jaarverslag
Samenwerking
2011
colofon Productie en bewerking Netspar Center Ontwerp en illustraties B-more design Fotografie Robert Goddyn Photography; Sander Nagel Photography; Ineke Oostveen fotografie Print Drukkerij Groels, Tilburg Juni 2012 www.netspar.nl
Inhoudsopgave Voorwoord van de Raad van Toezicht
4
Bericht van de Netspar-directie
6
Marco Keim (AEGON Nederland)
10
Marike Knoef (Universiteit Leiden)
12
Bas Werker (Tilburg University)
14
Ernst van Koesveld (Ministerie van Financiën)
16
Niels Kortleve (PGGM)
18
Roderick Munsters (Robeco)
20
Rob Bauer (UM SBE)
22
Louise Nell (Universiteit Utrecht)
24
Roel Beetsma (UvA)
26
Thomas Hupkens (Zwitserleven)
28
Verkorte jaarrekening
30
3
Voorwoord van de Raad van Toezicht Pensioenen domineren al geruime tijd de politieke agenda.
In het afgelopen jaar is er, dankzij de financiële en inhoudelijke ondersteuning vanuit Netspar, opnieuw een reeks aan publicaties over
En zullen dat voorlopig ook blijven doen. Niet alleen in
pensioenen en vergrijzing verschenen. Daarbij werken verzekeraars, pensioenuitvoerders, beleidsmakers, toezichthouders en wetenschap-
Nederland overigens; het vraagstuk eist in vele landen
pers nauw samen. Bovendien dragen de vele Netspar-events (in 2011 niet minder dan 31) bij aan het actief delen van kennis en inzichten
aandacht op en krijgt een steeds meer grensoverstijgend
met uiteenlopende betrokken partijen.
karakter.
Ook in 2011 is door Netspar-wetenschappers achter de schermen een actieve bijdrage geleverd aan de totstandkoming en verdere uitwerking van het pensioenakkoord dat het Nederlandse kabinet in juni 2011 sloot met werkgeversorganisaties en vakbonden.
het netspar-netwerk zet stappen Netspar combineert op een geheel eigen wijze wetenschappelijk onderzoek met input vanuit de praktijk. Het Nederlands Netspar- netwerk dat daartoe in 2005 is opgericht is inmiddels zeer solide. Ook op Europees en mondiaal niveau heeft het zich in 2011 verder versterkt. In 2011 heeft Netspar een tweetal belangrijke stappen gezet naar een verdere professionalisering van de netwerkorganisatie. Allereerst is de financiering voor het onderzoeksprogramma 2011-2014 rondgekomen. Overheid, deelnemende universiteiten samen met NWO en de sector onderstrepen daarmee het belang van het werk van Netspar voor de
4
komende jaren. Eind 2011 is het traject in gang gezet om Netspar
rekening van Netspar Center de goedkeuring behoeven van de RvT
binnen Tilburg University de status van Center of Excellence toe te
van de Stichting. Zo is geregeld dat de partners van Netspar indirect
kennen. De beoordelingscommissie (onder voorzitterschap van prof
maar effectief invloed op de besteding van de door hen beschikbaar
dr. D.D. Breimer) was lovend over de unieke positie en kwaliteit van
gestelde middelen kunnen uitoefenen.
het netwerk en prees de kwantiteit en kwaliteit van de onderzoeks output. Het College van Bestuur van Tilburg University heeft het posi-
dank
tieve advies van de commissie begin 2012 overgenomen en Netspar als
De Raad van Toezicht bedankt de staf en directie van Netspar Center
Center of Excellence erkend.
voor de belangrijke bijdrage die zij hebben geleverd aan de verdere versterking van de Netspar netwerkorganisatie. Een bijzondere rol
netspar als stichting
daarin blijft weggelegd voor de nog immer sterk betrokken op-
Een andere belangrijke wijziging die in 2011 is voorbereid betreft een
richter Lans Bovenberg, die begin 2011 tot Ridder in de Orde van de
nieuwe governance structuur. Om de onafhankelijke positie en het
Nederlandse Leeuw is benoemd. Ook zegt de Raad van Toezicht zijn
multidisciplinaire karakter van Netspar beter tot hun recht te laten
voorganger, de Raad van Advies, dank, die in de eerste levensfase
komen, is op 1 januari 2012 de Stichting Netspar in het leven geroepen.
van Netspar de belangen van de partners binnen het netwerk heeft
In de Stichtingsraad zijn alle Netspar-partners vertegenwoordigd.
behartigd. Tot slot gaat dank uit naar onze partners: hun inhoudelijke
De Stichtingsraad benoemt een Raad van Toezicht van zeven personen
betrokkenheid en financiële bijdragen maken Netspar tot een formule
onder wie een lid van het CvB van Tilburg University. De RvT benoemt
die ook de komende jaren zijn succes zal bewijzen.
de directeur van de Stichting Netspar. De activiteiten van Netspar worden uitgevoerd door Netspar Center, een eenheid binnen Tilburg
Jean Frijns
University die rechtstreeks onder het CvB ressorteert. De directie van
Voorzitter Raad van Toezicht
het Netspar Center bestaat thans uit algemeen directeur Frank van der Duyn Schouten (qualitate qua tevens directeur van de Stichting Netspar), wetenschappelijk directeur Theo Nijman en managing director Peter Gaillard. Via een convenant tussen Tilburg University en de Stichting Netspar is vastgelegd dat de begroting en de jaar
5
Bericht van de Netspar-directie pensioen pe enssioen krachtig netwerk Netspar is een netwerk. Daarin werken wetenschap, de pensioen- en verzekeringssector en de overheid nauw samen. Onze missie is bij te dragen aan de voortdurende verbetering van de mogelijkheden voor financiering van de ‘oude dag’ in Nederland en Europa. Dit doen we door het uitvoeren van een gezamenlijke meerjarige onderzoek agenda, door kennisoverdracht en door netwerkontwikkeling. De stabiliteit en duurzaamheid van het Netspar-netwerk is in 2011 danig op de proef gesteld. Nadat het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie in februari had laten weten haar innovatiemiddelen voortaan te concentreren op negen niet-financiële topgebieden, was het woord aan de sector zelf. Deze gaf op niet mis te verstane wijze aan wetenschappelijk onderzoek voor haar functioneren in (inter)nationale pensioencontext onontbeerlijk te achten en daarvoor middelen beschikbaar te blijven stellen. Het is voor ons een bevestiging dat Netspar, in een pensioenlandschap waarin er (inter) nationaal veel op de schop gaat, kennelijk de juiste issues weet te adresseren. Deze ondubbelzinnige opstelling van de sector leidde
toekomst
ertoe dat ook de Nederlandse overheid, via een consortium van vier ministeries, haar vertrouwen in Netspar heeft herbevestigd met een substantiële financiële bijdrage voor de komende jaren.
6
steviger verankerd in wetenschappelijke instituties
toegenomen participatie
In het afgelopen jaar heeft Netspar zich sterker weten te verbinden
in de utvoering van het wetenschappelijk onderzoek toegenomen.
met wetenschappelijke instituties. Daarmee ontstaat er een betere
We brengen professionals en academici rond specifieke thema’s met
balans met de bestaande verankering in de sector en de overheid.
elkaar in gesprek. Dit leidt tot gezamenlijke onderzoeksvoorstellen.
NWO heeft Netspar aangewezen als een van de uitvoerders van haar
We constateren dat de investering in R&D-capaciteit bij verschillende
Sociale Infrastructuur Agenda (SIA). Deze agenda is gericht op het
partners toeneemt. We zetten in op een versterking van het netwerk
versterken en innoveren van het sociaal-maatschappelijke fundament
richting sociale partners, consultants, de ondernemingspensioen-
van de Nederlandse economie. De intensieve samenwerking binnen
fondsen van multinationals en andere universiteiten. De verdere
Netspar tussen sector, overheid en wetenschap was voor NWO een
profilering van Netspar als discussieplatform zal kennisuitwisseling
belangrijke overweging om Netspar bij de SIA te betrekken.
stimuleren.
In 2011 is de daadwerkelijke participatie van pensioenspecialisten
Na een externe evaluatie door een internationale commissie heeft het College van Bestuur van Tilburg University Netspar erkend als Center of
onderwijs
Excellence. Aan deze status is een premie van M€1 verbonden.
Het internship-programma waarbinnen masterstudenten hun
Om het hoge wetenschappelijke niveau van het pensioenonderzoek
afstudeerwerkstuk kunnen schrijven in combinatie met een stage bij
naar de toekomst toe te borgen, blijft Netspar ruimte creëren voor
een partner staat onverminderd in de belangstelling van studenten
fundamenteel onderzoek, gericht op internationale top-publicaties.
en partners. Menig student vindt daarmee een eerste werkgever.
Netspar spant zich in om het pensioenthema hoger op de agenda van
Het executive onderwijsprogramma dat in 2011 door UMSBE
NWO en Europese onderzoekfondsen te krijgen.
(de business school van Maastricht University) is uitgevoerd ontving een groot aantal enthousiaste cursisten. In 2011 is het programma opnieuw aanbesteed onder Nederlandse business schools. Op advies van een selectiecommissie bestaande uit vertegenwoordigers van de partners is TiasNimbas de uitvoering vanaf 2012 gegund. De afgelopen jaren is het pensioengerelateerd onderwijs ondergebracht in één aparte masteropleiding. Die keuze lijkt nu suboptimaal.
7
Getracht wordt binnen verschillende bestaande masteropleidingen
pensioenakkoord domineert de agenda
speciale pensioentrajecten te integreren, om zo nog meer gemotiveer-
De nationale pensioenagenda werd in 2011 gedomineerd door de
de studenten uit een breder palet van disciplinaire opleidingen voor
uitwerking van het Pensioenakkoord en de bijbehorende regelgeving.
pensioenproblematiek te interesseren.
Netspar-onderzoekers speelden een belangrijke rol voor en achter de schermen bij onder meer sociale partners, ministeries en pensioen-
europees denken
uitvoerders.
Pensioenen laten zich niet langer binnen de nationale grenzen anaNederlandse pensioenstelsel - of we het willen of niet. Het in 2011
governance in lijn met interdisciplinair karakter en met rol van partners
ingezette beleid om meer activiteiten te richten op de Europese en
Vanwege de toegenomen inhoudelijke betrokkenheid van de partners
internationale pensioenagenda (witboek Europese Commissie, EIOPA,
en het meer interdisciplinaire karakter van het Netspar-onderzoek is
conferentie met OECD over pension adequacy) zal worden voortgezet.
in 2011 de governance-structuur van Netspar ingrijpend herzien. Via
De ruime vertegenwoordiging van internationale onderzoekers binnen
de Stichtingsraad van de nieuw opgerichte Stichting Netspar oefenen
het Netspar-netwerk biedt een uitstekende positie om een wezenlijke
de universitaire en sectorpartners van Netspar zeggenschap uit over
bijdrage aan de Europese gedachtevorming te leveren. Verder zal
de koers die Netspar vaart. Het uitvoeringsorgaan (Netspar-Center)
Netspar in 2012 de mogelijkheid verkennen te komen tot een Interna-
is binnen Tilburg University, onafhankelijk van de faculteiten, recht-
tionale Associatie van Pensioenonderzoekers.
streeks onder het College van Bestuur gepositioneerd. De begroting
lyseren en oplossen. De Europese wet- en regelgeving beïnvloedt het
en jaarrekening van Netspar-Center behoeven de goedkeuring van de door de Stichtingsraad benoemde Raad van Toezicht. Op deze wijze is voor de partners een invloedrijke positie op ‘arm-length’ gecreëerd.
8
samen zoeken naar oplossingen Het succes van Netspar is het succes van een netwerk. Een netwerk veronderstelt samenwerking. In dit jaarverslag laten we zien hoe de partners het Netspar-netwerk ervaren. Pensionering en vergrijzing zijn uitdagende thema’s. Door partijen met uiteenlopende achtergronden en belangen bij elkaar te brengen krijgen we zicht op achterliggende vraagstukken en mogelijke oplossingen. Samen zoeken naar de oplossingsrichting blijft een voortdurende uitdaging. Nationaal, maar in toenemende mate ook internationaal. Hierdoor liet Netspar zich in 2011 inspireren. Dat blijven we ook de komende jaren doen. Frank van de Duyn Schouten, Algemeen directeur Theo Nijman, Wetenschappelijk directeur Peter Gaillard, managing director
9
Marco Keim (AEGON Nederland)
Ook in 2011 heb ik weer met veel plezier meegewerkt en meegedacht met Netspar. Het is met recht een ‘netwerkorganisatie’: een club die mensen en ideeën met elkaar verbindt. En dat gelukkig niet beperkt tot de gevestigde pensioenorde en de gebaande paden. Want pensioen is niet langer een vanzelfsprekende zekerheid die we als maatschappij aan de experts toevertrouwen. Netspar speelt daarbij een belangrijke objectiverende rol en wordt voor de pensioen wereld zo langzamerhand wat het Sociaal en Cultureel Planbureau voor de politiek wordt: een betrouwbare deskundige met voldoende afstand tot belangen en de waan van de dag. Leverancier van een stroom prikkelende papers die richting geven aan de actuele
Hoe vertel ik het de deelnemer?
pensioenhervormingen. De deelnemer is een mondige consument geworden en verlangt eenvoudige antwoorden op zijn moeilijke vragen. Netspar is de linking pin in die pensioenemancipatie. Allereerst door de onmisbare, objectieve wetenschap in verband te brengen met de dagelijkse praktijk van een werknemer die onzeker zijn pensioenoverzicht doorbladert (“Staat daar nou wat ik denk dat er staat?”). Maar ook door de traditionele ijkpunten van het pensioen, de cijfers en de regels, te toetsen aan nieuwe academische en praktische inzichten op het gebied van communicatie.
10
fellows
2010
2011
8
Pensioen is tegenwoordig macro, meso en micro. Netspar heeft dat goed door. De onderzoeksopdrachten die Netspar steunt, geven daar
16 81
80
ook blijk van. Jonge mensen met nieuwe ideeën krijgen de gelegenheid om pensioenonderzoek te doen en zo uit te groeien tot de
123
kopstukken in de pensioenpraktijk en -wetenschap van morgen.
116
Pensioen is niet meer grijs, het is veelkleurig geworden. Met dank aan 55
Netspar.
63
Non-Dutch Junior Fellows
Dutch Senior Fellows
Non-Dutch Senior Fellows
Dutch Junior Fellows
Het aantal fellows is toegenomen van 266 in 2010 naar 276 in 2011. Om het jaar vindt er een evaluatie van de betrokkenheid van de fellows plaats. Deze zal in 2012 weer worden uitgevoerd.
11
Marike Knoef (Universiteit Leiden)
Vanaf 2011 is een nieuwe samenwerking tussen Netspar en de Universiteit Leiden gestart. Bij het Instituut voor Fiscaal Recht en Economie van de Universiteit Leiden nemen Kees Goudswaard, Koen Caminada, Jim Been en ik deel aan een internationaal onderzoeksproject over hoe adequaat mensen voor hun pensioen sparen. Dit project wordt geïnitieerd en gecoördineerd door de OESO in samenwerking met Allianz Global Investors (AGI). Het belangrijkste doel van het project is om te bepalen of mensen in de OESO-landen voldoende sparen voor het pensioen (gezien hun publieke pensioenuitkeringen). Ook onderzoekt het de rol die private pensioenregelingen spelen en kunnen spelen bij de pensionerings bereidheid van de bevolking op beroepsactieve leeftijd. Zo zal inzicht worden verschaft over welke groepen mensen niet goed zijn voor bereid op hun pensioen en daarmee bijzonder kwetsbaar zijn voor pensioenhervormingen. Dit inzicht, kunnen maatschappelijke beleidsmakers gebruiken om deze doelgroepen te benaderen.
12
Voor dit project combineren we op individueel niveau gegevens over alle mogelijke bronnen van inkomen na pensionering (dat wil zeggen, openbare pensioenen, sociale zekerheid, particuliere pensioenen, en andere besparingen zoals de particuliere besparingen, maar ook huisvesting). Verschillende landen, waaronder de VS en Duitsland, nemen deel aan dit project. De subsidie van Netspar stelt ons in staat om een Nederlandse bijdrage aan dit project te leveren en de gegevensfaciliteiten die nodig zijn te financieren. Rob Alessie van de Universiteit van Groningen en Adriaan Kalwij van de Universiteit Utrecht werken met ons samen in dit project. Wij vinden het heel waardevol dat Netspar praktijkmensen en onderzoekers van verschil-
De subsidie van Netspar stelt ons als Nederland in staat om een bijdrage aan dit OESO-project te leveren.
lende universiteiten in Nederland en buitenland bij elkaar brengt om hun kennis te delen, en we kijken uit naar de verdere samenwerking.
13
Bas Werker (Tilburg University)
De Netspar onderzoeks- en innovatieagenda uit 2011 classificeert relevante onderzoeksthema’s in verschillende ‘Pension Innovation Labs’ (PILs). Als PIL-coördinator begeleid ik de onderzoeksprojecten binnen de PIL ‘Risicomanagement gedurende de uitbetalingsfase van pensioenen’. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat er voldoende verbindingen tussen de PILs zijn om het broodnodige overkoepelend perspectief te krijgen, in het belang van de pensioenwetenschap, en ook in het belang van de pensioenpraktijk. Dat is precies wat er is gebeurd. Langlevenrisico-onderzoek bijvoorbeeld is uiteraard niet alleen van
Voldoende verbindingen tussen de PILs zijn belangrijk om het broodnodige overkoepelend perspectief te krijgen.
belang voor de afbouwfase, maar dit risico dient al opgenomen te worden in de opbouwfase. De nieuw voorgestelde flexibele pensioenleeftijd in Nederland doet dit slechts gedeeltelijk, blijkt uit onderzoek in ‘mijn’ PIL. Toch, risico’s blijven, vooral door de enorme taak om accurate voorspellingen te doen van de levensverwachting. Dit is op zijn beurt gerelateerd aan de onzekerheid binnen de financiële markten. Schattingen van belastingpremies en langlopende rentepercentages zijn notoir moeilijk op een objectieve manier te identificeren. Aan de andere kant zijn het precies deze gegevens die een belangrijke rol spelen in de feitelijke pensioenbetalingen aan de huidige gepensioneerden.
14
publicaties
2010
2011
11
Gelukkig is het wetenschappelijk onderzoek over parameteronzekerheid booming en tot op zekere hoogte kunnen hedging argumenten
15 13 20
worden gebruikt. Niettemin zal onzekerheid blijven. En, als het ‘optimale’ pensioenstelsel is ontworpen, is de communicatie met de deelnemers een nog grotere uitdaging. Onzekerheid als zodanig is zeer moeilijk over te brengen, als je nog wilt dat het bericht infor-
101
101
matief is. En dat is het verband tussen de PIL over Communicatie, en ‘mijn’ PIL.
Top Journal
Other
Very Good Journal
Het aantal publicaties steeg van 125 in 2010 naar 136 in 2011. De stijging komt geheel voor rekening van de relatief forse toename van het aantal publicaties in Top Journals en Very Good Journals. Dit geeft uitdrukking aan de kwaliteit van de wetenschappelijke bijdrage die door Netspar fellows wordt geleverd.
15
Ernst van Koesveld (Ministerie van Financiën)
Het Ministerie van Financiën ondersteunt Netspar van harte bij het samenbrengen van pensioenpraktijk en -wetenschap, en ziet dat het werkt. Het is niet goed als de pensioenwetenschap in “splendid isolation” opereert. Omgekeerd geldt dat beleidsadvisering die zich laat afsnijden van onderzoek, verarmt. Om de bekende woorden van Thomas Jefferson aan te halen: “He who receives an idea from me, receives instruction himself without lessening mine; as he who lights his taper at mine, receives light without darkening me.” Of meer economisch gezegd: praktijk en wetenschap zijn samen hard bezig het publieke goed “pensioenkennis” te produceren en te verspreiden, en Netspar is een waardevolle motor in dit proces. Wij zijn vanuit verschillende invalshoeken betrokken bij pensioenen en vergrijzing: overheidsfinanciën, economie, arbeidsmarkt, fiscaliteit en toezicht op de financiële sector. Door onze deelname aan Netspar denken we mee over onderzoek en de verspreiding van resultaten daarvan. Tijdens Netspar-bijeenkomsten praten we bij met bekenden uit het veld en ontmoeten we nieuwe collega’s.
16
Terugblikkend op 2011, constateren we dat Netspar geleidelijk aan haar basis verbreedt. Dat geldt voor het aantal betrokken disciplines: ook juristen, psychologen en sociologen leveren steeds meer een bijdrage aan Netspar-onderzoek. Maar dat geldt ook voor betrokken sectorpartners. Netspar is er het afgelopen jaar in geslaagd om partijen met van nature meer afstand tot de pensioenpraktijk bij het Netspar-netwerk te betrekken. Die verbreding vinden wij gezond, en draagt bij aan de verdere verankering van Netspar binnen de onderzoeks- en pensioenwereld. Dat dit en de nieuwe Netspar masterclass ook dit licht mogen brengen in 2012.
Praktijk en wetenschap zijn samen hard bezig “pensioenkennis” te produceren en te verspreiden, en Netspar is een waardevolle motor in dit proces.
17
Niels Kortleve (PGGM)
De betrokkenheid van PGGM’ers bij Netspar neemt nog steeds toe. Er nemen meer PGGM’ers (vaker) deel aan meetings en ze spelen ook een actievere rol op evenementen. PGGM’ers schrijven ook vaker mee aan Netspar-papers. Dit versterkt de dialoog tussen wetenschap en praktijk en vice versa de band van de praktijk met Netspar. Ook het feit dat Netspar vaker evenementen bij partners organiseert, past goed in het vergroten van de binding en vergroot de participatie van praktijkmensen in Netspar. Door sinds afgelopen jaar gebruik te maken van topicality-projecten speelt Netspar beter in op actuele onderwerpen. Daarbij is het goed
Wij juichen de inspraak van partners op Netsparonderzoeksbeleid van harte toe.
dat de partners adviseren over welke projecten op te starten. Die projecten leveren namelijk output die beter bruikbaar is. Deze topicality-projecten en de begeleidende werkgroepen zijn een goede manier om de toegevoegde waarde van Netspar in lopende debatten te vergroten. We juichen die ontwikkeling van harte toe. We waren trots dat we als PGGM op 20 oktober gastheer waren voor een speciale bijeenkomst voor bestuurders over het pensioencontract. Jan Koeman (SZW), Lans Bovenberg (TiU) en Jan Tamerus (PGGM) hielden presentaties en er waren zo’n 80 mensen aanwezig. Daar waren veel bestuurders en sociale partners bij, wat bijdroeg aan de wens van PGGM om Netspar dichter bij de bestuurders te brengen. Netspar en PGGM waren zo enthousiast over de opzet dat we voor nemens zijn in 2012 opnieuw zo’n bijeenkomst te organiseren.
18
evenementen
2010
PGGM blijft actief participeren en stelt ook graag faciliteiten beschik
3
6
baar voor Netspar-bijeenkomsten. We verheugen ons al op ons
2011
6
5
gastheerschap tijdens een geplande bijeenkomst over pensioen, zorg
4
3
en wonen met bijdrages van twee PGGM’ers. Op die manier neemt de 3
binding tussen PGGM en Netspar en daarmee praktijk en wetenschap verder toe.
6 3
7
6 5
Sounding Boards
News
Task Forces
Academic Events
Theme Conferences
Other
Het aantal evenementen is toegenomen van 26 in 2010 naar 31 in 2011. Tijdens de verschillende evenementen vindt er intensieve uitwisseling plaats tussen wetenschap en praktijk. Binnen de evenementen is de nadruk meer op actualiteit komen te liggen. De evenementen worden goed bezocht door partners en zijn een effectief middel om wetenschap en praktijk bij elkaar aan tafel te krijgen.
19
Roderick Munsters (Robeco)
Met het nieuwe Pensioenakkoord lijkt de weg naar andere pensioen regelingen dan de huidig overheersende Defined Benefit (DB)-regeling definitief ingezet. De beschikbare premieregeling (Defined Contribution) is daarbij een steeds meer gekozen alternatief. Met de premie pensioeninstelling (PPI) is bovendien de mogelijkheid gecreëerd om via andere organen dan een pensioenfonds of verzekeraar de pensioenregeling uit te voeren. Als ervaren belegger met ruime ervaring op het gebied van pensioenbeleggen is Robeco goed gepositioneerd om pensioenregelingen zowel in Nederlands als Europees verband uit te voeren.
20
Onderzoek naar flexibele, betaalbare en realistische pensioenoplossingen blijft echter nodig. Op dat punt kan Netspar een nuttige rol vervullen. Dat is voor ons een belangrijke reden geweest om in 2011 het partnership met Netspar aan te gaan. Het platform dat Netspar biedt, waar wetenschappers en pensioenuitvoerders elkaar vinden, maakt het mogelijk dat wetenschappelijk onderzoek de universiteiten ontstijgt en in de praktijk terechtkomt. Puur academisch onderzoek heeft vaak een zekere abstractie waardoor de koppeling met de praktijk niet zo gemakkelijk wordt gemaakt. Helaas verdwijnen hierdoor soms onderzoeksrapporten in een bureaulade. Netspar is uitstekend gepositioneerd om die kloof te overbruggen.
Onderzoek naar flexibele, betaalbare en realistische pensioenoplossingen blijft echter nodig.
Wetenschappers schuiven op richting de praktijk en pensioenuitvoerders komen dichter bij de onderzoeksresultaten. Een interessante onderzoeksrichting in dit verband, één die ook aansluit bij de discussie over collectieve risicoprofielen, is de ontwikkeling door de tijd van human capital op de keuze voor het beleggingsbeleid. Deze en andere praktijkgerichte onderzoeken zullen bijdragen aan een beter pensioenstelsel. Samen met Netspar willen wij daar graag een bijdrage aan leveren.
21
Rob Bauer (UM SBE)
Maastricht University School of Business and Economics werkt sinds 2006 samen met Netspar op het gebied van executive onderwijs. In 2011 sloten we deze periode af met drie masterclasses over zeer diverse pensioengerelateerde onderwerpen. De eerste tweedaagse masterclass van 2011 was getiteld ‘Risico management van pensioenuitkeringen en het nieuwe pensioencontract’. Een zeer goede masterclass, met 26 deelnemers uit het Netspar-netwerk, en een actueel onderwerp. De tweede masterclass was net zo hoog gewaardeerd en druk bezocht.
UM SBE kijkt terug op een zeer geslaagde samenwerking met Netspar op het gebied van executive onderwijs.
In dit seminar werd ingegaan op de werking van de belangrijkste derivaten. Ook werd geanalyseerd welke rol derivaten kunnen spelen in het risicomanagement bij pensioenfondsen en -verzekeraars. Met onder andere Netspar-onderzoekers en –sectorpartners Michel Vellekoop (UvA), Eduard Ponds (TiU / APG) en Joeri Potters (Cardano) als docenten was het een zeer geslaagde cursus.
22
deelnemers master classes netspar - um sbe academy
2010
2011
De laatste masterclass was speciaal voor pensioenfondsbestuurders en behandelde de implicaties van het nieuwe pensioenakkoord en
26
de kwaliteit van het pensioenbestuur. Met 34 deelnemers was het de
22
25
drukst bezochte masterclass van de Netspar – UM SBE Academy in 2011.
34
Topsprekers als Lans Bovenberg (TiU), René Maatman (RU) en Theo Kocken (Cardano) boeiden de toehoorders zeer. De hoge waardering voor deze dag kwam ook naar voren in de evaluatie: een 8 voor de
14
masterclass was het resultaat.
25
In 2012 organiseert de UM SBE nog één masterclass en in september van dat jaar dragen we het stokje over aan TiasNimbas Business School. We kijken terug op een zeer geslaagde samenwerking en ik
Investment Beliefs
New Dutch Pension Contract
Living Longer in Good Health
Pension Fund Governance
Human Pitfalls
Derivatives
persoonlijk hoop die voort te zetten, nu ik bij ICPM (International Centre for Pension Management) in Canada ga werken.
Het aantal deelnemers aan de master classes is fors toegenomen van 61 in 2010 naar 85 in 2011. In 2010 is gestart met een module voor bestuurders. Dit is in 2011 succesvol voortgezet. Het executive programma werd in de periode 2007-2011 uitgevoerd door UM SBE. In 2012 is dit, na een aanbesteding, overgedragen aan TiasNimbas
23
Louise Nell (Universiteit Utrecht)
Pensioenfondsen en -verzekeraars hebben moeite met het maken van aantrekkelijke en begrijpelijke informatie over hun producten. Er is een maatschappelijke zorg dat deelnemers zich te weinig verdiepen in hun (toekomstige) pensioen en onrealistische verwachtingen hebben over de hoogte ervan. In het voorjaar van 2011 diende mijn promotor prof. dr. Leo Lentz namens de onderzoeksgroep Taal en Communicatie van de Universiteit Utrecht daarom een aanvraag in bij Netspar voor een Small Vision Grant ‘Beter kiezen met begrijpelijke pensioenteksten’. Lentz doet al jaren onderzoek naar factoren die de vindbaarheid en begrijpelijkheid van informatie beïnvloeden. Ook is hij één van de initiatiefnemers van het NWO-project Begrijpelijke Taal, waarin met diverse universiteiten en maatschappelijke partners wordt samen gewerkt op het gebied van taal en communicatie. De financieeljuridische context zoals bij pensioenteksten aan de orde is, maakt expliciet deel uit van dit project.
24
Het doel van mijn promotieonderzoek is om inzicht te krijgen in de factoren die de motivatie van deelnemers en de begrijpelijkheid en vindbaarheid van pensioeninformatie beïnvloeden. De samenwerking met Netspar-partners ABN AMRO, Achmea en Zwitserleven vormde een essentieel onderdeel van de aanvraag. Deze partijen zegden toe hun communicatiemateriaal, expertise en netwerk ter beschikking te stellen ten gunste van het onderzoek. De Small Vision Grant werd door Netspar toegekend, waarna ik in oktober 2011 van start ben gegaan met het promotieonderzoek.
De samenwerking met Netspar-partners vormde een essentieel onderdeel van de aanvraag.
25
Roel Beetsma (UvA)
De Netspar Editorial Board bestaat uit wetenschappelijke experts en vertegenwoordigers van de Netspar-partners. De Editorial Board is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de in opdracht van Netspar geschreven Design Papers, NEA Papers en Panel Papers. Bovendien selecteert de Editorial Board de winnaars van de verschillende categorieën theses die op Netspar-onderwerpen worden geschreven. De Editorial Board heeft een productief jaar achter de rug. Er zijn vijf Design Papers gepubliceerd, zeven NEA papers en drie Panel papers. De analyses zijn in het algemeen zeer goed en ze dekken een breed scala aan onderwerpen binnen het terrein van Netspar. Tevens heeft
De winnende theses zijn in alle gevallen van hoge kwaliteit en, voor Netspar zeer belangrijk, van praktische waarde voor de sector.
de Board prijswinnaars geselecteerd voor Bachelor, Master, Research Master en Ph.D theses. De selectie was zeker niet gemakkelijk, maar de winnende theses zijn in alle gevallen van hoge kwaliteit en, voor Netspar zeer belangrijk, van praktische waarde voor de sector.
26
theses
2010 2011
BSc Theses
3
6
MSc Theses
32
32
In deze terugblik wil de Editorial Board de in 2011 afgetreden voorzit-
RM Theses
6
8
ter Henk Don danken voor zijn grote bijdrage aan het werk van de
Dissertaties
8 18
Board. De Board wil bij deze tevens vooruitblikken. Doelstelling van de Board is om de kwaliteit van het uiteindelijk gepubliceerde werk nog verder te laten stijgen en om ook de internationale zichtbaarheid
Het aantal master theses en dissertaties begeleid door Netspar fellows is flink
ervan verder te vergroten. Tenslotte wil de Board veel nadruk blijven
gestegen van 49 in 2010 naar 64 in 2011. De stijging vloeit met name voort uit
leggen op de concrete toepasbaarheid van de analyses op problemen
het toegenomen aantal dissertaties, mede als gevolg van AiO aanstellingen in
waar de sector zich voor gesteld ziet.
eerdere jaren.
27
Thomas Hupkens (Zwitserleven)
netspar papers
2010 2011
Academic papers Discussion papers
96
116
Een Netspar-onderzoek dat onze speciale aandacht heeft is het on-
Industry papers
derzoek naar begrijpelijke pensioeninformatie. Dit is voor Zwitserleven
7
3
het eerste Netspar-onderzoek waarbij we direct betrokken zijn.
Design papers
0
5
Zwitserleven vindt helder en begrijpelijk communiceren met de
NEA papers
11
7
klant heel belangrijk. Uit onderzoek van Gfk en MONTAE blijkt dat
Panel papers
Zwitserleven-klanten het best op de hoogte zijn over hun pensioen.
Occasional papers
Maar ondanks dat zijn wij van mening dat ook onze communicatie
0
2
voor verbetering vatbaar blijft. Dit blijkt keer op keer een grote uitdaging. Het onderzoek van professor Leo Lentz en promovenda Het aantal papers is gestegen van 114 in 2010 naar 133 in 2011. Met name
Louise Nell van de Universiteit Utrecht, waar wij via Netspar bij
het aantal wetenschappelijke papers is toegenomen. In 2011 zijn de Design
betrokken zijn, helpt ons hiermee.
papers geïntroduceerd. Deze bespreken het ontwerp van een component van een pensioenstelsel of een pensioen product en analyseren de mogelijk heden om de werking ervan te verbeteren. In 2011 verschenen 2 Occasional papers over de waardering van pensioenrechten en de implicaties van Europese pensioenregelgeving.
28
De praktische uitkomsten van dit onderzoek dragen bij aan meer inzicht in hoe Zwitserleven haar pensioencommunicatie kan verbeteren. De samenwerking tussen de onderzoekers, Zwitserleven en de andere betrokken partijen, Syntrus Achmea en ABN AMRO, verloopt erg goed. Er zijn korte lijnen en er is sprake van constructieve en open communicatie. Gezamenlijk streven we naar een goed resultaat. Terugblikkend op de samenwerking in 2011 kan ik niet anders zeggen dat deze prettig verloopt. De eerste resultaten zijn inmiddels bekend en worden binnenkort gepresenteerd. Op basis daarvan kan Zwitser leven intern een vertaalslag maken en haar communicatie verder
Er zijn korte lijnen en er is sprake van constructieve en open communicatie.
verbeteren.
29
Verkorte jaarrekening inkomsten en uitgaven 2010 – 2011 netspar (netspar center per 1-1-2012) Dit jaarverslag bevat een verkorte jaarrekening en een balans. Een uitgebreide jaarrekening en een toelichting op de jaarrekening en op de balans zijn opgenomen in het separaat te verkrijgen ‘Annual Report 2011, Accounts and Appendices’. In dat document is een overzicht opgenomen van de ‘in kind’ bijdragen van de Netspar partners en universiteiten.
netspar oud/nieuw In 2011 hebben de Netspar partners hun commitment aan Netspar voor een perriode van 4 jaar verlengd. Daarnaast heeft een consortium van vier ministeries (vertegenwoordigd door het Ministerie van SZW) aan Netspar een subsidie van EUR 1 miljoen per jaar, voor de periode 2011-2014, toegekend. In het jaarverslag is daarom een onderscheid gemaakt tussen “Netspar oud” en “Netspar nieuw”. In “Netspar oud” zijn alle posten opgenomen die zijn gefinancierd met geld dat voor 2011 verkregen is. “Netspar nieuw” staat voor alle nieuwe projecten en werkzaamheden die Netspar is aangegaan met subsidies die verkregen zijn vanaf 2011.
30
inkomsten – kas (bedragen in € 1.000) Inkomsten - Kas Eerste geldstroom Tweede geldstroom
Kas 2010
uitgaven – kas (bedragen in € 1.000) Kas 2011
250
0
3.250
872
Derde geldstroom
2.678
1.772
Totaal inkomsten
6.178
2.644
Uitgaven - Kas
Kas 2010
Kas 2011
Netspar oud Projecten en subsidies
1.867
2.441
Kennisdeling
445 337
Onderwijs
356 249
Overig Totaal Uitgaven Netspar oud Uitgaven - Kas
1.335 909 4.003
3.936
Kas 2010
Kas 2011
Netspar nieuw Netwerkontwikkeling algemeen
0
Netwerkontwikkeling evenementen
0
20
Kennisontwikkeling projecten
0
141
Kennisdeling evenementen
0
26
Kennisdeling publicaties
0
21
Kennisdeling expertisecentrum
0
67
Kennisdeling onderwijs
0
8
Governance en overhead
0
196
Totaal Uitgaven Netspar nieuw
529
Totaal Uitgaven
31
4.003
50
4.465
balans netspar 2011 (netspar center sinds 1-1-2012)
Balans Netspar 31 december 2011
Activa Vermogen Contracten partners in 2011
2.588.188
Liquidatie reserve
Subsidie NWO
1.500.000
Budget 2012
2.834.000
Subsidie Tilburg University
1.000.000
Budget 2013
2.946.000
Subsidie SZW
4.000.000
Budget 2014
1.606.163
Overige vorderingen
377.000
9.088.188 491.000
7.763.163
Lange termijn schulden Lopende themaprojecten
3.104.013
Liquide middelen, in kas 6.447.758 Topicalities
163.066
Small vision projects
336.489
Senior faculty
89.931
Junior faculty
372.741
PhD’s
Personele kosten
535.067 1.207.676
Data
203.000
Panel en NEA papers
458.000
Management & Coordination
112.000
Bedrijfsvoering & Overige
707.000
Executive onderwijs TiasNimbas
450.000
Korte termijn schulden
Verplichting over 2011
Pension workshop januari 2012
100.000
Pension workshop juni 2012
100.000
EFA beurzen
6.000
Research master beurzen
4.800
Research grants
Overige schulden
7.738.983
90.000
70.000 154.000
524.800
16.026.946 16.026.946
32
