Samenwerking en fusie, bezien vanuit financieel perspectief
Provincie Gelderland | 20 mei 2016
Workshop: Samenwerking en fusie, bezien vanuit financieel perspectief • Stan van de Laar, organisatieadviseur SeinstravandeLaar, onderzoek Ambtelijke Fusie • Edwin van der Velde, plv. gemeentesecretaris/directeur bedrijfsvoering gemeente Berg en Dal • Wilko Remmits, concerncontroller bij CGM, werkorganisatie voor de gemeenten Cuijk, Grave & Mill en Sint Hubert • Bas van de Meerendonk, programmamanager Sterk Bestuur, provincie Gelderland Provincie Gelderland | 20 mei 2016
2
(Voorgenomen) Samenwerking in Gelderland
Provincie Gelderland | 20 mei 2016
3
Een intro op ‘ambtelijke fusie’
Modellen, doelen, neveneffecten en de financiële consequenties
drs. Stan van de Laar Arnhem, 19 mei 2016
Even voorstellen… Stan van de Laar •
Bestuurs en bedrijfskundige, ruim 17 jaar organisatieadviseur gemeenten/samenwerkingsverbanden
•
Achtergrond BDO Accountants & Adviseurs, PricewaterhouseCoopers Advisory. oprichter (2010) en mede eigenaar SeinstravandeLaar B.V.
•
Initiatiefnemer en eigenaar Landelijk Kennisplatform Ambtelijke fusie.nl, vele publicaties op thema intergemeentelijke samenwerking
•
Vier jaar promotieonderzoek naar succes en falen intergemeentelijke samenwerking
•
Projectleider onderzoek motieven, doelen, effecten ambtelijke fusies/centrumgemeenten in Nederland (Ministerie van BZK)
•
Projectleider/onderzoeker evaluatie BEL Combinatie (Blaricum, Eemnes en Laren)
•
Adviseur doorontwikkeling ‘governance’ UW Samenwerking (IJsselstein, Montfoort)
•
Adviseur/onderzoeker evaluatie Dienst Dommelvallei (Nuenen, Son en Breugel, Geldrop Mierlo)
•
Procesbegeleider/adviseur (volledige en gedeeltelijke) ambtelijke fusies: •
Hillegom, Lisse en Teylingen (HLT Samen)
•
Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo (BUCH gemeenten)
•
Stede Broec, Enkhuizen en Drechterland (SED organisatie)
•
Boxtel en Sint Michielsgestel (MijnGemeenteDichtbij)
•
Brielle, Westvoorne, Hellevoetsluis (Voortaan Voorne)
•
Ermelo, Harderwijk, Zeewolde (Meerinzicht)
•
Valkenswaard, Heeze Leende, Cranendonck (A2 gemeenten)
•
Projectleider bestuurskrachtonderzoek Zandvoort en adviseur ambtelijke samenwerking/fusie met Haarlem
•
Procesbegeleider beoogde herindeling Geldermalsen, Neerijnen, Lingewaal
•
Onderzoek naar ambtelijke of bestuurlijke fusie in het Land van Heusden en Altena (Werkendam, Aalburg en Woudrichem)
Bestuurlijke fusie in één oogopslag voor
na
Gemeenteraad X
Gemeenteraad Y
Griffie
Gemeenteraad Y Griffie
Griffie
College van B&W X
College van B&W Y
College van B&W Y
Gemeentesecretaris X
Gemeentesecretaris Y
Gemeentesecretaris Y
Ambtelijke organisatie X
Ambtelijke organisatie Y
Ambtelijke organisatie Y
•
Wettelijk traject
•
Éénmalige uitkering, Arhi gelden: dekking frictielasten (uittreden GR en)
•
Impact op bestuurskosten (één raad, één college, één griffier)
•
Impact op bedrijfsvoeringslasten (huisvesting, p kosten)
•
Impact op belastingdruk (keuze)
•
Impact op uitkering gemeentefonds
•
Impact op ambities, voorzieningen (inhoud)
Ambtelijke fusie in één oogopslag eigenaarschap
opdrachtgeverschap
Gemeenteraad X
Gemeenteraad Y
Griffie Gezamenlijk Poho overleg
Bestuur XY
opdrachtnemerschap Directieraad XY
Griffie
College van B&W X
College van B&W Y
Gemeentesecretaris X
Gemeentesecretaris Y
Gezamenlijk Poho overleg
Ambtelijke organisatie XY
•
Vele verschijningsvormen! Aparte entiteit, Gastheerconstructies, achterblijvende taken/regieteams, directiemodellen….
•
Traject van colleges én raden
•
Geen eenmalige uitkering: gemeenten kunnen ook in ‘eigen’ GR en blijven participeren
•
Geen impact op bestuurskosten (partners houden eigen raad, college, griffier, gemeentesecretaris)
•
Géén impact op belastingdruk, uitkering gemeentefonds en lokale ambities, voorzieningen (inhoud)
•
Impact op bedrijfsvoeringslasten (circa 20% van de gemeentelijke begrotingen)
Géén ‘goed, beter, best’… …maar (politiek/bestuurlijke) keuze voor ‘model’ dat het beste past… bij de lokale context (politieke kleur, ambities, opgaven, financiële situatie, bestuurskracht, persoonlijke voorkeuren, etc.)
op dát moment
Maar fuseer alleen ambtelijk, als partners bij bestuurlijke fusie dezelfde zouden zijn
Ambtelijke fusie, omdat…
• Kwaliteit (interne en externe) dienstverlening verhogen • Kwetsbaarheid verminderen • Kosten beheersen of reduceren (spanningsveld!) • Kracht in de regio versterken • Kansen voor medewerkers vergroten Maar ook: • Herindeling voorkomen (defensief) • Herindeling stimuleren (offensief) • Reorganisatie ‘forceren’
Doel bereikt! Maar potentieel ‘neveneffecten’
• Druk op autonomie en beleidsvrijheid, omdat: •
Raden en colleges onvoldoende scherp in definitie eigen identiteit
•
Gemeenschappelijkheid over 20% begroting
•
Ambtelijke druk op reductie complexiteit en vergroten efficiency
•
Ambtelijke kracht (denken op grotere schaal) vs. lokale politiek/bestuur
•
Gezamenlijke portefeuillehouders zetten colleges ‘buitenspel’
• Wisseling in sleutelfiguren (verkiezingen) zet samenwerking onder druk • Verschil in (onuitgesproken) doelen/belangen aan voorkant leidt tot spanning • Keuzen in vormgeving en aansturing: impact op ‘van, voor, door’ • Impact op competenties management en medewerkers • Impact op ‘identificatie’ (waar hoor ik bij?) en bekendheid met lokale kleur • Extra coördinatielast (extra entiteit)
Wat we zien op financieel gebied… • Veelal taakstelling in meerjarig perspectief, om: • Taakstellingen ‘in eigen huis’ te realiseren • Incidentele middelen (projectkosten, sociaal plan kosten, desintegratie ICT) terug te verdienen… • …in bestuurlijk aantrekkelijke termijn (4 jaar) • Realisatie financiële doelstellingen: taakstellend tussen 5 en 10% op bedrijfsvoering • Impact op programmagelden als gevolg van gezamenlijke inkoop/aanbesteding • Beperkt opdrijvend effect door inschaling burgemeester/gemeentesecretaris • Met name impact op: aantal leidinggevenden, % overhead • Soms keuze voor kwaliteitsimpuls: financiële injectie
Meer informatie over deze presentatie of onze dienstverlening? SeinstravandeLaar B.V. Organisatieadviseurs voor de publieke sector Postbus 450 4100 AL Culemborg www.seinstravandelaar.nl @Seinstra_vdLaar
drs. Stan van de Laar
[email protected] 06 303 72 997
Gemeente Berg en Dal Sinds 1 januari 2015 Gemeenten Millingen aan de Rijn, Ubbergen en Groesbeek.
Edwin van der Velde
Hoe het begon… Ambtelijke fusie Millingen ad Rijn en Groesbeek. Opmaat naar herindeling!
Vervolgens … Millingen onder toezicht van het Rijk (art 12). :tripartiet overleg :financieel onderzoek :eenmalig extra geld: € 1,4 miljoen :perspectief: een zelfstandige toekomst …..
Helaas …
En dus … Millingen ad Rijn op zoek naar een herindelingspartner. :Groesbeek? :Nijmegen? :toch Groesbeek? :Ubbergen en Groesbeek? :Ubbergen, Groesbeek en Heumen? :Ubbergen en Groesbeek!
De uitdaging … Spaargeld Belastingdruk Voorzieningen (subsidies) Sluitende begroting
Teleurstelling .. Lagere algemene uitkering (€ 1,2 miljoen). Wel een eenmalige integratievergoeding (€ 8,0 miljoen)
De aanpak … Politieke keuzes :Laagste belastingtarieven (€ 1,2 miljoen) :Hoogste subsidies (€ 0,4 miljoen) :Eén gemeentehuis, servicepunt in Millingen (€ 0,2 miljoen) :5% besparing op salariskosten (€ 0,6 miljoen) :Duwtje in de rug Aantonen (werkgroep financiën) :De nieuwe gemeente is financieel gezond (o.a. financiële scan provincie) :Het begrotingstekort is oplosbaar (€ 1,3 miljoen)
Wat was de grootste uitdaging?
Cuijk, Grave en Mill en SintHubert Introductiefilm CGM
22
Doel van de ambtelijke samenwerking • Versterken bestuurskracht van de regio. • Behoud zelfstandigheid. • Kosten verlagen, Kwaliteit verbeteren en Kwetsbaarheid verminderen. • Alle uitvoering binnen één werkorganisatie 23
Toerekening obv gedifferentieerd uurtarief • Doet recht aan dagelijkse praktijk. • Is toekomstbestendig (zaakgericht). • Schaalvergroting is mogelijk met behoud van verrekenmodel. • Afwijken standaardproduct is mogelijk. • Begrijpelijk.
24
Relevante thema’s bij bepaling tarief • • • • • •
Directe en indirecte kosten Lokale beleidsafspraken (bijv. netto prod.uren) Doorbelasting naar producten en programma’s Keuze jaarschijf!! Afschrijvingsbeleid Inbreng activa obv (herrekende) boekwaarde of …
25
Opbouw tarief loonsom per tariefgroep netto productieve uren
netto uurtarief
bedrijfsvoeringskosten netto productieve uren
opslag
Uurtarief per groep
Laag is schaal 1 t/m 6, Midden is schaal 7 t/m 9 en Hoog ≥ schaal 10 26
Invloed politiek op begroting CGM Indirect autonoom ontwikkelingen of beleidskeuzes College / Raad minder uren Direct
besluit Bestuur
aanpassing uurtarief
Niet zomaar…… • Afbouwregeling 4 jaar • Uitbesteden derden kan alleen in overeenstemming met bestuur. • Opzegtermijn eerst na 6jr en dan 2jr na kalenderjaar waarin besluit wordt genomen met inachtneming van de afbouwregeling.
27
Uitgangspunten begroting CGM • Jaarschijf 2013 • Budgettair neutrale overgang voor gemeenten • Personeelslasten en bedrijfsvoeringskosten uit afzonderlijke gemeentelijke meerjarenbegrotingen = bijdrage • Geen overdracht vastgoed bedrijfsvoering • Uren tbv gemeente berekend over bijdrage gedeeld door gemiddeld tarief. • Afrekening 2014 obv nacalculatie gedifferentieerd tarief • Met ingang 2015 is urenraming leidend
28
Wat levert het op of kost het? • • • • • •
Politiek bestuurlijke uitgangspunten zijn leidend Immaterieel voordeel is groter Bureaucratisering lonkt Kosten (taakstelling 10%, 2% per jaar cumulatief) Kwaliteit (2% investeren in kwaliteit) Kwetsbaarheid (deskundigheid beleidsfunctionarissen, specialisme en minder solistische functies)
29
Valkuilen • • • • • • • • •
Exploitatiebudgetten verspreid in begroting Stelposten op de bedrijfsvoering Bezuinigingen die in de toekomst liggen Zijn er beheerplannen en budgetten voor bedrijfsmiddelen De organisatie moet zakelijker worden Managementinformatie cruciaal Cultuur blijft achter 4 P&C cycli Frictiekosten gemeenten en samenwerkingsverband onderschat 30
Samenwerking en fusie, bezien vanuit financieel perspectief Stan van de Laar :
[email protected] 06 303 72 997 Edwin van der Velde :
[email protected] 14 024 Wilko Remmits –
[email protected] 0485 396 600 Bas van de Meerendonk :
[email protected] 026 3599548
Provincie Gelderland | 20 mei 2016
