Amazing Grace
Soort activiteit Filmverwerking, (spelkaarten) Thema(‘s) onrecht, discriminatie, levenskeuzes, film Aantal deelnemers 2-4 groepen (per set spelkaarten) Leeftijd +16 jaar Locatie Binnen Duur 150-180 minuten Intensiteit Rustig (filmverwerking), actief (spelkaarten)
Filmfiche
Titel: Amazing Grace Regisseur: Michael Apted Acteurs: Ioan Gruffudd, Romola Garai, Benedict Cumberbatch, Michael Gambon, Rufus Sewell,… Duur: 113 minuten Genre: Biografie, drama, geschiedenis Land: Verenigd Koninkrijk / Verenigde Staten Jaar: 2006
De achttiende-eeuwse politicus William Wilberforce raakt als jongeman in de ban van predikant John Newton, die achtervolgd wordt door zijn verleden als kapitein van een slavenboot. Newton spoort Wilberforce aan om zijn leven te wijden aan de afschaffing van de slavernij. Maar de politiek lijkt niet klaar voor zijn boodschap. Na enkele jaren strijd keert Wilberforce ziek en gedesillusioneerd terug naar het platteland, waar hij kennismaakt met de beeldschone Barbara. Door zijn liefde voor haar vindt hij nieuwe kracht om zijn strijd voort te zetten.
Doel/Samenvatting activiteit Amazing Grace daagt uit tot nadenken over het belang van levenskeuzes. Daarbij kunnen inspirerende figuren een heel belangrijke rol spelen. Daarnaast focust de film op onze manier van denken over anderen, en dan vooral mensen die het moeilijk hebben in de maatschappij (“God schiep de mens als gelijken”).
1
Verloop Werkvorm: als ik echt moet kiezen dan… Wij raden aan om de film en de verwerkingsmomenten elk in een aparte ruimte te doen. Het kan ook nuttig zijn om vooraf even te duiden wat genade nu eigenlijk is (bijlage 6). Opstap -
De jongeren starten met het spel “Kwestie van Quotes”. Hieruit kiezen ze drie quotes die het best omschrijven hoe ze zich die dag voelen. Daarna staan ze even stil met de bedenker van de gekozen quotes: ken je hem/haar? Waarom denk je dat deze persoon dat gezegd of geschreven heeft?
Film Afsluiter -
Jongeren spelen het Keuzespel (uit te lenen bij IJD) dat helpt bij het maken van keuzes en terug te kijken op degenen die al gemaakt werden Iedereen gaat op een kussen op de grond zitten. Als iedereen neerzit, wordt het lied Where Is the Love (The Black Eyed Peas) gespeeld
Benodigdheden -
Spel “Kwestie van Quotes”, te ontlenen via de documentatiecentra van IJD Hasselt en IJD Mechelen Kussens “Keuzespel”, te ontlenen via IJD Gent en IJD Hasselt Lied “Where Is the Love” en medium om dit af te spelen
Werkvorm: God heeft een droom met de wereld Opstap -
Wanneer de jongeren neerzitten, wordt het lied “By the Grace of God” (Katy Perry) gespeeld Hierna krijgen zij de volgende vraag: heb je de genade van God al ooit zo dichtbij gevoeld? o Zo ja: Wat heeft het met je gedaan? o Zo nee: denk je dat deze genade mensen overeind kan houden? o Tot slot wisselen zij hierover uit (het is daarbij belangrijk dat niemand verplicht wordt tot uitwisseling, daar het moeilijke levensgebeurtenissen in herinnering kan roepen) o
Film Afsluiter -
-
De grote groep wordt onderverdeeld in groepjes van 3 à 4 personen. Ze krijgen de opdracht om hun ideale wereld te knutselen (schilderen, boetseren). Achteraf zullen ze deze moeten voorstellen. Waarom hebben ze hiervoor gekozen? Hoe zouden ze hun kunstwerk noemen? Wat roept dit bij de anderen op? Tot slot wordt de film Amazing Grace vergeleken met het lied By the Grace of God. De begeleider legt uit dat het lied meer gaat om een persoonlijke nabijheid, die kracht geeft en de film over de kracht om van de wereld een betere plek te maken. o Wat spreekt de jongeren het meest aan? Waarom? Waarvoor kozen zij in hun schilderij?
Benodigdheden -
Kussens Lied “By the Grace of God” en medium om het af te spelen Afhankelijk van de gekozen knutselvorm: klei, acrylverf, schildersdoek, penselen, mes, water, potjes,…
2
Werkvorm: Inspirerende figuren Opstap -
De jongeren gaan in een kring zitten, waarna er kort wordt uitgewisseld over enkele vragen, zoals: “Wat is belangrijk in jouw leven? Wie is/was inspirerend op jouw levensweg? Als je één ding aan de wereld kon bijdragen, wat zou het dan zijn?...
Film Afsluiter -
In een ruimte worden zowel foto’s (bijlage 1) van bekende figuren, hun namen (bijlage 3) als quotes (bijlage 2) verspreid. Ter inleiding kan de begeleider deze figuren eerst kort schetsen (bijlage 4). Het is aan de jongeren om binnen een bepaalde tijd zoveel mogelijk figuren te verzamelen en nadien de juiste namen en quotes bij de juiste figuur te leggen. Ze mogen daarbij ook namen en quotes ruilen. Hierna kiest elk één quote en één figuur uit (deze hoeven niet noodzakelijk overeen te komen), waarna even uitgewisseld wordt: waarom spreekt deze quote je aan? Wat vind je inspirerend aan het leven van deze figuur? Is het toepasselijk voor je eigen leven?...
Benodigdheden -
Kussens Gedrukte versie van bijlagen 1-4 of een geplastificeerde versie met extra uitleg, te ontlenen via de docdienst van IJD Hasselt
Bezinning De jongeren en hun begeleiders gaan rustig in een kring zitten en zingen het lied “Uw licht en Uw liefde” (bijlage 5). Hierna wordt het lied “Amazing Grace” beluisterd. (Wij kozen hier voor de tekst, zoals deze gebruikt werd door Celtic Women).
Amazing Grace, how sweet the sound That saved a wretch like me I once was lost, but now I'm found Was blind but now I see
Geweldige genade, hoe zoet is het geluid Dat een zondaar als mij redde Ik was eens verloren, maar nu ben ik gevonden Ik was blind, maar nu kan ik zien
T’was Grace that taught my heart to fear And Grace, my fears relieved How precious did that grace appear The hour I first believed
Het was genade die mijn hart leerde te vrezen En genade die mijn angsten verlichtten Hoe wonderlijk openbaarde zich die genade Op het uur dat ik voor het eerst geloofde
Through many dangers, toils and snares We have already come. T'was grace that brought us safe thus far And grace will lead us home, And grace will lead us home
Door vele gevaren, zwoegen en valkuilen Zijn wij al gegaan Het is genade die ons zover veilig heeft gebracht En genade zal ons thuisbrengen En genade zal ons thuisbrengen
3
Amazing grace, How sweet the sound That saved a wretch like me I once was lost but now I'm found Was blind but now I see!
Geweldige genade, hoe zoet is het geluid Dat een zondaar als mij redde Ik was eens verloren, maar nu ben ik gevonden Ik was blind, maar nu kan ik zien
Was blind, but now... I see.
Ik was blind, maar nu… kan ik zien!
Wanneer het nummer volledig is afgespeeld, leest iemand 1Kon 19,9-13a. Wij gebruiken hier de Willibrordvertaling (1995): Daar ging hij een grot binnen en overnachtte er. Toen kwam het woord van de HEER tot hem: ‘Waarom bent u hier, Elia?’ Hij antwoordde: ‘Omdat ik mij met al mijn ijver ingezet heb voor de HEER, de God van de machten. De Israëlieten hebben uw verbond met voeten getreden, uw altaren omvergehaald en uw profeten met het zwaard gedood; ik alleen ben overgebleven en mij staan ze naar het leven.’ Maar de HEER zei: ‘Ga naar buiten en treed voor de HEER op de berg.’ Toen trok de HEER voorbij. Er ging een zeer zware storm voor de HEER uit die bergen deed splijten en rotsen verbrijzelde. Maar de HEER was niet in de storm. Op de storm volgde een aardbeving. Maar ook in de aardbeving was de HEER niet. Op de aardbeving volgde vuur. Maar ook in het vuur was de HEER niet. Op het vuur volgde het suizen van een zachte bries. Zodra Elia dit hoorde, bedekte hij zijn gezicht met zijn mantel, ging naar buiten en bleef staan bij de ingang van de grot. Na deze tekst maken we het even stil. Na enkele minuten vraagt de begeleider of de jongeren ooit God ergens in ervaren hebben. Hierna bidden wij het Onze Vader. Tot slot luisteren we naar het lied “Your Grace Finds Me” door Matt Redman. It’s there in the newborn cry There in the light of every sunrise There in the shadows of this life Your great grace
Het is er in de nieuwgeboren kreet Daar, in het licht van elke zonsopgang Daar, in de schaduw van dit leven Uw grote genade
It’s there on the mountain top There in the everyday and the mundane There in the sorrow and the dancing Your great grace Oh such grace
Het is er op de bergtop Daar in het alledaagse en het wereldse Daar in het verdriet en het dansen Uw grote genade Oh zo’n genade
From the creation to the cross There from the cross into eternity Your grace finds me, yes your grace finds me
Vanaf de schepping tot het kruis Van het kruis tot in de eeuwigheid Uw genade vindt me, ja uw genade vindt mij
It’s there on a wedding day There in the weeping by the graveside There in the very breath we breathe Your great grace
Het is er op de bruiloftsdag Daar in het huilen bij het graf Daar in de adem die we inademen Uw grote genade
4
The same for the rich and poor The same for the saint and for the sinner Enough for this whole wide world Your great grace Oh such grace
Hetzelfde voor de rijken en de armen Hetzelfde voor de heilige en de zondaar Genoeg voor deze hele wijde wereld Uw grote genade Oh zo’n genade
From the creation to the cross There from the cross into eternity Your grace finds me, yes your grace finds me
Vanaf de schepping tot het kruis Van het kruis tot in de eeuwigheid Uw genade vindt me, ja uw genade vindt mij
There in the darkest night of the soul There in the sweetest songs of victory Your grace finds me Yes your grace finds me
Daar in de meest duistere nacht van de ziel Daar in het zoetste overwinningslied Uw genade vindt me Ja uw genade mij vindt
Your great grace Oh such grace Your great grace Oh such grace
Uw grote genade Oh zo’n genade Uw grote genade Oh zo’n genade
The same for the rich and poor The same for the saint and for the sinner Enough for this whole wide world Your great grace Oh such grace
Hetzelfde voor de rijken en de armen Hetzelfde voor de heilige en de zondaar Genoeg voor deze hele wijde wereld Uw grote genade Oh zo’n genade
So I’m breathing in Your grace And breathing out Your praise I’m breathing in Your grace Forever I’ll be (x4)
Dus ik adem Uw genade in En ademen Uw lof uit Ik adem Uw genade in Dat zal ik voor altijd
The same for the saint and for the sinner Enough for this whole wide world
Hetzelfde voor de heilige en de zondaar Genoeg voor deze hele wijde wereld
Your grace finds me Yes Your grace finds me
Uw genade vindt me Ja Uw genade vindt mij
5
Opmerkingen/bijlagen Bijlage 1
6
7
8
Bijlage 2
“Je kan ervoor kiezen om de andere kant op te kijken, maar je kan nooit meer zeggen dat je het niet wist”
“Waar het recht eindigt, begint de tirannie”
“Soms doet God Zijn werk met zachte motregen, geen stormen”
“De wereld is een geweldig boek en als je niet reist, lees je slechts één pagina”
“Ik vernietig mijn vijanden wanneer ik hen tot mijn vrienden maak”
“Wees de verandering die je in de wereld wil zien”
“Ongelovig is hij die vaarwel zegt wanneer de weg duister wordt”
“Onze levens beginnen te eindigen op de dag dat we zwijgen over de dingen die er toe doen”
“Als wij mensen het betere brein hebben, is het dan niet onze verantwoordelijkheid om onze medewezens van, vreemd genoeg, onszelf te beschermen?”
“Moge je keuzes jouw hoop weerspiegelen, niet je angsten”
“De toekomst start vandaag, niet morgen”
“Doe je klein beetje goeds waar je bent; het zijn die kleine beetjes goeds samen die de wereld overweldigen”
“Wees vriendelijk wanneer dat mogelijk is. Het is altijd mogelijk”
“Niets is onmogelijk als we het samen doen”
9
“De dingen zullen nooit beter worden als je gelooft dat ze niet beter zullen worden”
“En wanneer je niet naar de maan reikt, kan je niet op de sterren vallen”
“In mijn momenten van twijfel, zeg ik vastberaden tegen mezelf: ‘Als niet ikzelf, dan wie? Als niet nu, dan wanneer?’”
“Éen kind, één leerkracht, één pen en één boek kan de wereld veranderen”
10
Bijlage 3
William Wilberforce
William Pitt de Jongere
John Newton
Augustinus van Hippo
Abraham Lincoln
Mohandas Karamchand Gandhi
John Ronald Reuel Tolkien
Martin Luther King
Joy Adamson
Nelson Mandela
Johannes Paulus II
Desmond Tutu
Dalai lama
Jeanne Devos
Katie Piper
Jessie J
Emma Watson
Malala Yousafzai
11
Bijlage 4 William Wilberforce (1759-1833) startte zijn studentenleven met een erg hedonistische, hoewel sociale, levensstijl. Als eenentwintigjarige student werd hij verkozen bij de parlementsverkiezingen, waar hij een voorvechter werd van de afschaffing van de slavenhandel. Daarnaast pleitte hij voor sociale hervormingen, zoals het gevangeniswezen en de gezondheidszorg, en richtte hij de eerste dierenwelzijnsorganisatie op. William Pitt de Jongere (1759-1806) was met zijn vierentwintig jaar de jongste Britse premier ooit. Op zijn vertiende ging hij reeds aan de universiteit van Cambridge studeren. William Pitt was nog meer drieëntwintig toen hij minister van financiën werd. Als premier bestreed hij corruptie en verkleinde het enorme gat in de begroting. John Newton (1725-1807) was een Britse slavenhandelaar, een praktijk waar hij zich na een goddelijke openbaring sterk van zou afkeren. Als priester schreef hij tal van hymnes, waaronder “Amazing Grace”. Hij preekte tot aan zijn dood, ook nadat hij blind geworden was. Uiteindelijk werden zijn preken zo populair dat men het kerkgebouw moest uitbreiden. Augustinus van Hippo (354-430) was bisschop van Hippo en is een van de Westerse kerkvaders. Bekend is zijn citaat “waar zij mijn hart raakte, is het altijd blijven bloeden”, wat hij schreef nadat hij, onder druk van zijn moeder, de relatie met zijn concubine verbrak. Later zou hij over God schrijven “rusteloos is ons hart, tot het vrede vindt in U”. Ambraham Lincoln (1809-1865) was een republikeinse president van de Verenigde Staten. Hij is het beste gekend om zijn afkeer voor de slavernij, die uiteindelijk uitmondde in de Amerikaanse Burgeroorlog. Na zijn herverkiezing in 1865 werd Lincoln in het theater vermoord. Mohandas Karamchand Gandhi (1869-1948) was een Indiaas politicus. Tijdens de Indiase onafhankelijkheidsstrijd, was hij een grote voorstander van de actieve geweldloosheid. Daarnaast was hij een van de grondleggers van de moderne staat India. Nadat hij de onmiddellijke splitsing van het Congres in zijn land kon vermijden, werd hij neergeschoten. John Ronald Reuel Tolkien (1892-1973) is wellicht het best gekend omwille van zijn boeken. Naast poëet, was hij lange tijd professor taal- en letterkunde in Oxford. Zijn relatie met Edith Tolkien werd door zijn voogd verboden tot hij meerderjarig werd. Vlak voor deze verjaardag schreef Tolkien haar een brief waarin hij zijn liefde verklaarde en haar ten huwelijk vroeg. Jaarlijks schreef hij brieven van de Kerstman aan zijn kinderen, die later werden samengebracht in het boek “Brieven van de Kerstman”. Martin Luther King (1929-1968) was een dominee uit de Verenigde Staten en leider van de burgerrechtenbeweging, die opkwam voor gelijke rechten voor zwart en blank. Hij is gekend voor zijn speech “I Have a Dream”. In 1968 werd hij doodgeschoten. Joy Adamson (1910-1980) was natuuronderzoekster, artieste en auteur. Oorspronkelijk zette zij zich, samen met haar man George Adamson, in voor de leeuwen in Afrika, waarna haar aandacht uitging naar de Cheeta’s. de laatste tien jaar van haar leven reisde Joy de wereld af om lezingen over de wilde dieren in Afrika te geven. In 1980 werd zij vermoord teruggevonden.
12
Nelson Mandela (1918-2013) was een anti-apartheidsstrijder en de eerste zwarte president van Zuid-Afrika. Hij raakte vooral bekend door de vreedzame manier waarop hij de apartheid doorbrak, nadat hij zelf door het regime in gevangenschap was geplaatst. Johannes Paulus II (1920-2005) heeft zich gedurende zijn pontificaat sterk afgezet tegen het communisme. In 1981 overleefde hij een aanslag, waarna hij de dader ging opzoeken en vergeving schonk. Door niet af te treden tijdens zijn ziekte, wilde hij een voorbeeld voor de lijdenden zijn. Desmond Tutu (1931) was de eerste zwarte Anglicaanse aartsbisschop in Kaapstad (Zuid-Afrika). In 1984 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede omwille van zijn inspanningen tegen apartheid. Desmond Tutu was ook voorzitter van de Zuid-Afrikaanse Waarheids- en verzoeningscommissie, die een vollediger beeld van de mensenrechtenschendingen in Zuid-Afrika wou schetsen, daders amnestie verlenen en de waardigheid van de slachtoffers herstellen. De huidige Dalai Lama is Tenzin Gyatso (1935). Door de aanhechting van Tibet met China, ging de Dalai Lama in ballingschap, waardoor zijn politiek leiderschap veranderde in een uitsluitend spiritueel leiderschap. Hij spreekt over een veelheid aan thema’s. Voorbeelden zijn: vrouwenrechten, milieu, interreligieuze dialoog, geweldloosheid,… In 1989 ontving hij de Nobelprijs voor de Vrede. Jeanne Devos (1935) is een Belgische zuster, die zich inzet voor de armen in Bombay (India). Jeanne wil mensen bewust maken van armoede, kindermisbruik, prostitutie en de ongelijkheid van het kastenstelsel. In 1985 richtte ze The National Domestic Workers Movement (NDWM) op, die zich onder andere inzet voor straatkinderen en misbruikt huispersoneel. Katie Piper (1983) startte haar carrière als Brits fotomodel en presentatrice, waarna ze in 2008 een zuuraanval van haar ex-vriend overleefde. Ondanks de zware letsels gaf ze niet op. Als steun aan andere brandenwondenslachtoffers schreef Katie een boek, werkte ze mee aan meerdere documentaires, voerde ze campagne en richtte ze The Katie Piper Foundation op. Jessie J (1988) is een Britse singer-songwriter. Op haar elfde werd bij Jessie J een hartafwijking vastgesteld, die zeven jaar later tot een kleine beroerte zou leiden. In haar jeugd werd ze erg gepest, iets waarover ze in 2011 haar single “Who’s laughing now” schreef. Naast haar werk zet Jessie J zich sterk in voor UK Children’s Charity Believe in Magic. In 2013 liet ze zich kaalscheren voor het goede doel, hetgeen £75 miljoen opbracht. Emma Watson (1990) is vooral gekend voor haar rol in Harry Potter. In haar pleidooi voor onderwijs voor meisjes, bezocht zij Bangladesh en Zambia. In 2014 werd Emma benoemd tot UN Women Goodwill Ambassador, waardoor ze de VN moest toespreken om de campagne HeForShe the lanceren. Deze campagne roept jongens en mannen op om op te komen voor de gelijkheid tussen man en vrouw. Malala Yousafzai (1997) is een Pakistaanse kinderrechtenactiviste. Zij pleit voor het recht van meisjes om naar school te gaan. Reeds op elfjarige leeftijd hield Malala een blog bij op de website van de BBC. Bij een aanslag op haar door de Taliban in 2012, kreeg ze een kogel in het hoofd en in de hals. Daarvoor werd ze succesvol behandeld in het Verenigd Koninkrijk. In 2014 ontving Malala de Nobelprijs voor de Vrede.
13
Bijlage 5
14
Bijlage 61 Inleiding Het lied ‘Amazing Grace’ werd geschreven door John Newton, waarschijnlijk in 1772. Het stamt daarmee uit de anglicaanse traditie. Later zou het nog vaak her uitgevoerd worden door onder andere Elvis Presley, Il Divo, André Rieu, Celtic Women en The Priests, die later soms dingen weglieten of toevoegden naar eigen interpretatie. Ook zou het een inspiratiebron worden voor velen, vooral voor William Wilberforce in zijn strijd tegen de slavenhandel. Dit zou later verfilmd worden met de titel “Amazing Grace”. John Newtons’ “Amazing Grace” Het lied “Amazing Grace” schreef John Newton vanuit zijn eigen levenservaring. Of beter gezegd: vanuit Gods’ voorzienende tussenkomst in zijn eigen leven. Verder is het gebaseerd op 1kron 17,16-17 en maakte deel uit van een groter geheel: The Olney Hymns. De rode draad door deze hymne is duidelijk de verlossing. De hymne is zeer emotioneel geladen, en gaat als volgt: Amazing grace! (how sweet the sound) That sav’d a wretch like me! I once was lost, but now am found, Was blind, but now I see. ’Twas grace that taught my heart to fear, And grace my fears reliev’d; How precious did that grace appear, The hour I first believ’d! Thro’ many dangers, toils and snares, I have already come; ’Tis grace has brought me safe thus far, And grace will lead me home. The Lord has promis’d good to me, His word my hope secures; He will my shield and portion be, As long as life endures. Yes, when this flesh and heart shall fail, And mortal life shall cease; I shall possess, within the veil, A life of joy and peace. The earth shall soon dissolve like snow, The sun forbear to shine; But God, who call’d me here below, Will be forever mine.
1
De tekst voor deze bijlage werd genomen uit: J. Jans, Amazing Grace, Kunstpaper (Onuitgegeven paper, KU Leuven), Leuven, 2010.
15
De woorden ‘how sweet the sound” accentueren, door hun verheerlijking, de eerste twee woorden “amazing grace” nog eens extra. In het lied komt ook duidelijk het belang van genade naar voren (lost->found / blind>see). Het is duidelijk dat we volgens Newton volledig afhankelijk zijn van de genade van God. De genade Gods wordt door hem ook als een climax beschouwd, als de overgang tussen het slechte verleden (zijn verleden) en de goede toekomst die men vol vertrouwen tegemoet kan treden. De laatste drie strofen schetsen het pad van de gelovige door zijn leven, dood en het einde der tijden2. De betekenis van genade Om te beginnen kunnen we het menselijk lichaam zien als tempel van de Geest, van waaruit deze kan werken. Gods’ Woord en Wijsheid lijken een belangrijke rol te hebben gespeeld bij de eerste christenen. Bij het verkondigen van de Blijde Boodschap hadden ze het gevoel de er een kracht uitging van het Woord dat ze verkondigden. Het Woord is dus niet meer enkel in de Schrift, maar bevindt zich in het hart en op de lippen van zij die het verkondigen. Hetgeen ze verkondigden bevatte de “nieuwe” Wijsheid, dezelfde Wijsheid die had meegeholpen aan de schepping, maar die nu dient om een volledig en goed leven te kunnen leiden. God heeft ons toegang gegeven tot deze Wijsheid, door de Geest. Al deze wijsheid en kennis liggen verborgen in de Messias, Jezus, en is dus bereikbaar voor zij die Hem toebehoren. Zij leven als het ware tussen aarde en hemel. Naar dit beeld dienen zij ook te handelen. Dit is meteen ook de plaats van de Kerk, zij moet een plaats zijn waar het hemelse en het aardse mekaar overlappen, het werk en de verkondiging van Jezus verderzettend, door de begeesterde mensen, biddend dat “Gods’ Koninkrijk kome”. Christenen voelen zich intiem verbonden met God, Hij is als het ware altijd bij ons aanwezig, al voelen we Hem niet altijd. Bij het christen-zijn hoort ook lijden. Daarom moeten we ons kruis samen met Christus opnemen. Er is ons genezing in het vooruitzicht is gesteld, maar de krachten die momenteel de wereld besturen, proberen deze naar hun voordeel uit te buiten en wijzen iedere andere manier van leven/denken af. In dit lijden staan we echter nooit alleen, de Geest is altijd bij ons en vooral bij hen die lijden3. In de katholieke visie wordt genade gezien als een geschenk van God of beter gezegd: als een nieuw leven, dat mogelijk gemaakt wordt door Christus. Belangrijk is de persoonlijke reactie op Gods roep. God wenst niet enkel alle mensen te redden, maar heeft dit door de Heilige Geest al gedaan. Christus reddende genade is met andere woorden aanwezig in het leven van elke mens 4.
2
D.B. HINDMARCH, John Newton and the English Evangelical tradition : between the conversions of Wesley and Wilberforce, Eerdmans, 2000. 3 N.T. WRIGHT, Simply Christian: Why Christianity makes Sense, NY, HarperCollins Publishers, 2006, P131-140. 4 G. O’COLLINS & M. FARRUGIA, Catholicism: The Story of Catholic Christianity, Oxford, University Press, 2003, P200-202.
16
