Samen voor meer effect en minder last. Resultaten regioconferenties Samenwerking gaat verder

Samen voor meer effect en minder last Resultaten regioconferenties Samenwerking gaat verder.

>

Ministerie van VROM

pagina /38

>

Inhoudsopgave

Inleiding

5

1

De regioconferenties Samenwerking gaat verder

7

2

Resultaten presentaties en gesprekken

9

3

Resultaten deelsessies

13

5

Waar alle inspecties en de politiek over na moeten denken

23

Bijlage 1 Contactgegevens inspecties

25

Bijlage 2 Contactgegevens deelnemers regioconferenties

29

Colofon

37

Ministerie van VROM

pagina /38

>

Ministerie van VROM

pagina /38

> Inleiding

Onder het motto Samenwerking gaat verder heeft de projectgroep Samenwerking Rijksinspecties in februari en maart 2006 vier regioconferenties georganiseerd voor inspecteurs en management van de rijksinspecties. De conferenties waren een vervolgstap in het project Samenwerking Rijksinspecties en hadden als doel om inspecteurs en management van rijksinspecties met elkaar te laten kennis maken, kansen en belemmeringen voor samenwerking op het spoor te komen en om nut en noodzaak van samenwerking voor het verlagen van inspectielast duidelijk te maken. De conferenties waren ook een goed moment om de deelnemers te informeren over de laatste ontwikkelingen in de politieke discussie over het versnipperde toezicht (bijvoorbeeld de motie Aptroot). In de politiek en in toezichtsland waait een andere wind en het vak van toezichthouder staat onder druk. Aan de ene kant is er, met name na incidenten, telkens weer de roep om meer en strenger toezicht. Aan de andere kant vraagt het bedrijfsleven, de politiek en soms ook de wetenschap om minder toezichtlast door “al die inspecties”.

Kaderstellende visie op toezicht In de kaderstellende visie op toezicht van het najaar 2005 formuleerde het kabinet zes principes van goed toezicht: • • • • • •

selectiviteit slagvaardigheid samenwerking professionaliteit transparantie onafhankelijkheid.

Door onder andere meer samenwerking tussen rijksinspecties streeft het kabinet naar een vermindering van de toezichtslast voor bedrijven en organisaties en naar een verhoging van het toezichtseffect. Het kabinet noemt concreet een verlaging van de toezichtslast met 25%.

Ministerie van VROM

pagina /38

> Projectgroep Samenwerking Rijksinspecties Om samenwerking werkbaar te maken heeft de projectgroep Samenwerking Rijksinspecties gekozen voor een domeinaanpak, waarbinnen rijksinspecties en andere toezichthouders gaan samenwerken. Voorbeelden van domeinen zijn: ziekenhuizen, chemische industrie, de vleesketen, wegvervoer, sportorganisaties, metaal, Schiphol, horeca, kernenergie, havens detailhandel, installatietechniek. Binnen deze domeinen kan dan een gemeenschappelijke inspectieaanpak plaatsvinden op basis van een gedeelde domeinanalyse. Daaraan vooraf gaand heeft het project zich ten doel gesteld om juridische barrières voor samenwerking te inventariseren en op te ruimen, inspecties met elkaar kennis te laten maken, innovatieve samenwerkingsprojecten te starten, inspecties meer gebruik te laten maken van slimme ICTtoepassingen en beleidshobbels voor samenwerking te slechten. In dit boekje, leest u de resultaten van de conferenties.

Ministerie van VROM

pagina /38

> 1 De regioconferenties Samenwerking gaat verder

Opzet De regioconferenties bestonden uit twee onderdelen. In de ochtend gaven IG’s, wetenschappers, ondernemers en anders betrokken bij toezicht, zoals een Officier van Justitie, hun visie op toezicht en samenwerking. Daarna gingen de sprekers met elkaar en met de zaal in gesprek. In de middag konden deelnemers meedoen aan workshops met de volgende thema’s: • Gegevensuitwisseling. Feiten, ficties en faalfactoren. • Anders denken, anders handelen. Het profiel van de moderne inspecteur? • Strategie, organisatie en sturing. Hoe stuur je samenwerking? • Leren van voorbeelden. Zo succesvol kan samenwerking zijn! • Praktijkcase voor managers. Hoe bouw je aan een concreet samenwerkingsproject?

Ministerie van VROM

pagina /38

>

Ministerie van VROM

pagina /38

> 2 Resultaten presentaties en gesprekken

Werken volgens de logica van bedrijven en organisaties Johan de Leeuw, IG van de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW): “Geen verdelende rechtvaardig heid meer bij inspecties, maar werken met gemeenschappelijke risicomodellen.” Inspecties moeten ook goed nadenken over dat wat ze niet meer doen. Geen toezicht meer houden op basis van de inspectieorganisaties, maar vanuit de logica van het domein. Inspecties moeten handelen vanuit de dynamiek van de bedrijfsvoering van de ondertoezicht gestelden. Ruud Kortink, algemeen directeur van Van Dam Machines in Amsterdam sprak in dit verband over rekening houden met “het ritme’’ van een bedrijf. Bedrijven willen graag contact met inspecties voordat zij investeren in hun onderneming. Inspecties kunnen dan duidelijk maken wat de eisen zijn waar bedrijven aan moeten voldoen. Bij hun investeringen kunnen ze er dan in een keer voor zorgen dat ze aan de eisen voldoen en hoeven ze niet naderhand allerlei deelinvesteringen te doen.

Uitgaan van vertrouwen Inspecties moeten uitgaan van vertrouwen bij de meeste ondernemers. Het is ook in hun eigen belang dat ze een zorgvuldige en veilige bedrijfsvoering hebben. Kortink ziet inspecties veel meer als gesprekspartners dan als een soort politie. De meeste bedrijven en organisaties willen het goed doen en doen het goed. Rob Bagchus, plaatsvervangend directeur van Deltalinqs, vond samen werking van inspecties met het bedrijfsleven minstens zo belangrijk als samenwerking tussen inspecties.

Goed gedrag bevestigen Bob Hoogenboom, hoogleraar Universiteit van Nijenrode, vond dat goed gedrag bevestigd en gehonoreerd moet worden. Inspecteurs zijn geen boevenvangers, maar gedragsbeïnvloeders, aldus Hoogenboom. De samenleving wil een onafhankelijke toezichthouder, geen bonnenschrijver of afvinker. Omdat het inspectieniveau zo gedetailleerd is geworden, ontstaat de neiging van vink gedrag. “Ga in gesprek met je belangrijkste criticasters en organiseer die kritiek. Daar leer je van als inspectie”, betoogde Hoogenboom. Hij moedigde de inspecties aan om niet te defensief te zijn, maar om duidelijk te maken waar ze voor staan. Zeker nu inspecties ook in de volle wind van de politieke en maatschappelijke discussie staan. Ministerie van VROM

pagina /38

> André Kleinmeulman, IG van de Voedsel en Warenautoriteit (VWA), benadrukte dat inspecties duidelijk moeten maken dat bedrijven en organisaties door goede naleving hun inspectiedruk verlagen. Kleinmeulman vraagt bedrijven regelmatig wat zij van de werkwijze van de VWA vinden en of en hoe het beter kan.

Maatwerk voor MKB Jan Willem Eshuis, plantmanager van AKZO-Delfzijl, pleitte ervoor dat inspecties veel meer gebruik gaan maken van de kwaliteitssystemen van bedrijven en organisaties. Jaap Uylenbroek, directeur Arbeidsinpectie en plaatsvervangend IG van het Ministerie van Sociale Zaken, merkte op dat grote bedrijven met hoogwaardige kwaliteitssystemen niet het probleem zijn. Het gaat vooral om het midden- en kleinbedrijf. Daar wordt de inspectielast ook het hevigst gevoeld. Het MKB kan alleen benaderd worden via maatwerk, omdat het zo divers is. In een inspectie voor het MKB zag Uylenbroek niets.

Selectiever, richt je op de slechten Inspecties besteden te veel aandacht aan de braven, terwijl ze zich moeten richten op de berekenenden en de boeven. Goed toezicht draagt ook bij aan een betere markt, wanneer de concurrentievervalser harder worden aangepakt. Een selectievere en harde aanpak van wan preseerders kan gerichter wanneer inspecties samenwerken.

Ken de bedrijven Rob Velders, projectleider van het project Samenwerking Rijksinspecties, noemde in zijn klachten overzicht van het bedrijfsleven ook wantrouwen als een van de hoofdklachten. Bedrijven en orga nisaties willen dat inspecties voorspelbaar en selectief zijn: pak degenen die slecht presteren. Een dergelijke vorm van van-buiten-naar-binnen-denken zou een flink deel van de inpectie-ergernis bij ondernemers wegnemen. Het is van groot belang dat inspecties de onder toezichtgestelden goed kennen. Wat dat betreft was de vroegere regionale aanpak aantrekkelijk, aldus Jaap Uylen broek. Daar stond weer tegenover dat er sprake was van regionale rechtsongelijkheid. Hoe nu rechtgelijkheid en kennis van bedrijven en organisaties met elkaar te verbinden? Blauw- of groendruk Gustaaf Biezeveld, Officier van justitie: “De organisatie van de inspecties past niet meer bij de objecten van toezicht.” Integraal toezicht en de organisatie van het bevoegd gezag staan op gespannen voet met elkaar. Ieder ministerie heeft zijn eigen inspectie en dan bestaat er nog een grote hoeveelheid aan decentraal gezag. Biezeveld vindt dat gegevensbestanden gekoppeld moeten worden, in België is men daar succesvol mee. Verder vond hij dat inspecties gezamenlijke inspectieprogramma’s moeten maken en dat op termijn er een inspectie voor het bedrijfsleven moet ontstaan. Hij ziet de nieuwe politieorganisatie en de belastingdienst als een voorbeeld voor de rijksinspecties.

Ministerie van VROM

pagina 10/38

> Geleidelijke aanpak Johan de Leeuw, IG-IVW, toonde zijn huiver voor een al te grootschalige structuurverandering. Dan komen de inspecties twee jaar lang niet aan hun kerntaken toe. Ook Jaap Uylenbroek, directeur Arbeidsinspectie, zag weinig in een dwingende blauwdruk en sprak over een groendruk waarin inspecties stap voor stap naar elkaar toegroeien. Via de weg van geleidelijkheid groeien naar een doelgroepaanpak, stelde hij voor.

Front-office en één nalevingsbeeld Tijdens de conferenties viel regelmatig het woord front-office. Bedrijven en organisaties hebben behoefte aan één aanpreekpunt als het om inspecties gaat. Bedrijven en organisaties denken niet in afzonderlijke inspecties. Gerard Wolters, IG-VROM, wees erop dat een front-office-benadering, die ook de politiek wenst, alleen werkt wanneer een front-office duidelijke bevoegdheden bezit. Valt er te denken aan een front-office per domein, en hoe moet zo’n front office georganiseerd worden? Wie voert regie en wie is eindverantwoordelijk voor het front-office, waren vragen die tijdens de conferenties op tafel kwamen. Het ligt voor de hand, werd er door diverse betrokkenen gezegd, dat inspecties die het dichtste bij een domein staan, de regie over een domein-front-office krijgen. Bijvoorbeeld de Inspectie voor de Volksgezondheid bij ziekenhuizen en de Voedsel en Warenautoriteit bij de Vleesketen. Zij zijn verantwoordelijk voor de inspectiestrategie op een domein en andere betrokken inspecties leveren hun expertise. Het uitvoeren van inspecties wordt dan het flexibel inzetten van interventieteams vanuit een heldere domeinstrategie onder eenduidige regie van één van de inspecties.

Interventieteams Biezeveld werkt al met interventieteams. Deze zijn alleen succesvol, zo melde hij, wanneer vertegenwoordigers een inspectie als een project zien en bereid zijn om op alle fronten informatie te delen. Het totaalbeeld over de naleving van een object moet op basis van gemeenschappelijke informatie worden gevormd. Bij samenwerking is het immers belangrijk dat er één beeld ontstaat. Er zal bij één front-office ook sprake moeten zijn van taakoverdracht en verantwoordingsafspraken. Verder werd opgemerkt hoe de front-offices zich verhouden tot de lokale toezichthouders. Bij grote bedrijven werkt een front-office makkelijker dan bij kleine. Bij kleine zou het wel eens tot een grotere afstand kunnen leiden.

Van buiten naar binnen Alle sprekers waren het erover eens dat er een domein- of objectgerichte benadering moet komen. Taakoverdracht is daarvoor noodzakelijk. De regie van de domeinbenadering moet vanuit het IG-beraad komen. Te denken valt aan een structuur met domein-IG’s. Een goede domeinbenadering kan niet zonder inbreng van lagere overheden. Diverse betrokkenen merkten op dat er nog wel eens een bevoegdhedenstrijd kan ontstaan, als we weten dat er in Nederland 500 toezichthoudende instanties zijn die allemaal een relatie met een of meer bevoegd gezag hebben.

Ministerie van VROM

pagina 11/38

> “Samenwerking komt toch gewoon uit je hart?” Vanuit de zaal vroeg een inspecteur zich met deze woorden hardop af hoe het toch mogelijk is dat samenwerking zo moeilijk is. Als de resultaten goed zijn dan is dat helaas geen harde garantie dat die samenwerking ook blijft doorgaan. Een andere inspecteur vroeg zich af hoe het komt dat veel inspecteurs de noodzaak van samenwerking inzien, maar toch grote voorbehouden hebben. “Menen ze dan wel dat samenwerking moet?” Enkele inspecteurs gaven aan alleen maar te willen samenwerken om effectiever en efficiënter te worden, niet om de toezichtslast voor bedrijven te verminderen. Daarbij werd benadrukt dat het deze inspecteurs vooral ging om het beschermen van de zwakkere belangen.

Ministerie van VROM

pagina 12/38

> 3 Resultaten deelsessies

Deelsessie 1 Gegevensuitwisseling. Feiten, ficties en faalfactoren. In alle workshops werd de deelnemers gevraagd welke concrete belemmeringen zij in hun dage lijkse praktijk ervaren bij informatie-uitwisseling tussen inspecties en hoe zij daarmee omgaan in de praktijk. Geen structurele uitwisseling van informatie De antwoorden van inspecties waren nogal verschillend. De meeste inspecties ondervonden wei nig hinder van juridische belemmeringen bij informatieuitwisseling. Dat is niet zo vreemd, omdat bleek dat niet veel inspecties informatie uitwisselen. Bij doorvragen werd duidelijk dat men wel bereid is informatie uit te wisselen met bekende, maar niet met onbekende inspecties. Van structurele toepassing van regels over informatie-uitwisseling is vrijwel nergens sprake. Wel zijn er veel convenanten in omloop, maar in de meeste gevallen zijn dat papieren kaders waarvan op de werkvloer niet veel hinder of profijt wordt ervaren. Waar een wil is, wordt vaak een weg gevonden. Daarbij vinden inspecties soms wegen die wel iswaar formeel niet strijdig met de wet lijken te zijn, maar toch wel heel omslachtig of onwenselijk zijn. Als voorbeeld werd de informatie-uitwisseling binnen interventieteams genoemd die formeel soms niet direct mogelijk is, maar via zogenoemde u-bocht-constructies wel wordt gerealiseerd. Nog veel wantrouwen Na verder doorpraten bleek dat bij vrijwel iedere inspectie bepaalde informatie uit voorzorg toch maar niet gedeeld wordt. Het sterkst kwam dat naar voren in de medische sector, maar ook in relatie met gemeentelijke overheden en andere inspecties is er vaak sprake van een zekere mate van “zelfcensuur”. Waar wantrouwen heerst lijkt informatie-uitwisseling minder vergaand te worden gerealiseerd. Inspecties hebben niet al te veel vertrouwen in de werkwijze en procedures van col lega-inspecties. De volgende vragen kwamen in alle workshops aan bod: • Is het mogelijk om het wettelijk kader zo te hanteren dat bestaande belemmeringen voor een deel kunnen worden weggenomen en zo ja welke afspraken zouden dan op welke besluit vormingsniveaus gemaakt moeten worden? • Is de WOB (Wet openbaarheid van bestuur) eigenlijk wel een belemmering of kunnen we daar praktisch mee omgaan ?

Ministerie van VROM

pagina 13/38

> • Is de Wet bescherming persoonsgegevens zo toe te passen dat de belemmeringen voor een groot deel uit de weg kunnen worden geruimd ? • Welke belemmeringen zitten in de specifieke sectorwetgeving en hoe kunnen we die tackelen? • Zijn al die convenanten tussen de inspecties wel zo handig voor informatie-uitwisseling of kun nen we dat beter anders regelen? De workshops leverden de volgende uitspraken op: • Inspecties moeten onbelemmerd informatie kunnen uitwisselen, met alleen waar dat echt nodig is een aantal uitzonderingen. Belemmeringen moeten opgespoord en opgeruimd worden. • De WOB (Wet openbaarheid van bestuur) is nooit bedoeld voor het uitwisselen van informatie tussen inspecties. Inspecties onderling moeten die wet niet gebruiken en daar dus geen beroep op doen (ook al zou dat wel mogelijk zijn). • De Wet bescherming persoonsgegevens en in het bijzonder de doelomschrijvingen die de inspecties/ ministeries op grond van die wet zelf hebben vastgesteld, zijn veel beter te harmoni seren. Daardoor kan de uitwisseling van persoonsgegevens tussen rijksinspecties veel makke lijker plaatsvinden dan nu het geval is. Nader onderzoek naar de doelbepalingen van de wet en het hanteren daarvan is nodig. • Door hun hoeveelheid en ondoorzichtigheid belemmeren specifieke convenanten informatie-uit wisseling tussen inspecties. • Een deel van de specifieke juridische belemmeringen is op te lossen door zaken als dubbel benoemingen, detachering van inspecteurs over en weer en uitwisseling van best practises. Maar ook soms eenvoudigweg door de afspraak om bepaalde hindernissen niet op te werpen. Als voorbeeld kan worden genoemd nadere verkenning van eventueel ruimere toepassing van de ontheffingsverlening van de geheimhoudingsbepalingen in de Belastingwetgeving. Ook naar deze en andere specifieke geheimhoudingsbepalingen en de mogelijkheden om die tussen rijks inspecties anders toe te passen is nader onderzoek nodig. Deelnemers aan de workshop werd gevraagd om juridische belemmeringen voor informatie-uitwis seling te melden. Dat kan bij Jooske Vos ([email protected]) of aan Berend Kamerling (bkamer [email protected]).

Deelsessie 2 Anders denken, anders handelen. Het profiel van de moderne inspecteur? Effect sorteren De moderne inspecteur als handhaver/toezichthouder richt zich op de allereerste plaats op het rea liseren van effecten. Hij werkt dus preventief: na een controle moet nalevingbereidheid gecreëerd zijn. Daarvoor stuurt hij op compliance en op de subjectieve pakkans en mag hij zo nodig een keer een concessie doen. Hij is daarbij niet veeleisend. De regels staan ook niet altijd voorop. Hij houdt lange-termijn en korte–termijn-belangen goed in het oog en geeft prioriteit aan het lange–termijn-belang van de organisatie waarvoor hij werkt. Hij is niet op de eerste plaats opspo ringsambtenaar. Hij gaat ook niet voor ‘de hoogste boetes’. De moderne inspecteur gaat niet alleen af op de feiten: hij/zij vertrouwt ook op zijn gevoel (professionele intuïtie). In zijn werk is hij een praktische organisator en analytisch bezig. Hij is ook een teamplayer: niet zozeer samen werkend als wel samenwerkend.

Ministerie van VROM

pagina 14/38

> Maak gebruik van elkaars kennis Uitwisseling van informatie wordt erg belangrijk gevonden. Niemand ‘zit’ op de eigen informatie. Valkuil zou wel eens kunnen zijn dat men de controlerapporten van de collega’s integraal wil bestuderen. Dit terwijl men aangaf dat vooral het kennis hebben van de conclusie ‘akkoord’ of ‘niet akkoord’ al meerwaarde heeft. Een dilemma blijft of de moderne inspecteur op de eerste plaats vakman is (arts, milieutechnoloog, onderwijskundige, etc.) of op de eerste plaats handhaver/toezichthouder. In een team van hand havers zul je beiden tegenkomen. In een team van handhavers zullen ook vrouwen én mannen voorkomen. Geen van beide geslachten zal dominant aanwezig zijn. Meer vertrouwen dan men denkt De inspecteurs die aanwezig waren, werden in de workshop aangesproken op hetgeen hen bindt, niet op hetgeen hen scheidt. Daaruit kwam al snel een groot vertrouwen te voorschijn. Dat bij samenwerking bij de controle van een ziekenhuis een inspecteur IGZ ‘leider’ is, werd al bijna inge vuld. Sowieso had elke inspecteur al snel vertrouwen in het oordeel van zijn/haar collega. Bij samenwerking is het belangrijk dat een inspecteur ook over de vaardigheid moet beschikken om te kunnen ‘managen’. Leidinggeven werd dan ook als een kenmerk ‘liever wel’ genoemd. Klachten zijn kansen Eén punt sprong eruit: de klacht. Is het nu positief of negatief als er tegen een inspecteur een klacht wordt ingediend? En dan hebben we het over een gegronde klacht. De inspecties moeten het accepteren en misschien wel waarderen als er een gegronde klacht over een inspecteur bin nen komt. Daar leren we en worden we beter van.

Deelsessie 3 Strategie, organisatie en sturing. Hoe stuur je samenwerking? In deze workshops is gewerkt aan de hand van het project Integraal Toezicht Jeugdzaken. Dit pro ject is gestart na een aantal incidenten waaruit bleek dat de toezichthouders op belangrijke onder delen niet samen werkten. Dit project laat zien hoe de Inspectie Jeugdzorg de afgelopen jaren een nieuwe vorm van toezicht op voorzieningen voor jeugd heeft ontwikkeld. In de workshops is vooral gekeken naar de ervaringen die zijn opgedaan rond het project: hoe krijg je een dergelijk project van de grond, wat vraagt dit van organisaties, leiding, etc. Het project Integraal Toezicht Jeugdzaken is in 2002 gestart met een verkenningsfase. Vanaf mei 2003 was alleen een projectleider voltijds belast met oriëntatie en voorbereiding. Vanaf 2004 is een projectteam gestart, dat bestond uit medewerkers van alle betrokken inspecties. De projectgroep kreeg een eigen locatie (portocabine op het terrein van de Inspectie Onderwijs). De eerste maan den was men voltijd aan het project verbonden (hogedrukpan). Daarna werd een cyclus van één week op één week af gehanteerd. Het project stond onder leiding van Miep van Hees; daarnaast was er een klankbordgroep met MT-leden van inspecties en een stuurgroep, waaraan beslissingen werden voorgelegd. Na een studiefase, zijn projecten gestart in een aantal gemeentes. De projecten waren actiege richt, waarbij het belang van het kind centraal stond. Tegelijkertijd is een visie op een nieuw toe zichtskader ontwikkeld en aangescherpt. Hoewel harde resultaten pas op langere termijn zichtbaar worden, is deze aanpak zo positief beoordeeld dat het vanaf 2006 onderdeel is geworden van de vijf betrokken inspecties.

Ministerie van VROM

pagina 15/38

> Wat waren de belangrijke leerervaringen bij dit samenwerkingsproject? Haak in op gevoel van urgentie Een aanleiding (vuurwerkramp, gezinsdrama) zijn onmiskenbaar aanjagers om de aandacht op het onderwerp te richten en hier capaciteit voor vrij te maken. Formuleer een brede doelstellingen, stel scherp op het proces Formuleer een brede en inspirerende doelstelling. Meestal wordt benadrukt dat doelstellingen SMART moeten worden geformuleerd, om daarmee (snel) resultaten zichtbaar te kunnen maken. De keerzijde van scherpe, concrete doelstellingen is dat betrokkenen hierover gaan onderhandelen of afhaken. Brede en inspirerende doelstellingen binden partijen. Voor het bewaken van het proces moeten daarentegen strakke doelstellingen worden gehanteerd. Creëer ruimte en middelen door ambitie Het starten van samenwerking vraagt om investering van tijd en geld. Je kunt het er niet zo maar naast je lopende werk bij doen. Mensen moeten hiervoor worden vrijgemaakt. Middelen zijn nodig om een versnelling te kunnen geven. Haal middelen binnen op grond van inspirerende doelen en ambities en niet zo zeer op in detail uitgewerkte projectbegrotingen. Organiseer ook ruimte door anderen tijdelijk op afstand te houden. Zeker wanneer projecten vruchten beginnen af te werpen, ontstaat (op bestuurlijk) niveau de neiging om zich meer met de inhoud te gaan bemoeien. Hou de juiste afstand totdat het resultaat tot voldoende wasdom is gekomen om mee naar buiten te treden. Kies voor een probleemgeoriënteerde benadering Formuleer een probleem of vraagstuk dat buiten de grenzen van de verschillende organisaties ligt, in dit geval stond het belang van het kind centraal. Daarmee voorkom je dat projectleden vanuit het belang van de eigen organisatie gaan denken en handelen. Deze aanpak sluit aan bij de werk wijze van Malcom Sparrow. Wees actiegericht Gebruikelijk is om gedegen probleemanalyses te maken, om van daar uit oplossingen te ontwikke len. Het risico is dat men te lang blijft hangen in de analyse. Hou daarom de fase van analyse kort en richt je op actie om het probleem (te helpen) op te lossen. Dit creëert energie en zet mensen in beweging. Scherp de analyse werkendeweg aan. Organiseer externe druk en juiste beslismomenten Hou druk op het project door beslissers op belangrijke momenten keuzes voor te leggen. Leg op het juiste moment de juiste beslissingen voor (bijvoorbeeld aan een stuurgroep). Ga niet alle dis cussies overal opnieuw voeren. Projectleider: “Laat de stuurgroep beslissen over het wat, maar niet over het hoe; daar is het projectteam voor!” Toon lef en leiderschap Samenwerken doe je omdat problemen vaak te complex zijn om als afzonderlijke inspectie aan te pakken. Het vraagt om zoeken naar nieuwe wegen en de durf om te experimenteren. Het vraagt van projectleden lef om te experimenteren en de belangen van de eigen organisatie naar achte ren te plaatsen. Van het management vraagt dat de lef om een project met onzekere resultaten actief te ondersteunen en te verdedigen. Van de projectleider vraagt het daarnaast om leiderschap. Knopen doorhakken, de juiste punten op het juiste moment voorleggen aan de beslissers en hard sturen op tussentijdse doelen.

Ministerie van VROM

pagina 16/38

> Zorg voor verankering Projecten kunnen heel succesvol zijn; als ze niet worden verankerd in de bestaande organisaties is het risico groot dat ze na verloop van tijd verwateren. Bijvoorbeeld door een incident waar alle aandacht naar moet uitgaan of het vertrek van een projecttrekker. Vertegenwoordiger vanuit het bedrijfsleven: “Het pilotproject was een hele goede start, maar na een jaar zie ik dat de aandacht al verslapt; doodzonde”! Belang eigen organisatie op de achtergrond De onderlinge samenwerking is ermee gebaat wanneer partners in de samenwerking in staat zijn om het gezamenlijk belang voorop te stellen. En dus het belang van de eigen organisatie op de achtergrond te plaatsen. Deelnemer: “Wees bereid om anderen met een resultaat te laten scoren” Ontwikkel een gemeenschappelijke taal De verschillende inspecties hebben alle een eigen achtergrond en cultuur. Investeer om elkaar te leren kennen en een zelfde taal te ontwikkelen. In de casus werd een gemeenschappelijk toezicht kader ontwikkeld. Bespreek belangenconflicten Als medewerkers langere tijd voltijd in een project draaien, zie je vaak dat afstand gaat optreden. De oorspronkelijke organisatie wordt ongedurig omdat ze capaciteit missen en niet direct resul taten zien. De persoon zelf raakt enthousiast voor het project, maar ervaart zijn oude organisatie steeds meer als “achterblijver”. Bespreek in het project welke belangen de verschillende partijen hebben en hoe daar aan tegemoet kan worden gekomen. Zorg voor doorstroming van mensen en kennis Als de samenwerking zich richt op kleinschalige projecten en experimenten, ontstaat de vraag hoe deze landelijk kan worden “uitgerold”. Als een project eenmaal een tijd heeft gedraaid, is het belangrijk om regelmatig mensen te laten uitstromen en laten vervangen. In voorbeeld was er een doorstroom van 25% van de mensen. Dit werkt als een olievlek en heeft twee voordelen. De mensen maken kennis met het project. opgedane kennis in het project wordt meegenomen in de bestaande organisatie en in de nieuwe. Deelnemer: “Nadat je eenmaal hebt gewerkt met de nieuwe inzichten van het project kijk je ook weer fris en anders tegen je oude werk! Het wordt nooit meer hetzelfde!”

Deelsessie 4 Leren van voorbeelden. Zo succesvol kan samenwerking zijn! In deze workshops werd een aantal grotere en kleinere samenwerkingen tussen inspecties besproken. De waarde van informele netwerken In kleine domeinen werkt een informeel netwerk, waarbij men (de inspecties) elkaar kent, erg sterk. Voor de kennis en informatie-uitwisseling is geen formeel instituut nodig. Elkaar ontmoeten bij een kopje koffie is dan voldoende.

Ministerie van VROM

pagina 17/38

> Meer gegevens dan van de eigen inspectie Gegevens van klanten zijn ook interessant, bijvoorbeeld van ISO-organisaties of verzekerings maatschappijen. De adviserend artsen van verzekeringsmaatschappijen zijn een belangrijke groep om mee samen te werken. Op een aantal onderdelen hebben verzekeringsmaatschappijen namelijk een gelijk belang als de inspecties, hoewel dat misschien niet zo voor de hand liggend lijkt. Vertegenwoordigende organisaties (bijv. Koninklijke Maatschappij voor Diergeneeskunde) kun nen ook een bijdrage leveren. Hier heeft een samenwerkingsverband met de Algemene Inspectie Dienst (AID) tot een verbetering van het dierenwelzijn geleid. Je moet soms een beetje brutaal zijn om gegevens te verkrijgen. Je kunt informeel verkregen infor matie wel gebruiken om een beeld te krijgen van het bedrijf of de instelling. Delen van denkwerk Een site met alle toezichtsprojecten zou een vorm zijn om inzicht te geven in de acties die lopen. De toepassing die de AID gebruikt om wagens met mesttransporten te volgen (GPS) is ook toe pasbaar bij afvalstoffen. Als het binnen het ene domein mogelijk is dit systeem wettelijk af te dwin gen, dan moet het bij de ander ook kunnen. Als je aan elkaar uitlegt hoe een uitgedachte oplossing werkt, hoeft een andere inspectie het niet weer zelf te verzinnen. Dit betekent dus niet dat een oplossing wordt gekopieerd, maar dat het denkwerk wordt gedeeld. Kijk bij elkaar en laat bij elkaar in de keuken kijken en wissel ideeën uit. Gelijke prioriteiten Het is belangrijk dat bij samenwerking de partners het domein of project een gelijke prioriteit geven. Er ontstaat anders een ongelijke verdeling in capaciteit of aandacht die uitgaat naar de sancties. Samenwerking moet geen doel op zich zijn, maar ergens toe dienen. Bijvoorbeeld: las tenverlichting, verbetering toezicht e.d. De AI werkt in het Zuid-Nederland nauw samen met andere inspecties. Er wordt bewust samen werking gezocht. Bij alles wordt eerst de vraag gesteld: ‘Is samenwerking met anderen mogelijk?’ Gemeenschappelijke jaarplannen Het gezamenlijk maken van jaarplannen is een belangrijke voorwaarde om ook op andere niveaus van planning en ook bij de uitvoering goed te kunnen samenwerken. Neem het voorbeeld van de tillift, die door de AI wordt geadviseerd om in ziekenhuizen patiënten uit bed te tillen. De lift ontlast het verplegend personeel. De IGZ constateert echter dat dit ander zijds leidt tot een vertraging in het genezingsproces, omdat patiënten zich als dood gewicht gaan gedragen in plaats dat zij nog enigszins actief zijn. Samenwerking en afstemming over maatrege len en adviezen zijn zeker nodig, voordat ze in de praktijk worden toegepast. Samen ontwikkelen van systemen Bij het maken van afspraken over samenwerking moet ook de kostenverdeling niet vergeten wor den. Bijvoorbeeld bij het gezamenlijk ontwikkelen van systemen. Dit kan ook met het bedrijfsle ven, zoals in de Rotterdamse haven. Daar ontwikkelden en gebruiken bedrijfsleven en inspecties (Douane en VWA) een gemeenschappelijk expertsysteem. Internationale samenwerking is lastiger, terwijl inspecties er toch mee te maken krijgen (Douane). Gecombineerde inspecties zijn vaker mogelijk dan wordt gedacht. Het in gesprek gaan en aan de orde stellen, levert verrassingen op. Ministerie van VROM

pagina 18/38

> Samenwerken met georganiseerd bedrijfsleven is makkelijker dan met ‘ongeorganiseerd’ bedrijfs leven. Hoe meer het bedrijfsleven in een domein al samen doet of vertegenwoordigde organisaties kent, los van de vraag of er al sprake is van ketendenken of niet, hoe meer er te bespreken en af te spreken is op het gebied van toezicht en handhaving. Pro-actieve aanpak Het is vaak mogelijk om te anticiperen op een overtreding. Er hoeft niet gewacht te worden tot een overtreding is gemaakt (preventief vs. pro-actief). Ook voor het bedrijf of de instelling komt het als minder last over als er pro-actief wordt gehandeld en wordt meegedacht aan een oplossing. Het heeft geen zin samen te inspecteren waar regels onzinnig zijn. Het is dan verstandiger om eerst de regels gezamenlijk aan de orde te stellen. Dit is ook samenwerken. Het is belangrijk het volgende onderscheid te maken: • Grote bedrijven die alles zelf regelen en het al goed voor elkaar hebben. Hier moeten de inspecties goed nagaan op welke onderdelen zij (nog) iets toe te voegen hebben. • Middelgrote bedrijven worden geholpen door MKB en komen er zo wel uit. • Kleine bedrijven: hier heb je iets toe te voegen. Hier is de kans het grootst dat er een toege voegde waarde (compliance assistance) is. Gemeenschappelijke risico-analyses Het maken van gezamenlijke risicoanalyses is belangrijk om een gelijk inzicht te krijgen in de ‘kwa liteit’ van een bedrijf. Het totale proces bekijken over de organisaties heen (keten), is een wijze om een goede manier van samenwerking te kunnen opzetten. Verbeteringen aantonen Soms kan de inspectiedruk even groot zijn als voorheen, maar als deze als minder last wordt ervaren door uniformiteit, transparantie, snelheid en samenwerking, is er toch sprake van een verbetering. Een klachtenoverzicht (of –meldpunt) van het bedrijfsleven kan inspecties helpen bij verbeteringen. Als bedrijven de kosten kunnen uitrekenen, dan moeten instellingen dit ook kunnen en dan kan je bepalen of iets een verbetering is. Ander gedrag inspecties Het is belangrijk dat de inspecties (overheid) geen paternalistische houding aannemen tegenover de burger, bedrijven en instellingen. Wie, wat en hoe bepalen we samen (burger, bedrijf en over heid) in plaats van een opgelegd dictaat van de overheid. Kritische succes- en faalfactoren genoemd in de deelsessie • Er moet een bestuurlijke wil voor samenwerking bestaan. • Keep it simple en kom met concrete resultaten, die door iedereen duidelijk herkend worden. • ICT is een belangrijke enabler om te komen tot samenwerking. • Organisaties (bedrijven, instellingen en inspecties) moeten aan ketendenken toe zijn, anders is het lastig om echte goede resultaten te boeken. • Resultaten geven energie en enthousiasme om meer te gaan doen. • Begin met het simpel verzamelen en uitwisselen van gegevens en bouw het later uit tot com plexere onderdelen en meer geavanceerde oplossingen. • Begin niet met te veel partijen, anders ben je alleen maar aan het afstemmen en kom je niet meer aan werken toe. Het is altijd mogelijk om later partijen aan te (laten) schuiven.

Ministerie van VROM

pagina 19/38

> • Soms verplicht regelgeving tot samenwerking, maar wil moet er ook zijn. Anders is er alleen maar weerstand door ongeaccepteerde regels. • Informatie-uitwisseling is belangrijk en moet ook op alle niveaus gebeuren. Dus niet alleen op operationeel, maar ook op strategisch niveau. • Stop met roepen waarom het (samenwerken) niet kan, maar draai het om in: ‘Samenwerking kan tot het tegendeel bewezen is’. • Te veel samenwerken kan contraproductief zijn, als niet gekeken wordt naar de wijze waarop wordt samen gewerkt.

Deelsessie 5 Managementcase Tijdens de managementcase zijn twee onderwerpen aan de orde geweest: de vleesketen en zie kenhuizen. Over de vleesketen, en over ketens in het algemeen, werd opgemerkt dat er een ketenanalyse nodig is. Wat is het risico- en wat het nalevingsbeeld? De keten kan gezien worden als een aantal risicoschakels. Kun je spreken van toezichtlast in de keten? Niemand voelt zich de totale keten, maar wel een schakel! Een andere vraag is waar in de keten de inspectielast het grootst is en of die last in verhouding is tot het risico in de keten? De vraag bij ketens is hetzelfde als bij domei nen, welke inspectie is leidend in/heeft de regie over de keten? Interventieteams lijken een interes sante aanpak voor ketens: gebundelde expertise en een flexibele tijdelijke samenwerking op basis van een gemeenschappelijke inspectiestrategie. Interventieteams zijn een goed middel wanneer er in een keten sprake is van: • een laag nalevingsniveau • weinig professionaliteit • goede bedrijven die onder de slechte leiden • de burger last ervaart. Voor 2006 hebben de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ), de Arbeidsinspectie (AI), de VROM-Inspectie, de Voedsel en Warenautoriteit (VWA) en de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) hun jaaractiviteiten voor het domein ziekenhuizen gebundeld. Kernvragen waren: Wat gaan we doen, waarom gaan we het doen, wanneer gaan we het doen, hoe gaan we het doen, wat wordt van ziekenhuizen verwacht aan voorbereiding, wat doen de inspecties met de resultaten? De ziekenhuizen waren blij met deze bundeling. De inspecties hebben de ambities om uiteindelijk te komen tot een gemeenschappelijk jaarplan voor de ziekenhuizen en verwachten op basis van die aanpak de inspectielast voor ziekenhuizen flink te kunnen verlagen. Tijdens de managementsessies stond de vraag centraal hoe de inspecties die bij ziekenhuizen betrokken zijn verder kunnen? De volgende rode draden werden zichtbaar: Eenduidig nalevings- en risicobeeld Werk aan een gedeeld nalevings- en risicobeeld voor ziekenhuizen die het eigendom worden van de betrokken inspecties. Die beelden zijn meer dan de optelsom van de nalevings- en risicobeel den van de verschillende inspecties. Dat vraagt om een risicoanalysemethodiek. Deze methodiek zou in nauwe samenwerking met ziekenhuizen en bijvoorbeeld ook met verzekeraars kunnen wor den opgesteld.

Ministerie van VROM

pagina 20/38

> Domeinwerkplannen Wanneer er werkelijk domeingericht gewerkt gaat worden om de inspectielast te verlagen, dan betekent dat afzonderlijke jaarwerkplannen van inspecties tot het verleden gaan behoren. In plaats daarvan moeten er domeinwerkplannen komen. Dat is voor de korte termijn misschien wat veel gevraagd, maar het betekent wel dat er ruimte in de inspectiejaarplannen moet komen voor domeingerichte activiteiten. Alle betrokken merkten op dat de huidige jaarwerkplannen te dichtge timmerd zijn om innovatieve vormen van samenwerking uit te proberen. Kernrisico’s Maak duidelijk welke risico’s wel en welke niet maatschappelijk acceptabel zijn en communiceer dit met de samenleving en de politiek. Neem een voorbeeld aan de inspecties van boorplatforms door het Staatstoezicht op de mijnen die integraal en selectief zijn. Door het benoemen van kernrisico’s wordt selectief toezicht mogelijk en worden inspecties minder als last ervaren.

Ministerie van VROM

pagina 21/38

>

Ministerie van VROM

pagina 22/38

> 4 Waar alle inspecties en de politiek over na moeten denken

Een domeingerichte aanpak levert alleen minder toezichtslast en meer effect op wanneer er een domeinloket komt met verregaande bevoegdheden. Domeinen moeten ook organisatorisch en politiek verankerd worden. Moeten er domein-IG’s-komen en worden bewindslieden exclusief ver antwoordelijk voor een domein? Een domeinaanpak gaat alleen werken wanneer de domeinverant woordelijken de regie krijgt over alleen bevoegde gezagen binnen het domein. Domeinen moeten gaan werken met eenduidige nalevings- en risicobeelden. Deze risicobeelden kunnen het beste tot stand komen door samenwerking van inspecties en ondertoezichtgestel den. Deze risicobeelden drukken uit wat de politiek wel of geen aanvaardbare risico’s binnen een domein vindt. Daarmee wordt voorkomen dat toezicht incidenttoezicht wordt en niet het resultaat van een weldoordachte toezichtstrategie die ook politiek verankerd is. Een domeinaanpak vraagt ook om domeinmanagement. De huidige strikte werkplanbenadering binnen de meeste directies verhoudt zich niet goed tot deze aanpak. Inspecties moeten bereid zijn om zichzelf niet alleen te zien als een dienst, maar vooral als een factor binnen het integrale toezicht in Nederland. Diensten zullen bereid moeten zijn om vanuit een hoger belang te denken en te handelen. Of in de woorden van André Kleinmeulman: “Ik ben niet ingehuurd om een inspectiedienst aan het werk te houden. (…)“ De VWA en andere inspecties hebben een maatschappelijke verantwoordelijkheid; we hebben een nuttige taak te verrichten. Of daarbij taken van de VWA naar de AI gaan of andersom, kan daarbij het probleem niet zijn”.

Ministerie van VROM

pagina 23/38

>

Ministerie van VROM

pagina 24/38

> Bijlage 1 Contactgegevens inspecties

Inspectie Jeugdzorg www.inspectiejeugdzorg.nl Sint Jacobsstraat 16 3511 BS Utrecht 030-2305230

Arbeidsinspectie kantoor Roermond Godsweerdersingel 10 6041 GL Roermond 0475-356 666

Inspectie van het onderwijs www.owinsp.nl Arbeidsinspectie www.arbeidsinspectie.szw.nl Hoofdkantoor Prinses Beatrixlaan 82 2502 AN Den Haag Tel. 070 - 3044 500 Arbeidsinspectie kantoor Groningen Engelse Kamp 4 9722 AX Groningen 050-522 58 80 Arbeidsinspectie kantoor Arnhem Janspoort 2 6811 GE Arnhem 026-355 71 11 Arbeidsinspectie kantoor Amsterdam Radarweg 60 1043 NT Amsterdam 020-581 26 12 Arbeidsinspectie kantoor Utrecht Oudenoord 6 3513 ER Utrecht 030-230 56 00 Arbeidsinspectie kantoor Rotterdam Stadionweg 43C 3077 AS Rotterdam 010-479 83 00

Ministerie van VROM

Hoofdkantoor + kantoor Utrecht Park Voorn 4 3544 AC Utrecht 030-669 06 00 Kantoor Haarlem Herenweg 115 2105 MG Heemstede 023-5483489 Kantoor Zoetermeer Bredewater 24 2715 CA Zoetermeer 079-3203333 Kantoor Groningen Cascadeplein 10 9726 AD Groningen 050-3686000 Kantoor Eindhoven Zernikestraat 6 5612 HZ Eindhoven 040-2197000 Kantoor Breda Nijverheidssingel 317 4811 ZW Breda 076- 5244477

pagina 25/38

> Kantoor Zwolle Hanzelaan 310 8017 JK Zwolle 038-4257820

Inspectie voor de Gezondheidszorg www.igz.nl Centrale vestiging Den Haag Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG 070-3407911 (via telefooncentrale VWS) Centrale vestiging Utrecht St. Jacobsstraat 16 3511 BS UTRECHT telefoon 030-2338787 fax 030-2321912 Werkgebied regionaal Regio noordoost (Overijssel, Groningen, Gelderland, Friesland, Drenthe) Zuiderzeelaan 53, derde verdieping 8017 JV ZWOLLE 038-4671820 Regio noordwest (Utrecht, Noord-Holland, Flevoland) Orly Plaza 141-151 1043 DV AMSTERDAM 020-5800100 Regio zuidoost (Limburg, Noord-Brabant) Leeghwaterlaan 14 5223 BA ‘S-HERTOGENBOSCH 073-6207300 Bezoekadres Steenvoordelaan 370 2284 EH Rijswijk 070-3723100

Algemene Inspectiedienst www.aid.nl Kantoor Kerkrade en opleidingscentrum Poststraat 15 6461 AW Kerkrade 045-5466222 Inspectiekantoor Zuid Karel de Grotelaan 415 5654 NN Eindhoven 040-2563800 Inspectiekantoor West en Dienstonderdeel Opsporing Burgemeester Verderlaan 15F 3544 AD Utrecht 030-6692669 Dienstonderdeel Opsporing: Burgemeester Verderlaan 15B 3544 AD Utrecht 030-6695211 Inspectiekantoor Noord en Oost Lübeckplein 34 8017 JS Zwolle 038-4291300

Havenkantoren West Den Helder 0223-622621 Den Oever 0227-512363 IJmuiden 0255-515618 Scheveningen 070-3550680 Stellendam 0187-492199

Inspectie Openbare Orde en Veiligheid www.ioov.nl Juliana van Stolberglaan 148 2595 CL Den Haag 070-4266261

Noord en Oost Eemshaven 0596-516961 Harlingen 0517-413375 Lauwersoog 0519-345110

Ministerie van VROM

pagina 26/38

> Urk 0527-688444 Zuid Breskens 0117-383487

Dependance Cascadeplein, Groningen Cascadeplein 10 Postbus 30020 9700 RM GRONINGEN 050 - 599 27 00

Colijnsplaat 0113-695971

Staatstoezicht op de Mijnen www.sodm.nl

Vlissingen 0118-422422

Prinses Beatrixlaan 428 2273 XZ Voorburg 070 – 395 65 00

VROM Inspectie www.vrom.nl Hoofdgebouw VROM Rijnstraat 8 2515 XP DEN HAAG 070-339 39 39 Dependance Bellevue, Den Haag Koningin Julianaplein 2, 2595 AA DEN HAAG 070 - 339 39 39

Inspectie Verkeer en Waterstaat www.ivw.nl Hoofdkantoor, Toezichteenheden Goederenvervoer, Personenvervoer Nieuwe Uitleg 1 2514 BP Den Haag 070-4562666

Dependance Oranjehout, Den Haag Oranjebuitensingel 6 2511 VE DEN HAAG 070 - 339 52 30

Toezichteenheden Luchthavens en Luchtruim, Luchtvaarttechnische bedrijven, Luchtvaartoperationele bedrijven, Joint Aviation Authorities Saturnusstraat 50 2132 HB Hoofddorp 023- 5663000

Dependance Willem Witsenplein, Den Haag Willem Witsenplein 6 2596 BK DEN HAAG 070 - 339 2898

Toezichteenheid Waterbeheer Noorderwagenplein 6 8223 AL Lelystad 0320-299500

Dependance Kennemerplein, Haarlem Kennemerplein 6-8, 2011 MJ HAARLEM 023 - 515 61 56

Toezichteenheden Zeevaart, Binnenvaart ‘s-Gravenweg 665 3065 SC Rotterdam 010- 2668500

Dependance Groothandelsgebouw, Rotterdam Weena 723 Ingang C, 1e etage 3013 AM ROTTERDAM 010 - 224 44 44

Toezichteenheid Rail St. Jacobsstraat 16 3511 BS Utrecht 030- 2363131 Inspectie Werk en Inkomen www.iwiweb.nl

Dependance Pels Rijckenstraat, Arnhem Pels Rijckenstraat 1 6800 AC ARNHEM 026 - 352 84 00 Dependance Kennedyplein, Eindhoven Kennedyplein 5-12 5600 AW EINDHOVEN 040 - 265 29 11

Ministerie van VROM

Prinses Beatrixlaan 82 2595 AL Den Haag 070-304 44 44

Voedsel en Waren Autoriteit www.vwa.nl

pagina 27/38

> Hoofdkantoor Voedsel en Waren Autoriteit CentreCourt Prinses Beatrixlaan 2 2595 AL Den Haag 070-448 48 48 Regionale vestigingen Regio Noord (Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel) Paterswoldseweg 1 9726 BA Groningen 050-588 60 00 Regio Oost (Gelderland, Flevoland) De Stoven 22 7206 AX Zutphen 0575-58 81 00 Regio Noordwest (Noord-Holland, Utrecht) Hoogte Kadijk 401 1018 BK Amsterdam 020- 524 46 00 Regio Zuidwest (Zeeland, Zuid-Holland) Westelijke Parallelweg 4 3331 EW Zwijndrecht 078- 611 21 00 Regio Zuid (Limburg, Noord-Brabant) Veldmaarschalk Montgomerylaan 500 5623 LE Eindhoven 040- 291 15 00

Inspectie voor de Sanctietoepassing www.inspectiesanctietoepassing.nl Gebouw Forum Kalvermarkt 53 2511 CB Den Haag 070-370 6141

Agentschap Telecom www.agentschap-telecom.nl Agentschap Telecom Emmasingel 1 9726 AH Groningen 050- 587 74 44

Ministerie van VROM

pagina 28/38

> Bijlage 2 C ontactgegevens deelnemers regioconferenties

Amsterdam Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

Tel

Email

Mevrouw

Albers

Inspectie Jeugdzorg

plv. Hoofdinspecteur

030-2305230

[email protected]

De heer

Altena

VROM-Inspectie ZW

010-2244461

[email protected]

De heer

Bakker

Gemeente Amsterdam

Programmamanager

020-5522732

[email protected]

De heer

Berg van den

Arbeidsinspectie

inspecteur

06-50520059

[email protected]

De heer

Best

Inspectie Gezondheidszorg

senior-inspecteur

070-34 5717

[email protected]

De heer

Bont

Actal

Secretaris

De heer

Bosma

Inspectie Verkeer &

Senior auditor

0320-299574

[email protected]

Waterstaat De heer

De Groot

Staatstoezicht op de Mijnen

Inspecteur Operaties

070-3956520

[email protected]

De heer

De Groot

Algemene Inspectie Dienst

Inspecteur operaties

070-3956520

[email protected]

Mevrouw

de Jongh


Inspecteur

070-3406265

[email protected]

De heer

den Hamer

Ministerie Binnenlandse

Mevrouw

Doornhof

VROM/VI/NW

Senior adjunct inspecteur

023-5150733

[email protected]

De heer

Drost

Inspectie PO/VO

Mevrouw

Duurinck

VROM-Inspectie

senior stafmedewerker

070-3393955

[email protected]

De heer

Eekhof

VROM-Inspectie

Senior Adjunct Inspecteur

026-3528421

[email protected]

De heer

Gelton

Inspectie Verkeer &

Zaken

[email protected]

070-4566269

Waterstaat De heer

Grosjean

VROM/NEA

afdelingshoofd

070-3395147

[email protected]

De heer

Heitkamp

VROM-Inspectie

Clustermanager

070-3394511

[email protected]

De heer

Hellings

Inspectie Verkeer &

Senior medewerker/coor

0320-299526

[email protected]

Waterstaat

dinator

De heer

Hogenkamp

Arbeidsinspectie

De heer

Hopkins

Ministerie van Economische

026-3557111

[email protected]

Team manager toezicht

050-5877398

[email protected]

Mevrouw

Hummelen-


Hoofd Inspectie West

06-51255075

[email protected]

Inspectie van het Onderwijs

Hoogleraar

06-54761495

[email protected]

[email protected]

Zaken Wassenaar De heer

Janssens

Onderwijstoezicht De heer

Kamerling

Arbeidsinspectie

De heer

Kortink

Van Dam Machines

Algemeen Directeur

Mevrouw

Kruger-


Teamleider

06-51311601

Voedsel en Waren Autoriteit

Directeur

06-15036239

van Mourik De heer

Kuntze

Ministerie van VROM

pagina 29/38

> Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

De heer

Leerkes

Arbeidsinspectie

Landelijk projectieleider

Tel

Email [email protected]

directie Bouw Mevrouw

Leijendeckers

VROM-Inspectie

De heer

Lindner

AdviesWerk

De heer

Luttje


070-3394212

nicole.leijendeckers@minvrom. nl

Hoofd Toezicht

050-5877398

[email protected]

Zaken De heer

Maas


070-3956510

[email protected]

Mevrouw

Meijer

Arbeidsinspectie

Teamleider

030-2305641

[email protected]

De heer

Moerkerken

VROM-Inspectie noord-west

afdelingshoofd

06-11388857

[email protected]

Mevrouw

Nap

Inspectie Verkeer &

De heer

Nube


023-5150731

[email protected]

De heer

Pijper

Dagbesteding ac Aalsmeer

tel en inpak werk

020-5470470

[email protected]

De heer

Roeters

Inspectie Verkeer &

Adviseur/projectleider

0320-299566

[email protected]

Waterstaat

Waterstaat De heer

Ros

Arbeidsinspectie

Teamleider

06-27015155

[email protected]

De heer

Rotgans

Inspectie Verkeer &

Unitmanager

070-4562253

[email protected]

Inspectie Verkeer &

inspectiemedewerker toe

0320-299532

[email protected]

Waterstaat

lating en continuering

Waterstaat Mevrouw

Salihovic

De heer

Scheepers


06-15035628

[email protected]

De heer

Schilthuis


Inspecteur

06-15035720

[email protected]

De heer

Smid

Inspectie Verkeer &

Adviseur

0320-299581

[email protected]

Coordinerend Inspecteur

030-6690600

[email protected]

sen.insp.medew.

040-2652924

[email protected]

Waterstaat-Waterbeheer Mevrouw

ten Brinke


De heer

van Blaricum


De heer

Van der

Ruck & Van Der Heijde

Heijde

Communicatie

van der

VROM-Inspectie

De heer

Heijden Mevrouw

Van Diepen


De heer

Van Erpers


[email protected] 023-5150700

[email protected]

070-4562761

[email protected]

Roijaards Mevrouw

van Hees


De heer

van Kapel

Samenwerking Rijksinspecties

De heer

van Kuijk


Inspecteur

070-3956528

[email protected]

De heer

van Loon

VROM-Inspectie


023-5150766

[email protected]

De heer

van


Inspecteur tandarts

06-15035025

[email protected]

Functie

Tel

Email

070-3394060

[email protected]

Sr. adviseur

023-566.3032

[email protected]

Ommeren Geslacht

Naam

Organisatie

De heer

Velders


De heer

Verbeek

Inspectie Verkeer & Waterstaat

De heer

Vermetten

Arbeidsinspectie

Teamleider

026-3557100

[email protected]

Mevrouw

Versteeg

Inspectie Verkeer &

inspectiemedewerker

0320-299533

[email protected]

inspecteur

06-55795649

[email protected]

Waterstaat De heer

Visser


Mevrouw

Vos

Ministerie van VROM

Ministerie van Financien

pagina 30/38

> Geslacht

Naam

Organisatie

Mevrouw

Willemsen

Ministerie VROM

Functie

De heer

Wolters

VROM-Inspectie

Inspecteur- Generaal

Geslacht

Achternaam

Organisatie

Functie

De heer

Been

Inspectie Werk en Inkomen

De heer

Beerens

VROM Inspectie

De heer

Biezeveld

Openbaar Ministerie

De heer

den Hamer


De heer

Donkers

De heer

Franssen

Tel

Email [email protected]

Eindhoven Telefoon

E-mail

070 3394060

[email protected]

Vakspecialist Wonen

040 2652913

[email protected]

Arbeidsinspectie

Teamleader

0475 356617

[email protected]

Ministerie Sociale Zaken en

Teamleider 070 3956549

[email protected]

Inspecteur

06 51394878

[email protected]

Teamleider

0475 356666

[email protected]

Programmaleider

077 36207300

[email protected]

Zaken

Werkgelegenheid De heer

Hendriks

Ministerie van Economische Zaken

De heer

Jansen

Ministerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Mevrouw

Janssen

Arbeidsinspectie

De heer

Kamerling

Arbeidsinspectie

Mevrouw

Ketelaars


De heer

Kwikkers

Inspectie van Verkeer en

De heer

Lindner

AdviesWerk

Mevrouw

Lunsing


Senior inspecteur

073 6207300

[email protected]

De heer

Lunter

Inspectie Verkeer en

Senior Inspecteur

0320 299544

[email protected]

Adj. inspecteur/coordi

040 2652911

[email protected]

070 4566269

Waterstaat

Waterstaat- Waterbeheer De heer

Majoor

VROM-Inspectie Zuid

nator De heer

Meijer

Algemene Inspectiedienst

Teamleider

040 2563800

[email protected]

Mevrouw Mevrouw

Moonen

VROM-Inspectie Zuid

Sr adjunct inspecteur

040 2652984

[email protected]

Nap


De heer

Nillesen

De heer

Paats


Plv. Hoofdinspecteur

040 2563800

[email protected]


Inspecteur

070 3407457

[email protected]

De heer De heer

Pingen

Arbeidsinspectie

Teamleider

0475 356706

[email protected]

Ronteltap

Voedsel en Waterautoriteit

De heer

Schellings


06 15035629

[email protected]

Mevrouw

Sevriens

Arbeidsinspectie

Vestigingsmanager

0475 356726

[email protected]

De heer

Stomph


Inspecteur

073 6207300

[email protected]

De heer

van Berlo


Coordinerend inspecteur

073 6207300

[email protected]

De heer

van Blaricum

Voedsel en Waterautoriteit

De heer

Van der


Heijde

Communicatie

De heer

Van der Wal

Inspectie Werk en Inkomen

070 3394060

[email protected]

De heer

van Dinther


040 2563800

[email protected]

Mevrouw

van Hees

Inspectie Jeugd zorg

De heer

van Kapel

Samenwerking

070 4562761

[email protected]

Waterstaat

Teamleider

Rijksinspecties De heer

van Lier


Teamleider

040 2563800

[email protected]

De heer

van


Redacteur/fotograaf

070 4562348

[email protected]

Overhagen

Waterstaat

Van Welie

Arbeidsinspectie

Manager strategie

06 26070797

[email protected]

De heer

Ministerie van VROM

pagina 31/38

> Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

Tel

Email

De heer

Vander


Teamleider

040 2563800

[email protected]

070 3394060

[email protected]

weyden De heer

Velders


Mevrouw

Velleman


Teamleider

040 2563800

[email protected]

De heer

Verrips


Teamleider

040 2563800

[email protected]

Mevrouw

Vos


Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

Tel

Email

Mevrouw

Amelink-


inspecteur

070-3723100

[email protected]

coördinator

070 3394749

[email protected]

Rotterdam

Verburg Mevrouw

Arnold

VROM-Inspectie

De heer

Bagchus

Deltalinqs

De heer

Bolsterlee

VROM-Inspectie

adj. inspecteur

010-2244408

[email protected]

De heer

Broer

Zeehavenpolitie

Chef

010 2747485

[email protected]

Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

Tel

Email

De heer

Butter


070 4267111

[email protected]

Zaken De heer

Canters

Arbeidsinspectie

teamleider

010-4798300

[email protected]

De heer

de Gelder

VROM/NEA

Coordinator

070-3391361

[email protected]

De heer

de Vries


Teammanager

050 58777398

[email protected]

plv. Diensthoofd

033 4600867

Zaken De heer

de Vries

Agentschap Telecom

De heer

den Hamer

Ministerie BZK

[email protected]

Mevrouw

den Ouden


coordinerend inspecteur

070 3723100

[email protected]

Mevrouw

Geerdink


coördinerend inspecteur

06-15035533

[email protected]

De heer

Griffioen

Inspectie Verkeer &

Hoofdinspecteur

030-2363123

[email protected]

026 3528400

[email protected]

070-3956515

[email protected]

[email protected]

Waterstaat De heer

Haeck

Ministerie VROM

De heer

Henriquez


Hoofdinspecteur

De heer

Hoogenboom

Universiteit Nyenrode

Hoogleraar

Mevrouw

Hoogesteger


Plv. Hfd. Inspectie West

06-18307497

[email protected]

De heer

Hos


Teamleider

06-12618333

[email protected]

De heer

Huijing

Financiën

Interimmanager

06-48133012

[email protected]

Mevrouw

Joosten


Inspecteur

070-3723114

[email protected]

De heer

Kamerling

Arbeidsinspectie

De heer

Kaspers

Ministerie Verkeer &

[email protected] 070 3519703

[email protected]

076 5244477

[email protected]

Waterstaat De heer

Keep

Inspectie van het onderwijs

Inspecteur onderwijs

De heer

Kleinmeul


Inspecteur-Generaal

man De heer

Klingenberg

VROM Inspectie

afdelingshoofd

010-2244473

[email protected]

De heer

Koolwijk

VROM-Inspectie ZW

Sr. Inspectiemedewerker

010 2244323

[email protected]

Mevrouw

Kraaiveld


Inspecteur

070-3956554

[email protected]

De heer

Lakerveld

Inspectie Verkeer &

sr. adviseur/projectleider

070-4562325

[email protected]

Senior medewerker

070-3303525

[email protected]

Waterstaat Mevrouw

Lamboo

Nederlandse Mededingingsautoriteit

De heer

Lampers

VROM-Inspectie

beleidsmedewerker

070-3392790

[email protected]

De heer

Leder

Arbeidsinspectie

coordinator samenwerking

070-3044505

[email protected]

De heer

Liebregts

VROM-Inspectie

Afdelingshoofd

010-2244411

[email protected]

Ministerie van VROM

pagina 32/38

> Geslacht

Naam

Organisatie

De heer

Lindner

AdviesWerk

Functie

Tel

De heer

Markesteijn

De heer

Email


Inspecteur

070-3956536

[email protected]

Meijer


coord.inspecteur

06-53393975

[email protected]

De heer

Meijs


senior beleidsmedewerker

070-4484113

[email protected]

Mevrouw

Mosselman

Inspectie Verkeer &

Hoofdinspecteur

070-4562291

[email protected]

[email protected]

Waterstaat Mevrouw

Nap

Inspectie Verkeer &

[email protected]

Waterstaat De heer

Nauta

VROM-Inspectie

Afdelingshoofd

010-2244415

[email protected]

De heer

Nugteren

Douane Rotterdam

Senior adviseur

010-2904896

[email protected]

De heer

Rijneveld

Inspectie Verkeer &

Inspecteur

0180-315580

[email protected]

Inspecteur

070-4562158

[email protected]

adviseur/projectleider

010-2668665

[email protected]

070-3394835

[email protected]

Waterstaat De heer

Schenkel


De heer

Schuiten


De heer

Snel

VROM-Inspectie

De heer

Staats

Ministerie van VROM

De heer

Steijger

Inspectie Verkeer &

[email protected] Inspecteur

06-50278757

[email protected]

Waterstaat Mevrouw

Stellema


inspecteur

076-5244477

[email protected]

De heer

Valkenburg

VROM-Inspectie

vakspecialist juridische

070-2244445

[email protected]

zaken De heer

van Blaricum


De heer

Van Dalen

Ministerie Economische

[email protected] Sr. Inspecteur

070-3956552

[email protected]

070-4566269

judith.smulders-langbroek@

Zaken De heer

Van Dalen


De heer De heer

van de

Inspectie Verkeer &

Coevering

Waterstaat

Van de Lint


ivw.nl Inspecteur

070-3052972

[email protected]

070-3956521

[email protected]

Zaken De heer De heer

Van der


Heijde

Communicatie

[email protected]

van der

SZW

Manager

070-3044522

[email protected]

Hoeven De heer

van der Pols

Arbeidsinspectie

Landelijk projectleider

026-3557132

[email protected]

De heer

van der Waal

KLPD

wnd.unithoofd

0343-535228

coen.van.der.waal.van.dijk@

van Dijk

klpd.politie.nl

De heer

van der Wal

Arbeidsinspectie

Inspecteur

010-4798300

[email protected]

De heer

van Duijn


Regio directeur

020-5244600

[email protected]

Mevrouw

van Gool

Inspectie Verkeer &

Senior Inspecteur

0320-299541

[email protected]

Waterstaat-Waterbeheer De heer

van Hees

Inspectie Verkeer &

Unit Manager

Waterstaat Mevrouw

van Hees


Mevrouw

van Houten

VROM-Inspectie

[email protected] senior inspectie mede

010-2244334

[email protected]

070-4562761

[email protected]

010-4798300

[email protected]

werker De heer

van Kapel


De heer

van

Arbeidsinspectie

Teamleider

Laarhoven

Ministerie van VROM

pagina 33/38

> Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

Tel

Email

De heer

van Niekerk


Inspecteur

070-3956527

[email protected]

De heer

van

Arbeidsinspectie

Landelijk Projectleider

070-3044591

[email protected]

VROM-Inspectie Oost

sr. inspectiemedewerker

026-3528478

[email protected]

010-2244401

rob.vanoostenbruggen@min

Nimwegen Mevrouw

van Oort

De heer

Van Oosten

VROM-Inspectie regio Zuid

bruggen

West

Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

Tel

Email

De heer

Van


Inspecteur

070-3956525

[email protected]

070-3394060

[email protected]

076-5244477

[email protected]

vrom.nl

Pinxteren De heer

Velders


De heer

Verkerk

Inspectie van het onderwijs

De heer

Vogelaar

Arbeidsinspectie

coordinerend inspecteur

[email protected]

Mevrouw

Vos


[email protected]

De heer

Walpot

VROM-Inspectie

adj.inspecteur/coörd.

026-3528400

[email protected]

De heer

Walschots

Arbeidsinspectie

Hoofd

070-3044845

[email protected]

De heer

Weenink


Inspecteur

070-3956529

[email protected]

Mevrouw

Wijckmans

Actal

senior beleidsmedewerker

070-3108667

[email protected]

Mevrouw

Willemsen

Ministerie VROM

De heer

Wilshaus


Teammanager

050-5877398

[email protected]

[email protected]

Zaken Zwolle Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

Tel

Email

De heer

Bal


inspecteur

059 9235065

[email protected]

De heer

Beelen


020 5244600

[email protected]

De heer

Beemer

VROM-Inspectie


026 3528400

[email protected]

De heer

Beugelink


inspecteur bve

06 22 903 707

[email protected]

De heer

Biezeveld

Openbaar Ministerie

Mevrouw

Boelhouwer

VROM-Inspectie Oost

senior adjunct inspecteur

034 3539999

[email protected]

De heer

Boer

Arbeidsinspectie

Landelijk Projectleider

050 5225322

[email protected]

De heer

Boonstra

Inspectie Verkeer &

inspecteur

070 4562981

[email protected]

Waterstaat De heer

Bos

VROM-Inspectie

026 3528400

[email protected]

De heer

Breimer


Hoofd Bedrijfsbureau

038 4291300

[email protected]

De heer

Brockhoff


Inspecteur

076 5244477

[email protected]

Mevrouw

Broeren


coörd.inspecteur

050 3686000

[email protected]

De heer

Brunia

Provincie Overijssel

stuurgroep kwaliteit van

038 4251354

[email protected]

Inspecteur

038 4671837

[email protected]

unitmanager Handhaving

0320 299560

[email protected]

Auditleider

0320 299572

[email protected]

Teamleider

050 5225880

[email protected]

processen Mevrouw

Burema

Inspectie Gezondsheidszorg

Mevrouw

Cnossen

Inspectie Verkeer & Waterstaat-Waterbeheer

De heer

de Dreu


De heer

de Looff

Inspectie Verkeer &

[email protected]

Waterstaat Mevrouw

de Vries

Arbeidsinspectie

De heer

den Hamer


[email protected]

Zaken De heer

Dijkman

Inspectie van Verkeer &

[email protected]

Waterstaat De heer

Dirksen

Ministerie van VROM

VROM-Inspectie

senior adjunct inspecteur

026 3528494

[email protected]

pagina 34/38

> Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

Tel

Email

De heer

Emond

Inspectie Verkeer &

Inspecteur

0320 299529

[email protected]

050 5886000

[email protected]

beleidsmedewerker

070 4266543

[email protected]

inspectie-beleidsmede

070-3394586

[email protected]

Waterstaat De heer

Eshuis

AKZO Nobel

De heer

Gaikema


senior medewer

regio Noord

ker Signalering & Ontwikkeling

Mevrouw

Geertsma

Ministerie van Binnenlandse Zaken

Mevrouw

Haberland

VROM-Inspectie

werker De heer

Halman


De heer

Hofsommer


038 4291300

[email protected]

Beleidsmedewerker

050 5877398

[email protected]

senior-inspectiemede

026 3528469

[email protected]

Zaken Mevrouw

Hubers

VROM-Inspectie

werker De heer

Huizinga

RAVEH consultancy

Direkteur

0575 550929

[email protected]

De heer

Jansen

VROM-Inspectie Noord

Senior adj. inspecteur

050 5992783

[email protected]

De heer

Joeloemsingh

Inspectie

inspecteur

06 15035601

[email protected]

Inspecteur BVE/VO

038 4257820

[email protected]

Hoofd Laboratorium

057 5588100

[email protected]

Gezondsheidszorg Mevrouw

Jurjens


De heer

Kamerling

Arbeidsinspectie

De heer

Keukens


[email protected]

regio Oost De heer

Kroes

VROM-Inspectie

projectleider

06 21522780

[email protected]

De heer

Kuipers

Agentschap Telecom

beleidsmedewerker

050 58777398

[email protected]

050 5225880

[email protected]

Toezicht De heer

Lemstra

Arbeidsinspectie

De heer

Lindner

AdviesWerk

De heer

Mulder

Provincie Overijssel

Teamleider

[email protected] secretaris stuurgroep

038 4251565

[email protected]

kwaliteit van processen Mevrouw

Nap

Inspectie Verkeer &

[email protected]

Waterstaat Mevrouw

Nijrolder


account medewerker VO

038 4257820

[email protected]

De heer

Nijs


Hoofd

0575 588100

[email protected]

senior inspecteur

0320 299527

[email protected]

Inspecteur

050 3686000

[email protected]

regio Oost De heer

Nouwen

Inspectie Verkeer & Waterstaat-Waterbeheer

De heer

Oudeboon


De heer

Reedijk

inspectie van het Onderwijs

Mevrouw

Ruitenbeek

Inspectie voor de

[email protected] Coördinerend inspecteur

038 4671820

[email protected]

Gezondheidszorg De heer

Schaapman


Coördinerend Inspecteur

040 2197000

[email protected]

De heer

Schoemaker

Inspectie

Inspecteur

073 6207338

[email protected]


Simons


accountmedewerker EC

038 4257820

[email protected]

De heer

Sleifer

Actal

Beleidsmedewerker

070 3108672

[email protected]

De heer

Stevens


hoofd Toezicht

050 5886000

[email protected]

regio Noord

Consumenten Producten

Inspectie

inspecteur

038 4671820

[email protected]

sr. adjunct inspecteur

026 3528400

De heer

Tamminga


ter Weijden

VROM-Inspectie

annemarie.terweijden-pleijter@ minvrom.nl

Ministerie van VROM

pagina 35/38

> Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

Tel

Email

De heer

Theuvenet

Inspectie Verkeer &

Auditor

032 0299577

[email protected]

Inspecteur

06 15035595

[email protected]

Waterstaat Mevrouw

Tietema


Geslacht

Naam

Organisatie

Functie

Tel.

Email

Mevrouw

Tuytel

Arbeidsinspectie

teamleider

050 5225880

[email protected]

De heer

Ubels

Inspectie Verkeer &

Unitmanager Inspectie

030 2363145

[email protected]

Waterstaat De heer

Uijlenbroek

Arbeidsinspectie

Algemeen Directeur

De heer

van ‘t Laar

Arbeidsinspectie

teamleider

026 3557118

[email protected]

Mevrouw

van Ammers


inspecteur

050 3686000

[email protected]

De heer

van Baal

Inspectie Verkeer &

inspecteur

070 3052994

[email protected]

026 3528400

[email protected]

Waterstaat Mevrouw

van Beek

VROM-Inspectie

De heer

van Blaricum


[email protected]

De heer

van der


[email protected]

Heijde

Communicatie

van der lin

VROM-Inspectie Oost

Afdelingshoofd.

026 3538400

[email protected]

Inspectie Verkeer &

Inspecteur

070 4562867

[email protected]

038 4291300

[email protected]

070 4562852

[email protected]

070 4562761

[email protected]

050 5992700

[email protected]

070 3394060

[email protected]

Hoofdinspecteur

038 4671881

[email protected]

plv. directeur

0575 588100

[email protected]

Onderzoeker

06 24748199

[email protected]


hoofd Signalering &

050 5886000

[email protected]

regio Noord

Ontwikkeling

Het Expertise Centrum

bedrijfsarts

070 3335576

[email protected]

De heer

den De heer

van der Veen

Waterstaat De heer

van Echten


De heer

van IJperen

Inspectie Verkeer &

Inspecteur

Waterstaat De heer

van Kapel


De heer

Vaneman

VROM-Inspectie Noord

De heer

Velders

Samenwerking

plv.dir./inspecteur

Rijksinspecties De heer

Vera


De heer

Vesseur


Mevrouw

Vos

Ministerie van Financiën

De heer

Wehkamp


[email protected]

regio Oost De heer

Wever

Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschappen

De heer De heer

Wienk Wulp

Ministerie van VROM

pagina 36/38

> Colofon

Project Samenwerking Rijksinspecties drs. Rob Velders, 070-3394060 drs. René van Kapel, 070-4562179

Ministerie van VROM

pagina 37/38

>

Ministerie van VROM

pagina 38/38

Samen voor meer effect en minder last. Resultaten regioconferenties Samenwerking gaat verder

Recommend Documents