Sabine Pinedo. De Joodse band met ziekte. NIK deel 3 Loopgravenoorlog breidt zich verder uit

Eilat belaagd

In een rustige regio zijn weer raketten ingeslagen

NIK deel 3

Loopgravenoorlog breidt zich verder uit

Opening LJG

De orthodoxie: komen ze of komen ze niet?

C 41 N IEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD

Samuel Pallache

Het wonderbaarlijke leven van een 16e-eeuws avonturier

6 augustus 2010 • 26 menachem-av 5770 • Jaargang 145 Begin sjabbat 19.55 uur • Einde sjabbat 22.13 u

Losse nummers € 3,—

Sabine Pinedo

NIW7041_cover 1

De Joodse band met ziekte

04-08-2010 16:22:35

2

189510.indd 2

| C 41

4-8-2010 13:50:56

Breuken

C 41 NIK

BINNENLA

ND

A

ls de krant al bijna klaar is, wordt er in Israël geschoten, dit keer in het noorden bij de Libanese grens; vooralsnog lijkt het een beheersbaar incident, dus een flink bericht met vijf te betreuren doden, onder wie de Israëlische reservecommandant Dov Harari. We mogen hierbij aantekenen, zo is al gebleken, dat de omstreden boom die de Israëli’s aan het kappen waren en waarmee de ellende begon, op Israëlisch gebied stond. Maar hoe frustrerend het lot van een weekbladjournalist: we weten voor de deadline nog niet hoe het verder gaat... Politieke pundits doen allerlei uitspraken en wij denken: dit waait weer over, geen van de partijen heeft belang bij een escalatie. Maar je kunt je natuurlijk vergissen! Er werden raketten afgevuurd op Eilat en Akaba – een doorgaans rustige regio – die een voorbode van meer kunnen zijn. Deze week het al enige weken geleden beloofde artikel over het leven en de omzwervingen van Samuel Pallache. Deze 16e-eeuwse figuur werd geboren in Marokko en was diplomaat, handelaar en kaper. Wat een romantiek! Ook romantisch, het prachtige beeld van de Samaritanen bij de laatste aflevering uit onze zesdelige minderhedenserie, die nu stopt, maar de andere is alweer begonnen, die over Joodse vrouwen in de medische wetenschap. Deze week komt Sabine Pinedo, telg uit een beroemd medisch geslacht, aan het woord. Zij pleit voor mondige patiënten; waarmee maar weer duidelijk wordt dat een nieuwe generatie het overneemt van de ouderwetse houding van veel medici die liever niet al te veel tegenspraak duldden. Sabine is een voorloper op het gebied van de online-patiëntenzorg, maar ze doet nog veel meer. Tot slot aandacht voor markante uitspraken gedaan op het World Zionist Congress op onze religiepagina’s. Geen kinderachtig onderwerp: het WZC is bezorgd over een breuk tussen Israël en de diaspora, en we zijn goed in breuken, zo blijkt ook uit het Nederlandse nieuws van deze week, aflevering drie van de soap rond de PC van het NIK en die tussen de liberalen en de orthodoxie.

• 6 augustus 2010 • 26 menachem-av 5770

el 3

Het NIK, de

Bi n n e n lan d 

8

dp_`d ZWj[hfbWdd[ ic[[][Z[[bZ X_dW# [# Eeam[hZed _d]lWd[[d #FUI
%JOQhWX Wd Z[99#l[h]WZ leehZ[lehc hZWc" mWWhl b_`a[Z[XWj$Ef >[j_d^ekZ[ h_] X[Z_iYkii_# b[ h[Y^jXWda" h[Z$S _d 7cij[ pek k_jcWa[d$ fkdj[d k_jle[  Z[[b [X# binnen h_d] p_`d jm[[ _[hh[iiehj[d^ Jeb[ZWde QF$?$A$S `dZWj ZWoWdJeb[# het schisma _jj[hilWdZ[l [h ZWoWd ie) pek[Y^j[hp_ De rel rond ^[j Wb_][leehp_jj [[hZ$:[leehp miss WWhZ[ [dlWd [je[dc Com Leehm alWdZ ente ][F9 hpekk_jcWa X[d"efl[hpe[ Z[je[dcWb_ [[dZ[[bc[[ leehD[Z[h# er; de PC (Perman dWZl_[iWWd verd [hX[# ZWde] f[hhWXX_dWWj F9"[[ d`ed] gaat ^[jEf lWdZ[ diec d[d[[ _dlWd d]lWdZ[m[ [l[hd_[km[ van het NIK h[d 8[j^: Z[h[k_j^ebb_ ][][l[decj [jl[[b][X[k nieuws… bWdZ0[[dl[h j[aec[d$ ij[bb[d$;hce het laatste _`ahWXX_dWWj ijkkh leehj[ Y^j_][F90 hc_`h[# j% jej[[dbWdZ[b Z[hm[hf[dp_`dlee j[[dZWWZahW [b_`ahWXX_dWW [dZWjl[h[_i [h_d] m[[ed dbWdZ l[h]WZ :[p[j Voet lWd[[ Esthe r [[d[njhWF9# _iY^[ pWa[d W$>[jYh[†h[d [[d m[[ijecec WZ[h_d]ledZ lWd ijh_aj ^WbWY^ j" c[j Z[d][ $EfZ[p[l[h] ^[j Z[b[][h[d "Wbic[dZ_j d mehZ[d l[hh_Y^ j[l[hpe[a[d F9#b[Z[dZWj bWdZ[b_`a akdd[ b[d0 X[ifWh _d][d" ibW]# \kdYj_[i [h^[_ZlWdZ[ b[p[d" Z_[ [[d WWdjWb WdY_# c[[hZ LWh_W akdj fej[dj_†b[ leehZ[ [dj j[d d[[cj" ^[_Z$X$:[Ód eWbi k _d Z[ _d Z[ Wbi ieehj X[ibk_ eWbi^[jh[]b[c [d[[dZk_Z_] I_ced p_Y^ [d][dec[d j[dmehZ[d"p lWWhZ_]^[_Z [dX_` # [mehZ bZce[ hc_ZZ ^[[\j :Wl_Z F[hcW [bekf l[hZ[[ Z[F9k_j^WW Z[ F9 Z[ [j[dedZ[hZ A$ ehiY^h _`\jZWj [hZ_[djWWd W\\W_h[ hedZ D?A [dce _ZlWd^[jD? Y^[_# eeale ][[dleehp_jj _ii_[ lWd ^[j [p_Y^jXWWh^[ HJUUJO
Qi WZ[h_d [dY$: 9ecc Yec# dÊlWd d[dj[ k]][l[ X>[_`# Z[[[hij[l[h] m[Wbb[cWWb WWij_i^[jÉj[h ^[jÉaWcfÊHe Z[D?>I jWh]kc[djZWj b[ij[l[h# ][iY^WWhZ_d Xh_[\" :WWhd d7cij[hZWc j[m_`p[d$>[ Z[feh j[\[k_b _Z[b_`a_d[[d aj[d"h[Z$SWW [dj$ ][m[[ij$ e[j[d p_`dec ei_j_[m[hZZk Zk_# Z_d]iW ad_[jYedi[gk W]j[hifhWa[ [ha fb[[jc cWdi$P_`df Z[99mWWh_d [b[lWdj[dee iZ[ _dZ[hedZlhW bb[i_d^[jm id_[jh hZ[b[Z[dlWd k]kijk [F9W _`Z[di Z[b[d_ hZdWW ea'-W dZWjZ ][ijkk ]lWdpWa[dj `ahWXX_dWWj :[99]W\WW X[a[dZZWje iWb ZWjp[Z[]Wd $M_` j[[dbWdZ[b_ >[j_i[dmWi Wbp_`dQpemW Z[b_`amehZj [jWYY[fj[h[d ij[bb[decje _[jYecfb[[jp Z[h[iiehj[d [[d# ]ef'*`kb_d_ D?M$ ce[ij k]][l[dWWd l[h]WZ[h_d]d [b\X_`Z[p[X_` Z[l[h]WZ[h_d [[hZ[h_d^[j [d$=_jj_dj[h jWf_dZ[l[h# Wd_†bH_jicWp ZWWhel[hWb $S$ hlWd j[aec p_[dWbi[[di X[a[dZZWj: X[h_Y^jj[dk ]aWdp_`d"h[Z ipem[h"b[_Z[ eehZ[99][ M_`p_`d d_[jWWdm[p_ \j@_]WbCWhak aep[d m[hZZ d]$ ?djkii[d^[[ lWd][d aecij `kb_]_d]^[j [h][diel[h$ ef'*`kb_l[h a[[hZ[h_Y^j_ dgkeh kc$ cWdiXbea[d [[d[#cW_bedj d$ Ef'* j_#>[_` c[j[[ ^[X_a ][p[j[ ^[jWd _[jij_b Wdb[_Z_d]0 Ef-`kb_(&'& h_d]_d][]WWd ehp_jj[h"eead dp[a[hce# Z[D?>I$:[W Z[p[l[h]WZ[ [[WZle# jejd_[km[le 9#b[Z[def[[ j8[ijkkhlWd p_d]Zeehjm [bj[hk][d d# hZWjF lWd^[ \ehc[ l[ha_[ d$:[e `Wcc[ ]_jj_d jb_`aj >[j_i []bef[ >_`^[[\jp_`d ^ekZ[d[d^[ hZWcm _bp_`d WdjmeehZ j[ce[j[dm [jb_Y^jbWj[d [kh][djWbi DBTF
7cij[ c[_de]][[d c[djc[[dZ[d YWj[dj[][d^ [bWd]h _`a[dj _[d[[dij[ha[ [[dXh _[\k_j Zh_[ZW][d $[[d hf[dp_`dj[X kh_Z_iY^][p ekef'-`kd_ _dd[d ^WZef Wa[dlWde$W dX[# Z[hm[ [hefZWj^_`` d"X[j[a[djX [d$8b_`aXWWhp [ham_bb[dc 99Wbm[b[[ ][b_`a^[XX[ Wb [[d ]e[Z j[[d ][ah[] m[i[h _[kim Z[h_d]lWdZ[ ^[[\j$ ØCWWh cWWh Xel[d `][d"Èh[W][[h dj[hk]$:[ leehZ[l[h]W _`a hWXX_dWWj [[d][b_`aah_ $ Z[]_jj_d]WW [h#aWcf$ >[_`# bWdZ[b ^[jD?Ade]] È;_dZ[Y_jWWj _`d][dec[d0 b[[i0 ZD?A$ jCWhakipem ibk_jp _][F9 ed[h[d lWd^[ p[h dZ[je[dcWb [\[d \kdYj_ W_h[m[hZZ[ lWdZ[b[Z[d ijWf_dZ[W\\  leehp_jj[hlW dlWdZ[p[Xh_ f'-Wk]ki# :[leb][dZ[ _dZ[ b H_jicW" F9#b_Z cWdim_ijlWd^[jX[ijWW ZkiZWjeeae pkb# [j[dc[bZ[d Wg^Z[ Xb_`aj [d Zeeh :Wd_† I[d [l[h]WZ[h_d] kdd[de\ce Xh_[\ J^iYZ ZW][d ][dec ZlWdZ[D?> 9#b[Z[defZ [b ec Z[p[ [ ^WZZ_jZkia d`Wd_dZ[HWW  _i ^[j eea jkid_[jWbb[F d]$ ;[d leehij Ê$ >_` ijkkhZ [db_ZlWd8_ i D?M#Xhedd[d WhZ[D?>I [j[h Z[ Él[hd_[km[hi dj[l[habW# 99#l[h]WZ[h_ p_`d$ Leb][d _]Z[lehcdW akipem[h[dF di[d b[d X[^eh[dZ jej j[h[iiW _ded][m_`p ZWj@_]WbCWh ^j[# [dWWdkmm[ ]kijki[[d_d _`^_` Wbide] WWdd[c[b_`a p_`d$:[][ZWY ][[dh[Y^jZe Z_diZW])Wk Z[99"mWWhX dm[p_]pkbb[d Åpe# j[ijkh[dpek Z[b[Z[dlWd WZ[h_d]$ BkpWYd_[jWW WdiÊleb][dZ \dWWhmWWh 9#l[h] h_d]k_jdWWh >[_`c hiY^ee dZ[9 ÉAWcf [feff[j`[il[ Y[[hZ_d^[j $>_[h# ][k_j_ ]Wd]lWd^[j Z[ijh_`ZecZ [Z[d][fkXb_ Wj0Z[_d^ekZ [[m[a[d][b b\l[hj[bZ[ a[b_`a ec]W lWd Wbijm Wdip[ h_d] WZm[h l[habW ^[jZW Z[^[[h>[_`c Y_jWWj k_j Z[ [fehj[\[k_b# D?M"mWWhX_` edZ[h [[d bWd] , j[[hZj[][dZ ben fhej[i Yec# heb X[d][ ]d_[j j[^[X WZ[h_d ‘Gelijk H_jicW0 cZWjZ[l[h] -Wk# _[h en het b[l[hZ[b_d]e [dZWj[hef' `efZ[p[cWd ] kZWjX[j[a[d betekent binn [ha[dZWjm_ edi [k_bb[l[hZ[b_d fb[[jmWiÅpe ɾ?am _befc d[[dpWWaZ_[ gelijk m ][[d fehj[\ ef# [h]_[ij[a[d_ j_[a$ ]kijki efd_[k Aehjec"mehZj NIK nog geen edp[j_`Z[d[d a[fheXb[cW bWWjil_dZ[d$ WdZ[m[ha[b_` pWbakdd[df "Z[Z_iYki# Wbb[dWÔ[_Zjl en’ b]Z$n kkhbeeiiY^_f krijg l[hle [[dij hek# d_[km >[jD?Ab_`aj _`a[[d]e[Z[ ^[jedce][b jje[ stus 2010 i_[Q¾S cWWaj [dZ_[[h[Y^ augu 6 Z[pWa dleeh j[k_jj[p[jj[ Ze[d$Q¾S

Z

No PaNIK...! Bij het NIK rommelt het voort. Vier leden van de club-Heijmans stuurden een brief rond, Daniël Ritsma van de club-Markuszower gaf een verklaring uit met daarin het nodige nieuws.

cu ltuu r

8 |  41

1 0

Het leven van Samuel Pallache Hoe een Joodse Marokkaan vriendjes werd met Prins Maurits, in een Engelse gevangenis terechtkwam en furore maakte als kaper: het roemruchte leven van deze boeiende historische figuur.

portret 

1 8

Sabine Pinedo Sabine Pinedo (40) is internist en werkt hard aan de ontwikkeling van online-consulten. Het NIW interviewt haar over Joodse wortels, de Joodse band met ziekte en haar toekomstdromen.

re ligi e 

3 0

Het WZC spreekt Het World Zonist Congress heeft half juli krachtige taal gesproken. Het wil een einde maken aan de discriminatie van niet-orthodoxen en aan ‘McCarthyisme’ en pleit voor een dieper milieubewustzijn.

i n hou d

4 8 9 10 14 18 20 24 26 28 30 32 35 39

Varia Onrust bij het NIK, deel 3 Loods 24 Het leven van Samuel Pallache Israël actueel Portret Sabine Pinedo Minderheden in Israël, het laatste deel Red Socks Mitzvah Day Meijers en Eisenmann Cultuurtips World Zionist Congress Bloeme Evers en Sidra Brieven Fotoreportage

Omslagfoto: Jaime Halegua

C 41

NIW7041_inhoud 1

| 3

04-08-2010 16:23:47

foto: flash/90

va r i a

Israëlische officier gedood Luitenant-kolonel (res.) Dov Hariri kwam maandag om bij een schietincident aan de grens tussen Libanon en Israël. Hij was 40 jaar en laat een vrouw en vier kinderen na.

Directe besprekingen? Netanyahu heeft gezegd dat directe

vredesbesprekingen tussen Israël en de Palestijnen al half augustus zouden kunnen beginnen. De komende dagen verwacht hij dat duidelijk wordt of dat inderdaad het geval zal zijn. Vorige week meldde Associated Press dat Obama een geheim memo aan Abbas zou hebben gestuurd, waarin hij dreigt dat hij de steun voor een Palestijnse staat laat vallen als Abbas niet akkoord gaat met directe besprekingen met Israël. Abbas staat onder

Volgende week geen NIW Vrijdag 13 augustus verschijnt er geen NIW. Het eerstvolgende NIW komt uit op vrijdag 20 augustus. zware druk van de Arabische wereld om niet te onderhandelen; hij zou zijn politieke carrière beëindigen als hij die druk zou negeren. De Arabische Liga meldde vorige week echter dat het directe besprekingen steunt. De Palestijnse onderhandelaar Erekat zegt dat de Palestijnen een ‘verregaand vredesvoorstel’ hebben ingediend bij Obama, waarmee het conflict zou kunnen worden beëindigd.

4 | C 41

NIW7041_varia 2

waar Groot-Brittannië grote handelsbelangen heeft alleen maar uitspraken doet die daar goed vallen. Peres’ uitspraken vielen slecht. James Clappison, vice-voorzittter van de Conservative Friends of Israel zei dat Peres ongelijk heeft. „Er zijn pro- en anti-Israëlische meningen in alle Europese landen. Het is in Groot-Brittannië niet erger dan elders.” Rabbijn Jonathan Romain verweet Peres het maken van ‘sweeping statements’. „Dit is eenzijdig. Tolerantie en pluralisme maken dit land tot een van de beste waar je kunt wonen.” Maar directeur Jacob Vince van de Christian Friends of Israel beschreef Peres’ opmerkingen als ‘gematigd’ en ‘afgewogen’. „Je kunt er moeilijk omheen dat vele MP’s zwaar worden beïnvloed door het aantal moslims in hun kiesdistrict.” In 2009 werden er in Groot-Brittannië 924 incidenten geregistreerd – 55 procent meer dan het record van 2006.”

Deel migrantenkinderen moet land uit

Peres pakt uit De Israëlische president Shimon Pe-

res, op deze foto van afgelopen dinsdag met honderden Olim Chadasjiem uit de Verenigde Staten, heeft in Engeland grote verontwaardiging veroorzaakt door het Britse establishment ‘diep pro-Arabisch’ en ‘anti-Israëlisch’ te noemen. Hij deed dat in een interview met de historicus Benny Morris, voor de Joodse nieuwssite Tablet. „In Engeland was er altijd iets diep proArabisch – niet bij alle Engelsen – en antiIsraëlisch in het establishment. De Britten onthielden zich van stemming in de pro-zionistische VN-resolutie van 1947... Ze handhaafden een wapenembargo tegen ons in de jaren vijftig... Ze hadden een defensieverdrag met Jordanië. Ze werkten ons altijd tegen... De Britten denken dat de Palestijnen de underdog zijn, ook al is dat irrationeel.” Peres herinnerde aan een bekende grap: „Er is in Engeland een gezegde dat een antisemiet iemand is die de Joden meer haat dan noodzakelijk.” Hij zei ook dat Britse parlementariërs de islamitische stemgerechtigden vleien om in het zadel te kunnen blijven. Peres reageerde met zijn opmerkingen mogelijk op uitspraken van premier David Cameron, die tijdens een bezoek aan Turkije de Gazastrook vergeleek met een gevangenenkamp. Hierover ontstond grote woede. Critici wezen erop dat Cameron in ieder land

foto: flash/90

Ongeveer 800 kinderen van buitenlandse arbeiders mogen in Israël blijven, maar 400 andere moeten vertrekken. Dat besloot het Israëlische kabinet zondag op basis van het advies van een ministeriële commissie. Dertien ministers stemden voor, tien tegen. Onder de blijvers zijn vooral kinderen die het laatste jaar naar een reguliere staats-

6 augustus 2010

04-08-2010 16:11:17

va r i a

Beschietingen Er is dit weekeinde over en weer gevuurd door de strijdende partijen. Vanuit de Gazastrook werden minstens zeven raketten afgevuurd. Nadat een Palestijnse raket in de Israëlische havenstad Ashkelon terecht was gekomen namen de Israëli’s wraak met een raket op de caravan van Issa al-Batran, een Hamascommant en ervaren raketmaker. Hij was de eerste Hamascommandant die werd gedood sinds januari 2009. In het huis van Alaa al-Danaf deed zich een explosie voor. Hij raakte gewond, evenals 24 andere aanwezigen. Volgens de Palestijnen hadden de Israëli’s zijn huis bestookt, maar volgens de Israëli’s ging er een bom af die de Palestijnen aan het maken waren. Zaterdagavond viel er een raket op het Hydrotherapeutisch Rehabilitatie Centrum in de regio Sha’ar Hanegev, bij Sderot, onderdeel van een complex waarin zich ook het Sapir College bevindt. Het HRC werd tien jaar gele-

foto: flash/90

school gingen, die voor het komende jaar al staan ingeschrevenen, die al vijf jaar in Israël wonen, Hebreeuws spreken of ouders hebben met geldige visa. „Dit besluit wordt beïnvloed door twee overwegingen – die van menselijkheid en die van zionisme,” zei Netanyahu. „We zoeken naar manieren om kinderen op te nemen die hier opgroeiden en zijn opgevoed als Israëli’s. Maar we willen ook niet honderdduizenden illegale arbeidsmigranten op ideën brengen.”

Patrouilles aan de grens Spaanse soldaten van de UNIFIL-vredesmacht patrouilleren langs de grens tussen Israël en Libanon bij het stadje Kfar Kila, op 3 augustus.

den gebouwd met geld van de Collectieve Israël Actie. Er waren geen gewonden omdat de raket ’s avonds insloeg, maar onder andere de fitnessruimte werd volledig verwoest. Israëls VN-afgevaardigd in Genève, Leshno Yaar, heeft bij de Human Rights Council van de VN een klacht ingediend over de raketaanvallen. In 2010 zijn al 110 raketten en mortieren op Israël afgevuurd, en vanuit de Gazastrook zijn sinds de Gaza-oorlog van 2008-’09 al vierhonderd projectielen gelanceerd.

Israël werkt mee met VN Israël heeft besloten om mee te werken aan een VN-onderzoek naar de bloedige aanhouding van het Gaza-flottielje, op 31 mei. Er zal een panel van vier met die taak worden belast: de vroegere premier van Nieuw-Zeeland Geoffrey Palmer (voorzitter), de vertrekken Colombiaanse president Alvaro Uribe en twee leden van wie de namen nog niet bekend zijn: één Turk en één Israëli. Volgens Netanyahu werkt Israël mee omdat het land ‘niets te verbergen’ heeft. Er werkt ook al een door Israël geformeerd team aan een onderzoek van het incident, maar dat wordt internationaal niet erg serieus genomen. De commissie-Palmer begint 10 augustus met het werk. Het Israëlische besluit verrast, gezien de Israëlische ervaringen met het rapport-Goldstone over de Gaza-oorlog, waarin Israël oorlogsmisdaden werden aangewreven, hoewel ook wordt beweerd dat 26 menachem-av 5770

NIW7041_varia 3

Israël een zwaar eindoordeel over zich afriep door medewerking te weigeren. Turkije heeft het jongste besluit al ‘een stap in de goede richting’ genoemd. De Israëlische oppositie is niet blij met de toezegging. Tzipi Livni (Kadima) zei dat de regering hiermee ‘zichzelf in een hoek gedrukt heeft’. „De IDF heeft een stafchef, geen secretaris-generaal,” zei Livni. „Ik ben tegen een VN-onderzoek dat zich zo diepgaand met het leger, zijn soldaten en zijn commandanten gaat bemoeien.” Volgens Livni heeft de regering eindeloos geaarzeld en daarmee de eventuele steun verspeeld die ze nodig had om een onderzoekscommissie te vormen ‘die helemaal Israëlisch’ had moeten zijn, volgens Livni. De Amerikaanse VN-afgevaardigde Susan Rice heeft alle andere internationale onderzoeken ‘overbodig’ genoemd nu de commissie-Palmer is benoemd. Ze hoopt ook dat Israël en Turkije dankzij die commissie de spanningen in hun relatie kunnen opheffen. Het is de eerste keer ooit dat Israël toestemde in een VN-onderzoek met betrekking tot het Israëlische leger. Secretaris-generaal Ban Ki-Moon zei dat de commissie was ingesteld na twee maanden overleg met de leiders van Israël en Turkije. Volgens de Israëlische commentator Schlomo Shamir is de commissie-Palmer een desperate poging van de secretaris-generaal om ‘relevant te blijven’.

C 41

| 5

04-08-2010 16:11:41

foto: yossi zamir / flash/90

va r i a

Protest Een menselijke keten protesteert voor het bureau van premier Netanyahu voor de vrijlating van Gilad Shalit. Op 3 augustus zat Shalit 1500 dagen gevangen.

Israël qua geluk op 8 Israël staat op de achtste plaats op de lijst met gelukkigste landen ter wereld, volgens de Gallup World Poll in New York. 155 landen deden mee aan het onderzoek. Vorige week werd de lijst gepubliceerd in Forbes, dat constateerde dat grosso modo de rijkste landen de gelukkigste zijn. De Scandinavische landen domineren – Denemarken, Finland, Noorwegen, Zweden en Nederland vormen de top vijf. Israël staat op plaats acht. Groot-Brittannië staat op elf, De Verenigde Staten op veertien. De lijst is gebaseerd op vragen die het leven evalueren: welk percentage in een land ‘bloeit’, ‘worstelt’ of ‘lijdt’? Israël eindigt qua geluksgevoel ver voor zijn buren: Jordanië staat op 52, Libanon op 73, Egypte op 115, de Palestijnse gebieden op 88. De Afrikaanse landen doen het niet goed. Sierra Leone, de Comoren, Burundi en Togo staan bij de laatste vijf. Cambodja komt op nummer 155. De lijst vertoonde een sterke correlatie met welvaart, maar er was ook een regionaal verband: de Scandinavische landen staan allemaal bovenaan, de Afrikaanse onderop.

6 | C 41

NIW7041_varia 4

Aboriginal onderscheiden door Yad Vashem Een dorpsoudste onder de aboriginals van Australië krijgt de Yad Vashem-onderscheiding. Hij protesteerde in 1938 tegen de manier waarop de Joden door de nazi’s werden behandeld. William Cooper van de Yorta Yorta-stam was 77 toen hij enkele weken na de Kristallnacht met een kleine groep mensen naar Melbourne reisde om een petitie voor een betere behandeling van de Joden aan te bieden aan de Duitse consul in Melbourne. Hoewel het groepje niet werd toegelaten tot het consulaat, werd hun protest wel opgemerkt. Er zijn onlangs drie bomen geplant in het Martelaarsbos bij Jeruzalem om Cooper te herdenken. Cooper stierf in 1941 op de leeftijd van 80 jaar.

Schietincident aan Libanese grens Dinsdagmiddag kwamen bij een schietincident tussen Libanon en Israëlische soldaten vijf mensen om: drie Libanese soldaten, een Libanese journalist van de krant alAkhbar en een Israëlische officier.

De twee partijen gaven uiteenlopende lezingen over het incident. Een Israëlische soldaat wilde struiken kappen die het zicht van grenspatrouilles belemmerden, maar aan Libanese kant werd waargenomen dat de Israëli zich op Libanees grondgebied bevond. De twee Israëlische officieren die plotseling door sluipschutters onder vuur werden genomen bevonden zich op 300 meter van de grens om het kappen van de struiken te observeren. De Libanezen beweren dat de boom aan de Libanese kant van de grens stond en dat ze eerst waarschuwingsschoten afvuurden, waarop de Israëli’s met granaten reageerden. Volgens de Israëli’s waren het de Libanezen die het eerst schoten om te doden. Genenaal-majoor Eizenkot, stafchef van het Noordelijk Commando, sprak over een ‘hinderlaag’. „Dit was een voorbereide actie, waarbij het Libanese leger zonder enige aanleiding het vuur opende. We zien dit als een ernstig incident.” De Israëlische regering ziet het incident als een schending van VN-resolutie 1701, zoals ook de bewapening van Hezbollah dat is. Even bestond dinsdag de vrees dat de situatie uit de hand zou lopen, maar de twee landen hebben volgens de politieke experts geen belang bij een confrontatie. Het werd al snel duidelijk dat militairen aan beide zijden zich gedeisd hielden. De VN-troepenmacht, UNIFIL, die met 12.000 man in het grensgebied aanwezig is, riep beide partijen op om ‘maximale zelfbeheersing’ te tonen. Het incident was de ernstigste botsing sinds de Tweede Libanon-oorlog, vier jaar geleden.

Wijze woorden Bescheidenheid gaat aan de eer vooraf.

 Spreuken 15:33

6 augustus 2010

04-08-2010 16:21:05

EN

VA R I A

VLOTTE BABBEL Elke week interviewt het NIW heel kort een succesvol lid van de misjpoge over wat hem of haar bezighoudt. Deze week organisator van de Joodse boot op de Gaypride: Barbara Soesan (39). V: Waarom een specifiek Joodse boot op de Gaypride? A: We hadden het gevoel dat het nodig was. Helaas is het weer actueel, met de lokhomo’s en lokjoden. Daarom hebben we ook dit initiatief genomen. We krijgen er in ieder geval veel positieve reacties op. Er voeren al eerder Joodse boten mee, maar dit is het eerste jaar dat het geïnitieerd wordt door een kerkgenootschap: Beit Ha’Chidush. De rabbijnen van de Liberaal Joodse Gemeentes hebben ons veel plezier gewenst; we voelen ons gesteund. V: Jullie krijgen heel wat media-aandacht... A: Klopt. Ook de organisatie van de Gaypride vindt het blijkbaar belangrijk dat wij er zijn, want er varen negentig boten mee en wij zijn boot nummer negen, dus we hebben een prominente plaats vooraan gekregen. V: Zijn Joodse homo’s dúbbel zielig? A: Haha, nee. We zijn eerder double proud. Dat is wat we willen uitstralen: als het gevaar van buitenaf toeneemt, moeten wij juist sterker zijn en ons meer laten gelden. We willen ons niet verstoppen. V: Kunnen mensen zich nog opgeven om mee te varen? A: Dat gaat niet meer lukken. Er kunnen zestig mensen mee en we hebben inmiddels een wachtlijst met vijftig kandidaten. Maar kom gewoon kijken! We zijn in het wit gekleed en door de roze davidsterren op de boot vallen we nog meer op. [ST]

26 MENACHEM-AV 5770

NIW7041_varia 5

Stolpersteine Eindhoven OP 4 EN 5 AUGUSTUS zijn er in Eindhoven meer dan 200 Struikelstenen (Stolpersteine) geplaatst ter herinnering aan daar wonende en door nazi’s omgebrachte Joodse inwoners. Kunstenaar Gunther Demnig legde de stenen zelf in de straat. Voor de familie Kleinkramer was dit bijzonder, want er werden twee struikelstenen geplaatst op de geboortedag van grootmoeder Kleinkramer-Haas, kleindochter Lahr- Kleinkramer én achterkleindochter Wiener. Opperrabijn Jacobs was bij de onthulling aanwezig en sprak een gebed uit. Ro Wiener-Kleinkramer laat weten ‘dat de familie het enorm op prijs stelt dat de struikelstenen geplaatst zijn en al helemaal op deze dag’.

Philips neemt Israëlisch bedrijf over PHILIPS NEEMT DE activiteiten van het Israëlische bedrif CDP Medical over. CDP levert systemen waarmee op digitale wijze beeldmateriaal kan worden ontvangen en verzonden en zal binnen Philips in de Healthcare-tak worden opgenomen. Philips betaalde ongeveer negen miljoen euro voor de overname. Wanneer er binnen twee jaar bepaalde doelstellingen zijn behaald, zal het bedrijf daar nog eens drie miljoen bovenop betalen, zo gaf een woordvoerder aan. CPD is een dochter van het beursgenoteerde Medtechnica.

Chelsea trouwt BILL EN HILLARY Clintons enige dochter, Chelsea, is getrouwd. In Rhinebeck, ongeveer 150 kilometer ten noorden van New York, gaf ze het jawoord aan haar Joodse vriend Marc Mezvinsky. Naar verluidt heeft het huwelijk twee miljoen dollar gekost.

PC scheurt verder Nadat een lijmpoging tussen de leden van de PC van het NIK, het hoogste bestuurlijke orgaan van het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap, tijdens een gesprek tussen de nieuw gekozen voorzitter Jigal Markuszower en PC-lid David Simon vorige week mislukte, werd er door vier leden van de PC een brief rondgestuurd aan alle leden van de Centrale Commissie (de CC) waaruit blijkt dat de PC nu definitief in twee kampen is verdeeld. David Simon, die tot dan toe een bijzondere plek had ingenomen in het conflict tussen ‘de andere’ voorzitter Rob Heijmans, Max Groen en Marijke Slager enerzijds, en Jigal Markuszower, Daniël Ritsma en Peter Luzac anderzijds, blijkt zich nu definitief te voegen bij ‘het kamp’ Heijmans. Daarmee lijkt ook het compromis waarbij David Simon werd getipt als nieuwe voorzitter, van de baan omdat Simon nu niet meer acceptabel is voor het kamp Markuszower. In de bewuste brief aan de leden van de CC stellen Heijmans, Groen, Slager en David Simon: ‘De ontstane situatie noopt ons u te berichten dat wij de gebeurtenissen op 14 juli [toen Jigal Markuszower zich liet verkiezen tot nieuwe voorzitter van de PC, red.], en daarna, ten zeerste afkeuren en dat wij dan ook niet erkennen dat er een besluit tot verkiezing van een voorzitter is genomen. De verkiezing van voorzitter, vicevoorzitter en penningmeester staat en stond geagendeerd voor de vergadering van 17 augustus a.s.’ [einde citaat]. Lees voor de volgende stap in deze NIK-affaire het artikel op pagina 8.

C 41 |

7

04-08-2010 16:21:28

BINNENLAND

nik

Het NIK, deel 3 De rel rond het schisma binnen de PC (Permanente Commissie) van het NIK gaat verder; het laatste nieuws… Esther Voet

Z

oals u in de Varia kunt lezen, heeft David Simon zich in de affaire rond de PC (de Permanente Commissie) van het NIK geschaard in het ‘kamp’ Rob Heijmans. Zijn positie werd duidelijk in een brief, gestuurd naar de leden van de CC waarin duidelijk wordt dat ze de gang van zaken tijdens de vergadering op 14 juli niet accepteren. Wij berichtten u daarover al eerder in het NIW. Intussen heeft Jigal Markuszower, leider van het anti-Heijmansblok en op 14 juli verkozen tot nieuwe voorzitter, ook niet stilgezeten. Hij heeft zijn verkiezing door twee advocaten tegen het licht laten houden en het lijkt erop dat hij juridisch gezien een sterke case heeft. „Maar gelijk hebben, betekent binnen het NIK nog geen gelijk krijgen,” reageert een van de leden van het Markuszower-kamp. De volgende stap in de affaire werd dezer dagen genomen door Daniël Ritsma, PC-lid en lid van Binjan in de Raad van de NIHS en behorend tot de ‘vernieuwers’. Hij stuurde dinsdag 3 augustus een interessante verklaring uit naar de leden van de CC, waarbij hij de strijd om de poppetjes verschoof naar waar het daadwerkelijk om gaat: de inhoud. Hieronder een lang citaat uit de verklaring van Ritsma: ‘… Ik wil opmerken dat wij op deze manier onze tijd en energie steken in een zaak die ons allen afleidt van de werkelijke problematiek. Het NIK lijkt een stuurloos schip, de discussie […] maakt het onmogelijk een goede route uit te zetten voor de zaken die er echt toe doen. […]

8 | C 41

NIW7041_NIK_vervolg 1

Het inhoudelijke debat. Op de CC-vergadering zijn twee punten uitvoerig bediscussieerd. De voorzitters van de vier ressorten hebben, op verzoek van de toenmalige voorzitter van de PC, een advies aan de toenmalige PC gegeven om te vernieuwen en een jonger bestuur voor te stellen. Er moet veel gebeuren en dat vereist een daadkrachtige PC: a. Het creëren van een landelijk rabbinaat/ het delegeren van strikt halachische zaken die landelijk kunnen worden verricht, met als potentiële voordelen: besparingen, slagvaardigheid en eenduidigheid. b. De financiën moeten onder de loupe worden genomen en c. De zichtbaarheid van het NIK. Daarnaast is het ‘teruggeven’ van gittin [scheidingsakten, red.] aan Amsterdam (de NIHS) in de rondvraag ter sprake geweest. De CC gaf aan dat de PC alles in het werk moest stellen om tot een landelijk rabbinaat te komen. Gittin teruggeven aan de ressorten werd door de CC gezien als een stap in de verkeerde richting. Op 7 juli 2010 heb ik een e-mail ontvangen van het Bestuur van de NIHS. De aanleiding: Amsterdam wil zijn gittin formeel terug en had op een brief uit mei nog geen antwoord gekregen. Blijkbaar zou op 17 juni (drie dagen voor de vergadering van de CC) al wel een besluit zijn genomen: de gittin gaan terug. De voorzitter van de toenmalige PC (lees: Heijmans) wist van het bestaan van deze brief en had dit dus kunnen of moeten melden in de CC-vergadering. Een voorstel om deze brief alsnog (in ongewijzigde vorm) naar de NIHS te sturen zou geen recht doen aan uw wensen geuit in de CC-vergadering.

‘Gelijk hebben, betekent binnen het NIK nog geen gelijk krijgen’

Ook werd ons meegedeeld dat er plannen zijn voor de vorming van een Beth Din [rabbinale rechtbank, red.] in Amsterdam, waarvan dayan Toledano [P.I.K.] deel zou uitmaken. Voorwaarde zou echter zijn dat dayan Toledano geen deel meer zou uitmaken van het Beth Din van het Opperrabbinaat voor Nederland: een verdere uitholling van de wens om tot een landelijk rabbinaat te komen. Deze twee onderwerpen zijn voor mij reden geweest om om een extra PC-vergadering te verzoeken. Op deze vergadering vond een meerderheid van de PC-leden dat, als men dit soort besluiten neemt, een aantal functies verdeeld moeten worden, zoals het reglement ook voorschrijft dat de PC uit haar midden bij de eerste vergadering een voorzitter dient aan te wijzen. Het argument dat we allemaal compleet moeten zijn om de portefeuilles te verdelen is niet relevant en ook niet consequent. Het is en was bekend dat ook 17 augustus de vergadering niet compleet zal zijn [zo was al bekend dat Daniël Ritsma zelf bij deze bijeenkomst niet aanwezig kan zijn, red.]. Op 14 juli ging het ergens over. Wij zijn deze vergadering ingegaan met een quorum. Het is jammer dat PC-leden op een zeker moment meenden te moeten weglopen. De onderwerpen zijn te belangrijk en te urgent als we serieus werk willen maken van (o.a.) een landelijk rabbinaat maar bovenal een goed functionerend NIK.” Einde citaat. Uit de brief blijkt dus dat ook op 17 augustus niet alle PC-leden op de vergadering zullen zijn. Volgens NIW-bronnen is het ook aannemelijk dat Jigal Markuszower en Peter Luzac niet aanwezig zullen zijn. De gedachtegang van het ‘Kamp Heijmans’ volgend – zoals twee weken geleden gepubliceerd in het NIW, waarbij de heer Heijmans zelf vertelde te hebben geprotesteerd tegen de portefeuilleverdeling omdat de vergadering niet compleet was – zou dat betekenen dat er op 17 augustus opnieuw geen portefeuilleverdeling zal kunnen plaatsvinden. Kortom, wordt opnieuw vervolgd. n

6 augustus 2010

04-08-2010 15:18:03

L I B E RA A L E N O RT H O D OX

Jaarlijks vindt er een unieke bijeenkomst plaats bij Loods 24 in Rotterdam, waaraan de LJG en de NIG Rotterdam gezamenlijk deelnemen. Maar hoe zit het binnenkort met de opening van de nieuwe synagoge van de LJG in Amsterdam? ESTHER VOET

FOTO’S: JAIME HALGUA EN WYZPHOTO

D

at er in religieus opzicht grote verschillen van mening bestaan tussen het Nederlands Verbond voor Progressief Jodendom en het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap zal u als trouwe NIW-lezer inmiddels niet meer verbazen. Zo zitten tijdens een dienst bij de Liberalen de mannen en vrouwen naast elkaar terwijl bij orthodoxe diensten een strikte scheiding wordt aangebracht. Het is dus bijzonder wanneer er een bijeenkomst plaatsvindt waar vertegenwoordigers van de liberalen en de orthodoxen gebroederlijk naast elkaar staan. Dat is ieder jaar het geval in Rotterdam, wanneer eind juli de bij Loods 24 weggevoerde Rotterdamse Joden

worden herdacht. Loods 24 is voor Rotterdam wat de Hollandsche Schouwburg is voor Amsterdam. Ook dit jaar weer werd er Kaddiesj en Jizkor gezegd, en werd het religieuze deel van de ceremonie geleid door de liberale rabbijn Ringer en de orthodoxe dayan Evers. Laatstgenoemde zei Kaddiesj, rabbijn Ringer Jizkor. Dit teken van gezamenlijkheid wordt door veel leden van de Nederlands-Joodse gemeenschap toegejuicht en zou een voorbeeld kunnen zijn voor herdenkingen en vieringen op andere locaties in het land, bijvoorbeeld in Amsterdam. Nu heeft de LJG Amsterdam binnenkort een grote mijlpaal te vieren. Op 29 augustus zal de nieuwe LJG-synagoge in Amsterdam in het bijzijn van Prins Willem-Alexander worden ingewijd. Er zal Kaddiesj worden gezegd en de Torarollen worden op feestelijke wijze in de aron hakodesh gezet. Zullen er dan ook vertegenwoordigers van de orthodox-Joodse gemeenschap aanwezig zijn? Dat is de vraag. De LJG heeft uitnodigingen gestuurd naar alle zusterorganisaties, dus ook naar de PIG en de NIHS, om aanwezig te zijn bij de inwijdingsdienst. Op 1 augustus was de deadline voor de aanmeldingen. Wat gaan vertegenwoordigers van de andere kerkgenootschappen doen? Komen ze of komen ze niet? Jacques Coronel, voorzitter van de PIG, heeft het NIW in ieder geval laten weten dat

BINNENLAND

Samen herdenken en vieren? hij op de uitnodiging ingaat; hij zal met een ander bestuurslid van zijn gemeente aanwezig zijn. Maar hoe zit het met Ronnie Eisenmann, voorzitter van het dagelijks bestuur van de NIHS? „Officieel zal de NIHS niet vertegenwoordigd zijn. Wij hebben al jarenlang het beleid dat daar waar we kunnen samenwerken met de LJG we dat doen, op religieus gebied doen we dat niet. Ik zal dus niet bij de dienst zijn maar hoop, mocht ik daarna nog naar binnen kunnen, op de receptie te zijn.”

Komen ze of komen ze niet? Ron van der Wieken: „We hebben inderdaad vanuit die hoek geen aanmeldingen ontvangen. Het is overigens geen officiële dienst.” De uitnodiging spreekt echter wel van ‘inwijdingsdienst’ en juist dat woord ‘dienst’ blijkt voor de orthodoxie zo moeilijk te liggen. Van der Wieken: „Het grote probleem waar de orthodoxie mee zit, is een psak [rabbinale uitspraak], ingesteld door Opperrabbijn Aharon Schuster in 1966, waarin wordt gesteld dat de orthodoxie zelfs de panden van de LJG, dus zeker de sjoel, dient te mijden. Maar wij zijn een eigen, onafhankelijke gemeenschap en trekken ons eigen plan. Het is jammer dat er, buiten de PIG, zo wordt gereageerd, maar het is niet anders.” ■

In Rotterdam stonden orthodox en liberaal gebroederlijk zij aan zij tijdens de herdenking bij Loods 24

26 MENACHEM-AW 5770

NIW7041_Loods24 1

C 41

| 9

04-08-2010 15:12:50

C U LTU U R

GESCHIEDENIS

De wonderbaarlijke omzwerv Precies 400 jaar geleden onderhandelde een agent van de sultan van Marokko met Prins Maurits van Oranje. Het eindigde met een verdrag dat het startsein betekende voor de officiële betrekkingen tussen de twee landen. Met dank aan Samuel Pallache: diplomaat, handelaar, avonturier en kaper. ESTHER VOET Op de cover van het boek ‘A Man of Three Worlds’ prijkt een schilderij van Rembrandt van Rijn, genaamd ‘Man in Oriëntaals kostuum’

I

n NIW 35 stond een artikel over de geschiedenis van de Joden in Marokko. Tijdens de research voor dat artikel stuitte het NIW op een historische figuur die een essentiële rol speelde in de totstandkoming van de officiële betrekkingen tussen de Nederlandse Staten Generaal en de Marokkaanse sultan Muley Zaydan. Zijn naam: Samuel Pallache. Het werd al snel duidelijk dat deze man meer verdiende dan zomaar een zinnetje in een artikel. Het leven van Samuel Pallache bleek al een jaar of tien geleden te zijn beschreven in het boek A Man of Three Worlds, Samuel Pallache, a Moroccan Jew in Catholic and Protestant Europe van de professoren Mercedes García-Arenal en Gerard Wiegers (Engelse vertaling: 2003). De twee academici ploegden enorme archieven door en reconstrueerden zo het leven en de omzwervingen van deze bijzondere avonturier, dat alles geplaatst in historisch perspectief. Door hun wetenschappelijke aan-

pak wisten ze ook een aantal mythes door te prikken die in de loop der eeuwen over Pallache en de zijnen (zijn hele familie was bij zijn zaken betrokken) waren ontstaan. Zo ontzenuwen ze de legende dat de broers Pallache – Samuel en Moishe – al vanaf 1597 een belangrijke rol speelden in het ontstaan van de Amsterdamse, Portugees-Joodse gemeenschap. De waarheid onthult dat de broers pas in 1608 in Nederland aankwamen en Samuel bracht verreweg de meeste tijd door in Den Haag, waar de regering zetelde. Zijn rol kan dus niet zo groot zijn geweest als de legende suggereert. Het boek creëert weliswaar een minder romantisch maar niet minder intrigerend beeld over de figuur Samuel Pallache. Zijn leven leent zich voor een groots opgezet kostuumdrama. Het voert ons langs de Koninklijke hoven van Spanje, het Ottomaanse Rijk, de Engelsen en de dan nog piepjonge Nederlandse Republiek. Het verhaalt over schipbreuk en beroving, over ruzies rond robijnen en gekaapte waar, over dubbelspionage, intriges en verraad en vooral over de drang te overleven; kortom het leven zoals je dat in een spannend jongensboek of een meeslepende historische roman zou willen lezen. Nederland en Marokko danken hun eeuwenoude betrekkingen mede aan deze geslepen onderhandelaar. Samuel Pallache zag rond 1550 het levenslicht in de Marokkaanse koningsstad Fez. Zijn voorouders waren na de invoering van de Spaanse inquisitie naar deze stad ge-

1 0 | C 41

NIW7041_Palache 1

Vanuit de tegenwoordig Franse havenstad Saint-Jean-de-Luz vertrokken heel veel Joden naar de Nederlanden

6 AUGUSTUS 2010

04-08-2010 16:55:41

GESCHIEDENIS

C U LTU U R

ervingen van Samuel Pallache vlucht, die toen al een paar eeuwen een bloeiende Joodse gemeenschap kende. Fez is dan een plek met een internationaal karakter, met christelijke reizigers, ambassadeurs en handelaren, maar ook lopen er Europese hoogwaardigheidsbekleders en militairen rond die tijdens zeeslagen in gijzeling zijn genomen. Ze zitten in Fez hun tijd uit tot hun familie, vaak pas jaren later, losgeld voor ze heeft losgepeuterd. Veel van deze gijzelaars vinden een onderkomen in de mellah, het Joodse ‘getto’. Het zijn contacten die de Joodse gemeenschap, ook nadat de gijzelaars weer naar huis zijn teruggekeerd, geen windeieren leggen, want hoe beter internationale contacten tot stand brengen? Over het eerste deel van het leven van Samuel Pallache is weinig tot niets bekend. De figuur van Pallache doemt pas op uit de nevelen van het verleden in 1603, als hij met zijn broer Moishe verschijnt aan het Spaanse hof. Hij is de vijftig dan al gepasseerd en erop uitgestuurd door de Marokkaanse alleenheerser Ahmad Al-Mansur, om in Spanje edelstenen in te kopen. Pallache probeert tegelijkertijd gevoelige Marokkaanse informatie te slijten aan de Spaanse koning Philips III, want hij weet dat zijn machtsbasis in Marokko een wankele is. Als de Spaanse koning niet meteen blijk geeft van zijn waardering, proberen de broers het bij de Franse koning Henry IV. Of dat de

26 MENACHEM-AV 5770

NIW7041_Palache 2

Spaanse koning ter ore is gekomen of niet, feit is dat uit de archieven blijkt dat de broers Spanje in 1607 halsoverkop moeten verlaten. Ze hebben dan al diverse malen op het punt gestaan om zich te bekeren tot het christendom, zoals zovele Joden met hen, om zichzelf zo een gemakkelijker positie te verschaffen in het Spaanse politieke web. Ze vinden soelaas in Saint-Jean-de-Luz, tegenwoordig een stad aan de Frans-Baskische kust, waar in die tijd ook een bloeiende gemeenschap van Joodse en Marraanse (tot het christendom bekeerde) handelaren leefde. In een brief vol frustratie schrijven ze dat ze afscheid nemen van de koning en „dat voor zover onze ziel, God overal ter wereld is, en als we in Spanje niet welkom zijn, dan zijn er veel andere plekken en waar we ook zijn, we zullen uwe Majesteit (Philips III) altijd dienen en moge God uw leven verlengen en uw bezit vergroten”. Ahmad Al-Mansur, hun Marokkaanse beschermheer, is dan al een paar jaar daarvoor bezweken aan de pest. Inmiddels strijden diens zoons onderling om de macht en het redelijk rustige Marokko is in een wrede burgeroorlog vervallen waar vooral de Joden het slachtoffer van zijn. Zij hoesten bijvoorbeeld door middel van extra belastingen de broodnodige financiën op zodat de broertjes

de middelen hebben om elkaar een kopje kleiner te maken. En dat is nog het minst schadelijke gevolg, hoewel er onder de Joden door die belastingen hongersnood heerst.

Nederland en Marokko danken hun eeuwenoude betrekkingen mede aan deze geslepen onderhandelaar Steeds als een Marokkaanse stad wisselt als machtscentrum van de ene broer naar de andere, worden de Joden vervolgd of afgeslacht. Geen wonder dat broers Samuel en Moishe een veiliger heenkomen proberen te zoeken voor zichzelf en hun families. Maar Spanje, het land van hun voorouders, zit niet te springen om deze Joden die de staat vanaf 1492 met alle middelen heeft geprobeerd uit te roeien of te verbannen. Hoewel de broers als vertegenwoordigers van het Marokkaanse koninkrijk de nodige invloed krijgen aan diverse Spaanse hoven, laten de Spanjaarden hen diverse malen blij-

C 41

| 11

04-08-2010 16:56:06

c u ltuu r

geschiedenis

Het leven van Samuel Pallache leent zich voor een groots opgezet kostuumdrama

Van links naar rechts: • Philips III: verleende Pallache geen permissie om in Spanje te blijven • Prins Maurits van Oranje: hechte band met Pallache • Jacobus I: zette Pallache achter de tralies

1 2 | C 41

NIW7041_Palache 3

ken ze liever kwijt dan rijk te zijn. Een paar keer gaan de Spanjaarden er zelfs van uit dat de broers daadwerkelijk gaan vertrekken, maar even zoveel maal blijkt dat ze zich toch niet één, twee, drie weg laten sturen, tot 1607 dus. We kunnen in ieder geval uit de brief aan de Spaanse koning opmaken hoe graag de broers Marokko wensten te verlaten. Uiteindelijk komt in Marokko Muley Zaydan, een van de zoons van de sultan, met hulp van Ottomaanse troepen, als overwinnaar uit de bus. Samuel Pallache treedt dan ook bij hem in dienst en Samuel zal voor Zaydan uiteindelijk in de Nederlanden zijn diplomatieke werk verrichten, maar nooit zonder de deuren naar potentiële andere regeringen dicht te gooien. De Pallaches verdelen als clan hun kaarten altijd over de verschillende partijen, om zo ieder keer te proberen een eventuele ontsnappingsroute veilig te stellen. Daarnaast creëren ze ook een internationaal familienetwerk, waarvan de leden bekend zijn bij de nationale heersers. Het is een methode die in die tijd onder verschillende invloedrijke Joodse families gangbaar is en ervoor zorgt dat er, als er in een land onhoudbaar antisemitisme

Wat weten we verder van de persoon Samuel Pallache? Niet zoveel. We weten dat hij getrouwd is met Reina (de Spaanse benaming), in het Hebreeuws Malka genoemd. Hij krijgt twee zoons, van wie Isaac de zichtbaarste is. Broer Moishe krijgt ten minste vijf zoons en een paar dochters. De zoons krijgen in later jaren een rol toebedeeld in de schepping van de Pallache-dynastie in zowel Marokko als Nederland. Hoe zullen Samuel en Moishe zich aan al die Europese hoven hebben gekleed? Als een judio amoriscado (een Moorse Jood)? Of in een habito de cristiano (als christen)? Of als een judio de permiso (een ‘gedoog-Jood’), inclusief gele hoed? Op de cover van het boek van GarcíaArenal en Wiegers zien we een schilderij van Rembrandt van Rijn, getiteld: Man in Oriëntaals Kostuum. Van Rembrandt (1606-1669) is bekend dat hij contact had met de PortugeesJoodse gemeenschap. Wie zal zeggen dat de man op dit schilderij niet een van de leden van de Pallache-dynastie is? Aannemelijk is in ieder geval dat Pallache zich zo veel mogelijk heeft geprobeerd te voegen naar de lokale kledij, of dat nu in Marokko, Spanje of Nederland is geweest.

opdoemt, altijd een uitweg is. Daar waar de Pallaches elkaar lijken te verraden, blijkt er bij nader inzien een geraffineerde politiek aan ten grondslag te liggen, zodat er voor de familie altijd een ‘vluchtroute’ is; want overleven en de mogelijkheid daartoe blijkt altijd de eerste prioriteit. Het lijkt een beetje op de strategie die we later onder meer zullen leren kennen van de Rothschilds.

Maar hoe hij zich ook kleedde, als hij op 8 april 1608 vanuit St.-Jean-de-Luz in de Nederlanden arriveert, spreekt hij geen woord Nederlands. Hij zal wel vloeiend zijn geweest in onder meer het Hebreeuws, Arabisch en Spaans, omdat tot generaties later in de Joodse gemeenschappen in Marokko nog Spaans gesproken werd.

6 augustus 2010

04-08-2010 16:56:32

geschiedenis

raal zien met lede ogen toe hoe Pallache zich een monopolie op de handel met Marokko toe-eigent. De macht van Pallache is op een gegeven moment zo groot dat zelfs de koets van de Spaanse ambassadeur op het Haagse Lange Voorhout voor hem moet wijken. Het levert hem een daverend applaus van de omstanders op. Het is ook Prins Maurits die hem redt van de Spaanse furie als Pallache, als door de regering der Nederlanden ingestelde kaper, een Iberisch schip onderschept. Pallache staat dan onder protectie van de Nederlanden, in werkelijkheid zijn de kapersbrieven waarover Pallache beschikt niet meer dan een vrijwaring voor pure piraterij. Hij raakt met zijn pas veroverde buit op drift en komt uiteindelijk vanwege ongunstige wind niet in de Nederlanden aan wal, maar in Engeland. Daar regeert op dat moment Jacobus I, die zich in tegenstelling tot zijn voorgangster Elizabeth I, meer laat intimideren door de Spanjaarden. Pallache kent de koning, hij heeft de vorst al eerder zijn diensten aangeboden. Samuel brengt een aantal maanden in gevangen-

c ultuu r

Als hij naar de Nederlanden verhuist, haalt hij ook zijn vrouw en kinderen over. Zij vertrekken vanaf Tetouan, dan een bruisend Joods-Marokkaans centrum. Samuels schepen worden echter overvallen en zijn bezittingen gestolen waardoor de hele familie in principe totaal berooid Nederland binnenkomt. Eenmaal in Nederland wordt hij zelfs bankroet verklaard, maar dat schijnt hem voor wat betreft de rest van de activiteiten niet te deren. Hij wordt voor Muley Saydan de handelsagent in de Nederlanden. Samuel en Moishe vragen een Nederlands paspoort aan, dat ze in eerste instantie krijgen, maar dat later wordt ingetrokken. Schrijver Gerard Wiegers: „We weten niet precies waarom. Misschien had men toch argwaan, omdat hij immers ook in Spanje was geweest en de Republiek in oorlog was met Spanje.” Spanje was sinds de openlijke rebellie van Willem van Oranje – de zin: ‘De koningh van Hispanje heb ik altijd geëerd’, uit het Wilhelmus ten spijt – de grote vijand. En ook voor Marokko is Spanje, naast het Ottomaanse rijk, een geduchte tegenstander. In ieder geval blijft Pallache in Nederland wonen, terwijl hij pen-

De macht van Pallache is zo groot dat zelfs de koets van de Spaanse ambassadeur op het Haagse Lange Voorhout voor hem moet wijken banden met de Spaanse koning aan te halen. Over dubbelspel gesproken… Toch komt Pallache deze tegenslag niet meer te boven. Kort na zijn terugkeer in Nederland wordt hij ziek en hij overlijdt in februari 1616 in Den Haag. Berooid, maar zijn invloed is nog altijd aanwezig. Hij wordt begraven op de twee jaar daarvoor geopende Portugees-Joodse begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel. Prins Maurits doet hem voor een deel van de route persoonlijk uitgeleide. Na zijn dood blijft ten minste een familielid achter in Amsterdam, andere Pallaches zoeken hun heil in vaderland Marokko of in Hamburg of in andere steden in Europa.

Het talent van de kameleon Bram Palache (ja, inmiddels met één l) is een directe nazaat van de twee hierboven beschreven Pallache-broers en een vooraanstaand lid van de PortugeesIsraëlietische Gemeente. Gevraagd naar zijn sentimenten aangaande zijn voorgeslacht, vertelt hij het NIW: „Ook als kind van de Portugese Gemeente heb ik altijd een historische band met Samuel Pallache gevoeld. Je vindt zijn geestesgesteldheid ook alleen terug bij de Portugese gemeente. „Men heeft het weleens over de ‘mesjiegene Portugies’; ik geef daar mijn eigen invulling aan: mensen als Samuel vielen uit de toon maar hadden een flexibele geest, ze konden zich aan iedere cultuur aanpassen en sociale contacten onderhouden terwijl ze hun roots bleven erkennen. Zo verbreedden ze hun horizon, gingen over gangbare grenzen heen en waren niet gelimiteerd tot lokaal gangbare

delt tussen zijn vaderland en Den Haag. Hij wordt geen ambassadeur zoals vaak wordt verondersteld, maar blijft ‘agent’. Intussen voeren de broers ook handel vanuit Middelburg, Vlissingen en Den Haag. Samuel wint het vertrouwen van Maurits van Oranje, zoon van Willem, en de mannen schijnen een zeer hechte band met elkaar te hebben opgebouwd. Zelfs de Staten-Gene-

26 menachem-av 5770

NIW7041_Palache 4

normen. Ze waren als een kameleon, die zich overal staande hield. “Soms vraag ik me af of mijn drang tot reizen en het trekken over de wereld niet genetisch bepaald is. Ik herken heel veel van mezelf in hen want het in contact treden met andere culturen zit in mijn natuur. Ik heb zelf nooit de weg terug gevolgd naar de oorsprong van Samuel; mijn broer heeft dat wel gedaan. En het is prachtig om zijn verhalen te horen over het feit dat de familie Pallache in Marokko nog steeds zichtbaar is, dat het nog steeds een gekende, Joods-Marokkaanse naam is. „Ik kan me voorstellen dat sommigen een figuur als Samuel Pallache een bepaalde mate van hypocrisie toebedelen. Ik zie dat anders; ik zie het als een state of mind, veroorzaakt door de tijden waarin hij leefde. Hij probeerde te overleven, dat boven alles, en hij gebruikte al zijn flexibiliteit om dat te bewerkstelligen.

schap door en moet op initiatief van de Spanjaarden in 1614 voor het Engelse gerecht verschijnen. Het juridische gevecht sleept zich voort tot het jaar daarop. Het is te danken aan de persoonlijke tussenkomst van Prins Maurits dat zijn vege lijf uiteindelijk wordt gered. De Marokkaanse sultan heeft hem dan allang laten vallen en ook zijn er aanwijzingen dat Pallache dan alweer heeft geprobeerd de

„Als actief lid van de PIG voel ik mezelf een schakel van het verleden naar het heden. Zeker nu we de Snoge aan het restaureren zijn. De Snoge is niet alleen Joods-, maar ook Nederlands cultureel erfgoed en dat besef is voor mij ook een belangrijke drijfveer. Het woord integratie wordt dezer dagen vaak gebezigd. Daaraan onlosmakelijk verbonden is het woord tolerantie. Die tolerantie is nodig om met andere culturen om te kunnen gaan; dat deden mijn verre voorouders ook, en zo konden zij maatschappelijk geïntegreerd worden en functioneren. Zij konden ‘buiten hun eigen kader denken’ en ik denk dat dat, juist nu weer, heel actueel is. Kijk NU naar onze geschiedenis, en leer hoe tolerantie en integratie altijd een plaats heeft gehad en een plaats kan behouden in onze samenleving. Dat hoeft niet ten koste te gaan van een eigen, in ons geval Joodse, identiteit.”

Samuels Torarollen worden na zijn dood geschonken aan de Neve Shalom-gemeente in Amsterdam, waar hij vanwege zijn kennis van het Hebreeuws bekendstaat als ‘wijze man’. Toch integreert zijn Joods-Spaans-Marokkaanse familie tijdens de eerste generaties niet in de Portugees-Joodse gemeenschap. Dat gebeurde pas later, maar dan ook tot 400 jaar later, tot op de dag van vandaag… n

C 41

| 13

04-08-2010 16:56:49

BUITENLAND

B E S C H I E T I N G B I J E I L AT E N A kA BA

Een ongewoon salvo Maandag werden er raketten afgevuurd op Eilat, maar ze belandden in Akaba. Of zat het anders? Ted de Hoog

M

aandag werd een Jordaniër gedood en raakten drie Jordaniërs gewond door een Grad-raket – of een mortiergranaat – die in de buurt van een vijfsterrenhotel in Akaba bij het strand neerkwam. In totaal werden er zes projectielen afgevuurd, waarvan er een op braakliggend land ten noorden van Eilat terechtkwam en drie in Akaba’s hotelwijk (waar de dode viel, een 51-jarige taxichauffeur); één viel in zee en één in de Sinaï. Ze werden vermoedelijk vanuit Egypte – de Sinaï – afgevuurd door een groep die zichzelf de Global Jihad noemt. Een inwoner van Aqaba hoorde een harde klap en zag hoe drie gewonden werden afgevoerd. Een andere getuige zag het wrak van een taxi, dat door de politie al was afgezet. Van de zes raketten belandde er maar een op Israëlisch grondgebied, en dat geeft te denken. De eerste indruk die ontstond was dat de islamisten weer eens slecht gemikt hadden – militairen maken graag de grap dat het grootste gevaar van Palestijnse projectielen wordt gevormd door hun onnauwkeurigheid – maar dat kan weleens een vergissing zijn. Akaba ligt aan de overkant van de Golf van Akaba, op een paar kilometer van Eilat, maar de ‘wereldwijde Jihad’ mikt misschien beter dan gedacht. De Jordaanse havenstad wordt druk bezocht door Europese, Amerikaanse en soms ook Israëlische toeristen en levert de

1 4 | C 41

NIW7041_IsraelActueel 1

schatkisten van het hashemitische koninkrijk honderden miljoenen dollars op – en deze ‘samenwerking’ met buitenlanders maakt de stad tot een doelwit voor de ‘mondiale Jihad’. De Jordaanse politie werkt vanwege de gezamenlijke belangen nauw samen met de Israëlische, en sommige Israëli’s hebben zonder dat ze het beseffen hun leven aan Jordaanse veiligheidsmensen te danken. Achter de naam Global Jihad kunnen diverse groepen schuilgaan, zoals het Leger van de Natie (de Arabische namen zullen we u besparen), het Leger van de Islam (sterk gekoppeld aan de Dugmush-clan die pas na harde acties van Hamas ging inbinden), het Leger van de Supporters van Allah (die vorig jaar zo dom waren in de Gazastrook een islamitisch emiraat uit te roepen, het soort separatisme waar Hamasmilitanten van smullen: 24 doden, einde emir, einde emiraat), en verder zijn er nog niet-Palestijnse groepen, zoals het Leger van de Gelovigen en Al-Qaida Palestina – er zijn liefhebbers genoeg voor terreurbewegingen. De Egyptenaren ontkennen dat er vanaf hun grondgebied geschoten is – wordt er niet stevig gepatrouilleerd in de Sinaï? – maar die claim stuit overal op ongeloof. Een Jordaanse ‘bron’ antwoordde Ha’aretz op de vraag waar de raketten vandaan waren gekomen ‘uit het Westen’, want Jordaniërs moeten op hun woorden letten. De Egyptenaren liggen overhoop met de onhandelbare bedoeïenen in hun woestijn, die omdat ze iedere heuvel of vallei op hun duimpje kennen natuurlijk weinig anders kunnen doen dan wapens smokkelen en aspirant-terroristen de goede kant op sturen. De burgemeester van Eilat, Meir Yitzhak-Halevi, zei dat de beschieting ‘buitengewoon’ was, ‘geen onderdeel van onze routine’. Hij riep de Egyptische autoriteiten op om ter-

reur vanuit de Sinaï te voorkomen. „Het is in het belang van de hele regio dat er hier rust heerst. Dat geldt voor Akaba, Taba (de grensovergang met Egypte) en niet in de laatste plaats voor Eilat.” Eilat ligt in een gebied waar voor Israëlische begrippen weinig gebeurt en waar toeristen daarom graag naartoe gaan. In april kwam een projectiel in Akaba terecht zonder schade te veroorzaken. In 2005 werd er geschoten op Amerikaanse oorlogsschepen in Akaba, maar die misten hun doel en doodden een Jordaanse soldaat aan land. In januari 2007 vond de enige gelukte zelfmoordaanslag in Eilat plaats: een Palestijn drong door tot een bakkerij in de stad en doodde zichzelf en drie anderen. In het zonnige Eilat – met die tot op de draad versleten wending wordt er altijd reclame voor het stadje gemaakt – maakt men zich niet al te druk over de raketaanvallen. Tijdens de beschieting, op maandagochtend, werd het grensstation ‘Yitschak Rabin’, drie kilometer ten noorden van Eilat, ontruimd. De 150 toeristen die bezig waren papieren in te vullen kwamen 40 minuten later gewoon terug en niemand piekerde erover om zijn tripje naar Jordanië te annuleren. Hotels in Eilat rapporteerden geen plotseling vertrekkende gasten. Een gast uit Tal-El in Galilea vertelde dat hij zijn ontbijt niet eens had onderbroken. „Wij lagen tijdens de Tweede Libanon-oorlog onder het bereik van Katsjoesja’s en ons stadje kreeg diverse treffers. Ik word hier niet koud of warm van.” Maar een vluchteling uit Darfur (Soedan) die al twee jaar in een hotel in Eilat werkt, kwam maar niet tot bedaren. „Ik was in het kantoortje. Ik hoorde boem! boem! Ik ging naar buiten, ik was bang. Ik dacht dat er iets gebeurde wat niet goed was. Maar ik wil hier niet weg. Israël is goed, heel goed!” n

6 augustus 2010

04-08-2010 15:11:37

israel

foto: gershon elinson / flash90

BUITENLAND foto: abir sultan / flash 90

Op 3 augustus vierden Joden in Hebron het huwelijk van een stel uit de gemeenschap bij de Grot van de Patriarchen.

Orthodoxen uit Beit Habad dansen bij een trailer in Jeruzalem, 3 augustus. De reden is onbekend.

26 manachem-av 5770

NIW7041_Fotopag_Buitenla 1

C 41

| 15

04-08-2010 15:09:44

opinie

G. philip mok

‘Onschendbaar’ schoelje bij Obama

B

y the rivers of Babylon’, een tophit van de groep Boney M. zit al het succes van dat streven naar een tweestatenoplossing vooralsnog jaren in de cd-speler van mijn auto, en hoewel het een privé- nihil acht en dat het daarom zaak is de optie van één democratische tic van me is ‘onthul’ ik hierbij dat ik dit lied vaak, in mijn Joodse staat, waarin dan eenderde van alle inwoners Arabisch oftewel bolide langs ’s Heren wegen snellend luidkeels meezing. Zo ‘Palestijns’ zou zijn nog een serieus in overweging te nemen. Volgens ook twee weken geleden in de Franse Cevennen, het fraaie berggebied Arens kleven er aan die formule natuurlijk tal van gevaren, maar hij waar ik elke zomer maandenlang pleeg te vertoeven. In het dorpje acht die kleiner dan bij apart Palestinaatje. Bovendien zou dit inhouChamborigaud ben ik daar lid van het lokale cyber-centrumpje, wat den dat de Arabieren in kwestie allemaal net als de huidige Israëlische mij toegang tot het internet verschaft en daarmee de Arabieren in een echte democratie zouden leven, met gelegenheid er mijn columns voor het NIW op te tikwerkelijk stemrecht, in plaats van onder het gruwelbeken, en natuurlijk mijn e-mail op te halen. wind van Arabische dictators, wat vandaag zowel voor Tussen die e-mail vond ik twee berichten die mij de PA als de Gazastrook geldt. juist omdat ze samen binnenkwamen extra troffen. Zo prikte Arens in één kort artikel de hele leugenfaHet eerste was de melding dat Boney M. in ‘Filistijns’ briek door waarin helaas zo velen op het wereldtoneel Ramallah had opgetreden, alwaar hen verboden werd geloven. Natuurlijk zie ik tegelijkertijd hoe oneindig mijn favoriete Babylon-song ten gehore te brengen. Zomoeilijk het zou zijn om de met giftig antisemitisme als bekend was de volledige naam van Jasser Arafat, ondoordrenkte Arabische bevolking in de regio weer van zaliger nagedachtenis, Jasser Arafat al-Rauf al Qudwa de idiote indoctrinatie af te helpen. PA-politieagenten al Hoesseini, en het was een van zijn familieleden uit die bij hun beëdiging de Hitlergroet brengen zijn aldie Al-Qudwa-tak, Jarid Al-Qudwa die als ‘topadviseur’ weer een ‘klassiek’ verschijnsel; straten en pleinen zijn van PA-aanvoerder Machmoed Abbas alias Aboe Maonder het dubieuze gezag van achtereenvolgens Arafat G. Philip Mok zen in een speciaal belegde persbijeenkomst deze toeen de evenmin gematigde Abbas vernoemd naar als lichting gaf: ‘De verhalen van de Tora en de Bijbel hebben in dit land ‘martelaren’ geafficheerde moordenaars van (liefst zo veel mogelijk) nooit plaatsgevonden – ze gebeurden op het Arabisch schiereiland en Joden. Vorige week ging het tweede zomerkamp voor PA-kinderen voornamelijk in Jemen.’ Hij voegde er ‘volledigheidshalve’ aan toe dat van start onder de naam ‘Dalal Mughrabi-kamp’, vernoemd naar de de Tempelberg, inclusief de Westelijke Muur die in de wereld bekend- aanvoerster van in 1978 uit Libanon naar Israël gevaren PLO-terrostaat als de Klaagmuur ‘deel uitmaakt van het islamitische erfgoed en risten die bij de Country Club ten noorden van Tel Aviv een bloedbad dus onder controle van moslims moet blijven’. aanrichtten onder personeelsleden van de busmaatschappij Egged, De officiële website van de PA meldde in dezelfde week: ‘Alle histo- die met hun vrouwen en kinderen een uitstapje maakten. rische studies en archeologische opgravingen zijn er niet in geslaagd Ik zie de beelden van die tragedie nog voor me, herinner mij de enig bewijs te vinden dat de Muur ooit een onderdeel van de beweerde tranen van Golda Meir die ik toen bij haar thuis sprak, weet nog hoe Tempel is geweest’. Bah, tjokvolle musea getuigen van het tegendeel! het publiek in Nederland algemeen met afgrijzen en verslagenheid En ja, dit toont eens te meer aan hoe leugenachtig en antisemitisch reageerde. Vandaag maakt zoiets amper nog indruk, pas wanneer Isde Palestijnse furie is, reden genoeg om dit alles te memoreren. En raël de euvele moed heeft er vastbesloten op te reageren is de wereld dat brengt mij dan op het tweede bericht dat ik op dezelfde dag in plotsklaps te klein voor alle treife demonstranten. lieflijk Chamborigaud in mijn mailbox aantrof: dat de Amerikaanse Toen ik een paar dagen geleden pratend over de patente Middenregering van Barack Hoessein Obama het kantoor van de PLO/PA in Oosten-berichtgeving van The Wallstreet Journal eraan herinnerde Washington bij wijze van ‘tegemoetkomend gebaar’ naar terreurchef hoe redacteur Daniël Pearl van dit blad letterlijk voor het oog van een Machmoed Abbas de status van heuse diplomatieke missie heeft ge- tv-camera de keel is afgesneden omdat hij ‘een Jood’ was, kwam bij geven. Het terroristische schoelje is nu dus (ook) in Washington ‘on- mijn gesprekspartner slechts langzaam de herinnering hieraan naar schendbaar’. boven. Nog een paar jaar en het zal voor het Westerse publiek moeilijk Volgens Witte Huis-woordvoerder Thomas Vietor ‘weerspiegelt zijn zich de beelden van die in het New Yorkse World Trade Center deze beslissing het vertrouwen dat wij door directe onderhandelin- razende vliegtuigen in herinnering te brengen. gen kunnen helpen een tweestatenoplossing te bereiken, met een zelfAch, er wordt vandaag pal bij Ground Zero een moskee gepland, standig en levensvatbaar Palestina, in vrede levend naast Israël.’ Het volgens deskundige Brigitte Gabriel – als kind uit een Libanese chrisis mij te braaf dat Israëls premier Benjamin Netanyahu meteen heeft ten-familie via Israël naar Amerika gevlucht waar zij de Foundation verzekerd geen bezwaar tegen dit opwaarderen van die PLO/PA-missie ‘Act for America’ runt – wordt dat door mohammedanen opgevat als te willen maken. In tal van landen, van Afrika tot het Verre Oosten en een teken van triomf. Ontzettend maar waar. Intussen is het goed dat zelfs Europa, hebben de PA-gezanten diplomatieke status, alsof er heus de Zionist Organisation of America (ZOA) nu de alarmbel heeft geluid, al een staatje genaamd Palestina zou bestaan, qod non – dat is gewoon zowel hierom als om dat PA-verbod aan Boney M. hun op psalm 137 niet zo. En het moet er in werkelijkheid nooit komen ook! gebaseerde wereldhit over ons aller Zionsverlangen aan ‘the rivers of Wat dit betreft heeft de Israëlische oud-minister van Defensie Babylon’ te zingen. Moshe Arens, een realistisch én sympathiek mens, in een boeiend artikel in het linkse blad Ha’aretz vorige week nog opgemerkt dat hij

1 6 | C 41

NIW7041_opinie 1

6 augustus 2010

04-08-2010 15:19:31

ca rto o n | e st h e r vo e t

opinie

Tolerantie?

T

olerantie… ik heb steeds vaker moeite met dat woord. Want de definitie van tolerantie impliceert voor mij van nature een gevoel van ‘ik weet het beter dan jij, maar als kind van de Verlichting of de Tora of wat dan ook, wens ik jouw inferieure, beperkte wereldbeeld te tolereren’. Alleen het woord tolerantie al stelt mij daarmee boven de ander. Dan stel ik mijn eigen-wijsheid boven de wijsheid van groeEsther Voet peringen die anders denken en daarmee zet ik mezelf eigenlijk meteen buiten elke discussie. Waarom? Omdat mijn mening al bij voorbaat wet is; ik tolereer wel een ander – lees: ik hoor hem of haar aan – maar ik zal mezelf door een ander nooit laten overtuigen; ik weiger al bij voorbaat mezelf van mijn pad te laten brengen. Liever gebruik ik het woord flexibiliteit, een eigenschap die van nature – en niet voor niets – wordt toebedeeld aan jongeren (relatief meer 20-jarigen dan vijftigers kunnen een spagaatje leggen). Flexibiliteit heeft een andere intentie, een ander uitgangspunt. Het stelt mij in staat om me in de gedachtegang van PVV- of SP-stemmers te verplaatsen, om te zien dat hun standpunt vanuit hun zienswijze, hun perceptie van de werkelijkheid, hout snijdt. Met flexibiliteit kan ik me verplaatsen in de waarheid van een ander die in principe de mijne niet is. Flexibiliteit is een manier om uit je eigen kader te stappen, wétende dat je denkt vanuit een eigen kader; het buiten je eigen grenzen denken en inzien dat er in de redenering van de ander óók iets zit, die ander komt immers niet daarvandaan waar jij vandaan komt, maar niettemin vertolkt hij of zij een van de vele waarheden die een bestaansrecht hebben in deze microkosmos die aarde heet. Maar laten we het voor deze week houden bij het begrip tolerantie, want het blijkt binnen onze gemeenschap al moeilijk genoeg om die eigenschap tentoon te spreiden. Het is immers niet gemakkelijk om onze eigen gelijkjes uit handen te geven.

26 menachem-av 5770

NIW7041_opinie 2

Als wij als Joodse gemeenschap, van LJG tot NIHS, wat meer tolerantie binnen onze eigen gelederen zouden kunnen tonen, en misschien daarna wel naar elkaar en wellicht – heel ver gedacht – weleens een gezamenlijk standpunt naar de buitenwereld zouden kunnen bepalen, een buitenwereld waarvoor we misschien ook nog wat tolerantie zouden kunnen opbrengen, zouden we misschien, heel misschien, kunnen beginnen met het bouwen van bruggen. Als we dat willen tenminste… Daar dacht ik aan toen deze week allerlei zaken op de NIW-redactie de revue passeerden: Het gebrek aan tolerantie tussen onze diverse religieuze bloedgroepen bijvoorbeeld, van LJG naar NIHS en vice versa, terwijl er binnen de bloedgroepen zelf naar de diverse leden ook de nodige intolerantie blijkt te bestaan. De afgelopen week heb ik me verdiept in het leven van Samuel Pallache. Noem de man een opportunist, noem hem pragmatisch; ik prefereer het beeld van een man die zichzelf met flexibiliteit staande kon houden in vreemde culturen die ervoor kozen hem te tolereren, al was het maar tot op bepaalde hoogte. Ik kan ontroerd raken van een foto zoals gepubliceerd in dit NIW, waar rabbijnen van LJG en NIHS samen een bijeenkomst in Rotterdam leiden, want wie zegt dat het leed van een liberaal tijdens de Tweede Wereldoorlog minder is geweest dan dat van een orthodox? Tegelijkertijd graven de partijen binnen de PC van het NIK zich in en wringen alle tolerantie uit elkaar. Wat er overblijft is levenloze, uitgedroogde pulp. De remedie? Ik weet het niet. Misschien nieuwsgierigheid? Nieuwsgierigheid naar elkaars meningen? Ik ben jaloers op de Engelsen die voor deze eigenschap een prachtwoord hebben: curiosity. In dit woord schuilt het Latijnse woord curare, dat heling, genezing betekent. Is het een optie om elkaar te vragen wat we van elkaar nodig hebben en om te kijken of we zo nader tot elkaar kunnen komen? Mijn ervaring is dat we er dan soms achter komen dat onze standpunten niet zo ver uit elkaar hoeven te liggen als we dachten en dan zijn we gemakkelijker in staat om te vieren wat ons bindt, in plaats van ons te focussen op onze verschillen…

C 41

| 17

04-08-2010 15:20:04

BINNENLAND

a rts e n - s a b i n e p i n e d o

zomerserie

Helende meesters (v)

Internist Sabine Pinedo (40) is een revolutionair voorloper op het gebied van online-patiëntenzorg. En hoe zit het met haar en haar iPhone?

‘Ik vertrouw op he

Achsa Vissel

Je schijnt binnen een bijzondere constructie te werken... „Ik heb een drievoudige functie. Ik ben verbonden aan het AMC en doe (poliklinische) patiëntenzorg binnen cardiologenpraktijk Geervliet in Buitenveldert. Ik ben dus eigen baas. Tijdens de wekelijkse wetenschappelijke bespreking op het AMC, waar ik op de hoogte blijf van de laatste medische ontwikkelingen, krijg ik opmerkingen over mijn ‘privékliniekje’ maar ook jaloerse bekentenissen. „Ik ben gemakkelijker bereikbaar dan in een ziekenhuis, waar artsen beschermd worden door assistenten en op vaste tijden gesloten poli’s. De huisarts moet er daarom voor zorgen dat mensen niet zomaar voor een check-up komen, maar alleen wanneer er aanleiding toe is. Het enige nadeel is dat we uit onze praktijk groeien; we zijn dan ook op zoek naar een groter gebouw.”

ik samen met internetexpert David Kat heb opgezet. De bloedwaarden van trombosepatiënten wisselen; daarom moet de medicatiedosering steeds aangepast worden. Patiënten kunnen, na e-learning (leren omgaan met internetsystemen) via een vingerprikje zelf een bloedmonster nemen, zelfs vanaf het vakantieadres. De bewerkelijke stap van de trombosedienst die thuis komt wordt overgeslagen. „Via mijn iPhone, intussen een verlengstuk van mezelf, krijg ik de waardes door die op onze beveiligde website zijn ingevoerd en geef ik de juiste medicijndosering weer aan de patiënt. Vragen stellen kan ook op de site, en via – alweer – mijn iPhone komt dat dan bij mij terecht.” Hoe zit het met jou en je iPhone? „Oei, dat is de slechtste uitvinding ever! Laatst las ik weer hoe slecht het is voor kinderen als de ouders veel achter de computer

en iPhone zitten en eigenlijk een half gesprek voeren. Maar ja, soms moet het...” Jouw patiënt krijgt veel eigen verantwoordelijkheid... „Mits hij of zij ertoe in staat is, betrokken is en goed op de hoogte blijft van zijn of haar gezondheid is een chronisch zieke patiënt dé aangewezen persoon om zijn eigen zorg te coördineren. Een voorbeeld van de effectiviteit van dit systeem zag ik toen een patiënt een bypassoperatie had ondergaan; hij kreeg één bloedverdunner voorgeschreven terwijl hij wist dat het er eigenlijk twee moesten zijn. Na zijn opmerking ‘Belt u maar met Pinedo’ kreeg ik de betreffende arts aan de lijn, en de patiënt bleek gelijk te hebben. De arts was blij dat ‘we’ het op tijd ontdekt hadden, waarna ik hem erop wees dat niet ‘we’ het hadden ontdekt maar de patiënt zelf.”

Buitenveldert, en zo’n Joodse naam als Pinedo... „Inderdaad, zo’n 80 procent van mijn patiënten is Joods. Na de Hoge Feestdagen, wanneer mensen elkaar in sjoel hebben gesproken heb ik er soms een compleet nieuwe patiëntenpopulatie bij. „Joden hebben van oudsher een speciale band met ziekte, zijn er nogal mee bezig of ze ziek zijn of juist gezond. Dat lijkt ook met controle te maken te hebben: je kunt veel onder controle krijgen maar bij ziekte kan dat niet. Waarom dat speciaal bij Joden zo zou zijn kan ik niet verklaren maar het valt me op.” Je had het over drie functies… „Ik ben voorzitter van Begeleide Zelfzorg, een speciale online-trombosedienst die vergoed wordt door de zorgverzekeraar en die

1 8 | C 41

NIW7041_Pinedo 1

6 augustus 2010

04-08-2010 15:21:04

a rts e n - s a b i n e p i n e d o

BINNENLAND

‘We hadden het niet ontdekt, maar de patiënt zelf’

het inzicht van patiënten’ Is dit systeem volgens jou de toekomst? „Absoluut! Er zijn zaken die zich in het ziekenhuis moeten afspelen, maar bij chronische ziekten zal dit het worden. In plaats van de ouderwetse manier waarbij de arts de patiënt vertelt wat hem of haar te doen staat, is de patiënt partner in het geheel. „En dan is er het online-aspect. Dit is pas het begin: in de toekomst gaan we misschien wel met skype (videochat- en telefoonsysteem, red.) werken in plaats van bij de dokter langs te gaan. Veel controleafspraken in het ziekenhuis vind ik tijdverspilling; die zouden online net zo goed en in een fractie van de tijd gedaan kunnen worden.” Klinkt allemaal veelzijdig… „Ja, het is leuk werken zo. In de kliniek bied ik persoonlijke patiëntenzorg, via de onlinedienst lever ik zorg op afstand. Ik spreek met bedrijven, met zorgverzekeraars, met Mediq

Apotheken, met wie we samenwerken. Klinische zorg (als een patiënt in het ziekenhuis is opgenomen, red.) doe ik niet en mis ik niet. „In onze kliniek kan ik intensiever contact hebben dan in een ziekenhuis waar je als internist de patiëntenzorg deelt met (co-) assistenten. Mijn contact met patiënten is geweldig; het vertrouwen dat ze me geven is verrassend. Sommige Joodse patiënten hebben in de holocaust onbeschrijfelijke dingen meegemaakt die ze me vroeg of laat vertellen. Ik voel me bevoorrecht dat ik dat horen mag, van mensen die het zelf nog kunnen navertellen. Zo’n gesprek duurt zo lang als het moet duren, ook als de afspraak dan een uur uitloopt.”

pen achtervolgde, koos ik binnen de interne geneeskunde bewust niet voor oncologie.”

Heb je er hard voor moeten knokken om te komen waar je nu bent? „Toen ik niet direct in Amsterdam werd ingeloot ging ik in Antwerpen studeren waar ik, omdat ik zeker wist dat de volgende loting wel zou lukken, de stad goed heb leren kennen. Het jaar daarop begon ik inderdaad aan de UvA (Universiteit van Amsterdam) en dat verliep vlot. Tijdens mijn specialisatie werd ik moeder van Gideon, Daniel en Margalith; nu respectievelijk acht, zeven en vier jaar. „Het was flink regelen om het rond te krijgen maar gelukkig rondde ik mijn studie een half jaar later af (cum laude, red.). Nu ik een gezin heb én een druk, werkend leven blijft er geen vrije tijd over maar ik draai in ieder geval mee op de jaarlijkse schoolsportdag. Al moet ik mijn poli ervoor blokkeren.”

Heb je een sterke band met jouw Joods-zijn? „Mijn Joodse wortels zijn stevig. Hoewel religie ook meespeelt, gaat het me vooral om de traditie. Ik hou sowieso van een beschermend huisje, en de traditie die ik van kleins af aan heb meegekregen voelt geborgen. „Ik vind het dan ook naar dat het oude LJG-gebouw waar ik altijd kwam, niet meer bestaat. Of het nou mooi was of niet, het leek me fijn als mijn kinderen naar dezelfde sjoel konden gaan als ik. We vieren thuis sjabbat, de kinderen gaan naar Joodse les en met de feestdagen die leuk zijn voor kinderen gaan we naar sjoel: Poeriem, Chanoeka en Simchat Tora.”

Waarom de keuze voor internist? „Ik wist altijd dat ik arts wilde worden, maar over de richting had ik twijfels. Mijn moeder is psychiater, mijn vader oncoloog. Gynaecologie trok me, maar toen tijdens mijn co-schappen een oude rot in het vak me dat afraadde als ik kinderen wilde, heb ik goed geluisterd. Gynaecologiediensten zijn zwaar en worden als je ouder wordt steeds zwaarder. Omdat de naam van mijn vader (oncoloog Bob Pinedo, red.) me tijdens mijn co-schapfoto: jaime halegua

26 menachem-av 5770

NIW7041_Pinedo 2

Heb je wel vrije tijd? „Weinig, met mijn werk en gezin is mijn leven erg vol. Met zeer steady oppassen lukt het goed. Patiënten zijn verbaasd dat ik al drie kinderen heb en benadrukken vaak dat ik er nú van moet genieten. Dat doe ik ook, en omdat ik mijn eigen vader vanwege zijn drukke werk vroeger vaak moest missen, zit ik er bovenop dat mijn man, cardioloog met een eigen bedrijf in de zorg, het ook doet. Op de ene dag per week dat we tegelijk op Geervliet zijn, proberen we altijd samen te lunchen. Daar genieten we van, áls het lukt tenminste!”

Heb je toekomstdromen? „Zeker! Ten eerste de online-cardiovasculaire dienst die er gaat komen, als vervolg op de online-trombosedienst. Verder zijn mijn man en ik samen bezig aan een academisch voorportaal, een brug tussen het AMC en het VUmc, waar chronisch zieke patiënten die verwante aandoeningen hebben onder één dak worden gebracht. „En ten slotte hebben we nog een mooi, licht geromantiseerd plan: samen in het buitenland een kliniek opzetten waar mensen na een hartinfarct kunnen revalideren. Samen met hun familie kunnen ze daar rouwen over wat er is gebeurd en op een nieuwe toekomst focussen. Misschien in een kasteel in Italië...” n

C 41

| 19

04-08-2010 15:21:24

b u i t en l a n d

m i n d e r h e d e n i n i s ra ë l

Afronding van Een totaaloverzicht van alle minderheidsgroeperingen in Israël valt niet te geven, maar een overzicht is in ieder geval niet compleet zonder de bijzondere groeperingen waarmee we deze serie afsluiten. Joanne Nihom

20 | C 41

NIW7041_Minderheden5 1

6 augustus 2010

04-08-2010 15:15:21

m i n d e r h e d e n i n i s ra ë l

b u iten l and

van de lappendeken S

amaritanen zijn leden van een nationaal-religieuze gemeenschap, waarvan de godsdienst nauw verwant is aan het jodendom. De Samaritaanse gemeenschap ontstond na de Assyrische verovering van het Koninkrijk Israël. De bevolking die in het land achterbleef, vermengde zich met de volkeren, die door de Assyrische koningen naar dit gebied waren verbannen. In de 4e eeuw van de gewone jaartelling waren er naar schatting enkele honderdduizenden Samaritanen, maar na eeuwen van onderdrukking en grootschalige bekering tot het christendom in het Romeinse Rijk en de opkomst van de islam was dat aantal in 1917 tot nog maar zo’n 150 personen gereduceerd. De naam is afgeleid van de landstreek Samaria waar het volk is ontstaan. De Samaritanen spreken modern Hebreeuws of Palestijns Arabisch. Voor de liturgie gebruiken zij eigen varianten van het klassiek Hebreeuws en het Aramees.

De Samaritanen zien zichzelf als de ware Joden. Zij baseren zich op de Tora, de eerste vijf boeken van de Tenach; deze Samaritaanse Tora wijkt enigszins af van de Joodse versie. Alle andere bijbelboeken en mondelinge overleveringen verwerpen zij. Alleen Mozes wordt door hen aanvaard als een door G’d gezonden profeet en ze noemen zichzelf daarom ook hoeders (sjomeriem). Samaritanen houden sjabbat. Ook kennen zij de briet mila (besnijdenis). Bij het betreden van hun synagoge is het de gewoonte de schoenen uit te doen. In Nablus bewaren de Samaritanen hun Tora, de Abiesja-rol. Deze zou volgens hen door een achterkleinzoon van Mozes op een geitenhuid zijn geschreven, een claim die door onderzoekers wordt betwist. Het centrum van hun godsdienst is gelegen op de berg Gerizim ten zuidwesten van Nablus; hun Tiende Gebod betreft dan ook de heiligheid van deze berg. Op deze berg wordt elk jaar een week lang Pesach

gevierd, waarbij zij, gekleed in witte gewaden, schapen offeren en ongerezen broden eten. Verder geloven zij dat de messias op deze berg zal verschijnen. Volgens Samaritaanse overlevering heeft het niet uitgevoerde offer van Isaak door aartsvader Abraham ten noorden van Gerizim plaatsgevonden. Dit in tegenstelling tot de Joodse traditie die hiervoor de berg Moria (de Tempelberg) in Jeruzalem aanwijst. De Samaritaanse gemeenschap staat onder leiding van een hogepriester. In 1624 overleed de laatste hogepriester uit de lijn van Aärons zoon Eleazar zonder nakomelingen, waarna nakomelingen van Aärons andere zoon Itamar deze functie overnamen. Om rivaliteit binnen de priesterfamilie te voorkomen, valt de keuze voor het hogepriesterschap automatisch op de oudste nog in leven zijnde nakomeling van Itamar. Volgens een telling in 2008 wonen er nog zo’n zevenhonderd Samaritanen in Israël, voornamelijk in Holon en Nablus. n

foto: flash/90

Samaritanen

Samaritanen tijdens hun jaarlijkse pelgrimage op de berg Gerizim

26 menachem-av 5770

NIW7041_Minderheden5 2

C 41

| 21

04-08-2010 15:15:46

BUITENLAND

m i n d e r h e d e n i n i s ra ë l

Karaïtisch jodendom

H

Circassiërs

C

ircassiërs zijn leden van een islamitisch, niet-Arabisch volk uit de Kaukasus. Toen hun land in de 19e eeuw door de Russen werd veroverd, vluchtten velen naar het Ottomaanse Rijk. De Israëlische Circassiërs, ongeveer 4000, kwamen uit de Balkan na een verblijf van tien jaar in een gebied aan de grens van Griekenland en Bulgarije; zij migreerden in 1880 naar wat toen Palestina was. Zij wonen in twee dorpen in Galilea. Hoewel ze hun andere etnische identiteit handhaven, nemen ze deel aan Israëlische economische en nationale aangelegenheden zonder zich te assimileren in de Joodse maatschappij of in de moslimgemeenschap. In Kfar-Kama, opgericht in 1876, gaan de kinderen naar de lagere school, maar voor het middelbaar onderwijs gaan zij naar de Joodse scholen in de aangrenzende dorpen. Daar leren zij Hebreeuws, Engels

en Circassisch. Richaniya, het andere dorp, heeft meer Arabische buren en daar hebben de kinderen de mogelijkheid om zowel naar Arabische als Joodse scholen te gaan. Dit dorp heeft ook een bijzondere band met WIZO Nederland omdat deze organisatie de groepering in dit dorp ondersteunt. Zo worden ook de unieke dansvormen van deze groepering bewaard. Circassiërs dienen in het Israëlische leger, ze worden vooral ingezet aan de grens en bij de beroepspolitie. Ze spreken hun eigen Circassische taal. Jaarlijks vindt er in augustus een groot festival plaats dat in Richaniya gehouden. Circassische dansers uit de hele wereld komen voor deze viering naar het plaatsje toe. Vele niet-Circassiërs worden dan ook uitgenodigd om kennis te maken met deze cultuur. n

et Karaïtisch jodendom is een religieuze groepering van zo’n 25.000 leden, die alleen de geschreven Tenach accepteert en niet de mondelinge leer uit de Talmoed. Daarmee heeft het zich afgesplitst van het jodendom. Het woord kara komt uit het Hebreeuws en betekent lezen. De seculiere staat erkent alle Karaïeten als Joods voor burgerlijke doeleinden; het orthodoxe staatsrabbinaat erkent ze echter niet. Het Karaïtisch jodendom heeft een aantal boeken die de halacha (Joodse wet) nader interpreteren; ze verschillen van de rabbijnse literatuur. Geen van deze boeken zijn bindend, want het Karaïtisch jodendom stelt dat het de persoonlijke verantwoordelijkheid van iedere Jood is om de Tenach zelf te bestuderen en te interpreteren. Een paar principes zijn echter gemeenschappelijk voor alle Karaïeten: Het karaïsme gelooft in één G’d. Ze gelooft in de goddelijke oorsprong en de autoriteit van de Tenach en verwerpt alle andere heilige boeken. Volgens deze

De Circassiërs staan onder meer bekend om hun bijzondere dansen

Aantallen in Israel: Karaïtische Joden Messiaanse Joden Circassiërs Samaritanen Bahai

(25.000) (6000) (4000) (700) (700 vrijwilligers)

Vluchtelingen en anderen

B

egin jaren 80 kreeg een kleine groep Vietnamese bootvluchtelingen in Israël asiel en is door de toenmalige minister-president Menachem Begin officieel als Israëlische staatsburgers erkend. Hun aantal is onbekend.

22 | C 41

NIW7041_Minderheden5 3

Eind 2007 heeft een groep van zeshonderd vluchtelingen uit Darfur een tijdelijke verblijfsvergunning gekregen. Dat was een beslissing van de regering. In 2007 kregen ook tweeduizend Eritreërs een werkvergunning. In die periode heeft ook een groep van 1200 Hebrew Africans een verblijfsvergunning gekregen, verleend door het ministerie van Binnenlandse Zaken. Deze groep komt van origine uit de Verenigde Staten en bestaat uit zwarte Amerikanen. In 2003 is een groep van 300 christenen opgenomen, die zich Beth-El – huis van G’d – noemen. Ze wonen in de buurt van Hadera. Bij besluit van Binnenlandse Zaken hebben zij de status van Israëlisch staatsburger gekregen. n

6 augustus 2010

04-08-2010 15:16:08

str me bes zijn ent

del in Da een isla ken on kom sch tee me me het toe raï kel ges rich

ten het cheen et) de ken om dezelf aar oor één ong rpt eze

stroming zal er uiteindelijk een davidische messias komen zoals in de Tenach wordt beschreven. Dit zal een menselijke koning zijn en geen goddelijke of halfgoddelijke entiteit (zoals Jezus bij de christenen). Het ontstaan van de Karaïeten is onduidelijk. Een theorie is dat deze Joodse groep in de 8e eeuw gesticht is door Anan BenDavid. Het ontstaan van het Karaïsme zou een Joodse reactie op het ontstaan van de islam kunnen zijn geweest. Anderen denken dat de oorsprong uit de tijd van het ontstaan van de Mesopotamische Talmoed komt. Sommige Mesopotamische gemeenschappen zouden die niet hebben geaccepteerd. Ook bij deze theorieën wordt de vormende functie van Ben-David erkend. Veel meer is bekend over ‘de gouden eeuw’ van het Karaïtisch jodendom (jaren 1000-1100), toen ongeveer 10 procent van alle Joden karaïtisch was. Gedurende deze jaren zijn enkele belangrijke Karaïtische geschriften opgesteld en ontstond er polemiek tegen de richting vanuit het rabbijnse jodendom. n

BUITENLAND

eli00 Teeer ich ord ent

m i n d e r h e d e n i n i s ra ë l

Bahai

B

ahai telt wereldwijd meer dan vijf miljoen aanhangers. De kern van de leer is dat alle wereldreligies uit dezelfde bron komen en dat wij allen ‘kinderen’ zijn van G’d en dat er één G’d is, hoeveel namen Hij ook heeft. De Bahaiopenbaring is dan ook niet alleen bedoeld voor bahá’ís, maar voor de gehele mensheid. Bahá’ís doen niet aan missie. In hun leer is iedereen uniek en is het belangrijk elkaars verschillen te respecteren en te waarderen. Het Bahai-geloof ontstond in Perzië in het midden van de 19e eeuw. Oprichter Baháu’lláh predikte de eenheid van de hele mensheid en de geleidelijke openbaring van een religieuze waarheid. Vanwege zijn geloof werd hij verbannen naar het Land van Israël, wat in die dagen isolement betekende. Hij kwam in Akko terecht. Daar woonde hij onder huisarrest en zijn huis werd een bedevaartsoord. Aan het einde van zijn leven, toen zijn straf

werd versoepeld, verhuisde hij naar het landhuis Bahjí ten noorden van Akko, waar hij ook ligt begraven. Zijn graftombe is wereldwijd het belangrijkste Bahai-heiligdom. De graftombe van de Báb, profeet van de Bahai, is de op een na heiligste plaats. Dat is het beroemde heiligdom op de Carmel. De negentien prachtige Bahai-terrassen die het graf omgeven, en lopen van de voet naar de top van de Carmelberg, staan op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Bahai is in Israël vertegenwoordigd door een groep van zevenhonderd vrijwilligers. Hun inkomsten komen uit vrijwillige bijdragen van Bahaileden, geld van anderen wordt niet aangenomen. Het geloof kent geen geestelijkheid en de aangelegenheden van het geloof worden bestuurd door een stelsel van gekozen raden op lokaal, nationaal en internationaal niveau. Het internationale bestuursorgaan, het Universele Huis van Gerechtigheid, bevindt zich in het centrum in Haifa. n Het Bahaicentrum op de top van de Carmel

Messiasbelijdende Joden

V

anaf de eerste eeuw van de gewone jaartelling zijn er Messiaanse Joden. Net zoals orthodoxe christenen geloven zij dat Jezus (door hen Yeshua of Jesjoea genoemd) eens zal terugkeren naar de aarde om het Koninkrijk van G’d te vestigen. Hun geloofsovertuiging kan ook worden beschreven als syncretisch, een samenvoeging van christen- en Jodendom. Zelf beschouwen ze zich als Joods. In Israël leven ongeveer zesduizend Messiaanse Joden en hun gemeentes hebben allen een eigen theologisch uitgangspunt en organisatiestructuur. De beweging is in de jaren

26 menachem-av 5770

NIW7041_Minderheden5 4

zeventig in Israël nieuw leven ingeblazen. Aanvankelijk zocht de groep de anonimiteit, want een Jood die tot een andere religie overgaat, wordt niet meer als Jood beschouwd. De groepering hecht er grote waarde aan om de regels en verordeningen te volgen die G’d in zowel het Oude als volgens deze groepering het Nieuwe Testament heeft ingesteld. Dit in navolging van de woorden van Jezus, die (volgens het Matteüs-evangelie) sprak dat hij niet was gekomen om de Joodse wet te ontbinden maar om deze te vervullen. Pesach, Chanoeka, Rosj Hasjana en Jom Kippoer worden gevierd, maar met een christe-

lijke invulling. Ook zeggen zij gebeden zoals het Sjema en Kaddiesj en sommigen volgen de kasjroetwetten. Hun geestelijk leider mag zich uitsluitend rabbijn noemen indien hij (zij) aangesloten is bij de Messiaanse Alliantie en de smicha – inzegening door handoplegging – ontvangen heeft van een andere rabbijn van voornoemde Alliantie. Over zending bestaan verschillende opvattingen. Zo zijn er veel Messiasbelijdende Joden die evangelisatie hoog in het vaandel hebben staan en dit financieel sponsoren. n Met dank aan Ineke Soesan, gids in Israël.

C 41

| 23

04-08-2010 15:16:41

BINNENLAND

JA H RZ E I T S O N NY H E R M A N

Red Socks Mitzvah Day

J

WINNIFRED JELIER

oe doopt zijn kwast in een groot blik zwarte verf. Terwijl hij de kwast naar het hek van de sjoel brengt, valt er een dikke klodder op de grond. „Geeft niet! Geeft niet!” roepen de mensen om hem heen. Vandaag gaat het er niet om of het allemaal perfect gebeurt. „Het is meer een cosmetische verfbeurt,” zegt Hazel, al 25 jaar lid van de gemeente in Ramsgate. Omdat ik al anderhalf uur met een oude schuurborstel het hek sta af te schrobben, denk ik daar wat anders over. Cliff springt in: „Sonny zou nu hard gelachen hebben. Kijk eens hoe hard we aan het werk zijn!”

24 | C 41

NIW7041_SonnyHerman 1

Vorig jaar, op 8 augustus 2009 (18 av), overleed mijn stiefvader, LJG-rabbijn Sonny Herman die zoveel heeft betekend voor de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam. Hij werd begraven op het Thanet Cemetery, dat gelegen is op de krijtrotsen langs de kust van Kent (G.B.). „Sonny was een inspirerende rabbijn,” vertelt rabbijn Cliff Cohen, initiatiefnemer van Red Socks Mitzvah Day. „Vanaf 1985 leidde Sonny hier de synagoge en gaf hij traditie en wijsheid aan de gemeenschap van Thanet. Later, vanaf zo’n veertien jaar geleden, kwam hij een keer per maand om de dienst te leiden. Zonder Sonny’s bijdrage zou de Thanet and District Reform Synagogue vandaag de dag zeker niet hebben bestaan.” Cliff wilde de herinnering aan Sonny levend houden door Sonny’s Jahrzeit te verbinden aan een mitswa en kwam zo op Red Socks Mitzvah Day. „De taak wisselt van jaar tot jaar. Maar we dragen altijd rode sokken. Ze herinneren ons aan Sonny’s extraverte en eigenwijze houding, maar we kijken ook terug op Sonny’s bijdrage aan de ontwikkeling van de gemeenschap.” „Sonny had een geweldige invloed op de gemeenschap, he lit up the room. We missen hem vreselijk,” zegt David Mirsky, een van de oprichters van de synagoge. Ari schildert voorzichtig de davidster in het metalen frame van het hek. „Ik kende

Sonny eigenlijk niet,” biecht hij me op als ik hem naar zijn herinneringen vraag. Ari is een jong lid. Hij kwam vandaag, omdat hij gewoon graag de synagoge wil helpen. Joe heeft Sonny twee keer ontmoet. „Hij was duidelijk een charismatische man. Hij gaf tijdens de dienst verschillende invalshoeken en liet ruimte voor meerdere interpretaties van de tekst. Daar houd ik van.”

‘Sonny had een geweldige invloed op de gemeenschap, he lit up the room’ Als kind zag ik Sonny eens fronsend met een paar sokken in zijn hand. „Het wordt steeds moeilijker rode sokken te krijgen,” zei hij. Hij draaide zich naar me toe en wees op het paar. Het was ‘niet het goede rood’. Wat als fabrikanten op een dag besloten niet meer zijn kleur te produceren? Was hij dan voorgoed genoodzaakt het ‘verkeerde rood’ te dragen? Ik aarzelde. Doelde Sonny hier op een moreel imperatief, een hogere instantie die hem had laten weten wat ‘goed en fout rood’ was? Of had hij het gewoon over mode? „Niemand vroeg ernaar,” zegt Hazel. Godfrey en Cliff knikken. Waarom droeg Sonny eigenlijk altijd rode sokken? Geen idee. „Het was makkelijk in de was. Witte sokken verkleuren, rode blijven rood,” zegt mijn moeder, Leny. Ik kuch. Ze weet al wat ik denk: te praktisch gedacht voor zo’n onpraktische man als Sonny. „Het was zijn favoriete kleur,” vervolgt ze. „En rood houdt het kwaad (jetser hara) tegen. Door rode sokken te dragen, loop je beschermd het kwaad tegemoet.” „Was dat het? Het klinkt wel wat bijgelovig,” zegt Hazel. Ze heeft voor de vrijwilligers koffie, thee en koegel neergezet. Maar Cliff zegt: „Sonny was een realistische en pragmatische rabbijn, maar hij had ook zeker interesse in de mystiek en de kabbala.” Uitgeteld schuiven de vrijwilligers van Red Socks Mitzvah Day aan voor het slotgebed. Op kleding en in haren zit verf. Met een gevoel van opluchting en voldoening staan we omarmd in een kring als de laatste regels van Hine Ma Tov klinken. Volgend jaar weer. ■

FOTO BOVEN: JAN DE JONG; ONDER: WINNIFRED JELIER

Dit jaar vond voor de eerste keer Red Socks Mitzvah Day plaats ter nagedachtenis van rabbijn Sonny Herman (die altijd rode sokken droeg).

Boven: de rode sokken van Winnifred; onder: Ari aan het werk

6 AUGUSTUS 2010

04-08-2010 15:24:58

C 41

189512.indd 25

| 25

4-8-2010 13:51:20

religie

co lu m n aw ra h a m m e i j e r s

Cultuurpolitie

O

f Sylvia Bosch een groot talent is, is mij niet bekend; het werk van deze kunstschilder uit Leerdam ken ik eerlijk gezegd niet. Sinds twee weken weet ik echter van haar bestaan vanwege een onverkwikkelijke affaire die mij als een bliksemschicht heeft getroffen. Maar daarover zo meer. Begin jaren 80 zat ik namens de lokale Awraham PvdA in het Antifascistisch Komitee Arnhem Meijers (AKA). Vertegenwoordigers van het Marxistisch Front, Lesbisch Standpunt, en Loesje (muurkrant) tot CDA en VVD waren vertegenwoordigd. Reden voor deze stadsbrede solidariteit was de opmars van ultrarechts. Zoals concentratiekampoverlevende Joop Zwart (1912-1991) die met een eigen lijst aan de gemeenteraadsverkiezingen wilde meedoen. Zwart was ooit fanatiek communist, marxist en trotskist, waarna hij het licht zag en zich ontpopte als frenetiek anticommunist, BVD-informant en zogenaamde perschef van de lugubere Rost van Tonningen, alias de zwarte weduwe. (Haar nageboorte, de Nederlandsche Volksunie, zetelt nog in Arnhem.) Zwart probeerde weduwe er overigens van te overtuigen dat de gaskamers werkelijk hadden bestaan. Dat wel. Ook de Centrumpartij (CP) – een achenebbisjclubje, beoordeelt met de kennis van nu – roerde zich hevig in de Gelderse hoofdstad. Vandaar die solidariteit. Zoals het dikwijls met brede coalities gaat, haakten al snel enkele politieke partijen en sociale groeperingen af. Ook de PvdA wilde liever dat wij uit het AKA zouden stappen. Ik niet; geamuseerd als ik was door bezopen fratsen van enkele utopisten. Daarom bezocht ik met vreugde vergaderingen en bijeenkomsten, alwaar ik mij liet entertainen door die vreugdeloze malloten. Kostelijk! Vooral bij de groep Mannen Nu (of zoiets) was het smullen. Deze kwezels kwetterden dat ‘wij mannen’ het summum zijn van alles wat Slecht is. Een omissie van de Schepper. De gekonfijte dwergen aanbaden vrouwenemancipatie – Joke Smit was hun moeder Maria, Hedy d’Ancona de Vestaalse maagd. Mannen Nu was bereid op feminien bevel tot zelfkastijding over te gaan. Zodra clubleden een vrouw zagen (of dachten te zien) wentelden zij zich acuut in eigen fondantzoete lichaamssappen onder het krijten van: ‘Weg met ons’. ‘Verdelg ons’. ‘Haat ons’. ‘Verneder ons’ hoefde niet, dat varkentje wasten ze zelf volgaarne. Sylvia Bosch is dus kunstschilder. Wat zij graag doet is varkentjes portretteren. Prima, als je ze maar niet eet. Toch? Sylvia is zo beroemd in Leerdam dat ze mocht exposeren in de plaatselijke polikliniek. Welk een vrolijk gezicht, die drie doekjes met snoezige olieverfvarkentjes. Patiënten voelden zich pardoes een stuk beter. Maar… Maar toen kwam een Klacht binnen: de schilderijtjes zouden kwetsend voor moslims kunnen zijn. Oi Gewalt. Een bezwaar nota bene van een niet-moslim die vindt dat wel-moslims tegen voze kunstuitingen der Nederlandse cultuur beschermd dienen worden. Nou, dat vonden ze bij de polikliniek ook, na evaluatie. Jakkiebah, onreine kunst. De drie biggetjes zijn nét op tijd verwijderd: de Iraanse cultuurpolitie hoefde niet in te grijpen. Er hangen nu Koetjes & Kalfjes aan de wand. Moslims en hun lieve, lieve paladijnen zijn heel erg opgelucht.

26 | C 41

NIW7041_2_Columns 1

co lu m n r o n n i e e i s e n m a n n

Hitte

Z

elfs in Israël kan men nog versteld staan van de warmte. Deze week, te beginnen met afgelopen sjabbat was het heet, gloeiend heet; 35 graden en meer overdag en ’s nachts niet kouder dan een graadje of 28. De voorspellingen bieden geen verkoeling, want ook de komende dagen zal het kwik de hittemeters blijven tarten. Ook in Jeroesjalajiem, hoog in de bergen Ronnie daalt het kwik ’s avonds maar matig, ook dat Eisenmann is een zeldzaamheid. In de heilige stad zoekt men ’s avonds naar een koel plekje in de parken. Duizenden ontvluchten hun huis omdat het binnen niet te harden is. Dat zijn dan de families die thuis niet de koelte van een airco kunnen opzoeken. Families met kinderscharen verblijven tot de late uurtjes in de parken. Weg van de benauwde appartementen waar de hitte maar niet weg te krijgen is. Gisteravond (dinsdagavond) reed ik via de tunnelweg de stad in. Via Rechov Betsalel kruiste ik een van de hoofdwegen gelegen aan het bekende Sacherpark (Gan Sacher), door velen vaak verward met de Amerikaanse naam voor voetbal, soccer, omdat er altijd wel een balletje te trappen valt in het park. Maar op avonden als deze is dat haast onmogelijk. Waar je kijkt zijn mensen, ze hangen, kletsen en slapen zelfs in het park. Het park is meer dan een verzameling van groen, spelen en recreëren. Het is leven in het park. Van heel vroeg, als de moeders vanuit de buurten Nachlaot en Rechavia met de kleintjes de speeltoestellen opzoeken, gevolgd door de tieners die de middaghitte trotseren op de basketbal- en voetbalvelden tot de get together-avonden met frisbees en bbq. En dus in deze dagen van verzengende hitte ook de late avonden en de nachten. Gan Sacher ligt prachtig, ingeklemd tussen de twee speciale buurten Nachlaot en Rechavia aan de ene kant en de Knesset, en andere overheidsgebouwen zoals de majestueuze Supreme Court aan de andere kant. Midden in het park staat de zogenaamde Bonsho, een grote Japanse bel, de stad aangeboden al een symbool voor eeuwigdurende Vrede. Sinds een paar jaar zijn ook skaters welkom op de speciaal voor hun aangelegde pipes. Er is een hondengebied waar de viervoeters welkom zijn en het geheel wordt doorkruist door een pasaangelegd pad voor de joggers. Het verkeer rondom het park wordt vanaf de vroege avond ernstig gehinderd door alle bezoekers die hun spullen zo dicht mogelijk bij het park willen uitladen. Want wie heeft er koach (kracht) om te sjleppen in dit weer. De rook van de barbecue stijgt vanaf een uur of 6 op om niet eerder te verdwijnen dan tegen middernacht. Het is vakantie in eigen stad, met buren, familie en vrienden. De hele – zeer warme – zomer lang.

6 augustus 2010

04-08-2010 15:14:05

CD RECENSIE

Jan Waas heeft weer enkele cd’s beluisterd en geeft op zijn zeer eigen wijze zijn oordeel. JAN WAAS

Jammer is het alleen dat zij bijna alleen liedjes gekozen hebben die al heel bekend zijn. En dat terwijl ze in de verzamelingen van Weich-Shahak vast veel onbekender mooi materiaal hadden kunnen vinden. Maar hun uitvoeringen zijn absoluut geen covers van anderen die deze liederen reeds uitgevoerd hebben. Esteban Manzano heeft een zeer aangename tenorstem en hij wordt op een prachtige manier ondersteund door de vijf topinstrumentalisten, die er allemaal hun Alma Vida Coraçón, hun ziel, hun leven en hun hart in hebben gelegd.

C U LTU U R

Van ballade tot liefdeslied Op haar cd Soosim (paarden) hoort u een staalkaart van haar wonderbaarlijke muziek, waaronder ook twee liederen op gedichten van vrouwen. Daarvan vind ik Shlosha Chalonot ( drie ramen) op tekst van Leah Goldberg geweldig geslaagd. In het titelnummer Soosim lijkt het of de paarden door de kamer dansen. Met een ruime schakering aan instrumenten als de qanun en de didgeridoo is het een prachtige afwisselende cd geworden, al zult u deze een paar keer moeten draaien voor u hem ten volle kunt waarderen. Voor beter begrip kan men ook haar prachtige artistieke website bezoeken : www.ralimargalit.com

Me la Amargates Tú: Alma Vida Coraçón Pan records PAN 219 Distr. PAN Records Leiden In mei 2008 werd de groep Me la Amargates Tú uitgeroepen tot het beste jonge Nederlandse ensemble en won daarmee destijds de B’nai B’rith Prijs op het Internationaal Joods Muziekfestival in Amsterdam. Eigenlijk is het vreemd dat ze voor Nederlands ensemble doorgaan, want van de zes leden van de groep komen er vier uit Latijns-Amerika, één uit Griekenland en één uit Engeland. Maar ze hebben elkaar ontmoet aan het Haags Koninklijk Conservatorium, waar ze zich alle zes specialiseerden in oude muziek. De groep Me la Amargates Tú vernoemde zich naar de laatste regel van het beroemde lied Adio Querida: ‘Je hebt het [mijn leven] voor me verbitterd’. Zo negatief als dat klinkt, zo mooi klinken de bewerkingen van deze hoogopgeleide jongelieden. Zo zouden de liederen in de Barok bewerkt en gespeeld zijn aan de Spaanse hoven, als de Joden in 1492 niet het land uitgezet waren. Zoals de belangrijkste verzamelaarster van sefardisch-Joodse muziek, Susana WeichShahak in het voorwoord schrijft, heeft de groep geprobeerd een cd samen te stellen waarop alle genres van Ladino-liederen aan de orde komen, van wiegelied en ballade tot liefdeslied en dranklied.

26 MENACHEM-AV 5770

NIW7041_cds_Waas 2

Rali Margalit / Soosim Magda 2010 Distr. Xango Music Distribution, Utrecht Rali Margalit, een Israëlische celliste, wil niet alleen de concertmuziek vernieuwen, maar heeft daartoe zelfs een nieuw instrument, de Cell-hu, laten ontwikkelen door de Australische instrumentbouwer Peter Biffin. Het werd een cello met sympathische snaren, die bij bepaalde tonen mee gaan trillen en een soort boventooneffect geven. Rali Margalit mengt in haar muziek de klassieke muziekstijl met etnische klanken en ritmes van haar land. Daarmee schept zij muziek die uitermate geschikt is voor modern ballet en zo ook wordt uitgevoerd.

In het titelnummer ‘Soosim’ lijkt het alsof de paarden door de kamer dansen

Fayvish / Yiddpop DanZone DANZ 102 Distr. M&W, Amersfoort Het feit dat accordeonist Alan Bern van de beroemde klezmergroep Brave Old World zijn fiat geeft aan dit project van de Berlijner Fabian Schnedler, wil nog niet zeggen dat de liefhebbers van Jiddisje muziek deze cd zullen omhelzen, zo dit al kan… Schnedler en zijn collegae Steffen Illner en Philipp Bernhardt willen de traditie van onder andere Mikhl Gelbart en Chava Alberstein doortrekken naar de moderne popmuziek: ze hebben bekende liederen en allerhande gedichten, op zijn zachtst gezegd, van een keiharde 21ste-eeuwse klank voorzien. Het zal een project zijn met veel voormaar ook veel tegenstanders, want de uitvoering komt niet altijd ten goede aan de teksten. Het is misschien een leuke vondst, maar ik zit niet echt te wachten op een rapversie van Akhtsik er un Zibetsik zi (Dos alte Porfolk)! Warshavskis melodie gaat geheel verloren. Mijn smaak zal wel ouderwets zijn! ■

C 41 |

27

04-08-2010 15:28:01

Summer in the City

Speciaal voor deze hoogzomertijd selecteerde het NIW een aantal tips voor binnen en buiten. SIMCHA TAS

Schilderen voor volwassenen

WO RK SH O P

Samen chanten Als je altijd al een keer hebt willen chanten is dit je kans. Op 17 augustus wordt namelijk een gratis workshop gegeven in Amsterdam-Oost. Chanting is het meditatief zacht zingend herhalen van een regel of een paar woorden uit een gebed of psalm. Deze vorm van ‘extatische meditatie’ opent deuren naar je hart, stopt het gebabbel in het hoofd en helpt je innerlijk te focussen en verbinden. Rabbijn Shefa Gold heeft verschillende chants gecomponeerd die tijdens de avond gezamenlijk gezongen zullen worden. ■

FOTO: JHM

Zomerworkshop Singing Hebrew chants met Mariette en Marcella. Locatie: Fertile Ground Studio, 2e Oosterparkstraat 227, Amsterdam-Oost, 20.00-22.00 uur. Aanmelden via e-mail [email protected] en tel. 06-18297194. Of zie: www.otiyot.nl

28 | C 41

NIW7041_cultuurtips 1

WO RK SH O P

TEN TO O NS T EL L IN G

‘Franse’ binnentuin Het Joods Historisch Museum in Amsterdam heeft ook dit jaar weer tot en met 22 augustus de prachtige binnentuin van de Academie van Bouwkunst tot haar beschikking. Niet alleen bezoekers van het museum, maar ook passanten zijn welkom in deze oase van rust, midden in de drukke binnenstad. Je waant je in Frankrijk, onder het genot van een kopje koffie. Mocht het regenen, dan kan men binnen de fototentoonstelling bezichtigen over de vorderingen van de renovatie van de Portugese synagoge. ■ Joods Historisch Museum, Nieuwe Amstelstraat 1 Amsterdam. www.jhm.nl.

De tentoonstelling Mayer July, kleurrijke herinneringen aan een Poolse jeugd in het Joods Historisch Museum bewijst het al: je bent nooit te oud om te schilderen. July begon zelf pas op 73-jarige leeftijd, vandaar dat het museum een workshop schilderen voor volwassenen organiseert. Na een korte rondleiding geven atelierdocenten Ceseli Josephus Jitta en Eline Sanders schilderles. Het duurt een hele dag, zodat je na afloop echt iets moois hebt kunnen maken. Al de geschilderde herinneringen zullen te zien zijn in het zomercafé. De cursus is ook te boeken als groepsarrangement. ■ Donderdag 12 augustus, 10.30 tot 16.30 uur: Joods Historisch Museum, Nieuwe Amstelstraat 1, Amsterdam. € 49,50, inclusief entree en lunch. Minimaal tien en maximaal vijftien personen. Info 020-3510380.

Links: het JHM Zomercafé, rechts Nathan Vecht

FOTO: ALLES VOOR DE KUNSTEN

C U LTU U R

C U LTU U RT I PS

6 AUGUSTUS 2010

04-08-2010 15:07:36

Synagoge Haaksbergen A C T I V I T EI T

Synagoge in Twente De synagoge van Haaksbergen dateert van 1828 en is nog in zeer authentieke staat. Het is niet alleen het gebedshuis van de Liberaal Joodse gemeente Twente, ook fungeert de synagoge als leerhuis. Op woensdagmiddag 11 augustus van 14.00 uur tot 17.00 uur is deze bijzondere synagoge geopend voor publiek. De toegang is gratis, maar een gift wordt gewaardeerd. ■ Synagoge, Ruisschenborgh 1, Haaksbergen. Informatie: [email protected] of: 0573-253415.

FOTO: ALLES VOOR DE KUNSTEN

THE AT ERFES T I VA L

Naar de Parade! Theaterfestival De Parade is na twintig jaar inmiddels een begrip bij het cultuurminnend publiek. Vanaf 6 augustus strijkt het gezelschap weer neer in het Martin Luther Kingpark in Amsterdam-Zuid. Er zijn onder meer een zweefmolen, gezellige cafés en leuke eetplekken te vinden, maar vooral is er natuurlijk het bijzondere theater waar het festival om bekendstaat. Bovendien is theatermaker Nathan Vecht op de Parade te vinden met zijn voorstelling God in Frankrijk. De (klein-)kinderen komen ook aan bod, er is speciaal op hen toegespitst theater en ze kunnen knutselen, of met elkaar dansen in de Silent Disco. ■ Theaterfestival de Parade, Martin Luther Kingpark, Amsterdam. Vrijdag 6 t/m zondag 22 augustus. Entree vóór 16.00 uur gratis, daarna: €7,00 per persoon. www. deparade.nl

26 MENACHEM-AV 5770

NIW7041_cultuurtips 2

C U LTU U R

GEM EEN TE TW ENT E FOTO: LIBE RAA L JOO DSE

C U LTU U RT I PS

M UZIEK

Beethoven in de bieb In het bijzondere gebouw van de Openbare Bibliotheek Amsterdam, naast het Centraal Station, speelt de onvolprezen Julius Vischjager bijna elke dag een sonate van Beethoven op de vleugel in de centrale hal. Van 17.30 uur tot 18.00 uur is hij (gratis) te beluisteren. Hij treedt vrijwillig op, dus het kan zijn dat hij een keer overslaat. Mocht dat zo zijn, dan kom je ook niet voor niets. Het weidse uitzicht over Amsterdam op de zevende etage van de bibliotheek is namelijk ook zeer de moeite waard. ■ Openbare Bibliotheek Oosterdokskade 143, 17.30-18.00 uur. Amsterdam. www. oba.nl

TEN TO O NS T EL L IN G

Superhelden over de grens Van plan om binnenkort een bezoek te brengen aan Berlijn? Ga dan vooral ook naar het Joods Museum. Daar is nu een tentoonstelling te zien over Joodse invloeden bij striphelden. Wist je bijvoorbeeld dat de tekenaars van Superman, Batman en Spiderman Joods waren? Ook komt onder anderen Art Spiegelman aan bod, die het ontroerende verhaal van zijn vader in de strip Maus verwerkte. Het is een vrolijke tentoonstelling, ook geschikt voor kinderen, ‘groot’ en klein. ■ Joods Museum, Lindenstraße 9–14, Berlijn. Entree: € 4,00. Info: 00493025993300, [email protected] en www.jmberlin.de

C 41

| 29

04-08-2010 15:08:20

religie

Wo r l d z i o n i st co n g r e s s

foto: flash/90

Netanyahu kijkt naar ontwerpen van Theodor Herzl-postzegels, op 18 april

Israël en diaspora op ram In juni kwam het World Zionist Congress bijeen en deed enkele duidelijke uitspraken. Valt de kloof tussen Israël en de diaspora te dichten? Marco Schneebalg

3 0 | C 41

NIW7041_WZC_Tamarah 1

H

et Israëlische beleid rond de Gazastrook, de uitbreiding van de nederzettingen en de aanval op het Gaza-flottielje hebben de laatste weken veel aandacht gekregen – het land staat onder druk. Maar deze maand kwam het ook nog tegenover een krachtige, wereldwijd aanwezige Joodse organisatie te staan – het World Zionist Congress. Het WZC – de grootste bijeenkomst van zionistische Joden over de hele wereld – vergadert iedere vier jaar. Voor de 36e ontmoeting, die van 15 tot 17 juni plaatsvond, kwamen 750 gedelegeerden naar Jeruzalem. De grootste problemen die het WZC heeft met de acties van de huidige regering zie je terug in de resoluties die werden aangenomen, die weinig aandacht kregen in de Israëlische media, maar die kunnen worden gezien als een middel van onschatbare waarde om de stemming van de Joodse wereld te peilen.

werd goedgekeurd en die, als hij zou worden aangenomen, het Opperrabbinaat totale controle zou geven over de overgang naar het jodendom in Israël. Het WZC nam een resolutie aan waarin de wet werd verworpen, alsook, bijvoorbaat, ‘alle toekomstige wetgevende activiteiten die het werkterrein van alle andere Joodse gemeenschappen in Israël en de diaspora op conversie-gebied beperken’. De WZC-resolutie – en daarmee werd de woede van vele Conservative en Reform-leiders uitgedrukt – bepaalde dat de wet-Rotem de discriminatie van niet-orthodoxe, tot het jodendom overgegane personen zou verergeren. Het Congres riep de regering op om een eind te maken aan de voortgaande discriminatie van niet-orthodoxe gemeenschappen, door, onder andere, ‘de volledige vrijheid van huwen in de staat Israël’ in te stellen en ‘het recht om te worden begraven op een manier die past bij het leven dat men leidde en de waarden die men huldigde’.

Dit jaar richtte het congres zijn pijlen op een deel van de wetgeving die de huidige regering door probeert te drijven, want die wijst op een scheiding tussen Israël en de diaspora op diverse fronten. Het WZC drukte haar grote ontevredenheid uit met de voorgestelde conversie-wet (de wet-Rotem) die door de Knessetcommissie voor Grondwet, Wet en Justitie

Het congres ging ook in op het milieu, dat het kennelijk ziet als onderdeel van de zionistische droom. Groene resoluties die het congres aannam riepen ertoe op om klimaatveranderingen te helpen tegengaan ‘door meer onderwijs en voorlichting te geven over de milieubedreigingen voor Israël en de wereld’. Hoewel vele Israëli’s zich bewust zijn van de

6 augustus 2010

04-08-2010 15:26:41

ra b b i j n ta m a ra h b e n i m a

amkoers? milieubedreigingen waar het land de strijd mee moet aanbinden, zoals het steeds weer opdoemende gebrek aan schoon zoet water, staat het totale milieu niet hoog op de agenda van de Israëlische regering.

Het WZC stelt zich vierkant op achter de bouwstop op de West Bank Terwijl in de meeste ontwikkelde landen van de eerste wereld allerlei recycle-programma’s draaien (gescheiden afval, het verwerken van batterijen enz.) en de regeringen hun volken aansporen om zuinig met het milieu om te springen, zijn zulke maatregelen in Israël op zijn best vrijwillig, en op vele locaties is er domweg helemaal geen sprake van. En er was meer. Het WZC verzet zich tegen allerlei vormen van ‘McCarthyisme’. Vanuit die optiek valt het te begrijpen dat het congres met een overweldigende meerderheid een voorstel van World Likud (de mondiale pendant van de Israëlische Likoed) verwierp, waarin ‘alle academische instituties in Israël worden opgeroepen om alle hoogleraren en docenten op non-actief te stellen die propa-

26 manachen-av 5770

NIW7041_WZC_Tamarah 2

Tot slot verwierp het congres met een grote meerderheid het toevoegen van Joodse heilige plekken op de West Bank – met inbegrip van de Grot van de Aartsvaders in Hebron – aan de lijst van te beschermen erfgoed, een principiële afwijzing van een beslissing die de regering in februari nam. Bovendien riep de resolutie ‘de regering van Israël op om in de geest van de Bar-Ilan Rede te handelen, ten einde het democratische en zionistische karakter van de staat Israël te handhaven’ en steunde het WZC de premier in zijn beslissing om bouwactiviteiten in de gebieden tot september te staken. Dit zijn belangrijke verklaringen die ingaan tegen iedere poging om bouwactiviteiten binnen de nederzettingen te legitimeren, en tegen andere Israëlische activiteiten op de Westelijke Jordaanoever. Nu Netanyahu onder zware druk staat om de eenzijdig afgekondigde bouwstop – die op 30 september officieel afloopt – niet te verlengen (hij heeft inmiddels al gezegd dat de bouwstop niet verlengd wordt), stelt het WZC zich vierkant op achter de bouwstop, die zij het liefst voor onbepaalde tijd verlengd wil zien. Deze 36e ontmoeting van het World Zionist Congress heeft iets bewezen: er bestaat een kloof tussen de Joodse wereld enerzijds en de regering van Israël anderzijds. De Joodse wereld is overwegend liberaal en wil religieuze vrijheid. Het steunt een vernieuwing van de zionistische droom vanuit het milieuperspectief. Het verdedigt nog steeds democratie en vrijheid van meningsuiting. En, tenslotte, het steunt een tweestatenoplossing en een bouwstop. Zijn deze enorme en opvallende verschillen uit de weg te ruimen, of duiden zij op moeizame tijden in de betrekkingen tussen de Joodse diaspora en Israël? n Dit artikel verscheen eerder in Ha’aretz.

Scharrelmens

U

itgegleden. Natte vloer in de badkamer. Vier ribben gebroken. Pech is de vriendelijkste verklaring. Maar je kunt niet regelmatig met kabbalistische teksten bezig zijn om alleen aan domme pech te denken. Kabbala is een fantastisch Tamarah systeem. Met de nadruk op Benima fantasie. Of anders gezegd: verbeelding. Ik onderga het klassieke ongeval in huis en denk: er was kennelijk een boze karateka geïncarneerd in het badkamersanitair. Hij (of zij) trok de voeten onder mij weg en liet me een smak maken op de rand van het bad en deelde op die manier een karateslag uit. Maar de verbeelding van de ware mysticus stopt daar niet. Dus vraag ik me al dagen af wie me die poets heeft gebakken. Er zijn verschillende mogelijkheden. De meest voor de hand liggende is dat rabbi Jitschak een beetje pissig is. Al maanden ben ik bezig met het vertalen van een paar teksten die gaan over het schrijven van amuletten en het gebruiken van Godsnamen of engelennamen voor allerlei doeleinden. De tefilat haderech van rabbi Jitschak is onderdeel van die teksten. Het verschilt van het gebruikelijke gebed voor op reis. De aanwijzingen zijn: Je kijkt in een spiegel naar je eigen partsoef, het ‘stukje’ eeuwigheid, licht, God dat ieder mens in zich heeft. (Die kun je kennelijk in een spiegel zien, dat is de vooronderstelling). Daarna neem je wat helder water, je drinkt het uit de ene hand, je drinkt het uit de andere hand, je drinkt het een derde keer, en ieder keer wordt een van de drie aartsvaders aangeroepen. Het water dat overblijft gooi je achter je. Daarna spreek je wat formules uit, waarin wordt bezworen dat geen enkel kwaad je onderweg zal gebeuren, dat niemand je schade zal berokkenen en dat je heelhuids weer thuiskomt. Echte magiërs in onze traditie (zo noemen we ze natuurlijk niet, we noemen ze chacham of tsaddiek of wonderrebbe) zijn wijze mensen, maar ik kan me voorstellen dat het slecht kersen eten is met ze als je hun vakkundigheid niet serieus neemt. Heeft rabbi Jitschak gedacht dat ik zijn tefilat haderech niet serieus nam? Het zou kunnen. Aan de andere kant: ik ben er genadig afgekomen. Geen interne organen beschadigd. Ruggegraat niet gebroken. Dus niet verlamd, zoals een vriendin die ook in de badkamer uitgleed. Vierzijdig verlamd, een martelgang van een paar jaar, dood. Ik ben weliswaar tijdeljk gereduceerd tot scharrelmens (meer dan rondscharrelen lukt even niet), maar erger dan dat is het niet. Het geeft me de mogelijkheid weer eens te ervaren wat een onwaarschijnlijk wonder het menselijk lichaam is. Dus dank aan rabbi Jitschak, mijn beschermer, en dank aan de badkamerkarateka die het hierbij heeft gelaten.

C 41

re l igie

ganda tegen de Staat bedrijven’ en waarin financiële hulp wordt voorgesteld aan alle academische instituten die te maken krijgen met de financiële gevolgen van de resulterende ontslagprocedures. Deze uitspraken deed het congres enkele weken voordat een nieuwe wet aan de Knesset werd voorgelegd – half juli – die voorziet in boetes tot NIS 30.000 voor ieder individu dat oproept tot een boycot van Israël. De algemene politieke atmosfeer stelt zich steeds vaker vierkant op tegenover organisaties die de staat bekritiseren, maar in de bredere Joodse wereld hecht men waarde aan maatregelen die democratische, liberale waarden – zoals het kunnen uitoefenen van kritiek – in Israël stimuleren en handhaven om het democratische karakter van die staat te waarborgen.

| 31

04-08-2010 15:27:02

religie

sj o e lt i j d e n

overzicht sjoeltijden

vrijdag 06• 26

sjabbat 07• 27 Re-ee

vrijdag 13 •03

sjabbat 14•04 Sjoftiem

Begin sjabbat 19.55

Einde sjabbat 22.13

Begin sjabbat 19.45

Einde sjabbat 21.57

-

-

-

-

06.30 07.00 19.55 07.25

09.00

09.00

22.13 09.00

06.30 07.00 19.45 07.25

21.57 09.00

19.55

22.13

19.45

21.57

07.15

08.30

07.15

08.30

19.55 07.15

22.13 09.00

19.45 07.15

21.57 09.00

19.55 -

22.13 -

19.45 -

21.57 -

08.00 19.55 aansluitend 09.00 19.55 aansluitend 19.55 met nacht

08.00 19.45 aansluitend 09.00 19.45 aansluitend 19.45 met nacht

07.25 19.55 -

09.00 20.45 22.13 09.00 20.45 22.13 09.00 20.58 22.13 09.00 20.58 09.30

07.25 19.45 -

09.00 20.30 21.57 09.00 20.30 21.57 09.00 20.42 21.57 09.00 20.42 09.30

20.00

10.00

20.00

10.00

augustus • menachem-aw/Elloel

Joodse Gemeente Amsterdam V.d. Boechorststr. 26 - Amstelveen sjachariet mincha ma’ariw - Buitenveldert sjachariet mincha ma’ariw - Lekstraat - Rav Aron Schuster J. Obrechtplein www.RAS-Club.nl Sjoel West

sjachariet mincha ma’ariw sjachariet mincha ma’ariw

Portugees-Israeliëtische Gemeente - Amsterdam Mr. Visserplein 3 Portugees-Israeliëtische Gemeente - Amstelveen Texelstraat Beth Shalom Kastelenstraat 80 Amsterdam Kehillas Ja’akov Gerard Doustraat 238 LJG Amsterdam Zuidelijke Wandelweg 41 CIZ-sjoel Amstelveen

19.55

09.00

19.45

09.00

Beit Ha’Chidush 020 6241523 www.beithachidush.nl

20.00

-

-

-

Sjoel Zuidoost [email protected]

-

-

-

-

Joodse Gemeente Haarlem

-

09.00

-

-

NIG Leiden

-

-

-

-

NIG Den Haag

19.55

09.00, 20.58

19.45

09.00, 20.42

Scheveningen

19.55

09.30

19.45

09.30

LJG Beth Jehoeda Den Haag

18.30

09.30

18.30

09.30

Joodse Gemeente Rotterdam

19.55 (afspr.)

09.00

19.45 (afspr.)

09.00

LJG Rotterdam NIG Utrecht

-

10.00 09.30

20.00 -

09.30

LJG Utrecht [email protected] NIG Bussum

20.00 -

09.30

-

09.30

Joodse Gemeente Almere

-

-

-

-

LJG Flevoland 06 49800815

-

-

20.00

-

Masorti Almere

-

-

-

-

NIHS Arnhem NIG Amersfoort LJG Gelderland

-

09.00 -

-

09.00 -

NIG Nijmegen

19.55

09.30

-

-

NIG Zwolle NIG Groningen NIG Leeuwarden Beth haChidoesj haTsfoni 06 44753370

-

-

-

-

LJG Or Chadasj Twente

-

10.00

-

-

NIG Twente Prinsestr. 18, Enschede

-

09.30

-

09.30

PJG Noord-Nederland Beth Hatsafon 0513631160

-

-

-

-

LJG Brabant

-

-

-

-

NIHS Limburg

-

-

-

-

Joodse Gemeente Zeeland

19.55

10.00

19.45

10.00

3 2 | C 41

NIW7041_SidraSjoel 1

Gastvrijheid

A

ls niet-Joden gunstige eigenschappen van Joden willen opnoemen – wanneer en waar komt dat tegenwoordig nog voor? – dan beginnen ze vaak met gastvrijBloeme heid. Evers-Emden Als kind herinner ik me de vele bezoekers van mijn ouderlijk huis en – in tegenstelling daarmee – het feit dat ik het huis van een niet-Joods meisje met wie ik jarenlang bevriend was, nooit van binnen heb gezien. In Spreuken der Vaderen staat (I:5): „Heb een open huis...” en in een van de eerste zinnen in de hagada, de vertelling met Pesach: „Al wie hongerig is kome en ete...” Onze gezamenlijke voorvader Awram is ons een voorbeeld. Hij zat in zijn tent in de woestijn met, naar de midrasj meldt, alle vier de tentflappen open. Naar verluidt om eventuele gasten meteen in het oog te krijgen, maar ik denk dat het (ook) lekker doorwaaide, daar in die hitte. Opeens zag hij drie mannen (Genesis 18:2 e.v.) en ontving hen gastvrij met de woorden: „Laat toch wat water gehaald worden... en ik haal een stukje brood...” met het Midden-Oostelijke understatement, want hij rende naar Saartje en beval haar snel koeken te bakken. Ook zocht hij vlug een mals beestje uit om het de gasten voor te zetten. Volgens mij had het slachten, villen, laten ‘besterven’ (dat moet, heb ik geleerd), het klaarmaken, dat wil toch zeggen koken, bakken of braden, veel tijd nodig want een rauw beestje zet je je gasten niet voor.

6 augustus 2010

04-08-2010 15:22:26

daya n R . ev e r s

sidra van de week religie

Rijk door tsedaka

M

Hádden die gasten, die later engelen oftewel boodschappers bleken te zijn, daar wel de tijd voor? Toen ze eindelijk wat kregen ging Awram onder een boom staan kijken hoe ze aten. Dat mág helemaal niet van de Sjoelchan Aroeg (‘de gedekte tafel’, een leerboek over de praktijk van het dagelijkse Joodse leven): je moet je gasten op hun gemak stellen en niet gaan staan kijken wat ze op hun bord scheppen, want daar voelen ze zich ongemakkelijk door. Als gastheer moet je bovendien goed geluimd zijn, want als je bozig bent voelen gasten zich al gauw beschaamd en het bederft hun eetlust. Alle sjnorrers kennen de Joodse gastvrijheid en begeven zich frank en vrij naar een diner ter gelegenheid van bijvoorbeeld een bruiloft. In de weinige gevallen dat hen in het gewoel gevraagd wordt naar hun relatie met het bruidspaar, vertellen zij de gastvrouw dat ze vrienden zijn van familie van haar schoonzoon; de schoonvader vertellen zij dat ze nauwe betrekkingen hebben – in het nette natuurlijk – met de bruid in haar werk buitenshuis. Over gebrek aan gastvrijheid hadden die drie chassidiem, compleet met hoeden en pijes (haarlokken), ook niet te klagen toen ze het klooster betraden. Ze werden gebracht naar het vertrek waar de moeder-overste juist drie novices toesprak, die door de gelofte af te leggen bruiden van Jezus werden. De gasten namen zwijgend plaats op de bank die daar stond. De moeder-overste onderbrak haar toespraak om vriendelijk doch verbaasd te vragen naar de reden van het bezoek van de chassidiem, die toch zelden gezien worden in een klooster. De oudste van de drie sprak: „Wij zijn familie van de bruidegom.”

26 menachem-av 5770

NIW7041_SidraSjoel 2

ijn zoontje stond eens uren te wachten voor het tsedakabusje. Hij had gehoord, dat je alle liefdadigheid weer terug kreeg. Maar helaas, Dayan R. Evers zo eenvoudig werkt het niet… ‘Aseer te’aseer…’ Geef tweemaal een tiende van je oogst (14:22). De totale Torabelasting is iets meer dan 20 procent. Teroema gedola, de grote heffing, is ongeveer 2 procent van de totale oogst. Dit kregen de kohaniem (priesters). Daarna is er het eerste tiende van de rest (98 procent) van de oogst. Dit eerste tiende (9,8 procent van het totaal) ging naar de Levieten. Het tweede tiende (8,82 procent van de totale oogst) werd soms op gewijde wijze in

profeet Mal’achi (3:10): “Breng alle tienden naar de opslagruimten zodat er voedsel in Mijn Tempel is. Probeer Me maar uit, zegt G’d, als Ik dan niet voor jullie de luiken van de Hemel zal openzetten!” Een filosoof vroeg eens aan Rabban Ĝamliël: „Jullie Tora draagt jullie op om steeds weer liefdadigheid te geven. Moeten jullie niets reserveren voor tijden van nood?” Rabban Ĝamliël vroeg toen: „Als jij om een lening wordt gevraagd, zou je die dan geven?” „Hangt ervanaf wie dat is. Een vreemde zou ik weigeren.” „En wat doe je als de lener garanties biedt?” vroeg Rabban Ĝamliël. „Dan zou ik er zeker mee instemmen, als hij betrouwbaar is.” Rabban Ĝamliël ging door: „Als de koning garant staat, zou je dan uitlenen?” „Dat is zeker acceptabel,” zei de filosoof. „Luister,” zei Rabban Ĝamliël, „als iemand liefdadigheid geeft, leent hij eigenlijk aan de Schep-

Parsja Re’ee Dewariem/Deuteronomium 11:26 – 16:17 Jeruzalem genoten en soms aan de armen afgestaan. Al deze gaven waren tsedaka (liefdadigheid) om de Tempelpriesters, de Levieten, die ook onderwijs verzorgden, en de armen, in leven te houden. De totale opbrengst van het land is 100 procent. Hiervan wordt 2 procent aan de Kohaniem gegeven, hou je 98 procent over. Ma’aseer risjon, 1e tiende – voor de Levieten – 10 procent (=9,8) van die 98 procent. Hou je over 88,2 procent. Ma’aseer sjeni, 2e tiende – Jeruzalem/armen – 10 procent (8,82) van die 88,2 procent. Dan hou je uiteindelijk voor privégebruik 79,38 procent over. ‘Aseer Te’aseer' – Je moet tienen en vertienen. Wat betekent deze dubbele uitdrukking? Rabbi Jochanan vertaalt het anders: „Geef een tiende opdat je rijk zult worden.” De Hebreeuwse woorden ‘vertienen’ en ‘rijk worden’ lijken op elkaar. „Hoe weet ik zeker dat dit juist is?” vroeg een leerling. „Probeer het uit,” antwoordde Rabbi Jochanan, „je zult zien dat ik gelijk heb.” „Maar is het niet verboden om G’d te testen of Hij inderdaad de beloning geeft?” „Meestal mag dat niet maar het vertienen van de oogst is een uitzondering. Je mag G’d testen bij tsedaka en tienden volgens de

per (Spreuken 19:17): ‘Iemand die genereus aan de armen schenkt, geeft als het ware een lening aan G’d. Die zal hem alles terugbetalen’. Als G’d terugbetaling garandeert, zou ik niet aarzelen om tsedaka te geven.” We worden alleen maar rijker door geven. Niemand is ooit arm geworden van tsedaka: „Wanneer je geld geeft aan de armen zal je geen gebrek lijden. Hij die zijn ogen sluit zal vele vloeken oplopen” (Spreuken 28:27). Geld dat men niet heeft willen spenderen aan de armen gaat uiteindelijk ‘verloren’. Rabbi Tarfon was erg rijk maar gaf onvoldoende tsedaka. Rabbi Akiwa stelde hem een goede investering voor. Rabbi Tarfon gaf hem toen vierduizend dinar voor een ‘lucratief project’. Rabbi Akiwa verdeelde het geld onder de armen. Toen Rabbi Tarfon zijn geld terugvroeg, las Rabbi Akiwa met hem in het Leerhuis Tehilliem (Psalmen): „Wanneer men vrij verdeeld heeft onder de armen zal zijn rechtvaardigheid voor eeuwig bestaan” (112:9). Rabbi Tarfon zei toen: „Akiwa, mijn meester en leraar, jij bent wijzer dan ik.” Rabbi Tarfon gaf extra geld aan Rabbi Akiwa voor de armen. Tsedaka is dé mitswa bij uitstek.

C 41

| 33

04-08-2010 15:22:49

Familieberichten De onthulling van de matseiva van mijn lieve vouw, onze lieve moeder, oma en omi

Rose Clara de Vries-Cohen (Gaby) zal plaatsvinden op woensdag 25 augustus 2010 15 Elloel 5770 om 11.00 uur op Beth Hachaim, Eikelenburglaan 7, 2286 KA Rijswijk Namens de familie Sal de Vries, Montreux

De onthulling van de matseiwe van

LEA PAGRACH - KARPE zal zondag 15 augustus plaatsvinden om 11.00 uur op Gan Ha Shalom Hoofddorp - Hoofdweg 395 westzijde

Sinds 1991

Deskundige en respectvolle zorg thuis Amsterdam: 020-6701800 www.carecompany.nl NIEUW

Doula/bevallingscoach

NIEUW

Gevestig d in Amstelveen

Karin de Leeuw-van Gelder, mob. 06-41371874 NIEUW

Lid van de Nederlandse Beroepsvereniging voor Doula’s

NIEUW

VRIJDAG 13 AUGUSTUS VERSCHIJNT ER GEEN NIW. HET EERSTVOLGENDE NIW KOMT UIT OP VRIJDAG 20 AUGUSTUS. U KUNT NOG ADVERTEREN IN DEZE EDUCATIEVE SPECIAL. BEL 020-6235584

34 | C 41

189514.indd 34

4-8-2010 13:58:43

b r i ev e n

R

on van der Wieken snijdt een heikel punt aan in zijn laatste column Gesprekken (NIW 40): hoe de buitenwacht de Joodse Nederlander er fijntjes op kan wijzen dat hij misschien toch niet puur Nederlands is. Dit kan, maar hoeft niet altijd een bedenkelijke lading te hebben. Zo werd mij eens gevraagd naar mijn vader: „Is hij ook Joods, of is hij een Nederlander?” De vraagsteller was zeker geen antisemiet, maar wel gewoon dom. Hiertegenover staat de uitspraak van een sportdocent tijdens een winterse schaatsmiddag die was georganiseerd door mijn middelbare school. Het schaatsen ging mij niet bijster goed af en met pijnlijke enkels kwam ik naar de kant om mij te bevrijden van mijn knellende doorlopers. Vervolgens riep mijn leraar mij vermanend toe: „Kom op De Beer, je bent een gezonde Hollandse jongen!”

heb ik meer dan interesse alleen van twee ondernemers, een rabbijn van Aish.com en een milieudeskundige. In Nederland heb ik volgende week een afspraak met de Joodse Omroep. Ik heb het overigens over Joods religieuze ecologische moshaviem in de Negev, waar welwillende bedoeïenen momenteel alle middelen (infrastructuur, scholing, grond en geld) worden geboden om een degelijk bestaan op te bouwen in dertien nieuw te creëren dorpen. Mogelijk

een mannenmaatschappij: de man was belangrijk en de vrouw had een dienende functie en was eveneens nodig om kinderen te baren. In de moderne tijd is dit gezichtspunt veranderd. Daarnaast is meer bekend omtrent homoseksualiteit en zouden we toch raar opkijken als voor mannen en vrouwen met een andere seksuele geaardheid ook extra balkons zouden moeten worden gebouwd, of dat deze met een gordijn zouden worden

s e rvic e

Column Van der Wieken

Volgende week geen NIW Vrijdag 13 augustus verschijnt er geen NIW. Het eerstvolgende NIW komt uit op vrijdag 20 augustus.

John de Beer, Amsterdam

Column Van der Wieken 2

R

on van der Wieken vraagt zich af in zijn column Gesprekken (NIW 40) of het niet tijd is om allemaal op alia te gaan. Ik, joodsgelovig maar officieel helaas nog niet Joods, ben van mening dat het daarvoor de hoogste tijd is. En ik ken een bekende Amsterdamse orthodoxe rabbijn die het helemaal met mij eens is. Iedereen voelt het echte leven en de spiritualiteit als hij/zij in Israël ‘thuis’ is. Toch blijven we veelal minstens tot ons pensioen in Nederland. Waarom? Zou het iets met (schijn)zekerheid (werk) en materiële bezittingen te maken hebben? Vorig jaar juni ben ik in Israël geweest voor de realisatie van een ‘reddingsboot’. Alleen maar positieve reacties aldaar. Inmiddels

mogen goed opgeleide, ondernemende, religieuze en enigermate kapitaalkrachtige oliem ook wat uit deze ‘ruif’ mee-eten. Goed om ook op deze manier het imago van Israël in de wereld weer wat op te poetsen. Bij deze nodig ik wakker Joods Nederland uit ‘om nu aan boord te gaan’! Ja’akov Markus, Maarssen

Bertje de Jong, Amsterdam

Mechietsa 2

M

Mechietsa 1

I

afgeschermd omdat ook deze mannen en vrouwen eventueel kunnen worden afgeleid door personen van hetzelfde geslacht.

n aansluiting op het commentaar van de LJG in het artikel Van balkon en mechietsa (NIW 40) wil ik het volgende toevoegen: Klassieke schrijvers als Flavius Josephus (38-100) leefden in

et belangstelling het artikel Van balkon en mechietsa gelezen in NIW

40. Mijn ervaring als vele jaren regelmatige sjoelbezoekster is dat vrouwen alleen op de eerste rij van het balkon de dienst kunnen volgen, áls althans de akoestiek goed is en dat is bijvoorbeeld in de Rav Aharon

STELLING Dinsdag hadden 51 bezoekers van de CIDI-website gestemd over de stelling: Abbas moet stoppen met zijn gedraai en directe vredesbesprekingen met Israël beginnen. Ja (45) 88 % Nee (6) 12 % Stem mee op www.cidi.nl

26 menachem-av 5770

NIW7041_brieven 1

Adverteren?

Roel Abraham telefoon: 06-54274244 e-mail: [email protected] C 41

| 35

04-08-2010 15:05:40

b r i ev e n

s e rv i c e

Schustersjoel in de Amsterdamse Jacob Obrechtstraat allerminst het geval (vroeg me al eerder af waarom bij de miljoenen kostende opknapbeurt van deze sjoel enige jaren geleden de akoestiek niet is aangepakt!). In Snoge is het nog veel erger, daar hoor je helemaal niets en zie je heel weinig. Geen wonder dat vrouwen dan gaan kletsen en niets meekrijgen van de verheffing die een goed te volgen sjoeldienst wel kan brengen. Zit je op de tweede rij van het balkon dan kun je al veel minder horen en zelden wat zien, laat staan op de derde en volgende rijen. Degenen die hierover beslissen hebben nog nooit op vrouwenplaatsen op balkons gezeten en de letterlijke achterstelling boos ervaren. Tegenwerping: je komt toch om te horen en niet om te zien? Ja, wel degelijk. Wie in het Concertgebouw, dé plaats om te horen, achter een pilaar zit, heeft hevig de smoor in; men wil ook kunnen zien. Als de nieuwe sjoel mijn sjoel zou zijn, zou ik tot het uiterste protesteren tegen een balkon. Bloeme Evers-Emden, Amsterdam

Palestijnse enquête

D

e PCPO-opiniepeiling geeft haarscherp de Palestijnse houding tegenover het internationale recht en het welzijn van de eigen bevolking weer. 79,7 procent steunt Fatah, met haar Al-Aksa terreurbrigades, of  het antizionistische en antisemitische Hamas. Nog iets meer, 81,8 procent, prefereert het ‘Recht op terugkeer’ boven een eigen staat, vrede en/of financiële compensatie. De huidige doelstellingen vormen een vrijwel woordelijke vertaling van de doelstellingen van de Arabische nationalisten uit 1920: intrekking van de Balfour Declaration, stopzetting van Joodse immigratie en verbod op landverkoop aan

3 6 | C 41

NIW7041_brieven 2

Spelregels brievenpagina Brieven kunnen per e-mail worden ingezonden naar [email protected] tot uiterlijk dinsdagochtend 9.00 uur. Maximale lengte 250 woorden. Wij stellen het op prijs als uw brief ingaat op een artikel of opinie, eerder in het NIW verschenen, anders is plaatsing niet zeker. Plaatsing houdt niet automatisch in dat de redactie het eens is met de inhoud. De redactie behoudt zich het recht voor brieven te weigeren, in te korten dan wel te redigeren.

Joden. Daarmee legt de peiling feilloos de volledige stagnatie van de Arabische politiek bloot: negentig jaar later is er geen spat veranderd: uit de wens tot vernietiging van een op basis van een VN-resolutie uitgeroepen staat spreekt niet anders dan volstrekte minachting voor het internationaal recht. Het op een VN-resolutie gebaseerde ‘Recht op terugkeer’, dat gelijkstaat met de vernietiging van Israël, vergiftigt het doen en laten van Arabische nationalisten en maakt het welzijn van de eigen bevolking ondergeschikt aan een internationaal rechtelijke fata morgana. PCPO-directeur Kukali zit er met zijn analyse dan ook volledig naast: niet Amerikaans onvermogen om meer druk op Israël uit te oefenen maar onophoudelijke Arabische indoctrinatie van de bevolking, van de jeugd tot aan het graf, met onverzadigbare, van haat en

bloeddorst doordrenkte onverzoenlijkheid en meedogenloosheid zijn debet aan het ontbreken van een ‘Ander Arabisch Geluid’ en vrede. Om met Golda Meir te spreken: pas wanneer Arabieren hun kinderen meer liefhebben dan ze Israël haten, is er kans op vrede. Dan Cohen, Haarlem

NIK 1

H

artelijk dank voor de twee artikelen over het bestuur van het NIK. Nu wordt ook voor het grotere publiek duidelijk dat dit instituut vooral met zichzelf bezig is en bovendien voor het grootste gedeelte van de Nederlandse Joden irrelevant, zo niet overbodig is. Robbert Baruch, Den Haag

NIK 2

T

wee opeenvolgende weken bericht het NIW over gedonder bij het NIK. Als plaatsvervangend CC-lid en jonge – misschien zelfs jongste – nieuwkomer had ik vooraf een heel ander beeld bij dit respectabele, maar ook ietwat stoffige en onzichtbare orgaan. Het is spijtig te constateren dat het NIK wordt opgeslokt door strijd in plaats van dat het gefocust is op inhoudelijke thema’s als bezuinigingen, assimilatie, samenwerking en onderwijs. Ik hoop dat de discussie om ‘de macht’, met daarbij de schijnbare strijd tussen jong en oud en bijbehorende politiek, zo spoedig mogelijk wordt gestaakt. De relevante thema’s moeten op tafel komen. Wellicht dat op basis hiervan goede keuzes kunnen worden gemaakt voor het TEAM dat het beste uitgerust is om zich gezamenlijk op onze toekomst te richten. Yoni Vromen, 23 jaar, plaatsvervangend lid CC van het NIK

Radio

Zondag op Radio 5 Droevig maar nooit verbitterd Portret van psychiater Hans Keilson

Internet

Originele culturele activiteiten gezocht? Kijk op www.joodseomroep.nl 6 augustus 2010

04-08-2010 15:06:00

b r i ev e n Personalia

Diny Krant

Nieuw bestuur

Diny Krant uit Charleston, South Carolina, wil graag weer in contact komen met oude vrienden uit Nederland. Oorspronkelijk komt Diny uit Bussum, maar ze ging vroeger altijd stappen in Amsterdam. Ze is nu 72 jaar en woont al vele jaren in de Verenigde Staten. Haar telefoonnummer is: 001-843-7634055, bij geen gehoor 001-8436376909 of 001-843-5715243.

Het bestuur van de NIG Zwolle bestaat uit: Edwin Ketelaar (voorzitter/penningmeester); Wil Snoeijer-van Luit (secretaris); Jaap Cyclik bestuurslid, religieuze zaken); Wil Cornelisse en David Sarid (leden).

colofon Opgericht 4 augustus 1865 is het niw het oudste nieuws- en opinieblad in Nederland. Het beoogt onafhankelijk informatie te verschaffen aan en over de Joodse gemeenschap in Nederland. Het niw is een uitgave van de Stichting Nieuw Israelietisch Weekblad.

s e rv i c e

Oproep

Bestuur Joelek Goldfinger (voorzitter), Uri van Gelder (vice-voorzitter), Ralph Prins (penningmeester), Isabelle Tugendhaft, Sidney Bialystok, Yasha Lange en Robin Goudsmit. Commerciële exploitatie: Koninklijke bdu Uitgevers bv, Barneveld, www.bdu.nl Bezoekadres: Isaac Titsinghkade 111, 1018 ll Amsterdam Hoofdredacteur: Esther Voet Redactie: Ted de Hoog, Simcha Tas, Rika Pais (secretariaat), Lila Ivensky (documentatie), Jaime Halegua (fotografie), Ariëla Legman (corrector) t (020) 627 62 75, f (020) 624 25 19, e [email protected] Basisontwerp: Hyperion creatieve communicatie Vormgeving: Dick Noordhuizen, Gaby van Ineveld

Word lid van

Word jaarabonnee van het

voor 75 euro en krijg een jaar lang het NIW gratis!

voor 75 euro en krijg een gratis jaarlidmaatschap van IJAR!

Ga naar: http://www.ijar.nl/lidworden.php en vermeld bij studie: NIW!

Mannetjes

De LJG-rabbijn en de NIK-rabbijn zeiden in Rotterdam samen Jizkor en Kaddiesj.

Abonnementen/administratie Koninklijke bdu Uitgevers bv, Postbus 67, 3770 ab Barneveld. t (0342) 494 844, f (0342) 494 299, e [email protected] Nederland en België: per jaar € 131,05 (acceptgiro), € 129,05 (automatische incasso) of € 65,55 (studenten); per half jaar € 67,10 (acceptgiro) of € 65,10 (automatische incasso); per kwartaal € 34,85 (acceptgiro) of € 32,85 (automatische incasso). Europa: € 196,70 (acceptgiro). Rest van de wereld inclusief Israël: per jaar € 318,55 (acceptgiro). Half jaar Europa (6 maanden) € 98,35, half jaar rest van de wereld inclusief Israël € 159,25. Abonnementsgeld dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. Abonnementen kunnen per nummer ingaan en worden automatisch verlengd, tenzij een maand voor het verstrij­ ken van de abon­ne­mentsperiode schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen. Losse nummers: € 3,–; beperkt verkrijgbaar in de losse verkoop in Nederland. Distributie: Van Gelderen, Gilze, t (0161) 45 73 00. Voor lezers met een leeshandicap verschijnt het niw ook op daisy cd-rom. Inlichtingen: Dedicon, Postbus 24, 5360 aa Grave, t (0486) 486 495, www.dedicon.nl Advertenties t (020) 623 55 84, f (020) 624 25 19, Koninklijke bdu Uitgevers bv inzake niw, Postbus 15341, 1001 mh Amsterdam

Brooche op hun kop!

Advertentieverkoop: Roel Abraham, t 06-54 274 244, e [email protected] Deadline reserveren advertenties & aan­leveren materiaal: maandag tot 12.00 uur in de week van verschijning. Afwijken van de deadline alleen in overleg. Advertenties bij voorkeur per e-mail of fax aanleveren. Indien wij uw advertentie of familiebericht opmaken ontvangt u vóór plaatsing een proef. Proeven worden alleen per fax of e-mail verstuurd. Kosten, ontstaan door te laat, foutief, c.q. niet geplaatste advertenties, kunnen niet op het niw worden verhaald. Sjoelberichten: [email protected] Druk Koninklijke bdu Grafisch Bedrijf bv, Barneveld issn 0166-1949

26 menachem-av 5770

NIW7041_brieven 3

C 41 |

37

04-08-2010 15:06:21

Rosj hasjana valt dit jaar erg vroeg, misschien wel vlak na uw vakantie of zelfs tijdens... Mis de nieuwjaarsboot niet! U kunt nú al uw wens voor het jaar 5771 opgeven bij Roel Abraham via [email protected] of tel 020-6235584 Dan bent u verzekerd van een plaats in onze dubbeldikke uitgave! Deze editie verschijnt op 3 september. Tot 20 woorden tekst bedragen de kosten € 29, tot 40 woorden € 39 ex btw. Heeft u vragen? Bel of mail gerust.













www.struikelstenen.nl

38 | C 41

189513.indd 38

4-8-2010 13:51:32

f oto pag i n a

s e rv i c e

n Tsiwot Hasjem Dagkamp

I

n de vakantie wordt in Amstelveen het Tsiwot Hasjem Dagkamp georganiseerd, de foto is genomen op het pleintje van Sjoel Amstelveen. Foto’s: Miriam Roos

Stuur uw bijdragen (fotomateriaal van voldoende hoge resolutie, voorzien van bijschrift) naar de redactie van het niw: [email protected]

Op de voorgrond Rivka Spiero (l) en Shirelle Blog (r), uiterst rechts Adina Krammer (uit Zwitserland).

26 menachem-av 5770

NIW7041_Fotopagina Rika 1

C 41

| 39

04-08-2010 15:10:38

40 | C 41

189511.indd 40

4-8-2010 13:51:10