Samen Jaarbeeld 2013
Veilig
thuis
werken
Sterke
Schakels
Zelfstandig
Wonen
Inhoud veilig thuis
4
Samenwerken 8
Rinze Bakker (op de foto met zijn begeleider Timo Hurkmans) is blij met zijn huis. Na een periode van dakloosheid woont Rinze weer zelfstandig dankzij Housing First. Lees meer over Housing First op pagina 12.
weer actief
10
zelfstandig wonen
12
medezeggenschap 16 Innovatiekracht 18
Sterke
schakels
Voorwoord RvB
Deze tijd vraagt om sterke schakels en krachtige coalities. We moeten elkaar steeds sneller en vaker weten te vinden om tot het best mogelijke resultaat te komen: cliënten die weer zelfstandig wonen en hun rol oppakken in de samenleving. Door vanuit één zorgvisie en een krachtgerichte basismethodiek te gaan werken, zijn onze teams en afdelingen nu sterker met elkaar verbonden dan voorheen. We hebben de contacten met samenwerkingspartners geïntensiveerd en uitgebreid om het maatschappelijke vangnet te versterken en de mazen in het vangnet te dichten. Het resultaat van deze sterke schakels is dat we onze prestatieafspraken ruimschoots hebben gehaald. Neos heeft intern een belangrijke ontwikkeling doorgemaakt: alle afdelingen zijn vanuit de methodiek Krachtwerk gaan werken. Het was in het begin voor iedereen wel even wennen, ook voor onze cliënten. Maar vanuit deze nieuwe en wetenschappelijk onderbouwde methode, zijn we wel in staat gebleken om meer cliënten een nieuw perspectief te bieden dan voorgaande jaren. In de vorm van werk, maatschappelijke activiteiten en een eigen woning waar cliënten weer zelfstandig wonen.
Behalve Krachtwerk heeft ook de intensieve samenwerking met onze partners daar een belangrijke rol in gespeeld. Zo hebben we met het Leger des Heils, GGzE en woningcorporaties de succesvolle woonvorm Housing First ontwikkeld en uitgevoerd. Door eerst een woning te bieden en dan pas andere problemen aan te pakken, slagen we er in om met zorgmijdende cliënten te bouwen aan een nieuw perspectief. Dat er nauwelijks cliënten uitvallen, is mede te danken aan persoonlijke inspanningen van de trajectbegeleiders en de korte lijnen tussen betrokken organisaties waardoor we elkaar makkelijk vinden en snel kunnen schakelen. Voor iedereen in het samenwerkingsverband geldt dat we de eigenheid van de cliëntengroep respecteren. Zo plaveien we ook voor hen de weg voor een terugkeer naar de maatschappij. Het bieden van nieuw perspectief, vraagt ook om een open blik naar de samenleving. Door onze cliënten weer een gezicht en een stem te geven, willen we vooroordelen doorbreken. Vorig jaar zijn we gestart met een nieuwe theaterproductie van de Straatmonologen, waarbij cliënten op een buitengewone manier laten zien wie ze zijn en hoe de situatie waar ze in zitten iedereen kan overkomen. En door cliënten actief te betrekken bij medezeggenschap in de organisatie, bereiden we ze voor op een actieve rol in de samenleving.
We zijn ons er van bewust dat we onszelf moeten blijven verbeteren en vernieuwen. Daarom hebben we onze contacten met het onderwijsveld het afgelopen jaar versterkt. We dragen actief bij aan de beroepsontwikkeling en het stagebeleid van hbo- en mbo-studenten van de Fontys Hogeschool Sociale Studies en het Summa College (ROC). Begin vorig jaar werd met deze onderwijspartners een gezamenlijke werkconferentie georganiseerd samen met het Radboudumc over beroepsinnovatie en onderzoeksresultaten op het gebied van herstelgerichte zorg, eigen kracht, burgerschap en participatie. Behalve om sterke schakels vraagt deze tijd ook om een sterke positionering. Veranderingen in de AWBZ, de Wmo en de nieuwe Participatiewet dwingen ons meer dan ooit om duidelijk te maken waar onze toegevoegde waarde zit. In onze nieuwe koers kiezen we de komende jaren voor de kracht van verbinden en samenwerking met huisartsen en sociale wijkteams om er voor te zorgen dat er niemand onnodig op staat terechtkomt. We hebben de overtuiging dat we door krachtige coalities elkaar verder kunnen versterken omdat kwetsbare burgers daar belang bij hebben. Pim Dijkstra en Ting Yu Chu Raad van Bestuur 3
‘Ik kan er weer tegenaan’ thuis
Veilig
Cliëntverhaal Glunderend haalt Trudy het ingelijste diploma ‘Huishoudelijke Hulp’ tevoorschijn. Ze nam het een paar uur eerder in ontvangst. “Ik ben trots op mezelf”, zegt ze terwijl haar zoon zijn robot op tafel zet. “Laat die maar even uit, die maakt teveel lawaai nu.” Trudy woont na een half jaar bij ’t Blijf van m’n Lijfhuis weer zelfstandig. Haar leven staat weer op de rit, de rust is wedergekeerd. Rust. Aan de eettafel (“gekregen van een vriend”) waar haar kinderen stoeien om haar aandacht, is goed merkbaar hoe belangrijk dat kan zijn. Trudy kwam in juni 2013 met haar kinderen terecht bij ’t Blijf van m’n Lijfhuis. De situatie met haar man was onhoudbaar geworden. “Ik zat in een diep dal. Je had me moeten zien toen ik binnenkwam. Ik had een vertekend gezicht van angst. In de opvang heb ik rust gekregen. Ik heb er een prettig verblijf gehad, ondanks alle stress.” Zo kreeg ze de kans om zich te herpakken. Vanzelf ging dat beslist niet.
4
Jaarbeeld 2013
‘Ik moest van mezelf’ “Op aanraden van mijn begeleidster heb ik EMDR* gedaan. Dat was heel zwaar. Maar ik moest van mezelf, anders was ik hier nooit uitgekomen. Door EMDR heb ik mijn ervaringen een plek kunnen geven. Ik kon er weer vol tegenaan.” Trudy voegde de daad bij het woord. Ze begon haar opleiding voor huishoudelijke hulp en ging een schuldsaneringstraject aan. Met hulp van de gezinsbegeleider van ’t Blijf van m’n Lijfhuis kwam er een omgangsregeling voor de kinderen. "Dat contact is belangrijk”, vindt Trudy. “Hij heeft mij iets aangedaan,
de kinderen niet. Ze zijn ook best gek op hun vader.” Voor de kinderen was regelmatig aandacht bij ’t Blijf van m’n Lijfhuis, vertelt Trudy. “Iedere zondag was er iets te doen voor ze. Altijd met de ouders. Het is belangrijk om in een stresssituatie toch op een leuke manier met je kinderen bezig te kunnen zijn. In juli heb ik een midweek in een vakantiehuisje gewonnen. Met een zwembad. Ik was daar zo blij mee, ik heb zitten huilen toen ze zeiden dat ik dat gewonnen had.” Hoe haar kinderen er nu aan toe zijn? “Ze slapen goed hier, doen het goed op school. Ik zal er voor zorgen dat ze een stabiel leven krijgen. Een trauma? Nee. Ze stonden te huilen toen we weggingen bij ’t Blijf van m’n Lijfhuis.” * EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) is een therapie om traumatische gebeurtenissen te verwerken.
Blijf van m’n Lijfhuis is in beweging De gezinsbegeleiders bij ’t Blijf van m’n Lijfhuis zijn er op gespitst om zo snel mogelijk (maar natuurlijk binnen de perken van wat mogelijk en veilig is) het contact met vaders te herstellen. Huiselijk geweld raakt namelijk alle gezinsleden (slachtoffers, plegers, kinderen). Door het contact te herstellen, lukt het vaak om gegroeide rolpatronen en de geweldspiraal te doorbreken. Dat is voor alle betrokkenen belangrijk. Daarnaast werken alle medewerkers sinds 2011 volgens de Krachtwerkmethode. Daarmee lukt het in veel gevallen om slachtoffers van huiselijk geweld weer een eigen leven op te laten bouwen. Krachtwerk is het afgelopen jaar verder verdiept en medewerkers werken steeds meer systeemgericht.
“Iedere zondag was er iets te doen voor de kinderen. Altijd met de ouders. Het is belangrijk om in een stresssituatie toch op een leuke manier met je kinderen bezig te kunnen zijn.” Trudy
Eindelijk weer een leuke ervaring Het is belangrijk voor kinderen dat ze leuke dingen kunnen doen en meemaken. Juist ook als ze in de opvang zitten. Daarom organiseert Neos ieder jaar tal van activiteiten voor hen. Ouders mogen vaak mee. Voor zowel de kinderen als hun ouders zijn de activiteiten van grote betekenis. Door alle spanningen kennen gezinsleden vaak alleen nog maar de moeilijke momenten met elkaar, legt Marjolein van der Horst uit. Ze is kinderwerker bij Crisisopvang Odulpha en Blijf van m’n Lijf. “Door de activiteiten hebben ze ook weer positieve ervaringen samen. Dat geeft energie voor de komende periode.” De activiteiten die al jarenlang mede mogelijk worden gemaakt door mevrouw Kremers, zijn altijd weer een feestje, zegt Marjolein. Het afgelopen jaar waren er tripjes naar Toverland, Dierenrijk, De Beekse Bergen, De Splinter, De Tongelreep, de Efteling
Kinderactiviteiten
’
en er was een door Stichting Present gecoördineerde VIP-dag op een kampeerboerderij in St. Michielsgestel. De reacties van ouders en kinderen zijn veelzeggend. “Ik wist niet dat er zulke lieve mensen bestonden.” En: “Fantastische dag, mooi weer, leuke mensen, leuke plek.” Voor kinderen dragen de a ctiviteiten bij aan hun ontwikkeling én het voorkomt sociale uitsluiting. “In de kringgesprekken na de zomer op school gaat het altijd over wat kinderen in de vakantie hebben gedaan. Nu hebben onze kinderen ook wat te vertellen”, zegt Marjolein. Ze schrikt er soms van wat ouders hun kinderen door alle problemen niet hebben kunnen bieden. Uiteindelijk dragen de activiteiten er ook aan bij dat ouders en kinderen op een positieve manier op hun periode in de opvang terugkijken. En dat is erg waardevol, stelt Marjolein. “Zo wordt het een bijdrage aan je leven.”
Meer over Veilig thuis op de volgende pagina >
5
Veilig
thuis
Docu vergroot aandacht voor
huiselijk geweld
Wie maakt het verschil? Die vraag stond centraal bij het symposium ‘ZIE wat ik NIET zeggen kan’, georganiseerd naar aanleiding van de verschijning van de gelijknamige documentaire van Anne-Mieke van den Berg over de hulpverlening aan kinderen en ouders die te maken hebben met huiselijk geweld. Met het symposium vragen de organisatoren, Safegroup, Kompaan en De Bocht en Neos, vooral aandacht voor kinderen die hier slachtoffer van zijn. In Nederland wordt circa 1 op 30 kinderen geconfronteerd met huiselijk geweld of kindermishandeling. Trauma’s en gedragsproblemen veroorzaakt door deze ervaring, laten vaak diepe sporen na, soms zelfs meerdere generaties na elkaar. Tijdige en passende hulp is geboden willen kinderen een gezonde ontwikkeling doormaken. Daarbij zijn signalering en aanpak van huiselijk geweld belangrijk, net zozeer als traumaverwerking en heling. Dat vraagt niet alleen om adequate samenwerking en het benutten en delen van kennis. Vóór alles is het aan overheid en instellingen om de veiligheid van kinderen ook echt bovenaan te zetten. In beleid en in handelen. Dat maakt het verschil.
6
Jaarbeeld 2013
Kinderen zijn kwetsbaar. Neos wil kost wat kost voorkomen dat kinderen die slachtoffer worden van huiselijk geweld voor het leven getekend raken. Goede ketensamenwerking is daarvoor van groot belang. Daarom participeerde Neos 19 september 2013 in het symposium ZIE wat ik NIET zeggen kan.
BLIK OP
kinderen bij huiselijk geweld
Iedereen is verantwoordelijk Hoe het mis kan gaan als verschillende organisaties niet goed op elkaar ingespeeld zijn, maakte Sjoerd Top duidelijk met het Maas-meisje. De districtchef van de politie zei over het meest trieste incident in zijn carrière: “Ze was bij álle instanties en instellingen bekend. Niemand had haar echter gemist.” In 2006 werd haar lichaam in de Maas aangetroffen. In de ogen van Jan de Werd, directeur van de Safegroup, moeten instanties en instellingen samenwerken en gezamenlijk de verantwoordelijkheid nemen voor kinderen. Safegroup is een instelling die gezinnen in en rond Breda steun biedt bij huiselijk geweld. We zijn snel geneigd om dingen bewust of onbewust aan ons voorbij te laten gaan, betoogt De Werd. “In plaats van het aan de orde stellen, stellen we dat het wel in orde zal zijn.” Zien en handelen is noodzakelijk “Wat kinderen nodig hebben om een trauma te verwerken, is een veilige plek en een betrouwbare, persoon die tijd en aandacht voor hen heeft”, zegt De Werd. Ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut Arianne Struik beaamt dat en zegt dat goede behandeling mogelijk is. “Je kunt trauma’s verwerken, er zijn richtlijnen voor en behandelingen.” Het Steunpunt Huiselijk Geweld, waarin Neos samenwerkt met de Lumensgroep, noemt Hans Janssen “een belangrijke ontwikkeling.” Hij is betrokken bij de opzet van Family Justice Centers. “Dat zijn laagdrempelige, goed toegankelijke one-stop-shops waar alle relevante organisaties rond huiselijk geweld onder één dak zitten. Geen kastje-muur, maar een klantvriendelijke, warme overdracht.” Aan bestuurders de taak om te denken vanuit het belang van het kind, betoogt Struik. Bestuurders die niet meer om elkaar heen kunnen en het verwijderen van schotten tussen organisaties, zien de aanwezigen als belangrijke ontwikkelen. Dat zal het een en ander vergen, maar wachten is onnodig tijdverlies. “We zijn er zelf verantwoordelijk voor dat de organisatiebelangen niet de boventoon voeren. Dus we kunnen er nú al mee beginnen.”
7
samen
werken
Jaarbeeld 2013
Samenwerking met WIJeindhoven
8
Overdracht kan leiden
Door middel van wijkgerichte generalistenteams wil de gemeente Eindhoven zorg- en welzijnstaken blijven uitvoeren, ondanks de forse bezuinigingen. Doel en uitgangspunten van deze wijkteams sluiten eigenlijk heel goed aan op de visie en werkwijze van Neos, vindt Neosbestuurder Pim Dijkstra na een eerste pilot in 2013. “Maar we moeten kritisch zijn op het proces. Het moet ook werken voor de meest kwetsbare doelgroepen die opnieuw in een wijk gaan wonen, maar daar geen historische binding mee hebben.” Hoe kijk je naar de keuze van de gemeente voor een wijkgerichte aanpak? “Ik zie de inhoudelijke voordelen van de ontwikkeling naar wijkteams. Eén gezin, één plan, één hulpverlener en een beroep doen op eigen kracht en wederkerigheid, dat is in lijn met wat we bij Neos doen. Zo creëer je perspectief en probeer je burgers ook meer zelf te laten doen.” Welke rol is er voor Neos weggelegd? “We zijn net als andere zorginstellingen gevraagd om mee te werken aan de verdere opbouw van deze wijkgerichte teams. Twee van onze medewerkers zijn al volledig gedetacheerd naar WIJeindhoven. Toch zijn we terughoudend. We willen eigenlijk pas personeel ter beschikking stellen als hun rechtspositie op een behoorlijke manier is gegarandeerd is. Bovendien vinden we dat onze kennis en expertise niet versnipperd mag worden of verloren gaat door een volledige integratie in een team van generalisten.” “Wij positioneren ons liever als een soort poortwachter tussen de eerste en tweede lijn, omdat de risicogroepen waar wij mee werken juist wantrouwig zijn tegenover de toenemende overheidsbemoeienis via de wijkteams. Het is wel de bedoeling dat we cliënten na een periode van opvang en begeleid wonen gaan overdragen naar wijkteams. Dat is op zich logisch, want onze corebusiness is opvang bieden en mensen zodanig
tot breuk
“De woningcorporaties zijn op dit moment zeer tevreden over de afspraken die we met ze hebben. Alle afbreukrisico’s zijn afgedicht.” Pim Dijkstra
toerusten dat ze weer zelfstandig kunnen wonen. Als je wilt dat cliënten snel weer op eigen benen staan, een dagbesteding hebben en re-integreren in de wijk, kun je je afvragen of de wijkteams dat niet beter kunnen doen dan wijzelf. De vraag is dan vooral: wanneer dragen we het stokje over?” Is dat een gevoelig punt? “Jazeker. De woningcorporaties zijn op dit moment zeer tevreden over de afspraken die we met ze hebben. Met de stedelijke en regionale aanpak van het samenwerkingsverband DOOR zijn voor de corporaties alle afbreukrisico’s afgedicht. Neos betaalt het eerst jaar de huur en zorgt voor woonbegeleiding. Als we onze cliënten sneller loslaten, is het risico op terugval groter en zitten corporaties mogelijk met de gebakken peren. Het is dus altijd maatwerk.”
Je hebt het over loslaten, maar de wijkteams nemen het toch over? “Dat klopt. Maar de wijkteams bestaan uit een breed samengestelde groep generalisten. Wij werken met de meest kwetsbare mensen en dat vraagt om meer specialistische kennis en gestructureerde interventies. Bovendien is onze doelgroep uitermate gevoelig voor overgangsmomenten, ze hebben behoefte aan vertrouwen en continuïteit van begeleiding en ondersteuning. Een te snelle overdracht kan leiden tot een breuk en dan is de verbinding snel verbroken.” Gaat Neos daar met WIJeindhoven uitkomen? “We zijn constructief kritisch. We willen de wijkteams graag ondersteunen en onze kennis beschikbaar stellen. Ze kunnen heel goed aansluiten bij wat we bij Neos doen. Om de hand in eigen boezem te steken: we houden cliënten soms nog te lang vast. Daarom werken we tegenwoordig ook met trajectregisseurs; we streven naar een zo kort mogelijk verblijf. Maar cliënten hebben meer tijd nodig om de juiste aansluiting en ondersteuning op buurtniveau te zoeken.”
9
weer ‘Het zijn niet alleen onverzor
actief
Cliëntverhaal “Wat wil je drinken?” roept Stephanie (23) vanuit de keuken. Als het haar iets te lang stil blijft, voegt ze er aan toe: “Kies maar, ik ben niet arm hoor.” Even later ploft ze met een mok koffie op de bank in het appartement dat ze nu huurt. “Ik heb tot half twee gewerkt, gisteravond”, verklaart ze haar nog wat kleine ogen. Stephanie klopte begin 2013 aan bij Portaal 040. Daar ging een lange geschiedenis vol hulpverleningstrajecten aan vooraf. “Ik was niet makkelijk”, geeft Stephanie toe. De druppel was vergaande ruzie met haar stiefvader bij wie ze op dat moment woonde. Daardoor was ze niet meer welkom bij hem. Teruggaan naar haar hulpbehoevende moeder was voor haar ook geen optie. Daardoor stond ze feitelijk op straat. Via Portaal 040 kwam ze in het project Changes terecht, een samenwerkingsverband tussen Neos, het Leger des Heils en GGzE dat gericht is op scholing, zinvolle dagbesteding, het (opnieuw) opbouwen van een sociaal netwerk en het vinden van nieuwe huisvesting. Tijdens Changes kreeg ze onderdak bij Crisisopvang Odulpha, de jongerenlocatie van Neos. Voor Stephanie begon toen langzaam maar gestaag de klim uit het dal. De situatie waarin ze was beland, was voor haar een eye-opener. “Ik dacht altijd dat dak- en thuislozen onverzorgde alcoholisten op een bankje waren. Zoals iedereen denkt waarschijnlijk.” Dat ze dakloos werd, was in het geval van Stephanie op het nippertje voorkomen. “Maar thuisloos was ik wel.”
‘Waarom ook niet?’ 10
Jaarbeeld 2013
Toen ze een tijdje bij Odulpha zat, werd ze gevraagd om haar verhaal te vertellen in Buitenlui, een serie
van Omroep Brabant om op een positieve manier een beeld te geven van dak- en thuislozen. “Daar heb ik weken over nagedacht. Maar uiteindelijk dacht ik: waarom ook niet? Het leek me goed om te laten zien dat het beeld dat mensen van daklozen hebben, niet klopt.” In Buitenlui vertelt ze onder andere dat ze, door de keuzes die ze maakte, tien jaar heeft geworsteld voor stabiliteit. Door de aanpak van Changes drong het besef door dat ze hulp moest accepteren en zichzelf open moet stellen om toe te werken naar een nieuw perspectief. Stephanie was overdonderd door de reacties die ze kreeg op de uitzending. “Ik dacht: wie ziet dat nou? Maar heel veel mensen hebben het gezien. Daardoor zijn er veel mensen bijgekomen in mijn leven die iets voor me willen doen. Daar ben ik blij mee, maar ze hoeven geen medelijden met me te hebben.”
Ervaringen bespreken Hoewel Stephanie inmiddels weer op zichzelf woont, gaat ze nog wekelijks bij Odulpha langs. “Dat vind ik prettig. Als er iets is, ga ik even buurten.” Haar eigen ervaringen bij Odulpha komen dan nog wel eens ter sprake. “Het is een heel leuk team, maar ze zijn ook zoekende naar een goede omgang met jongeren. Ik heb er ook over nagedacht of ik ervaringsdeskundige zou kunnen zijn, maar dat vind ik zo’n groot begrip. Ik weet niet of ik dat wil.” “Voor mij is nu het belangrijkste om stabiel te blijven en van mijn schulden af te komen die zijn ontstaan door stomme keuzes. Dat ik een bewindvoerder heb, is een hele verademing. Ik ben nu bezig om mijn taxipas te halen.” Met die pas op zak, kan Stephanie aan de slag bij Cibatax. Daar heeft ze zin in. “Het lijkt me leuk werk. En ik kijk uit naar een vast loon.”
“Ik ben nu bezig om mijn taxipas te halen.” Met die pas op zak, kan Stephanie aan de slag bij Cibatax. Daar heeft ze zin in. “Het lijkt me leuk werk. En ik kijk uit naar een vast loon.” Stephanie
rgde alcoholisten’ Herstellen doe je zelf gaat over het
leven
Bij de cursus ‘Herstellen Doe Je Zelf’ (her)ontdekken deelnemers hun kracht en mogelijkheden. Ze leren op te komen voor zichzelf en eigen keuzes te maken vanuit hun doel, dromen en interesses. Deelnemers leren ook ook hoe ze steun kunnen vragen aan anderen. De cursus zorgt voor nieuwe zin in het leven en helpt deelnemers om weer de regie over hun bestaan te voeren.
Ervaringsdeskundigen vervullen een belangrijke rol in de cursus. Deze ex-cliënten benutten hun eigen ervaringen om cliënten te versterken in hun herstelproces. Daar zijn ze speciaal voor opgeleid. “Je wordt je meer bewust van wie je bent en wat je echt zelf wilt”, zegt een van de deelnemers. Herstellen doe je Zelf geeft hoop en zelfvertrouwen: “De cursus gaat over het leven, niet over de hulpverlenings periode.” Een derde deelnemer is ook enthousiast: “Het is een fijne cursus die je daadwerkelijk ondersteunt bij je herstel.” 11
Zelfstandig
Wonen
‘Met een eigen huis ga je weer Cliëntverhaal Jessica was Ronald. Al zijn er nog steeds wel mensen die haar zo noemen. Het is niet de enige grote verandering in (nu) haar leven. Jessica (toen nog Ronald) verloor huis en haard na twee burn-outs. Dankzij Housing First voelt ze zich nu eindelijk weer thuis. Het huis van Jessica ligt vol gelakte laarzen met naaldhakken, strakke topjes en skinny jeans. “Ik heb geen mannenkleren meer”, zegt ze. Wat ze nog wel heeft, zijn haar metselspullen uit de tijd dat ze nog als Ronald in de bouw werkte. Die heeft ze pas nog gebruikt om een kachelplaats te metselen. Met haar rood gelakte nagels wijst ze tevreden naar het resultaat. Jessica heeft haar draai gevonden. De eenkamerwoning die ze huurt is helemaal haar plek. In de hal toont ze trots de kapstok die ze voor een habbekrats van oude verwarmingsbuizen heeft gemaakt. Eindelijk heeft ze plek voor de tientallen jassen die ze de afgelopen tijd heeft verzameld. Ook de hormoonkuur is inmiddels begonnen, waardoor Jessica steeds meer vrouw wordt. Of eigenlijk: ladyboy. Haar mannelijke geslachtsorgaan wil Jessica niet kwijt.
Van onrust naar rust
12
Jaarbeeld 2013
Een klein jaar geleden zag haar leven er nog heel anders uit. Bij het Labrehuis van Neos liep Jessica vast. Mensen om haar heen hadden moeite met de
verandering die ze had ingezet. In een omgeving die zo kritisch naar haar was, vond ze niet de rust om zichzelf te herpakken en toe te werken naar herstel. Daarom bood Neos haar het Housing First-traject aan. Waar een woning normaal gesproken het sluitstuk is van succesvol herstel, is het bij Housing First precies andersom: eerst een huis, dan de rest. Het had een enorme impact op het leven van Jessica. “Toen ik weer een woning had, kwam ik tot ontplooiing. Ik kwam helemaal tot rust. In het Labrehuis viel mijn haar uit van de stress. Hier heb ik dat niet meer. Ik heb weer zin in het leven.”
Weer werken Een voorwaarde voor Housing First is dat Jessica woonbegeleiding accepteert. Daar heeft ze geen enkele moeite mee. Het wekelijkse bezoek van haar woonbegeleider noemt ze ‘perfect’. “Ze is mijn back-up. Als het nodig is, word ik ondersteund. Ze biedt een luisterend oor, regelt praktische en financiële zaken, voor en met mij. Ik heb hier zoveel energie van gekregen.” Jessica voelt zich serieus genomen. “Als je een eigen huis hebt, ga je weer nadenken. Zonder huis kun je niks. Welke werkgever wil nou iemand die geen adres heeft?” Werk is één van de dingen waar Jessica momenteel werk van maakt. Al ligt daar wel een uitdaging. “Als transgender kun je bijna nergens
terecht”, is de ervaring van Jessica tot nu toe. Ze heeft wel een optie om aan de slag te gaan bij de brandweer. Daar heeft ze vroeger, als Ronald ook gewerkt. Maar er lonkt ook een ander pad, Jessica overweegt om een eigen bedrijf te beginnen. Voor Jessica is een enorme last van haar schouders gevallen. “Ik was getrouwd en had een koophuis, ik heb dikke auto’s gereden. In materiële zin kwam ik niks tekort, maar daar draait het uiteindelijk niet om, weet ik inmiddels als geen ander. Na die tweede burn-out had ik niks meer. Ik heb altijd met een zak cement rondgelopen. Die ben ik nu kwijt. Ik kan leven zoals ik dat wil. Ik ben eigenlijk opnieuw geboren. Ik was nog nooit zo gelukkig als nu.”
Housing
First
nadenken’
“Toen ik weer een woning had, kwam ik tot ontplooiing. Ik kwam helemaal tot rust. In het Labrehuis viel mijn haar uit van de stress. Hier heb ik dat niet meer. Ik heb weer zin in het leven.” Jessica
Academische werkplaats
versterkt
Housing First Housing First is een evidence-based interventie uit de VS. De aanpak is zeer succesvol, maar kan het nog beter? Daar is in 2013 onderzoek naar gedaan. De uitkomsten van dat onderzoek zijn aanleiding om elementen uit Krachtwerk toe te passen in Housing First. Zo ontstaat meer samenhang tussen verschillende methodes. Het doel van Krachtwerk is het herstel van kwetsbare mensen, uitgaande van hun krachten en mogelijkheden en de beschikbare bronnen in hun omgeving. De methode wordt al op veel plaatsen toegepast. Een goede samenhang tussen een aantal leefgebieden zoals wonen, activiteiten en relaties is daarbij erg belangrijk voor het herstel van cliënten, constateert Judith Wolf, directeur van de Academische Werkplaats Opvang & Herstel. “In de werkplaats is daarom een project gestart voor een methodische verdieping van deze leefgebieden in het kader van Herstelwerk”, vertelt Wolf. “We willen de doorontwikkeling van Herstelwerk op deze leefgebieden gestalte geven in samenhang met Housing First-praktijken die op hun beurt straks kunnen profiteren van elementen van Herstelwerk.” Uiteindelijk levert dit een praktische handleiding op voor professionals en een kwaliteitskader waarin risico’s voor uithuiszetting en dakloosheid zijn verwerkt. Volgens Wolf zijn dit soort resultaten mogelijk dankzij samenwerking. “Hier zie je de meerwaarde van het gezamenlijk investeren in de werkplaats. We kunnen veel van elkaar leren.”
Meer over zelfstandig wonen op de volgende pagina >
13
“We zien een positieve gedragsverandering. Zorgmijders worden zorgvragers.” Annefrie van de Kimmenade
Zelfstandig
Wonen
Eerst een huis geeft
vertrouwen Housing First is het laatste redmiddel voor dak- en thuislozen met de meest heftige problematiek. Na twee jaar perfectioneren blijkt hoe succesvol de aanpak is. Minder dan 15 procent valt uit.
Annefrie: “We zien een positieve gedragsverandering. Zorgmijders worden zorgvragers. Ook zijn er cliënten die zich als ervaringsdeskundige ontwikkelen. De resultaten zijn beter dan verwacht.”
Er is een groep voor wie de reguliere, herstelgerichte aanpak niet werkt. “Zorgmijders, met een chronische verslaving, een onbehandelbare psychische stoornis of een combinatie van beide”, schetst Annefrie van de Kimmenade, teamleider van Begeleid Wonen bij Neos. Voor deze groep draaide Neos, Het Leger des Heils, Novadic-Kentron en GGzE met Housing First, het reguliere traject om. Eerst herstellen, dan een huis, werd eerst een huis, dan de rest.
Thijs Honig, coördinator bij Housing First, kan dat alleen maar beamen. De effecten reiken bovendien verder dan je wellicht in eerste instantie zou verwachten. “Door Housing First zien we een daling in het justitieel contact. Deze mensen willen rust. Diefstal is geen doel op zich.”
Eigen huis geeft rust Dat pakt goed uit. Een eigen dak boven het hoofd geeft rust, zo leert de ervaring. De spelregels zijn duidelijk. Wie een Housing First-woning betrekt, moet zijn huur betalen, mag geen overlast veroorzaken en moet woonbegeleiding accepteren. 85 procent van de cliënten kan met deze regels uit de voeten, zo blijkt. 14
Jaarbeeld 2013
Burgerrol teruggeven Volgens Thijs werkt Housing First zo goed, omdat met het project eindelijk wordt erkend dat een bepaalde groep mensen ‘niet te genezen is.’ “Deze mensen zijn fundamenteel geschaad door de maatschappij. Steeds blijven praten over hun problemen biedt geen oplossing. Ondanks de kras op hun ziel moet je deze mensen weer een burgerrol geven.” Dat begint met het bieden van een serieuze kans, zegt Honig. “Een huis is zo’n kans.”
Annefrie ziet nog een aantal andere succesfactoren. “We bieden laagdrempelige, intensieve zorg. Cliënten hebben één vaste begeleider zodat ze een vertrouwensband kunnen opbouwen. Ze kunnen hun begeleider altijd bellen. En komen ze niet opdagen bij een afspraak, dan gaat hun begeleider actief op zoek.”
Geprofessionaliseerd Sinds de start in 2011 is Housing First ieder jaar verder geprofessionaliseerd, zegt Thijs. Hij spreekt van een ‘ontdekkingstocht’, maar is zeer tevreden over waar het project nu staat: “85 procent ervaart een betere kwaliteit van leven.” Ook de samenwerking pakt goed uit, zeggen zowel Thijs, Annefrie en Kitty Rombouts van het Leger des Heils. “De werkwijze van Het Leger verschilt van de visie van Neos”, zegt Kitty. “Toch zijn we één team, we benutten elkaars kwaliteiten.” Zo vindt er gezamenlijke intervisie plaats en wordt er volop kennis uitgewisseld. Daarnaast wordt intensief
Een zelfstandig wonen situatie waarin de bewoonster haar woonbegeleider thuis ontvangt.
Onderzoek naar betere hulp bij weer
samengewerkt met de Academische Werkplaats. Verschillende Housing First-cliënten treden daar op als ervaringsdeskundige. Hun input wordt benut om het project verder te optimaliseren. En het gaat al zo goed, vindt Kitty. “De cliënten die inmiddels twee jaar in begeleiding zijn, zijn ontzettend gegroeid. Ze hebben weer vertrouwen gekregen. Ze gaan weer dingen aan.”
‘Samen sociale vangnet sluiten’ Petra van Kessel, senior klantbeheerder Woonbedrijf “Met bepaalde cliënten loop je altijd achter de feiten aan. Na voldoende inschrijftijd hebben ze recht op een woning en komen ze binnen zonder begeleiding. Overlast en huurachterstand leiden dan vaak tot ontruimingen. Door de zaken aan de voordeur goed te regelen, willen we dat voorkomen. Met Housing First kunnen we een moeilijke doelgroep toch een woning aanbieden. Er is begeleiding en er zijn duidelijke gedragsregels. Zo krijgt iedereen een eerlijke kans. Elke maand hebben we een werkoverleg met Neos die de Housing First-bewoners begeleid. Project DOOR!, waar Housing First het nieuwste product van is, is samenwerken. Samen proberen we het sociale vangnet zo goed mogelijk te sluiten.”
zelfstandig wonen Is Critical Time Intervention (CTI) effectiever dan de gebruikelijke hulp voor cliënten die vanuit de opvang vertrekken naar zelfstandig wonen? Dit was de belangrijkste vraag van het onderzoek EffeCTIef waaraan Neos in 2012 en 2013 heeft deelgenomen. Het onderzoek is uitgevoerd door het Onderzoekscentrum maatschappelijke zorg van het Radboudumc. CTI biedt cliënten tijdens een kritische transitie, het moment van de opvang naar z elfstandig wonen, emotionele en praktische steun. Daarnaast wordt er gewerkt aan het verbinden en versterken van cliënten met hun sociaal en professioneel steunsysteem. De eerste uitkomsten gaan vooral over het profiel van de deelnemers en zijn in november 2013 bekend gemaakt.
Geen werk, forse schulden De deelnemers aan het onderzoek hebben bij vertrek uit de opvang weinig bestaansvoorwaarden om op terug te vallen: tweederde
heeft geen werk en de meesten hebben forse schulden. Toch heeft meer dan de helft in 2013 werkervaring opgedaan en is meer dan eenderde (middelbaar) hoog opgeleid.
De gezondheid van cliënten staat onder druk, wat te zien is aan de hoge scores op psychische klachten (depressies, angststoornissen en somatische klachten).Het sociaal netwerk kan sterker; het aantal deelnemers dat zich (heel) erg eenzaam voelt is relatief hoog.
Veel slachtoffers Opvallend is dat de kwetsbaarheid van deelnemers niet alleen blijkt uit de bescheiden bestaansvoorwaarden, de psychische problemen en het tekort aan sociale steun, maar ook uit het hoge percentage van slachtofferschap. Bijna eenvijfde was in het afgelopen jaar nog slachtoffer van een geweldsmisdrijf. Aandacht voor de veiligheid van mensen is daarom essentieel. De uitkomsten van EffeCTIef worden in 2014 gepubliceerd. 15
mede Cliënten worden serieus genomen zeggenschap
Jos van de Wouw verblijft in het Labrehuis en is secretaris van de Centrale Cliëntenraad. Hoe kijkt hij aan tegen de ontwikkelingen die Neos in 2013 doormaakte?
Krachtwerk
Nieuw perspectief
Om tafel over eten
Alle medewerkers van Neos werken volgens de methode Krachtwerk. Deze methode gaat uit van de eigen kracht van cliënten. Iedere cliënt krijgt een vaste begeleider en deze stimuleert de cliënt om zoveel mogelijk zelf te doen. Waar nodig ondersteunt de trajectregisseur de cliënt.
Neos is een tussenstation. Wie er komt, werkt met Krachtwerk naar een nieuw perspectief. Dat betekent vaak dat een cliënt na enige tijd weer zelfstandig woont, weer werkt en een sociaal netwerk heeft. Kortom: door toe te werken naar een nieuw perspectief, stromen cliënten uit en doen ze weer mee in de maatschappij.
Een belangrijk onderdeel van eigen kracht is ook dat cliënten meer medezeggenschap krijgen. In 2013 kreeg dit onder andere vorm met de Voedingscommissie. Bewoners van het Labrehuis en het Ritahuis trokken samen op met de verantwoordelijken van Neos om de kwaliteit en samenstelling van de maaltijden te verbeteren.
“Als je, zoals ik, gemotiveerd bent, gaat het je lukken. Ik heb altijd meegewerkt. Ik sta op tijd op en wil aan het werk. Neos heeft dan alle tools en know-how in huis om je verder te helpen. Met de hulp van Neos lukt het me ook om weer sociale contacten op te bouwen. Zo ontstaat voor mij een nieuw perspectief.”
“In de commissie werden bewoners serieus genomen. Het was heel laagdrempelig om de verantwoordelijken van Neos aan te spreken. Cliënten waren niet tevreden over de kwaliteit van de maaltijden. Zij zijn samen met medewerkers en de leveranciers rond de tafel gaan zitten en hebben veranderingen aangebracht waardoor bewoners nu zeer te spreken zijn over het eten. En er zijn nu ook halalproducten.”
“Op de eerste dag dat ik bij Neos kwam, ontmoette ik Ruud. ‘Ik ben jouw begeleider’, zei hij. Hij maakte me wegwijs, is mijn vaste aanspreekpunt en hij helpt me met praktische zaken. Samen hebben we een programma uitgezet en gekeken waar ik naartoe ga werken. Ruud houdt het overzicht. Dat vind ik heel goed. Als spin in het web overziet hij waar je naartoe moet en kunt. Hoe weet je anders waar je moet zijn?” “Ruud zei ook: ‘Wat je nu niet kunt, regel ik voor je, maar straks doe je het weer zelf.’ Hij doet veel voor mij, maar verwacht ook eigen inzet terug. Pas dan kun je samenwerken. Hij stelde veel te nemen initiatieven voor die ik in overweging kon nemen, die op mij afkwamen. Bij de gemeente heb ik mijn bijdrage geleverd met het opzetten van de schuldhulpverlening bijvoorbeeld.
16
Jaarbeeld 2013
Ik vind Krachtwerk een hele goede methode, alleen werkt het niet voor iedereen. Sommige cliënten zeggen: ‘Zorg maar dat ik werk en een huis krijg.’ Voor cliënten die zo in de wereld staan, is Krachtwerk moeilijk of niet toegankelijk.”
“Alleen als cliënten echt niet willen meewerken, is het heel moeilijk om met de vele mogelijkheden die Neos biedt, toch een nieuw perspectief te bieden.”
Over Jos Jos was tot voor kort advocaat en docent, maar door een ernstige burn-out raakte hij ‘de weg kwijt’. “Ik heb kort gezworven. Via Portaal 040 en het Instroomhuis kwam ik bij het Labrehuis terecht. Daar ontmoette ik mijn begeleider Ruud. Ik zei tegen hem: “Help mij om verder te komen.” Mijn eerste stap was om weer rust te vinden. Ik kan heel gestructureerd en actief zijn, maar dat werkt niet als je een burn-out hebt. Rust en regelmaat zijn voor mij heel belangrijk en dat vind ik in het Labrehuis. Ik probeer nu te accepteren dat ik hier zit. Met toestemming van Neos help ik cliënten op kleine schaal met juridische dingen, zodat ik weer bezig ben. Er zijn nog dingen die ik moet regelen rond mijn oude bedrijf, voor ik een uitkering kan krijgen. Wanneer ik hier weg kan, is daardoor nog niet duidelijk.”
“De eerste opzet van het Cliëntenpunt was dat cliënten hier stoom kunnen afblazen. Daarnaast zijn we herstelgerichte cursussen gaan geven. In de toekomst willen we nog meer herstelgerichte activiteiten starten.” Anneke
Ervaringswerk
uitgebreid
“We zijn een brug tussen hulpverleners en cliënten. Dat is heel effectief gebleken. We zorgen ervoor dat ze elkaar weer verstaan.” Paul
Nadat in 2012 door middel van de training ‘Samenspel’ een start is gemaakt met het inzetten van e rvaringsdeskundigen binnen Neos, heeft deze ontwikkeling een extra boost gekregen in 2013. Een aantal ontwikkelingen ligt hieraan ten grondslag.
zich verbonden aan deze coöperatieve vereniging gericht op het vergroten van de kennis rondom en de inzet van ervaringsdeskundigen binnen instellingen. Binnen Markieza werken opleidingsinstituten en zorginstellingen samen met als doel ervaringsdeskundigheid binnen het werkveld breder in te zetten.
Daarnaast is het Cliënten Punt een vraagbaak. Cliënten van Neos kunnen er terecht met vragen over allerlei zaken zoals (wettelijke en gemeentelijke) regelingen, de geboden zorg en klachtenprocedures en kunnen ze er terecht voor een praatje of om even stoom af te blazen.
Herstellen doe je Zelf
Neos geeft ruimte aan ervaringsdeskundigheid. Inmiddels zijn drie ervaringswerkers in opleiding binnen de instelling aan de slag.
Het Cliënten Punt wordt bemenst door Anneke Sweep en Paul Gelissen, beide ervaringsdeskundigen in opleiding. Zij volgen momenteel de opleiding Sociale Studies met ervaringsdeskundigheid aan de Fontys Hogeschool via Markieza.
Drie cliënten van Neos hebben in het voorjaar het certificaat cursusleider in het kader van ‘Herstellen doe je Zelf’ gehaald. ‘Herstellen doe je Zelf’ is een 12 weken durende cursus voor cliënten, aangeboden door ervaringsdeskundige cursusleiders. Resultaten laten zien dat deelnemers zich door hen geïnspireerd en ondersteund voelen. Ook de steun en persoonlijke aandacht van medecursisten werkt positief.
Markieza Een andere ontwikkeling is de oprichting van Markieza, Academie voor Herstel- en Ervaringsdeskundigheid. Neos heeft
Cliënten Punt Met ingang van september is een start gemaakt met de voorbereiding van het Neos Cliënten Punt. Het Cliënten Punt is een plaats binnen Neos voor en door cliënten; een plek waar ervaringswerkers het herstel van cliënten ondersteunen. Het Cliënten Punt biedt een scala aan activiteiten in de vorm van cursussen, themabijeenkomsten en andere herstel ondersteunende programma’s vormgegeven ‘voor en door’ cliënten, altijd onder begeleiding van of ondersteund door ervaringswerkers.
In 2013 is het Cliënten Punt gestart met het aanbieden van de cursus Herstellen doe je Zelf en thema-activiteiten voor cliënten. In de loop van 2014 zal een eigen locatie betrokken worden en zullen de inloopspreekuren van start gaan.
17
innovatie
kracht
Academische
Werkplaats
“Evidence- en practicebased zorgt ervoor dat we kwaliteitsslagen kunnen maken en de sector verder kunnen professionaliseren” Rianne Scherpenisse
de hele sector profiteert
In de Academische Werkplaats dragen medewerkers en cliënten van Neos actief bij aan het ontwikkelen van nieuwe interventies en het verbeteren van bestaande methodes. In 2012 zijn twee medewerkers van Blijf van m’n Lijf geschoold in de methode Critical Time Intervention (CTI). In 2013 heeft Neos meegedaan aan een onderzoek naar de effectiviteit van CTI. Onder cliënten was er zowel een onderzoeksgroep als een controlegroep. Lees meer over CTI op pagina 15. Evidence- en practice-based werken is relatief nieuw in de sector maatschappelijke opvang. “Het zorgt ervoor dat we kwaliteitsslagen kunnen maken en de sector verder kunnen professionaliseren”, zegt beleidsmedewerker Rianne
18
Jaarbeeld 2013
S cherpenisse. De samenwerking opzoeken is absoluut noodzakelijk, geeft ze aan. “Onderzoek doen is duur, maar door krachten te bundelen, krijgen we het voor elkaar om er budget voor te krijgen.” Naast de reeds bestaande Academische Werkplaats voor Opvang en Herstel, werd het afgelopen jaar met Impuls, het onderzoekscentrum van Radboudumc te Nijmegen, ook een samenwerkingsovereenkomst ondertekend voor oprichting van een Academische Werkplaats op het gebied van de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGz). De aanwezigheid van Neos in deze Academische Werkplaatsen draagt niet alleen bij aan het welzijn van de eigen cliënten. “Van methodes als Krachtwerk en CTI profiteert de hele sector.”
Zorg
cirkels Vanuit de Coöperatie Slimmer Leven 2020 werd met een aantal zorginstellingen invulling gegeven aan het regionale project Zorgcirkels met als doel om nachtdiensten en bedrijfshulpverleners met elkaar te delen en efficiënter in te zetten.
Neos heeft haar contacten met het onderwijsveld het afgelopen jaar versterkt door bij te dragen aan de beroepsontwikkeling en kwaliteitsontwikkeling van het stagebeleid van hbo- en mbo-studenten van de Fontys Hogeschool Sociale Studies en het Summa College (ROC). Begin vorig jaar werd met deze onderwijspartners samen met het Radboudumc een gezamenlijke werkconferentie georganiseerd over beroepsinnovatie en onderzoeksresultaten op het gebied van herstelgerichte zorg, eigen kracht, burgerschap en participatie.
Samenwerking
met Summa College en Fontys Hogeschool
Onderwijs, wetenschap
en praktijk
vinden elkaar Hoe kunnen we de hulp aan kwetsbare mensen verbeteren door meer kruisbestuiving tussen onderwijs, praktijkveld en wetenschap? Deze vraag lag ten grondslag aan de werkconferentie ‘De Kracht van Verbinden’ waar Neos aan deelnam. De toekomst vraagt om outreachend en systeemgericht werken (focussen op cliënt én zijn netwerk). Dat was een van de belangrijkste conclusies van de dag, waar onderwijs, wetenschap en praktijk elkaar ontmoetten en inspireerden. Daarnaast is zorgcoördinatie (beoordelen draagkracht en draaglast) cruciaal, net als specialisatie op aspecten die met bestaansvoorwaarden en gezondheidsbevordering te maken hebben, zoals hulpverlening bij schulden en zingeving.
Waardevolle kennis Tijdens de werkconferentie kwamen tijdens workshops verschillende wetenschappelijke inzichten aan de orde. Zo is uit onderzoek gebleken dat mensen elkaar vooral helpen op basis van persoonlijke relaties en doorgaans
Prof. Judith Wolf, directeur van de Academische Werkplaats Opvang & Herstel, ligt nieuwe inzichten toe bij de werkconferentie ’De Kracht van Verbinden’.
buiten het zicht van anderen. Handelings- en vraagverlegenheid zijn nadrukkelijk aanwezig. En mensen blijken zich zelfredzamer te voelen als ze door professionals worden geholpen dan door mantelzorgers. Dat is kennis die zowel binnen het onderwijs als in de praktijk bijzonder waardevol is.
Smartphone voor cliënten Een andere trend die aan bod kwam, was dat we door innovatie steeds meer te maken krijgen met technologie. Professionals zullen de inzet en meerwaarde van smartphone en computer bij cliënten onder de aandacht moeten brengen. Daar staan ze ook voor open, zolang de menselijke waarde maar bovenaan blijft staan, bleek tijdens de workshop over dit onderwerp. Ook onderwerpen als Krachtwerk, de Vrijwillige HulpDienst Eindhoven en WIJEindhoven kwamen aan bod. Het zijn allemaal initiatieven waar onderwijs, wetenschap en praktijk samenkomen en waar Neos graag met praktijkkennis aan bij blijft dragen. 19
2013
Cijfers
Exploitatieresultaten 2013
Aanmeldingen
fondsen, sponsoren
en donateurs 2013
Inkomsten Totaal: 18,6 miljoen euro
2012 2013 Aantal vragen voor advies 1.986 1.080 Aantal aanmeldingen 1.507 1.559 Van de 1.559 cliënten die zich in 2013 hebben aangemeld, hebben er 509 de intakeprocedure doorlopen. Bij 360 cliënten heeft een tijdelijke interventie plaatsgevonden. 690 zijn doorverwezen naar andere voorzieningen.
6,9 10,1 13,2
Instroom
1
Aantal 2012 Instroom 367 Doorverwijzing externe voorzieningen 31 Tijdelijke interventie, crisisopvang en time-out 137 Totaal 535
Aantal 2013 399 71 39 509
0,6
AWBZ
Gemeente Eindhoven
Eigen bijdragen cliënten
Overige opbrengsten
uitgaven Totaal: 18,2 miljoen euro
Uitstroom 10,1
Productie:
© TILBURG 2014
Realisatie 2012 141 77 22 240
Norm 2012 Realisatie 2013 Norm 2013 136 222 1 161 0,6 75 74 91 - 23 211 319 252
Neos Centraal bureau
4,1
319 cliënten hebben het afgelopen jaar hun traject afgesloten, waarvan 222 succesvol. Het aantal succesvol afgesloten trajecten ligt daarmee ver boven de norm (161). 6,9
Succesvol afgesloten trajecten Voortijdig beëindigde trajecten Afgesloten overig Totaal aantal afgesloten trajecten
bedankt! Postadres Postbus 922 5600 AX Eindhoven
0,8
Aantal afgesloten trajecten
Bloemisterij Pasmans Eindhoven, Cafe R estaurant 0,8 Eindhoven, DEF Americans, Dhr. H. Nierman, Queens Guusje Nederhorst Foundation, Helping Hands 4,1Eindhoven, Joke Zwanikken VerwenBarneveld, IKEA zorg, Mevrouw R. Kremers, Oranje Comite, Oranjefonds, Parochiele Charitas Instelling St. Catharina, 0,1 Renew Fashion, Rotary Club Eindhoven-Veldhoven, Rotary Club Heeze, Skanfonds, Stichting Present en vrijwilligers, Stichting Thomas van Villanova, Tigre Blanco, Univé
0,1 13,2
Bezoekadres Hoogstraat 224 5615 PX Eindhoven (040) 250 15 80
[email protected] www.st-neos.nl
Personeelskosten
Afschrijvingskosten
Overige kosten
Financiële kosten
facebook.com/NeosEindhoven @NeosEindhoven
