Rumineren na de dood van een dierbare: vermijding of confrontatie?
Maarten Eisma, Henk Schut, Margaret Stroebe, Wolfgang Stroebe, Jan van den Bout en Paul Boelen
Hoofdlijnen • • • • •
Achtergrond project Centrale probleemstelling Eye tracking experiment Kernbevindingen Praktische implicaties
Wat is verlies?
Het verlies van een dierbare -
Extreem stressvolle gebeurtenis Roept uiteenlopende gevoelens en gedragingen op Een meerderheid heeft geen professionele hulp nodig Een minderheid ontwikkelt psychische problemen
Wat is rumineren?
“Het begint veel weg te krijgen van een dwangneurose. Voortdurend speur ik Tonio’s levensloop af, op zoek naar loze momenten die misschien, zonder zijn bestaan overhoop te gooien, te rekken of in te korten waren geweest, opdat zoveel jaar later, op eerste Pinksterdag 2010, Tonio’s fiets en de onbekende auto rakelings langs elkaar heen geschoten waren. Ik versleutel zo’ n superkorte tijdspanne zo discreet en voorzichtig dat er aan zijn levensloop ogenschijnlijk niets verandert. Zijn al bekende, latere bestaan, raakt er niet door ontregeld of aangetast.” (A. F. Th. Van der Heijden, 2010)
Wat is rumineren? • “Rumineren is herhaaldelijk zelfgericht nadenken over negatieve gebeurtenissen en/of negatieve gevoelens.” (Michael et al., 2007)
– Geassocieerd met en voorspeller van psychopathologie.
• Response Styles Theory
(Nolen-Hoeksema, 1999, 2001)
– Rumineren, “het tegenovergestelde van vermijding” 1) maakt negatieve gedachten toegankelijk 2) belemmert probleemoplossen 3) vermindert instrumenteel gedrag
• Rumination as Avoidance Hypothese
(Stroebe et al., 2007)
– Chronisch rumineren dient als vermijding van pijnlijke aspecten van de realiteit van het verlies
Onderzoek • Doel Onderzoeken of hoog en laag ruminatoren verschillen in de mate waarin zij de realiteit van het verlies vermijden op aandachtsniveau.
• Deelnemers – 54 Nabestaanden – Hoog ruminatoren (n=26) en laag ruminatoren (n=26) – Geen verschil op achtergrondvariabelen
• Opzet – Vragenlijsten – Eye tracking taak
Eye tracking
• Oogfixaties gemeten met infraroodtechnologie • 24 aanbiedingen van 10 sec • per aanbieding 2 stimulicombinaties willekeurig getoond
Vreemde + neutraal woord
Overledene + verlieswoord
Verwachtingen • Vigilantie-vermijdingshypothese Vigilantie Wanneer mensen bang zijn voor bepaalde stimuli zullen zij hier voordat zij bewust waarnemen (0-500 milliseconden) automatisch een verhoogde aandacht vertonen voor deze stimuli.
Vermijding Voor dezelfde angstopwekkende stimuli zullen zij, nadat zij bewust zijn geworden wat zij zien (na 500 á 1000ms), hun aandacht afwenden van deze stimuli. •
Hypothese Wij verwachten bij hoog ruminatoren ten opzichte van laag ruminatoren vigilantie en vermijding tonen voor foto overledene mét verlieswoord
Analyses kijktijden (0-1500ms) Vigilantie en vermijding • Verschillen hoog en laag ruminatoren in kijktijd voor de combinatie van foto’s en woorden in de eerste 1500 ms?
• Nee, maar…
Hoog en laag ruminatoren verschllen wél in kijktijd voor woorden in de eerste 1500 ms.
KIJKTIJD VERLIESWOORD 350
MILLISECONDEN
300 250 200
HOOG RUM LAAG RUM
150 100 50 0 0-500 MS
500-1000 MS
1000-1500 MS
KIJKTIJD NEGATIEF WOORD 300
MILLISECONDEN
250
200 HOOG RUM
150
LAAG RUM
100
50
0 0-500 MS
500-1000 MS
1000-1500 MS
KIJKTIJD NEUTRAAL WOORD 300
250
MS
200 HOOG RUM
150
LAAG RUM
100
50
0 0-500 MS
500-1000 MS
1000-1500 MS
Analyses kijktijd (1500-10000ms) • Vermijding Verschillen hoog en laag ruminatoren in kijktijd voor de combinatie van foto’s en woorden?
• Nee, maar…
Hoog en laag ruminatoren verschillen wél in kijktijd voor foto’s van de overledene en de vreemde
GEMIDDELDE KIJKTIJD (1500-10000MS) 7000
MILLISECONDEN
6000 5000 4000
RUM LAAG RUM HOOG
3000 2000 1000 0 FOTO VR
(F= 21.94, p < .001, η = .08)
FOTO OV
Analyses fixatietijd • Verschillen hoog en laag ruminatoren in gemiddelde fixatietijd voor de combinatie van foto’s en woorden?
• Nee, maar… Hoog en laag ruminatoren verschillen wél in gemiddelde fixatietijd voor foto’s van de overledene en de vreemde
GEMIDDELDE FIXATIETIJD 4000 3500
MILLISECONDEN
3000 2500 RUM LAAG
2000
RUM HOOG
1500 1000 500 0 FOTO VR
(F= 11.41, p < .001, η = .05)
FOTO OV
Conclusie - Hoog ruminatoren tonen vigilantie en vermijding van verlieswoorden vergeleken met laag ruminatoren - Hoog ruminatoren vermijden de foto van de overledene door hier minder en minder lang per keer naar te kijken dan laag ruminatoren.
•
Dus: “hoog ruminatoren vermijden verliesgerelateerde beelden en woorden meer dan laag ruminatoren.”
• Kanttekeningen - Complexe interactie-effecten niet significant. Powerproblemen? - Waarom vinden we een verschil tussen reacties op verlieswoorden en foto’s?
Praktische implicaties • Als rumineren confrontatie is… – … zijn afleidingstechnieken geïndiceerd om ruminatie en rouwsymptomen te verminderen bij nabestaanden met chronische ruminatie en gecompliceerde rouw.
• Als rumineren vermijding is, dan… – … zijn confrontatietechnieken geïndiceerd om ruminatie en rouwsymptomen te verminderen bij nabestaanden met chronische ruminatie en gecompliceerde rouw
Vragen?
Maarten Eisma, Universiteit Utrecht E-mail:
[email protected], tel: 030-2531116
