Stichting Het Utrechts Landschap
Jaarverslag 2008 In 2008 werd door medewerkers en vrijwilligers van Het Utrechts Landschap gewerkt aan het beheer en de openstelling van bijna 5000 hectare natuurgebied en de daarop aanwezige historische gebouwen. Daarnaast werd gewerkt aan vele projecten, waarvan herinrichting Vliegbasis Soesterberg, herstel Heerlijkheid Stoutenburg en herinrichting De Bosscherwaarden veel aandacht vroegen. Maar ook kleinere projecten werden gerealiseerd, zoals de bouw van het Godebaldprieel op landgoed Oostbroek. Voor de uitvoering van haar werk is Het Utrechts Landschap in belangrijke mate afhankelijk van bijdragen door donateurs, fondsen en overheden. In de loop van 2008 werd duidelijk dat een wereldwijde financiële crisis ook gevolgen zou krijgen voor Het Utrechts Landschap. Het VSBfonds, een belangrijke financier van projecten, kwam in zwaar weer, het aantal Beschermers liep licht terug en op overheidssubsidies voor realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur dreigden bezuinigingen. Voor het eigen vermogen van Het Utrechts Landschap heeft de kredietcrisis geen gevolgen, omdat de stichting niet in aandelen heeft belegd maar in staatsobligaties. Daarmee werd de juistheid aangetoond van het terughoudende beleggingsbeleid. Het Utrechts Landschap heeft een gezonde financiële basis waardoor het reguliere beheer en onderhoud in 2009 niet in gevaar zullen komen. Wel zal het extra inspanningen vragen om middelen te verwerven voor de uitvoering van projecten en voor nieuwe aankopen. Voor een charitatieve instelling als Het Utrechts Landschap is dat al ruim 80 jaar een mooie uitdaging! .BSDP(MBTUSB EJSFDUFVSSFOUNFFTUFS
7FSXPSWFOJO Natuurgebied Biltsche Duinen Bolgerijen Bosscherwaarden Laarsenberg Niënhof Sandwijck Stoutenburg Totaal verworven 2008 Totaal eigendom per 31-12-2008
gemeente De Bilt Vianen Wijk bij Duurstede Rhenen Zeist De Bilt Amersfoort
oppervlakte (ha) 10,32 13,03 2,60 1,18 1,61 5,79 0,61 29,93 4756 ha
#FTMJTTFOEFSPOEFWPPSEF7MJFHCBTJT In september 2008 is de actie ‘Geef voor
betrokken voelen bij de toekomstige
ruimtelijk plan voor de Vliegbasis Soesterberg.
blijft. De presentatie van het plan
natuur op de vliegbasis’ afgesloten.
invulling van het terrein van de vliegbasis.
De verantwoordelijkheid voor dit plan ligt bij
moest worden uitgesteld tot 2009.
Duizenden inwoners van binnen en buiten
De opbrengst van de campagne zal worden
Provincie Utrecht en gemeenten Zeist en Soest.
de Provincie Utrecht hebben vrijwillig een
besteed aan de herinrichting van de
Het Utrechts Landschap leverde inhoudelijke
Op 12 november werd de Vliegbasis
bijdrage gegeven voor het natuurgebied in
vliegbasis.
inbreng. Het plan ontwikkelde zich in een
Soesterberg formeel gesloten. Hiermee
ontwikkeling. Dit leverde ruim € 118.000,- op.
gunstige richting: minder woningbouw en
kwam een einde aan bijna 100 jaar mili-
Een krachtig signaal richting politiek en maat-
In 2008 werd door het Programmabureau
een betere zonering van het gebied, waardoor
taire vliegactiviteiten. De overdracht aan
schappij, dat laat zien hoeveel mensen zich
Hart van de Heuvelrug gewerkt aan een
de rust in delen van het gebied gewaarborgd
Provincie Utrecht zal in 2009 plaatsvinden.
#FIFFSOBUVVSHFCJFEFO 0PLJOXFSEFOEFBLLFSTWBO)FU6USFDIUT-BOETDIBQHFQMPFHE JOHF[BBJEFOHFPPHTU EFHSBTMBOEFOHFNBBJEPGCFXFJEFOEFCPTTFOXBBSOPEJHHFEVOE &OEBOIFCCFOXFIFUOPHOJFUHFIBEPWFSEFLOPUXJMHFO EFHSJFOEFOFOEFCPPNHBBSEFO FOIFULVEEFCFIFFSWBOQBBSEFOFOSVOEFSFO&FOEFFMWBOIFUCFIFFSXPSEUVJUHFWPFSEEPPS CPFSFOPGVJUCFTUFFEBBOMPPOXFSLFST)FUEBHFMJKLTCFIFFSWBOCJKOBIFDUBSFOBUVVSHFCJFE JTJOIBOEFOWBO[FTCPTXBDIUFSTFOIVOUFSSFJONFEFXFSLFST 7PPSBMMFOBUVVSHFCJFEFOWBO)FU6USFDIUT-BOETDIBQXPSEFOJOFOOJFVXF CFIFFSQMBOOFOHFNBBLU4QFDJBBMWPPSEF[FLMVTJTFFOQSPKFDUNFEFXFSLFSBBOHFUSPLLFO .BSLVT'FJKFO#JKIFUPQTUFMMFOWBOEFCFIFFSQMBOOFOMFWFSFOQSBLUJKLNFOTFOFOEFTLVOEJHFO WBOCJOOFOFOCVJUFO)FU6USFDIUT-BOETDIBQJOCSFOH7BOVJU1SPWJODJF6USFDIUJTFFO LMBOLCPSEHSPFQPQHFSJDIUEJFEFNFFEFOLUCJKIFUPQTUFMMFOWBOEFCFIFFSQMBOOFO
Groene Agenda van Leusden ondertekend Op vrijdag 19 december ondertekende Het Utrechts Landschap het Convenant Groene Agenda Leusden. Een gezamenlijk plan voor het beekdal van de Heiligenbergerbeek en het gebied Langesteeg. Het doel is de Gemeente Leusden nog ‘groener’ maken en daarbij ook ruimte te creëren voor verbetering van de infrastructuur. Andere partijen zijn de Provincie Utrecht, Gemeente Leusden, Waterschap Vallei & Eem en de landgoederen De Boom,
Natuur rondom Amersfoort Het nieuwe natuurgebied Bloeidaal en landgoed Stoutenburg liggen nabij de stadsrand van Amersfoort en Leusden. Beide gebieden zijn een uitvalsgebied voor recreatie dicht bij de stad. Op de Heerlijkheid Stoutenburg is in 2008 hard gewerkt aan het herstel van het landgoed. Zo is een verloren gedeelte van een Engels parkontwerp weer ingeplant. Een deel van de oude gracht rondom het oorspronkelijk kasteel Stoutenburg is nog zichtbaar. Om dit beeld te completeren is een deel van de tweede kasteelgracht uitgegraven. Het plan om op het historische kasteelterrein een eigentijds kasteel te bouwen, werd begin 2009 door de gemeenteraad van Amersfoort afgewezen. Een actieve vrijwilligerscommissie maakt van het informatiecentrum Stoutenburg een startpunt voor fietsers en wandelaars rond Stoutenburg. Een nieuwe wandelroute en fietsroute zijn uitgebracht en voor de tweede maal is de jaarlijkse streekproductenmarkt georganiseerd.
Den Treek-Henschoten, Nimmerdor De ijsvogels op Stoutenburg genieten landelijke bekendheid doordat hun wel en wee te volgen is via een webcam van de Vogelbescherming op de site ‘beleef de lente’. In 2008 is natuurgebied Bloeidaal aan de rand van Amersfoort officieel voor publiek in gebruik genomen. Veel wandelaars hebben het gebied inmiddels al ontdekt. Veel vogels ook! Soorten als bergeend, grutto, kleine plevier en tureluur zijn in het gebied gesignaleerd. Omdat het gebied dicht tegen de bebouwde kom van Amersfoort ligt, werden rondom de opening veel activiteiten voor de jeugd georganiseerd. Hoogtepunt was het waterfestijn in juni, met een programma dat zich toespitste op ontdekkend leren. Bijna 1000 bezoekers, met name kinderen, hebben wateronderzoek gedaan, zelf bootjes gebouwd en gevaren op een vlot over de Barneveldse Beek. In samenwerking met de nabijgelegen boerderij de Kopermolen kon het publiek ook een maïsdoolhof bezoeken.
en Lockhorst.
Informatiecentrum Blauwe Kamer Aan de rand van rivieroeverreservaat de Blauwe Kamer ligt het gelijknamige informatiecentrum dat fungeert als startpunt voor een bezoek aan dit prachtige natuurgebied. Om ervoor te zorgen dat de vele duizenden bezoekers goed geïnformeerd worden, is de informatie- voorziening in het infocentrum vernieuwd. Naast de inhoud is ook de inrichting grondig opgeknapt. Bureau VASD heeft het vernieuwde interieur ontworpen in samenwerking met bouwmeester Wim Wijsman. Natuurfotograaf Ruben Smit maakte de nieuwe multimediapresentatie over de ontstaansgeschiedenis van het gebied, de flora en fauna en de wijze waarop Het Utrechts Landschap het natuurgebied beheert.
Week van het Landschap bij Elst Zoals ieder jaar organiseerde Het Utrechts Landschap
Het Utrechts Landschap heeft zijn visie daarop
ook in 2008 een Week van het Landschap. Het thema
gepresenteerd en besproken met bestuurders,
van de Week 2008 was ‘De passage van Rhenen’.
beleidsmedewerkers, omwonenden en vertegen
Rhenen is rijk aan natuur maar er ligt vanuit het
woordigers van belangenorganisaties. Een bijzonder
rijks- en provinciaal natuurbeleid nog een grote
onderwerp daarbij was de visie die Het Utrechts Land-
opgave voor de realisatie van de Ecologische
schap samen met Rabo Bouwfonds en SVP Stedenbouw
Hoofdstructuur. Bijvoorbeeld door de realisatie van
heeft ontwikkeld om de parkeerproblematiek van
een robuuste ecologische verbindingszone tussen
Ouwehands Dierenpark op de Grebbeberg op te lossen.
Veluwe en Utrechtse Heuvelrug via de uiterwaarden van de Nederrijn. De locatie van de Week, bij de net
In de weekends werden publieksexcursies
gerealiseerde ecopassage van de Plantage Willem III,
georganiseerd: in het eerste weekend waren
was zeer illustratief. Hoe zorg je ervoor dat het niet bij
dat (vogel)excursies op de Plantage Willem III; in
losse natuurprojecten blijft, maar dat er daadwerkelijk
het tweede weekend werden ze gekoppeld aan de
een robuuste zone ontstaat? En is er voor de doel-
opening van het vernieuwde bezoekerscentrum in
soorten, waaronder het edelhert, voldoende ruimte
De Blauwe Kamer. Daar hebben ruim 2000 mensen
om Rhenen te passeren?
enthousiast aan deelgenomen.
Trektocht schaapskudde In september 2007 werden de herders Johan Griffioen en Mirjam de Hiep met hun schaapskudde en hond Flo op pad gestuurd met de opdracht: loop in drie weken tijd van de Nederrijn dwars over de Utrechtse Heuvelrug tot aan de Gooimeerkust bij Naarden. Het Utrechts Landschap en het Goois Natuurreservaat lieten van deze tocht een film maken om op een aantrekkelijke en spannende manier te laten zien hoe de Heuvelrug er vandaag de dag bij staat. De filmdocumentaire ‘Bedevaart voor de Nederlandse natuur’ is op diverse locaties op en rondom de Utrechtse Heuvelrug aan het publiek getoond. De film werd vertoond in filmhuizen in Amersfoort, Zeist en Doorn. RTV Utrecht en RTV Noord Holland hebben de film in delen uitgezonden. Op deze wijze hebben vele kijkers kennis kunnen nemen van het verhaal van
de trektocht van de schaapskudde over de Utrechtse Heuvelrug. Bij een uitslaande brand in de schaapskooi op de Blaricummerheide kwam de volledige kudde die in 2007 over de Heuvelrug trok om het leven. Een zeer trieste gebeurtenis. Door inzet van velen kon de schaapskudde herbouwd worden. Het Utrechts Landschap schonk een groep van ruim 30 Drentse heideschapen om een nieuwe kudde te starten. In 2008 trok opnieuw een schaapskudde over de Heuvelrug. Ditmaal geen filmsterren, maar noeste werkers die hielpen bij het terugdringen van de vergrassing op de heidevelden. Het project was het resultaat van een samenwerking tussen Staatsbosbeheer, Landgoed Den Treek en Het Utrechts Landschap en werd mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van Provincie Utrecht.
Everdingerwaard De Everdingerwaard heeft de afgelopen jaren een metamor-
bevolken het nieuwe natuurgebied. Naast plant en dier is ook
fose ondergaan. De uiterwaard had eerst een agrarische
de recreant van harte welkom. In het gebied is een nieuwe
bestemming. Door de herinrichting in het kader van het
wandelroute aangelegd en binnenkort wordt ook het pontje
project Ruimte voor de rivier van Rijkswaterstaat is de
in gebruik genomen (zelfbediening!).
Everdingerwaard nu ingericht als natuurgebied. Door geulen
Tijdens een informatieavond voor bewoners bood Het Utrechts
te graven en plaatselijk het maaiveld te verlagen is er meer
Landschap de toekomstige gebruikers van het natuurgebied de
ruimte gemaakt voor waterberging en voor de natuur.
kans hun wensen kenbaar te maken. Op basis van hun inbreng
De afgegraven klei is gebruikt voor de dijkverzwaring van
zijn de plannen op sommige punten bijgesteld. Zo maakt
Everdingen. Op die manier zijn verschillende doelen met
plaatsing van schapenrasters langs een wandelpad het moge-
elkaar gecombineerd. Bij het beheer wordt samengewerkt met
lijk dat de honden hier niet aan de lijn hoeven. Het beheer-
agrariërs van de Hâneker, een agrarische natuurvereniging.
plan Everdingen is het eerste van een reeks nieuwe beheer-
Het resultaat voor de natuur is goed zichtbaar. Deze zomer
plannen die worden opgesteld door Het Utrechts Landschap.
broedden er twee paar kluten en ook lepelaars en kemphanen
Eind 2010 is voor alle gebieden een nieuw plan gereed.
FN Flip de Nooyer
Beukenburg Centraal op het landgoed Beukenburg (in Groenekan) ligt een voormalig asielzoekerscentrum. Het betreffende perceel ligt midden in de Ecologische Hoofd structuur (EHS) en wordt omringd door bossen en landerijen van het landgoed. De eigenaar heeft een plan ontwikkeld om hier een groot woonzorgcomplex te bouwen waarvoor de gemeente al een bouwvergunning heeft verleend.
Vanwege de ligging centraal op het landgoed, de effecten op de EHS en een zeer nabij gelegen grote dassenburcht, de aantasting van de historische Beukenburgerlaan en de nadelige effecten voor recreanten heeft Het Utrechts Landschap hiertegen bezwaar aangetekend. Dat bezwaar is toegekend, vanwege bovenstaande redenen en omdat de ontwikkeling niet past binnen de huidige bestemming. De gemeente De Bilt, de Provincie en Het Utrechts Landschap hebben gezamenlijk het initiatief genomen om te zoeken naar een alternatieve locatie voor het woonzorgcomplex.
Ecopassage Elst In mei 2008 werd de allereerste verbinding tussen de Utrechtse Heuvelrug en de uiterwaarden van de Nederrijn een feit met de opening van de ecopassage Elst. Het is de eerste grote ecopassage gerealiseerd door de provincie Utrecht. Dieren kunnen zich nu vrij bewegen tussen het natuurgebied Plantage Willem III en de Elster Buitenwaarden. Het ecoduct is ook geschikt voor grotere diersoorten zoals het edelhert. Bijzonder aan de passage is dat hij onder de weg door gaat. Hij ligt precies op de plek waar een dieper gelegen smeltwaterdal de weg kruist. Dieren bereiken via dit dal de uiterwaarden. De bestaande weg is op zijn
oorspronkelijke niveau gebleven en rust nu over een lengte van 80 meter op palen. Er is veel aandacht besteed aan de inpassing in de omgeving. Hier en daar zijn bosjes aangeplant om de dieren naar de passage te leiden. Een houten schutting langs de weg zorgt voor afscherming van licht van koplampen. Fietsers hebben vanaf de ecopassage uitzicht op het natuurgebied. Met de recreant is ook goed rekening gehouden bij de inrichting. Wandelaars kunnen gebruikmaken van de ecopassage. Ze worden door een houten scherm afgeschermd. Kijkschermen geven de bezoeker goed zicht op de ecopassage en dieren die de ecopassage gebruiken.
(Gouden) Vrienden van Het Utrechts Landschap Per 31 december 2008 had Stichting Het Utrechts Landschap 19 Gouden Vrienden en 32 Vrienden. Helaas hebben vijf (Gouden) Vrienden afscheid moeten nemen, mede door de kredietcrisis, maar in de loop van het verslagjaar werden zes nieuwe (Gouden) Vrienden verwelkomd. De bedrijfsvrienden doneerden in 2008 gezamenlijk een bedrag van € 90.000. Tijdens de Week van Het Landschap werd op donderdagavond 25 september de jaarlijkse bijeenkomst met de (Gouden) Vrienden gehouden op de Plantage Willem III, nabij het ecoduct Elst. In totaal waren 58 personen aanwezig: 23 (Gouden) Vrienden, velen vergezeld door hun partner, en 10 bestuurs- en stafleden van Het Utrechts
Steenfabriek De Bosscherwaarden
Landschap. Na het welkomstwoord door de voorzitter van
In 2008 is de steenfabriek De Bosscherwaarden bij Wijk
rivier kruist. Het Utrechts Landschap ziet De Bosscher-
bij Duurstede voor een symbolische prijs aangekocht
waarden als een schakel langs de rivier. Een blik op
door Het Utrechts Landschap. In de loop van het jaar
de kaart leert dat tussen Rhenen en Vianen een groot
is de planvorming voor de restauratie van de steen-
aantal (potentiële) cultuurplaatsen bij elkaar ligt:
fabriek afgerond. De uitvoering gaat in 2009 van start.
stadjes als Rhenen, Amerongen, Wijk bij Duurstede,
Het Utrechts Landschap gaat steenfabriek De Bosscher-
Culemborg en Vianen. Daarnaast wachten de forten
waarden herontwikkelen tot een openbaar podium
Everdingen, Werk aan ‘t Spoel en Honswijk van de
waar het publiek kan genieten van het rivierenland-
Nieuwe Hollandsche Waterlinie op een nieuwe
schap, de natuur, de geschiedenis van de steenfabriek
(openbare) bestemming.
en culturele evenementen.
De steenfabriek zal openbaar toegankelijk zijn en een
Steenfabriek de Bosscherwaarden is schitterend
podium vormen voor culturele manifestaties. Een aan-
gelegen aan de rivier de Lek, daar waar de NederRijn
tal malen per jaar zijn er voorstellingen en concerten
overgaat in de Lek en het Amsterdam-Rijnkanaal de
in de open lucht of in de gerenoveerde oprijhal.
het Bestuur volgde een korte wandeling naar het ecoduct en de Elster Buitenwaarden. Tijdens het diner vonden in het kader van het thema ‘de Passage van Rhenen’ presentaties plaats van de directeur-rentmeester en hoofd planvorming. Namens een consortium van bedrijven rond de bouw van de A2 deed een woordvoerder een substantiële toezegging voor een bijdrage aan het onderhoud van de Oukoper Molen langs de A2, waardoor het uitzicht vanaf de snelweg blijvend beschermd is.
Bijzondere waarneming (1):
de gevleugelde pionier
In 2008 vindt libellenspecialist Kees Goudsmits de Bandheidelibel op Stoutenburg en de Hoge Woerd als hij bezig is met inventarisaties voor Het Utrechts Landschap. De Bandheidelibel is sinds de jaren ’90 sterk in opkomst in Nederland. In de provincie Utrecht is de eerste waarneming gedaan in 1998 op landgoed Broekhuizen door Herman van den Bijtel. Aanvankelijk werden alleen zwervende dieren gemeld, maar later kwamen er steeds meer waarnemingen van zich voortplantende dieren. Dit betekent dat de soort zich hier definitief gevestigd heeft. De Bandheidelibel wordt vooral aangetroffen in pionierachtige situaties met ondiep kwelwater. Op Stoutenburg en Broekhuizen is sprake van sterk kwellend grondwater. De natuurontwikkelings-projecten van Het Utrechts Landschap hebben verder bijgedragen aan een passende leefomgeving voor de Bandheidelibel. Het is waarschijnlijk dat de soort daarvan heeft geprofiteerd.
FN Cisca Castelijns
Nieuwe wegen? In december zijn door het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, in samenwerking met andere overheden, de startnotities gepresenteerd voor de wegen rond Utrecht en Amersfoort. In de startnotities zijn verschillende varianten opgenomen die de bereikbaarheid van Utrecht en Amersfoort in 2020 kunnen verbeteren. Eén van de varianten is de aanleg van nieuwe infrastructuur. Aan de oostkant van Utrecht is een tracé ingetekend dat dicht langs de landgoederen Amelisweerd en Oostbroek loopt. Bij Amersfoort gaat het om nieuwe wegen langs Birkhoven-Bokkeduinen, het nieuwe natuurgebied Bloeidaal en door het nationaal landschap Eemland-Arkemheen. Het Utrechts Landschap heeft zich samen met de Natuur en Milieufederatie Utrecht en vele andere organisaties verzet tegen deze voorstellen en een uitgebreide inspraakreactie gegeven op de startnotities. De kernboodschap daarvan is dat nieuwe doorsnijdingen door waardevolle, beschermde groen-gebieden een te hoge prijs is voor oplossing van de mobiliteitsproblemen. De planning van het project is dat in juli 2009 het voorkeursalternatief gepubliceerd wordt.
Beschermers
Verslag Raad van Toezicht De Raad van Toezicht is belast met het toezicht op het beleid van het Bestuur. De Raad kwam in 2008 driemaal bijeen.
Het Utrechts Landschap kan al jaren rekenen op
Alle aankopen in 2008 zijn voorgelegd aan de Raad van Toezicht en goedgekeurd. Het door het Bestuur opgestelde
een trouwe achterban. Een groot deel van onze
jaarverslag en jaarrekening voor 2008 en de begroting voor 2009 zijn goedgekeurd door de Raad van Toezicht.
Beschermers is al meer dan tien jaar donateur.
Het accountantsverslag bij de jaarrekening 2008 is uitgebreid door de Raad besproken. Verder behandelde
Ten opzichte van 2007 liet het aantal betalende
de Raad van Toezicht een aantal strategische onderwerpen, waaronder de herinrichting van Vliegbasis
Beschermers een kleine daling zien van 22.850 naar
Soesterberg, de beheervisie met de hoofdlijnen voor het terreinbeheer, de visie
22.339. Deze daling voltrok zich aan het einde van
‘de Passage van Rhenen’ en het herstel van Heerlijkheid Stoutenburg.
2008 en werd waarschijnlijk mede veroorzaakt door de financiële crisis. Het promoteam zorgde het afge-
Appendix
lopen jaar voor 305 nieuwe Beschermers, daarnaast was een wervingsactie rond een publieks-evenement
In aanvulling op dit publieksjaarverslag 2008 is er een appendix die nader ingaat op
op Bloeidaal succesvol: 180 nieuwe Beschermers.
de interne organisatie. Deze appendix is beschikbaar via www.utrechtslandschap.nl FN Dietmar Nill
Met de bus, boot of pont door de natuur In 2008 reed de Heuvelrug Express 15 keer over de Stichtse Lustwarande; tien groepsritten en vijf publieksritten, waaronder de bijzondere thema-excursie stinzenplanten. De groepsritten trokken in totaal 273 passagiers, aan de publieksritten werd door 199 betalende gasten deelgenomen. Sinds juli 2007 doet de bus ook landgoed Vollenhoven aan voor een wandeling; een succesvolle toevoeging aan het programma van de Heuvelrug Express die de vrijwillige organisatie en de gidsen veel complimenten oplevert. Het afgelopen jaar maakte safariboot De Blauwe Bever 114 tochten over Nederrijn en Lek. Het ging om 69 groepsvaarten en 45 publieksvaarten. Onder de publieksvaarten zat ook in 2008 weer een aantal bijzondere themavaarten. Nieuw waren de themavaarten Voorjaarsvogels, De Gelderse Poort en Kasteel Doorwerth. Ook tijdens Open Monumentendag 2008
voer de Blauwe Bever in en rond Rhenen. Schippers, maatjes en gidsen van De Blauwe Bever zijn allen vrijwilliger bij Het Utrechts Landschap. De Pont van het Landschap is in 2008 in totaal 112 keer uitgevaren met een totaal deelnemersaantal van 2657. Er waren vaarten voor het publiek, groepen en negen themavaarten. In het kader van het Watch-project namen ook scholen aan vaartochten deel. Daarnaast waren er 27 speciale kindervaarten in de zomervakantie, waarbij onder meer waterdiertjes werden gevangen en gedetermineerd. In totaal namen 684 kinderen deel aan deze vaarten. In het kader van de landelijke Open Monumentendag werd naar kasteel Beverweert in Werkhoven gevaren. De Kromme Rijncommissie organiseerde ook dit jaar weer natuurwandelingen op landgoed Niënhof. Hieraan werd door 123 personen deelgenomen.
Personeel Op 15 november 2008 nam Ineke Brunt afscheid als chef de bureau van Het Utrechts Landschap. Na 31 dienstjaren ging zij met pensioen. Het afscheid bestond uit een wandeling en tea op Noordhout en een diner op Oostbroek, dat volledig door de boswachters was bereid. Boswachter Hugo Spitzen verruilde zijn werkgebied Oostbroek e.o. voor de gebieden bij Amerongen en Rhenen. Zijn plek werd ingenomen door een nieuwe boswachter, tevens oude bekende, Joris Hellevoort. In samenwerking met Natuurmonumenten en Het Geldersch Landschap werd Koen van der Velden aangesteld als projectmedewerker voor de Gelderse Vallei. Bij communicatie kwam Eric van Splunter in dienst. Eind 2008 nam Het Utrechts Landschap afscheid van het beheerdersechtpaar Zoltan en Fien Stern. Nieuwe huisbeheerder van Oostbroek is Robbert Krill. Hij en zijn vrouw Enda namen begin 2009 hun intrek
Leidraad voor Vrijwilligers Een waar leger van circa 380 vrijwilligers zet zich met veel enthousiasme in voor Het Utrechts Landschap. De vrijwilligers ‘bemensen’ de infocentra en runnen ’t Winkeltje van het Landschap; ze gidsen in de natuurgebieden, op de Pont van Het Landschap en op De Blauwe Bever; ze varen, werven Beschermers, verrichten onderhoud in de natuurgebieden en onderhouden de kruidentuin op Landgoed Oostbroek.
in de beheerderswoning.
FN Kerstin Hinze
De vrijwilligers ondersteunen de evenementen van Het Utrechts Landschap en organiseren ook zelf activiteiten om het publiek te betrekken bij de gebieden en gebouwen van Het Utrechts Landschap. Zo helpen zij mee om onder de inwoners van de provincie Utrecht draagvlak te creëren voor de bescherming van natuur en landschap.
Het Utrechts Landschap groeit en dat geldt ook voor de groep vrijwilligers. Een grotere organisatie vraagt om meer structuur en meer duidelijkheid, en om die te creëren is in 2008 de Leidraad voor Vrijwilligers opgezet. Alle vrijwilligers hebben deze informatiemap ontvangen. In de Leidraad voor Vrijwilligers zijn de uitgangspunten voor een duidelijke en eerlijke samenwerking geformuleerd. Men vindt er antwoord in op vragen zoals: Wie is waarvoor verantwoordelijk? Welke onkosten komen voor vergoeding in aanmerking? Hoe zijn scholing en begeleiding geregeld? En ook: Wat biedt Het Utrechts Landschap zijn vrijwilligers? Door het opstellen van de Leidraad voor Vrijwilligers wil Het Utrechts Landschap de vrijwilligers laten merken dat de stichting hun werk waardeert en het belangrijk vindt dat zij een eigen plek in de organisatie hebben.
Bijzondere waarneming (2):
ontspannen tussen de brede ereprijs Langs de Lek bij Vianen ligt, pal ten noorden van het reservaat van Het Utrechts Landschap, recreatieterrein Middelwaard. Het is populair bij hondenuitlaters en wordt ’s zomers druk bezocht door zonaanbidders uit de wijde omtrek. Binnenkort wordt het beheer van dit gebied toevertrouwd aan Het Utrechts Landschap. Slechts weinig recreanten beseffen dat ze vertoeven in een botanisch zeer waardevol grasland. Een van de grootste zeldzaamheden van de Middelwaard is de brede ereprijs, een plant die karakteristiek is voor droog stroomdalgrasland op kalkhoudende, zandige grond. Vroeger kwam dat graslandtype veel voor op de oeverwallen langs de grote rivieren, maar door zware bemesting en zandwinning is het bijna verdwenen. Bij Vianen staan nu hooguit vijf exemplaren van de brede ereprijs. Zorgvuldig en effectief beheer is dus geboden, want dat moeten er beslist meer worden! FN Cisca Castelijns
Verkorte jaarrekening 2008 Balans per 31 december 2008 (na bestemming resultaat) Activa
2008
Materiële vaste activa
€
Financiële vaste activa
€ 400.000
2007
478.008 €
347.065
€
5.060
Passiva
Voorraden
2007
Continuïteits reserve
€
877.456
€
Reserve terugkoopverplichting € 4.809.432 € 5.686.888
€
4.726.101 2.767.723
€ 4.260.279
€
€ 7.493.824
Voorzieningen
€
0
€
€ 4.868.129 € 4.513.806
Schulden op lange termijn
€
140.780
€
Schulden op korte termijn
€ 1.792.295
€ 2.682.900
Totaal passiva
€ 11.880.243
€ 10.489.055
45.684
€
Bestemmingsfondsen
877.456
€ 3.848.645
€ 9.947.167
€
43.447
Vorderingen en overlopende activa € 2.152.946 € Effecten
2008
Eigen vermogen
2.568.635
Liquide middelen
€ 3.935.476
€
Totaal activa
€ 11.880.243
€ 10.489.055
3.011.042
Staat van baten en lasten
kla p e ks ter
1.54.909 157.422
FN Jos Korenromp
Colofon
Het Utrechts Landschap werkt
Beschikbaar voor doelstelling Realisatie 2008 Realisatie 2007
Besteed aan doelstelling Realisatie 2008 Realisatie 2007
actief aan de bescherming van
Verwerven en beheer natuurgebieden
natuur en cultureel erfgoed in
Eigen activiteiten*
€ 3.003.117
€ 3.936.168
de provincie Utrecht. Dit wordt
Baten uit eigen fondsenwerving
€ 1.589.883
€ 997.254
Aankoop terreinen
€ 1.293.296
€ 4.898.292
mede mogelijk gemaakt door
Uitvoeringskosten
€ 2.048.622
€ 2.233.946
steun van: Provincie Utrecht,
€ 6.345.035
€ 11.068.406
Voorlichting
Nationale Postcode Loterij, VSBfonds, Vrienden, Gouden
Eigen activiteiten
€
€
442.776
Uitvoeringskosten
€ 300.265
€
355.806
€
€
801.821
Aandeel in acties van derden
€ 1.060.797
€ 1.125.239
Beschikbaar uit fondsenwerving
€ 2.703.214
€ 1.958.703
Vrienden en Beschermers. 371.126
Aankoopsubsidies
€ 2.762.465
€ 4.296.445
Kosten uit eigen fondsenwerving
Overige subsidies
€ 1.800.029
€ 3.593.257
(In) directe wervingskosten
€ 140.574
€
Uitvoeringskosten
Resultaat uit beleggingen
€
Overige baten
€ 2.548.021
464.190
200.512
€
€ 2.362.436
671.391
teksten
35.993
€
€ 176.567
€
(% baten eigen
fondsenwerving)
€
Medewerkers Het Utrechts Landschap
167.714
41.586 beeld
209.299
21.1%
archief UL, Fotonatura,
21.1%
Renk Ruiter
Kosten beheer en administratie
€ 579.048
€
Beschikbaar voor doelstelling
Besteed aan doelstelling
€ 7.772.041
€ 12.515.006
Resultaat
€ 2.453.344
€ -149.844
€ 10.225.385
€ 12.365.162
648.701
productie Sascha van Breukelen vormgeving
*Beheer, onderhoud en projecten
Yvet Hollander drukwerk Libertas Bunnik
Toelichting
Voorstel resultaatsbestemming 2008
Deze gecomprimeerde cijfers zijn ontleend aan en consistent met de officiële
Na onttrekking van de directe projectenkosten aan het vastgelegd vermogen
jaarrekening.
is besloten om het resultaat te doteren aan de reserve financiering activa en
Voor meer informatie
het vrij besteedbaar vermogen, conform onderstaand overzicht.
zie de appendix op
Balans
www.utrechtslandschap.nl
De effecten betreffen risicomijdende investeringen in obligaties met een
Eigen vermogen
vastrentende waarde en hebben als doel een reserve op te bouwen ter
Fondsen
hoogte van een volledige terugkoopverplichting voor de door de Stichting
- Mutatie fonds Projecten
€ 1.492.557
in erfpacht uitgegeven panden.
Reserves
- Mutatie Reserve Terugkoopverplichting € 960.787
Staat van Baten en Lasten
Totaal
toevoegen toevoegen
€ 2.453.344
• Conform de nieuwe regelgeving zijn de kosten voor beheer en administratie
Dit jaarverslag geeft een overzicht van de activiteiten
uitdrukkelijk inzichtelijk gemaakt.
De jaarrekening is vastgesteld in de vergadering van het bestuur gehouden
van Het Utrechts Landschap in
• De begroting 2008 is niet conform de nieuwe regelgeving opgesteld.
op 8 mei 2009.
2008. Een apart onderdeel vormt
Derhalve is deze voor een keer niet naast de realisatie geplaatst.
De accountant heeft een goedkeurende verklaring over de jaarrekening
het jaarverslag van Stichting De
afgegeven. Deze accountantsverklaring is opgenomen in de uitgebreide
Resultaat Het resultaat is positief en bedraagt € 2.453.344. Dit positieve resultaat wordt enerzijds veroorzaakt door de ontvangst van een voorschot op de subsidie voor de aankoop van een landgoed en anderzijds door een nalatenschap, die gedoteerd is aan de Reserve Terugkoopverplichting.
jaarrekening. De uitgebreide jaarrekening is op aanvraag verkrijgbaar.
Utrechtse Molens. Het Utrechts Landschap behartigde ook in 2008 de belangen van deze molenstichting en voerde het beheer uit van 23 molens.
Stichting De Utrechtse Molens
Jaarverslag 2008 Het jaar 2008 stond in het kader van het wegwerken van achterstallig onderhoud. De komende jaren blijft het onderhoud een doorlopend aandachtspunt. Er kan teruggekeken worden op een aantal succesvolle restauraties, bijvoorbeeld van de Oostzijdse Molen in Abcoude. De molens vervullen een belangrijke publieksfunctie. De molenaars werken samen met andere vrijwilligers aan publieksvoorlichting en verkoop van het meel en aanverwante producten. Informatie over de molens wordt op een aantal locaties succesvol gecombineerd met aandacht voor natuur en landschap.
Restauratie en onderhoud In 2008 is een aantal grote restauratieprojecten gestart en is een aantal afgerond. Er is minder aan regulier onderhoud uitgevoerd. Dit is deels omdat er in de voorgaande jaren al veel is gebeurd, deels omdat de molenmakers het erg druk hebben en projecten naar achteren moesten worden geschoven.
.JEEFMTUFNPMFO %FJOHFTUBSUFSFTUBVSBUJFJTEJUKBBSBGHFSPOE %FNPMFOJTJOWPPS[JFOWBOFFOOJFVXSJFUEFLFO JTHFTDIJMEFSE*OTFQUFNCFSXFSEEFBGSPOEJOHWBOEF SFTUBVSBUJFHFWJFSENFUEFCFLFOEF,MVDIU
#SPFL[JKETFNPMFO
.PMFOWBOEFQPMEFS#VJUFOXFH
.BBMMVTU
*OJTNPMFONBLFS7FSCJKCFHPOOFONFUEFSFT UBVSBUJFWBOEF#SPFL[JKETFNPMFO%FSFTUBVSBUJFJT WFSEFFMEPWFSUXFFGBTFO&FSTUJTCFHPOOFONFUEF SFTUBVSBUJFWBOEFLBQ%FNPMFOLPOBMKBSFOOJFU NFFSESBBJFOPNEBUIFULSVJXFSLOJFUNFFSGVODUJ POFFSEF"BOHF[JFOEFNPMFOVJUEBUFFSUFOFS TJOETEJFOHFFOXF[FOMJKLFBBOQBTTJOHFOBBOEFLBQ IFCCFOQMBBUTHFWPOEFO JTIFUOJFUWSFFNEEBUIFU LSVJFOXBUMBTUJHFSHJOH'BTFUXFF IFUWFSMBHFOWBO IFUTDIFQSBE [BMQBTJOHBBOXBOOFFSEFLBQLMBBSJT
%FNPMFOIFFGUFFOOJFVXFLBQCFEFLLJOHHFLSFHFOFO JTHFTDIJMEFSE7FSEFSJTEFBBOESJKGSJFNWBOIFUNBBM XFSLWFSWBOHFO)FUXBUFSTDIBQJTCF[JHFFOSFTUBVSBUJF QMBOWPPSIFUTMVJ[FODPNQMFYUFNBLFO7PPSVJUMPQFOE EBBSPQJTIFUWPPSNBMJHFHFNBBMUKFBMPQHFLOBQU
*OJTOBKBSFOTPFCBUUFOEFSFTUBVSBUJFWBOEFNPMFO HFTUBSU#FHPOOFOJTNFUIFSTUFMWBONFUTFMXFSLBBOEF SPNQFOIFSTUFMWBOEFESBBHCBMLFOWBOEF[PMEFST"BO IFUFJOEWBOIFUKBBSJTBBOOFNFS8JUUFCFHPOOFONFU IFUNFUTFMFOWBOEFJOWBBSUNVSFOFOHFXFMWFOFOEF SJOHNVVS(FFOBMMFEBBHTNFUTFMXFSLNBBS´PVEFSXFUTµ BNCBDIU*O[JKOXFSLQMBBUTJTNPMFONBLFS%F+POHI CFHPOOFONFUIFUNBLFOWBOIFULSVJXFSL TQJMMFO BTTFO SPOETFMTFOXJFMFO%FSPFEFO[JKOHFNBBLU EPPSNPMFONBLFS7BBHT
0PTU[JKETFNPMFO /BBTUEFNPMFOTTUPOEFFOXSBLLF WPPSOBNFMJKLVJU BTCFTUCFTUBBOEF TDIVVSEJF°OVEFNPMFOJO QSBDIUJHXBTHFSFTUBVSFFSE°FSOTUJHEFUPOFFSEF %FPVEFTDIVVSJTPQHFSVJNEFONPMFONBLFSLJTUFNBLFS IFFGUFFOOJFVXTDIVVSUKFHFCPVXE*ONFJWPOEEFPG¾ DJqMFPQFOJOHWBOEFNPMFOOBEFSFTUBVSBUJFQMBBUT/BBS HPFEHFCSVJLXFSEEF,MVDIUWBOEF.PMFOBBSPQHFWPFSE
%F)PPQ .FUCFIVMQWBOFFOPVEFMBEEFSXBHFOWBOEFCSBOEXFFS IFFGUNPMFONBLFS7BBHTEFJOHFSPUUFXJOEQFMVXWBOEF NPMFOIFSTUFME%JUHFCFVSUUFHFOXPPSEJHNFUEFNFFTU HFBWBODFFSEFUFDIOJFLFOEFXJOEQFMVXJTNFUHMBT¾CFS TUBWFOWFSTUFSLUFOBBOHFIFFMENFULVOTUIBST)JFSEPPS LPOIFUHSPPUTUFEFFMWBOIFUPVEFNBUFSJBBMXPSEFO CFIPVEFO
,PSUSJKLTFNPMFO %FLBQWBOEF,PSUSJKLTFNPMFOJTIFSTUFMEFOFSJT HFTDIJMEFSE
0VLPQFSNPMFO %F0VLPQFSNPMFOIFFGUFFOOJFVXSJFUEFLHFLSFHFO &FOTUPG¾HFNBBSOPPE[BLFMJKLFLMVT
%F7BML %FJOHSJKQFOEFSFTUBVSBUJFWBOEFNPMFOJTJO HFTUBSU*O[JKOEF[PMEFSCBMLFOIFSTUFMEFO[JKO OJFVXFWMPFSFOBBOHFCSBDIU0NEBUWFMELSVJTFOXBSFO EPPSHF[BBHEFOPNEBUESBBHCBMLFOJOIFUWFSMFEFO XBSFOWFSQMBBUTU NPFTUWFFMDPOTUSVDUJFGIFSTUFMXFSL QMBBUTWJOEFO)FUNFFTUFUJNNFSXFSLJTEPPSFJHFO NFOTFOWBO)FU6USFDIUT-BOETDIBQHFEBBO,MBQTUVL WBOIFUKBBSXBTIFUJOCSFOHFOWBOFFOOJFVXFLPOJOHT TQJM%F[FTQJMJTHFNBBLUWBOFFOCPPNVJUFJHFOCPT 0PLIFUCPWFOSPOETFMFOMVJXFSL[JKOJOFJHFOCFIFFS HFSFTUBVSFFSE0QEFCFHBOFHSPOEJTEFWFSCJOEJOH NFUEFOBBTUHFMFHFOXPOJOHPQHFIFWFOFOJTIFU PPSTQSPOLFMJKLBDIULBOUIFSTUFME"MNFUBMFFOKBBS WBOBSCFJETJOUFOTJFWFLMVTTFO
Vrijwilligers Zonder de inzet van vrijwilligers loopt de boel vast. Dat geldt zeker voor onze molens. Het zijn de ongeveer 30 vrijwillige molenaars die er wekelijks voor zorgen dat de wieken draaien en dat er graan wordt gemalen of water weggemalen. Na een paar magere jaren waarin er nauwelijks nieuwe molenaars bij kwamen, is in 2008 een aantal mensen geslaagd voor de opleiding tot vrijwillig molenaar en is tevens een aantal mensen begonnen met de opleiding. Naast de molenaars zijn er nog meer vrijwilligers actief rondom de molens. Sinds 2007 is in molen De Hoop in Loenen aan de Vecht een grote groep vrijwilligers actief in het informatiecentrum. In de voormalige machinekamer worden allerhande activiteiten georganiseerd en vanuit de molen vinden regelmatig excursies plaats. In Montfoort beijvert De lokale Stichting Molen De Valk zich voor de instandhouding van korenmolen De Valk. De stichting heeft aangegeven na de restauratie de begane grond van de molen te willen huren om op die manier een bijdrage in het jaarlijkse onderhoud te kunnen garanderen.
Schilderwerk ’t Wissel, de Nieuwe Molen in Veenendaal en de Binnenmolen in Rhenen zijn in 2008 geschilderd.
Verkorte jaarrekening 2008 Balans per 31 december 2008 (voor bestemming resultaat) Activa
2008
2007
Materiële vaste activa
0
Passiva
2008
Het Utrechts Landschap en de molens
2007
Eigen vermogen
0
Continuïteits reserve
€
359.187
€ 500.000
Reserve algemeen onderhoud €
440.424
€ 427.965
€
799.611
€ 927.965
Bestemmingsfondsen
€
518.660
€ 1.874.029
€ 1.318.271
€ 2.801.994
Schulden op korte termijn
€ 1.679.067
€ 663.365
Vorderingen en overlopende activa
€ 1.200.292
€ 790.872
Effecten Liquide middelen
€ 1.797.046
Totaal activa
€ 2.997.338 € 3.465.359
€ 2.674.487 Totaal passiva
€ 2.997.338
Het Utrechts Landschap en De Utrechtse Molens zijn twee aparte stichtingen, elk met een eigen werkplan en een eigen begroting. De molens zijn in eigendom bij De Utrechtse Molens; het beheer van de molens en de belangenbehartiging worden uitbesteed aan Het Utrechts Landschap. De Utrechtse Molens heeft dus geen eigen personeel in dienst. Beide stichtingen hebben een eigen bestuur en raad van toezicht; deze zijn in personele samenstelling identiek.
€ 3.465.359
Staat van baten en lasten Beschikbaar voor doelstelling
Begroting 2008 Realisatie 2008 Realisatie 2007
Besteed aan doelstelling
Begroting 2008
Realisatie 2008 Realisatie 2007
Verwerven en beheer
Eigen activiteiten (onderhoud molens) €
731.000
€ 1 .976.481
€ 262.255
Baten uit eigen fondsenwerving
€ 25.000
€ 29.392
€ 40.525
Project Restauratie molens €
770.850
€ 287.632
€ 508.695
Netto resultaten verkopen artikelen
€ 10.000
€
€
119.705
€ 151.469
€ 176.368
2.162
4.833
Totaal eigen fondsenwerving
Subsidies overheid en derden
€ 35.000
€ 582.569
€ 31.554
€ 890.032
Uitvoeringskosten €
€ 45.358 € 1.335.838
€
1.621.555
€ 2.415.581
€ 947.318
Voorlichting
Resultaat uit beleggingen
€ 35.000
€ 63.084
€ 84.103
Eigen activiteiten €
24.000
€ 49.806
€ 34.678
Overige baten
€ 27.000
€ 25.995
€ 25.740
Uitvoeringskosten €
25.495
€ 29.000
€
€
49.495
€ 78.806
€ 57.447
22.769
Beschikbaar voor doelstelling
€ 679.569
€ 1.010.665
€ 1491.039
Besteed aan doelstelling
€ 1.671.050
€ 2.494.387
€ 1.004.765
Resultaat
€
€ -1.483.723
€ 486.274
-991.481
Toelichting Deze gecomprimeerde cijfers zijn ontleend aan en consistent met de officiële jaarrekening. Balans In de liquide middelen zitten vooral subsidiegelden, die niet langdurig vastgelegd kunnen worden. Staat van Baten en Lasten De restauratiekosten van molen De Valk, Maallust en Westveense molen zijn opgenomen onder de uitvoeringskosten, omdat deze niet in de nulmeting zaten. Resultaat
Colofon Stichting De Utrechtse Molens Postbus 121 3730 AC De Bilt T 030 220 55 55 F 030 220 55 44
[email protected] www.utrechtslandschap.nl
niet in de nulmeting, waarvoor deels vorig jaar de subsidie reeds was toegezegd. Voorstel resultaatsbestemming 2008 Eigen vermogen
- Mutatie fonds Projecten
€ 1.355.369
Reserves
onttrekken
- Mutatie continuïteitsreserve
€ 140.813
onttrekken
- Mutatie Reserve Terugkoopverplichting
€ 12.459
toevoegen
Totaal
€ - 1.483.723
De jaarrekening is vastgesteld in de vergadering van het bestuur gehouden op 8 mei 2009. De accountant heeft een goedkeurende verklaring over de jaarrekening afgegeven. Deze accountantsverklaring is opgenomen in de uitgebreide jaarrekening. De uitgebreide jaarrekening is op aanvraag verkrijgbaar.
beeld Paul Vesters archief UL redactie Paul Vesters
Fondsen
Een gezonde exploitatie van de molens blijft een belangrijk aandachtspunt. Het doel is voldoende eigen middelen te genereren zodat de afhankelijkheid van overheidssubsidies afneemt. Er is in 2008 met een aantal bedrijven en andere partijen gesproken over structurele of eenmalige bijdragen. Leuk resultaat was een tweejarige sponsorovereenkomst met de Rabobank Hilversum- Vecht en Plassen. Daarnaast wordt
Het resultaat is negatief ten opzichte van een positief resultaat vorig jaar en bedraagt € -1.483.723. Dit negatieve resultaat wordt veroorzaakt door het in uitvoering brengen van restauratie aan drie molens,
Exploitatie
productie Sascha van Breukelen vormgeving Yvet Hollander drukwerk Libertas Bunnik
gesproken met bedrijven die werken aan verbreding van de A2 over een structurele bijdrage aan het onderhoud van de Oukoper molen, zeer beeldbepalend in het uitzicht vanaf de A2. Zowel bij de Oukoper molen als de Garstenmolen wordt geprobeerd om aangrenzende woningen onder gunstige voorwaarden te verwerven. Hierdoor wordt niet alleen het ensemble rond de molen veiliggesteld, maar ook een kostendrager gevonden voor het onderhoud van deze molens.
