Janusz Korczak
Soort activiteit Thema(‘s) Aantal deelnemers Leeftijd Locatie Duur Intensiteit Materiaal
WJ kra D kau
Stellingenspel, film, nabespreking Holocaust, Janusz Korczak 4-25 +16 jaar Binnen ± 2u45min Rustig DVD ‘Korczak’ powerpoint met stellingen (computer, beamer) groene, rode en gele kaartjes voor iedere deelnemer fotopaneel (x3) (bijlage) steentjes (1 per deelnemer) (bijlage)
Doel/Samenvatting activiteit Instap: Stellingenspel rond Holocaust en mensenrechten (25 min) Hoofdactiviteit: film ‘Korczak’ (115 min) + nabespreking (20 min) Zendingsmoment: symboliek van de steentjes (5 min)
Verloop Holocaust en mensenrechten: stellingenspel
Het stellingenpel wordt gespeeld met behulp van gekleurde kaartjes. Elke jongere krijgt een groen, een rood en een geel kaartje. Groen = akkoord, rood = niet akkoord, geel = onthouding. De begeleider leest een aantal stellingen voor of projecteert die. De jongeren nemen een stelling in (akkoord of niet akkoord) en leggen telkens het kaartje met de gepaste kleur voor zich. Nadien geven ze een woordje uitleg bij hun kleurkeuze. De begeleider zorgt ervoor dat er vooral naar elkaar geluisterd wordt en dat iedereen aan bod komt. Bij grote groepen kan het stellingenspel in deelgroepjes gespeeld worden. Indien er toch gekozen wordt om in één grote groep het stellingenspel te spelen, hoeft uiteraard niet iedereen aan bod te komen bij elke stelling.
Stellingen: 1. “En al zou er nog maar één fatsoenlijke Duitser bestaan, (…) om die éne fatsoenlijke Duitser zou men dan niet zijn haat mogen uitgieten over een geheel volk.” (Etty Hillesum, gedeporteerd naar Auschwitz en omgekomen) 2. “Er is nu eenmaal in de mensen een drang tot vernielen, een drang tot doodslaan, tot vermoorden en razend zijn, en zolang de gehele mensheid, zonder uitzondering, geen grote metamorfose heeft ondergaan, zal de oorlog woeden, zal alles wat opgebouwd, aangekweekt en gegroeid is, weer afgesneden en vernietigd worden,
WJD krakau 2016 |
89
om daarna opnieuw te beginnen.” (Anne Frank, gedeporteerd naar Auschwitz en omgekomen) 3. “Wij, jongeren, hebben dubbele moeite ons te handhaven in een tijd waarin alle idealisme vernield en verpletterd wordt, waarin de mensen zich van hun lelijkste kant laten zien, waarin getwijfeld wordt aan waarheid, recht en God. Dat is het moeilijke in deze tijden: idealen, dromen, mooie verwachtingen komen nog niet op of ze worden door de gruwelijkste werkelijkheid getroffen en zo totaal verwoest.” (Anne Frank, gedeporteerd naar Auschwitz en omgekomen) 4. “Ondanks alles geloof ik in de innerlijke goedheid van de mens.” (Anne Frank, gedeporteerd naar Auschwitz en omgekomen) 5. “ Al blijft ons één nauwe straat, waardoor we mogen gaan, boven die straat staat toch de héle hemel.” (Etty Hillesum, gedeporteerd naar Auschwitz en omgekomen) 6. “Een vooroordeel is moeilijker te splitsen dan een atoom.” (Albert Einstein, ontvluchtte in 1933 het nazi-antisemitisme) 7. “Geen enkele opvatting mag een absolute of immer geldende overtuiging worden. De dag van vandaag moet altijd slechts een overgang vormen tussen de som van ervaringen van gisteren en het grotere aantal ervaringen van morgen” (Janusz Korczak, gedeporteerd naar Treblinka samen met de kinderen van zijn weeshuis, omgebracht) 8. “Meer dan het verleden interesseert mij de toekomst, want daarin ben ik van plan te leven.” (Albert Einstein, ontvluchtte in 1933 het nazi-antisemitisme) 9. “Tracht niet een man van succes te zijn, maar probeer liever een man van waarde te zijn.” (Albert Einstein, ontvluchtte in 1933 het nazi-antisemitisme) 10. “Ik denk aldoor dat wij de enigen zijn in deze hel, dat niemand aan ons denkt, dat niemand een helpende hand uitsteekt.” (Zlata Filipović, Sarajevo 1993) 11. “Twee dingen zijn oneindig, het universum, en menselijke domheid. Maar van het universum weet ik het nog niet helemaal zeker...” (Albert Einstein, ontvluchtte in 1933 het nazi-antisemitisme) 12. “Wanneer men de kracht voor de kleine dingen heeft, heeft men ze ook voor de grote.” (Etty Hillesum, gedeporteerd naar Auschwitz en omgekomen) 13. “Wat geweldig dat niemand ook maar één moment hoeft te wachten met het verbeteren van de wereld.” (Anne Frank, gedeporteerd naar Auschwitz en omgekomen) 14. “If we choose to deal with inhumane situations in a humane way, we can turn the world around and create positive lessons for ourselves and for others.” (Zlata Filipović, Sarajevo 1993) 15. “Ik besta niet om bemind en bewonderd te worden, maar om lief te hebben. Het is niet de plicht van de mensen rondom mij om mij graag te zien. Wel is het mijn plicht om bezorgd te zijn over de wereld, over de mensen.“ (Janusz Korczak, gedeporteerd naar Treblinka samen met de kinderen van zijn weeshuis, omgebracht)
Film: Korczak Filmfiche Regie: Andrej Wajda Genre: biografie (gebaseerd op een waargebeurd verhaal), drama Taal: Pools (ondertiteling in het Engels) Jaar: 1990 Duur: 115 min Opmerkingen: gefilmd in zwart-wit, won German Film Award in 1991 Uitleen: via IJD-documentatiedienst “One ofthe most important European movies aboutthe Holocaust” (Steven Spielberg)
90 | WJD krakau 2016
Fotopaneel Het is belangrijk om de definitie van 3 beladen termen mee te geven als achtergrond bij de film. Dat kan aan de hand van een fotopaneel. Zet in het lokaal waar de film vertoond zal worden een fotopaneel met beelden van de Holocaust, het getto in Warschau en Treblinka (zie foto’s in bijlage). Print onderstaande definities af en hang ze bij de foto’s: Holocaust De Holocaust, ook wel Shoah genoemd, was de systematische Jodenvervolging door de nazi’s en hun bondgenoten voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de overheersing door nazi-Duitsland werden er tussen de 5,1 en 6 miljoen Europese Joden vermoord. De moorden vonden grotendeels plaats in concentratie- en vernietigingskampen.
Getto van Warschau Getto is de benaming voor een stadswijk die voor het overgrote deel wordt bewoond door mensen die behoren tot een enkele etnische, religieuze of raciale groep; vaak noodgedwongen. Het getto van Warschau was het grootste Joodse getto opgericht door nazi-Duitsland tijdens de Holocaust in de Tweede Wereldoorlog. Tijdens het driejarig bestaan van het getto zorgden ondervoeding, ziekte en deportaties naar concentratiekampen en vernietigingskampen voor een daling van het bevolkingsaantal van een geschatte 450.000 tot 37.000 mensen. Treblinka Treblinka is de naam van twee concentratiekampen: Treblinka I, een werkkamp en Treblinka II, een vernietigingskamp die respectievelijk in 1941 en 1942 gebouwd werden nabij het Poolse dorp Treblinka in het noordoosten van Polen. Er werden 900.000 mensen vermoord. Dit was na Auschwitz-Birkenau het kamp waar de meeste slachtoffers vielen. Toen de Russen in 1945 Treblinka naderden spanden de Duitsers zich in om alle sporen van het kamp uit te wissen. Alles werd afgebroken, vernietigd, begraven.
Korte inleiding op de film ‘Korczak’ is een film uit 1990 van regisseur Andrzej Wajda over de bekende Poolse schrijver, pedagoog en kinderarts Janusz Korczak. Korczak werd geboren in Warschau in 1878 of 1879. In 1911 werd hij directeur van een weeshuis in Warschau. Ondanks zijn literaire carrière (o.a. kinderboeken en pedagogische essays) en zijn bloeiende medische praktijk kwamen de weeskinderen altijd op de eerste plaats. In de jaren ‘30 had hij zijn eigen radioprogramma. In de openingsscène van de film zien we hoe Korczak tijdens een radio-uitzending vertelt hoeveel de weeskinderen voor hem betekenen. In 1939 werd Polen overrompeld door de Nazi’s en in oktober 1940 werd beslist om alle Joden in Warschau te concentreren in een groot getto. Ook Korczak verhuist naar het getto van Warschau samen met zijn 200 weeskinderen. Korczak denkt aanvankelijk dat de oorlog van korte duur zal zijn en hij schrikt er niet van terug om de Duitsers aan te klagen voor de mishandeling van de Poolse Joden. Het optimisme van de dokter zal echter niet lang standhouden. Het duurt niet lang vooraleer mensen in het getto omkomen door ondervoeding en ziekte. De kans dat hij en zijn weeskinderen de oorlog zullen overleven wordt alsmaar kleiner.
WJD krakau 2016 |
91
Nabespreking Uitwisseling
XX Welke scène heeft op jou de meeste indruk gemaakt? Waarom? XX Wat spreekt jou aan in het verhaal van Janusz Korczak? Waarom? XX Wat vond je minder goed aan de film? Waarom? XX Janusz Korczak heeft drie grondrechten van het kind vastgelegd. Wat denken jullie hierover? (Laat jongeren op de 3 rechten reageren aan de hand van de groene, rode en gele kaartjes uit het stellingenspel) 1. Het recht op zijn eigen dood. De overbeschermende houding van volwassenen mag kinderen niet het recht ontnemen een eigen leven te leiden. 2. Het recht op de dag van vandaag. De kinderjaren zijn niet een voorbereiding op het echte volwassen leven, maar een op zichzelf staande waardevolle periode. 3. Het recht om zichzelf te zijn. Volwassenen moeten hun best doen om elk kind afzonderlijk goed te leren kennen.
Symboliek van de steentjes Toon een foto van de herdenkingssteen van Janusz Koczak en de weeskinderen in Treblinka (grote foto: zie bijlage). Op de steen hebben mensen kleine steentjes gelegd. Dat is een oud Joods gebruik: Als Joden hun doden willen eren, leggen ze géén bloemen op het graf. Ze leggen er kleine stenen op, stenen op stenen, die weer en wind kunnen doorstaan, onvergankelijk als de liefde, eeuwig als het geloof.
Geef iedereen een steentje mee naar huis. Het steentje krijgt twee betekenissen die complementair zijn: 1. Wanneer je op plaatsen komt die te maken hebben met de Holocaust, zoals Breendonk, de kazerne Dossin in Mechelen, Treblinka (voorprogramma WJD), het Anne Frankhuis in Amsterdam, of andere symbolische plaatsen van onnoemelijk lijden, zoals het Tyne Cot Cemetery (WOI), denk dan aan het Joodse gebruik van de steentjes om de herdenking te symboliseren en kracht te geven door het geloof en de hoop in de onvergankelijkheid van de liefde die sterker is dan alle kwaad. 2. Het steentje is tegelijk een oproep om niet onverschillig te blijven bij onnoemelijk lijden van vandaag (vluchtelingenproblematiek, oorlogen, etc.) en zelf een steentje bij te dragen om van deze wereld een betere plek te maken door liefde en hoop uit te dragen.
Filmtips over de holocaust Schindler’s List
De Duitser Oskar Schindler trekt zich tijdens WOII het lot aan van duizenden joden, door hen in zijn fabriek te laten werken en hen zo te redden van de concentratiekampen. Regie: Steven Spielberg Cast: Liam Neeson, Ralph Fiennes, Ben Kingsley Jaar: 1993 Duur: 195 minuten Opmerkingen: gefilmd in zwart-wit met opmerkelijk kleuraccent, won 7 Oscars
92 | WJD krakau 2016
The Pianist Een Poolse Joodse pianist probeert te overleven tijdens de vernietiging van het Joodse getto van Warschau tijdens de tweede wereldoorlog. Regie: Roman Polanski Cast: Adrien Brody, Emilia Fox Jaar: 2002 Duur: 150 minuten Opmerkingen: won 3 Oscars
The Reader Na de tweede wereldoorlog ontmoet een student Rechten zijn vroegere geliefde die zich moet verantwoorden voor de rechtbank als bewaakster van een concentratiekamp. Regie: Stephen Daldry Cast: Kate Winslet, Ralph Fiennes, Bruno Ganz Jaar: 2008 Duur: 124 minuten Opmerkingen: won 1 Oscar voor beste actrice (Kate Winslet)
The Eichmann show In 1961 wordt voormalige nazi Adolf Eichmann gevangen genomen en moet hij zich verantwoorden voor de rechtbank. Deze rechtzaak wordt rechtstreeks op televisie uitgezonden. De film focust op de documentairemaker en de producer die de rechtzaak proberen te filmen. Regie: Paul Andrew Williams Cast: Martin Freeman, Anthony LaPaglia Jaar: 2015 Duur: 90 min
God on Trial Een groep Joden die angstig hun lot afwachten in één van de ergste concentratiekampen, houden een rabijnse rechtzaak om te bepalen of God zich al dan niet gehouden heeft aan zijn Heilige Verbond en of Hij verantwoordelijk is voor hun lijden. Regie: Andy de Emmony Cast: Dominic Cooper, Rupert Graves, Eddie Marsan Jaar: 2008 Duur: 86 minuten Opmerkingen: een trage film vol theologische vragen
La vita è bella Een Joodse vader en zijn zoontje komen in aanraking met de nazi’s. De vader doet er alles aan om zijn zoontje zo lang mogelijk te sparen voor de gruwelen van het concentratiekamp door verhalen, verbeelding en spelletjes te gebruiken. Regie: Robert Beningi Cast: Robert Beningi, Nicoletta Braschi, Giorgio Cantarini Jaar: 1997 Duur: 116 minuten Opmerkingen: won 3 Oscars
WJD krakau 2016 |
93
