deel te

den de toestemming van één bewoner in

zijn afgelegd, heeft appellante niet aan de

nemen.

beginsel voldoende. Uit die toestemming kan

hand van objectieve en verifieerbare gege-

In beide uitspraken wordt de mate van over-

het gerechtvaardigde vermoeden worden

vens aannemelijk gemaakt. Van belang hier-

schrijding van de redelijke termijn vastge-

afgeleid dat de overige bewoners instemmen

bij is dat appellante en D tegen de betref-

steld en wordt aan beide appellanten een

met dit binnentreden. Indien een andere

fende SDD-medewerkers geen klacht hebben

schadevergoeding toegekend van € 500 per

bewoner dan degene wiens bijstandsuitke-

ingediend over de wijze waarop deze mede-

half jaar overschrijding.

ring in het geding is toestemming tot bin-

werkers hen hebben bejegend.

nentreden verleent, behoeft ten opzichte van

4.6. Uit 4.2 tot en 4.5 volgt dat de beroeps-

die bewoner niet te zijn voldaan aan het ver-

grond dat het bestuur de verklaringen van D

eiste van ‘informed consent’ in de hiervoor

en appellante buiten beschouwing had moe-

bedoelde zin. Wel is degene die in een

ten laten niet slaagt.

28 februari 2013

woning binnentreedt ingevolge artikel 1, eer-

4.7. Anders dan appellante is de Raad met de

nr. AWB 11/441

ste lid, van de Awob verplicht zich vooraf-

rechtbank en het college van oordeel dat de

(Mrs. Aerts, Doolaard en Verbeek )

gaand te legitimeren en mededeling te doen

in 1.2 bedoelde verklaringen van appellante

LJN BZ3428

van het doel van het binnentreden. Dit voor-

en D voldoende feitelijke grondslag bieden

schrift is ook van toepassing in het geval dat

voor de conclusie dat appellante tijdens de

Regelgeving inzake heffingssystematiek

met toestemming van de bewoner wordt bin-

hier te beoordelen periode niet woonachtig

voor toezicht verbindend? Exceptieve toet-

nengetreden. Vergelijk het arrest van de

was op het uitkeringsadres.

sing. Reikwijdte informatievoorziening. Op

Hoge Raad van 22 november 2011, LJN

829

de zaak betrekking hebbende stukken.

BT6402.

Evenredigheidsbeginsel. Gelijkheidsbeginsel. Rechtszekerheidsbeginsel.

van 29 september 2009, blijkt dat de SDD-

College van Beroep voor het Bedrijfsleven

medewerkers aan D, die zelf ook een bij-

Deze rubriek wordt verzorgd door mw. mr. A.

(Awb art. 8:42; Wet op het financieel toezicht

standsuitkering heeft, toestemming hebben

Bruining en mw. mr. J.M.M. Bancken, beiden

(Wft) art. 1:40 lid 1; Besluit bekostiging finan-

gevraagd om de woning op het uitkerings-

auditeur bij het College.

cieel toezicht; Regeling van de Minister van

4.4. Uit het formulier ‘Gespreksbevestiging’

adres binnen te treden. D heeft hen vervolgens toegelaten tot de woning. Gelet hierop bestaat geen grond om aan te nemen dat,

Financiën tot vaststelling voor 2008 van de

828

naar appellante heeft gesteld, de SDD-mede-

maatstaven, bedragen bandbreedtes en verdeelsleutels/tarieven; Besluit bekostiging financieel toezicht; Eerste Protocol bij het

werkers zonder toestemming van D de

28 februari 2013

woning op het uitkeringsadres zijn binnen-

nr. AWB 09/982 en 09/983

gedrongen. Volgens het in 1.2 genoemde rap-

(Mrs. Van Lierop, Eggeraat en Gerbrandy)

Hoger beroep tegen uitspraak rechtbank

port hebben de SDD-medewerkers zich voor-

LJN BZ5582 en BZ5589

Rotterdam (LJN BQ4116)

rapport, noch het hiervoor genoemde formu-

Herroeping boetes; overschrijding redelijke

Partijen:

lier te destilleren dat de medewerkers vooraf-

termijn; uitspraak na heropening; schade-

A. BV en 25 anderen;

gaand mededeling hebben gedaan van het

vergoeding.

De Stichting Autoriteit financiële markten

EVRM art. 1)

afgaand gelegitimeerd. Weliswaar valt uit dit

doel van het binnentreden, maar uit een door appellante in beroep overgelegde ver-

(AFM) en de Nederlandse Bank N.V. (DNB) (EVRM art. 6; Awb art. 8:73, 8:26)

klaring van D van 30 juni 2010 valt af te lei-

Appellanten stellen de heffingen aan de

den dat de SDD-medewerkers aan D kenbaar

Deze zaken zijn een vervolg op twee bouw-

orde die AFM en DNB (hierna: verweersters)

hebben gemaakt dat het binnentreden ver-

fraudezaken (LJN BX7256 en BX7257) waarin

bij hen in rekening hebben gebracht voor

band hield met een onderzoek naar de woon-

het College het hoger beroep gegrond heeft

doorlopend toezicht over resp. de jaren 1992

situatie van appellante.

verklaard en de opgelegde boetes heeft her-

t/m 2008 en de jaren 2002 t/m 2008. De hef-

4.5. Volgens vaste rechtspraak van de Raad

roepen. Omdat de boetes waren herroepen

fingstarieven voor dit toezicht worden vast-

(CRvB 26 januari 2012, LJN BV2512) mag in

kon de overschrijding van de redelijke ter-

gesteld aan de hand van de Wft en een daar-

het algemeen van de juiste weergave van

mijn niet worden beantwoord met een boe-

op jaarlijks gebaseerde ministeriële

een tegenover een sociaal rechercheur of

tematiging, zoals gewoonlijk in de jurispru-

beschikking. In hoger beroep zijn uitslui-

handhavingsspecialist afgelegde en onderte-

dentie geschiedt. Het College heeft daarom

tend de besluiten die zien op het heffings-

kende verklaring worden uitgegaan en heeft

het beroep van appellanten op de over-

jaar 2008 aan de orde.

een latere intrekking of ontkenning van die

schrijding van de redelijke termijn aange-

Appellanten betwisten niet dat de bereke-

verklaring weinig betekenis. Appellante

merkt als een verzoek om schadevergoeding

ning van de heffing op basis van de heffings-

heeft niet aannemelijk gemaakt dat zich

in de zin van artikel 8:73 Awb. Dit leidde het

tarieven correct is uitgewerkt. De gronden

zodanige bijzondere omstandigheden voor-

College, met overeenkomstige toepassing

van het hoger beroep richten zich op de tot-

doen dat op dit algemene uitgangspunt een

van artikel 8:73, tweede lid, Awb tot herope-

standkoming van) de heffingstarieven zelf en

uitzondering moet worden gemaakt. Daarbij

ning van het onderzoek ter voorbereiding

daarmee op de onderliggende regelgeving.

is van belang dat de verklaringen van D en

van een nadere uitspraak omtrent de

Voor zover appellanten in algemene zin

appellante, opgetekend in formulieren

gevraagde schadevergoeding. Met, eveneens

hebben betoogd dat een nadere specificatie


1067

Rechtspraak

van de bij de financiële dienstverleners in

voor dat jaar worden vastgesteld en bekend-

bestreed appellant in hoger beroep alleen de

rekening gebrachte kostenposten nodig is

gemaakt, levert, zonder bijkomende omstan-

hoogte van de boete, maar ter zitting heeft

om te kunnen controleren of de heffingen

digheden die maken dat de aldus opgelegde

appellant alsnog betwist dat sprake was van

rechtmatig zijn verwijst het College naar de

heffing onvoorzienbaar was, geen strijd op

een overtreding.

in de Wft voorziene procedurele waarbor-

met het rechtszekerheidsbeginsel. Uit vaste

Het College onderschrijft het oordeel van de

gen voor de totstandkoming en vaststelling

jurisprudentie volgt dat de inhoud van

rechtbank ten aanzien van de overtreding.

van de tarieven, waaraan bij ministeriële

inmiddels tot stand gekomen jurisprudentie

Het voegt hier aan toe dat appellant aan

regeling is voldaan. Appellanten hebben

geen aanleiding behoeft te vormen om terug

AFM heeft verklaard welke informatie hij in

bovendien met een beroep op de Wet open-

te komen van een in rechte vaststaand

2006 doorgaf, te weten ‘o.a. de wensen van de

baarheid van bestuur de documenten

besluit. Dat de in de Vaststellingsregeling

cliënt, inkomens- en vermogensgegevens,

gekregen die zien op de totstandkoming

2008 opgenomen compensatie voor ten

risicoprofiel, onderpandgegevens en alle ove-

van de regelgeving en tarieven. Appellan-

onrechte (in eerdere jaren) doorberekende

rige informatie welke noodzakelijk is om te

ten hebben niet concreet duidelijk gemaakt

kosten wordt beperkt tot de (jaarlijkse) hef-

komen tot een goed integraal beeld van de

waarom de hun ter beschikking staande

fingen die nog niet in rechte vast stonden,

aanvrager/cliënt’. Daarom was, aldus het Col-

informatie nog steeds niet voldoende is.

maakt dan ook niet dat sprake is van wille-

lege, sprake van een inhoudelijke betrokken-

Het toetsingskader is beperkt tot de onder-

keurige regelgeving.

heid van appellant bij de totstandbrenging

liggende regelgeving. Instemming met

Ten slotte onderschrijft het College het

van hypotheekovereenkomsten. Appellant

begroting, jaarrekening en verantwoording

onderbouwde oordeel van de rechtbank dat

ontving hiervoor bovendien een provisie. Dat

maken daarvan, anders dan appellanten

de heffingssystematiek niet in strijd komt

appellant hierom – naar hij stelt – niet zou

willen, geen deel uit.

met art. 1 van het eerste Protocol bij het

hebben gevraagd, acht het College niet rele-

Het College oordeelt dat in artikel 1:40, eer-

EVRM.

vant. De rechtbank heeft daarom terecht

ste lid, Wft. voldoende concreet is omschre-

Volgt bevestiging van de aangevallen uit-

geconcludeerd dat appellant artikel 10 Wfd

ven welke kosten doorberekend mogen wor-

spraak.

heeft overtreden. In zoverre slaagt het hoger beroep dus niet.

den, namelijk kosten van werkzaamheden die de toezichthouder verricht in verband met de uitvoering van zijn taak op grond

830

Het hoger beroep slaagt wel voor zover het gericht is tegen de hoogte van de boete. De rechter heeft, ten aanzien van punitieve

van de Wft. Dat dit in de regelgeving nader zou moeten worden geëxpliciteerd, onder-

26 maart 2013

sancties als deze binnen het toetsingskader

schrijft het College niet. Gelet op de toelich-

nr. AWB 10/656

van art. 6 EVRM de taak om zonder terug-

ting van verweersters, oordeelt het College

(Mrs. Eggeraat, Van Dorst, Dijt)

houdendheid te toetsen of de opgelegde

dat geen sprake is van kosten die ten

LJN BZ5507

boete in redelijke verhouding staat tot de ernst van de overtreding en de mate waarin

onrechte zijn doorberekend. Het College overweegt dat alleen de Vast-

Bestuurlijke boete. Bemiddelingsactivitei-

deze aan de overtreder kan worden verwe-

stellingsregeling 2008 ter beoordeling

ten verricht ‘in de uitoefening een beroep

ten. De tekst van art. 74 Wfd sluit niet uit

staat. De heffingsmaatstaf is door de regel-

of bedrijf’. Overtreding. Punitieve sanctie.

dat binnen het kader van het vierde lid, een

gever naar aanleiding van twee uitspraken

Matiging van de boete. Evenredigheidstoets.

evenredigheidstoets wordt voltrokken. Het College constateert dat AFM in vergelijkba-

van het College voor dat jaar aangepast en de daaruit voorvloeiende onvoorzienbare

(Wet financiële dienstverlening (Wfd) oud art.

re gevallen een verdergaande matigingssys-

stijgingen van de reeds voorgelegde tarie-

10, 73 en 74 en de bijlage; Toelichting bij art.

tematiek heeft toegepast dan in deze zaak.

ven zijn voor genoemd jaar geheel gecom-

1:1 Wet financiële dienstverlening in de Vier-

In die gevallen was, evenals in deze zaak,

penseerd. Niet kan dan ook worden volge-

de nota van wijzigingen (Kamerstukken II,

geen sprake van benadeling van consumen-

houden dat de belangen van de onder

vergaderjaar 2005-2006, 29 708, p. 356-357)).

ten, hetgeen AFM daar had meegewogen. Voorts heeft AFM in die zaken, anders dan

toezicht staande instellingen niet zijn meegewogen. Dat wellicht een ander verde-

Hoger beroep tegen uitspraak rechtbank

in het onderhavige geval, geabstraheerd van

lingssysteem denkbaar was geweest, bete-

Rotterdam (LJN 6735)

de hoogte van de ontvangen provisie en een boete opgelegd uit het naastgelegen

kent niet dat het thans gehanteerde systeem tot onevenredige resultaten leidt

Partijen: A en de Stichting Autoriteit

standaardtarief, hoewel sprake was van een

of willekeurig is. Appellanten hebben hun

Financiële Markten (AFM)

aanzienlijk hogere provisie, dan wel een langere periode waarin de overtreding

stelling dat sprake is van onevenredigheid niet concreet gemaakt met (individuele)

AFM heeft appellant een bestuurlijke boete

plaatsvond. Het College gaat, gelet hierop,

cijfers dan wel anderszins van een onder-

opgelegd van € 50 865 wegens overtreding

in dit geval over tot een boetematiging tot

bouwing voorzien.

van art. 10 Wfd. oud, (verbod financiële

het naastgelegen standaardtarief van

Ook is geen sprake van strijd met het gelijk-

dienstverlening zonder vergunning toezicht-

€ 21 781, vanwege de verzwarende omstan-

heidsbeginsel. Omdat in het buitenland

houder). De zaak moet worden beoordeeld

digheid dat appellant het onderzoek van

gevestigde ondernemingen anders worden

naar het oude recht.

AFM heeft tegengewerkt, en verhoogt dit

behandeld dan in Nederland gevestigde

AFM heeft het in de bijlage bij art.74 Wfd

bedrag tot € 30 000. Geen aanleiding voor

ondernemingen is geen sprake van gelijke

opgenomen standaardtarief gematigd tot het

een verdergaande matiging van de boete

gevallen. Dat geldt ook voor bepaalde beleg-

door appellant bruto behaalde voordeel, reke-

vanwege de financiële omstandigheden van

gingsinstellingen waarvoor specifieke voor-

ning houdend met de omstandigheid dat

appellant, reeds omdat zijn verklaringen en

waarden gelden, waaraan appellanten

appellant niet actief klanten heeft geworven,

overgelegde stukken onvoldoende verifieer-

onweersproken niet voldoen.

maar voor een beperkt aantal klanten, te

baar zijn.

Dat halverwege het jaar de heffingstarieven

weten vier, heeft bemiddeld. Aanvankelijk

1068


Boeken

‘Zeg maar Henk tegen de chef’ Ervaringen met het Belgische detentieregime in de PI Tilburg Sinds februari 2010 verblijven er Belgische gedetineerden in de Nederlandse penitentiaire inrichting Tilburg. Zij verblijven daar in een hoofdzakelijk Belgisch regime dat gevoerd wordt door Nederlands personeel onder een gemengde Belgisch-Nederlandse directie. Tot deze bijzondere constructie, in interne beleidsstukken omgedoopt tot Nova Belgica, hebben de Belgische en de Nederlandse regering besloten, omdat in Nederland al jaren sprake is van een dalende detentiepopulatie, terwijl in België juist een nijpend tekort is aan celcapaciteit. De situatie zoals die zich nu voordoet in de PI Tilburg bood een unieke mogelijkheid om de ervaringen van personeel en gedetineerden te onderzoeken in een internationaal vergelijkende context. Belgische gedetineerden konden hun ervaringen immers direct vergelijken met hun ervaringen in Belgische inrichtingen, terwijl het Nederlandse personeel het Nederlandse regime als referentiekader gebruikten. Deze mogelijkheid deed de Dienst Justitiële Inrichten (DJI) besluiten een onderzoeksopdracht via het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum uit te zetten, met als resultaat deze rapportage. Het doel van het exploratieve onderzoek was inzicht te verschaffen in ervaringen met, en consequenties van, het uitvoeren van het Belgische detentieregime in een Nederlandse inrichting. Tevens wordt een analyse/inschatting gemaakt van wat de oorzaak of bron is achter deze ervaringen. De DJI wil de resultaten van het onderzoek gebruiken om te bezien of/hoe eventuele postieve ervaringen en consequenties ook zijn te realiseren binnen het Nederlandse regime vanwege de veronderstelling dat het Belgische regime wellicht aspecten kent die gunstiger resultaten laten zien dan het Nederlandse. Duidelijk wordt dat er, ondanks de geografische nabijheid, grote verschillen zijn tussen het Belgische gevangenisregime en het Nederlandse, bijvoorbeeld met betrekking tot de omgang tussen

gedetineerden en personeel, de voorbereiding van de invrijheidstelling, de voeding en de medische verzorging. Kristel Beyens, Miranda Boone, m.m.v. Ton Liefaard, Mieke Kox, An-Sofie Vanhouche en Sari van der Poel Willem Pompe Instituut (deel 72) Boom Lemma 2013, 223 p., € 45 ISBN 978 90 5931 948 6

Family Reunification: a barrier or facilitator of integration? A comparative study This report presents the outcome of a comparative study on the family reunification policies in six European Member States (Austria, Germany, Ireland, the Netherlands, Portugal and the United Kingdom) and their impact on the family life of the residents of these Member States. In the context of this project, six national research teams conducted research on the national legislation and policies regarding family reunification and studied the effects thereof on the ability of third country nationals to live with their family members in the Member States and to integrate into the receiving societies. The research teams focused on the question of whether the family reunification rules hinder or facilitate smooth reunification and what impact the rules have on the integration of both the sponsor and the admitted family. The rationale for this project came from the recognition of a growing trend of national governments amending policies and legislation on this area without thorough debate or research into the potential result of such changes. Tineke Strik, Betty Hart en Ellen Nissen Wolf Legal Publishers 2013, 125 p., € 15,95 ISBN 978 90 5850 957 4

De zorgverzekering Op vrijdag 15 maart 2013 vond het multidisciplinaire symposium ‘De Zorgverzekering’ plaats. Het symposium werd georganiseerd door het UvA Amsterdam Centre for Insurance Studies (ACIS). In deze bundel staan – in de volgorde van het symposiumprogramma – zes van de acht aldaar door de sprekers gehouden voordrachten. Alle auteurs zijn aan ACIS

verbonden. In de bijdragen is beoogd wetenschappelijke diepgang te combineren met praktische toepasbaarheid. Naast het weergeven van de ‘state of the art’ heeft men – voor zover mogelijk – bruikbare oplossingen willen geven voor problemen waar pasklare antwoorden niet (direct) voorhanden zijn en zijn tevens – voor zover toepasselijk – kritiekpunten bij bestaande uitgangspunten en oplossingen geplaatst. prof. mr. drs. M.L. Hendrikse en prof. dr. J.G.J. Rinkes (red.) ACIS-serie, deel: 11 Uitgeverij Paris 2013, 136p., € 25,50 ISBN 978 94 9096 279 1

Relativering van rechtspersoonlijkheid Dit deel van de Serie vanwege het Van der Heijden Instituut bevat de voordrachten en het verslag van de discussie van het congres over ‘Relativering van rechtspersoonlijkheid’ dat op 11 en 12 november 2011 in Nijmegen plaatsvond. Een panel van deskundigen uit wetenschap en praktijk heeft in het kader van het congres vanuit verschillende invalshoeken aandacht besteed aan de relativering van rechtspersoonlijkheid. Het moderne denken over rechtspersoonlijkheid stamt uit de negentiende eeuw. De toen ontwikkelde theorieën klinken door in de hedendaagse discussies. Aanvankelijk ging de aandacht uit naar de dogmatische duiding van het verschijnsel rechtspersoon zelf. Tegenwoordig ligt de nadruk op de regels die gelden voor de betrokkenen bij de rechtspersoon, waarbij onvermijdelijk inbreuk wordt gemaakt op aard en wezen van het rechtssubject. In de geest van deze tijd wint pragmatisme het daarbij dikwijls van dogmatiek. De rechtspersoonlijkheid wordt als het ware gerelativeerd. prof. mr. G. van Solinge, prof. mr. C.D.J. Bulten, prof. mr. M.J. Kroeze, mr. D.A.H.W.M. Strik, prof. mr. S.C.J.J. Kortmann, prof. mr. M. van Olffen, prof. mr. H.J. de Kluiver, mr. D.F. Lunsingh Scheurleer en mr. J.H. Lemstra Serie vanwege het Van der Heijden Instituut, deel 114 Kluwer 2013, 160 p., € 41,50 ISBN 978 90 1311 508 6


1069

831

Tijdschriften

832

het kader van eigen schuld is een billijkheidscorrectie mogelijk (art. 6:101 lid 1 BW).

Burgerlijk (proces) recht

wordt gehouden of dat het onderhoud er ook toe strekt om delen van het gehuurde te vervangen door moderne voorzieningen.

Rechtskundig Weekblad Bedrijfsjuridische berichten Nr. 6, 21 maart 2013 Mr. M. Ouchene, Bb 2013/13 Geen toepassing van billijkheidscorrectie bij proportionele aansprakelijkheid – De regel van proportionele aansprakelijkheid is bedoeld voor gevallen waarin niet kan worden vastgesteld of de schade is veroorzaakt door een normschending van de aansprakelijk gestelde persoon, dan wel door een oorzaak die voor risico van de benadeelde zelf komt, en waarin de kans dat de schade door de normschending is veroorzaakt niet zeer klein of zeer groot is (HR 31 maart 2006, NJ 2011/250 (Nefalit/Karamus); HR 24 december 2010, NJ 2011/251 (Fortis/ Bourgonje)). Bij toepassing van proportionele aansprakelijkheid kan de rechter een aansprakelijk gestelde persoon veroordelen tot vergoeding van de schade in evenredigheid met de in een percentage uitgedrukte kans dat de schade door zijn normschending is veroorzaakt. Vanwege het bezwaar dat iemand aldus aansprakelijk kan worden gehouden voor een schade die hij mogelijkerwijs niet heeft veroorzaakt, dient proportionele aansprakelijkheid terughoudend te worden toegepast. In het arrest HR 14 december 2012, LJN BX8349 beantwoordt de Hoge Raad de vraag in hoeverre een billijkheidscorrectie kan plaatsvinden in het kader van proportionele aansprakelijkheid. Verweerder 1 en Verweerster 2 doen een beroep op de billijkheidscorrectie, om de veroorzakingskans (50%) die door de rechtbank in het kader van de proportionele aansprakelijkheid is vastgesteld te verhogen, zodat Nationale-Nederlanden als WAM-verzekeraar voor meer dan 50% aansprakelijk is voor de schade van Verweerder 1. De Hoge Raad oordeelt dat een verhoging van het veroorzakingspercentage - op grond van een billijkheidscorrectie - verdergaat dan de regel van proportionele aansprakelijkheid rechtvaardigt. Alleen in

1070


76e jrg. nr. 30, 23 maart 2013 R. Barbaix, A.-L. Verbeke Hervorming van het erfrecht. Een eerste commentaar bij de wet van 10 december 2012 inzake de onwaardigheid, de plaatsvervulling, de huwelijksvoordelen en de giften – (België) Bij de wet van 10 december 2012 werden de regels van de erfrechtelijke onwaardigheid grondig gewijzigd. Ook werden de sancties van het erfrechtelijk onwaardig gedrag aangepast: erfrechtelijke onwaardigheid zorgt voortaan uitsluitend voor een persoonlijke sanctie voor de onwaardige erfgerechtigde en dat voor alle toekomstige erfrechtelijke verkrijgingen van de goederen uit de nalatenschap van het slachtoffer. In andere domeinen van het familiaal vermogensrecht werden sancties gekoppeld aan erfonwaardig gedrag (alimentatierecht, huwelijksvermogensrecht). De wijziging van de regels van de erfrechtelijke onwaardigheid maakte een aanpassing nodig van de regels van de plaatsvervulling. Ook werd gesleuteld aan een aantal regels inzake het huwelijksvermogensrecht en de giften.

Tijdschrift voor Huurrecht Nr. 3, maart 2013 Mr. F. van Westrhenen, WR 2013/25 Hoge stookkosten als gebrek – Energieprestaties van gehuurde objecten kunnen zich getuige de aandacht voor zogeheten green-leaseovereenkomsten en het, inmiddels overigens verworpen, Wetsvoorstel Kenbaarheid Energieprestaties Gebouwen in toegenomen belangstelling verheugen van zowel marktpartijen als de wetgever. In de rechtspraak komt de vraag aan de orde of tegenvallende energieprestaties in de vorm van hoge stookkosten een gebrek in de zin van art. 7:204 BW opleveren en, zo ja, welke consequenties daaraan kunnen worden verbonden. Schr. gaat in op een aantal uitspraken waarin huurders werden geconfronteerd met verouderde verwarmingsinstallaties. Daaruit blijkt dat in de rechtspraak verschillend wordt gedacht over de vraag of het onderhoud dat een huurder mag verwachten er slechts toe strekt dat het gehuurde in stand

WPNR 144e jrg. nr. 6967, 23 maart 2013 Prof. mr. E.H. Hondius Privaatrecht Actueel. Terug naar Banesto: de afwijzing van geltungserhaltende Reduktion – In het Banesto-arrest van 14 juni 2012 wijst het Europese Hof van Justitie terecht de geltungserhaltende Reduktion af. Volgens schr. zou de Hoge Raad er goed aan doen het Europese consumentenrecht op macro-niveau toe te passen. Mr. D.M. de Knijff, mr. T. Riyazi Opeisbaarheid als ondergrens voor verjaring. – In zijn arrest van 6 april 2012 heeft de Hoge Raad overwogen dat art. 3:310 lid 1 BW veronderstelt dat de rechtsvordering opeisbaar moet zijn, wil de verjaringstermijn een aanvang nemen. In hoeverre wordt hiermee tegemoet gekomen aan de behoefte aan voorspelbaarheid en rechtszekerheid als het gaat om de vraag wanneer de schuldeiser in staat is een rechtsvordering tot vergoeding van zijn schade in te stellen? Mr. J.C. van Straaten Woningen en aanhorigheden: 2% overdrachtsbelasting – Per 1 januari 2013 is het overdrachtsbelastingtarief structureel verlaagd van 6% naar 2%, maar alleen als een woning of een aanhorigheid daarvan wordt verkregen. In deze bijdrage wordt de betekenis van deze twee begrippen aan een nadere beschouwing onderworpen.

WPNR 144e jrg. nr. 6968, 30 maart 2013 Prof. mr. drs. M. Heemskerk Op zoek naar de grenzen van de solidariteit in het aanvullend pensioen – In deze bijdrage analyseert schr. de juridische grenzen van de ooit zo vanzelfsprekende solidariteit bij pensioen. Het elastiek van die solidariteit staat strak gespannen. Mr. J.B. Vegter Beschouwingen over de gebondenheid van de belastingdienst aan het standpunt dat partijen als juist aanvaarden bij de toepassing van de Successiewet 1956

Tijdschriften

– Besproken wordt in hoeverre de belastingdienst is gebonden aan een tussen partijen gesloten vaststellingsovereenkomst. Mr. J.D.H. van Ewijk, mr. F.A.M. Schoenmaker Nog enkele onduidelijkheden over de defiscalisering van het erfrecht in de Wet IB 2011 – Op 1 januari 2012 is de defiscalisering in de inkomstenbelasting uitgebreid. Er bestaan evenwel nog enkele onduidelijkheden waarmee de boedelpraktijk heeft te maken. In deze bijdrage zetten schrs. enkele vragen onder elkaar waarover hopelijk op korte termijn meer duidelijkheid ontstaat.

833 Fiscaal recht Caribisch Juristenblad Nr. 1, 2013 Mr. S.G. Kenswil Proceskostenvergoeding bij belastingzaken uitsluitend bij ‘ernstige onzorgvuldigheid’ – Volgens art. 32a van de Algemene landsverordening Landsbelasting kan aan de belastingplichtige een kostenvergoeding worden toegekend, indien de voor bezwaar vatbare beschikking waartegen hij opkomt ‘door ernstige onzorgvuldigheid in strijd met het recht’ is genomen door de Belastingdienst. De Curaçaose praktijk biedt vooralsnog weinig aanknopingspunten voor de invulling van het begrip ‘ernstige onzorgvuldigheid’. Schr. is van mening dat aansluiting kan worden gezocht bij de Nederlandse rechtspraak omtrent de invulling van de zware maatstaf ‘bijzondere omstandigheden’ van art. 2 lid 3 van het Besluit proceskosten bestuursrecht (Bpb). Volgens de Nederlandse wetsgeschiedenis kan pas sprake zijn van bijzondere omstandigheden in geval van zeer schrijnende gevallen. Het is gebleken dat de rechtspraak voor de Curaçaose forfaitaire proceskostenvergoeding de zware maatstaf aanhoudt van de Nederlandse bovenforfaitaire proceskostenvergoeding. Het aanvankelijke wetsvoorstel in Nederland dat gelijk was aan de thans geldende regeling op Curaçao, is per amendement door de Tweede Kamer aangepast naar een veel lichtere maatstaf

voor toekenning van een proceskostenvergoeding. Zou het kunnen dat deze aanpassing aan de aandacht van de Curaçaose wetgever is ontsnapt?

Weekblad Fiscaal recht 142e jrg. nr. 6994, 28 maart 2013 Mr. I.M. de groot, mr. P.J. te Boekhorst, WFR 2013/388 Gevolgen FII-2 voor de Nederlandse deelnemingsverrekening – In deze bijdrage gaan schrs. in op de gevolgen van de uitspraak van het Hof van Justitie EU in de zaak-Test Claimants in the FII Group Litigation van 13 november 2012 voor de Nederlandse deelnemingsverrekening. Deze uitspraak is een vervolg op de uitspraak in de eerste FII-zaak uit december 2006. Schrs. geven eerst een beschrijving van het dictum van het Hof van Justitie EU voor zover van belang voor de Nederlandse deelnemingsverrekening. Vervolgens gaan zij - na een beknopte beschrijving van de werking van de Nederlandse deelnemingsverrekening - in op de Europeesrechtelijke houdbaarheid van dit regime. Mr. J.D. Baron, WFR 2013/398 Zet Europa art. 67q AWR buitenspel? – Overeenkomstig het strafrecht geldt in het fiscale boeterecht het nebis-in-idembeginsel. Echter, door de invoering van art. 67q Algemene wet inzake rijksbelastingen (AWR) wordt een inbreuk op dit beginsel gemaakt. Een onbeantwoorde rechtsvraag hierbij is of deze inbreuk in strijd is met een ieder verbindende verdragsbepaling. In deze bijdrage tracht schr. een antwoord te geven op deze vraag.

834 Handels- & economisch recht Advocatenblad 93e jrg. nr. 3, april 2013 M. Valk Bestuurders vangen meer wind – Door de Wet vereenvoudiging en flexibilisering bv-recht (Wet Flex-bv) die op 1 oktober 2012 in werking trad en de op 1 januari 2013 in werking getreden Wet bestuur en toezicht zijn de aansprakelijk-

heidsrisico’s van bestuurders toegenomen. Schr. bespreekt voor beide wetten deze risico’s. Onder de Wet bestuur en toezicht wordt onder meer de wijziging van artikel 2:9 BW besproken. Voor wat betreft de Wet Flex-bv wordt onder meer artikel 2:216 BW (uitkering van dividend) behandeld en het laten vervallen van de stortingsplicht. Met deze wetten is het vennootschapsrecht volgens schr. ingrijpend veranderd, maar hoe deze veranderingen in de praktijk uitpakken moet worden afgewacht.

Bedrijfsjuridische berichten Nr. 6, 21 maart 2013 Mr. F. Eikelboom, Bb 2013/14 Gedwongen financiering van een enquête door een van tekortschieten beschuldigde bestuurder? Het kan! – Deze noot betreft de beschikking van de ondernemingskamer van 27 december 2012 inzake Van Lier-Van der Lans B.V. (VLVDL). Deze beschikking is interessant vanwege de innovatieve wijze waarop onmiddellijke voorzieningen worden ingezet. Schr. bespreekt een samenvatting van de desbetreffende beschikking, eerst in het algemeen hoe de continuïteit van een enquête in gevaar kan komen en hoe daarmee is omgegaan in eerdere gevallen. Daarna volgt een uiteenzetting van welke onmiddellijke voorzieningen de ondernemingskamer (niet) kan treffen en gaat schr. aan de hand daarvan in op de vraag of de VLVDLbeschikking binnen deze grenzen blijft. In aanvulling daarop volgen enige opmerkingen over de passendheid van deze voorzieningen. Schr. sluit af met enige korte opmerkingen over het opleggen van een dwangsom in het kader van de enquêteprocedure. Mr. G.H. Lankhorst, Bb 2013/15 Toelatingscriterium en bewijslast in schuldsanering – Het ligt op de weg van de verzoeker om aannemelijk te maken dat hij of zij te goeder trouw is geweest in de zin van art. 288 Faillissementswet (Fw) ten aanzien van het ontstaan en/ of onbetaald laten van de schulden. Het schuldsaneringsverzoek kan desondanks worden toegewezen, indien door de schuldenaar voldoende aannemelijk is gemaakt dat hij of zij de omstandigheden onder controle heeft gekregen die bepalend zijn geweest voor het ontstaan of onbetaald laten


1071

Tijdschriften

van de schuldenlast. Ook aan dit aanvullende beheersbaarheidscriterium van de persoonlijke problematiek uit art. 288 lid 3 Fw werd in de zaak HR 14 december 2012, LJN BY614, NJ 2013/26 niet voldaan. De Hoge Raad toetst bij de invulling van art. 288 lid 3 Fw mede aan de rechterlijke beleidsregel van par. 5.4.3 Landelijk uniforme beoordelingscriteria schuldsaneringsregeling - een bijlage bij het RecofaProcesreglement verzoekschriftprocedures insolventiezaken rechtbanken.

Het Verzekerings-Archief 89e jrg. 4e kwartaal, 2012 E.J.F. Veldpaus RA Kostentransplantatie bij pensioenfondsen: de huidige status – In april 2011 ontstond veel ophef naar aanleiding van het door de Autoriteit Financiële Markten uitgegeven rapport inzake ‘Kosten pensioenfondsen verdienen meer aandacht’. Met name de bevinding dat veel pensioenfondsen niet alle kosten rapporteren kreeg veel aandacht. Als reactie daarop heeft de Pensioenfederatie het rapport ‘Aanbevelingen uitvoeringskosten’ gepubliceerd. De focus is gericht op de aspecten die de hoogte van de kosten beïnvloeden en welke kosten aangemerkt dienen te worden als uitvoeringskosten. Specifieke aandacht is besteed aan de kosten van complexe beleggingscategorieën, prestatievergoedingen en de bijzonderheden bij het rapporten van de transactiekosten. Benadrukt wordt de rol van en verantwoordelijkheden van de bestuursleden van pensioenfondsen. Een eerste grote stap richting meer kosteninformatie over pensioenen is met deze publicatie gezet, getuige de ruime navolging van de ontwikkelde kostendefinities in de jaarverslagen van pensioenfondsen over 2011. Mr. dr. W.C.T. Weterings Verzekeringscaptives: een potentieel efficiënte manier van financiering en beheersing van risico’s voor ondernemingen – Er bestaat veel onduidelijkheid over de precieze betekenis van een verzekeringscaptive, de vooren nadelen en de effecten voor risicobeheersing en risicofinanciering. Deze bijdrage beoogt daar meer duidelijkheid in te brengen en te laten zien dat onder bepaalde omstandigheden een verzekeringscaptive belangrijke efficiëntieeffecten kan hebben en onder meer

1072


een positief effect heeft op het moreel risico en de adverse selectie. K. Maynard Msc. ERM Een onderzoek naar de doelmatigheid voor de gebruiker van het benoemen van nietfinanciële risico’s in jaarverslagen van AEX-beursfondsen – Dit artikel betreft een onderzoek naar corporate governance ten aanzien van risicomanagement in ondernemingen en de verslaglegging daarvan. Centraal staat de vraag in hoeverre niet-financiële risico-informatie in jaarverslagen van ondernemingen voldoet aan de eis doelmatig te zijn voor de gebruiker. Daartoe zijn de weten regelgeving en de literatuur bestudeerd, en zijn vijf jaarverslagen van AEX-beursfondsen geanalyseerd met behulp van vier criteria: relevantie, vergelijkbaarheid, betrouwbaarheid en begrijpelijkheid. Gebleken is dat de doelmatigheid van de niet-financiële risico-informatie in de verslaglegging kan worden verbeterd. Daarvoor worden enige aanbevelingen gedaan.

Ondernemingsrecht Nr. 4, 27 maart 2013 Mr. P.P.D. Mathey-Bal, Ondernemingsrecht 2013/26 De vennootschap onder firma en bescherming van eigendom door art. 1 Eerste Protocol EVRM – De Nederlandse vennootschap onder firma kan als slachtoffer in de zin van art. 34 EVRM opkomen bij het EHRM tegen schendingen van haar eigendomsrechten ex art. 1 Eerste Protocol bij het EVRM, als zij direct en daadwerkelijk is geraakt door een schending van haar verdragsrechten. Dat de vennootschap onder firma geen rechtspersoonlijkheid heeft en daarom de iure geen rechthebbende is van de vennootschappelijke goederen, is voor het EHRM niet relevant. Doorslaggevend is het feit dat de vennootschap onder firma de goederen de facto beheerst. Prof. mr. H. M. Vletter-van Dort, Ondernemingsrecht 2013/27 Toezichthouder bij een pensioenfonds: gedoemd te falen? – In dit artikel wordt aanbevolen een onderdeel van het Wetsvoorstel versterking bestuur pensioenfondsen, namelijk de versterking van de des-

kundigheid van het intern toezicht bij pensioenfondsen, aan te passen. Vrijwel alle pensioenfondsen hebben de rechtsvorm van een stichting, hetgeen betekent dat het wettelijk uitgangspunt is dat het pensioenfonds één orgaan kent: het bestuur. Benoeming van de leden van een raad van toezicht (RvT) vindt plaats door het bestuur van het pensioenfonds. Dit betekent dat het bestuur in staat is de kracht en deskundigheid van het op haar gehouden toezicht ‘te organiseren’. Dit lijkt in strijd met het doel van het wetsvoorstel om het intern toezicht te versterken. Het wetsvoorstel hecht namelijk groot belang aan de eis van onafhankelijkheid. Nu echter de RvT in zijn ontstaan en functioneren volledig afhankelijk is van het bestuur, is dit in de praktijk een onmogelijke eis. Mr. M. Scheele, Ondernemingsrecht 2013/28 AIFMD - Toezicht op alle beheerders van beleggingsinstellingen vanaf juli 2013 – Als gevolg van de invoering van de Europese Alternative Investment Fund Managers Directive (AIFMD) komen vrijwel alle beheerders van beleggingsinstellingen onder toezicht te staan. Er komt een einde aan het huidige Nederlandse private placement regime voor aanbieding van beleggingsinstellingen. In dit artikel bespreekt schr. de nieuwe regels die gaan gelden voor de beheerder en wordt ingegaan op de verplichte externe bewaarder die bewaar- en controlefuncties moet gaan verrichten. Schr. wijst erop dat er nog veel onduidelijkheden zijn in de ingrijpende wijzigingen voor de (Nederlandse) beleggingsindustrie.

Tijdschrift voor Financieel Recht 15e jrg. nr. 3, maart 2013 Mr. E.P. Bish, mr. V.H. Dijs De eerste schreden op weg naar een bankenunie: enkele praktische gevolgen van de invoering van het Single Supervisory Mechanism – Op 12 september 2012 heeft de Europese Commissie haar voorstellen voor een bankenunie gepresenteerd. Deze bankenunie moet uiteindelijk vier bouwstenen omvatten: een enkele Europese toezichthouder, een single rule book, een Europees depositogarantiestelsel (DGS) en een Euro-

Tijdschriften

pees raamwerk voor herstel en afwikkeling van banken die in moeilijkheden verkeren. Nu de contouren van het nieuwe raamwerk, waarbij de Europese Centrale Bank voor de deelnemende lidstaten de primaire toezichthouder wordt, voor een deel van het prudentiële toezicht, het zogenaamde Single Supervisory Mechanism (SSM), steeds concreter worden, schetsen schrs. in dit artikel enkele praktische implicaties van dit SSM. Mr. S.A. Gawronski, Mr. A.J.P. Tillema De Bankierseed: panacee of symboolpolitiek? – Dit artikel schetst een overzicht van het pad dat de Bankierseed heeft afgelegd en gaat in op de vraag of de invoering van de Bankierseed een goed idee is (geweest). Nu wetgeving moet voldoen aan bepaalde wetgevingseisen bespreken schrs. de (voorgestelde) Bankierseed aan de hand van een aantal beginselen van behoorlijke wetgeving. Zij gaan specifiek in op één aspect van het beginsel van de handhaafbaarheid van de (voorgestelde) Bankiers-eed; de vooren nadelen van de (potentiële) sancties/gevolgen van het niet afleggen of niet naleven van de Bankierseed. Mr. dr. M.F.M. van den Berg, mr. A.C.M. van de Molen, mr. C.W.M. Vergouwen Zo waarlijk helpe mij God Almachtig! – Om het vertrouwen in de financiële sector terug te winnen, is een cultuurverandering noodzakelijk. In dit artikel gaan schrs. in op de belangrijke vervolgvraag ‘How we do it?’, met andere woorden: hoe kan binnen de financiële sector daadwerkelijk een cultuurverandering worden bereikt, waarin het klantbelang centraal staat. Hiertoe wordt aandacht besteed aan de wettelijk verplichte eed of belofte en ‘eigen’ initiatieven binnen de financiële sector, zoals het in kaart brengen van de walk ten opzichte van de talk. Daarnaast wordt een uitstapje naar de journalistiek gemaakt waar al sinds langere tijd met een systeem van zelfregulering wordt gewerkt teneinde toezicht te houden op fundamentele gedragsaspecten van een beroepsgroep. Mr. drs. S. Derksen, prof. mr. R.D. Vriesendorp Rechten van wederpartijen na een gebeurtenis in de zin van de Interventiewet

– In deze bijdrage behandelen schrs. een bepaald aspect van de Interventiewet, namelijk haar gevolgen voor contractuele wederpartijen van een in de problemen geraakte financiële onderneming. Het vroegtijdig beëindigen van de contractuele relatie en het afwikkelen van de daaruit voortvloeiende onderlinge verplichtingen kan de financiële onderneming verder in de problemen brengen en een faillissement nog dichterbij laten komen. Doel van dit artikel is om een aantal knelpunten en onduidelijkheden te signaleren en vervolgens te proberen daarin verheldering aan te brengen. Mr. I.P.M.J. Janssen Rondom het nieuws. Symposiumverslag: De toekomst van het financieel recht – Op vrijdag 8 februari 2013 vond het derde jaarlijkse symposium ‘De toekomst van het financieel recht’ van het Instituut voor Financieel Recht (IFR) van de Radboud Universiteit Nijmegen plaats te Amsterdam. Tijdens het symposium zijn de belangrijkste ontwikkelingen in de financiële sector zowel vanuit juridisch als economisch perspectief belicht door sprekers uit de theorie en praktijk. Daarbij was de blik zoveel mogelijk gericht op de toekomst. Deze bijdrage bevat een kort verslag van hetgeen door de sprekers ten gehore is gebracht. Tevens worden enkele punten uit de discussie belicht.

Vennootschap & Onderneming 23e jrg. nr3, 2013 Mr. L.H. van de Kar Arbeidsrechtelijke aspecten in geval van faillissement: een update – In deze bijdrage wordt een update gegeven over de laatste stand van zaken ten aanzien van verschillende arbeidsrechtelijke aspecten in geval van faillissement. Het Van Tuinen-arrest heeft ertoe geleid dat een doorstarter minder snel als opvolger van de failliete werkgever wordt beschouwd, waardoor overgenomen werknemers lastiger rechten kunnen ontlenen aan de ketenregeling. Voor een doorstarter is dit volgens schr. een positieve ontwikkeling, aangezien hij bij de selectie van over te nemen werknemers vrijer wordt gelaten in zijn keuze.

Mr. C.P. van Liempdt-Maris Oneffenheden in de belet- of ontstentenisregeling bij de BV en de NV – In de Wet vereenvoudiging en flexibilisering bv-recht (Wet flex-BV) is de formulering van artikel 2:244 lid 4 BW enigszins gewijzigd en is een zin toegevoegd. De statuten moeten voorschriften bevatten omtrent de wijze waarop in het bestuur van de vennootschap voorlopig wordt voorzien in geval van ontstentenis of belet van één of meer bestuurders. De statuten kunnen nader bepalen wanneer er sprake is van belet. Omdat dit niet is geregeld voor de NV, is het volgens schr. goed verdedigbaar om ook in de statuten van de NV het begrip ‘belet’ nader te definiëren. Met de invoering van de Wet flex-BV is het opnemen van een regeling voor belet of ontstentenis van (alle) commissarissen ook verplicht voor het geval de BV een raad van commissarissen kent (art. 2:252 lid 4 BW). Voor de NV is dit echter niet geregeld in de Wet bestuur en toezicht. Volgens schr. zou de wetgever er goed aan doen dit, eventueel met gebruikmaking van reparatiewetgeving, alsnog in de wet vast te leggen. Mr. H. Hendriks De eerste interventie van Nederland – In deze bijdrage wordt ingegaan op de inhoud van het besluit dat de minister van Financiën nam ten aanzien van de onteigening van alle effecten en achtergestelde schulden van SNS Reaal en SNS Bank NV om de situatie van SNS Bank te stabiliseren, op grond van de Wet bijzondere maatregelen financiële ondernemingen. Mr. O.N.S. Hakvoort Het wetsvoorstel consumentenkredietovereenkomsten, goederenkrediet en geldlening; bepalingen van goederenkrediet (2013) – Schr. behandelt enkele onderdelen inzake goederenkrediet van het in 2011 gepubliceerde Consultatiedocument wetsvoorstel consumentenkredietovereenkomsten, goederenkrediet en geldlening. Het ontwerpwetsvoorstel beoogt de nieuwe regelingen vast te leggen in Boek 7 BW en heeft ten aanzien van deze regelingen het uitgangspunt dat dwingendrechtelijke bepalingen beperkt dienen te zijn tot rechtsverhoudingen van consu-


1073

Tijdschriften

mentenkrediet. Volgens schr. biedt de regelgeving antwoorden op in de literatuur bestaande vragen en sluit het goed aan bij relevante jurisprudentie. Mr. N. Post FATCA en haar mogelijke implicaties voor fusie- en overnametransacties – In deze bijdrage bespreekt schr. de hoofdlijnen van de controversiële Amerikaanse Foreign Account Tax Compliance Act (FATCA) en haar (mogelijke) implicaties voor fusie- en overnametransacties in de Nederlandse en internationale rechtspraktijk. FATCA schakelt feitelijk buitenlandse (niet-Amerikaanse) partijen in voor het verstrekken van informatie over buitenlands inkomen van Amerikaanse belastingplichtigen om de inning van Amerikaanse belastinggelden door de Internal Revenue Service (IRS) te vergemakkelijken. Niet alleen Amerikaanse staatsburgers voelen de druk van belastingheffing onder FATCA, ook buitenlandse financiële instellingen en buitenlandse entiteiten kunnen door FATCA worden geraakt wanneer zij zich niet houden aan hun FATCA-verplichtingen. De vraag is welke verplichtingen FATCA met zich meebrengt voor buitenlandse financiële instellingen en hoe deze financiële instellingen hieraan kunnen voldoen (compliance).

835 Intellectuele eigendom, mediarecht & informatierecht Computerrecht Nr. 2, 2013 W.F.R. Rinzema, mr. F.B. Melis, Computerrecht 2013/43 Wat betekent het kooprecht voor zakelijke softwarelicenties? – Het zogenaamde Beeldbrigadearrest heeft duidelijk gemaakt dat de bepalingen van het wettelijk kooprecht van toepassing zijn op licentiecontracten voor standaard software. Het moet dan gaan om betaalde, voor onbepaalde tijd verstrekte softwarelicenties. Het arrest is van groot belang voor de praktijk. Bij standaard software gaat het namelijk niet alleen om eenvoudige of goedkope software. Er zijn ook standaard softwarepakketten die

1074


belangrijke bedrijfsfuncties reguleren. Soms is standaard software vooraf ingericht voor toepassing in complexe en bedrijfskritische sectoren, zoals de gezondheidszorg. Het kan hierbij ook om uitermate kostbare software gaan. De zakelijke praktijk laat zien dat softwareleveranciers vrijwel altijd standaard contractvoorwaarden hanteren die op Angelsaksische leest zijn geschoeid. In dit artikel onderzoeken schrs. de impact van het Beeldbrigade-arrest op zakelijke contracten voor standaard software. L. Siemerink, Computerrecht 2013/44 Citeren uit e-mails in een openbaar onderzoeksrapport – Deze bijdrage gaat over de afweging tussen het belang van de openbaarheid van informatie in een onderzoeksrapport van een bestuursorgaan en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de bij het onderzoek betrokken personen, in het bijzonder het gebruik van e-mails van deze personen. Die afweging moet worden gemaakt op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) en de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Ook als er een belang is om informatie openbaar te maken, kan er tegelijkertijd een belang zijn om die informatie niet of gedeeltelijk te openbaren. Schr. gaat aan de hand van een concreet voorbeeld na welke belangen moeten worden afgewogen. T. Havinga, N.C. Neelis, Computerrecht 2013/45 ‘Een broncode? Nog nooit van gehoord.’ Is gespecialiseerde rechtspraak op het gebied van informaticarecht gewenst? – In dit artikel gaan schrs. in op de vraag of een rechter gespecialiseerde kennis moet hebben om adequaat te kunnen oordelen over ITgeschillen. Is algemene juridische kennis met betrekking tot bijvoorbeeld overeenkomsten en intellectuele eigendom voldoende? In discussies over de organisatie van de rechtspraak is de wenselijke mate van specialisatie en concentratie een terugkerend thema dat ook nu actueel is. In het kader van de herziening van de rechterlijke organisatie is tevens de vraag aan de orde waar specialisatie wenselijk is en waar concentratie nodig is. Schrs. presenteren de resultaten van hun

onderzoek naar de vraag in hoeverre specialistische rechtspraak op specifieke rechtsterreinen wordt gemist.

IER 29e jrg. nr. 1, maart 2013 P.G.F.A. Geerts, IER 2013/1 Het verwarringwekkend slaafs nabootsen van andermans product in het licht van art. 6:193a-j BW en art. 6:162 BW – In de noot onder Hof van Justitie EU 14 januari 2010, IER 2010/42 (Wettbewerbscentrale/Plus) wees schr. op de ruime werkingssfeer van de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken (OHP) en in haar kielzog art. 6:193a-j BW. Het verwarringwekkend slaafs nabootsen van andermans product valt volgens schr. onder de werkingssfeer van de OHPregels en de producent, wiens product slaafs wordt nagebootst, kan de nabootser op grond van die regels rechtstreeks aanspreken. In deze bijdrage wordt die gedachte verder uitgewerkt en wordt nagegaan of er in slaafse nabootsingkwesties, naast de OHP-regels, nog ruimte is voor de op art. 6:162 BW gebaseerde slaafse nabootsingjurisprudentie van de Hoge Raad. Schr. gaat na welke mogelijkheden de producent op basis van Boek 6 BW heeft om zich tegen het verwarringwekkend slaafs nabootsen van zijn product te verzetten.

836 Internationaal privaatrecht FJR 35e jrg. nr. 3, maart 2013 Mr. A.M.E. Giuliano, FJR 2013/26 De Erfrechtverordening: één bevoegde autoriteit en één toepasselijk recht – De Erfrechtverordening maakt een einde aan de grote verscheidenheid aan IPR-erfrecht in de Europese Unie. Het uitgangspunt van de Erfrechtverordening is dat één bevoegde autoriteit aan de hand van één toepasselijk recht over de erfopvolging beslist. Hierdoor kan sneller en eenvoudiger een grensoverschrijdende nalatenschap worden afgewikkeld.

Tijdschriften

Nederlands Internationaal Privaatrecht 31e jrg. nr. 1, 2013 M.H. ten Wolde, N. Peters De (on)bevoegdheid van het Gerechtshof Amsterdam in WCAMzaken – Sinds 2005 kent Nederland de Wet collectieve afwikkeling massaschade (WCAM) en heeft het Gerechtshof Amsterdam op grond van deze wet zes keer zaken afgedaan. In vijf van deze zaken was sprake van benadeelden met een woonplaats buiten Nederland. In de zaken Shell en Converium heeft het Hof zijn bevoegdheid uitgebreid gemotiveerd. Schrs. onderzoeken wanneer het Gerechtshof Amsterdam bevoegd is kennis te nemen van WCAM-zaken met internationale aspecten. De conclusie is dat het Hof Amsterdam bevoegd is als het gaat om benadeelden die in Nederland wonen of voor wie het EEX-Verdrag en het EVEX niet gelden. In andere gevallen is dat geenszins een gegeven en is het volgens schrs. gewenst dat bij gelegenheid een prejudiciële vraag wordt voorgelegd aan het Hof van Justitie EU over de toepassing van het EEX-Verdrag en het EVEX. J.H. Even Het toepasselijke recht op arbeidsovereenkomsten. Artikel 6 EVO en 8 Rome I steeds verder ontrafeld – Naar aanleiding van enkele uitspraken van het Hof van Justitie EU over het Verdrag inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst (EVO) brengt schr. de systematiek van artikel 6 lid 2 EVO (en daarmee tevens dat van artikel 4 van de Verordening inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst (Rome I)) in kaart. Het ging hier om de uitspraken van het Hof van 15 maart 2011, Koelzsch/Luxemburg, van 15 december 2011, Voogsgeerd/Navimer en het verwijzingsarrest van de Hoge Raad, Schlecker/Boedeker. Schr. bespreekt deze uitspraken en de belangrijkste Europese bronnen die van belang zijn voor het bepalen van het toepasselijk recht op internationale arbeidsovereenkomsten. Met de uitspraken Koelzsch/Luxemburg en Voogsgeerd/Navimer zijn de verwijzingsregels van artikel 6 lid 2 sub a en b EVO verduidelijkt.

837 Internationaal publiekrecht Militair Rechtelijk Tijdschrift 106e jrg. nr. 2, 2013 LOKL Mr. drs. G.L.C. van den Bosch Protection of civilians, praktijkervaringen van een militair jurist – Op 30 oktober 2012 publiceerde Vrij Nederland een artikel over de VN-missie in Zuid-Soedan onder de titel ‘De slechtste missie ooit’. In antwoord op vragen over dit artikel schreven de bewindslieden van Buitenlandse Zaken en Defensie in een gezamenlijke brief aan de Tweede Kamer dat: “het kabinet de negatieve titel en toonzetting van het artikel in Vrij Nederland niet onderschrijft.” In deze bijdrage gaat schr. in op een van de prioriteiten, zo niet de prioriteit van deze VN-missie, namelijk Protection of Civilians (POC), en probeert daarbij de mogelijke beantwoording van de vraag of de Verenigde Naties slaagt in zijn POC-mandaat te nuanceren. LTZA Mr. M.D. Fink, Kol Mr. dr. J.E.D. Voetelink De status van Militaire Vessel Protection Detachments – De Nederlandse regering zet militaire beveiligingsteams - zogeheten Vessel Protection Detachments (VPD’s) - in om de scheepvaart te beschermen tegen aanvallen van piraterij. De inzet raakt vanuit juridische optiek onder meer de vraag naar de rechtsmacht over militairen die als lid van een VPD aan boord van een koopvaardijschip worden geplaatst. Als uitgangspunt streeft de regering ernaar de strafrechtsmacht over eigen militairen tijdens een dergelijke inzet te kunnen blijven uitoefenen. De grondslag hiervoor kan worden gevonden in het internationaal publiekrecht en internationale overeenkomsten.

838 Jeugd-, relatie- & erfrecht EB Tijdschrift voor scheidingsrecht Nr. 3, maart 2013 Mr. A. Heida, EB 2013/22

Geschillen na het einde van een samenlevingsrelatie – In 2010 woonde één op de vijf paren ongehuwd en zonder geregistreerd partnerschap samen. Vaak hebben deze paren wel een samenlevingscontract gesloten, maar het kan ook zijn dat ze geen samenlevingsovereenkomst hebben zonder dat ze daar bewust voor hebben gekozen. Als er na jarenlange samenleving een einde komt aan de relatie, kan dit tot problemen leiden. Er bestaat bijvoorbeeld geen wettelijk recht op alimentatie na verbreking van de samenwoning. Samenwoners kunnen in een samenlevingscontract natuurlijk wel een partneralimentatie overeenkomen. In een samenlevingscontract kunnen partijen wel een (beperkte) gemeenschap van goederen overeenkomen, maar het samenlevingscontract leidt niet tot een wettelijke gemeenschap van goederen. Ook is het mogelijk dat in een samenlevingscontract niet alles is geregeld wat nodig is. En soms blijken de bewoordingen van het samenlevingscontract voor verschillende uitleg vatbaar. Prof. mr. P. Vlaardingerbroek, EB 2013/23 Grootouders, kleinkinderen en omgang: een typisch Nederlands probleem – In de rechtspraktijk komt het niet zoveel voor dat grootouders een juridische procedure starten om hun kleinkinderen te mogen zien. In deze bijdrage gaat schr. in op de (vermeende) slechte rechtspositie van grootouders (en eventueel ook overgrootouders) als het neerkomt op hun recht op omgang met hun kleinkinderen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen grootouders die geen contact (meer) hebben met hun kinderen en daardoor hun kleinkinderen ook niet (meer) zien, en grootouders die na de scheiding van hun kind(eren) van elk contact met hun kleinkinderen ongewild verstoken blijven. Daarbij wordt ook ingegaan op de jurisprudentie en bezien of de positie van grootouders niet versterkt zou moeten worden. Mr. M.L.C.C. de Bruijn-Lückers, EB 2013/24 Cijfers voor draagkrachtberekeningen 2013 – In dit overzicht worden de nieuwe


1075

Tijdschriften

cijfers, percentages en tarieven weergegeven, die nodig zijn voor draagkrachtberekeningen, zoals die met ingang van 1 januari 2013 gelden.

FJR 35e jrg. nr. 3, maart 2013 Mr. B.J. de Groot, FJR 2013/27 De rol van de onafhankelijke gedragswetenschapper in het civiele jeugdrecht – Met de invoering van de huidige regeling voor de gesloten jeugdzorg werd een aantal nieuwe rechtswaarborgen geïntroduceerd. Eén daarvan is de instemmingsverklaring van een gedragswetenschapper dat gesloten jeugdzorg noodzakelijk is in de ontwikkeling van een jeugdige. In dit artikel wordt ingegaan op de rol van de gedragsdeskundige in de psychiatrie en het strafrecht, waarna wordt stilgestaan bij de instemming van de gedragswetenschapper in de gesloten jeugdzorg. Tot slot wordt de vraag beantwoord of de in 2008 beoogde betere rechtsbescherming van de vrijheidsbeneming is behaald met het huidige systeem van de instemmingsverklaring in de gesloten jeugdzorg.

839 Omgevingsrecht De Gemeentestem 163e jrg. nr. 7384, 26 maart 2013 Dr. J.W. van Zundert, Gst. 2013/21 Legesheffing na verjaring bestemmingsplan – Bij de Invoeringswet Wet ruimtelijke ordening is bepaald dat voor een gebied waarvoor een bestemmingsplan ten minste vijf jaar vóór de inwerkingtreding van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) onherroepelijk is geworden, binnen vijf jaar een nieuw bestemmingsplan of een beheersverordening moet worden vastgesteld. In de Wro is voorgeschreven dat bestemmingsplannen telkens na tien jaar opnieuw worden vastgesteld. Aan deze bepaling is als sanctie verbonden dat de bevoegdheid vervalt tot het invorderen van de leges die zijn geheven voor de diensten die verband houden met het bestemmingsplan. De consequentie van deze regeling is dat uiterlijk op 1 juli 2013 nieuwe

1076


bestemmingsplannen moeten zijn vastgesteld voor gebieden waarvoor thans een bestemmingsplan geldt dat tien jaar of langer geleden onherroepelijk is geworden, dus bestemmingsplannen van vóór 1 juli 2003. Niet alle gemeenten lukt het om de actualisering van alle bestemmingsplannen vóór 1 juli 2013 vastgesteld te krijgen. Naast de vraag wat de omvang van deze legesderving is, is van belang welke mogelijkheden er zijn om, met name voor projecten, te voorkomen dat de legesheffing komt te vervallen. In dit artikel schetst schr. drie mogelijkheden om het vervallen van legesheffing te voorkomen.

Milieu en Recht 40e jrg. nr. 3, 2013 L. Squintani en J. Zijlmans, M en R 2013/35 ‘Nationale koppen’ en de doorwerking van natuurbeschermingsverdragen – In het voorstel voor een nieuwe Wet natuurbescherming worden de nu nog vigerende Natuurbeschermingswet 1998 (Nb-wet 1998), de Flora- en faunawet (Ffw) en de Boswet in één wet samengevoegd. Eén van de kritieken op het voorstel is dat de regering uit de Nb-wet 1998 en Ffw de door haar als ‘nationale koppen’ aangeduide maatregelen wil schrappen. In deze bijdrage gaan schrs. in op ‘nationale koppen’ in relatie tot de doorwerking van natuurbeschermingsverdragen. Schrs. constateren dat de regering in een aantal gevallen het begrip ‘nationale kop’ vanuit de natuurbeschermingsverdragen bekeken onterecht hanteert. Bij het schrappen van ‘nationale koppen’ wordt geen rekening gehouden met de van de nationale en Europese rechtsorde deel uitmakende natuurbeschermingsverdragen. Zij concluderen dat de regering de door haar gehanteerde definitie van ‘nationale koppen’ en haar beleid inzake het schrappen van ‘nationale koppen’ dient aan te passen.

Nederlands Tijdschrift voor Energierecht 12e jrg. nr. 1, maart 2013 Mr. R.A. Giljam Schone lucht of schone schijn? Europese regulering van de emissies van NOx en fijn stof naar lucht door moderne kolencentrales

– Momenteel worden in Nederland drie kolencentrales gebouwd. Schr. onderzoekt de eisen aan de milieu-kwaliteit van deze centrales voor wat betreft de uitstoot van fijn stof en stikstofoxiden. Het Europeesrechtelijke kader waardoor de luchtkwaliteit rondom kolencentrales wordt gereguleerd, wordt gevormd door vijf documenten: de IPPC Richtlijn, de LCP Richtlijn en BREF LCP, de luchtkwaliteitsrichtlijn en de NEC Richtlijn. Voor wat betreft de regelgeving in Nederland bespreekt schr. de implementatie van Europese regelgeving, waarbij onder meer aandacht is voor de NOx-emissiehandel en de Nederlandse Emissierichtlijn Lucht. Naar aanleiding van de besproken wetgeving wordt nader ingegaan op de verschillen tussen Europese eisen en vergunningen en een aantal in de regelgeving gesignaleerde knelpunten. Uit een analyse van het milieubeschermingsniveau van Nederlandse vergunningen blijkt dat op papier de milieubeschermingseisen goed zijn, maar dat in de praktijk de bescherming lager is dan wat op grond van regelgeving haalbaar is.

StAB Nr. 1, 2013 R. Veenhof Normaal maatschappelijk risico bij planschade: weerzien van een oude bekende? – In art. 6.2 lid 1 van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) is bepaald dat binnen het normale maatschappelijke risico vallende schade voor rekening van de aanvrager blijft. In dit artikel wordt ingegaan op het begrip ‘normaal maatschappelijk risico’ en hoe dit begrip op dit moment in de jurisprudentie wordt ingevuld. Gelet op het feit dat het criterium reeds eerder in het planschaderecht een rol heeft gespeeld, wordt de oude (Kroon)jurisprudentie omtrent art. 49 Wro besproken. Deze jurisprudentie biedt mogelijkerwijs handvatten voor de wijze waarop in de rechtspraktijk invulling aan het begrip kan worden gegeven.

Tijdschrift voor Omgevingsrecht Nr. 1, maart 2013 Mr. dr. H.J. de Vries

Tijdschriften

Waarom aanwijzingen van Rijk en provincies op grond van de Wro tot het interbestuurlijk toezicht horen en waarom de reactieve aanwijzing kan worden gemist in de nieuwe Omgevingswet – Op 1 oktober 2012 is de Wet revitalisering generiek toezicht (Wrgt) in werking getreden. De Wrgt is niet van toepassing op de reactieve en proactieve aanwijzingsbevoegdheid in de Wet ruimtelijk ordening (Wro). Dit is gebaseerd op de (onjuiste) aanname dat de aanwijzingen geen interbestuurlijk toezicht zouden zijn, zoals door de Wrgt wordt gereguleerd. In deze bijdrage wordt beargumenteerd waarom de aanwijzingsbevoegdheden wel tot het interbestuurlijk toezicht behoren. Betoogd wordt dat de reactieve aanwijzing geen meerwaarde heeft ten opzichte van de instrumenten die de Wrgt biedt. In de aankomende Omgevingswet kan de reactieve aanwijzing van Rijk en provincie dan ook worden gemist. Mr. dr. F.H. Kistenkas De introductie van ecosysteemdiensten in het groene omgevingsrecht – Introductie in het groene omgevingsrecht van het voor de juridische professie nog nieuwe concept van ecosysteemdiensten kan meer duurzame functiecombinaties mogelijk maken. Voor duurzame gebiedsontwikkeling is een balans van planetpeople-profit (3P) nodig. Daarvoor heeft men in plaats van de thans in het omgevingsrecht gebruikelijke toetsing juist weging als rechtsvindingsmethodiek nodig. Daarbij zouden ecosysteemdiensten zeer behulpzaam kunnen zijn. In een duurzaamheidsladder zou wellicht al in de nieuwe Omgevingswet kunnen worden vastgelegd dat een plan of project een 3P-balans en intergenerationale meerwaarde zou moeten bewerkstelligen voor productiediensten, immateriële diensten en voor regulerende en ondersteunende diensten. Mr. dr. P. Mendelts Waar vinden we het Waddenzeebeleid? – De centrale vraag van deze bijdrage is of, en in hoeverre, we het Waddenzeebeleid nog moeten zien als ruimte-

840

se toezichthouder op de kwaliteit van detentie, het Europese Comité inzake de voorkoming van foltering en onmenselijke behandeling en bestraffing (CPT), een periodiek bezoek aan Nederland. Het CPT inspecteerde enkele politiebureaus, penitentiaireen TBS-inrichtingen en inrichtingen voor vreemdelingendetentie. Het rapport dat naar aanleiding van dit bezoek werd opgesteld, is onlangs openbaar geworden. Het beeld dat in dit rapport wordt gegeven is dat van een relatief gunstig detentieklimaat. Dit betreft zowel de materiële condities van de detentie alsook de aanwezigheid van enkele procedurele waarborgen ter voorkoming van mishandeling tijdens de detentieperiode. Een uitzondering hierop betreft de wijze waarop vreemdelingenbewaring plaatsvindt en de geboden zorg in TBS-inrichtingen. Het CPT doet een aantal concrete voorstellen ter verbetering. De vraag dringt zich dan ook op of de Nederlandse overheid bereid is de aanbevelingen van het CPT ter harte te nemen.

Rechten van de mens

841

Nederlands Tijdschrift voor de Mensenrechten

Rechtsfilosofie & -theorie

lijke-ordeningsbeleid, of dat het Natuurbeschermingswetkader die rol heeft overgenomen of moet gaan overnemen. De planologische kernbeslissing voor de Waddenzee (PKB Waddenzee) is sinds de inwerkingtreding van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) enkel op basis van overgangsrecht van toepassing. Met de definitieve aanwijzing van het gebied als Natura 2000 en het bijbehorende beheerplan in de maak zijn veel functies uit de PKB overgenomen door de nieuwe instrumenten uit het natuurbeschermingsrecht. De Waddenzee wordt ook beschermd op basis van het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening. Door het afnemende belang van de PKB binnen het Waddenzeebeleid en de verspreiding van belangrijke elementen over het Natuurbeschermingswet 1998-kader en het Ruimtelijke Ordening-kader, dreigt versnippering van de bescherming van de Waddenzee.

38e jrg. nr. 1, januari-februari 2013 P.W.A. Huisman, J.C. de Wit Hoe ver reikt het recht op onderwijs voor illegalen? – Artikel 2 van het Eerste Protocol van het EVRM stelt dat niemand het recht op onderwijs mag worden ontzegd. De Rechtbank ‘s-Gravenhage heeft in mei 2012 geoordeeld dat op grond van dit artikel vreemdelingen zonder geldige verblijfstatus niet alleen moeten worden toegelaten tot een opleiding, maar dat zij ook door het lopen van een stage deze opleiding moeten kunnen afronden met een officieel diploma. Deze bijdrage analyseert de reikwijdte van het recht op onderwijs voor ‘illegalen’ in het EVRM en geeft aan waarom de uitspraak van de Rechtbank ‘s-Gravenhage kan worden onderschreven. J. de Lange Het vijfde bezoek van het Europees comité ter voorkoming van foltering, onmenselijke behandeling en vernederende behandeling of bestraffing (CPT) aan Nederland – In oktober 2011 bracht de Europe-

Netherlands Journal of Legal Philosophy 42e jrg. nr. 1, 2013 M. de Wilde ‘God hath given the world to men in common’. Grenzen aan privéeigendom in geval van nood en verspilling in het middeleeuwse en vroegmoderne natuurrecht – In Second Treatise of Government (1690) beschrijft Locke zijn theorie over een natuurlijk recht op eigendom. Schr. onderzoekt welke grenzen Locke stelt aan het recht op eigendom om rechten van armen en behoeftigen te waarborgen. Aan de hand van de opvattingen van de doctrine van Thomas van Aquino en de discussie tussen De Groot en Pufendorf gaat schr. na in welke gevallen het een (afdwingbare) plicht is om behoeftigen te ondersteunen. Schr. sluit af met de positie die John Locke inneemt in deze discussie over eigendom, verspilling en nood. P. van Schilfgaarde Recht als human condition


1077

Tijdschriften

– Het recht wordt door justitiabelen anders ervaren dan door juristen. Tussen deze ervaringen van beide groepen bestaat een spanning. Schr. is van mening dat deze spanning niet erg of betreurenswaardig is, maar juist in positieve zin de dragende kracht is van het recht. De oorzaak hiervan wordt beschreven aan de hand van het werk van Hannah Arendt en is gelegen in de tegenstelling tussen homo agens (de handelende mens) en homo faber (de mens die maakt). Schr. betoogt dat de homo faber zich moet richten naar de homo agens; bij die laatste ligt de prioriteit. Deze prioritering leidt tot drie gedachten die door schr. worden uitgewerkt. J. Hage Juridical acts and the gap between Is and Ought – Aan de hand van het werk van John Searle bespreekt schr. hoe in het recht wordt omgegaan met het (rechts)filosofische probleem van Is en Ought. John Searle was van mening dat er geen gat zat tussen Is en Ought en dat het mogelijk was om uit premissen die geen Ought bevatten toch een geldige conclusie voor Ought te trekken. Schr. bespreekt deze afleiding van Searle en concludeert dat deze uiteindelijk niet voldoet. Na enkele bezwaren tegen de afleiding van een Ought uit een Is te hebben genoemd, bespreekt schr. de afleiding van een Ought-conclusion uit een premisse over het bestaan van een verplichting. Tot slot geeft schr. aan wat de gevolgen hiervan zijn voor het recht in het algemeen.

Rotterdam werd gevraagd om de selectie te bekijken, op basis van wetenschappelijke literatuur enkele aanbevelingen te doen en om de psychometrische kenmerken van de selectie-instrumenten te onderzoeken. Schr. geeft een overzicht van onderzoek dat op het gebied van functie-eisen en selectie-instrumenten wordt verricht en hoe dit in Nederland voor de selectieprocedure van rechters kan worden uitgewerkt. Uit het onderzoek van de Erasmus Universiteit kwam naar voren dat veel aspecten in de huidige selectie verlopen volgens de wetenschappelijke State of the Art en dat betrouwbare en valide selectie-instrumenten worden ingezet. Programmabureau Herziening Gerechtelijke Kaart De fusie van gerechtshoven (deel 4). Combineren van verandermanagement met organisatieontwikkeling – De fusie van de hoven wordt door het programmabureau Herziening Gerechtelijke Kaart (HGK) in een algemeen kader geplaatst, waarbij wordt ingegaan op landelijke uniformering en lokale programma’s. Het landelijk programma HGK heeft naast de fusies en reorganisaties binnen de gerechten, ook verdere organisatieontwikkeling van de gerechten afzonderlijk aangepakt. Verder worden de toegevoegde waarde en de waardecreatie (begrippen geïntroduceerd door Allard van Riel, zie deel 1) getoond, die door de invoering van de Wet HGK mogelijk zijn gemaakt voor de rechtspraak.

842

Tijdschrift voor Civiele Rechtspleging

Rechtspleging & procesrecht Rechtstreeks Nr. 4, 2012 M. Ph. Born Het selecteren van rechters: oude en nieuwe methoden – In 2010 oordeelde de Raad voor de Rechtspraak dat hervormingen in de selectie van rechters wenselijk waren. Aan het Instituut voor Psychologie aan de Erasmus Universiteit

1078


31e jrg. nr. 1, 2013 S.S. van Kampen LLB, prof. mr. I. Giesen Prejudiciële vragen aan de Hoge Raad, valkuilen voor de Hoge Raad – De Wet prejudiciële vragen aan de Hoge Raad is op 1 juli 2012 in werking getreden. Ten tijde van de introductie van het betreffende wetsvoorstel en de verdere totstandkoming van deze wet hebben schrs. een empirisch onderzoek opgezet en uitgevoerd, waarbij de rol van de feitenrechter bij het hanteren van deze wet centraal staat. Hoofdvraag van dit onderzoek is in hoeverre feitenrechters naar eigen verwachting in staat en bereid zijn prejudiciële vragen te

stellen conform de nieuwe wetgeving. Het antwoord op die vraag biedt (enig) inzicht in het te verwachten gebruik (dat wil zeggen het aantal vragen aan de Hoge Raad) van de nieuwe regeling in de komende periode, en met name in de factoren die kunnen bijdragen aan het wel of niet gebruik maken van die regeling door de feitenrechters. Mr. J.H. van Dam-Lely, mr. A.N.L. de Hoogh Collectieve acties in het algemeen en de WCAM in het bijzonder. Verslag van de voorjaarsvergadering van de Nederlandse Vereniging voor Procesrecht 2012 – Deze bijdrage betreft het verslag van de discussie van de voorjaarsvergadering van de Nederlandse Vereniging voor Procesrecht 2012 op 15 juni 2012 te Amsterdam onder voorzitterschap van prof. mr. C.J.M. Klaassen. De vergadering discussieert naar aanleiding van de inleidingen van mr. W.J.J. Los, mr. D.F. Lunsingh Scheurleer en prof. mr. drs. B.P.M. van Ravels en de ‘Twee Belgische beschouwingen’ van dr. S. Voet over ‘Collectieve acties in het algemeen en de WCAM in het bijzonder’.

843 Sociaal Recht Tijdschrift Recht en Arbeid 5e jrg. nr. 4, april 2013 Prof. mr. A.H.L. de Becker, mr. K. Deckers, TRA 2013/33 Normalisering van de ambtelijke status: een rechstvergelijkende kijk op de Nederlandse situatie – Het regeerakkoord ‘Bruggen slaan’ van de Regering Rutte-Samson bepaalt dat de rechtspositie van de ambtenaren in overeenstemming wordt gebracht met die van de werknemers. De huidige regering heeft dus de intentie de rechtspositie van de ambtenaren te normaliseren. Dit artikel bekijkt de normalisering of veeleer gelijkschakeling vanuit rechtsvergelijkende invalshoek. Eerst worden de onderscheiden achtergronden in Zweden, Denemarken en Nederland geschetst. Daarna wordt een aantal pijnpunten in het huidige Nederlandse debat geanalyseerd vanuit een rechtsvergelijkende invalshoek. Dit

Tijdschriften

roept een aantal juridische vragen op die onderbelicht zijn gebleven. Mr. drs. M.Y.H.G. Erkens, TRA 2013/34 Rechtspraak in arbeidszaken na invoering van de Wet herziening gerechtelijke kaart – Als gevolg van de invoering van de Wet herziening gerechtelijke kaart bestaat de sector kanton sinds 1 januari 2013 niet meer. Tot 1 januari 2002 waren er verspreid over Nederland nog 52 zelfstandige kantongerechten. Op 1 januari 2002 verloren die gerechten hun status van zelfstandig gerecht en werden ze als sector kanton ondergebracht bij de rechtbanken. Elf jaar later is een einde gekomen aan kantonrechtspraak als op zichzelf staand onderdeel van de rechterlijke organisatie. In deze bijdrage wordt antwoord gezocht op de vraag of deze verandering consequenties heeft voor rechtspraak in arbeidszaken. Mr. N Jansen, mr. M. Opdam, TRA 2013/35 Perikelen rond de deskundigenverklaring bij ziekte: lang niet altijd een noodzakelijk middel – De rechtspraak houdt in het algemeen voldoende rekening met de achterliggende doelen van de second opinion-procedure ex art. 7:629a BW. Desalniettemin signaleren schrs. drie knelpunten. De verwarring rond het begrip second opinion kan worden opgelost door duidelijker in de wet te verankeren wie het controle- en beoordelingsrecht (first opinion) heeft. Verder pleiten schrs. ervoor dat in kort geding in beginsel geen deskundigenverklaring noodzakelijk is en dat rechters (meer) gebruikmaken van procedurele schorsingsmogelijkheden, wanneer een werknemer abusievelijk heeft verzuimd in de bodemprocedure in eerste aanleg een deskundigenverklaring te overleggen. Prof. mr. G.J. Vonk, TRA 2013/36 Kroniek Socialezekerheidsrecht – Deze kroniek bespreekt de ontwikkelingen op het gebied van het socialezekerheidsrecht in 2012.

844 Staats- & bestuursrecht Beleid en Maatschappij 40e jrg. nr. 1, 2013 B. van Stokkom, M. Becker, T. Eikenaar

Burgers als trustees. Participatie, informele vertegenwoordiging en representativiteit – Schrs. gaan nader in op het begrip trusteeship en de opvattingen van Edmund Burke daarover. Zij zetten uiteen hoe informele vertegenwoordigers heden ten dage te werk gaan, vooral als het gaat om het winnen van vertrouwen en het afleggen van verantwoordelijkheid. Schrs. schetsen kort de drie projecten die door hen zijn onderzocht en de gebruikte onderzoeksmethode. Vervolgens presenteren zij enkele relevante bevindingen. Ten slotte passeren de voornaamste conclusies en wordt het perspectief van trusteeship nader bediscussieerd. M. van der Steen, M. Fenger, L. van der Torre, A. van Wijk Legitimiteit van sociaal beleid: maatschappelijke ontwikkelingen en bestuurlijke dilemma’s – Schrs. verkennen de invulling van legitimiteit als responsiviteit en benoemen de spanningen die daarbij aan de orde zijn. Zij laten zien hoe in drie casus over de ontwikkeling van sociaal beleid in Nederland die spanningen invulling hebben gekregen. Daarvoor kijken zij naar de Wet arbeid vreemdelingen (WAV), de Algemene bijstandswet (Abw) en het beleid rond de sociale werkvoorziening. Op basis hiervan doen schrs. uitspraken over het verband tussen responsiviteit en legitimiteit van sociaal beleid. Het artikel sluit af met een bespreking van de mogelijke implicaties van hun bevindingen voor beleidsmakers en beleidsonderzoekers. J. Eshuis, A. van Buuren Watergovernance: het belang van ‘op tijd’ samenwerken – In dit artikel analyseren schrs. de werking van tijd als factor in het realiseren van samenwerking in watergovernance. Tevens doen zij handreikingen voor wat zij noemen tijdsensitief watergovernance met het oog op het realiseren van samenwerking in watergovernance. Zij onderkennen het bestaan van verschillende, vaak conflicterende, percepties van tijd.

Caribisch Juristenblad Nr. 1, 2013 Mr. A. Bakhuis Deugdelijkheid van bestuur als toetsingskader voor de kwaliteit

van het openbaar bestuur – Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden schrijft in art. 43 lid 1 voor dat elk der landen van het Koninkrijk zorg draagt voor de verwezenlijking van de menselijke rechten en vrijheden, de rechtszekerheid en de deugdelijkheid van het bestuur. Wat wordt verstaan onder het begrip ‘deugdelijkheid van het bestuur’ en wat betekent het voor de Caribische landen van het Koninkrijk? Hoe verhoudt het begrip ‘deugdelijkheid van het bestuur’ zich tot begrippen als good governance, ‘goed bestuur’ en ‘behoorlijk bestuur’? In deze bijdrage wordt de betekenis van het begrip ‘deugdelijkheid van het bestuur’ in de rechtsorde van het Koninkrijk der Nederlanden verkend.

De Gemeentestem 163e jrg. nr. 7384, 26 maart 2013 Mr. J.J. Peelen, mr. A. Creutzberg, Gst. 2013/20 De betrokkenheid van omwonenden bij de realisatie van windparken op land; enkele tips om geslaagde beroepen te voorkomen – De realisatie van een windpark stuit vaak op protest van omwonenden en belangenverenigingen. Uit de jurisprudentie over besluiten tot verlening van bouwvergunningen en planologische toestemmingen die daar het gevolg van is, blijkt dat een aantal onderwerpen regelmatig terugkeert. Door vroegtijdig rekening te houden met deze hot issues, wordt de kans op de succesvolle realisatie van een project vergroot. In dit artikel geven schrs. een aantal praktische vuistregels hiervoor, op basis van de jurisprudentie van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.

Nederlands Tijdschrift voor Bestuursrecht Nr. 3, 2013 T.A. Willems-Dijkstra, D.T. van der Leek, NTB 2013/37 Misbruik van (proces)recht in het bestuursrecht. Onevenredige werkbelasting door veelklagers – Bestuursorganen en rechters zien hen te vaak: personen die hen belasten met onzinnige vragen, bezwaarschriften en beroepschriften. Met


1079

Tijdschriften

deze onnodige procedures leggen zij beslag op de bestuurlijke en rechterlijke organisatie. Bestaande middelen om veelklagers af te remmen, blijken in de praktijk niet te werken. In deze bijdrage stellen schrs. de problematiek van misbruik van procesrecht breed aan de orde. Zij besteden zowel aandacht aan de bestuurlijke als aan de rechterlijke fase. Bestaande middelen om veelklagers af te remmen, blijken in de praktijk niet te werken. Schrs. willen de discussie hierover voeden en doen voorstellen voor een nieuw efficiënt instrumentarium. Een wettelijke regeling in de Awb zou volgens schrs. moeten worden overwogen.

hoge salarissen verdienen, omdat daardoor iedereen erop vooruitgaat. Een maximum opnemen in de wet is volgens schr. geen goed idee; transparantie over beloningen wél, omdat burgers dan kunnen zien hoe beloning en waardecreatie samenhangen. J. Drentje Europese Unie in spiraal van staatsvorming – In zijn proefschrift getiteld The significance of borders neemt Thierry Baudet op basis van historische argumenten stelling tegen de uitbouw van Europa als supranationale staat. Schr. bespreekt een aantal uitgangspunten uit dit proefschrift.

Openbaar Bestuur

O&A

Nr. 3, 2013 T.J. Dekker Wat is er mis met de Balkenendenorm? – Recentelijk werd in de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector de Balkenende-norm verankerd. De Balkenende-norm bepaalt dat een minister meer moet verdienen dan een ambtenaar. Schr. stelt in dit artikel de vraag waarom dat is en zoekt de argumenten die het rationele van deze norm verduidelijken. F. van Heukelom Vertrouwen in het openbaar bestuur – Het vertrouwen in de overheid en overheidsbestuurders lijkt in veel opzichten op het vertrouwen dat burgers hebben in rechters en dokters. Omdat het systeem weinig middelen kent om vertrouwen te creëren, neemt de rol van de bestuurder bij het creëren van vertrouwen toe en dat maakt dat de bestuurder de spil is waaromheen vertrouwen ontstaat of niet. Controlemiddelen en prestatiemeting zijn door hun performatieve werking niet in staat om het vertrouwen te vergroten, zij verkleinen het vertrouwen eerder. J.F.M.G. Bouwens Goed bestuur en hoge salarissen – Schr. bespreekt een aantal onderzoeksresultaten van onderzoek naar hoge salarissen. De conclusie is dat niet hoge beloningen het probleem zijn, maar dat raden van toezicht niet op een verifieerbare wijze in staat zijn de inkomens van hun bestuurders te verantwoorden. Waardecreërende bestuursvoorzitters mogen

Nr. 1, maart 2013 B.P.M. van Ravels, O&A 2013/2 De Wet nadeelcompensatie en de bijzondere wettelijke regeling van tegemoetkoming in planschade – De Wet nadeelcompensatie belooft veel goeds: een regeling van de belangrijkste materiële en procedurele aspecten van nadeelcompensatie, en een vergaande harmonisatie en uniformering van bestaande regelingen inzake nadeelcompensatie. Maar kan de Awb zonder meer in de plaats treden van bijzondere regelingen over nadeelcompensatie? Die vraag wordt in deze bijdrage bezien voor de regeling van tegemoetkoming in planschade in de Wet ruimtelijke ordening (afd. 6.1 Wro). Schr. gaat in het bijzonder in op de gevolgen van de Wet nadeelcompensatie voor de competentieverdeling en de limitatieve opsomming van schadeoorzaken. In de conclusie doet hij voorstellen voor de Aanpassingswet nadeelcompensatie. Mr. drs. J.J. van der Helm, O&A 2013/3 Civielrechtelijke problemen bij strafvorderlijk beslag – Bij het leggen, voortduren en eindigen van strafvorderlijk beslag kunnen zich verschillende problemen van civielrechtelijke aard voordoen. Het doel van dit artikel is te onderzoeken in hoeverre de burgerlijke rechter rechtsbescherming kan bieden aan de beslagene of (overige) belanghebbenden, in het bijzonder in hun relatie tot de staat als beslaglegger. Daartoe wordt eerst op hoofdlijnen het straf-

1080


vorderlijk kader geschetst en wordt gesignaleerd welke civielrechtelijke problemen zich in welk stadium van het beslag kunnen voordoen. Nadat de strekking van art. 552a Wetboek van Strafvordering (Sv) is besproken, wordt onderzocht over welke problemen de burgerlijke rechter zich kan buigen en hoe deze dat doet. De burgerlijke rechter heeft slechts een beperkte taak bij een strafvorderlijk beslag. Zijn taak is wat betreft vorderingen tegen de staat beperkt tot die situaties die niet door art. 552a Sv worden bestreken of spoedeisende situaties.

845 Straf (proces)recht, penitentiair recht & criminologie Advocatenblad 93e jrg. nr. 3, april 2013 S. Droogleever Fortuyn Spoedeisende hulp bij juridische ongevallen – Door de Salduz-uitspraak en de uitwerking daarvan voor de ZSM-aanpak neemt de vraag naar rechtsbijstand toe. Bovendien is een Europese Richtlijn in de maak waarin wordt bepaald dat meerderjarige verdachten recht hebben op rechtsbijstand tijdens een politieverhoor. In deze bijdrage geven twee commissie-leden en een strafrecht-advocaat hun visie op dilemma’s die ontstaan tussen het vinden van oplossingen voor capaciteitsproblemen en het waarborgen van de rechtszekerheid en rechtsbescherming. Hierbij worden de Salduzbijstand, de ZSM-bijstand en het advies van de innovatiecommissie kort besproken.

Caribisch Juristenblad Nr. 1, 2013 Mr. E. Witjens De Wet BOB tegen het (zon)licht gehouden. De Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden in Aruba – Schr. bespreekt in dit artikel een aantal bijzondere opsporingsbevoegdheden uit de Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden (Wet BOB), die in 2013 in werking is getreden op Aruba (en Curaçao en Sint Maarten). Achtereenvolgens worden besproken de planmatige observatie, infiltratie,

Tijdschriften

pseudokoop of -dienstverlening, stelselmatig inwinnen van informatie, bevoegdheden in een besloten plaats, het opnemen van (vertrouwelijke) communicatie, burgerpseudokoop of -dienstverlening en inwinnen van informatie en burgerinfiltratie. Hierbij worden de ervaringen betrokken die in Nederland zijn opgedaan met deze wet, voor zover dit relevant is voor de Caribische situatie. Het artikel beoogt naast een algemene introductie ook enkele pijnpunten bloot te leggen en suggesties te doen ten behoeve van het functioneren van de Wet BOB in kleinschalige rechtsorden.

Expertise en Recht Nr. 1, februari 2013 Mr. drs. M.D. Rijnsburger, mr. dr. M. Malsch Toetsing door de rechter van deskundigenbewijs. Is er voldoende tegenspraak? – Deskundigen spelen in strafzaken soms een doorslaggevende rol. Er zijn verschillende deskundigheden die van belang zijn binnen de rechtspraak, zoals (niet uitputtend): brandonderzoek, vingersporenonderzoek, handschriftonderzoek, pathologie, schotrestenonderzoek, DNA-onderzoek, vezel- en textielonderzoek, psychologische en psychiatrische expertise. De ‘hardheid’ van deze deskundigheidsgebieden verschilt. DNA-onderzoek wordt over het algemeen als harder, en daarom ook sterker, bewijs beschouwd dan bijvoorbeeld pro-justitiarapportage waarbij over de persoonlijkheid van de verdachte wordt gerapporteerd. Dr. A.P.A. Broeders ‘What’s in a name...?’ DNA-verwantschapsonderzoek in de zaak-Vaatstra en andere zaken – Op zondag 18 november 2012 werd de 45-jarige Jasper S. uit Oudwoude aangehouden op verdenking van moord op de 16-jarige Marianne Vaatstra uit het Friese Zwaagwesteinde. Het DNA-profiel van S. bleek overeen te komen met dat van de spermasporen op het lichaam van het meisje dat in de (Koninginne)nacht van 30 april op 1 mei 1999 in een weiland in het naburige Veenklooster levenloos werd aangetroffen. De match kwam tot

stand doordat S. vrijwillig deelnam aan een DNA-bevolkingsonderzoek, waarbij ruim 7.300 mannen - die in 1999 tussen de 16 en 60 jaar oud waren en in een straal van vijf kilometer van de plaats delict woonden werden opgeroepen om DNA af te staan. Op 6 december 2012 bekende S. dat hij Marianne Vaatstra om het leven heeft gebracht.

Nieuw Juridisch Weekblad 12e jrg. nr. 279, 27 maart 2013 C. Conings Reële valsheid vs. virtuele valsheid – (België) Deze bijdrage gaat dieper in op de toegevoegde waarde van het misdrijf ‘valsheid in informatica’. De centrale vraag hierbij is of de wetgever er niet beter aan had gedaan in te grijpen in de steeds uitdijende strafwetgeving rond valsheden door in één ruime strafbaarstelling te voorzien die alle strafbare vormen van waarheidsvermomming in duurzame dragers zou omvatten.

Tijdschrift voor Criminologie 55e jrg. nr. 1, 2013 B. Wartna, D. Alberda, S. Verweij Een meta-analyse van Nederlands recidiveonderzoek naar de effecten van strafrechtelijke interventies – In the Netherlands penal interventions aimed at the reduction of recidivism are progressively executed according to the ‘what works’ approach, a research tradition that tries to articulate the conditions under which penal interventions can be effective in preventing offenders to relapse into crime. The ideas on ‘what works’ originate from international studies, but what about the Dutch research itself? Which interventions have proved to be successful in the Netherlands and which have had adverse results? The Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) has carried out a meta-analysis of all relevant studies that have been published in the Netherlands and the Dutch-speaking part of Belgium since the early seventies of the previous century. 141 evaluations were identified, 83 of which contained some sort of comparison with a control group. Results indicate that programmes aimed at adult offenders were more successful than interventions for youth and

young adults. Programmes based on the idea of rehabilitation appeared to have been more successful than sanctions based on deterrence. M. Kampen, J. de Keijser, A. Schoep Het effect van de slachtofferverklaring op straftoemeting: een experimenteel onderzoek onder rechtenstudenten – Annually hundreds of victims make use of their right to speak in court. Victims often expect this will result in more punitive sentences. According to judges this is unlikely. This experiment among law students examines the influence of victim impact statements (VIS) on the sentencing outcome. Furthermore the effect of how the statement is delivered is examined. Is there a difference between the VIS as document in the case file and one delivered by the victim in court? Does it matter if the victim still has visible injuries? Study findings indicate that neither the presence of a VIS, nor the mode of delivery and visible injuries affect sentence length. J. Hiah, R. Staring ‘Maar Hollanders zouden zeggen dat het uitbuiting is...’ Chinese restauranthouders en illegale Chinezen over werken bij ‘de Chinees’ – Based on qualitative research within Chinese restaurants in the Netherlands, the authors describe and discuss (informal) labour relations among Chinese restaurant owners and their illegal Chinese workers. It is argued that a too one-sided emphasis on interpreting these labour relations in terms of ‘labour exploitation’ reduces employers to offenders and employees to victims. Such a judicial perspective hinders a clear view on the causes of underlying themes as illegal labour and illegal stay. The authors discuss how restaurant owners and employees operate in a ‘moral economy’ in which a demand for cheap products and flexible, motivated, cheap, and capable labour interacts with culturally shared expectations on justice and reciprocity and influences labour relations.

Tijdschrift voor Herstelrecht 13e jrg. nr. 1, 2013 M. Malsch, R.P. Kranendonk, V. De Mesmaecker Vergelding en herstel: de behoeften van het slachtoffer


1081

Tijdschriften

– Victims of crime entertain various wishes regarding the criminal justice system. This paper presents the results of a study that made use of vignettes. Victim wishes regarding the goals of punishment were examined, and the relation with degree offender intent (intent, negligence) has been established. The results show that when the perpetrator acted intentionally, victims have a greater wish for retribution and the other punishment goals, but they have a smaller need for restoration. Victims wish to be compensated and to receive apologies from the offender, but generally are reluctant to meet with the perpetrator in person.

Tijdschrift voor Veiligheid 12e jrg. nr. , 2013 M. Duker, M. Malsch Onschadelijkmaking: een problematische trend in criminaliteitsbestrijding – Onschadelijkmaking als ‘motief bij de bestrijding en voorkoming van strafbaar gedrag’ heeft in Nederland in de loop der jaren meer gewicht gekregen en is een steeds belangrijker onderdeel geworden van criminaliteitsbestrijding. Onder onschadelijkmaking wordt verstaan het ‘wegnemen van middelen en gelegenheid tot het plegen van strafbare feiten.’ Het kan hierbij gaan om strafrechtelijke en bestuurlijke interventies die zijn gericht op bepaalde situaties of op personen. Naast het feit dat onschadelijkmaking in veel gevallen passend is en een belangrijk preventief effect heeft, is het ook problematisch. Schrs. werken een vijftal belangrijke nadelen uit die spelen bij het onschadelijkmaken van personen. R. Ch. van Halderen, K. Lasthuizen Creatief gebruik van bevoegdheden. Een explorerend onderzoek binnen de Nederlandse politie – In zijn onderzoek in het kader van zijn masterthesis Bestuurskunde aan de Vrije Universiteit Amsterdam heeft Van Halderen getracht het inzicht in

1082


de verschijningsvormen van het creatief gebruik van bevoegdheden binnen de Nederlandse politie te vergroten. Schrs pogen te komen tot een categorisatie van verschijningsvormen teneinde de wezenlijke aard van het creatief gebruik van bevoegdheden beter te doorgronden. Algehele conclusie is dat creatief handelen integriteitsrisico’s met maatschappelijke gevolgen kent en derhalve verder moet worden onderzocht. R. Verwijs, A. Mein, M. Goderie ‘Een loverboy laat niet los’. Slachtoffers van loverboys in beeld – Recentelijk is onderzoek gestart naar de slachtoffers van loverboys en de aansluiting tussen de hulpvraag en het aanbod aan opvang en zorg. Schrs. doen verslag van dit onderzoek en brengen de aard en omvang van deze problematiek in kaart. Eerst wordt de methode van onderzoek uiteengezet, gevolgd door een definitie van de term loverboy. Daarna wordt ingegaan op de kenmerken van slachtoffers, de aard van het slachtofferschap en de hulpbehoefte. Dit wordt gevolgd door een bespreking van de wijze van ronselen, grooming en uitbuiting, en de hulpbehoefte. Tot slot behandelen schrs. aspecten als terugval en revictimisatie. De conclusie is dat deze problematiek vraagt om een specialistische aanpak.

846 Vreemdelingenrecht A&MR Nr. 2, 2013 Prof. dr. P. Boeles Strafbaarstellingen van illegaal verblijf en het Unierecht – In het wetsvoorstel tot strafbaarstelling illegaal verblijf wordt illegaal verblijf met een boete bestraft. Bij niet-betaling kan dat uitmonden in hechtenis. En in de bestaande strafbaarstellingen blijft de vrijheidsstraf gehandhaafd. Schr. komt in zijn analyse tot de conclusie dat oplegging van vrijheidstraf steeds in strijd is met de Terugkeerrichtlijn. In ieder geval

belemmert vrijheidsbeneming op onrechtmatige wijze de terugkeer zolang niet wordt gegarandeerd dat die eindigt zodra de betrokkene kan worden uitgezet. R. Severijns ‘M tegen Ierland’ noopt niet tot aanpassing Nederlandse praktijk – Bij de beoordeling van asielverzoeken hebben lidstaten de plicht met asielzoekers samen te werken. In de zaak M tegen Ierland geeft het Europese Hof van Justitie uitleg over die samenwerkingsplicht. Moet de Immigratie- en Naturalisatiedienst haar aanpak wijzigen? Schr. ziet daarvoor in de uitspraak geen grondslag. Mr. R. Bruin, S. Çoker De betekenis van UNHCR’s mandaatverklaringen in de nationale asielprocedure – Er zijn nog altijd 66 landen waarin het Hoog Commissariaat der Verenigde Naties voor Vluchtelingen (UNHCR) het exclusieve mandaat heeft om te beslissen over asielverzoeken. De inhoud van die zogenaamde mandaatverklaringen kan relevant zijn voor asielprocedures hier in Nederland. Welke betekenis moet de Immigratie- en Naturalisatiedienst hechten aan deze mandaatverklaringen? Er is nieuwe jurisprudentie, dus is het tijd voor een update. Mr. J.H. van der Winden Wijziging Wet inburgering: een overzicht – Sinds 1 januari 2013 geldt de Wet inburgering alleen nog voor nieuwkomers. Zij moeten zo ongeveer aan dezelfde eisen blijven voldoen, maar krijgen daarbij beduidend minder ondersteuning. In deze bijdrage wordt een overzicht van de veranderingen gegeven. Mr. M.W. Wijngaarden Kroniek Openbare Orde – Deze kroniek gaat over de relevante ontwikkelingen binnen het Unierechtelijke en nationaalrechtelijke openbare orde-beleid in 2012.

Wetgeving

Winstafdracht DNB Een overzicht van aanhangige wetsvoorstellen en gepubliceerde staatsbladen met links naar de integrale Kamerstukken is opgenomen op de NJB-site www.njb.nl

Staatsblad Actualisering materieel strafrecht Inwerkingtreding 847 - Besluit tot vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van de Wet van 28 februari 2013 tot partiële wijziging van het Wetboek van Strafrecht en enkele andere wetten in verband met de aanpassing van het materieel strafrecht aan recente ontwikkelingen (Stb. 2013, 84) - De wet treedt in werking m.i.v. 1 april 2013. Inwerkingtredingsbesluit van 22-03-2013, Stb. 2013, 108.

Vervangend diploma transgenders 848 - Besluit tot wijziging van het Eindexamenbesluit VO en het Staatsexamenbesluit VO in verband met het verstrekken van een vervangend opleidingsdocument bij naams- en geslachtsverandering - Dit besluit regelt door middel van een wijziging van het Eindexamenbesluit VO en het Staatsexamenbesluit VO dat mensen die hun voornaam of achternaam (hun geslachtsnaam) hebben gewijzigd, een vervangend opleidingsdocument, zoals een diploma, certificaat of cijferlijst, kunnen aanvragen. Hiermee wordt het zowel voor transgenders van wie de voornamen op grond van art. 1:28b lid 2 van het BW zijn gewijzigd, als voor personen die om andere redenen hun voornamen of geslachtsnaam hebben laten wijzigen, mogelijk om een vervangend opleidingsdocument te verkrijgen. Besluit van 18-01-2013, Stb. 2013, 109

849 - Wet tot wijziging van de begrotingsstaat van het Ministerie van Financiën (IX) voor het jaar 2013 (Incidentele suppletoire begroting DNB winstafdracht) – Deze wet strekt ertoe om voor het jaar 2013 wijzigingen aan te brengen in de departementale begrotingsstaat van het Ministerie van Financien (IXB). Door middel van deze wijziging wordt autorisatie gevraagd voor het verlenen van een garantie aan DNB in het kader van het vaststellen van de winsten over 2012 en volgende jaren. Tegenover de garantie staat een ophoging van de af te dragen winsten van DNB. Als gevolg van diverse maatregelen waartoe de Europese Centrale Bank (ECB) de afgelopen periode heeft besloten om het functioneren van de Eurozone te stabiliseren, zijn de zogenaamde crisisgerelateerde (financiële) risico’s in de balans van nationale centrale banken in de Eurozone, en dus ook van DNB (verder) opgelopen. DNB is met het ministerie van Financiën in overleg getreden voor een passende oplossing. Verschillende mogelijkheden zijn besproken, waaronder die van de vorming van een voorziening. Binnen het Europees Stelsel van Centrale Banken (ESCB) is namelijk besloten om het nationale centrale banken mogelijk te maken een voorziening te treffen voor crisisgerelateerde risico’s. Een voorziening voor deze risico’s of een vergroting van de reserves van DNB leidt tot een evenredige verlaging van de winstafdracht van DNB aan de Staat (aandeelhouder). Een aan DNB te verstrekken garantie op zogenaamde crisisgerelateerde activa, die afloopt op het moment dat de risico’s weer tot normale niveaus zijn gedaald, is een volwaardig alternatief voor een dergelijke voorziening waartoe in samenspraak is gekomen, aldus de memorie van toelichting. Inwerkingtreding m.i.v. 28-03-2013, met terugwerkende kracht tot en met 01-03-2013. Wet van 14-03-2013, Stb. 2013, 111 (Kamerstukken 33 548)

Regelingen SVB 850 - Wet tot wijziging van enkele socialezekerheidswetten in verband

met vereenvoudiging van de uitvoering van deze wetten door de Sociale verzekeringsbank. – Het probleem dat met deze wet wordt aangepakt, is de complexiteit van een aantal door de SVB uitgevoerde regelingen. Zij hebben stapeling van beleid tot gevolg, leiden tot een relatief ingewikkeld uitvoeringsproces en zijn kostenverhogend. Ook maken dergelijke uitzonderingen de uitkeringsvoorwaarden ingewikkeld en lastig te begrijpen voor burgers. De regering wil niet langer voor iedere specifieke situatie een uitzonderingsregeling treffen en zal zich vaker beperken tot het toepassen van de hoofdregels. De financiële kaders die door de regering voor het SZWdomein zijn gekozen, maken het nodig om tot een efficiëntere en goedkopere uitvoeringsorganisatie te komen. De regering heeft de door de SVB uitgevoerde regelingen in het licht van de doelstelling van vereenvoudiging bezien op bepalingen voor specifieke groepen of situaties. De wijzigingen die hieruit zijn voortgekomen voorzien ten eerste in de beëindiging van arbeidsintensieve periodieke uitbetaling van bepaalde uitkeringen. Ten tweede wordt stapeling van beleid en gedetailleerde regelgeving teruggedrongen door de uitkeringen voor nabestaanden en de generieke tegemoetkoming voor kosten voor kinderen meer te baseren op hoofdregels. Ten derde heeft de wet betrekking op een situatie waarbij de SVB kosten maakt voor activiteiten die overwegend het karakter van service hebben. Het gaat om de volgende maatregelen. Vanwege de hoge uitvoeringskosten en administratieve lasten die met de kruimel-AOW gepaard gaan, zal er vanaf 1 januari 2015 op grond van deze wet geen nieuw recht op AOW van 2% meer ontstaan indien er sprake is van een verzekerd tijdvak van minder dan één jaar. Met de integratie van de halfwezenuitkering met de nabestaandenuitkering wordt een hoge en een lage nabestaandenuitkering geïntroduceerd, naar analogie van het hoge en lage weduwenpensioen van de Algemene Weduwen- en Wezenwet (AWW) van destijds, en vervalt de halfwezenuitkering als aparte uitkering. De gehele aanvankelijk voorgestelde vereenvoudiging voor de Algemene


1083

Wetgeving

Kinderbijslagwet is er bij amendement uit gehaald. De wet treedt gefaseerd in werking op 1 april 2013, 1 juli 2013, 1 oktober 2013 en 1 april 2015. De wet heeft gedeeltelijk terugwerkende kracht tot en met 1 januari 2001, 1 januari 2011, 8 december 2011 en 31 december 2012. Wet van 28-03-2013, Stb. 2013, 115 en inwerkingtredingsbesluit van 28-03-2013, Stb. 2013, 116 (Kamerstukken 33 318)

Besluit regelingen SVB 851 - Besluit tot aanpassing van diverse besluiten in verband met de Wet vereenvoudiging regelingen SVB - Door het verdwijnen van de halfwezenuitkering (die wordt geïntegreerd in de nabestaandenuitkering) als gevolg van de inwerkingtreding van de Wet vereenvoudiging regelingen SVB, worden het Besluit regels export uitkeringen, Besluit tegemoetkoming ANW-er en het Algemeen inkomensbesluit socialezekerheidswetten gewijzigd. Zo zijn alle bepalingen aangepast waarin van het bestaan van de halfwezenuitkering wordt uitgegaan. Het besluit dat dit regelt treedt grotendeels op 1 april 2013 in werking. Het besluit bevat tevens wijzigingen van het Besluit gelijkstelling niet-Nederlanders met Nederlanders en het Besluit gelijkstelling van wonen buiten het rijk met wonen binnen het rijk. Deze wijzigingen, die het gevolg zijn van de Wet verhoging AOW- en pensioenrichtleeftijd, treden op 30 maart 2013 in werking. Besluit van 28-03-2013, Stb. 2013, 117

Reparatiewet griffierechten burgerlijke zaken Inwerkingtreding 852 - Besluit tot vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van de wet van 7 maart 2013 tot wijziging van de Wet van 30 september 2010 tot invoering van een nieuw griffierechtenstelsel in burgerlijke zaken (Reparatiewet griffierechten burgerlijke zaken, Stb. 2013, 92) - De wet treedt in werking met ingang van 1 april 2013. Inwerkingtredingsbesluit van 27-03-2013, Stb. 2013, 119 (Kamerstukken 33 108)

1084


Uitbreiding reikwijdte bevoegdheden BIBOB 853 - Wet tot wijziging van de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur naar aanleiding van de evaluatie van die wet, alsmede uitbreiding van de reikwijdte ervan en wijziging van enige andere wetten (Evaluatie- en uitbreidingswet Bibob) - Met deze wet wordt beoogd de werkingssfeer van de Wet Bibob te verruimen door het aantal sectoren waarin het Bibob-instrument kan worden toegepast uit te breiden. Vastgoedtransacties waarbij de overheid betrokken is als civiele partij, komen onder de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen openbaar bestuur (Bibob) te vallen. Daarmee wordt voorkomen dat overheden ongewild met malafide partijen in zee gaan. Behalve transacties met onroerend goed zullen ook het exploiteren van speelautomaten, het exploiteren van een headshop het importeren van vuurwerk en het organiseren van lokaal vergunningplichtige vechtsportgala’s onder de reikwijdte van de Bibob worden gebracht. Met de huidige Wet Bibob kunnen overheden (vooral gemeenten) de achtergrond van een bedrijf of persoon onderzoeken voordat een vergunning of een subsidie wordt gegeven of een overheidsopdracht wordt gegund. Als er sprake is van criminele antecedenten of onduidelijke financiële constructies kan de vergunning, de subsidie of de opdracht worden geweigerd. Zo wordt voorkomen dat de overheid ongewild criminaliteit ondersteunt en een vermenging van boven- en onderwereld ontstaat. Bij het onderzoek naar de achtergrond van een bedrijf of persoon kan de gemeente hulp vragen aan het landelijk Bureau Bibob, dat een advies uitbrengt. De Bibob-wetgeving geldt alleen voor bepaalde branches en activiteiten: bij horeca-, bouw-, afval- en transportvergunningen, in de transportbranche, bij woningbouwcorporaties, coffeeshops, bordelen en smart- en growshops. Voor aanbestedingen geldt de Wet Bibob in de branches bouw, milieu en ICT. Na de uitbreiding komen daar het exploiteren van speelautomaten, het importeren van vuurwerk, headshops en vastgoed-

transacties met een overheid bij. In de wet zijn een aantal maatregelen opgenomen ter verbetering van de toepassing van de wet. - het voorstel voorziet in een uitgebreidere informatieverstrekking. Gegevens kunnen voortaan worden verstrekt aan RIEC’s, de driehoek, de kwaliteitscommissie, openbaar ministerie en andere bestuursorganen waarmee in regionaal verband wordt samengewerkt. - gemeenten mogen de inhoud van Bibob-adviezen verstrekken aan een bezwaarschriftencommissie; - overtredingen waarvoor een bestuurlijke boete kan worden opgelegd, kunnen worden meegewogen bij een beoordeling op grond van de Wet Bibob; - de adviestermijn van het Bureau Bibob wordt verlengd met vier weken; - de tipfunctie van het Bureau Bibob aan het openbaar ministerie wordt uitgebreid tot gevallen waarin sprake is van geen of een mindere mate van gevaar; - er wordt een commissie ingericht die de kwaliteit van de adviezen van het Bureau Bibob toetst. Inwerkingtreding op een bij kb te bepalen tijdstip. Wet van 28-3-2013, Stb 2013, 125 (Kamerstukken 32 676)

Nieuwe wetsvoorstellen Langdurig ingezetenen 854 - Wetsvoorstel (19-03-2013) tot wijziging van de Vreemdelingenwet 2000 ter implementatie van Richtlijn 2011/51/EU van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2011 tot wijziging van Richtlijn 2003/109/ EG van de Raad teneinde haar werkingssfeer uit te breiden tot personen die internationale bescherming genieten (PbEU 2011, L 132) - De richtlijn langdurig ingezetenen geeft onderdanen van derde landen die minimaal gedurende vijf jaren ononderbroken legaal op het grondgebied van een lidstaat hebben verbleven, de mogelijkheid om op aanvraag en onder voorwaarden de EU-status van langdurig ingezetene toegekend te

Wetgeving

krijgen. Door middel van de wijzigingsrichtlijn is de werkingssfeer van de richtlijn langdurig ingezetenen uitgebreid tot personen die internationale bescherming genieten. Dit betreffen categorieën onderdanen van derde landen die in de Nederlandse situatie overeenkomen met de categorieën die zijn vermeld in artikel 29, eerste lid, onder a en b, van de Vw 2000. Het betreft de vreemdeling die: a. verdragsvluchteling is, dan wel b. die aannemelijk heeft gemaakt dat hij gegronde redenen heeft om aan te nemen dat hij bij uitzetting een reëel risico loopt om te worden onderworpen aan: 1. doodstraf of executie; 2. folteringen, onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen; of 3. ernstige en individuele bedreiging van het leven of de persoon van een burger als gevolg van willekeurig geweld in het kader van een internationaal of binnenlands gewapend conflict. Voortaan kunnen dus ook deze groepen vreemdelingen in aanmerking komen voor de toekenning van de EU-status van langdurig ingezetene. Zij moeten daartoe voldoen aan dezelfde voorwaarden als de vreemdelingen die voor andere doeleinden zijn toegelaten (migratie). De wijzigingsrichtlijn voorziet verder vooral in bepalingen die veiligstellen dat uit het aan de betrokken onderdaan van een derde land af te geven verblijfsdocument kenbaar blijft welke lidstaat verantwoordelijk is voor de internationale bescherming. Ter implementatie is ervoor gekozen de EU-status voor langdurig ingezetenen op te nemen in een nieuwe afdeling in de Vw 2000. Dit heeft tevens als voordeel dat de voorwaarden voor verkrijging van de EU-status één op één in nationaal recht worden omgezet en er duidelijker dan voorheen onderscheid tussen de EU-verblijfsvergunning en de permanente nationale verblijfsvergunningen kan worden aangebracht. Kamerstukken II 2012/13, 33 581, nrs. 1-4

Flexibel cameratoezicht 855 - Wetsvoorstel (19-03-2013) tot wijziging van de Gemeentewet in verband met de verruiming van de bevoegdheid van de burgemeester tot de inzet van cameratoezicht - In 2005 is in artikel 151c van de Gemeentewet een wettelijke grondslag voor cameratoezicht in de publieke

ruimte gecreëerd. Het wettelijk regime is de afgelopen vijf jaar geëvalueerd. In 2011 is een eindrapport van de evaluatie verschenen. De huidige regeling in de Gemeentewet voorziet in vast cameratoezicht, hetgeen erop neer komt dat camera’s nagelvast en doorgaans voor lange duur op een specifieke plek worden aangebracht. Gebleken is echter dat gemeenten behoefte hebben aan een meer flexibele inzet van cameratoezicht in de publieke ruimte. Dit wetsvoorstel schrapt het vereiste van vast cameratoezicht uit artikel 151c van de Gemeentewet. Hierdoor krijgt de burgemeester de noodzakelijke handvatten om cameratoezicht flexibeler, doelmatiger en effectiever, in te zetten in de publieke ruimte. De flexibilisering van het cameratoezicht heeft naar verwachting nut in situaties waarin sprake is van tijdelijke en zich verplaatsende overlast. Indien op een bepaalde plaats in het vooraf aangewezen gebied niet langer toezicht nodig is, maar op een andere plaats binnen dat gebied wel, dan kan de camera eenvoudig en snel worden verplaatst. Het is aan gemeenten zelf om te bepalen van welke vorm van cameratoezicht – vast of mobiel – gebruik wordt gemaakt in een specifieke situatie. Het exclusieve karakter van de regeling wordt gehandhaafd. Uitsluitend in de gevallen omschreven in artikel 151c kan de burgemeester overgaan tot de inzet van cameratoezicht in het kader van het toezicht ter handhaving van de openbare orde. Het wetsvoorstel laat de inzet van camera’s in andere gevallen, zoals in het kader van de politietaak of op grond van de Wet bescherming persoonsgegevens ter bescherming van particuliere eigendommen, onverlet. Het doel waarvoor gebruik gemaakt kan worden van cameratoezicht wordt evenmin gewijzigd. Cameratoezicht kan worden ingezet indien dit noodzakelijk is in het belang van de handhaving van de openbare orde ten behoeve van het toezicht in de publieke ruimte. Anders dan de huidige regeling, vereist het wetsvoorstel geen specifiek plaatsingsbesluit waarin de plaatsing van iedere afzonderlijke camera wordt vastgelegd. In de plaats daarvan komt een gebiedsaanwijzing waarin wordt bepaald binnen welk gebied de flexibele camera’s geplaatst en verplaatst mogen worden. Binnen

het aangewezen gebied kan de burgemeester camera’s verplaatsen, zonder nadere besluiten in de zin van de Awb te hoeven nemen. Het wetsvoorstel schrijft voor dat de burgemeester de gebiedsaanwijzing intrekt zodra het cameratoezicht niet langer noodzakelijk is in het belang van de handhaving van de openbare orde. Ter beheersing van privacyrisico’s voegt dit wetsvoorstel een maatregel toe door de opneming van een wettelijke bepaling die de burgemeester verplicht om een gebiedsaanwijzing in te trekken zodra de noodzakelijkheid aan het cameratoezicht in dat gebied is ontvallen. Daarnaast wordt in verband met privacyrisico’s een bepaling voorgesteld die de burgemeester verplicht om het cameratoezicht in te trekken zodra de inzet van camera’s niet langer noodzakelijk is in het belang van de handhaving van de openbare orde. De gemeenteraad kan hier ook een belangrijke rol spelen. In de verordening waarin de burgemeester de bevoegdheid wordt toegekend om cameratoezicht in te zetten kan de raad voorschriften opnemen, zoals een maximering van het aantal camera’s binnen een bepaald gebied en een mededelingsplicht aan de raad indien camera’s worden verplaatst binnen het gebied. Volgens het kabinet voldoet het wetsvoorstel ten slotte aan de eisen die voortvloeien uit artikel 8 van het EVRM. Kamerstukken II 2012/13, 33 582, nrs. 1-4

Passief kiesrecht EP 856 - Wetsvoorstel (21-03-2013) tot wijziging van de Kieswet, ter implementatie van Richtlijn 2013/1/EU van de Raad van 20 december 2012 tot wijziging van Richtlijn 93/109/EG tot vaststelling van de wijze van uitoefening van het passief kiesrecht bij de verkiezingen voor het Europees Parlement ten behoeve van de burgers van de Unie die verblijven in een lidstaat waarvan zij geen onderdaan zijn (PbEU 2013, L 26) - Dit wetsvoorstel strekt tot implementatie van de bovengenoemde richtlijn (hierna: de wijzigingsrichtlijn) in hoofdstuk Y van de Kieswet, waar de verkiezing van de leden van het Europees Parlement (EP) is geregeld. Het oogmerk van de wijzigings-


1085

Wetgeving

richtlijn is het voor Unieburgers gemakkelijker te maken om zich in de lidstaat van verblijf kandidaat te stellen voor de verkiezing van het EP. Uit evaluaties van de EP-verkiezingen in 2004 en 2009 bleek onder meer dat de huidige regels inzake de kandidaatstelling in de lidstaat van verblijf een zware administratieve opgave is voor de potentiële kandidaten. Dit zou volgens de Europese Commissie van invloed kunnen zijn op de geringe deelname van de Unieburgers in de lidstaat van verblijf. Met de richtlijn hoeft een kandidaat niet langer zelf – zoals nu wel het geval is – te zorgen voor een verklaring van de autoriteit van de lidstaat van herkomst dat hij in zijn lidstaat van herkomst niet is uitgesloten van het passief kiesrecht. In plaats daarvan legt de kandidaat met de nationaliteit van een andere lidstaat bij de kandidaatstelling (schriftelijk) een eigen verklaring af dat hij in zijn lidstaat van herkomst niet is uitgesloten van het passief kiesrecht. De lidstaat van verblijf is vervolgens gehouden om bij de lidstaat van herkomst van de betreffende kandidaat te controleren of dit klopt. Essentieel is daarbij dat indien de autoriteiten van de lidstaat van herkomst in gebreke zijn om de informatie op tijd te leveren, dit niet leidt tot een schrapping van de kandidaat van de kandidatenlijst. Kamerstukken II 2012/13, 33 586, nrs. 1-4

Parkeerbelasting 857 - Voorstel van wet (21-03-2013) van het lid Kuiken tot het vaststellen van parkeerbelasting per geparkeerde minuut (Wet parkeerbelasting per minuut) - In veel sectoren is betalen naar daadwerkelijk gebruik gemeengoed. Maar bij parkeren betaal je per tijdvak vastgesteld door de desbetreffende gemeente. Hierdoor is er vaak sprake van onnodige betaling voor het gebruik van de openbare ruimte en dat vindt de indiener een ongewenste situatie. Indiener vindt het onwenselijk dat overheden meer geld rekenen voor parkeren in de openbare ruimte

1086


dan er daadwerkelijk wordt gebruikt. Het uitgangspunt van de parkeerverordening is immers dat het belasten van parkeren tot doel moet hebben om de druk op de openbare ruimte te kunnen managen. Een logisch vervolg hierop is dat zo eerlijk mogelijk wordt afgerekend. Het verplicht stellen van parkeertarieven per minuut zorgt ervoor dat er daadwerkelijk betaald wordt naar gebruik. Daartoe strekt dit wetsvoorstel. Kamerstukken II 2012/13, 33 587, nrs. 1-3

richtlijn (Kamerstukken II, 2012– 2013, 33 235, nr. 13). Daar is men – mede doordat de Europese Commissie uitsluitsel over de interpretatie heeft gegeven – van teruggekomen. De onderhavige wetswijziging ziet er op, conform het oorspronkelijke wetsvoorstel, genoemde beheerders onder toezicht te brengen van de genoemde richtlijn, ter correcte implementatie van art. 2 lid 3, onderdeel e, van de richtlijn, mede gelet art. 2 lid 3, onderdeel b, van de richtlijn. Kamerstukken II 2012/13, 33 589, nrs. 1-3

Beheerders van beleggingsinstellingen 18+ voor tabak 858 - Wetsvoorstel (22-03-2013) tot wijziging van de Wet tot wijziging van de Wet op het financieel toezicht, het Burgerlijk Wetboek, de Wet op de economische delicten en enige fiscale wetten ter implementatie van richtlijn nr. 2011/61/EU van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 8 juni 2011 inzake beheerders van alternatieve beleggingsinstellingen en tot wijziging van de Richtlijnen 2003/41/EG en 2009/65/EG en van de Verordeningen (EG) Nr. 1060/2009 en (EU) Nr. 1095/2010 (PbEU L 2011, L 174) (implementatie vrijstelling artikel 2, derde lid, onderdeel e, van de AIFMrichtlijn) - Dit wetsvoorstel ziet er op de beheerders van beleggingsinstellingen waarin uitsluitend vermogen van pensioenfondsen wordt beheerd, onder toezicht te brengen van richtlijn 2011/61/EU. Tijdens de behandeling in de Tweede Kamer van het in de aanhef genoemde wetsvoorstel ter implementatie van de richtlijn voor alternatieve beheerders van beleggingsinstellingen is er een amendement aangenomen om op grond van interpretatie van de richtlijn beheerders die beleggingsinstellingen beheren waarvan de rechten van deelneming uitsluitend kunnen worden verworven door een of meer pensioenfondsen (dus beheerders van beleggingsinstellingen waarin uitsluitend vermogen van pensioenfondsen wordt beheerd) uit te zonderen onder de

859 - Wetsvoorstel (25-03-2013) tot wijziging van de Tabakswet ter verhoging van de minimumleeftijd van 16 jaar naar 18 jaar van personen aan wie tabaksproducten mogen worden verkocht (Verhoging minimumleeftijd verkoop tabaksproducten) - De huidige Tabakswet kent een minimumleeftijd van zestien jaar voor personen aan wie tabaksproducten mogen worden verkocht. De regering acht het gewenst deze minimumleeftijd te verhogen tot achttien jaar. De leeftijdsgrens voor de toegang tot een coffeeshop lag al op 18 jaar. De verwachting is gerechtvaardigd dat de verhoogde leeftijdsgrens voor alcohol, door aanname van het initiatiefwetsvoorstel van de leden Voordewind, Van der Staaij, Bouwmeester en Uitslag tot verhoging van de leeftijdsgrens voor alcohol van 16 naar 18 jaar, in 2014 wet zal worden. Met een verhoging van de tabaksleeftijdgrens komt er naar het zich laat aanzien dus één heldere leeftijdsgrens voor tabak en alcohol. Geen alcohol en niet roken onder de 18. Inmiddels hanteren 22 van de 27 EU landen een leeftijdgrens van 18 jaar voor de verkrijgbaarheid van tabaksproducten. Wereldwijd loopt de leeftijdsgrens voor tabak uiteen van 15 tot 21. De tendens is dat steeds meer landen de leeftijdsgrens verhogen. Kamerstukken II 2012/13, 33 590, nrs. 1-4

Wetgeving

aanpassingen.

860

Kamerstukken I 2012/13, 32 839, C

Vervolgstukken

Curatele, beschermingsbewind en mentorschap

Verbetering positie huurders Brief van de Minister voor WRD (3-4-2013) over het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet op het overleg huurders verhuurder. – Brief inzake Rapport Nederlandse Woonbond over huurdersorganisaties en vernieuwing.

Gewijzigd voorstel van wet (26-32013) tot wijziging van enige bepalingen van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek inzake curatele, onderbewindstelling ter bescherming van meerderjarigen en mentorschap ten behoeve van meerderjarigen en enige andere bepalingen.

Nota n.a.v. het verslag en derde nota van wijziging (29-3-2013) bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Pensioenwet en enige andere wetten in verband met versterking van het bestuur bij pensioenfondsen en enige andere wijzigingen.

Kamerstukken I 2012/13, 31 758, G

Nota n.a.v. het verslag (5-4-2013) bij het voorstel van rijkswet houdende goedkeuring van het op 9 december 2011 te Brussel tot stand gekomen Verdrag tussen de lidstaten van de Europese Unie en de Republiek Kroatië betreffende de toetreding van de Republiek Kroatië tot de Europese Unie (Trb. 2012, 24).

Intrekking Brief (2-4-2013) houdende intekking van het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet op de jeugdzorg in verband met het opnemen van een gemeentelijke verantwoordelijkheid voor de jeugdketen. – Omdat het vanuit efficiencyoverwegingen niet opportuun is om twee reparatiewetten naast elkaar te laten lopen, is besloten om de betrokken wetswijzigingen mee te nemen in het wetsvoorstel Veegwet VWS 2012 (33 507). Bij Kamerbrief van 27 november 2012 (Kamerstukken II 2012/13, 33 410, nr. 68) is reeds aangekondigd dat het wetsvoorstel wordt ingetrokken. Kamerstukken II 2012/13, 31 977, nr. 12

Wijziging Wet op de orgaandonatie Gewijzigd voorstel van wet (26-32013) tot wijziging van de Wet op de orgaandonatie in verband met nieuwe medisch-technische ontwikkelingen. Kamerstukken I 2012/13, 32 711, A

Aanpassingen warmtewet Memorie van antwoord (9-4-2013) bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Warmtewet in verband met enkele

Kamerstukken II 2012/13, 33 319, nr. 8

Verhoging alcoholleeftijd Versterking bestuur pensioenfondsen

Verslag van een schriftelijk overleg (28-3-2013) over het wetsvoorstel tot wijziging van de Leerplichtwet 1969, de Wet educatie en beroepsonderwijs, de Wet op de expertisecentra, de Wet verzelfstandiging informatiseringsbank en de Wet op het voortgezet onderwijs in verband met onder meer het vereenvoudigen van de procedure voor verzuimmelding.

Centra voor jeugd en gezin

Brief van de Minister van Financiën (25-3-2013) over het wetsvoorstel tot goedkeuring van het op 2 maart 2012 te Brussel tot stand gekomen Verdrag inzake stabiliteit, coördinatie en bestuur in de economische en monetaire unie (Trb. 2012, 51) – Brief minister over de manier waarop de Europese Commissie omgaat met de beoordeling van het structurele EMU-saldo.

Kamerstukken I 2012/13, 33 054, A

Kamerstukken I 2012/13, 30 856, G

Registratie schoolverzuim

Stabiliteit, coördinatie en bestuur EMU

Kamerstukken II 2012/13, 33 182, nrs. 14 - 15

EU-toetreding Kroatië

Kamerstukken I 2012/13, 33 183, C

Gewijzigd initiatiefwetsvoorstel (5-32013) houdende wijziging van de Drank- en Horecawet teneinde enkele leeftijdsgrenzen te verhogen van 16 naar 18 jaar en de preventie en handhaving te verankeren. Kamerstukken I 2012/13, 33 341, A

Recidive rijden onder invloed van drugs Brief van de Minister van IenM (26-32013) over wetsvoorstel tot wijziging van de Wegenverkeerswet 1994 in verband met een uitbreiding van de reikwijdte van de recidiveregeling voor ernstige verkeersdelicten en de verhoging van de keuringsleeftijd voor oudere rijbewijshouders. – Brief minister ter aanbieding ontwerpwijziging Reglement rijbewijzen i.v.m. verhoging keuringsleeftijd voor oudere rijbewijshouders. Kamerstukken II 2012/13, 33 346, nr. 8

Concentratietoetsing zorg Gewijzigd voorstel van wet (26-32013) tot wijziging van de Wet marktordening gezondheidszorg, de Wet cliëntenrechten zorg en enkele andere wetten in verband met het tijdig signaleren van risico’s voor de continuïteit van zorg alsmede in verband met het aanscherpen van procedures met het oog op de kwaliteit en bereikbaarheid van zorg. Kamerstukken I 2012/13, 33 253, A

Exitheffing na National Grid Nadere memorie van antwoord (5-42013) en eindverslag (9-4-2013) bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Invorderingswet 1990 (Wet uitstel van betaling exitheffingen). Kamerstukken I 2012/13, 33 262, E en F

OR scholingssysteem Voorlopig verslag (5-4-2013) over het wetsvoorstel tot aanpassing van de Wet op de ondernemingsraden in verband met wijziging van de financiering van het scholingssyteem voor leden van de ondernemingsraad en enkele andere wijzigingen van deze wet. Kamerstukken I 2012/13, 33 367, B

Kilometermanipulatie Nota n.a.v. het verslag (2-4-2013) bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Wegenverkeerswet 1994 in verband met het wijzigen van de tellerstand van motorrijtuigen. Kamerstukken II 2012/13, 33 424, nr. 6

Standaardpakket RTV Brief van de Staatssecretaris van OCW (28-3-2013) bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Mediawet 2008 in


1087

Wetgeving

verband met de verspreiding van televisie- en radioprogrammakanalen door middel van omroepnetwerken en omroepzenders en de vaststelling van de minimale omvang van het standaardpakket televisie- en radioprogrammakanalen. – Brief staatssecretaris over omroepdistributie.

Schatkistbankieren


Brief van de Minister van Financiën (2-4-2013) inzake de wet tot wijziging van de begrotingsstaat van het Ministerie van Financiën (IX) voor het jaar 2013 (Incidentele suppletoire begroting DNB winstafdracht) – Brief minister inzake Incidentele suppletoire begroting DNB winstafdracht.

Adolescentenstrafrecht Nota n.a.v. het verslag en nota van wijziging (8-4-2013) bij het wetsvoorstel tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en enige andere wetten in verband met de invoering van een adolescentenstrafrecht.

Verslag (5-4-2013) over het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet financiering decentrale overheden in verband met het rentedragend aanhouden van liquide middelen in ’s Rijks schatkist. Kamerstukken II 2012/13, 33 540, nr. 5

Winstafdracht DNB

Kamerstukken I 2012/13, 33 548, E

Kamerstukken II 2012/13, 33 498, nrs. 6-7

Integriteit energiemarkt Nota n.a.v. het verslag en nota van wijziging (5-4-2013) bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Elektriciteitswet 1998, de Gaswet, de Wet op het financieel toezicht, de Wet op de economische delicten en het Wetboek van Strafvordering (uitvoering van een verordening betreffende de integriteit en transparantie van de groothandelsmarkt voor energie). Kamerstukken II 2012/13, 33 510, nrs. 5-6

Kwaliteit hoger onderwijs Nota van wijziging (3-4-2013) bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek en enkele andere wetten in verband met de uitvoering van diverse maatregelen, aangekondigd in de Strategische Agenda Hoger onderwijs, Onderzoek en Wetenschap.

Modernisering Kamer van Koophandel Verslag (27-3-2013) over het wetsvoorstel houdende regels omtrent de Kamer van Koophandel. Kamerstukken II 2012/13, 33 553, nr. 5

VenJ zbo’s onder Kaderwet Verslag (4-4-2013) over het wetsvoorstel tot aanpassing van enige wetten op het terrein van het Ministerie van VenJ teneinde een aantal zelfstandige bestuursorganen onder de werking van de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen te brengen. Kamerstukken II 2012/13, 33 554, nr. 5

Verzamelwet SZW 2013 Verslag (25-3-2013) over het wetsvoorstel tot wijziging van enkele wetten van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Verzamelwet SZW 2013). Kamerstukken II 2012/13, 33 556, nr. 5


Leerplichtvrijstelling Verslag (26-3-2013) over de wijziging van de Leerplichtwet 1969 en de Wet op het onderwijstoezicht in verband met de registratie van vrijstellingen en vervangende leerplicht. Kamerstukken II 2012/13, 33 537, nr. 4

861

Nota’s, rapporten & verslagen

Wijzigingswet kinderopvang Tweede nota van wijziging (9-4-2013) bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen. Kamerstukken II 2012/13, 33 538, nr. 9

1088


Privatisering en verzelfstandiging overheidsdiensten Brief van de Minister voor WRD (253-2013) met de kabinetsreactie op het rapport ‘Verbinding Verbroken?’ van de Onderzoekscommissie Privatisering en Verzelfstandiging Over-

heidsdiensten van de Eerste Kamer en het rapport ‘Publieke Zaken in de marktsamenleving’ van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. - De onderzoekscommissie van de EK constateert dat de borging van publieke belangen de afgelopen jaren te weinig en te beperkt aandacht heeft gehad. De WRR constateert dat de overheid de borging van publieke belangen niet alleen af kan en dat het invulling geven aan het publiek belang vraagt om een versterking van de verantwoordelijkheid van bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Het kabinet onderschrijft de observaties van de commissie en de WRR dat de verhouding tussen burger en overheid als gevolg van privatiseringen en verzelfstandigingen is veranderd en dat er de afgelopen decennia bij deze trajecten niet altijd een expliciete en volledige weging van publieke belangen heeft plaatsgehad. Het kabinet ziet het door de onderzoekscommissie ontworpen besliskader als een waardevol instrument dat het parlement kan gebruiken bij de bespreking en toetsing van voorstellen met betrekking tot privatisering en externe verzelfstandiging. Het kabinet zal daarom dit besliskader als checklist gaan gebruiken. Daarnaast ziet het kabinet het Integraal Afwegingskader als een goed instrument om vroegtijdig in het besluitvormingsproces de publieke belangen vast te stellen en aan de hand hiervan het beleid te bepalen. Het kabinet kan zich eveneens vinden in de analyse van de WRR dat bij de borging van publieke belangen sprake is van een maatschappelijk ordeningsproces en niet van een enkel beslismoment en dat gewijzigde publieke belangen altijd bij momenten van politieke besluitvorming meegenomen moeten worden. Ook staat het kabinet achter de constatering dat de overheid bij het borgen van publieke belangen andere partijen nodig heeft. Het kabinet hecht veel waarde aan een effectieve borging van publieke belangen en aan een samenhangend beleid ten aanzien van ordening, sturing en toezicht. Daarom heeft het kabinet bij zijn aantreden een Ministeriële Commissie Vernieuwing Publieke Belangen (MC PB) ingesteld.

Wetgeving

De minister van EZ is de coördinerend minister van deze Ministeriële Commissie. Daarmee erkent het kabinet het belang van een goede coördinatie en een gezamenlijke verantwoordelijkheid ten aanzien van trajecten in semi-publieke sectoren. Door de grote verschillen tussen trajecten tot privatisering en verzelfstandiging ligt het minder voor de hand om de politiek-bestuurlijke verantwoordelijkheden voor zowel privatisering als verzelfstandiging in een hand – die van de minister voor WRD – te leggen. Het kabinet hecht eraan de huidige verantwoordelijkheidsverdeling in stand te houden. De minister voor WRD is daarin verantwoordelijk voor het (externe) verzelfstandigingsbeleid (ZBO’s), de minister van Financiën voor het staatsdeelnemingenbeleid en de minister van EZ voor het marktordeningsbeleid. Het kabinet is van mening dat de specifieke expertise en kennis ten aanzien van marktordenings-, sturings- en toezichtsvraagstukken bij de verschillende departementen het best tot zijn recht komt. Het kabinet draagt zorg voor intensivering van de interdepartementale samenwerking en voor het gezamenlijk optreden van de departementen richting parlement. Ten aanzien van de door de onderzoekscommissie bepleite helderheid inzake het geheel aan uitvoeringsorganisaties en de wens dat het beleid ten aanzien van ZBO’s wordt herijkt, wijst het kabinet op de lopende doorlichting van ZBO’s, waarbij gekeken wordt of de ZBO-vorm voor deze organisaties nog steeds de meest geëigende vorm is. Deze zal leiden tot een standpuntbepaling van het kabinet. Het kabinet wijst erop dat zij het beleid ten aanzien van staatsdeelnemingen zal herformuleren in een nieuwe nota Staatsdeelnemingen van de minister van Financiën. Kamerstukken I 2012/13, C, I

Slimme grenzen Brief van de Minister van BuZa (22-32013) met een fiche inzake Verordeningen ‘slimme grenzen’, - De voorstellen zijn onderdeel van het zogenaamde ‘slimme grenzen’ wetgevingspakket en aangekondigd in de Mededeling ‘De voorbereiding van de volgende stappen in het grensbeheer in de Europese Unie’ van 13 februari 2008 (COM 2008/69) en

de Mededeling ‘Slimme grenzenopties en de te volgen weg’ van 25 oktober 2011 (COM 2011/680). Het eerste voorstel betreft een verordening voor de instelling van een Europees in- en uitreissysteem (EES) met als hoofddoel bestrijding van illegale immigratie. In een elektronische database kunnen naam, reisdocument, visa informatie, datum, de plaats van binnenkomst en de duur van het toegestane (legaal) verblijf worden geregistreerd ten behoeve van grenscontrole- visa- en immigratieautoriteiten. Ook kunnen de biometrische gegevens (vingerafdrukken) van derdelanders worden verzameld. Met het EES kan beter worden nagegaan of derdelanders aan de toegangsvoorwaarden voldoen. Daarnaast wordt met het systeem het aantal derdelanders inzichtelijker die weliswaar legaal inreizen, maar vervolgens langer in het Schengengebied blijven dan is toegestaan. De toegestane verblijfsduur wordt elektronisch in plaats van handmatig berekend. Tot op heden gebeurt deze controle met behulp van stempels in het paspoort. Op basis van de informatie van het systeem kan de identiteit van mogelijke ‘overstayers’ worden vastgesteld. Hierdoor kan het toezicht in het Schengengebied worden versterkt. Samen met het EES presenteert de Commissie een Verordening voor de instelling van een EU-programma voor geregistreerde reizigers. De invoering van een programma voor geregistreerde reizigers (Registered Travellers Programme, RT-programma) heeft als doel de grenspassage te versnellen en tegelijkertijd de veiligheid te waarborgen door invoering van een ‘grensbeheer op maat’ systematiek met betrekking tot derdelanders. Met het RT-programma kunnen onderdanen van derde landen gebruik maken van automatische grenscontroles voor een vlottere toegang tot het Schengengebied. Voor vooraf geregistreerde en gescreende reizigers wordt het mogelijk gemaakt om versneld de grens te passeren. Voor de implementatie van deze wetgevingsvoorstellen is een aanpassing van de Schengengrenscode nodig. De wijziging van de Schengengrenscode vormt het derde onderdeel van het betreffende wetgevingspakket. Kamerstukken II 2012/13, 22 112, nr. 1591

Europees parlement Brief van de Minister van BuZa (22-32013) met een fiche inzake een Europees Parlement-voorstel voor besluit over samenstelling EP. - Het voorstel regelt de samenstelling van het Europees Parlement (verdeling zetels tussen de lidstaten + maximum aantal zetels) met het oog op de parlementsverkiezingen van voorjaar 2014. Het brengt de zetelverdeling vanwege de volledige ratificatie van het Verdrag van Lissabon in overeenstemming met artikel 14, tweede lid van het Verdrag betreffende de Europese Unie, daarbij het principe van degressieve proportionaliteit (hoe groter de lidstaat, hoe meer inwoners van deze lidstaat per zetel vertegenwoordigd worden) volgend, met politieke compensatie voor lidstaten die meer dan één zetel moesten inleveren. Dit betekent dat het huidige zetelaantal van 754 (na eventuele toetreding Kroatië: 766) wordt teruggebracht tot 750 + 1 (de voorzitter). Op basis van genoemd artikel komt het initiatiefrecht voor een dergelijk voorstel toe aan het EP, waarna de Europese Raad met eenparigheid moet instemmen. Dit dient tijdig te worden geregeld vanwege de voorbereiding van de verkiezingen. Ten slotte kondigt het EP aan dat het ruimschoots voor de verkiezingen van 2019 met een meer permanent systeem op basis van objectieve criteria voor de zetelverdeling wil komen. Tevens vindt een deel van het EP dat de zetelsamenstelling meer in lijn zou moeten zijn met de stemverhoudingen binnen de Raad, welke eventueel na een Conventie herzien zouden kunnen worden. Nederland is positief over het voorstel. Het aantal zetels voor Nederland (26) blijft gehandhaafd. Kamerstukken II 2012/13, 22 112, nr. 1593

Incidenten JJI’s Brief van de Staatssecretaris van V&J (18-3-2013) over incidenten in justitiele jeugdinrichtingen. - In antwoord op verzoeken uit de Kamer geeft de staatssecretaris een overzicht van incidenten in justitiële jeugdinrichtingen. De centrale vraag is volgens de bewindsman of de, in de pers genoemde, vermeende misstanden in de JJI’s structurele tekortkomingen zijn dan wel als incident gekwalificeerd kunnen worden. Naar zijn stellige overtuiging is dit laatste


1089

Wetgeving

het geval. Tevens gaat hij in op de vraag in hoeverre het OM bij de strafmaat rekening houdt met de strafverhoging bij geweld tegen medewerkers met een publieke taak. Kamerstukken II 2012/13, 24 587, nr. 489

Bezoek justitiële inrichting Brief van de staatssecretaris van V&J (25-3-2013) waarbij hij het rapport ‘Slechts op bezoek’ van de Inspectie Veiligheid en Justitie (IVenJ) aanbiedt. - De IVenJ heeft onderzoek gedaan naar hoe penitentiaire inrichtingen omgaan met bezoek aan gedetineerden. Het rapport is als bijlage bij dit stuk te vinden. Kamerstukken II 2012/13, 24 587, nr. 491

Bestuur en Informatieveiligheid Dienstverlening Brief van de Minister van BZK (22-32013) met de stand van zaken inzake ICT beveiligingsassessments en over de oprichting van de Taskforce Bestuur en informatieveiligheid Dienstverlening. - De minister geeft de stand van zaken weer inzake ICT-beveiligingsassessments die inmiddels verplicht zijn bij organisaties die DigiD gebruiken en informeert de Kamer over de oprichting van de Taskforce Bestuur en informatieveiligheid dienstverlening, met als taak het geven van normatieve uitgangspunten voor zelfregulering op genoemd vlak door alle overheidslagen en -organisaties. Kamerstukken II 2012/13, 26 643, nr. 269

Identiteitsinfrastructuur Brief van de Minister van BZK (2-42013) over voortgang toekomstbestendigheid identiteitsinfrastructuur. - In deze brief gaat de minister in op de voortgang inzake maatregelen ter versterking van de identiteitsinfrastructuur met het oog op een verdere digitalisering van de overheidsdienstverlening. Kamerstukken II 2012/13, 26 643, nr. 270

Kandidaatstelling SGP Brief van de Minister van BZK (26-32013) over de maatregelen die de SGP heeft genomen naar aanleiding van het arrest van de HR van 9 april 2010 en de beslissing van het EHRM van 10 juli 2012. - Op 16 maart 2013 is tijdens de ledenvergadering van de SGP

1090


gestemd over een voorstel van het SGP-hoofdbestuur tot wijziging van het Algemeen Reglement van de SGP middels invoeging van een nieuw artikel 13a. De tekst daarvan luidt: ‘Procedure kandidaatstelling. Gelet op het arrest van de Hoge Raad van 9 april 2010 (LJN BK4547 en BK4549) kan het geslacht van kandidaten bij de kandidaatstelling als bedoeld in de artikelen 13b tot en met 17 van dit Algemeen Reglement rechtens niet aan kandidaten worden tegengeworpen.’ Het voorstel is aangenomen met 320 stemmen voor, 85 tegen en 1 blanco. De datum van inwerkingtreding is 1 april 2013. Deze wijziging heeft tot gevolg dat bij de kandidaatstelling voor verkiezingen van de gemeenteraad, Provinciale Staten, Tweede Kamer, Eerste Kamer en Europees Parlement het geslacht van kandidaten hen rechtens niet kan worden tegengeworpen. Concreet betekent dit dat voortaan ook vrouwen van de SGP zich kunnen kandideren voor hun partij. Met het besluit van de SGP is de kandidaatstellingsprocedure bij de SGP in overeenstemming gebracht met het geldende recht zoals dat door de Hoge Raad is uitgelegd. Daarmee is de noodzaak voor de Staat om maatregelen te treffen vervallen. Kamerstukken II 2012/13, 28 481, nr. 20

Integriteit openbaar bestuur Verslag van een algemeen overleg van 13-2-2013 (vastgesteld 27-32013) tussen de vaste cie. voor BZK en de Minister voor BZK over integriteit in het openbaar bestuur. Kamerstukken II 2012/13, 28 844, nr. 73

Pesten Brief van de Staatssecretaris van OCW (25-3-2013) ter aanbieding van het ‘Plan van aanpak tegen pesten’. - In samenwerking met de kinderombudsman is dit plan van aanpak tegen pesten op scholen tot stand gekomen. Het plan is als bijlage bij dit kamerstuk te vinden. De Kamer wordt volgend jaar over de vorderingen in de uitvoering geïnformeerd. Kamerstukken II 2012/13, 29 240, nr. 52

Kwaliteit rechtspraak Brief van de Minister van V&J (21-32013) over de kwaliteit van de rechtspraak.

- De Minister heeft kennisgenomen van de brief van de Raad voor de rechtspraak van 21 februari jl. met de voorlopige opbrengst van de dialoog tussen de Raad en de gerechten. In deze brief, die als bijlage bij dit stuk wordt meegestuurd, gaat de Raad in op de eigen positie, de productiedruk, de afstand tussen bestuurders en rechters en raadsheren, de vertegenwoordiging van de rechtspraak door de Raad en op de benoemingsprocedure voor gerechtsbestuurders. De minister heeft grote waardering voor de wijze waarop de Raad zijn verantwoordelijkheid naar aanleiding van het manifest van de raadsheren uit Leeuwarden heeft opgepakt. In zijn beoordeling gaat de minister nader in op: - de kwaliteit van de rechtspraak in het algemeen - de wijze van monitoring en toetsing van kwaliteit - de relatie tussen kwaliteit en werkdruk - verschillen tussen gerechten - de verhouding tot andere landen van Europa: een internationale vergelijking van de werkdruk in de rechtspraak - het bekostigingssysteem. Kamerstukken II 2012/13, 29 279, nr. 160

Toezicht woningcorporaties Brief van de Minister voor WRD (263-2013) met de kabinetsreactie op de eindrapportage van de Commissie Kaderstelling en Toezicht Woningcorporaties. - De Commissie heeft zich in haar taakopvatting beperkt tot de toezichtstructuur in het bestaande stelsel van toegelaten instellingen met een hybride karakter. De minister maakt eerst enkele opmerkingen maken over de ontwikkelingen in dat bestel zelf. Vervolgens gaat hij, in samenhang met het advies van de Commissie, in op de voorgenomen herpositionering van het toezicht. Tot slot wordt specifiek ingegaan op de aanbevelingen van de Commissie. Kamerstukken II 2012/13, 29 453, nr. 303

Outlaw ambtenaren Brief van de Minister van Justitie (283-2013) over outlawbikers werkzaam binnen domein veiligheid en justitie. - In een motie van de leden Dijkhoff en Marcouch van 31 januari 2013 (Kamerstuk 29 628,nr. 364) wordt verzocht om voor 1 april 2013 zorg te dragen voor

Wetgeving

een richtlijn voor ambtenaren die werkzaam zijn in het domein veiligheid en justitie, waarin is opgenomen dat deel uitmaken van een club outlawbikers niet verenigbaar is met hun functie en aan de schending van deze richtlijn de consequentie te verbinden dat de bewuste ambtenaar uit zijn functie wordt ontheven. In deze brief informeert de minister de Kamer over de wijze waarop het kabinet uitvoering geeft aan deze motie. Aan de orde komen het integriteitsbeleid bij de overheid en goed werkgeverschap en een beroep op de ambtenaar om zorgvuldig en verantwoordelijkheid om te gaan met bevoegdheden, middelen en informatie en bewustheid van het algemeen belang dat hij dient. Kamerstukken II 2012/13, 29 628, nr. 375

Medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen Brief van de Minister van VWS (26-32013) waarin zij haar standpunt weergeeft op het rapport over de evaluatie van de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) (Stb. 1998, 161). - In de inleiding schetst de minister de achtergrond van deze evaluatie en besteedt zij kort aandacht aan de positieve signalen uit het rapport. Daarna volgt een algemene bespreking van belangrijke hoofdthema’s en de aanbevelingen die ten aanzien van gesignaleerde knelpunten zijn gedaan in deel I, en tot slot een bespreking van de verdere specifieke aanbevelingen in deel II. Kamerstukken II 2012/13, 29 963, nr. 7

EU-burgers en bijstand Brief van de Minister van SZW (28-32013) waarin hij reageert op uitspraken van de CRvB van 18 maart 2013 in zaken tussen EU-burgers en gemeenten, waarbij gemeenten in het ongelijk zijn gesteld. - In deze uitspraken wordt geoordeeld dat een aanvraag om bijstand van een EU-burger niet direct betekent dat die burger niet meer in Nederland mag zijn. Daarbij stelt de Centrale Raad van Beroep ook vast dat als een EU-burger bijstand aanvraagt, de gemeente niet zelf mag beslissen of die burger in Nederland mag blijven. Dat besluit moet worden genomen door de IND. Kamerstukken II 2012/13, 30 545, nr. 118

Onbemande vliegtuigjes Brief van de Minister van Defensie (26-3-2013) waarin zij de Kamer informeert over de praktische inzet van Nederlandse Unmanned Aerial Vehicles (UAV’s). - Onbemande vliegtuigen spelen bij de inlichtingenvergaring een steeds grotere rol. Op dit moment beschikt de Nederlandse krijgsmacht over twee typen onbewapende onbemande vliegtuigen, de Raven en de Scan Eagle. De Raven wordt met de hand gelanceerd en kan video-opnamen maken met een dag- of nachtcamera die voorafgaand aan de vlucht moet worden gemonteerd. De Raven heeft een maximale vluchtduur van ongeveer een uur. Sinds eind 2009 wordt de Raven ook voor nationale taken ingezet. Het systeem kan, net als alle andere defensiecapaciteiten, op verzoek van- en onder gezag van civiele autoriteiten worden ingezet. Voorbeelden zijn de doelgerichte ondersteuning bij strafrechtelijk onderzoek, bijdragen aan de opsporing van verdachten of vermisten, beeldopbouw in rampgebieden, bij bosbranden of grote evenementen. De meest voorkomende inzet is op basis van de Politiewet ten behoeve van strafrechtelijk onderzoek. Op verzoek van het OM kan via het ministerie van V&J een aanvraag voor militaire bijstand worden ingediend. De duur van de inzet varieert van een dag tot enkele weken. Bij het besluit tot inzet van een Raven wordt altijd getoetst of inzet van het middel proportioneel is. De Raven opereert op een hoogte van ongeveer driehonderd meter. Op deze hoogte is de beeldkwaliteit van de daglichtcamera onvoldoende voor gezichtsherkenning. De nachtcamera produceert een tweekleurig beeld waarbij slechts de contouren van warmtebronnen worden weergegeven. De beelden van de Raven worden direct ter beschikking gesteld van het civiele gezag waarvoor de inzet wordt uitgevoerd. Van de Scan Eagle bestaan twee typen, een analoge en een digitale versie. Vanwege mogelijke interferentie mag de analoge versie van het systeem niet boven Nederland worden ingezet. De digitale versie van de Scan Eagle wordt momenteel ingevoerd. Deze versie mag wel boven Nederland vliegen maar het bedienend personeel is hiervoor nog niet gekwalificeerd. Zodra dit wel het

geval is, kan de Scan Eagle ook worden ingezet ten behoeve van civiele autoriteiten in ons eigen land. Dit is voorzien voor het voorjaar van 2014. Kamerstukken II 2012/13, 30 806, nr. 11

Slachtofferhulp in Caribisch Nederland Brief van de bewindslieden van V&J (25-3-2013) waarbij zij een rapport aanbieden van de Raad voor de Rechtshandhaving over hulp aan slachtoffers van delicten in Caribisch Nederland. Het rapport is als bijlage bij deze brief meegestuurd. - De Raad voor de Rechtshandhaving heeft onderzocht hoe de slachtofferhulp in Caribisch Nederland is vormgegeven, of slachtofferhulp en de positie van slachtoffers voldoende is geborgd in vigerende weten regelgeving en of de geboden hulp aan slachtoffers voldoende effectief is. Voorafgaand aan de inhoudelijke reactie, wijzen de bewindslieden er nadrukkelijk op dat het kwaliteitsniveau van de dienstverlening in Caribisch Nederland niet vergeleken kan worden met het niveau in Europees Nederland. In de beleidsreactie wordt nader ingegaan op de volgende conclusies: - het daadwerkelijk operationeel zijn van het Bureau Slachtofferhulp (BSH) in Caribisch Nederland - de conlusie dat verankering van de positie van slachtoffers in weten regelgeving in Caribisch Nederland minder ver gaat dan de aanbevelingen van de VN ten aanzien van de grondrechten voor slachtoffer van delicten. De beleidsreactie gaat ook puntsgewijs in op de volgende aanbevelingen: 1. Behoud aandacht voor het verder professionaliseren van het BSH; 2. Zorg op korte termijn voor faciliteiten op Saba en St. Eustatius om ook daar de primaire behoefte aan slachtofferhulp te kunnen bieden; 3. Bezie de mogelijkheden om de opvang van huiselijk geweld te organiseren; 4. Standaardiseer en implementeer de controle op de tenuitvoerlegging van vonnissen waarbij tevens een schadevergoeding aan slachtoffers is opgelegd. Kamerstukken II 2012/13, 31 568, nr. 128


1091

Wetgeving

Gelaagdheid vreemdelingenregelgeving Brief van de Staatssecretaris van V&J (3-4-2013) waarbij hij het onderzoeksrapport ‘De gelaagdheid van de vreemdelingenregelgeving in historisch en vergelijkend perspectief’ aan biedt. Dit rapport is in opdracht van het WODC uitgevoerd door het Onderzoekscentrum voor Staat en Recht van de Radboud Universiteit. - Bij de historische analyse staat de vraag centraal welke inzichten de geschiedenis van de Nederlandse vreemdelingenregelgeving biedt in de oorzaken van de huidige gelaagdheid en de vooren nadelen ervan voor instanties en functionarissen die de regels moeten uitvoeren, handhaven, toepassen en interpreteren. De Vreemdelingenwet van 1965 ligt ten grondslag aan de huidige systematiek, die volgens de onderzoekers sindsdien niet meer substantieel is gewijzigd. De onderzoekers hebben niet echt een antwoord gevonden op de vraag waar de gelaagdheid van de vreemdelingenregelgeving vandaan komt en wat de argumenten waren om een gelaagd stelsel in het leven te roepen. Algemene redenen voor de gelaagdheid zijn flexibiliteit en slagvaardigheid van bestuur en het ontlasten van de parlementaire wetgever. Europese regels speelden bij de totstandkoming van de Vreemdelingenwet 1965 nauwelijks een rol. Inmiddels zijn ze een van de belangrijkste redenen tot wijzigingen in de regelgeving. Richtlijnen worden in Nederland vaak omgezet op het niveau van algemene maatregel van bestuur of ministeriële regeling. Snelheid en het in stand houden van de systematiek van de bestaande regelgeving spelen daarbij een rol. De onderzoekers vragen aandacht voor de constatering dat richtlijnen steeds slechts betrekking hebben op één categorie vreemdelingen, zoals Unieburgers, gezinsleden, langdurig ingezetenen en studenten, terwijl de Vreemdelingenwet 2000 betrekking heeft op alle categorieën. Deze afwijkende systematiek bemoeilijkt de implementatie en verklaart deels de keuze voor implementatie in lagere regelgeving. De onderzoekers concluderen dat de problemen niet zozeer zitten in de gelaagdheid als zodanig, als wel in de

1092


omvang en de complexiteit van het geheel aan regelgeving, het gebrek aan inzichtelijkheid van de verdeling van de regels over de lagen, en de frequente wijzigingen. Formeel wordt de keuze in welke regelgevingslaag een regel wordt neergelegd door de formele wetgever gemaakt. De onderzoekers concluderen dat er naast de Aanwijzingen voor de regelgeving weinig gemeenschappelijke criteria zijn aangetroffen over wat in welke regelgevingslaag behoort te worden opgenomen. De gelaagdheid heeft voordelen voor het bestuur. De gelaagdheid zorgt voor flexibliteit en beleidsruimte. Vanuit de advocatuur en wetenschap is daar tegenin gebracht dat de gelaagdheid een verlies van rechtszekerheid kan betekenen vanwege de gebrekkige inzichtelijkheid. Ook hebben de onderzoekers geconstateerd dat er kritisch wordt gekeken naar de Vreemdelingencirculaire 2000. Er is door de huidige opzet van de Vc 2000 – een mix van herhalingen en/of parafrasering van algemeen verbindende voorschriften, passages uit toelichtingen daarop, beleidsregels in de zin van artikel 1:3, vierde lid, van de Awb en werkinstructies – onvoldoende inzicht in het onderscheid tussen algemeen verbindende voorschriften en beleidsregels. In de externe rechtsvergelijking constateren de onderzoekers dat Duitsland, Frankrijk en de meeste andere lidstaten de richtlijnen op het gebied van migratie en asiel voor een belangrijk deel op het niveau van de formele wet hebben omgezet. Nederland en het Verenigd Koninkrijk hebben meer gebruik gemaakt van gedelegeerde wetgeving. Het rapport concludeert dat de omvang en de complexiteit van de systematiek wel problematisch is, maar dat de spanning tussen de behoefte aan flexibiliteit en aan een inzichtelijk systeem niet onoverbrugbaar hoeft te zijn. Daartoe doen zij een drietal aanbevelingen waarop wordt ingegaan. Kamerstukken I 2012/13, 32 052, J

JBZ-Raad Brief van de bewindslieden van V&J (25-3-2013) waarbij zij het verslag aanbieden van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken, gehouden in Brussel op 7 en 8 maart 2013.

- Tijdens de bijeenkomst kwamen onder meer de volgende onderwerpen aan de orde: -toepassing van het Schengenacquis op Roemenië en Bulgarije - pakket Slimme Grenzen - SIS II - gegevensbescherming - verordening 539/2001 inzake opschortingsmechanisme - Eurosur - technische wijziging Schengengrenscode - Meerjarig Financieel Kader - Europees asielstelsel - richtlijnen ICT en seizoenarbeiders - tegengaan gewelddadig extremisme - verordening gegevensbescherming - Richtlijn toegang tot raadsman - Richtlijn Europees onderzoeksbevel - Richtlijn confiscatie. Kamerstukken II 2012/13, 32 317, nr. 168

Provisieverbod beleggingsondernemingen Brief van de Minister van Financiën (2-4-2013) over een provisieverbod voor beleggingsondernemingen. - Op Europees niveau blijkt (op korte termijn) een provisieverbod voor financiële dienstverleners niet haalbaar. Daarom wil de minister, in navolging van het provisieverbod voor financiële dienstverleners dat per 1 januari 2013 van kracht is geworden, nationaal stappen zetten om provisies voor beleggingsondernemingen te verbieden. Het provisieverbod voor beleggingsondernemingen zal deel uitmaken van het Wijzigingsbesluit financiële markten 2014. Dit besluit wordt begin april geconsulteerd en zal naar verwachting in werking treden per 1 januari 2014. Kamerstukken II 2012/13, 32 545, nr. 13

Bestuur in samenhang Brief van de Minister van BZK (28-32013) waarbij hij de nota ‘Bestuur in samenhang. De bestuurlijke organisatie in Nederland’ aanbiedt. - Met deze nota voldoet de minister aan de toezegging van de ministerpresident, in reactie op de motie-Kox, om de voornemens van het regeerakkoord ten aanzien van de bestuurlijke organisatie in samenhang te presenteren. De nota is als bijlage bij deze brief te vinden. Kamerstukken II 2012/13, 33 047, nr. 8

Wetgeving

Militaire samenwerking en soevereiniteit Brief van de Ministers van Defensie en BuZa (7-3-2013) waarin zij de kabinetsvisie op het soevereiniteitsvraagstuk en bilaterale samenwerking uiteenzetten, mede in het licht van de vormgeving van het Gemeenschappelijk Veiligheids- en Defensiebeleid. - Aan de orde komen de beschikbare capaciteiten, militaire operaties, internationale partners en besluitvorming en Europese militaire samenwerking. Het kabinet ziet de verdergaande internationale militaire samenwerking niet als een aantasting van de nationale zeggenschap maar acht het van groot belang dat de verantwoordelijkheid voor deelneming aan samenwerkingsverbanden en missies werkelijk als een mét andere landen gedeelde verantwoordelijkheid wordt beleefd. Tijdig contact tussen regeringen en parlementen die zich over de operatie moeten uitspreken is daarom wenselijk. Kamerstukken II 2012/13, 33 279, nr. 4

Verdragen Brief van de Minister van BuZa (20-32013) met het jaarlijkse overzicht van tot stand gekomen verdragen, waarbij partij worden van het Koninkrijk tot de reële mogelijkheden behoort, maar die nog niet ter goedkeuring zijn ingediend. - Het overzicht, dat als bijlage bij de brief te vinden is, bestaat uit drie lijsten. Ten eerste een lijst van verdragen waarvan verwacht wordt dat zij in de loop van 2013 ter parlementaire goedkeuring worden ingediend (lijst I, 65 verdragen). Ten tweede, een lijst van verdragen waarvan de indiening ter goedkeuring eerst op langere termijn te verwachten valt, of ten aanzien waarvan nog geen beslissing is genomen over de wenselijkheid van partij worden (lijst II, 39 verdragen). Ten derde, een lijst van verdragen ten aanzien waarvan is besloten

dat partij daarbij worden onder de huidige omstandigheden niet wenselijk is (lijst III, 27 verdragen). Kamerstukken II 2012/13, 33 400 V, nr. 122

Nationalisatie SNS REAAL Geredigeerd woordelijk verslag van een hoorzitting die de vaste cie. voor Financiën heeft gevoerd op 8 maart 2013 (vastgesteld 28-3-2013) over de nationalisatie van SNS REAAL. Kamerstukken II 2012/13, 33 532, nr. 26

Burgers en Europa Brief van de Minister van BZK (26-32013) met een kabinetsreactie op de de essaybundel van de Raad voor het openbaar bestuur ‘Europa, burgerschap en democratie. Over de gespannen relatie tussen burgers en Europa en de mogelijkheden om die te ontspannen’. - Verwezen wordt naar de visie van het kabinet op Europa die, ook voor zover het Europa in relatie tot democratie en de burger betreft, is opgenomen in de Staat van de Europese Unie 2013. Deze is op 15 februari 2013 aan de Kamer aangeboden (Kamerstukken II, 33 551, nr. 1). Kamerstukken II 2012/13, 33 551, nr. 18

geven in de consequenties van de invoering van een verplichte bijdrage voor veroordeelden in Nederland en welke cumulatieve effecten optreden in de samenloop met de in het Regeerakkoord aangekondigde eigenbijdrageregeling voor gedetineerden en het verhaal van de kosten van het strafproces op daders. Voorts wordt in deze brief ingegaan op een plan van aanpak van het CJIB voor daders die wel willen maar niet kunnen betalen. Kamerstukken II 2012/13, 33 552, nr. 3

Commissie Haren Brief van de Minister van V&J (28-32013) met een reactie op op de bevindingen van de Cie. Haren. - In het rapport van de commissie Haren zijn mede een aantal landelijke thema’s besproken: de paraatheid van de politie, de omgang met de sociale media, het bestuurlijke instrumentarium bij dreigende openbare ordeverstoringen, opsporing en vervolging en het beleid om uitgaansgeweld en alcoholmisbruik tegen te gaan. In deze brief wordt een reactie gegeven op deze thema’s, waarbij de aanbevelingen uit het rapport worden gevolgd. Kamerstukken II 2012/13, 33 571, nr. 2

Eigen bijdrage veroordeelden Brief van de Staatssecretaris van V&J (29-3-2013) over een eventuele verplichte bijdrage van veroordeelden aan de slachtofferzorg. - In deze brief wordt ingegaan op de wijze waarop in het buitenland regelingen voor het heffen van een verplichte bijdrage aan veroordeelden van strafbare feiten zijn vormgegeven. Het overzicht van de ervaringen in een vijftal landen biedt aanknopingspunten voor de vormgeving van een verplichte bijdrage voor veroordeelden in Nederland. Deze aanknopingspunten zullen worden betrokken bij een uitvoeringsanalyse. Deze moet inzicht

THC-gehalte wiet Brief van de Staatssecretaris van VWS (26-3-2013) waarbij hij een ontwerpbesluit, houdende wijziging van lijst I, behorende bij de Opiumwet aanbiedt. - De voorgenomen wijziging betreft de plaatsing op delijst van hasjiesj en hennep met een gehalte aan tetrahydrocannabinol (THC) van 15 % of meer. Het ontwerpbesluit en het rapport ‘Impactanalyse zware cannabis op lijst I’ zijn als bijlage bij dit stuk te vinden. Kamerstukken II 2012/13, 33 593, nr. 1


1093

Nieuws

862

Jaarverslag Raad van State 2012 Overheidshandelen is ook rechtsvorming De ontwikkelingen en vraagstukken waarmee Nederland nu wordt geconfronteerd, zijn niet van voorbijgaande aard, zoals de veelgebruikte aanduiding crisis suggereert. Zij vergen structurele hervormingen en aanpassingen. De verhouding tussen staat en samenleving zal duurzaam wijzigen door deze hervormingen en aanpassingen. Nederland bevindt zich momenteel in een overgangssituatie. Voorkomen moet worden dat Nederland langdurig vastloopt in het proces van overgang. Dat kan het functioneren van de democratische rechtsstaat ingrijpend en duurzaam raken en veranderen. Bij de aanpak van de problematiek zal steeds voor ogen moeten staan dat overheidshandelen in de rechtsstaat ook rechtsvormend moet zijn. In tijden dat financieel-economische problemen, hervormingen en bezuinigingen het debat domineren, lijkt veel te moeten wijken voor bestuurlijke slagvaardigheid. Bij de veranderingen in de omvang die op dit moment nodig zijn, gaat het echter om meer dan veranderingen in middelen, regels en structuren. Zij raken mede aan de rechtsordening en het staatkundige kader waarbinnen de samenleving functioneert.

D

it is te lezen in de inleidende beschouwing in het jaarverslag van de Raad van State over 2012. De staat van de economie en de overheidsfinanciën en de gevolgen daarvan voor het functioneren van zorg, diensten en overheidsfuncties, geven de Raad van State aanleiding voor zorg en aandacht. Als gevolg van noodzakelijke hervormingen en aanpassingen zal de plaats van de overheid in de samenleving veranderen. De uitgavenbeperking die nodig is, impliceert dat een veel groter deel van de kosten van

1094


publieke voorzieningen door gebruikers gedragen zal moeten worden. Dat vergt duidelijkheid over waar men voortaan niet meer op mag rekenen en tegenover verminderde voorzieningen zal uiteindelijk ook lastenverlichting gesteld moeten worden. De cumulatie van de vele veranderingen dreigt geleidelijk aan kwalitatieve gevolgen te hebben voor wezenlijke functies van de staat. In de democratische rechtsstaat is handelen van de overheid ook steeds rechtsvormend. Daarmee wordt bedoeld dat beleid en handelen van de overheid steeds mede uitwerking moeten geven aan rechtsgevoelens, fundamentele beginselen van recht en gemeenschappelijke waarden. In die zin is verandering in maatschappelijke verhoudingen steeds ook rechtsvinding. Uitgangspunt van de democratische rechtsstaat is dat het primaat van die rechtsvinding bij de wetgever ligt, maar die dient daar dan invulling aan te geven. In een tijd waarin verandering van beleid en regelgeving vaak een hoge urgentie heeft vanwege financiële gevolgen, kan dat aspect licht uit het oog worden verloren.

Raad van State als institutie In de taken van de Raad van State komen de aspecten van het functioneren van de staat samen; niet alleen tussen wetgeving(sadvisering) en (bestuurs)rechtspraak, maar ook tussen bestuurlijke actualiteit en continuïteit van staat en constitutie, tussen nationale autonomie en Europese samenwerking, tussen nationaal recht en internationale verplichting, tussen het land Nederland en het Koninkrijk der Nederlanden, tussen publiek domein en de private sfeer. De betrokkenheid bij al deze aspecten biedt de Raad en zijn Afdelingen een breed overzicht over het handelen van de staat. De verankering van de taken van de

Raad in afzonderlijke Afdelingen binnen één institutie, biedt de nodige waarborgen ten aanzien van de gescheiden uitoefening van wetgevingsadvisering en bestuursrechtspraak, zonder de voordelen van de synergie van de kennis en ervaring op verschillende terreinen van het recht te verliezen. Die synergie biedt voordelen bij de toepassing en de verdieping van kennis en inzicht op terreinen zoals dat van het constitutionele recht, het Europees recht en de beginselen van het bestuursrecht, maar ook bij de praktische invulling van zijn taken.

De Raad als adviseur In 2012 legden regering en parlement in totaal 514 zaken ter advisering voor aan de Afdeling advisering. Dat is minder dan in voorgaande jaren. In 2012 heeft de Afdeling advisering 566 wetgevingsadviezen uitgebracht. Dat is meer dan in 2011, toen 510 adviezen werden vastgesteld. De gemiddelde adviesduur was 39 dagen. Bijna 80% van alle adviesaanvragen werd binnen twee maanden afgedaan; bijna 52% binnen één maand. De Afdeling advisering geeft aan het slot van de adviezen over regeringsvoorstellen een eindoordeel. Voor dit dictum wordt gebruik gemaakt van zes standaardformuleringen die de ‘zwaarte’ van het advies aangeven. Is er ingrijpende kritiek op het voorstel, dan zal dit tot een ‘zwaar dictum’ leiden. 38 van de in totaal 566 adviezen die de Afdeling advisering in 2012 heeft vastgesteld, bevatten een ‘zwaar dictum’. Dit komt neer op 7,2%. De laatste jaren doet zich steeds vaker het fenomeen voor dat de politieke wilsvorming sneller gaat dan het wetgevingsproces. Daarmee krijgt wetgeving meer het karakter van beleid dat aan frequente wijzigingen onderhevig is. In 2012 is die dynamiek in de wetgeving duidelijk

Nieuws

zichtbaar geweest, mede als gevolg van wisselende politieke constellaties als gevolg van de val van het kabinet Rutte-I, het Lente-akkoord en het aantreden van het kabinet Rutte-II. Juist in tijden van (stelsel) verandering moet wetgeving aan inhoudelijke kwaliteitseisen voldoen en moet de wetgevingsprocedure ordentelijk verlopen. Dit betekent in de eerste plaats een zorgvuldige voorbereiding. In een aantal gevallen stelde de Afdeling advisering het afgelopen jaar vast dat de motivering van wezenlijke onderdelen van een wetsvoorstel verbetering behoefde. Zij vroeg ook aandacht voor het overgangsrecht en voor het verschijnsel dat wetsvoorstellen, die in een vergevorderd stadium van parlementaire behandeling waren, of reeds door het parlement waren aangenomen, alsnog werden gewijzigd of volledig werden teruggedraaid. Een voorbeeld hiervan is de langstudeermaatregel. In 2012 is de Afdeling advisering een aantal keren gestuit op de situatie dat een wetsvoorstel voor advies werd voorgelegd, terwijl reeds belangrijke stappen waren gezet of op stapel stonden in het kader van de uitvoering van datzelfde wetsvoorstel. Dergelijke situaties roepen vanuit het oogpunt van zowel legaliteit als democratische legitimiteit vragen op. Voorbeelden daarvan waren de invoering van prestatiebekostiging in het hoger onderwijs en de instelling van de Autoriteit Consument en Markt. Regeldruk is de afgelopen jaren voor de verschillende kabinetten een belangrijk aandachtspunt geweest. Paradox daarbij is dat enerzijds campagnes worden gericht op deregulering en lastenvermindering, maar anderzijds soms onnodig gedetailleerde regelingen worden voorgesteld. De Afdeling advisering heeft in 2012 in een aantal gevallen gewezen op voorstellen die tot in detail het handelen van burgers, bedrijven of overheid normeren en daarbij voorbijgaan aan de eigen verantwoordelijkheid, of op regels die een reflex zijn op gebeurtenissen die het nieuws hebben gehaald, maar waarvan de effectiviteit en doelmatigheid kunnen worden betwijfeld.

De Raad als bestuursrechter De Raad deed het afgelopen jaar ruim 13 600 zaken af, 140 meer dan er binnenkwamen in 2012. Dat ligt weliswaar iets onder het niveau van 2011, maar is nog wat hoger dan dat van 2010 dat toen aanzienlijk hoger was (ongeveer 3000 zaken meer) dan de jaren daarvoor. Het beeld dat het aantal zaken dat de Afdeling bestuursrechtspraak sinds 2010 jaarlijks afdoet met ongeveer een kwart is gestegen in vergelijking met de jaren daarvoor, is stabiel gebleven. In 2012 was de gemiddelde doorlooptijd van alle zaken 26 weken. Verdeeld over de drie kamers van de Afdeling bestuursrechtspraak is het beeld: gemiddeld 34 weken in de Ruimtelijke-ordeningskamer, 22 weken in de Vreemdelingenkamer en 32 weken in de Algemene kamer.

Effectieve geschilbeslechting Effectieve geschilbeslechting in het bestuursrecht betekent vooral dat door de uitspraak het geschil ook daadwerkelijk is opgelost. Bij ongegrondverklaring van het beroep tegen een overheidsbesluit is dat het geval; dit besluit kan dan definitief worden uitgevoerd. Ingewikkelder is het als een besluit gebreken vertoont en voor vernietiging door de bestuursrechter in aanmerking komt. Voorheen was gebruikelijk dat de zaak dan naar het overheidsorgaan terugging en dat de procedure dan vaak van voren af aan opnieuw begon. Momenteel wordt onder regie van de rechter in veel gevallen tot een einduitspraak gekomen, soms na een tussenuitspraak, waarin de rechter aangeeft welke gebreken op korte termijn hersteld moeten worden. In 2012 paste de Afdeling bestuursrechtspraak dit 114 keer toe.

Een nieuwe standaardwerkwijze op zitting In 2012 werd op reguliere basis begonnen met een nieuwe standaardwerkwijze op rechtszittingen. De leden van de zittingskamer beginnen met het stellen van vragen, gericht op wat nog onduidelijk is en op het verhelderen van de geschilpunten. Daardoor wordt sneller doorgedrongen tot de kern van die

geschilpunten dan wanneer procespartijen eerst uitvoerig hun standpunten bepleiten en daarbij onvermijdelijk herhalen van wat uit het dossier al duidelijk is. Partijen wordt echter altijd de gelegenheid geboden om te beginnen met een korte uiteenzetting van vijf minuten.

Rechtseenheid In de Commissie rechtseenheid bestuursrecht, waarin de vier hoogste bestuursrechters samenwerken, werden in 2012 weer veel afspraken gemaakt. Op basis hiervan sloot de Afdeling bestuursrechtspraak zich bijvoorbeeld aan bij de rechtspraak van onder meer de Hoge Raad over termijnoverschrijding van het indienen van een beroep. Van belang voor de rechtseenheid is ook de Wet aanpassing bestuursprocesrecht die op 1 januari 2013 in werking is getreden. Deze wet biedt de Afdeling bestuursrechtspraak de mogelijkheid een conclusie te vragen aan een ‘advocaatgeneraal’ en een zogenoemde ‘grote kamer’ in te stellen, die bestaat uit vijf leden. Deze instrumenten zullen vooral worden ingezet, als het belang van de rechtseenheid of rechtsvorming daarom vraagt.

Samenvoeging Het regeerakkoord ‘Bruggen slaan’ bevat een interessante passage over de samenvoeging van de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het bedrijfsleven met de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Concentratie van de bestuursrechtspraak bij de Raad van State is de meest wenselijke optie, aldus het Jaarverslag. Op het samenvoegen van de drie hoogste bestuursrechterlijke colleges is de organisatie van de Afdeling bestuursrechtspraak goed voorbereid. Wat betreft de rechtseenheid zijn er geen problemen die om deze oplossing vragen. De concentratie van de rechterlijke colleges zou voor de bestuursrechtspraak als geheel wel een verbetering van de doorlooptijden en een besparing van kosten kunnen betekenen. Om dat te bereiken, is het nodig dat de werkwijze van de Afdeling bestuursrechtspraak over de gehele linie van het hoger beroep in het bestuursrecht wordt gevolgd.


1095

Nieuws

863

Weer meer wrakingsverzoeken Aandeel toewijzingen blijft gelijk Het totaal aantal wrakingsverzoeken in Nederlandse gerechten is opnieuw gestegen: van 587 in 2011 naar 659 verzoeken in 2012, een stijging van 10,9 %. Het percentage gehonoreerde wrakingsverzoeken bleef nagenoeg gelijk: 6,4 %. Dat blijkt uit de wrakingscijfers over 2012. De Rechtspraak denkt na over methoden om het systeem van wraking te moderniseren.

G

emiddeld 94 van de 100 wrakingsverzoeken worden niet gehonoreerd. Het aantal verzoeken zelf is de afgelopen zes jaar meer dan verdubbeld: van 248 in 2006 naar 659 in 2012. In totaal zijn er jaarlijks circa 1,8 miljoen rechtszaken in Nederland. De stijging komt onder andere door de toegenomen bekendheid van het fenomeen wraking, stelt rechter Jaap Sap, voorzitter van de wrakingskamer van rechtbank Midden-Nederland: “De wraking in het proces Wilders eind 2010 was breed op televisie. Daarna was er een hausse aan wrakingsverzoeken en dat is hoog gebleven, al lijkt het zich nu wel te stabiliseren.” Ook de ontwikkeling dat rechters tijdens de zitting meer open communiceren, stimuleert het aantal verzoeken. “De procespartijen krijgen daardoor meer zicht op de beweegredenen van de rechtbank. Op zichzelf een goede ontwikkeling, maar met als bij-effect meer wrakingsverzoeken.”

Oneigenlijk gebruik Sap ziet twee redenen om de wrakingsprocedure zoals die nu verloopt tegen het licht te houden. In de eerste plaats om het oneigenlijk gebruik van wraking tegen te gaan. Hiervoor is het nodig de gevallen van oneigenlijk gebruik sneller uit te filteren. Daarmee zijn ze bij rechtbank Midden-Nederland al aardig op weg. “Er is een groep burgers

1096


Wrakingsverzoeken, 2009-2012 2006

2007

2008

2009

2010

2011 2012

Aantal ingediende wrakingsverzoeken

-

-

-

418

529

587

659

- rechtbanken

-

-

-

283

388

450

518

- gerechtshoven

-

-

-

85

107

107

121

- CRvB

-

-

-

50

34

30

20

- CBB

-

-

-

0

0

0

0

Aantal gehonoreerde wrakingsverzoeken

16

17

39

15

21

36

42

- rechtbanken

15

16

35

15

16

33

38

- gerechtshoven

1

1

4

0

5

3

4

- CRvB

0

0

0

0

0

0

0

- CBB

0

0

0

0

0

0

0

die er een genoegen in schept om zaken rond verkeersboetes zo lang mogelijk te traineren. Soms schrijven ze alleen maar de zin: ‘Ik wraak de rechter.’ Wij vragen nu direct welke rechter en waarom. Als ze niet antwoorden, wordt het wrakingsverzoek niet verder in behandeling geno-

men.” Daarnaast zouden bij voorbaat kansloze verzoeken zonder een formele wrakingszitting kunnen worden afgedaan. “Hierbij valt te denken aan verzoeken die veel te laat zijn ingediend of die zelfs pas binnenkomen na de einduitspraak. Die komen nu allemaal op de zitting, omdat de

864

25 jaar ‘echt te oud’ Een vrouw van 25 jaar is bij haar sollicitatie voor verkoper bij kledingwinkel Esprit afgewezen omdat ze te oud en daarmee te duur zou zijn. Het College voor de Rechten van de Mens oordeelde dat Esprit de vrouw discrimineerde op basis van haar leeftijd.

U

it het voicemailbericht waarin de vrouw voor de functie werd afgewezen, blijkt dat Esprit haar ‘echt te oud’ vindt en dat het bedrijf op zoek is

naar iemand onder de 23 jaar. Daarmee kan het bedrijf de loonkosten drukken. Volgens het College is het maken van onderscheid naar leeftijd niet toegestaan als het alleen om budgettaire overwegingen gaat. Ook is de wettelijke uitzondering hier niet van toepassing, die leeftijdsonderscheid mogelijk maakt voor bepaalde groepen in verband met de arbeidsparticipatie. Zie www.mensenrechten.nl, oordeel: 2013-39.

Nieuws

wet dat voorschrijft. Als dat kan worden afgedaan zonder zitting of met een voorzittersbeslissing, blijven de echte verzoeken over.” Een tweede belangrijke reden om naar de procedure te kijken, is om de serieuze wrakingsverzoeken juist die tijd en aandacht te geven die ze

verdienen, aldus Sap. Zeker nu het aantal wrakingsverzoeken elk jaar toeneemt. De wrakingskamer Midden-Nederland besteedt veel tijd en aandacht aan de echte wrakingsverzoeken. Volgens de indieners van verzoeken doet de rechtbank dat naar tevredenheid. Dit blijkt ook uit recen-

te onderzoeken van de universiteit Utrecht. Sap: “Ook als het verzoek wordt afgewezen, is men meestal positief. Men voelt zich gehoord, of heeft een duidelijke uitleg gekregen waarom het verzoek niet slaagt.” Bron: nieuwsberichten rechtspraak.nl

865

EU-scorebord voor justitie Commissie verruimt analyse van de rechtsstelsels van de lidstaten De Europese Commissie heeft een nieuw vergelijkingsinstrument gepresenteerd om effectieve rechtsstelsels in de Europese Unie te bevorderen en op die manier de economische groei te versterken. Het ‘Europese scorebord voor justitie’ moet ervoor zorgen dat er objectieve, betrouwbare en vergelijkbare gegevens voorhanden zijn over het functioneren van de rechtsstelsels in de 27 lidstaten van de EU.

E

ffectieve rechtsstelsels zijn van cruciaal belang voor groei: als er op de rechtsstaat kan worden vertrouwd, is er ook vertrouwen om in de economie te investeren. 7 6

(2)* (3) (4) (7) (9) (11) (13) (16)

5 4

Omdat de nationale rechterlijke instanties een essentiële rol spelen in de handhaving van het EU recht, zijn effectieve nationale rechtsstelsels ook van belang voor een effectieve tenuitvoerlegging van het EU-recht. Tekortkomingen in de nationale rechtsstelsels zijn derhalve niet alleen een probleem van de betrokken lidstaat, maar kunnen ook van invloed zijn op de werking van de eengemaakte markt en de tenuitvoerlegging van EU instrumenten die gebaseerd zijn op wederzijdse erkenning en samenwerking, alsook de bescherming ondermijnen die burgers en ondernemingen mogen verwachten bij de handhaving van hun

(21)

(28) (30) (35)

rechten uit hoofde van het EU recht. In het scorebord voor justitie 2013 wordt er gekeken naar de parameters van een rechtsstelsel die bijdragen tot een beter ondernemings- en investeringsklimaat. Zo wordt er met name gekeken naar efficiëntie indicatoren voor burgerlijke en handelszaken die relevant zijn voor de afhandeling van handelsgeschillen. Er wordt ook gekeken naar de administratieve rechterlijke instanties, omdat die een belangrijke rol spelen voor het ondernemingsklimaat, bijvoorbeeld in verband met het afgeven van vergunningen of voor geschillen met belastingdiensten of met nationale regelgevende instanties.

(37) (39) (50) (60)

3

(61) (67) (68) (70) (72) (75)

(82)

(98)(102) (114)(115)

2 1

U D Lu enm K xe m ark bo u Es rg to Be nia lg iu m Au st r ia M al Fr ta an c Cy e pr u po s la nd Sp ai n La tv Po ia rt ug al I Sl taly ov en ia H Cz ec ung h Re ary p Li ubli th ua c n Gr ia ee Bu ce lg Ro aria m an ia Sl ov ak ia

F Ne inla n th er d la n ire ds la Ge nd rm a Sw ny ed en

0

* Number displays the rank among 144 countries in the world.


1097

Nieuws

Bevindingen van het eerste scorebord Wat zijn de belangrijkste bevindingen van het eerste scorebord? žäàĤĤėĭÐąðäėäÜóġäÿôüýäĔėĊÜäàĤėäěĭÐėôääėġÐÐąĳôäąÿôüýġĤěěäąàäW lidstaten. In een derde van de lidstaġäąôěàäàĤĤėĭÐąàäĔėĊÜäàĤėäě minstens twee keer zo lang als in het merendeel van de lidstaten. žĊąġėĊÿääąäĭÐÿĤġôäóäÿĔäąĊĄàä ěąäÿóäôàäąàäýĮÐÿôġäôġĭÐąüĤěġôġôä te verbeteren. Hoewel de meeste liděġÐġäąääąĤôġðäÛėäôàÜĊąġėĊÿäěİěteem hebben, blijven verschillende ÿôàěġÐġäąÐÜóġäėĊĔóôąýäąŪ žÿġäėąÐġôäĭäĄäġóĊàäąĭÐąðäěÜóôÿlenbeslechting, zoals bemiddeling, verminderen de werklast bij de rechġäėÿôüýäôąěġÐąġôäěĳĊĤàäąėĤôĄäė ĄĊäġäąĮĊėàäąġĊäðäĔÐěġŪ žäĔäėÜäĔġôäĭÐąàäĊąÐíóÐąýäÿôüý-

heid van de nationale rechtsstelsels varieert ook sterk. Hoewel verschilÿäąàäÿôàěġÐġäąĄäġàäĊąÐíóÐąýäÿôüýóäôàěĔäėÜäĔġôäĭÐąóĤąðäėäÜóġäÿôüý ÐĔĔÐėÐÐġĮäėäÿàĮôüàôąàäġĊĔġôäą ěġÐÐąŧÛäěÜóĊĤĮäąàäĳÐýäÿôüýääôąàðäÛėĤôýäėěôąÛäĔÐÐÿàäÿôàěġÐġäąàä ĊąÐíóÐąýäÿôüýóäôàĭÐąóäġėäÜóġěěġäÿsel eerder als laag.

Maatregelen äýĮäěġôäěàôäôąóäġěÜĊėäÛĊėàĭÐą àôġüÐÐėÐÐąóäġÿôÜóġýĮÐĄäąŧĳĤÿÿäą in aanmerking worden genomen bij de voorbereiding van de volgende ÿÐąàäąěĔäÜôîäýäÐąÐÿİěäĭÐąóäġ ĤėĊĔääěěäĄäěġäėŪôġýÐąäėôą sommige gevallen toe leiden dat de ĊĄĄôěěôäôąĄäôÿÐąàäąěĔäÜôîäýä ÐÐąÛäĭäÿôąðäąàĊäġŪäÿôàěġÐġäą ĳĊĤàäąàôġÛäÿäôàěÐàĭôäěôąóĤąüÐÐėlijkse begrotingen en andere wetge-

ĭôąðĄĊäġäąĊĔąäĄäąŪ >ĔÛÐěôěĭÐąàôġěÜĊėäÛĊėàąĊàôðġàä ĤėĊĔäěäĊĄĄôěěôäąĤàäÿôàěġÐġäąŧóäġĤėĊĔääěHÐėÿäĄäąġäąÐÿÿä ÛäÿÐąðóäÛÛäąàäąĤôġĊĄàääÿġä ąäĄäąÐÐąääąĊĔäąàôÐÿĊĊðĊĭäė àäĄÐąôäėĮÐÐėĊĔàäąÐġôĊąÐÿä ėäÜóġěěġäÿěäÿěôąàäWôąóäġýÐàäė ĭÐąóäġĤėĊĔääěěäĄäěġäėýĤąąäą ĮĊėàäąĭäėÛäġäėàŪäĤėĊĔäěä ĄôąôěġäėěĭÐą/ĤěġôġôäóôäÿàäąĊĔàä KÐÐà/ĤěġôġôäĭÐąƨĄÐÐėġÐÿääąääėěġäðäěĔėäýĊĭäėàäÛôüàėÐðäàôääíîciënte rechtsstelsels aan economiěÜóäðėĊäôýĤąąäąÿäĭäėäą ƀ88>ŶơƣŶơƧƣƁŪäĊĄĄôěěôäĳÐÿ ĊĊýääąėĤôĄäėàäÛÐġĊĭäėàäėĊÿ ĭÐąüĤěġôġôäôąàäWěġÐėġäąŧġä ÛäðôąąäąĄäġääąÜĊąíäėäąġôäĊĔ óĊĊðąôĭäÐĤŧàäěěôěäěàäÿÐ/ĤěġôÜäŧ ĊĔƢơźƢƢąĊĭäĄÛäėƢƠơƣŪ

ƨƦƦ

Forensische ondersteuning helpt strafrechters Strafrechters hebben veel aan forensische ondersteuning bij het beoordelen van technisch bewijs. Dat blijkt uit een proef met de inzet van forensisch medewerkers bij drie rechtbanken. De resultaten zijn zo gunstig, dat overwogen wordt bij alle rechtbanken een forensisch medewerker aan te stellen.

T

äÜóąôěÜóÛäĮôüěěĔääÿġääą ěġääàěðėĊġäėäėĊÿôąěġėÐíĔėĊcessen, onder meer doordat àäĊąàäėĳĊäýěĄĊðäÿôüýóäàäąàäÐíðäÿĊĔäąüÐėäąäąĊėĄĳôüąĤôġðäÛėäôàŪ Rechters moeten elk bewijsmiddel kritisch beoordelen en in het vonnis toelichten welke waarde eraan wordt toegekend. Maar met de technische mogelijkheden neemt ook het weteněÜóÐĔĔäÿôüýäðäóÐÿġäĭÐąàäėÐĔĔĊėten toe. Het wordt steeds moeilijker ĊĄĊąàäėĳĊäýěėÐĔĔĊėġäąĭÐąÛôüvoorbeeld het Nederlands Forensisch 'ąěġôġĤĤġðĊäàġäàĊĊėðėĊąàäąŪ äíĊėäąěôěÜóĄäàäĮäėýäėěðäĭäąĔėä-

1098


ěäąġÐġôäěĊĭäėÛôüĭĊĊėÛääÿà9źĔėĊîäÿäąŧĳäĭÐġġäąĮäġäąěÜóÐĔĔäÿôüýäėÐĔĔĊėġÐðäěÛôüóäġěġėÐíàĊěěôäėóäÿàäė ěÐĄäąäąóäÿĔäąėäÜóġäėěÛôüóäġ ĊĔěġäÿÿäąĭÐąĭėÐðäąÐÐąàäěýĤąàôðäąŪ

Proef 'ąàäðäąàÐĭĊĊėàäKäÜóġěĔėÐÐý ƢƠơơźƢƠơƤôěÐíðäěĔėĊýäąàÐġàä ĮäġäąěÜóÐĔĔäÿôüýäýäąąôěĮĊėàġĤôġðäÛėäôàŧĳĊàÐġėäÜóġäėěäąàäěýĤąàôðäąäÿýÐÐėÛäġäėÛäðėôüĔäąŪOġėÐíėäÜóters en vertegenwoordigers van de WąôĭäėěôġäôġĭÐąĄěġäėàÐĄóäÛÛäą ĭĊėôðüÐÐėääąĔėĊäíĤôġðäĭĊäėàŪėôä ÐíðäěġĤàääėàäąĭÐąàäĄÐěġäėĊĔÿäôding Forensic science gingen twee àÐðäąĔäėĮääýÐÐąàäěÿÐðÛôüàä ėäÜóġÛÐąýäąôąĄěġäėàÐĄŧäą Haag en Midden-Nederland, om rechġäėěäąüĤėôàôěÜóĄäàäĮäėýäėěġä ĊąàäėěġäĤąäąÛôüàäÛäĊĊėàäÿôąðĭÐą íĊėäąěôěÜóäėÐĔĔĊėġäąŪ äôąĳäġĭÐąíĊėäąěôěÜóĄäàäĮäėýäėě ėĊäĔġĊĊýĭėÐðäąĊĔŪOġÐÐġóäġaäġÛĊäýĭÐąOġėÐíĭĊėàäėôąðóĤąÐÐąĮä-

ĳôðóäôàĮäÿġĊäťaĊėàäąėäÜóġäėěąĤ ÐÜóġäėðäěÿĊġäąàäĤėäąÛäøąĭÿĊäààĊĊė ääąàäěýĤąàôðäŧĳĊąàäėàÐġàäĭäėàäàôging de kans krijgt vragen te stellen? äĔėĊüäÜġðėĊäĔÛäąÐàėĤýġàÐġàä ĊąàäėěġäĤąäėěðääąàäěýĤąàôðäąĳôüąŧ ĄÐÐėðäąäėÐÿôěġäąŧàôäðääąôąġäėĔėäġÐġôäěðäĭäąĭÐąóäġíĊėäąěôěÜóäÛäĮôüěŪ äėäěĤÿġÐġäąĳôüąĳĊðĤąěġôðŧàÐġ ĊĭäėĮĊðäąĊĄġäÛäðôąąäąðäàĤėäąde twee jaar bij alle rechtbanken een íĊėäąěôěÜóĄäàäĮäėýäėÐÐąġäěġäÿÿäąŪ`ĊĊėàÐġàÐÐėääąÛäěÿĤôġĊĭäė ĭÐÿġŧĮĊėàäąóäġ>ĔäąÛÐÐė8ôąôěġärie, het Nederlands Forensisch InstiġĤĤġƀ9"'Ɓŧóäġ9äàäėÿÐąàěKäðôěġäė #äėäÜóġäÿôüýääěýĤąàôðäąƀ9K#Ɓ äąàäÐàĭĊÜÐġĤĤėðäėÐÐàĔÿääðàŪä íĊėäąěôěÜóäĊąàäėěġäĤąôąðĊĔàä ėäÜóġÛÐąýäąôąĄěġäėàÐĄŧäą Haag en Midden-Nederland is verÿäąðàġĊġäôąàƢƠơƤŪ>ąàäėġĤěěäą ěġÐėġääąĭäėðäÿôüýÛÐėäĔėĊäíÛôüóäġ ðäėäÜóġěóĊíėąóäĄź3ääĤĮÐėàäąŪ Bron: nieuwsbericht rechtspraak.nl

Nieuws

867

Disciplinaire maatregelen rechters De mogelijkheden om rechters bij ongeoorloofd gedrag of andere ongewenste situaties een passende disciplinaire maatregel op te leggen, worden verruimd. Ook komen er nieuwe zogeheten orde- en sturingsmaatregelen. Dit blijkt uit een wetsvoorstel dat de minister van Veiligheid en Justitie voor advies naar verschillende instanties heeft gestuurd. Op internetconsultatie.nl is het voorstel te vinden, daar kan tot 3 mei aanstaande op de plannen worden gereageerd.

D

e huidige regeling kent bij ongeoorloofd gedrag alleen de schriftelijke waarschuwing en het strafontslag als disciplinaire maatregelen. Het wetsvoorstel ‘Wijziging van de Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren in verband met de uitbreiding van de mogelijkheden om ten aanzien van voor het leven benoemde rechterlijke ambtenaren disciplinaire maatregelen op te leggen en tevens andere maatregelen te treffen’ bevat verschillende aanpassingen van de wettelijke regeling van de rechtspositionele bevoegdheden, die ten aanzien van (vooral) voor het leven benoemde rechterlijke ambtenaren kunnen worden uitgeoefend.

117 van de Grondwet voorwaarden voor de inrichting van de rechterlijke macht en waarborgen voor de rechterlijke onafhankelijkheid besloten liggen. Zo moet het toezicht op de ambtsvervulling op grond van artikel 116 Gw worden opgedragen aan leden van de rechterlijke macht met rechtspraak belast en kunnen op grond van artikel 117 Grw de leden van de rechterlijke macht die met rechtspraak zijn belast alleen worden geschorst en ontslagen door een tot de rechterlijke macht behorend gerecht. De door de Rechtspraak zelf ingestelde ‘Werkgroep disciplinaire tussenstappen’ adviseerde al in 2009 het aantal mogelijke straffen tegen rechters te verruimen. De Presidentenvergadering en de Raad voor de rechtspraak stemden in met het advies. Onderdeel van het advies was te komen tot een pakket van disciplinaire strafmaatregelen en – minder vergaande – orde- en sturingsmaatregelen. Het wetsvoorstel van V&J borduurt voort op het advies van deze werkgroep.

Voorgestelde maatregelen Allereerst leidt een aanpassing van de Wet rechtspositie rechterlijke ambtenaren (Wrra) tot een verruiming van de mogelijkheden om ten aanzien van een voor het leven benoemde rechterlijk ambtenaar, in geval van ongeoorloofd gedrag, een passende disciplinaire maatregel op te leggen. Deze verruiming breidt het aantal mogelijke disciplinaire maatregelen uiten neemt beperkingen in de keuze tussen disciplinaire maatregelen in geval van specifiek ongeoorloofd gedrag, zo veel mogelijk weg. In samenhang hiermee wordt voorgesteld enkele andere maatregelen (orde- en sturingsmaatregelen) te introduceren die bij anderszins ongewenste situaties, of het ernstige vermoeden daarvan, ten aanzien van voor het leven benoemde rechterlijke ambtenaren kunnen worden getroffen. Ook wordt voorgesteld het mogelijk te maken dat de Hoge Raad kan besluiten tot overplaatsing van een voor het leven benoemde rechterlijk ambtenaar naar een ander gerecht. Dit is geen disciplinaire maatregel. Alle disciplinaire maatregelen zijn opgenomen in het nieuwe artikel 46ca Wrra. De overplaatsing die is geregeld in artikel 46kb (nieuw) past bij de bevoegdheden die de Hoge Raad reeds heeft in het kader van regulier ontslag en herplaatsing. Een rechtbankpresident kan een ander gerecht straks verzoeken te besluiten een rechter tijdelijk op non-actief te stellen. Tegelijkertijd gaat dan een verzoek naar de procureur-generaal bij de Hoge Raad om een vordering tot schorsing te doen. Deze procedure kan worden gevolgd als snel actie nodig is. Voor het onderscheid tussen disciplinaire, orde- en sturingsmaatregelen en de bepaling wie of welk orgaan deze op moet leggen, is van belang dat in de artikelen 116 en

Nederlands is een officiële taal in Nederland, Vlaanderen (België) en Suriname. Dit gedeelde belang in het Nederlands ligt aan de basis van alles wat de Nederlandse Taalunie doet. De Taalunie zoekt voor snelle indiensttreding een

Jurist m/v De functie U geeft algemeen en auteursrechtelijk advies aan medewerkers en partners en ondersteunt hen bij specifieke dossiers waarin juridische ondersteuning nodig is.

Wie zoeken wij t6CFOUNBTUFSJOEFSFDIUFOFOIFCUCJKWPPSLFVSFSWBSJOHNFUBVUFVSTFO JOUFMMFDUVFFMSFDIU LFOOJTWBOEFJOUFSOBUJPOBMFDPOUFYU /FEFSMBOE7MBBOEFSFO Europa). t6IFCUFSWBSJOHNFUDPOUSBDUFO DPOUSBDUNBOBHFNFOU t6CFOUFFOHFOFSBMJTUEJFOJFUUFSVHTDISJLUWPPSIFUHFWFOWBOBMHFNFFOKVSJEJTDI advies. t6DPNNVOJDFFSUWMPU CFOUFFOUFBNTQFMFS TUSFTTCFTUFOEJHFO[FMGTUBOEJH t"ENJOJTUSBUJFTDISJLUVOJFUBG VNBBLUMFFTCBSFSBQQPSUFO t6CFOUGVODUJPOFFMUXFFUBMJH /FEFSMBOET &OHFMT

Wat bieden wij &FOKBBSDPOUSBDUFOFFOBBOHFOBNFXFSLTGFFS&FOVSJHFXFSLXFFLFOWFSMPOJOHT QBLLFUWPMHFOT##3"TDIBBMQBTTFOECJKVXFSWBSJOHFOLFOOJT&FOEFFMUJKETF aanstelling is bespreekbaar. Buitenlandse verblijven behoren tot de functie. %FOLUVEBUEF[FKPCVPQIFUMJKGHFTDISFWFOJT .BJMVJUFSMJKLNFJVXDW en een motivatiebrief naar Yvonne Verweij, [email protected]. Voor meer informatie over deze functie kunt u contact opnemen met Yvonne Verweij, via [email protected]. Voor meer informatie over de Nederlandse Taalunie zie www.taalunie.org.


1099

Nieuws

868

Register incassomaatregelen Het kabinet heeft besloten een Centraal Digitaal Beslagregister (CDB) op te richten. Dit register is bedoeld om opgelegde beslagen per debiteur inzichtelijk te maken. Hierdoor kan onnodige stapeling van incassomaatregelen worden voorkomen en worden bewaakt dat mensen genoeg geld overhouden om rond te kunnen komen, dus dat de beslagvrije voet wordt gerespecteerd.

A

lle gerechtsdeurwaarders moeten beslagen op roerende zaken, onroerende zaken en loon- en derdenbeslag aanmelden bij dit register. Het kabinet heeft de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) gevraagd een ontwerp te maken en een begroting van de kosten van een register op te stellen. Uit onderzoek is gebleken dat mensen met schulden steeds vaker onder

het wettelijk bestaansminimum terecht komen door een opeenstapeling van beslagleggingen. Bij stapeling van incassomaatregelen kan het gebeuren dat het belang van de schuldenaar te zeer in het gedrang komt en dat ook de belangen van de schuldeisers onderling met elkaar in conflict komen. Bij beter inzicht in en overzicht van de situatie van de debiteur kan een gerechtsdeurwaarder zijn opdrachtgever beter inlichten over de mogelijkheden en onmogelijkheden van een incasso. Het bevordert dat schuldeisers de zogenoemde beslagvrije voet respecteren. Goede samenwerking tussen verschillende schuldeisers en coördinatie van incassoactiviteiten is daarom van groot belang. Het kabinet heeft ook besloten om de voorstellen van de KBvG om het wettelijk beslagverbod roerende zaken te moderniseren ter hand te

nemen. Dit gebeurt door de lijst van goederen uit te breiden waarop geen beslag mag worden gelegd. Hierdoor wordt het beslag op de inboedel proportioneler. Tot slot heeft het kabinet besloten een integrale rijksincassovisie te ontwikkelen waardoor een breed toetsingskader ontstaat waar toekomstige incassowetgeving aan moet voldoen. Een uitgebreide reactie van het kabinet op het rapport ‘Paritas Passé, debiteuren en crediteuren in de knel door ongelijke incassobevoegdheden’ is aangeboden aan de Tweede Kamer. Het rapport gaat over de knelpunten die schuldenaren en schuldeisers ervaren door incassobevoegdheden van overheidinstanties. In de reactie van het kabinet is ook het rapport van de Nationale Ombudsman ‘In het krijt bij de overheid’ betrokken. Bron: nieuwsbericht rijksoverheid.nl

869

Verdere daling asielinstroom Het aantal asielaanvragen is afgelopen jaar opnieuw fors gedaald. In 2012 zijn 15% minder eerste asielverzoeken ingediend dan een jaar eerder. In totaal ging het om 9810 verzoeken. In 2011 waren dat er nog 11 590. Dit staat in de Rapportage Vreemdelingenketen 2012 die staatssecretaris Teeven van Veiligheid en Justitie naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

D 1100

oor de dalende tendens in het aantal eerste asielaanvragen zakt Nederland van de


zevende naar de achtste plaats op de lijst van Europese lidstaten met het hoogste aantal asielverzoeken. Bovenaan staat Duitsland met ruim 49 000 aanvragen. Frankrijk en Zweden staan op de tweede en derde plaats. In totaal stond in de hele EU de teller in oktober 2012 op circa 225 000 asielaanvragen. Hoewel de daling van het aantal eerste asielaanvragen doorzet, blijft het aantal tweede en volgende asielverzoeken stijgen. Dat waren er in het afgelopen jaar 3820. Dat betekent een stijging van 26%.

De vertrekcijfers laten in 2012 een lichte daling zien. Dat komt vooral door de daling in het aantal personen dat aan de grens de toegang tot Nederland wordt geweigerd. Verder was het afgelopen jaar gedwongen terugkeer naar Irak en Somalië niet mogelijk. Daarnaast was de regeling voor langdurig in Nederland verblijvende kinderen, het zogeheten kinderpardon van invloed op de terugkeerbereidheid van gezinnen. Kamerstukken II 2012/13, 19 637, nr. 1645 + bijlage

Universitair Nieuws

Wilt u dat uw (juridische) proefschrift of dat van iemand die u kent aangekondigd wordt in deze rubriek dan kunt u het proefschrift en een samenvatting sturen naar het redactiebureau; zie colofon.

Oraties Willem Breemhaar, bijzonder hoogleraar Bijzondere onderwerpen Notarieel recht aan de Universiteit van Amsterdam, spreekt op 19 april om 16.00 uur zijn oratie uit, getiteld: Van bloedige en andere handen in het erfrecht. Breemhaar ziet graag dat de erfrechtwetgeving op drie knelpunten wordt gewijzigd. Dit omdat zij de rechter voor een dilemma stellen. In het najaar van 2012 is het eindverslag van de Commissie Erfrecht van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie verschenen. Hierin worden wetswijzigingen voorgesteld ten aanzien van een reeks knelpunten die zich rond het erfrecht in de notariële praktijk voordoen. In aanvulling op dit eindverslag signaleert Breemhaar nog drie knelpunten. Is iemand als erfgenaam van de nalatenschap van zijn echtgenoot uitgesloten, indien hij deze om het leven heeft gebracht, maar niet ter zake daarvan strafrechtelijk is veroordeeld, omdat hij zich direct daarna zelf om het leven heeft gebracht? Kan een onterfd kleinkind een beroep op de legitieme portie in de nalatenschap van een grootouder doen, indien hij daarin in de plaats van een ouder legitimaris is, omdat hij deze om het leven heeft gebracht? Is een uiterste wil geldig, indien degene die daardoor wordt bevoordeeld, de erflater heeft bewerkt om die uiterste wil te maken? Plaats: Aula, Lutherse kerk, Singel 411 te Amsterdam

Prof. dr. Frederik Swennen, hoogleraar personen- en familierecht, is benoemd tot Gasthoogleraar aan de Universiteit Utrecht voor het academiejaar 2012-2013 in het raam van de wisselleerstoel van het Tijdschrift voor Privaatrecht. Op 22 april spreekt hij om 16.15 uur zijn oratie uit onder de titel: Er is leven na de dood. Persoonlijkheidsrechten na het overlijden. Plaats: Academiegebouw, Domplein te Utrecht

Op 24 april zal prof. mr. dr. L.H.J. (Maurice) Adams om 16.15 uur zijn inaugurele rede uitspreken als hoogleraar Democratie en Rechtsstaat aan Tilburg Law School. De leerstoel wordt mogelijk gemaakt door het Nationaal Fonds voor Vrijheid en Veteranenzorg en maakt deel uit van een project waarin de betekenis centraal staat die aan grondwettelijke normen wordt toegekend in zowel de rechtswetenschap als in de politiek, rechtspraak en samenleving. De titel van Adams’ inaugurele rede luidt: Constitutionele cultuur in de democratische rechtsstaat. Plaats: Auditorium Tilburg University, Warandelaan 2

Op 26 april zal prof. Alessio Pacces, hoogleraar Law and Finance aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, om 16.00 uur zijn inaugurele rede houden. De titel van zijn oratie luidt: The Future in Law and Finance. Het doel van law and finance onderzoek is gelegen in het vinden van de beste regulering van financiering die de economische groei ondersteunt. Law and finance is van oudsher gericht op de bescherming van financiers. Dat zou genoeg zijn als de toekomst voorspelbaar was. Omdat de toekomst in werkelijkheid onzeker is, vertonen de prijzen van financiële activa gebreken en kunnen op de korte termijn tot grote vergissingen of zelfs een wereldwijde crisis leiden. Ondanks dat deze fouten op de lange termijn hersteld worden, kan in de tussentijd veel schade ontstaan. Het financieel recht moet daarom niet alleen gericht zijn op de bescherming van financiers, maar ook op het inperken van de excessen van de markten bij het toestaan of beperken van de toegang tot financiering. De uitdaging van dit doel is het herstellen van de blinde vlekken in de marktwerking, zonder toe te staan dat beleidsmakers misbruik kunnen maken van de macht van overheden. Uiteindelijk blijven marktprijzen, hoe gebrekkig die ook kunnen zijn, het beste instrument voor regeling en groei van de markteconomie. Plaats: Aula, Campus Woudestein te Rotterdam

Op vrijdag 17 mei geeft prof. mr. M.V. Polak, hoogleraar Internationaal privaatrecht en privaatrechtelijke rechtsvergelijking aan de Universiteit Leiden zijn afscheidscollege. Plaats: Academiegebouw, Rapenburg 73 te Leiden

Promoties Integratietoets mist doel In haar proefschrift analyseert Ricky van Oers de redenen voor introductie en effecten van burgerschapstoetsen, dat wil zeggen geformaliseerde taal- en kennis van de samenlevingstoetsen als voorwaarde voor naturalisatie in Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. In Nederland gaat het hier om het inburgeringsexamen, het slagen waarvoor ook een voorwaarde is voor het verkrijgen van een permanente verblijfsvergunning. Het boek heeft als doel de expliciete en latente doelen van de burgerschapstoetsen vast te stellen, alsmede de bedoelde en onbedoelde effecten die ze produceren te analyseren. De vraag waarom de drie onderzochte landen burgerschapstests hebben geïntroduceerd wordt beantwoord aan de hand van een analyse van de politieke debatten voorafgaand aan de introductie van de tests in de drie landen, en de maatschappelijke en politieke context waarin deze debatten plaatsvonden. De vraag welke effecten de burgerschapstests produceren wordt beantwoordt aan de hand van een analyse van relevante statistische informatie (cijfers m.b.t. (absolute en relatieve) aantallen naturalisaties voor en na de introductie van de tests, slagingspercentages, etc.) en van meer dan 200 interviews met immigranten en andere betrokkenen ((gemeente)ambtenaren, medewerkers van immigrantenorganisaties en taaldocenten). Het onderzoek toont aan dat de toetsen de integratie van twee groepen immigranten niet bevorderen. Het gaat hierbij enerzijds om immigranten die (te veel) moeite hebben met het niveau van de tests, zoals ouderen, getraumatiseerde vluchtelingen, vrouwen in achterstandsposities, en mensen die weinig of geen scholing hebben genoten. Voor deze groep fungeert de toets als barrière voor naturalisatie. Omdat ze verstoken blijven van volwaardig burgerschap zal hun integratie stagneren: ze hebben een slechtere positie op de arbeidsmarkt, kunnen moeilijker geld lenen voor het kopen van een huis of het starten van een


1101

870

eigen bedrijf, en kunnen niet stemmen, althans niet in de parlementaire verkiezingen. Bovendien is met een tijdelijke verblijfsvergunning het risico van uitzetting groter. Cijfers bevestigen dat de toetsen een uitsluitend en selecterend effect hebben. In alle drie de landen daalde het (absolute en/of relatieve) aantal naturalisaties na introductie van de tests, in Nederland zelfs met de helft. Bovendien slaagt een aanzienlijk percentage van de toetskandidaten niet voor de tests: 40% in Duitsland, een kwart in Nederland, en ongeveer een derde in het Verenigd Koninkrijk. Bestaande ontheffings- en vrijstellingsclausules blijken in de praktijk zeer restrictief te worden toegepast. Anderzijds draagt de toets niet bij aan de integratie van immigranten die, vanwege hun lange verblijf in het ‘gastland’, op de werkvloer of door op een andere manier te participeren, al goed geïntegreerd waren. Deze immigranten, onder wie immigranten van de tweede generatie en andere ‘native speakers’, voelen zich teleurgesteld en beledigd omdat ze, om te kunnen naturaliseren, moeten slagen voor een, in hun ogen, belachelijk gemakkelijke test, waarvoor ze ook nog eens moeten betalen (€250 in Nederland) en waarvoor ze vrij moeten nemen van hun werk. De toets draagt niet bij aan hun integratie, die immers al goed was. Wat betreft de inhoud van de burgerschapstests besteedt het Nederlandse inburgeringsexamen, in vergelijking met de Britse en Duitse variante, veel aandacht aan normen en waarden. Met dergelijke vragen, die pogen te toetsen of toekomstige Nederlanders ‘liberaal’ genoeg zijn om te kunnen naturaliseren, schendt de Nederlandse toets paradoxaal genoeg een liberale kernwaarde: de vrijheid om te doen en laten wat je zelf wil, zolang je daarbij maar geen wettelijk bepaalde grenzen overschrijdt. Van Oers promoveerde op 1 maart 2013 aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Promotores: prof. mr. C.A. Groenendijk en prof. mr. B. de Hart. Ricky van Oers Deserving Citizenship. Citizenship Tests in Germany, the Netherlands and the United Kingdom Een commerciële uitgave van het boek zal eind juni verschijnen bij Brill

1102


Transparantie in EU-recht Het transparantiebeginsel zoals dat is ontwikkeld in het EU recht is veelomvattend en divers. Van een recht tot toegang op documenten die in het bezit zijn van de Europese Commissie tot een verbod een eenmaal vergeven contract te wijzigen, het wordt allemaal ontleend aan het transparantiebeginsel. Bovendien wordt de reikwijdte van het beginsel door het Hof steeds uitgebreid. In dit proefschrift legt Anoeska Buijze de systematiek bloot die aan de diverse transparantieverplichtingen ten grondslag ligt, zodat in de toekomst helder beargumenteerd kan worden welke verplichtingen er wel, en welke verplichtingen er niet bestaan in het Europese recht. Bij het bepalen van de mate en soort transparantie die vereist is, is doorslaggevend welk doel men met transparantie beoogt te bereiken. Transparantie draagt bij aan een goed functionerende democratie, aan de effectiviteit van het bestuur, de legitimiteit van Europese instanties, aan het functioneren van de markt, en aan het realiseren van individuele rechten. Dat gebeurt steeds op twee manieren. Ten eerste stelt transparantie mensen in staat betere, want beter geïnformeerde, beslissingen te nemen. Dat geldt in verschillende omstandigheden: we profiteren van transparantie als we een nieuw telefoonabonnement uitzoeken, maar ook als we in het stemhokje staan. Ten tweede zorgt transparantie ervoor dat buitenstaanders kunnen zien wat er gebeurt binnen een transparante organisatie. Zodoende kunnen ze trachten die overheid te beïnvloeden door actief te participeren, en kunnen ze indien nodig achteraf de overheid ter verantwoording roepen. Dat transparantie positieve effecten heeft is op zich niet voldoende om aan te nemen dat er een verplichting voor overheidsinstanties bestaat om transparant te zijn. Dat hangt af van het normatieve kader dat de relatie tussen de overheid en haar burgers reguleert. Wat dat normatieve kader is, hangt af van de kijk die men heeft op die relatie. De overheid heeft andere verplichtingen ten opzichte

van de citoyen, de klassieke staatsburger, dan ten opzichte van homo economicus, de rationele rekenaar uit de economische theorie die steeds meer beleid inspireert, en weer andere ten opzichte van homo dignus, de privépersoon wiens fundamentele rechten de overheid dient te respecteren. De drie burgers hebben op hun beurt ook behoefte aan verschillende informatie om hun rol goed te kunnen vervullen. Zodoende kunnen we op voorhand zes categorieën van transparantieverplichtingen onderscheiden. Er zijn verplichtingen die tot doel hebben de citoyen helpen bij het nemen van beslissingen, en verplichtingen die de citoyen helpen de overheid die hem vertegenwoordigt te monitoren. Er zijn verplichtingen die tot doel hebben homo economicus betere beslissingen te laten nemen, en verplichtingen die hem in staat stellen de overheid in de gaten te houden. Ten slotte zijn er verplichtingen die homo dignus helpen bij het nemen van beslissingen, en verplichtingen die maken dat hij weet wat de overheid doet. Buijze laat in detail zien hoe het doel van een transparantieverplichting bepaalt aan wie transparantie moet worden geboden, wanneer, en over wat, of uitzonderingen acceptabel zijn, of op verzoek of proactief gecommuniceerd moet worden, en of er kwaliteitseisen gesteld worden aan de gecommuniceerde informatie. Ze biedt daarmee een sleutel voor het begrijpen van het Europese transparantiebeginsel en stevige handvatten voor de verdere ontwikkeling ervan, zowel op EU als op nationaal niveau. Buijze promoveerde op 15 maart 2013 aan de Universiteit Utrecht. Haar promotores waren: prof. mr. G.H. Addink en prof. mr. R.J.G.M. Widdershoven. Anoeska Buijze The Principle of Transparency in EU Law Utrecht University 2013, 340 p. ISBN 978 90 8891 579 6 ((Nog) geen commerciële uitgave beschikbaar)

Personalia

Rector Magnificus De Raad van Toezicht (RvT) VUVUmc heeft prof. dr. Frank van der Duyn Schouten benoemd als Rector Magnificus van de Vrije Universiteit Amsterdam. Frank van der Duyn Schouten start 1 mei en richt zich in eerste instantie vooral op het onderwijs om de onderwijsagenda van de VU verder te implementeren, mede in aanloop naar de instellingstoets kwaliteitszorg. Frank van der Duyn Schouten (1949) studeerde Wiskunde, Natuurkunde en Sterrenkunde aan de VU en werd, nadat hij een aantal jaren bij de VU werkte als docent, hoogleraar Operations Research aan Tilburg University. Hij deed ervaring op als onder andere decaan van de Faculteit der Economische Wetenschappen en Rector Magnificus van Tilburg University.

Haagse Conferentie Na bijna 35 jaar dienst bij de Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht, waarvan 17 jaar als secretaris-generaal, treedt Hans van Loon per 30 juni 2013 af. Van Loon stuurde de organisatie - die dit jaar zijn 120-jarig bestaan viert - aan

25 04 2013 Debat NJCM Het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten organiseert een debat met als thema ‘Persbreidel in Nederland? Over de gespannen verhouding tussen overheid en media.’ Vrije nieuwsgaring is een groot goed, daarover lijkt iedereen in Nederland het wel eens. Het recht op informatie wordt beschermd door weten regelgeving en gehandhaafd door de overheid. Tegelijkertijd kan diezelfde overheid de pers soms stevig dwarsbomen wanneer het gaat om de toegang tot staatsinformatie. Veel journalisten vinden dat de Nederlandse autoriteiten regentesk opereren en inbreuk maken op verworven principes. De Raad voor het openbaar bestuur sprak recent over de noodzaak van een ‘politieke cultuurveran-

gedurende een periode van wereldwijde uitbreiding en transformatie. Met een mengeling van bescheiden vasthoudendheid en noeste diplomatie wist hij de coördinatie met de EU in goede banen te leiden en ruim een verdubbeling van het aantal lidstaten te bewerkstelligen. Hij trad in 1978 toe tot het Permanente Bureau van de Haagse Conferentie, waar hij tot 1996 zijn internationale functies wist te combineren met die van uitvoerend secretaris van de Nederlandse staatscommissie voor Internationaal Privaatrecht. In die hoedanigheid was hij nauw betrokken bij het organiseren van de wetenschappelijke werkzaamheden van de Staatscommissie met betrekking tot de codificatie van het internationaal privaatrecht in Nederland, wat uiteindelijk resulteerde in Boek 10 BW. Tevens was hij van 1984 tot en met 1996 rechter-plaatsvervanger bij de Rechtbank ‘s-Gravenhage. Zijn functie wordt per 1 juli 2013 overgenomen door Christophe Bernasconi, momenteel plaatsvervangend secretaris-generaal van de Haagse Conferentie.

Advocatuur Simmons & Simmons heeft Rezah Stegeman per 1 mei 2013 benoemd tot partner in Amsterdam. Rezah is afkomstig van Clifford Chance en is

871

Voor het plaatsen van berichten in deze rubriek kunt u uw tips en informatie sturen naar [email protected].

gespecialiseerd in advisering op het gebied van financieel toezichtsrecht en derivatentransacties. Bird & Bird heeft Evelyn Tjon-En-Fa benoemd tot partner. Tjon-En-Fa procedeert in nationale en internationale conflicten met betrekking tot voedsel, bouw, transport, energie en chemie. Het kan daarbij onder meer gaan over verzekeringen en verschillende vormen van aansprakelijkheid.

Dutch Independent Legal Award Op het jaarcongres voor zelfstandige juristen is de Dutch Independent Legal Award 2013 uitgereikt aan Janike Haakmeester. In de toelichting op hun afweging noemde de jury Janikes grote inhoudelijke kennis en liefde voor het vak in combinatie met een grote klantgerichtheid en oriëntatie op samenwerking en verbinding.

dering naar meer openbaarheid’. Tijd: donderdag 25 april van 19.00 tot 21.00 uur Plaats: Parlementszaal van het Huis voor democratie en

Agenda

872

rechtsstaat, Hofweg 1 te Den Haag. Inlichtingen en aanmelding: meer informatie of aanmelden kan via: www.NJCM.nl

08 05 2013 Sports Law Lunch & Learn Frans de Weger (legal counsel Federatie van Betaald voetbal Organisaties (FBO) and author of ‘The Jurisprudence of the FIFA Dispute Resolution Chamber’ and DRC Database) will discuss the most recent and important decisions of the Dispute Resolution Chamber (DRC) per subject. This committee was established to resolve disputes regarding the international status and transfer of players. For example, cases related to just causes to terminate contracts for clubs and

players, but also just causes related to outstanding salaries. Further to this, breach of contract, compensation issues, training compensation etc., will be brought to the attention. Tijd: woensdag 8 mei om 11.30 uur Plaats: T.M.C. Asser Instituut, R.J. Schimmelpennincklaan 20-22 te Den Haag Inlichtingen en aanmelding: please send an e-mail with your name and organisational affiliation to [email protected], subject line “Registration Lunch & Learn FIFA and DRC update.” Fee: regular € 25, student € 15.

23 05 2013 Jaarcongres ZIFO Het Zuidas Instituut voor Financieel


1103

Agenda

recht en Ondernemingsrecht (ZIFO) organiseert een middagcongres over ‘De veranderende rol van toezichthouders in de financiële sector’. Algemeen wordt erkend dat goed toezicht betere toezichthouders vereist. Doortastender, kritischer, vasthoudender. Dat geldt voor de publieke financiële waakhonden en externe accounts, maar ook voor interne toezichthouders zoals commissarissen. Wat wordt van de toezichthouders ‘nieuwe stijl’ verwacht en kunnen zij de verwachtingen waarmaken? Zijn hun nieuwe rollen een effectief antwoord op de crisis?

Het thema ‘La preuve’ wordt in vier deelthema’s uitgewerkt. Maandag 3 juni is dat ‘La preuve et les droits fondamentaux’. Dinsdag 4 juni is het deelthema ‘La preuve et les pouvoirs exorbitants de puissance publique’. Donderdag 6 juni komt ‘La preuve et les nouvelles technologies’ aan bod en vrijdag 7 juni ‘La preuve et la vérité judiciaire en droit civil et en droit pénal’.

Boelelaan 1077 te Amsterdam. Inlichtingen en aanmelding: voor deelname aan het congres en informatie over het lidmaatschap van de Nederlandse groep van de Association Henri Capitant kunt u terecht bij Diana Dankers-Hagenaars, Présidente Neder-

Boelelaan 1077 te Amsterdam.

landse groep AHC, e-mail: d.l.m.t.dankers-hagenaars@

Inlichtingen en aanmelding: Meer informatie en aanmel-

uva.nl

den kan via: www.rechten.vu.nl/zifo. Aanmelden kan tot

[email protected]. Deelname aan het congres kost € 220 voor niet-participanten (inclusief congresbundel). Promovendi en studenten betalen € 85. Voor de permanente opleiding van de advocatuur worden 2 punten toegekend als het congres van het begin tot het eind wordt bijgewoond.

23 05 2013 TEDxRadboudU 2013 Tijdens TEDxRadboudU onderzoeken sprekers wat vertrouwen is, waarom vertrouwen belangrijk is en ontwikkelen ze ideeën hoe vertrouwen op de verschillende terreinen een nieuwe impuls kan krijgen. Sprekers uit binnen- en buitenland belichten het thema vanuit de wetenschap, financiële sector, bedrijfsleven en cultuur op inspirerende wijze. Sprekers zijn onder anderen Robbert Dijkgraaf (trust looking back, looking forward), lid Hoge Raad Ybo Buruma (justice and trust) en publicist Ian Buruma (globalisation and trust).

04 06 2013 WRV bijeenkomst De halfjaarlijkse bijeenkomst van de Werkgroep Rechtsbijstand in Vreemdelingenzaken (WRV) staat dit keer vooral in het teken van de Wet Modern Migratiebeleid (MoMi) en de Visumwet, die 1 juni 2013 in werking treden. Pieter Boeles bespreekt de nieuwe regeling voor de machtiging tot voorlopig verblijf en het terugkeervisum. Ira van der Zaal-van Bommel en Marcel Reurs bespreken de Wet MoMi. Kees Groenendijk gaat in op de mogelijkheden om uw zaak voor het Europese Hof van Justitie te brengen of daarvoor steun van de Europese Commissie te krijgen. Ben Olivier werpt een kritische blik op de actualiteiten met betrekking tot de Visumwet 2000. Tijd: dinsdag 4 juni van 13.30 tot 19.45 uur. Plaats: Congreszaal Juliana van de Jaarbeurs, Jaarbeursplein 6 te Utrecht. Inlichtingen en aanmelding: inschrijven kan via: www. forum.nl/wrvcursussen of www.migratieweb.nl (Agenda).

Tijd: donderdag 23 mei van 9.30 tot 17.30 uur

De sluitingsdatum is vrijdag 24 mei 2013. Meer informa-

Plaats: De Vereeniging, Keizer Karelplein 2-D te Nijmegen

tie: [email protected] of telefoon: 030 – 2974 207

Inlichtingen en aanmelding: TEDxRadboudU is ‘invite

of 030 - 2974 224. Kosten € 320 voor WRV-leden en

only’. If you’re interested in attending, you can create a

€ 450 voor niet-leden. Bij deelname aan de volledige

profile on the website to express interest. Here you can

bijeenkomst zijn 4 opleidingspunten (PO) te behalen.

list out your details and provide a short summary on why you think you should attend. For more information see: http://tedxradboudu.com

03 tot en met 07 06 2013 Wereldcongres van de Association Henri Capitant Het wereldcongres van de Association Henri Capitant wordt dit jaar gehouden in Amsterdam en Luik.

1104


Plaats: De Brauw Blackstone Westbroek, Claude Debussylaan 80 te Amsterdam Inlichtingen en aanmelding: aanmelden kan via: [email protected]. Meer informatie: http://www.ru.nl/ifr/

Plaats: Auditorium in het hoofdgebouw van de VU, De

Plaats: Auditorium in het hoofdgebouw van de VU, De

met Pien Werkman, telefoon: 020 - 5983599 of e-mail:

Tijd: donderdag 12 september van 14.00 tot 18.00 uur

Tijd: maandag 3 tot en met vrijdag 7 juni 2013

Tijd: donderdag 23 mei van 14.00 tot 18.00 uur

uiterlijk 13 mei. Voor vragen kunt u contact opnemen

versiteit Leuven), mr. J. de Bie Leuveling Tjeenk (De Brauw Blackstone Westbroek) en prof. mr. J. Spier (Hoge Raad der Nederlanden).

12 09 2013 IFR-symposium Het Instituut voor Financieel Recht (IFR) Radboud Universiteit Nijmegen organiseert het symposium ‘Aansprakelijkheid in de financiële sector.’ Sprekers zijn prof. mr. D. Busch (IFR, Radboud Universiteit Nijmegen), prof. mr. V. Colaert (Katholieke Uni-

IBR Scriptieprijzen 2013 Het Instituut voor Bouwrecht (IBR) heeft onder andere als taak het bevorderen van de wetenschappelijke en praktische beoefening van het bouwrecht alsmede het bevorderen van het onderwijs in het bouwrecht. Daarom heeft het IBR de jaarlijkse scriptieprijzen in het leven geroepen: de Instituut voor Bouwrecht Scriptieprijs Publiekrecht en de Instituut voor Bouwrecht Scriptieprijs Privaatrecht. Beide prijzen bestaan uit een eerste en tweede prijs. Aan de eerste prijs is een bedrag van € 1000 verbonden en aan de tweede prijs een bedrag van € 500. Daarnaast is het mogelijk dat een scriptie een eervolle vermelding krijgt. De winnende scripties worden voorgelegd aan de redactie van het Tijdschrift voor Bouwrecht met de suggestie deze eventueel na bewerking te publiceren. De prijzen staan open voor studenten van alle Nederlandse universiteiten alsmede van de Nederlandse Antillen en Aruba. Alle studenten die een scriptie met een bouwrechtelijk onderwerp schreven, die met een 8 of hoger is beoordeeld, kunnen deze vóór 31 augustus 2013 opsturen naar het Instituut voor Bouwrecht, Postbus 85851, 2508 CN DEN HAAG, t.a.v. de secretaris van de jury, mevr. mr. A.Z.R. Koning. De scriptie dient te zijn beoordeeld in collegejaar 2012/2013. Het vakgebied bouwrecht kan breed worden opgevat. Eronder vallen alle juridische onderwerpen die hebben te maken met het tot stand brengen en houden van alle onroerende zaken. Het volledige reglement van de scriptieprijs is te raadplegen op de site van het Instituut voor Bouwrecht: www. ibr.nl/activiteiten.

Agenda kort

19 04 2013 Jaarvergadering VGR NJB 2013/334, afl. 6, p. 404

15 05 2013 CIROC: Grensoverschrijdende recherche

03 t/m 07 06 2013 Wereldcongres van de Association Henri Capitant

NJB 2013/784, afl. 14, p. 942

NJB 2013/872, afl. 16, p. 1104

19 04 2013 EU environmental norms and third countries

16 05 2013 Congres Afgeluisterde Advocaten

04 06 2013 Seminar Duitse juridische termen

NJB 2013/382, afl. 7, p. 461

NJB 2013/718, afl. 13, p. 869

NJB 2013/334, afl. 6, p. 404

19 04 2013 Symposium Kwaliteit van belasting-rechtspraak

16 en 17 05 2013 More efficient legal remedies in EU criminal justice

04 06 2013 WRV bijeenkomst

NJB 2013/654, afl. 12, p. 792

NJB 2013/718, afl. 13, p. 869

19 04 2013 ALV Vereniging voor Agrarisch Recht

23 05 2013 Jaarcongres ZIFO

24 06 t/m 05 07 2013 Summer school on Health law and ethics

NJB 2013/718, afl. 13, p. 868

NJB 2013/872, afl. 16, p. 1103

NJB 2013/784, afl. 14, p. 942

24 04 2013 NGB Ledenbijeenkomst

23 05 2013 TEDxRadboudU 2013

01 en 02 07 2013 Criminology Conference: Resistance

NJB 2013/784, afl. 14, p. 941

NJB 2013/872, afl. 16, p. .1104

NJB 2013/136, afl. 2, p. 146

25 04 2013 Seminar Belastingverdrag D-NL

24 o5 2013 Jaarvergadering VAR

NJB 2013/334, afl. 6, p. 404

NJB 2013/784, afl. 14, p. 942

01 07 t/m 05 07 2013 Summer Programme on International Sports Law

25 04 2013 Debat NJCM

30 05 2013 Prospectusaansprakelijkheid

NJB 2013/872, afl. 16, p. 1103

NJB 2013/718, afl. 13, p. 869

25 en 26 04 2013 TILTing Perspectives 2013

31 05 2013 The Legal Position of the Accused and Convicted Citizen in the EU

NJB 2013/872, afl. 16, p. 1104

NJB 2013/784, afl. 14, p. 942

12 09 2013 IFR-symposium NJB 2013/872, afl. 16, p. 1104

NJB 2013/604, afl. 11, p. 731

NJB 2013/718, afl. 13, p. 869

08 05 2013 Sports Law Lunch & Learn NJB 2013/872, afl. 16, p. 1103

13 05 2013 Conference 50th anniversary of the Van Gend en Loos judgment

09 t/m 11 10 2013 Congres European Association of Health Law NJB 2013/238, afl. 4, p. 285

31 05 2013 Arbitragerecht op de scheidslijn van oud naar nieuw NJB 2013/718, afl. 13, p. 869

NJB 2013/493, afl. 9, p. 592

14 05 2013 Nationale politie en strafrechtspleging NJB 2013/784, afl. 14, p. 942

Een uitgebreide versie van deze agenda is te raadplegen op www.njb.nl.


1105

DONDERDAG 6 JUNI 2013 | NATURA ARTIS MAGISTRA AMSTERDAM

E

2013

Ondernemingsrecht Diner 6 EDITIE !

THEMA | CONTROVERSES BIJ BESTUURDERSAANSPRAKELIJKHEID Discussieert en dineert u met ons mee? De redactie van tijdschrift Ondernemingsrecht nodigt u uit voor het jaarlijkse Ondernemingsrechtdiner. Het event waar u als Ondernemingrecht-specialist bij moet zijn. Onder leiding van dagvoorzitter Maarten Kroeze hoort u alles over controverses bij bestuurdersaansprakelijkheid.

Sprekers en referenten: Prof. mr. M.J. Kroeze Mr. P.D. Olden Mr. J.H.M. Willems Mr. M. Mussche Mr. J.S. Kortmann

Mr. E.J. Daalder Mr. P. Ingelse Mr. G.P. Roth Prof. mr. W.J.M. van Veen

Kijk voor meer informatie of inschrijven op www.kluwer.nl/ondernemingsrechtdiner Georganiseerd door tijdschrift Ondernemingsrecht

AFDELINGSVOORZITTER STRAFRECHT

Het Gerechtshof Den HaagďĞŚĂŶĚĞůƚǌĂŬĞŶŽƉŚĞƚŐĞďŝĞĚǀĂŶĐŝǀŝĞůƌĞĐŚƚ͕ƐƚƌĂĨͲĞŶďĞůĂƐƟŶŐƌĞĐŚƚŝŶŚŽŐĞƌďĞƌŽĞƉ͘sĂŶƵŝƚĚĞ͚ůĞŐĂů ĐĂƉŝƚĂůŽĨƚŚĞǁŽƌůĚ͛ŐĞĞŌŚĞƚŐĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨŝŶǀƵůůŝŶŐĂĂŶĚĞŬĞƌŶǁĂĂƌĚĞŶǀĂŶĚĞĂƉƉĞůƌĞĐŚƚƐƉƌĂĂŬ͘^ĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐŵĞƚĂŶĚĞƌĞ ;ĂƉƉĞůͿĐŽůůĞŐĞƐǀŝŶĚĞŶǁĞďĞůĂŶŐƌŝũŬ͘ŽŽƌŚĞƚĚĞůĞŶǀĂŶ͚ďĞƐƚƉƌĂĐƟĐĞƐ͛ƐƚƌĞǀĞŶǁĞŶĂĂƌǀŽŽƌƚĚƵƌĞŶĚĞǀĞƌďĞƚĞƌŝŶŐĞŶŽƉŚĞƚ ŐĞďŝĞĚǀĂŶŬǁĂůŝƚĞŝƚĞŶďĞĚƌŝũĨƐǀŽĞƌŝŶŐ͘/ŶŶŽǀĂƟĞƐƚĂĂƚǀŽŽƌŽƉĞŶŚĞƚŐĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨƉĂƌƟĐŝƉĞĞƌƚĚĂŶŽŽŬŵĞƚǀĞĞůĞŶƚŚŽƵƐŝĂƐŵĞŝŶ ůĂŶĚĞůŝũŬĞƉƌŽũĞĐƚĞŶĂůƐ<ǁĂůŝƚĞŝƚĞŶ/ŶŶŽǀĂƟĞ;</ͿĞŶ͚/ŶŶŽǀĂƟĞǀĞŚŽǀĞŶ͛͘sĞƌŶŝĞƵǁŝŶŐŝŶƉƌŽĐĞƐƐĞŶĞŶĐƵůƚƵƵƌǀĞƌĂŶĚĞƌŝŶŐŵŽĞƚĞŶ ďŝũĚƌĂŐĞŶĂĂŶĞĞŶŐŽĞĚĞĂĂŶƐůƵŝƟŶŐďŝũĚĞďĞŚŽĞŌĞŶǀĂŶƵŝƚĚĞƐĂŵĞŶůĞǀŝŶŐ͘,Ğƚ'ĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨĞŶ,ĂĂŐŚĞĞŌĞĞŶǀŝƐŝĞŽŶƚǁŝŬŬĞůĚ ŽƉŵŽĚĞƌŶůĞŝĚĞƌƐĐŚĂƉ͘

sŽŽƌĚĞĨĚĞůŝŶŐ^ƚƌĂĨƌĞĐŚƚǌŝũŶǁŝũŽƉǌŽĞŬŶĂĂƌĞĞŶ

AFDELINGSVOORZITTER ĞĨĚĞůŝŶŐ^ƚƌĂĨƌĞĐŚƚŬĞŶƚĚƌŝĞũƵƌŝĚŝƐĐŚĞƚĞĂŵƐďĞƐƚĂĂŶĚĞƵŝƚƌĂĂĚƐŚĞƌĞŶĞŶũƵƌŝĚŝƐĐŚŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐ͘,ĞƚŵĂŶĂŐĞŵĞŶƩĞĂŵǀĂŶ ĚĞĂĨĚĞůŝŶŐǁŽƌĚƚŐĞǀŽƌŵĚĚŽŽƌĚĞĂĨĚĞůŝŶŐƐǀŽŽƌǌŝƩĞƌ͕ŚĞƚŚŽŽĨĚďĞĚƌŝũĨƐǀŽĞƌŝŶŐĞŶĚĞĚƌŝĞƚĞĂŵǀŽŽƌǌŝƩĞƌƐ͘ŝŶŶĞŶĚĞĂĨĚĞůŝŶŐ ǁŽƌĚĞŶŽŽŬŝŶƚĞƌŶĂƟŽŶĂůĞŵŝƐĚƌŝũǀĞŶďĞƌĞĐŚƚĞŶĞƌŝƐŚĞƚůĂŶĚĞůŝũŬŬĞŶŶŝƐĐĞŶƚƌƵŵǇďĞƌĐƌŝŵĞŽŶĚĞƌŐĞďƌĂĐŚƚ͘

WAT GAAT U DOEN? ůƐĂĨĚĞůŝŶŐƐǀŽŽƌǌŝƩĞƌďĞŶƚƵǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚĞůŝũŬǀŽŽƌĚĞƌĞƐƵůƚĂƚĞŶǀĂŶĚĞĂĨĚĞůŝŶŐŝŶŬǁĂůŝƚĂƟĞǀĞĞŶŝŶŬǁĂŶƟƚĂƟĞǀĞǌŝŶ͕Ƶ ƐƟŵƵůĞĞƌƚĚĞƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐƚƵƐƐĞŶĚĞƚĞĂŵƐĞŶďĞǀŽƌĚĞƌƚĞĞŶƵŶŝĨŽƌŵĞĞŶƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĞůĞƌĞĐŚƚƐƚŽĞƉĂƐƐŝŶŐďŝŶŶĞŶĚĞĂĨĚĞůŝŶŐ͘ hďĞŶƚǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚĞůŝũŬǀŽŽƌĚĞďĞŽŽŐĚĞĞĞŶŚĞŝĚĞŶƐǇŶĞƌŐŝĞďŝŶŶĞŶĚĞĂĨĚĞůŝŶŐĞŶŝŶƐƚĂĂƚŽŵĚĞĂĨƐƚĞŵŵŝŶŐĞŶƐĂŵĞŶŚĂŶŐ ƚƵƐƐĞŶĚĞƚĞĂŵƐƚĞďĞǀŽƌĚĞƌĞŶ͘hǌŽƌŐƚĞƌǀŽŽƌĚĂƚĚĞĂĨĚĞůŝŶŐĞīĞĐƟĞĨĞŶĞĸ ĐŝģŶƚĨƵŶĐƟŽŶĞĞƌƚŝŶůŝũŶŵĞƚŚĞƚŚŽĩĞůĞŝĚĞŶŵĞƚ ĚĞŵĞƚŚĞƚŐĞƌĞĐŚƚƐďĞƐƚƵƵƌŐĞŵĂĂŬƚĞŵĂŶĂŐĞŵĞŶƚĂĨƐƉƌĂŬĞŶ͕ĂůƐŵĞĚĞĚĂƚĚĞĂĨĚĞůŝŶŐĞĞŶďŝũĚƌĂŐĞůĞǀĞƌƚĂĂŶĚĞƌĞĐŚƚƐĞĞŶŚĞŝĚ ŝŶEĞĚĞƌůĂŶĚ͘ ĂĂƌŶĂĂƐƚǁŽƌĚƚǀĂŶƵǀĞƌǁĂĐŚƚĚĂƚƵĚĞǀĞƌďŝŶĚŝŶŐƚƵƐƐĞŶŚĞƚďĞƐƚƵƵƌĞŶĚĞŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐůĞǀĞŶĚŚŽƵĚƚ͘EĂĂƐƚƵǁƌŽůĂůƐ ĂĨĚĞůŝŶŐƐǀŽŽƌǌŝƩĞƌďĞŶƚƵŽŽŬĂĐƟĞĨŝŶŚĞƚƉƌŝŵĂŝƌĞƉƌŽĐĞƐĞŶŬƵŶƚƵ;ƟũĚĞůŝũŬͿǁŽƌĚĞŶŝŶŐĞǌĞƚŽƉŚŽĩƌĞĚĞŽƉĚƌĂĐŚƚĞŶ͘,Ğƚ ĐŽŵƉĞƚĞŶƟĞƉƌŽĮĞůĂĨĚĞůŝŶŐƐǀŽŽƌǌŝƩĞƌŝƐůĞŝĚƌĂĂĚǀŽŽƌĚĞǀĂĐĂƚƵƌĞǀĞƌǀƵůůŝŶŐ͘

WIE ZOEKEN WIJ? hŚĞďƚƌƵŝŵĞĞƌǀĂƌŝŶŐĂůƐƌĞĐŚƚĞƌĞŶͬŽĨƌĂĂĚƐŚĞĞƌ͕ďŝũǀŽŽƌŬĞƵƌŽƉŵĞĞƌĚĞƌĞƌĞĐŚƚƐŐĞďŝĞĚĞŶ͘hďĞƐĐŚŝŬƚŽǀĞƌĂĂŶƚŽŽŶďĂƌĞ ŵĂŶĂŐĞŵĞŶƚĞƌǀĂƌŝŶŐ͕ŽŶĚĞƌƐƚĞƵŶĚĚŽŽƌƌĞůĞǀĂŶƚĞŵĂŶĂŐĞŵĞŶƩƌĂŝŶŝŶŐĞŶ͕ŝŶŚĞƚďŝũǌŽŶĚĞƌŵĞƚǀĞƌĂŶĚĞƌŝŶŐƐƉƌŽĐĞƐƐĞŶ͘hďĞŶƚ ŝŶƐƚĂĂƚĞĞŶǀŽŽƌƩƌĞŬŬĞƌƐƌŽůƚĞǀĞƌǀƵůůĞŶďŝũǀĞƌŶŝĞƵǁŝŶŐĞŶŝŶŶŽǀĂƟĞǀĂŶƉƌŽĐĞƐƐĞŶŝŶƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐŵĞƚĚĞĂŶĚĞƌĞŚŽǀĞŶ͘ ĸ ŶŝƚĞŝƚĞŶĂĂŶƚŽŽŶďĂƌĞĞƌǀĂƌŝŶŐŵĞƚŚĞƚĂĂŶƐƚƵƌĞŶĞŶŵŽƟǀĞƌĞŶǀĂŶŵĞŶƐĞŶŝƐĞĞŶďĞůĂŶŐƌŝũŬĞǀŽŽƌǁĂĂƌĚĞǀŽŽƌŚĞƚǀĞƌǀƵůůĞŶ ǀĂŶĚĞǌĞĨƵŶĐƟĞ͘hďĞŶƚĞǆƚĞƌŶŐĞŽƌŝģŶƚĞĞƌĚĞŶŝŶƐƚĂĂƚŽŵĂĨĚĞůŝŶŐŽǀĞƌƐƟũŐĞŶĚŶĂĂƌĚĞŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞƚĞŬŝũŬĞŶ͕ǀĞƌƚĂĂůƚŬŶĞůƉƵŶƚĞŶ ŝŶŽƉůŽƐƐŝŶŐĞŶĞŶĚƌĂĂŐƚǌŽƌŐǀŽŽƌĞĞŶŐŽĞĚĞƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐŵĞƚĚĞĂŶĚĞƌĞĂĨĚĞůŝŶŐĞŶĞŶĚĞĂŶĚĞƌĞŚŽǀĞŶĞŶŝŶŚĞƚďŝũǌŽŶĚĞƌ ŚĞƚŐĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨŵƐƚĞƌĚĂŵ͘ ĞĨƵŶĐƟĞǀĂŶĂĨĚĞůŝŶŐƐǀŽŽƌǌŝƩĞƌŝƐŐĞǁĂĂƌĚĞĞƌĚŽƉƐĂůĂƌŝƐĐĂƚĞŐŽƌŝĞϳŵĞƚĞĞŶƚŽĞůĂŐĞǀĂŶΦϮϱϬ͕Ͳ͘ ĞŶĂƐƐĞƐƐŵĞŶƚŬĂŶĚĞĞůƵŝƚŵĂŬĞŶǀĂŶĚĞƐĞůĞĐƟĞƉƌŽĐĞĚƵƌĞ͘

REAGEREN? /ŶůŝĐŚƟŶŐĞŶŽǀĞƌĚĞǌĞĨƵŶĐƟĞĞŶĚĞƉƌŽĐĞĚƵƌĞŬƵŶŶĞŶŝŶŐĞǁŽŶŶĞŶǁŽƌĚĞŶďŝũŵƌ͘>͘sĞƌŚĞŝũ͕ƉƌĞƐŝĚĞŶƚǀĂŶŚĞƚŐĞƌĞĐŚƚƐŚŽĨĞŶ ,ĂĂŐ;ϬϳϬͲϯϴϭϯϭϬϯͿ͘ ^ŽůůŝĐŝƚĂƟĞƐǀĞƌŐĞǌĞůĚŵĞƚĞĞŶĂĐƚƵĞĞůsƌŝĐŚƚƵĂĂŶĚĞŚĞĞƌŵƌ͘>͘sĞƌŚĞŝũĞŶŽŶĚĞƌǀĞƌŵĞůĚŝŶŐǀĂŶĂĨĚĞůŝŶŐƐǀŽŽƌǌŝƩĞƌƐƚƌĂĨƌĞĐŚƚ͕ WŽƐƚďƵƐϮϬϯϬϮ͕ϮϱϬϬ,ĞŶ,ĂĂŐ͘ĞƐůƵŝƟŶŐƐĚĂƚƵŵǀĂŶĚĞǌĞǀĂĐĂƚƵƌĞŝƐϭŵĞŝϮϬϭϯ͘

Gerechtshof Den Haag

Voorzitter voor het Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg Amsterdam

Voorzitter voor het Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg Amsterdam (0,6 fte)

SCHADEFONDS PROJECT X HAREN

Recommend Documents