Samenwerking is de sleutel tot duurzaamheid. Emmtec Services faciliteert duurzaamheid Biomassa als grondstof voor chemicaliën

Samenwerking is de sleutel tot duurzaamheid Emmtec Services faciliteert duurzaamheid Biomassa als grondstof voor chemicaliën

Inhoudsopgave 3 Chemische industrie heeft andere partijen nodig

Samenwerking is de sleutel tot duurzaamheid

6

EMMTEC Services faciliteert duurzaamheid

Plug and play voor groene chemische bedrijven

9 Issues & Insights

10 Biomassa als grondstof voor chemicaliën

15

Bedrijfsleven en overheid vinden elkaar op energietransitieparken

Bijzonder wordt de standaard

20 Adverteerdersindex

Inleiding

door Ernst Delfos, uitgever

Welke discussies vormen in de chemische industrie de kern van het duurzaamheidsdebat? Wat betekent het tekort aan grondstoffen voor de industrie? Wat heeft de chemische industrie nodig om groener te kunnen produceren? Welke rol zou de overheid moeten spelen en hoe komen bedrijven aan voldoende vakmensen om de technische en technologische innovaties te verwezenlijken?

Duurzaam opereren is voor de chemische industrie nood­ zakelijk geworden. Het is niet meer alleen een kwestie van goed willen doen, het moet ook kunnen. Grondstoffentekorten, consumenteneisen en energieprijzen zorgen ervoor dat duurzaam tegenwoordig business is. Duurzaamheid is een complex geheel. Het gaat niet meer alleen om energie­ besparing of afval.

In deze Industrial Insights leest u er alles over. Het blad belicht de laatste ontwikkelingen in duurzaam parkmanagement vanuit verschillende invalshoeken. Een informatieve uitgave, die inzicht geeft in een boeiende branche.

1

Where experience meets new challenges Brunel Engineering brengt deskundige technische specialisten en uitdagende opdrachten bij elkaar. Bij grote, ambitieuze, maar ook bij kleinere innovatieve projecten zoeken we steeds de beste experts. Die, op basis van hun specifieke kennis en ervaring, alles net even efficiënter aanpakken. Goed doordacht en pragmatisch. En garant staan voor het resultaat. Een professionele aanpak die opdrachtgevers tijd, zorgen en kosten bespaart. En onze specialisten? Die kunnen zelf direct weer door naar de volgende mooie klus! Let’s meet op brunel.nl

Chemische industrie heeft andere partijen nodig

Samenwerking is de sleutel tot duurzaamheid Duurzaam produceren is niet alleen een kwestie van willen, maar ook van kunnen. Wat heeft de chemische industrie nodig om haar ambities op dit terrein waar te maken en wie heeft ze daarbij nodig? Directeur Mark Ammerdorffer van branche­ organisatie VOMI en hoogleraar duurzaam onder­ nemen Jan Jonker komen vanuit verschillende invalshoeken tot dezelfde conclusie: samenwerken biedt perspectief.

goed na te denken over onderhoud, kun je daarin op lange termijn ook een flinke slag slaan”, geeft hij als voorbeeld. “Als je componenten makkelijk kunt uitwisselen, kun je onderhoud plegen zonder dat je grote en veel energieverbruikende machines nodig hebt. Daarbij is het modificeren van installaties over het algemeen duurzamer dan nieuw aanleggen. Goed onderhouden en goed te onderhouden installaties betekenen dus op termijn winst voor het milieu.”

O

m vast te stellen wat de chemi­ sche industrie nodig heeft om te kunnen verduurzamen, moet je onderscheid maken tussen de processen in die industrie zelf en wat zij daar aan faciliteiten en diensten van buiten voor nodig heeft, stelt directeur Mark Ammer­ dorffer van de brancheorganisatie van dienstverlenende bedrijven in de proces­ industrie (VOMI). Het lijdt volgens hem geen twijfel dat zij de grootste winst kan boeken op het eerste vlak, door het efficiënter maken van processen, bijvoor­ beeld door het gebruik van duurzame grondstoffen en het terugdringen van het energieverbruik.

Intelligente installaties Het op die manier kijken naar onderhoud en ontwerp staat nog in de kinderschoenen, aldus Ammerdorffer. Maar een begin van een ontwikkeling is volgens hem wel in­ gezet. “In het verleden waren onze leden vooral de handen van de industrie, als er iets niet werkte, moest het worden gemaakt. Door hun jarenlange ervaring hebben de contractors inmiddels veel kennis en kunde opgebouwd. Hierdoor zijn ze in staat mee te denken in het optimaliseren van onderhoud. Daarvoor hebben zij ook steeds meer mogelijkheden, aldus de directeur. Installaties kunnen steeds nauwkeuriger worden gecontro­ leerd en gegevens beter geanalyseerd. Daarmee wordt de dienstverlening intel­ ligenter. “Als je warmteverlies bij isolatie kunt opsporen, kun je het ook tegengaan.”

Toch heeft het volgens hem ook wel degelijk zin naar dat andere vlak te kijken. “Door in de ontwerpfase van installaties

Jan Jonker

Vakmensen Om de kracht van de ontwikkeling naar intelligenter onderhoud te benutten, zou die wat Ammerdorffer betreft terug moeten komen in de contracten die opdrachtgever en opdrachtnemer sluiten. Daarin zou een prikkel moeten zitten om met efficiënte en duurzame oplossingen te komen. Hij ziet in de praktijk echter dat de industrie door de economische crisis het accent de laatste jaren sterk heeft gelegd op kosten­ besparing en verlaging van de tarieven.

Mark Ammer­dorffer

3

waar je als branche mee bezig bent.” Dat mist hij in de chemische industrie. De ontwikkeling die daar gaande is, ontrekt die zich grotendeels aan het zicht, stelt Jonker. In de talrijke (internationale) duur­ zaamheidsnetwerken waarbij hij betrokken is, komt hij de industrietak niet tegen. “Voor de chemische industrie kan het haast niet anders dat het grondstoffendebat tot de kern van het duurzaamheidsdebat hoort. Wat betekent tekort aan grond­ stoffen voor de industrie? Je verwacht van haar bijvoorbeeld een duidelijke stelling­ name in het oliedebat.”

Air Liquide Meer dan gas alleen! Air Liquide Groep Air Liquide B.V. is een onderdeel van de Air Liquide Groep, wereldleider in industriële en medische gassen. De groep is gevestigd in 80 landen, deze verkoopt en levert zuurstof, stikstof, waterstof en andere gassen aan meer dan 1 miljoen klanten.

Air Liquide B.V. Opgericht in 1987 heeft Air Liquide B.V. zich ontwikkeld in de productie en distributie van industriële gassen, evenals een breed aanbod aan aanverwante services en apparatuur aan de volgende sectoren: sç&OODçç0HARMAçç

ç

sç!UTOMOTIVEçç&ABRICATION

sç%LECTRONICSçç ç

ç

sç-ATERIALSçç%NERGY

sç(EALTHCAREçç ç

ç

sç4ECHNOLOGYçç2ESEARCH

Gassen worden geleverd in cilinders, bulk of door middel van on-site generatoren, afhankelijk van het volume en de toepassing.

Specialistische kennis voor uw oplossingen

Jan Jonker (l) en Ruud Lubbers (r)

Dat gaat ten koste van staffuncties, waar kennis wordt bijgehouden en ontwikkeld.” Hij betreurt dit kortetermijndenken niet alleen omdat het ten koste gaat van de duurzaamheid, maar ook omdat ontwik­ keling in onderhoud pure noodzaak wordt vanwege het tekort aan goede vakmensen. Hoogleraar duurzaam ondernemen Jan Jonker van de School of Management van de Radboud Universiteit benadrukt dat duurzaamheid niet alleen een ontwikkeling van kennis in eigen branche vraagt. Elke sector en branche, ook de chemische indus­ trie, heeft de kennis uit andere disciplines nodig. “Duurzaamheid is van een terzijde een ter zake geworden. In veel branches en sectoren wordt op dit moment een fel en fundamenteel debat gevoerd. Daar zie je ook fundamentele bewegingen. Duur­ zaamheid is een complex geheel. Dat moet je niet versimpelen. Het gaat niet meer alleen om energiebesparing of afval. Bedrijven en groepen bedrijven moeten zich afvragen wat deze ontwikkeling voor hen betekent. Wat de vraagstukken zijn die er over tien, vijftien jaar ook nog toe doen. Daarbij hebben ze inzichten uit andere velden nodig.”

Het megaproject Our Common Future 2.0, waartoe Jonker het initiatief nam, is een goed voorbeeld van de samenwerking die volgens de hoogleraar nodig is om de nieuwe verbindingen en de fundamenteel andere oplossingen te vinden die tot een duurzame transitie leiden. In dit project werkte een grote groep mensen vanuit verschillende disciplines en specialisaties samen aan het formuleren van roadmaps voor negentien thema’s, van leiderschap en economie tot afval en energie. “Wij zijn in een tijd beland waarin we paradigma’s moeten doorbreken”, aldus Jonker. “Groot, klein, corresponderen, maar vooral ook niet corresponderende velden: ongewone ontmoetingen en combinaties zijn nodig om tot ‘ongewone’ oplossingen te komen.”

Belangrijk is volgens Jonker dan ook dat het debat over duurzaamheid openbaar wordt gevoerd. “Dat anderen kunnen zien

Air Liquide onderscheidt zich door de kennis en de inzet van haar medewerkers, vanaf projectontwikkeling tot de service en het onderhoud van klantinstallaties. Om oplossingen op maat aan te kunnen bieden, biedt !IRç,IQUIDEçGERICHTEçEXPERTISEçENçDIENSTENçAANç(IERBIJçMAAKTçZEçOOKçGEBRUIKçVANçHAARçDOCHTERONDERNEMINGEN sç3COTTç3PECIALTYç'ASESçnçPRODUCENTçVANçHOOGWAARDIGEçCALIBRATIEçGASSEN sç6ITALAIREçnçLEVERANCIERçVANçGASSENçENçDIENSTENçVOORçDEçTHUISZORG Voor meer informatie kunt u bellen of mailen met Martine Donker op 040-2503512 of [email protected].

www.airliquide.nl 5

EMMTEC Services faciliteert duurzaamheid

Plug and play voor groene chemische bedrijven Gemak dient de industrie op EMMTEC Industry & Business Park. Het grootste industriepark van Nederland, sinds de overname van NUON in handen van het Zweedse Vattenfall, maakt het bedrijven die groener willen pro­ duceren zo makkelijk mogelijk. “Alle infrastructurele zaken zijn hier al geregeld”, vertelt directeur Industry Parks Ivo Verdonkschot. “Dat is veel sneller en goedkoper dan zelf doen.”

Ivo Verdonkschot

D

e chemische industrie heeft bij uitstek baat bij dit concept. Het industriepark en zijn service-orga­ nisatie EMMTEC Services bieden duurzame en energiezuinige oplossingen waar de chemische industrie, als grootverbruiker van energie, al snel van profiteert. “Wij kunnen zeggen ‘plug and play’. Als een bedrijf een eigen installatie moet laten ontwikkelen, is het veel duurder uit,” aldus Verdonkschot.

van Akzo in. Ook zij maken draadjes en kunststoffen, maar van een aanzienlijk geavanceerder soort. De afnemers van hun producten maken kogelvrije vesten, formule-1-banden en optische kabels. Het aantal werknemers daalde met meer dan de helft. Maar met de tweeduizend man die er nu nog employment vindt, is de output van het park wel met een factor tien toegenomen.

Het aantal bedrijven dat zich nieuw in Emmen vestigt, maakt duidelijk dat onder­ nemers de voordelen van de collectieve voorzieningen van EMMTEC graag benutten. Grote internationale bedrijven als Jellice streken het afgelopen jaar op het Drentse industrieterrein neer. “Het is een grote trekker voor de chemische industrie”, weet Verdonkschot. “Steeds meer bedrijven zien dat ze iets met duurzaamheid moeten. Wij faciliteren die ontwikkeling.”

Ruimte voor ontwikkeling EMMTEC biedt nog volop ruimte voor ont­ wikkeling. Het park heeft nog voldoende grond uitgeefbaar. En mocht daaraan in de toekomst toch gebrek ontstaan dan heeft het nog uitbreidingsmogelijkheden, verzekert Verdonkschot. Alle bedrijven die zich op het industriepark vestigen, kunnen gebruik maken van de diensten van EMMTEC Services. Energie speelt daarin een cruciale rol. De WKK-centrale voorziet ondernemingen van schone elektriciteit. Daarnaast levert de serviceorganisatie onder meer verschillende typen water en perslucht. Duurzaamheid wordt ook bereikt doordat EMMTEC bedrijven waar mogelijk in staat stelt gebruik te maken van de restwarmte die in de diverse productie­ processen vrijkomt.

Geavanceerde draadjes De geschiedenis van het park gaat meer dan een halve eeuw terug. In de jaren ’50 van de vorige eeuw werd Emmen door de rijksoverheid aangewezen als nieuwe kern voor werken en wonen. Het was de tijd van de wederopbouw. De werkloosheid moest worden aangepakt, ook in ZuidoostDrenthe. Daarbij was er behoefte aan zware industrie. Aanvankelijk heette de locatie Enka, later werd dat Akzo. De productie van draad, garens, vezels en fibers stond er centraal. De kledingindustrie was de grootste afnemer.

Maar EMMTEC Services heeft ook een eigen engineering-afdeling, die zich bezig­ houdt met het ontwerpen en bouwen van machines. En het centrale lab op het industriepark staat via een buizensysteem open voor alle aangesloten bedrijven. Monsters vinden efficiënt hun weg naar

Begin jaren ’70 werkten er vijfduizend man op het industriepark. Maar de oliecrisis van 1973 hakte er flink in. Niet in de laatste plaats omdat AKZO zich terugtrok uit de garens. Alle activiteiten werden ondergebracht bij andere bedrijven, buiten Emmen. Ook de afnemers verkasten. De confectie verplaatste zich steeds meer naar het verre Oosten. Het park wist echter nieuwe ondernemingen te trekken. DSM, Colbond en later Teijin namen de plaats

Duurzame relaties Tot 2002 was EMMTEC in handen van Acordis. Daarna nam Nuon het park over. “Wij wilden dicht bij onze klanten zitten om een duurzame relatie op te kunnen bouwen”, licht Verdonkschot de keuze voor de overname toe. “Dat heeft zowel voor ons als voor onze klanten een meer­ waarde. We kunnen samen zoeken naar de efficiëntste en daarmee milieuvriendelijkste oplossingen voor de proces industrie. Het hergebruik van de restwarmte is daarvoor illustratief. Maar we houden bijvoorbeeld ook de ontwikkelingen in de biomassa nauwlettend in de gaten. Daarin gebeuren interessante dingen, op het gebied van energie en in de productie van grond­ stoffen voor onze klanten.”

de testruimte. Zowel het laboratorium als de technische dienst werkt ook voor derden. Het ingenieursbureau EMMTEC engineering haalt zelfs de helft van zijn omzet buiten de poort. Hoge standaard Uiteraard levert EMMTEC Services ook de ‘standaard’ diensten die bedrijven op een industriepark mogen verwachten: bewa­ king, bedrijfsbrandweer, onderhoud van terrein en wegen. Zo kunnen bedrijven zich in Emmen honderd procent richten op hun core business. Maar misschien nog wel belangrijker, de collectieve voor­zieningen zijn een stuk goedkoper dan individuele bedrijven voor hetzelfde dienstenpakket zouden moeten betalen. Dat maakt het park voor veel bedrijven interessant.

Met de overname door het Zweedse Vattenfall is er volgens Verdonkschot in die lijn niets veranderd. De afdeling Industry Parks van het energiebedrijf richt zich nog steeds op innovatieve oplos­ singen waarmee zij kan voorzien in de energie en utility vraag van de bedrijven die op haar vier parken in Nederland en Duitsland zijn gevestigd. En ook onder Zweedse vlag speelt EMMTEC Services nog steeds in de Europese voorhoede.

Belangrijk voor veel bedrijven is ook dat EMMTEC Services een handige inter­ mediair is, bijvoorbeeld bij het vinden van goed opgeleide medewerkers of bij het verzorgen van praktijkopleidingen, maar ook in contacten met de gemeente. Vergunningen zijn snel geregeld en over financieringsmogelijkheden voor duurzaam ondernemen, denkt EMMTEC Services graag met bedrijven mee.

Directeur Thom Sijs van Jellice Pioneer Europe bv:

“Wij kunnen met sustainability een slag maken” Vorig jaar mei nam Jellice Pioneer gelatinefabriek Econtis in Emmen over. Het bedrijf continueerde de diensten die de vorige eigenaar afnam van EMMTEC: stoom, elektriciteit en afvalwaterbehandeling. “Het zou zonde zijn geweest daarin zelf te investeren”, aldus Thom Sijs die in januari als directeur is aangesteld, onder meer om de groeiambities van het bedrijf te verwezenlijken. “Wij zien ruimte in de markt. Om die te kunnen benutten, moeten we zorgen dat onze klantrelaties en ons proces goed zijn. Dat is de basis van waaruit we de komende jaren kunnen groeien.” Energie is belangrijk voor Jellice, benadrukt Sijs. “Wij draaien 24/7 en 365 dagen per jaar. Ons proces is enorm afhankelijk van energie. Een storing heeft direct gevolgen voor de kwaliteit van de gelatine. Daarbij komt dat we ook zo min mogelijk energie willen gebruiken door er efficiënt mee om te gaan en verliezen te voorkomen. Daarin slagen we door de samenwerking met EMMTEC. Natuurlijk is dat financieel gunstig. Maar geld is voor ons niet het enige dat telt. Duurzaamheid is voor ons ook een USP. Daarin willen we een voorsprong nemen. Onze afnemers leveren aan de consumentenmarkt, daar wordt duurzaamheid een steeds belangrijker thema.”

6

7

PrimaPower Light Steel Voor de snelste gasfleswissel voor uw heftruck

Issues & Insights Innovatie Innovatie in de chemische industrie is essentieel. Zo’n 2,5 procent van haar omzet gaat naar de eigen R&D-afdeling, dat komt neer op zo’n 1,3 miljard euro per jaar. De Nederlandse chemische industrie presteert op het punt redelijk, maar behoort niet tot de top. De Ten opzichte van zijn benchmark-landen neemt Neder­ land een solide middenpositie in. Ierland, Spanje en Italië vormen een cluster met lage R&D Intensiteit. De Britse chemie industrie is in Europa absolutie koploper.

De chemische industrie neemt jaarlijks zo’n 28 procent van de in Nederland verbruikte energie voor haar rekening: 40 procent als energiebron en 60 procent als grondstof. Nederland, met zijn omvangrijke chemische sector (omzet van € 47 miljard in 2010) moet extra alert zijn op nieuwe kansen voor groene chemie. De transitie van een op fossiele grondstoffen gebaseerde industrie naar een industrie gebaseerd op duurzame grondstoffen is begonnen.

Brandstofverbruik door de industrie in 2009 (PJ) uim de helft van het verbruik van fossiele brandstoffen door de indus­ trie wordt ingezet als grondstof of wordt toegepast voor de omzetting in andere energieproducten, zoals motor­ brandstof. De chemische industrie is de grootste verbruiker.

Bron: Onderzoeksrapport Chemie in concurrentie, in opdracht van VNCI

R

Lichtgewicht staal Totaalgewicht slechts 21 kg Ruim onder de Arbo-grens Voldoet aan alle Europese veiligheidseisen Razendsnel verwisselen dankzij Easyclip ng snelkoppeling

Europese wetgeving De Europese Unie besloot in 2007 dat de geïndustrialiseerde lidstaten in 2020 twintig procent minder CO2 moeten uitstoten dan in 1990. In datzelfde jaar stelde de ‘Regiegroep Chemie’ (topmanagers van kennisinstellingen en bedrijfsleven) de ambitie vast om het gebruik van fossiele bronnen in 25 jaar te halveren.

Verbetering bij chemiebedrijven in 2009 • 8 procent minder energieverbruik in 2009 t.o.v. 2005 (10,5 PJ in 2005 naar 9,7 PJ in 2009). • 147 maatregelen (bij 46 bedrijven) in procesefficiency: besparing van 320 TJ • 61 efficientymaatregelen in de keten: winst van 174 TJ • Totale inzet van duurzame energie bedraagt 446 TJ in 2009. Dit is 4,6% van het totale energieverbruik. • 46 inrichtingen ISO 14001 gecertificeerd, met geïntegreerde energiezorg en/of voldoen aan de vastgestelde normen voor een energiezorgsysteem.

Bron: VNCI

Bron: jaarverslag VNCI 2010

or getest Door en door

Totaal

Verbruik als brandstof in warmtekracht-installaties

Verbruik als brandstof in ovens, ketels, kachels, etc.

Verbruik als grondstof of voor de omzetting in andere energie-producten

Voedings- en genotsmiddelenindustrie

58

25

32

0

Textiel- en lederindustrie

3

0

3

-

Papier- en grafische industrie

19

12

7

0

Raffinaderijen

157

25

98

34

Kunstmestindustrie

84

3

20

61

Als uw bedrijf een hoog gasverbruik heeft omdat u over meerdere ere

Overige chemische industrie

633

33

128

472

LPG- heftrucks beschikt, dan heeft Primagaz ook een prima oplossing ing voor u. Vanaf 10 heftrucks is het wellicht interessant te kiezen voor oor taleen eigen LPG-vulinstallatie. Primagaz ontwerpt en bouwt de installatie op maat. Na de installatie van de LPG-vulinstallatie kunt u op uw eigen bedrijfsterrein heftrucks laten tanken. Meer informatie? Ga naar www.primapitstop.nl of bel 0800-0137

Basismetaalindustrie

91

4

28

59

Overige industrie

71

1

46

24

erken Voor alle merken heftrucks LPG-vulinstallatie

Bron: Compendium voor de Leefomgeving

9

Foto: fotovlucht Soesterberg; Eric Vorstenbosch

ECN terrein

Biomassa strobalen

Biomassa als grondstof voor chemicaliën Biomassa kan worden omgezet in warmte en elektriciteit, maar ook in andere producten. “Het kan een alternatieve grondstof zijn voor producten als kunststoffen, lijmen en harsen, geur- en smaakstoffen, voedseladditieven, brandstof­ additieven en medicijnen, allemaal zaken die nu nog uit aardolie worden gemaakt”, zegt Paul de Wild, werkzaam bij Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) in Petten.”

landen waterkracht. Maar er is maar één hernieuwbare grondstof waarvan je materialen kunt maken: biomassa.”

D

e Wild promoveerde onlangs bij prof. dr. ir. Erik Heeres van de Green Chemical Reaction Engi­ neering-groep aan de Rijksuniversiteit Groningen op zijn onderzoek naar de omzetting van biomassa via pyrolyse naar chemicaliën voor industriële toepassingen.

Biomassa voor hernieuwbaar materiaal In de toekomst ziet hij de beschikbaarheid van fossiele brandstoffen een steeds groter probleem worden. “Wereldwijd raken de traditionele grondstoffen op. Dan moeten we dus iets anders. Bovendien zijn fossiele brandstoffen erg slecht voor het milieu. Bij verbranding brengen ze veel extra CO2 in de atmosfeer. Biomassa is in principe CO2-neutraal. Voor de opwekking van alternatieve energie zijn reeds verschil­ lende mogelijkheden. Denk aan wind- en zonne-energie, aardwarmte en in sommige

500 miljoen ton stro geproduceerd, een restproduct dat grotendeels wordt verbrand. Stro kun je heel goed splitsen in chemicaliën en brandstoffen. In het Spaanse Salamanca staat de demonstratiebioraffinaderij van multinational Abengoa Bioenergy New Technologies, die jaarlijks 70.000 ton stro verwerkt en opwerkt tot ethanol, dat toegepast kan worden als brandstof voor auto’s.”

gen door biomassa”, vertelt de Wild. “De belangrijkste bouwsteen voor al die producten is koolstof. En dat zit in olie, maar ook in biomassa. De productie­ processen verschillen echter wel.” Biomassa pyrolyse voor chemicaliën Er kan bijvoorbeeld worden uitgegaan van een compleet nieuwe infrastructuur voor bioraffinage. “In dit kader hebben we samen met onder andere het Twentse BTG (Biomass Technology Group) en Aston University uit Engeland gewerkt aan het Europese Biosynergy project (zie ook www.biosynergy.eu). Ik heb daarbij gekeken hoe je via pyrolyse, thermo­ chemische afbraak in afwezigheid van zuurstof, chemicaliën uit biomassa kunt halen voor bijvoorbeeld plastics en lijmen. Daar gaat mijn proefschrift ook over. Wereldwijd wordt bijvoorbeeld jaarlijks

Aardolie en andere fossiele brandstoffen fungeren als grondstoffen voor benzine, kerosine, nafta, diesel- en smeerolie, maar bijvoorbeeld ook voor plastics zoals polyetheen, PVC en PET. Ook kun je het gebruiken voor de productie van lijm, bijvoorbeeld om vezels van spaanplaten te binden. “Bij al die toepassingen is het mogelijk fossiele brandstoffen te vervan­

“Dan blijft er nog een zijstroom over en daar moet je ook weer wat mee. Lignine is zo’n reststof. In ons onderzoek hebben we laten zien dat lignine via de thermo­ chemische behandeling is op te werken tot biochar en een vloeibaar product. De biochar is mogelijk geschikt als bodem­ verbeteraar en/of kunstmestadditief. Het vloeibare product is fenolisch van aard en kan worden toegepast in lijmen voor de houtindustrie, als additief voor bitumen in asfalt, in kunststoffen zoals PET, PVC, en diverse andere plastics. En als grondstof voor koolstofvezels, geur- en smaakstoffen en medicijnen. De chemische industrie heeft inmiddels al belangstelling getoond.” Grote fabriek voor biokool Veel bekender is de productie van warmte, energie en brandstoffen uit biomassa. “Biomassa komt steeds meer in beeld voor de productie van grootschalige energie­ toepassingen”, zegt De Wild. “ECN heeft inmiddels een methode ontwikkeld om door torrefactie, een warmtebehandeling

Paul de Wild

10

Verwerking biomassa in torrefactie unit

11

op een lage temperatuur van 250 tot 300 graden, biomassa om te zetten tot een waardevolle brandstof met de gunstige eigenschappen van steenkool. Hiervoor hebben we een innige samenwerking met Nuon/ Vattenfall. We zitten nu in de laatste fase, namelijk de bouw van een demon­ stratiefabriek om grootschalig biomassa te torreficeren.

zakelijk, zodat Nederland een toppositie verkrijgt en behoudt op het gebied van biomassatechnologie.” “Kijk, het heeft honderd jaar geduurd voor­ dat olieraffinaderijen konden wat ze nu kunnen. Je kunt niet verwachten dat je met biomassa in vijf jaar hetzelfde bereikt. Zoiets kost tijd. Misschien geen honderd jaar, maar er is in veel gevallen geen kortetermijnoplossing. Zonder overheids­ steun wordt het een lastig traject. We hebben een goed onderwijssysteem, prima universiteiten en een hoogwaardige chemische industrie waar veel mensen werken. De hele wereld gaat de duurzame richting op. Er liggen grote kansen voor onze bedrijven. We kunnen misschien niet concurreren met de productie van biomassa in India en China, maar we kunnen wel technologieën ontwikkelen die wereldwijd zijn af te zetten. Daar hebben we als Nederland ontzettend veel mee te winnen.”

Fundamenteel en toepassingsgericht onderzoek voor bedrijven Op termijn zullen biogrondstoffen fossiele brandstoffen helemaal vervangen, maar wanneer dat durft De Wild niet te zeg­ gen. “Het hangt van veel factoren af. Bijvoorbeeld van de olieprijs. Hoe hoger de olieprijs, hoe meer bedrijven zullen overstappen. De rol van bedrijven is dan ook cruciaal. Instituten als ECN doen onder­zoek, maar bouwen geen fabrieken. Dat moeten ondernemingen doen. Daar­ voor is durfkapitaal nodig, vooral voor grootschalige investeringen. Veel grote bedrijven werken aan projecten met bio­ brandstoffen. Ze weten dat het voor hen zonder fossiele brandstoffen ophoudt.”

Dit meesterstuk werkt inmiddels met 295 onderdelen van Technische Unie Met 280.000 artikelen en 36 verkooppunten vormt Technische Unie een belangrijke schakel in technisch Nederland. Talloze industrieën danken er voor een groot deel hun dagelijkse continuïteit aan. Schitterende staaltjes van machinetechniek blijven presteren met onderdelen van Technische Unie. Dit succes is te danken aan logistiek maatwerk, de beschikbaarheid van producten en onze eigen adviseurs. Stuk voor stuk specialisten met veel kennis en ervaring in de industrie. Zo heeft Technische Unie voor elke onderhouds- of productievraag de optimale oplossing. Technische Unie. Daar heb je meer aan.

www.technischeunie.com

Benutting zijstroom bepaald winstgevend­ heid Energieonderzoek Centrum Nederland wil graag, samen met het bedrijfsleven, de mogelijkheden voor hoogwaardige materiaalproductie uit biomassa verder verkennen. “Warmte- en energiewinning uit biomassa rukt op, maar het is nog niet altijd rendabel. Als we uit de zijstromen waardevolle chemicaliën kunnen halen, wordt het wel rendabel. Daar zijn we druk mee bezig. Als we dat nog verder ontwik­ kelen, kan dat het verschil maken of een bedrijf wel of niet winstgevend is. Zo streven wij onder andere naar het verder ontwikkelen van technieken om de hoofd­ bestanden van biomassa te ontrafelen en te valoriseren. We willen goed luisteren naar de industrie en samen met de bedrijven projecten opstarten. Alleen door een duurzame samenwerking met bedrijven, instituten en de overheid krijgen we een duurzaam Nederland.”

Natuurlijk, er zijn ook bedrijven die zelf technologieën ontwikkelen, maar er is een duidelijke kloof tussen kleinschalige ontwik­ kelingen en grootschalige toepassingen, neemt De Wild waar. “Wij doen zowel fundamenteel als toepassingsgericht onderzoek. Daarnaast heb je chemische bedrijven en de apparatenbouwers. Al die partijen moet je bij elkaar brengen. Voor onze lignine-pyrolysemethode hebben we octrooi aangevraagd. Dat octrooi zetten we vervolgens in de etalage. Bedrijven kunnen dan kijken of het voor hen loont om het octrooi over te nemen. Het kan interessant zijn voor hun concurrentie­ positie. Internationaal concurreren met nieuwe technologie In de omvorming van een fossiele brand­ stofeconomie naar een duurzame economie speelt de overheid een belangrijke rol. Maar die vaart nu een andere koers dan in het verleden, stelt de onderzoeker. “De overheid heeft de subsidies voor dit soort ontwikkelingen fors terug gebracht. Daarvoor in de plaats wordt de markt gestimuleerd met fiscale maatregelen. Onderzoeksinstituten zullen meer met de markt moeten gaan samenwerken. Gelet op het precompetitieve karakter en het huidige economische klimaat is financiële steun vanuit de overheid in beginsel nood­

Torrefactie BO2 pellets

13

Bedrijfsleven en overheid vinden elkaar op energietransitieparken

Bijzonder wordt de standaard De transitie van fossiel naar duurzaam is een (nu nog) langzaam, maar niet meer te stoppen proces. Energietran­sitieparken spelen een belangrijke rol in die ontwikkeling. Door hun omvang en de daaruit voortkomende winst die er geboekt kan worden in het terugdringen van CO2-emissies, helpen ze overheden hun milieuambities realiseren. Maar ook voor bedrijven kan vestiging op een ETP uit. Groen is business geworden.

At Ashland Hercules Water Technologies, we are proud of the innovative process and water treatment chemistries we have developed for our customers. But nothing we offer is as important as the knowledge and expertise of our people. Working side by side with your plant personnel, our sales representative becomes familiar with your operation and applies this knowledge to design a total system approach

tailored to your needs. And they are supported by a vast network of applications specialists and research scientists, all driven by a genuine passion for chemistry — and a commitment to the success of your operation.

Z

To learn more, visit ashland.com 5FMFQIPOF



t
FNBJM
FKPOLFS!BTIMBOEDPN

® Registered trademark, Ashland or its subsidiaries, registered in various countries ™ Trademark, Ashland or its subsidiaries, registered in various countries * Trademark owned by a third party © 2011, Ashland AD-11130

Patrick Cnubben Ashland goo.indd 1

12-07-2011 07:56

e worden wel de triple helix genoemd, netwerken waarin bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden duurzame oplossingen realiseren bijvoor­ beeld op het gebied van energie, milieu en afval. De Stichting Energy Valley is in 2003 opgericht door deze drie partijen om de regionale groeikansen die de energie­ sector biedt te benutten en van NoordNederland een toonaangevende ‘energy valley’ te maken in Europa. Om die ambitie te realiseren, ondersteunt de stichting onder meer de ontwikkeling van Energie Transitie Parken (ETP’s) in de noordelijke provincies. Drenthe telt inmiddels drie van dit soort parken. In Wijster ligt het accent op de productie van biogas en groen gas uit afval en reststromen en op de inzet van hoogwaardige warmte. In de Eemsdelta moet de samenwerking tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen leiden tot concreet toepasbare innovatieve tech­ nieken die de overstap van fossiel naar duurzaam mogelijk maken en in Emmen onderzoekt de chemische industrie hoe zij biobased kan produceren.

Cnubben. “Groene innovaties berusten op drie punten: grondstoffen, regulering en technologie. Als je die drie samen krijgt,

ben je winnaar. Technische vraagstukken zijn in principe altijd op te lossen. Maar je moet er wel voor zorgen dat je die oplos­ singen faciliteert en niet tegenwerkt. Zo denken overheden nog wel eens dat groene materialen een andere registratiecode of typering vragen in de vergunningen. Maar het is lang niet altijd nodig om nieuwe procedures te starten als een bedrijf biobased

Wortel van de boom “Het gaat erom de waarde van de ver­ groening maximaal te benutten”, vertelt manager Patrick Cnubben, die zich bij Energy Valley met Grootschalige Investeringen en Groene Grondstoffen bezighoudt. “De chemische industrie biedt daarvoor veel mogelijkheden. Hun producten zijn de wortel van de boom. Als je die groene voeding geeft, kun je veel bereiken op gebied van duurzaamheid. Hun grondstoffen komen overal in de industrie terug.” Een goede samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen is cruciaal voor het realiseren van een ETP, aldus

ThyssenKrupp Liften

Thyssen goo.indd 1

04-07-2011 10:18

15

ambities van de drie noordelijke provincies samen en de CO2-doelstellingen van het Rijk. Het eerste programma dat eind 2011 afloopt, heeft ze vooral gebruikt om het beleidsterrein en de mogelijkheden te onderzoeken. “We hebben ons opgesteld als een lerende organisatie en het onder­ werp aan de vork geprikt.” Het tweede programma wil ze heldere keuzes maken op basis van wat ze heeft geleerd en de visie die daaruit voortvloeit. ETP’s gaan in dat programma een belang­ rijke rol spelen, aldus Hoek. “Groen gas en biobased energy worden kernthema’s. Een Energie Transitie Park biedt de mo­ gelijkheid daarin te centraliseren. In ons tweede programma kiezen we bewust voor robuuste projecten. We willen meters maken. Dat is ook nodig willen we onze doelstellingen halen. Dat kan alleen wanneer je bedrijven en ontwikkelingen clustert. In Wijster kunnen we bijvoorbeeld via de groen gashub groen gas aan het net toevoegen of toepassen als duurzame brandstof in de mobiliteit. Op die manier kunnen we het gas veel beter benutten. Je kunt koppelingen maken; warmte her­ gebruiken, maar ook kennis bundelen. Daardoor ben je op een ETP veel sneller in staat om een gezonde businesscase op te zetten. Investeringen kunnen uit.”

R2B Inspecties B.V. Postbus 340 5300 AH Zaltbommel Dwarsweg 10 5301 KT Zaltbommel Tel. nr. +31 (0)418 57 21 00 Fax nr. +31 (0)418 57 21 01 E-mail: [email protected] www.r2b.nl

www.goomedia.com

Emmtec logo goo.indd 1

09-06-2011 11:09

grondstoffen gaat gebruiken.” In Drenthe denken de provincie en gemeenten actief mee in dit soort ontwikkelingen, ondanks de druk die tegenwoordig op de budgetten staat, constateert Cnubben. “Vertrouwen is in deze een groot goed. Partijen moeten van elkaar weten dat ze er samen de schouders onderzetten. Een ETP is voor alle partijen een mooi project om in te investeren.”

De provincie speelt daarin een bemidde­ lende rol en ze willen initiatieven, samen met haar partner Energy Valley ook wel aanjagen, maar “de bedrijven zijn de motor”, benadrukt Hoek. Wij streven naar snelle en gestroomlijnde vergunningstrajecten, in ons Ruimtelijk Ordeningsbeleid bieden we letterlijk ruimte aan ontwikkeling en

Clusteren Dat is Drenthe de komende jaren ook van plan, vertelt programmamanager Klimaat en Energie Guido Hoek. De provincie werkt op dit moment hard aan haar tweede Klimaatprogramma, een plan waarin ze aangeeft hoe zij bijdraagt aan de milieu­

EKB goo.indd 1

23-06-2011 16:29

Provinciehuis Drenthe

17

W IJ D E T E C H N I E K .

we hebben bestuurlijke kracht, richting Europa en Den Haag. Ook die zetten we in, bijvoorbeeld voor het verkrijgen van subsidies. Maar de bedrijven blijven de spil. Die moeten de transitie maken en die zorgen voor de werkgelegenheid.”

U H E T R E S U L TAAT

SAMEN SUCCESVOL! Imtech Industrial Services Imtech Industrial Services bestrijkt met haar dienstverlening de industriemarkt. Een markt met een grote verscheidenheid. De productieprocessen in de automotive, farmacie, food & feed, chemie en olie & gas verschillen niet alleen sterk van elkaar, ook de wet- en regelgeving is niet uniform. Veiligheid, beschikbaarheid, kwaliteit en betrouwbaarheid zijn in elk geval zaken waar het altijd om gaat. Optimaal geautomatiseerde productieprocessen waarborgen de continuïteit in kwantiteit en kwaliteit. Industrial Services biedt passende technische totaaloplossingen door zich te verdiepen in de primaire en secundaire bedrijfsprocessen van haar opdrachtgevers. Van engineering en professioneel projectmanagement tot automatisering, installatie, beheer en onderhoud. Imtech Industrial Services regio Noord-Oost heeft vestigingen in: Coevorden Delfzijl Emmen Groningen Hengelo Leeuwarden

T T T T T T

+31 524 59 91 11 +31 596 63 24 14 +31 591 69 23 44 +31 50 850 55 00 +31 74 750 14 00 +31 58 295 46 44

Duurzame economie Cnubben en Hoek zijn er beiden van overtuigd dat zinvolle investeringen tegen­ woordig per definitie investeringen in duurzaamheid zijn. “Natuurlijk kun je nu doen wat nu nog net haalbaar is. Maar dan loop je snel achterop. Je kunt beter verder vooruit kijken en energie steken in ontwikkelingen die de toekomst hebben”, aldus Hoek. “Wat nu nog bijzonder is, wordt standaard”, voorspelt Cnubben. “Als je partijen bij elkaar kunt krijgen, is een ETP nog maar een begin. Groen denken is denken in verbanden. Het gaat erom steeds te kijken wat alle partijen nodig hebben en hoe je zaken kunt combineren. Daar zit de winst. De warmte die het park in Emmen produceert, kan worden benut voor de gemeente. De Hanzehogeschool in Groningen werkt samen met onder­

Warmteleiding Wijster

nemingen en overheden samen aan het project FlexiHeat, dat uitzoekt wat er technisch nodig is om die twee te verbinden. Heel concreet: hoe dik, hoe lang en wie betaalt? Het zetten van de eerste stap is altijd het moeilijkst. Als er een schaap over de dam is… Ik zou me kunnen voorstellen dat we in Emmen een warmterotonde aanleg­ gen, zodat bijvoorbeeld de dieren­tuin de restwarmte van EMMTEC nuttig toepast.”

www.imtech.nl

Imtech goo.indd 1

20-06-2011 14:58

E-college Het kunnen beschikken over goed opgeleide medewerkers is een voorwaarde voor bedrijven om zich op een ETP te vestigen. De noordelijke provincies verwachten dat de energiesector de komende jaren tienduizenden banen zal opleveren. Om te voorzien in de behoefte aan voor de sector geschoolde werknemers, werkt de provincie Drenthe namens noord Nederland aan het E-college. “Het E-college is geen school, maar een noordelijk platform dat verbindingen tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen mogelijk moet maken”, licht Guido Hoek toe.

?\kmXbYcX[@ej`^_kjY\jZ_i`a]k XZkl\c\fekn`bb\c`e^\e`e m\ijZ_`cc\e[\YiXeZ_\jY`ee\e
@ej`^_kj`j\\el`k^Xm\mXe1 >ffD\[`X K "*(' .($.'.'(-( @ nnn%^ffd\[`X%ec

Naamloos-5 1

De provincie richt haar pijlen vooral op de noordelijke MBO´s die voor het bedrijfsleven van essentieel belang zijn om aan voldoende mensen te komen. Het E-college moet aan de ene kant leerlingen interesseren voor technische opleidingen en aan de andere kant er als spil tussen bedrijfsleven en opleidingen voor zorgen dat zij elkaar weten te vinden. Bijvoorbeeld in gebruik van praktijkruimte, het creëren leerwerkplekken, van in interes­ sante projectweken voor het onderwijs en in het afstemmen van de curricula op de kennisbehoefte van bedrijven. Kortom verbindingen waardoor slim met investeringen kan worden omgegaan en energie een aantrekkelijk vakgebied wordt voor jongeren. In september presenteert de provincie het businessplan voor het e-college. Daarna moeten de kennisinstellingen en bedrijven de fakkel overnemen. Op basis van de belangstelling van beide kanten, gaat Hoek ervan uit, dat dit geen probleem zal zijn. “Alle partijen omarmen het plan.”

24-11-2009 11:35:26

19

Adverteerdersindex



Air Liquide B.V. 4



Ashland Nederland BV 14



Brunel Nederland B.V. 2



EKB Groep BV 16



Goo Media 18



Hof en Frieling BV Cover II



Imtech Industrial Services 18



Primagaz Nederland B.V. 8



R2B Inspecties B.V. 16



Technische Unie 12



ThyssenKrupp Liften BV 14

Insights is een uitgave van Goo Media T 071 - 70 70 161 I www.goomedia.nl Directie Ernst Delfos Erik Eckhardt Realisatie en coördinatie Renate Claassens Solitha Kolkman Peter Molenaar Milco Sprink Tekstproductie Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar Vormgeving en productie Goo Media

EMMTEC Services B.V T 0591 - 69 25 55 I www.emmtecservices.com © Goo Media september 2011 Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht kunnen uitgever en auteurs geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden of onvolledigheden.

ISSN: 1570 - 9876

20