w.t. Bewust scheiden _Opmaak 1 03-03-15 08:52 Pagina 1
T
Saskia Smith is journalist en schrijft onder meer voor JAN, Margriet, LINDA, Viva en Marie Claire.
Zo voorkom je een vechtscheiding
SC
Saskia Smith laat deskundigen en ervaringsdeskundigen aan het woord. Zo schetst zij een beeld van hoe het niet moet en hoe het beter kan.
★ BEWUST SCHEIDEN
Een vechtscheiding kent alleen verliezers, niet in de laatste plaats de kinderen, die verscheurd kunnen worden door een loyaliteitsconflict tussen de beide strijdende partijen. Iets wat tot op hoge leeftijd zijn sporen kan nalaten. Voor alle partijen is het dus beter als beide ouders on speaking terms blijven en samen afspraken kunnen maken over de toekomst van hun kinderen.
U W S E★ ★ ★
★
★
EN
Van alle scheidingen in ons land mondt 33% uit in een vechtscheiding en 10% zelfs in een zich voortslepend juridisch gevecht.
SASKIA SMITH
B
Een huwelijk kun je in overleg regelen, een scheiding net zo goed
SASKIA SMITH
★★★
H EID
ISBN 978 90 215 5788 5
‘Een vechtscheiding kent alleen verliezers.’- AD NUR 770
www.kosmosuitgevers.nl
Bewust scheiden Zo voorkom je een vechtscheiding
Saskia Smith
Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
www.kosmosuitgevers.nl Volg ons op Twitter@Kosmosuitgevers
© 2015 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, onderdeel van VBK|media Omslagontwerp: Mariska Cock Lay-out binnenwerk: ZetSpiegel, Best ISBN 978 90 215 5788 5 ISBN e-book 978 90 215 5789 2 NUR 770 Alle rechten voorbehouden / All rights reserved Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze en/of door welk ander medium ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave.
‘Wanneer je verdrietig bent, kijk dan opnieuw in je hart en zie dat je huilt om wat je vreugde schonk’ Kahlil Gibran (1883-1931)
Voorwoord
Een koffietafelboek Een koffietafelboek over scheiden? Waarom niet? Met het verschil dat dit geen boek is met rijk geïllustreerde beelden, maar met interviews. Bewust Scheiden is bedoeld voor ouders die op het punt staan om uit elkaar te gaan en niet alleen zichzelf door deze uiterst verdrietige en moeilijke periode moeten zien te leiden, maar ook hun kind of kinderen. In achttien interviews vertellen elf professionals en negen ervaringsdeskundigen hun ervaringen met (verbroken) relaties en complexe echtscheidingen, ook wel vechtscheidingen genoemd. De professionals doen dat ieder vanuit hun werkveld en expertise. Ze leggen uit hoe het in de praktijk kan gaan, waar ze eventueel zelf tegenaan lopen en wat ze vinden dat wellicht anders of beter kan. De ervaringsdeskundigen zijn ouders die hun persoonlijke verhaal vertellen. Hoe zijn zij met hun scheiding omgegaan? En hun kinderen? Wat waren hun valkuilen? En wat heeft ze geholpen om uit hun vechtscheiding te komen? Deze interviews bij elkaar zijn dus min of meer een scheidingskoffietafelboek geworden. Een boek dat ouders op kunnen pakken op een voor hen geschikt moment en waarin ze lezen wat voor hen op dat moment het meest van toepassing is. Ongeveer 70.000 thuiswonende kinderen in Nederland krijgen jaarlijks te horen dat hun ouders gaan scheiden. Over het aantal vechtscheidingen zijn geen officiële cijfers bekend. 7
Ook zijn er geen officiële cijfers bekend over hoeveel kinderen problemen ervaren door een scheiding. Geschat wordt dat ongeveer 20 procent van de scheidingen problematisch verloopt en dat 16.000 kinderen daar ernstig last van ondervinden. Een scheiding hoeft niet schadelijk te zijn voor een kind, maar uit verschillende onderzoeken blijkt dat kinderen die een vechtscheiding hebben meegemaakt een hogere kans hebben op delinquentie, agressief gedrag en problemen als een laag zelfbeeld en deppressie (Rapport Kinderombudsman, maart 2014). Het moge duidelijk zijn dat voor kinderen een scheiding een ingrijpende en emotionele gebeurtenis is. En dat kinderen die tussen hun ouders in komen te staan dat heel moeilijk en vervelend vinden. Als ouders gaan scheiden kunnen ze dan ook alle hulp gebruiken, voor zichzelf én voor hun kinderen. Dit boek is echter geen zelfhulpboek, eerder een bewustwordingsboek. Een boek dat meehelpt ouders zich bewust te laten worden van hun rol in hun scheiding en de verantwoordelijkheden die ze als ouder hebben. Er bestaat geen blauwdruk van een goede scheiding, maar bewust scheiden zorgt er wellicht voor dat een ingrijpende gebeurtenis als deze uiteindelijk niet alleen maar verliezers oplevert.
(Om de privacy van ouders en kinderen te waarborgen zijn alle na men en sommige situaties veranderd.)
8
Rechter, Lous van Son
‘Rechters zouden meer ruimte moeten krijgen om het gezag over het kind aan één ouder te kunnen geven wanneer dat beter is voor het kind.’
Rechter Lous van Son is van mening dat eindeloos procederen niet zorgt dat een vechtscheiding wordt opgelost. Ouders die om elke beslissing naar de rechter stappen komen in een neerwaartse spiraal terecht en hun kinderen eveneens. Toch zit de wet zo in elkaar dat ouders veel en ook heel lang tegen elkaar kunnen procederen. Wat is volgens u de definitie van een vechtscheiding? Ik vind dat een vechtscheiding zich kenmerkt doordat bij het regelen van de gevolgen van een echtscheiding mensen meer uit zijn op het krijgen van hun eigen gelijk dan op het zelf of met hulp van anderen vinden van een oplossing. Ze verliezen andere belangen uit het oog en zijn alleen nog maar bezig met het versterken van hun eigen standpunt. En dan is het dus niet meer oplossingsgericht, gebeurt het niet meer met inlevingsvermogen en staan ze niet meer open voor de deskundig heid van anderen. In de rechtszaal bent u soms getuige van ouders die lijnrecht tegenover elkaar staan. Wat blijft u daarvan bij? In tegenstelling tot wat veel mensen denken, gaat het in de rechtszaal veel minder ver dan daarbuiten. Er zijn meestal advocaten bij die bij voorbaat tegen hun cliënt zeggen: ‘Laat 11
het aan mij over.’ Of: ‘Houd je in.’ Er wordt dus voor mijn neus niet letterlijk gevochten of gescholden. Niet dat ik me daar iets van aan zou trekken, het enige waar ik in de rechtszaal op gericht ben is om de beste oplossing voor een zaak te vinden. Wat me wel bijblijft van sommige zaken van ouders die maar blijven procederen, is dat ik het gevoel heb dat er niet naar kinderen wordt geluisterd. Ondanks dat kinderen aan hun ouders laten weten wat de situatie met hen doet. Of als ik merk dat mensen wraak willen nemen op de ander via de kinderen. Dat soort dingen raakt me, maar ik besteed daar blanco aandacht aan. Ik ben vooral ontzettend druk bezig met de vraag: wat moet er met deze mensen, met deze situatie, gebeuren? Hoe kom ik bij de goede oplossing? Op 1 januari 1998 is de wet veranderd, het gezamenlijk gezag over de kinderen is nu ook na een scheiding de norm. Is dit een goede ontwikkeling? Het is vooral een lastige wet. De oude wet was ook niet goed, want toen stond veel vaker één ouder buitenspel en had je ook gefrustreerde ouders. Vaak waren dat de vaders; je had de club van de Dwaze Vaders die in torens klommen en zo. Het verdriet dat die vaders hadden omdat ze geen kans kregen om bij hun kinderen te zijn moet je niet onderschatten. Ik vond dát geen goede situatie, maar ik vind deze situatie ook niet goed. Eerlijk gezegd denk ik dat er geen goede situa tie bestaat. Het is in die zin een onoplosbaar probleem. Ik vind vooral dat er veel beter gekeken moet worden naar wat er uit onderzoeken komt, naar wat een vechtscheiding voor een kind betekent. En dat het belang van het kind meer voorop moet staan in de beslissingen die er genomen worden. Het lastige vind ik dat die beslissingen bij juristen liggen die niet altijd weten, en vaak ook niet kunnen weten, wat in het belang van het kind is. Dan kun je wel weer een onderzoek door de Kinderbescherming laten doen, maar dat is voor kinderen en ouders vaak belastend. Het levert vaak wel infor12
matie op, maar geen oplossing. Door het tijdsverloop en het onderzoek kunnen weer extra spanningen ontstaan en ben je in sommige gevallen nog verder van huis. Zoals ik al zei: dé oplossing voor ingewikkelde scheidingszaken is er niet, zoals er ook niet dé juiste wet voor is. Het is maatwerk. Eigenlijk is iedereen gebaat bij goede voorlichting: denk erom, als je een kind krijgt zit je niet alleen levenslang aan het kind, maar ook aan die partner vast. Die nieuwe wet zorgt dat er twee kapiteins op het schip staan. Zolang ouders samen ouder zijn zonder strijd is dat geen pro bleem, maar bij een scheiding die uitmondt in een vechtscheiding zijn twee kapiteins niet altijd even handig. Als ouders gezamenlijk gezag hebben en ze hebben een conflict over een beslissing die moet worden genomen kunnen ze voor iedere beslissing – denk aan schoolkeuze, doktersbehandeling, paspoort enz. – naar de kinderrechter gaan. Het eindeloos kunnen procederen vind ik een heel groot nadeel van die nieuwe wet. Ouders kunnen elkaar helemaal gek maken met procederen, wat ontzettend veel tijd, energie, geld en vooral spanningen, ook bij een kind, kost. Hoe zou het volgens u wel moeten? Vooropgesteld is dat de meeste scheidingen goed gaan. We hebben het hier over een klein percentage waarbij het misgaat. Dat is ook meteen het lastige. Want stel je zou alle scheidingen gaan scannen en op basis daarvan voorlichting gaan geven, dan zeg je eigenlijk hetzelfde als: ‘We gaan de hele populatie op longkanker onderzoeken, terwijl niemand meer rookt.’ Dat moet je dus niet doen. Het is verplicht een ouderschapsplan op te stellen en veel mensen gaan naar een mediator om de scheiding te regelen. Als het lukt om er samen uit te komen is dat verreweg het beste. Als er nu iets mis is of dreigt te gaan, heb je nog steeds een wachtlijst bij de 13
Geloof in liefde
Michiel (55) scheidde zeventien jaar geleden van zijn toenmalige partner. Vanaf dag één was er strijd. Om de kinderen, hun twee zoons, om geld, om het huis, om de omgangsregeling; kortom: om alles. Uiteindelijk koos Michiel ervoor om uit de strijd te stappen. Daardoor zag hij zeven jaar zijn kinderen niet meer. ‘Je kinderen niet zien is een heel diep verdriet.’ Wat ik in het begin van mijn scheiding vooral heb gemist was een soort startomgeving waar je als eerste wegwijs gemaakt kunt worden. Waar moest ik naartoe? Welke hulp was er? Wie kon mij vertellen wat ik het best kon doen? Wat waren mijn rechten? En die van mijn kinderen? Ik had geen idee en ben dan ook als eerste wegwijs gemaakt door mijn advocaat. Een advocaat die zijn best deed, maar niet het vermogen had om de strijd, die tussen mij en mijn ex al vrij snel ontstond, te stoppen. Hij was meer met regels en wetgeving bezig dan te kijken naar wat nu echt goed voor iedereen was. Het resultaat was een jarenlang gevecht met mijn ex, mijn kinderen die daar tussen zaten en torenhoge advocaatkosten. We zijn in 1997 van tafel en bed gescheiden en hebben onze scheiding in 1998 aangevraagd. Dat was een geluk, de nieuwe wet dat beide ouders standaard het gezag kregen was net ingevoerd. Al is het ontzettend lastig om dat gezag in de praktijk uit te voeren als je niet meer met elkaar kunt communiceren. Dan is dat gezag vooral een reden om weer een rechtszaak te beginnen. Ik wilde mijn zonen, die toen tien en zes waren, zo veel mogelijk zien. Mijn ex had daar andere ideeën over. Die 19
zei: ‘Kinderen hebben hun vader niet echt nodig.’ Ze saboteerde de omgangsregeling zo veel als ze kon. We woonden twee uur rijden van elkaar af. Het is heel vaak voorgekomen dat ik voor niks naar haar toe ben gereden. Dan waren ze niet thuis of was er volgens haar een andere reden waarom de kinderen niet met mij mee konden. Die omgangsregeling was ook heel kort: om de twee weken een weekend van zaterdagochtend elf uur tot zondagmiddag vijf uur. Ik wilde dat het van vrijdagmiddag tot maandagochtend duurde, maar mijn ex en later de rechter dachten daar anders over. De rechter achtte de situatie zoals die op dat moment was goed genoeg. In de praktijk betekende dit dat we op zaterdag twee uur in de auto zaten en op zondag weer. Dat hij daar niet naar heeft gekeken verbaast me nu nog. Om mijn kinderen te zien reed ik heen en weer, maar het was eigenlijk niet te doen. Als ik terugkijk op mijn scheiding zijn er heel veel dingen waarvan ik denk: wat hebben wij elkaar het leven zuur gemaakt. Wat zeker niet in het belang van de kinderen is geweest. En ook zeker niet in ons belang. Al dachten wij daar op dat moment natuurlijk anders over. Gek genoeg opereerden we vanuit dezelfde gedachte: het belang van de kinderen. Maar in de praktijk waren dat tegenovergestelde belangen. Wat ik goed vond voor onze kinderen vond hun moeder niet goed en vice versa. Onze jongste zoon is autistisch, ik wilde hem laten testen. Dat wilde zij absoluut niet. En dus stonden we weer voor de rechter. Haar verhaal over onze scheiding zal zeker andere zwaartepunten hebben, maar voor mij betekende het dat ik te maken had met iemand die alleen maar strijd wilde, geen afspraken nakwam en bij alles haar hakken in het zand zette. Dat was heel zwaar. Als je uit elkaar gaat en je wilt het allemaal een beetje redelijk regelen, dan moet je gewoon water bij de wijn doen. Je krijgt het nu eenmaal nooit precies zoals je het wilt. Dat moet je je goed realiseren. 20
Kindertherapeute en directeur van Villa Pinedo, Marsha Pinedo
‘Villa Pinedo is een wake up call voor ouders in scheiding’
Marsha Pinedo, kindertherapeute en directeur van Villa Pinedo, richtte drie jaar geleden Villa Pinedo op. Een online-podium waar kinderen van gescheiden ouders hun ervaringen delen en volwassenen bewust maken van wat er in hun hoofd en hart omgaat. Een van de dingen waar Villa Pinedo zich voor inzet is een gedragsverandering van ouders, in het belang van het kind. Wat is volgens u de definitie van een vechtscheiding? Als ik kijk vanuit het kindperspectief is dat als ouders elkaar niet meer kunnen aankijken, want dan voelt een kind een gevecht. Vanuit verschillende instanties wordt een heel andere omschrijving gegeven van een vechtscheiding. Maar wanneer ouders elkaar niet eens meer kunnen aankijken omdat ze zo’n hekel aan elkaar hebben, is het voor een kind een gevecht. Er is veel aandacht voor vechtscheidingen. Valt daar iets uit te leren? De focus ligt maatschappelijk heel erg op vechtscheidingen. Het zou mooi zijn als die focus wordt verplaatst naar heel goede scheidingen, want die bestaan natuurlijk ook. Ik geloof namelijk dat er niet alleen te leren valt van negatieve verhalen. Ik lees liever ook verhalen van ouders die het goed geregeld hebben en hoe ze dat hebben gedaan. Hoe hebben zij het voor elkaar gekregen om het belang van hun kind voorop te 61
stellen in plaats van het gevecht aan te gaan? En dan ook graag hun kinderen aan het woord te laten die vertellen hoe zij de scheiding ervaren en of ze last hebben gehad van de scheiding van hun ouders. Ik denk dat we daar veel meer van kunnen leren. Heeft u een antwoord op de vraag waarom ouders die elkaar ooit liefhadden en samen kinderen hebben gekregen, zo te genover elkaar komen te staan dat ze geen woord meer met elkaar spreken? Iedereen met wie je een relatie hebt, je partner, vrienden, familieleden, daar heb je een soort van emotionele bankrekening mee. Als je aardig en vriendelijk bent, of je doet iets voor de ander, dan stort je eigenlijk op die bankrekening. Op het moment dat je gaat schreeuwen en gaat liegen en negatief gedrag naar elkaar vertoont, ben je eigenlijk die bankrekening aan het leeghalen. Als we kijken naar een liefdesrelatie, dan is op het moment dat de relatie wordt verbroken die bankrekening als het ware helemaal geplunderd. Je gunt elkaar niks meer, bent boos, verdrietig en teleurgesteld en juist dan moet je ontzettend gaan samenwerken. Er moeten immers belangrijke afspraken worden gemaakt over de kinderen en het huis. Het is bijna onmogelijk om op het moment dat je denkt: ik wil die man of vrouw nooit meer zien, dat je dan eigenlijk de hele tijd met hem of haar moet gaan overleggen. Dat is natuurlijk hartstikke moeilijk. Mensen die gaan scheiden reageren vanuit hun pijn en verdriet. Dat overschaduwt alles, ook als het over de kinderen gaat. Het is dan ook heel belangrijk dat de rollen op zo’n moment uit elkaar worden getrokken. De rol van partner bestaat niet meer, want je bent uit elkaar, maar de rol van de ouders moet je wel samen vervullen. De pijn en het verdriet horen bij die partnerrol; in het belang van je kind denken hoort bij de ouderrol. Dat onderscheid is belangrijk, maar ook ontzettend moeilijk. Eigenlijk moet je heel bewust te werk gaan. Elke stap die je neemt, elke 62
w.t. Bewust scheiden _Opmaak 1 03-03-15 08:52 Pagina 1
T
Saskia Smith is journalist en schrijft onder meer voor JAN, Margriet, LINDA, Viva en Marie Claire.
Zo voorkom je een vechtscheiding
SC
Saskia Smith laat deskundigen en ervaringsdeskundigen aan het woord. Zo schetst zij een beeld van hoe het niet moet en hoe het beter kan.
★ BEWUST SCHEIDEN
Een vechtscheiding kent alleen verliezers, niet in de laatste plaats de kinderen, die verscheurd kunnen worden door een loyaliteitsconflict tussen de beide strijdende partijen. Iets wat tot op hoge leeftijd zijn sporen kan nalaten. Voor alle partijen is het dus beter als beide ouders on speaking terms blijven en samen afspraken kunnen maken over de toekomst van hun kinderen.
U W S E★ ★ ★
★
★
EN
Van alle scheidingen in ons land mondt 33% uit in een vechtscheiding en 10% zelfs in een zich voortslepend juridisch gevecht.
SASKIA SMITH
B
Een huwelijk kun je in overleg regelen, een scheiding net zo goed
SASKIA SMITH
★★★
H EID
ISBN 978 90 215 5788 5
‘Een vechtscheiding kent alleen verliezers.’- AD NUR 770
www.kosmosuitgevers.nl
