Ruimte voor nieuwe groei

METROPOOLREGIO AMSTERDAM

Ruimte voor nieuwe groei VERSIE 20150917

Ruimtelijk economische agenda 1. 2. 3. 4.

2

Metropoolregio Amsterdam

metropoolregio

AMSTERDAM

Amsterdam- Human capital

3

Ruimte voor economische vernieuwing In de afgelopen tien jaar is de wereld ingrijpend veranderd. Traditionele economische pijlers wankelden of gingen onderuit. Vanwege de crisis stagneerde de woningbouw, terwijl de behoefte aan woningen in de metropoolregio juist steeg. De arbeidsmarkt, de woningmarkt en vervoersstromen veranderden op een manier die we in 2005 niet konden voorzien en ze zullen blijven veranderen. De Metropoolregio Amsterdam (MRA) wil bij de Europese top horen en een aantrekkelijke plek worden voor bedrijven en bewoners om zich te vestigen, maar ook om te bezoeken als toerist of voor werk of studie. Dit gaat niet vanzelf. Bij alle onzekerheid over de economische ontwikkelingen is duidelijk dat flexibiliteit en uitvoeringskracht nu de leidende principes moeten zijn. Op verschillende fronten zijn concrete acties nodig om die principes vorm te geven. Daarom heeft de MRA deze ruimtelijk economische agenda voor de komende vier tot tien jaar opgesteld. Doel is om zo concreet mogelijke acties te benoemen die inspelen op economische, ecologische en demografische veranderingen en die de Metropoolregio Amsterdam neerzetten als een krachtige economische eenheid, die de internationale concurrentie aan kan en waarmee andere regio’s willen samenwerken. Alle overheden die samen de metropoolregio vormen (36 gemeenten, de provincies Noord-Holland en Flevoland en de stadsregio) staan achter de acties en werken aan de uitvoering hiervan.

Metropoolregio Amsterdam is de sterkste

Vanwege de goede bereikbaarheid en de

economische regio van Nederland. De belangrijkste

aanwezige op kennis gerichte bedrijven en

sterke punten zijn de aanwezigheid van veel

instituten wordt de metropoolregio internationaal

mensen met talent en ondernemerszin, een

hoog gewaardeerd als vestigingslocatie. Bovendien

grote diversiteit aan bedrijvigheid, een goede

onderscheidt de regio zich internationaal door

infrastructuur via land, lucht en water, een zeer

de menselijke maat, relatief weinig segregatie

goede digitale connectiviteit, het brede palet

tussen bevolkingsgroepen en de open houding ten

aan woon- en werkmilieus in historische steden,

opzichte van nieuwe ontwikkelingen, producten

tuinsteden en new towns en het afwisselende

en ideeën. De quality of life uit zich in sterke

en spectaculaire metropolitane landschap (zee,

punten als de nabijheid van locaties – veel is op

duinen, veenweiden, een groot zoetwatermeer).

fietsafstand – het cultuuraanbod en cultureel

Acht karakteristieke deelregio’s dragen bij aan

klimaat, de veiligheid en de goede bereikbaarheid

deze grote diversiteit van de MRA.

en aantrekkelijkheid van het landschap.

4


Metropool in cijfers Inwoners 2,4 miljoen Woningen 1,1 miljoen Bedrijven 230 duizend Hotelovernachtingen per jaar 14,1 miljoen

De MRA heeft goede kaarten in handen om zich verder te ontwikkelen als internationaal aantrekkelijke en duurzame metropool.

Bedreigingen De wereld om ons heen verandert snel. De onzekerheid in veel economische sectoren is groot, met name in de logistieke, financiële en zakelijke dienstverlening. Voorbeelden: voor Schiphol zijn de ontwikkeling van grote luchthavens in Istanbul en Dubai en de snelle veranderingen op de luchtvaartmarkt reden voor zorg. De Amsterdamse haven is voor 70 procent afhankelijk van de overslag van fossiele brandstoffen en is daarmee erg gevoelig voor prijsveranderingen

inzet op kennis en innovatie – die onder andere bijop deze markt. Flora Holland krijgt fysiek steeds draagt aan een duurzame toekomst – noodzakelijk minder klanten op de veiling omdat de bloemen is. En het vraagt om een inclusieve en aantrekkeop internet direct worden verhandeld en moet lijke regio waarin iedereen meetelt, meedoet en de dus haar werkwijze veranderen om succesvol te kwaliteit van leven hoog is. Partners geven elkaar blijven. de ruimte en ondersteunen elkaar. Juist de relatieve Ook andere ontwikkelingen vragen om actie. De kleinschaligheid van de steden en het feit dat groen CO2-uitstoot moet sneller worden teruggedrongen. altijd dichtbij is maakt de MRA een aantrekkelijke De fiscale voordelen van Nederland vallen binnen plek om te leven Europa steeds meer weg. De wereldwijde strijd om

Doorbouwen op het fundament De samenwerking in de MRA is inmiddels 16 jaar oud. Het fundament voor de besluitvorming is het Ontwikkelingsbeeld 2040 uit 2008. In 2014 verscheen een overzicht van accentverschuivingen ten opzichte van het Ontwikkelingsbeeld, namelijk Doorbouwen op het fundament. Het Rijk heeft de afgelopen jaren veel ruimtelijk-economische taken en bevoegdheden gedecentraliseerd naar de regio. Met het Platform Regionale Economische Samenwerking (PRES) en het Platform Bedrijven en Kantoren (Plabeka) is de regionale afstemming over de kwantiteit en kwaliteit van werklocaties succesvol aangepakt. Binnen het PRES werken deVerschuivingen overheden ook nauw aan een in samen accenten

regionaal hotelbeleid en een samenhangend

Veranderingen in economie, demografie, eco-

arbeidsmarktbeleid.

logie en techniek leiden tot nieuwe accenten.

Bevolking trend

+

Bouwen trend

talent wordt harder.

Nieuwe accenten De verschillen binnen de metropoolregio worden

De trends, veranderingen en nieuwe inzichten groter. De ‘old cities’ Amsterdam en Haarlem leiden tot aangescherpte en nieuwe accenten in de zijn erg in trek, met stijgende woonlasten tot programma’s van de MRA. Voor het versterken van gevolg. ‘New towns’ zoals Almere, Lelystad en de economie is het belangrijk sterk in te zetten op Purmerend profiteren nog weinig mee. Banen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat waar interactie vooral middelbaar opgeleide mensen verdwijnen kan mensen elkaar kunnen doorplaatsvinden digitaliseringenenwaar internationalisering. Er ontmoeten. Stedelijke verdichting helpt hierbij, is een mismatch tussen het onderwijsaanbod evenals een goede lokale veren de vraag op de internationale arbeidsmarkt. en Ruimtelijke bondenheid. De in mondiaal opzicht relatief segregatie tussen bevolkingsgroepen dreigt.kleine In maat van de MRA helpt bij het realiseren van een de agrarische gebieden kan de transitie naar aangenaam leef- en woonklimaat. Tegelijktotvraagt steeds grootschaligere landbouw leiden dit om een goed en waarde snel netwerk metgebieden andere en minder recreatieve van deze stedelijke regio’s in Nederland om internationaal afname van de biodiversiteit. Amsterdam heeft te voldoende kunnen maken metmassa snellete groei van leveren. het aantal bezoekers,

Financiële sector

+

Kennis en innovatie

Transformatie & uitleg

Transformatie intensief

Afhankelijk van grondstoffen

Circulaire economie

Investeren in netwerken

Knooppunten & Integreren

Beschermen

Benutten

waardoor de aantrekkelijkheid voor bewoners en

De sterke bevolkingsgroei in de metropoolregio bedrijven afneemt. noodzaakt hetNederland verder intensiveren Vergelekentot met als geheel van staatde transformatieen nieuwbouwopgaven. in de MRA de middenklasse onder druk,Zoisblijven de de landschappelijke behouden kan werkloosheid relatiefkwaliteiten hoog, en boeken we en relatief in de ruimtebehoefte van economische motors weinig resultaten op verduurzaming. Verder is zoals Schipholinenkantoren, de havens voorzien. er leegstand opworden bedrijventerreinen, De woningbouw zal moeten verschuiven vanDaar een in maatschappelijk vastgoed en in winkels. aanbod markt naar een vraag gestuurde, komt bijgestuurde dat de komende decennia een grote om beter aan te sluiten bij de woonbehoeften. bevolkingstoename wordt verwacht in de MRA, terwijl de woningmarkt net weer een beetje op

De aandacht verschuift gang begint te komen. hierbij van het realiseren van aantallen naar te realiseren kwaliteiten voor specifieke doelgroepen en woonmilieus, rekening houdend met een verschuiving van de behoefte van koop- naar huurwoningen. Nog meer dan voorheen moet worden ingezet op compact binnenstedelijk bouwen. Juist deze milieus dragen bij aan het versterken van de interactie tussen mensen

Verschuivingen in accenten: Veranderingen in economie, de druk op het landschap toe. Tegelijkertijd nemen demografie, ecologie en techniek leiden tot nieuw de middelen om te investeren in het landschap accenten. (Doorbouwen op het fundament 2014: 6) af.

Dit vraagt om een strategie die niet alleen gericht is op bescherming, maar ook op (betere) benutting en het vormen van nieuwe coalities. Amsterdam- Human capital 5 De afgelopen jaren zijn grote investeringen in het

Kansen

grondstoffenprijzen minder impact hebben op de

Deze zaken vragen om actie. Behoud en verdere

bewoners en de bedrijven in de MRA .

uitbouw van de diversiteit in de economische

Wendbaarheid betekent ook dat transformatie van

structuur is noodzakelijk. Om in de nieuwe

vastgoed en van gebieden gemakkelijker moet

economische context aantrekkelijk te blijven, moet

worden zodat de MRA mee kan bewegen met

Metropoolregio Amsterdam duurzamer, slimmer,

de veranderende vraag naar ruimte voor wonen,

innovatiever, beter verbonden, wendbaarder en

werken en vermaak.

nog mooier worden!

Wat de woningmarkt betreft biedt de regiobrede

Omdat de economische steunpilaren in de regio

variatie in woonmilieus alle kansen: door steden

onder druk staan, is het belangrijk om samen met

goed met elkaar te verbinden, kunnen op korte

het bedrijfsleven en de kennisinstituten op zoek

(reis)afstand van elkaar vele verschillende typen

te gaan naar nieuwe kansen die een gezonde

woonmilieus worden aangeboden.

economische toekomst opleveren. Zo biedt het logistieke cluster binnen de metropoolregio

De Agenda: ruimte voor nieuwe groei

kansen voor de circulaire economie op de Westas

De nieuwe maatschappelijke en economische

(het gebied tussen Aalsmeer en Zaanstad, met

werkelijkheid vergt op de korte en middellange

greenport Aalsmeer, Schiphol en de haven), maar

termijn een gerichte en gezamenlijke inzet van

ook aan de oostkant van de metropoolregio bij

raadsleden, statenleden en colleges. Integrale

Almere en Lelystad. De energietransitie biedt naast

afstemming is essentieel. Het gaat om het

bedreigingen ook kansen voor de haven. Naast het

scheppen van ruimtelijke en economische

faciliteren van noodzakelijke transities in bestaande

voorwaarden door de MRA-overheden zelf, of

economische pijlers, is het van essentieel belang

samen met het Rijk of Europa, met als doel

om nieuwe kansrijke economische sectoren ruimte

dat mensen en bedrijven zelf gaan investeren,

te bieden in de MRA , met name op het gebied van

ondernemen of op een andere manier actief

kennis en innovatie. De sterke positie als datahub

worden.

biedt een goede uitgangspositie voor bedrijven die

Deze agenda bevat een lijst ruimtelijk-economische

baat hebben bij zeer goede digitale connectiviteit.

acties die we de komende vier tot tien jaar uit

Ook hier zijn cross-overs denkbaar met andere

gaan voeren. De agenda prioriteert acties die

economische sectoren in de MRA , bijvoorbeeld bij

elkaar aanvullen en versterken waardoor meer

het efficiënter gebruiken van grondstoffenstromen.

focus en versnelling ontstaat. De rode draad

Start-ups en snelle groeiers passen goed in de

in de acties is dat ze leiden tot een grotere

MRA, net zoals innovatieve ondernemers in de

wendbaarheid; tot meer ruimte om te groeien en

circulaire economie, de nieuwe maakindustrie, en

te vernieuwen door snel te kunnen inspelen op de

ontwikkelaars van de ‘smart city’. Maar, ook voor

veranderende wereld. Hierbij is veel ruimte nodig

bedrijven in de dienstverlening, de horeca, het

voor experiment; betrokken overheden zullen

toerisme en makers van ambachtelijke producten

(soms tijdelijk) haar kaders moeten verruimen.

is er ruimte in de MRA. Het onderwijs moet hier

Deze agenda is vastgesteld door de

beter op worden ingericht.

bestuursplatforms voor economie, ruimtelijke

Aandacht vraagt verder het op termijn schaarser

ordening en bereikbaarheid van de MRA. Hierbij

en duurder worden van grondstoffen en energie.

zijn raden en staten van de gemeenten en

De MRA zou naast lokale opwekking zich ook sterk

provincies van de MRA betrokken waardoor deze

moeten maken voor energiebesparing, diversifiëren

agenda een breed draagvlak heeft voor uitvoering.

van bronnen, beter benutten van warmte- en

Dat is nodig omdat de acties door de hele

koude bronnen, zodat schokken in energie- en

metropoolregio in alle deelregio’s op verschillende

Versterken van de samenwerking De drijfveer en de kracht van metropolen overal ter wereld is economische schaalvergroting en diversificatie en betere zichtbaarheid in de internationale competitie. Metropolitane samenwerking maakt het mogelijk een hogere kwaliteit te realiseren door betere afstemming tussen steden onderling en meer keuzemogelijkheden in werkgelegenheid, woonmilieus en vrije tijd. De kracht van de MRA zit in de diversiteit van de deelregio’s en de informele samenwerking, die plaatsvindt op basis van vrijwilligheid en gezamenlijk belang. Alle partners werken vanuit eigen ervaring en deskundigheid aan het versterken van de internationale aantrekkingskracht en een beter woon-, werken leefklimaat. Slimmer werken, slimmer ontwerpen, slimmer met belangen en geld omgaan, nieuwe manieren van financiering en regelgeving: dit maakt de hele regio sterker bovendien beter bestand tegen calamiteiten en crises. 6


manieren hun weerslag zullen hebben. Daarmee zetten we nieuwe stappen op weg naar een

hebben. • Het verzilveren van de grote investeringen

aantrekkelijke metropool met daarin de ruimte

in spoor, weg, metro en hoogwaardige tram

voor het menselijke kapitaal van onze regio.

en bus, zowel op ruimtelijk als economisch

Deze agenda is gebaseerd op analyses van

terrein.

trends en ontwikkelingen, de bestaande regionale

• Een nieuwe strategie voor de new towns

agenda’s en programma’s, onderscheidende

ontwikkelen die minder is gericht op

kwaliteiten van de deelregio’s en de metropool

grootschalige en planmatige uitbreiding en

als geheel, de opbrengst van de MRA-tafels die

meer op het aantrekkelijker maken van de

eind 2014 in de deelregio’s zijn georganiseerd, expertsessies, een regiobrede bijeenkomst op 20

bestaande stad en adaptieve groei. • Vanuit een gezamenlijk perspectief data delen,

augustus 2015 en de raadpleging van raden en

monitoren, strategie ontwikkelen en bijstellen,

staten en deskundigen uit bedrijfsleven en van

lobbyen, programmeren, inkopen, leren en

kennisinstituten. Ontwikkelingsbeeld 2040 was hierbij het vertrekpunt.

evalueren. • Een regionaal ontwikkelingsplan voor het landschap.

Prioriteiten en ontwikkelrichtingen Metropoolregio Amsterdam heeft op de korte

Deze en andere prioriteiten zijn in hoofdstuk

en middellange termijn onder meer de volgende

2 uitgesplitst in zeven ontwikkelrichtingen,

prioriteiten:

die zijn uitgewerkt in concrete acties. Deze

• Er is tot 2040 ruimte nodig voor

ontwikkelrichtingen zijn:

250.000 nieuwe woningen, vooral in de

1. Ruimte geven aan wonen en werken

aantrekkelijke stedelijke milieus en op

2. Slimmer en innovatiever werken

goed bereikbare plekken. Er zijn betaalbare

3. De leefkwaliteit verbeteren

vrije sectorhuurwoningen nodig, maar ook

4. Beter benutten van grondstoffen en

woningen en woonmilieus die aansluiten bij

energiebronnen

de vraag van senioren en alleenwonenden. Dit

5. Beter verbinden

betekent dat er een adaptieve strategie voor

6. De metropoolregio klimaatbestendig maken

woningbouw moet worden gevolgd, gebaseerd

7. De metropoolregio wendbaarder maken

op de marktvraag. • ‘Eigen’ MRA-talent beter ontwikkelen en benutten door het onderwijs beter aan te laten sluiten op de vraag op de arbeidsmarkt, met name in het MBO. • Aantrekken van talent van buiten de metropoolregio, door onder meer belemmeringen weg te nemen op het gebied van wonen en immigratie en te investeren in betaalbare studentenhuisvesting, de kenniseconomie en het start-up- en culturele klimaat. • Een gezamenlijke en radicale aanpak van leegstand door transformatie van vastgoed en gebieden die niet meer aansluiten op de vraag, door belemmeringen weg te nemen, voorwaarden te scheppen en te investeren, naast een gezamenlijke programmering waarbij slim omgegaan wordt met geluids-, milieu- en natuurcontouren. • Het verder integreren van het verkeers- en vervoerssysteem tot één geheel en het beter verknopen van onderdelen van het systeem zodat mensen meer reisgemak ondervinden op hun reis van A naar B, meer keuze hebben uit alternatieven die passen bij de wensen van het moment zodat verstoringen minder impact Amsterdam- Human capital

7

DEEL 1

Acties op de MRAagenda

1. 2. 3. 4.

PM. Schematische samenvatting van de acties, bij voorkeur aangevuld met verantwoordelijke partijen, financiën, afspraken en uitvoering.

10 Metropoolregio Amsterdam

Amsterdam- Human capital 11

DEEL 2

De zeven ontwikkelrichtingen De MRA-agenda wordt opgesteld om accuraat op veranderende omstandigheden te kunnen inspelen. In de agenda staan acties waarop de bestuurlijke en ambtelijke aandacht en energie zich de komende 4 tot 10 jaar gaan richten. In dit hoofdstuk staan de voorstellen voor acties gerangschikt onder zeven ontwikkelrichtingen. Voor alle ruimtelijke acties geldt dat de provincies Noord-Holland en Flevoland en de betrokken gemeenten de in deze agenda gemaakte afspraken borgen in hun op te stellen Omgevingsvisies en bijbehorende omgevingsverordening.

1: Ruimte geven aan wonen en werken a. Wat is er aan de hand?

goed invullen. De regio heeft de vaak jonge en

Metropoolregio Amsterdam is een gewilde plek om

hoogopgeleide nieuwkomers die de motor vormen

te wonen en te werken. Het aantal inwoners en

van de economie hard nodig. Tegelijk willen we dat

banen groeit sterker dan het landelijk gemiddelde

ook andere inwoners met andere woonwensen een

en de vraag naar woonruimte is in delen van de

plek kunnen vinden in deze metropool. De MRA

MRA groot. Het gemiddelde aantal mensen per

kiest voor een woningmarkt waar iedereen die hier

woning stijgt. De prijzen van koopwoningen stijgen

wil wonen aan zijn trekken kan komen. Daarom zet

sinds 2013 weer. Dit beeld is niet overal in de

de MRA zich in op het realiseren van een zo breed

MRA hetzelfde. De vraag naar woningen stijgt met

mogelijk palet aan woonmilieus. Gezien de vraag

name in de agglomeraties Amsterdam en Haarlem.

naar hoogstedelijke woonmilieus en het belang

Hoogopgeleide jongeren willen zich vooral in de

van grote groengebieden voor de leefkwaliteit

hoogstedelijke gebieden vestigen, met Amsterdam

in de regio zetten we nadrukkelijk in op verdere

als grote favoriet. In Almere, Lelystad, de Gooi- en

verdichting binnen bestaand stedelijk gebied.

Vechtstreek, Waterland en Amstel-Meerlanden

Liefst met ruimte voor een grote mix aan functies.

was in de afgelopen jaren een sterk verminderde

We leggen nog meer nadruk op transformatie

vraag, maar ook daar dienen de eerste tekenen

van overbodige bedrijfs- en kantoorruimte naar

van voorzichtig herstel zich aan. De kans bestaat

woon(werk)ruimte. Wonen en werken op korte

dat de druk op de woningmarkt in en rond de

afstand van elkaar is essentieel voor een goed

steeds duurdere steden Amsterdam en Haarlem

functionerende metropoolregio. We geven daarom

de komende jaren leidt tot nieuwe vraag naar

prioriteit aan transformeren en bouwen op plekken

betaalbaardere woningen in de metropoolregio,

die al goed bereikbaar zijn per ov en fiets óf daar

zoals Zaanstad en Almere.

waar werk in de nabijheid is. We willen rond de

In de jaren 2010-2014 zijn er netto gemiddeld

luchthavens meer ruimte voor wonen en voor

8.800 woningen per jaar bijgekomen in de MRA.

vliegen.

Tweederde daarvan was nieuwbouw, een derde

Omdat de woningbehoefte volgens alle prognoses

kwam door transformatie van bestaande gebouwen

hoog blijft, zijn op termijn alle nu bekende locaties

tot stand.

in de MRA nodig, die eerder zijn aangewezen voor woningbouw. Bouwen buiten bestaand bebouwd

b. Waar kiezen we voor?

gebied doen we alleen op de locaties die binnen

Voor de economische ontwikkeling van de

de bestaande afspraken van de MRA vallen.

metropoolregio is het van groot belang dat

Het gaat hier met name om locaties in Almere,

we de vraag naar woningen en woonmilieus

IJburg2 en Haarlemmermeer. Deze locaties voegen


Scheepsmakerskwartier te Haarlem (www.geelen-beton.nl)

liefst onderscheidende woonmilieus toe aan de

• In de voormalige groeikernen (Almere,

bestaande milieus in de MRA.

Lelystad, Purmerend en Haarlemmermeer)

In het Ontwikkelingsbeeld werd gezegd dat in

zijn met name in de jaren zeventig- en

de MRA 150.000 woningen moesten worden

tachtigwijken veel grote wijken gerealiseerd.

bijgebouwd tot 2040. In 2011 bleek dat de

Om stapeling van problemen op sociaal,

bevolkingsgroei in de MRA hoger was dan in het

fysiek en veiligheidsvlak in deze wijken

Ontwikkelingsbeeld werd geschetst. Het aantal

te voorkomen, delen deze voormalige

bij te bouwen woningen tot 2040 werd tijdens de

groeikernen hun kennis over methoden om

bespreking van de Rijksstructuurvisie RRAAM via

potentiële problemen in een vroegtijdig

een motie vastgelegd op 300.000. Sinds 2010 zijn

stadium te signaleren en gebieds- en

er 44.000 van de benodigde 300.000 woningen

vraagstukgericht aan te pakken.

gebouwd. De huidige bekende plancapaciteit in de MRA is tussen de 230.000 en 270.000 woningen.

• De MRA-partijen onderzoeken of een vereveningsfonds op regionaal niveau mogelijk is.

c. Acties: wat gaan we doen?

• De voormalige groeikerngemeenten

• Programmeringsafspraken over woningbouw

onderzoeken wat de behoeften en

(zowel kwalitatief als kwantitatief) tussen

mogelijkheden zijn voor flexibelere

gemeenten worden voortaan op MRA-niveau

bestemmingen binnen bestaande wijken om

gemaakt en per deelregio uitgewerkt, met

bijvoorbeeld woningen te splitsen.

een coördinerende rol voor de provincies.

• De komende vier jaar zetten we in

Hierbij geven alle MRA-gemeenten aan welke

op knooppuntontwikkeling langs de

binnenstedelijke locaties in de komende 4

spoorcorridors waar hoogfrequent rijden wordt

tot 10 jaar ter beschikking komen. Om de

ingevoerd: Alkmaar - Utrecht en Leiden -

diversiteit onder bewoners te garanderen

Lelystad, met prioriteit op het eerste deel van

zet de MRA in op voldoende betaalbare

de Zaancorridor (Amsterdam CS - Uitgeest) en

woningen in de huursector (zowel sociale

op de SAAL-corridor (Schiphol - Amsterdam -

huur als middensegment). Gemeenten maken

Almere - Lelystad).

afspraken met corporaties als invulling van de programmeringsafspraken. • MRA-partners passen Plabeka aan op

• MRA gemeenten met ov-knooppunten halen belemmeringen voor transformatie en nieuwbouw rond knooppunten

bijstelling planvoorraad (kantoren en

weg door flexibele bestemmingen in

bedrijventerreinen) en zetten in op functiemix

bestemmingsplannen op te nemen en

(onder meer transformaties naar wonen

prioriteit te geven aan deze gebieden bij

zoals ZaanIJ). Een aan te stellen MRA-loods

investeringen en bij het grondbeleid. Hierbij

bewaakt de voortgang en helpt bedrijven die

geven gemeenten en provincies een aantal

in de regio op zoek zijn naar passende ruimte

kwalitatieve uitgangspunten mee op basis

en locatie.

van regionale afstemming. We ontmoedigen

• Een gezamenlijke sturing op het (ver-)plaatsen van bedrijven om samen beleidsdoelstellingen ten aanzien van transformatie te realiseren. De Omgevingswet is daarbij een kans.

grootschalige nieuwbouw en vestiging van publiekstrekkende functies op plekken die slecht bereikbaar zijn per ov en fiets. • Gemeenten passen bestemmingsplannen

• De MRA-partners nemen het initiatief voor een

aan om grotere flexibiliteit mogelijk te

systeemwijziging rond luchtvaart en wonen

maken, bijvoorbeeld voor het omzetten

door een voorstel te doen richting Rijk en

van leegstaande winkelpanden en slecht

luchtvaartsector.

functionerende wijkwinkelcentra naar woon/

• Bij Greenport Aalsmeer komt de komende 10 jaar mogelijk 350 hectare bouwgrond vrij door sanering van het kassengebied.

werkruimte. De MRA heeft hierin een adviserende rol. • De provincies doen een voorstel aan het Rijk

Het herstructureren en herbestemmen van

om de ladder duurzame verstedelijking (WRO)

deze ruimte, waar mogelijk voor woningen,

en de gewenste flexibiliteit beter op elkaar te

zal door marktpartijen en regionale partijen

laten aansluiten.

gezamenlijk moeten worden opgepakt. Amsterdam- Human capital 15

2: Slimmer en innovatiever werken a. Wat is er aan de hand?

innoveren, zal bepalend zijn voor onze toekomstige

De economie verandert. De grootste economische

welvaart en welzijn.

crisis sinds de oorlog heeft zijn uitwerking niet gemist. Megatrends als internationalisering,


digitalisering en steeds schaarsere grondstoffen

De partijen in de MRA zetten in op een slimme

hebben grote impact op de economie van de MRA.

en innovatieve metropool, waarin kennis centraal

De toekomst voor vertrouwde steunpilaren van

staat: het ontwikkelen, het delen en het toepassen

de regionale economie is onzekerder geworden.

ervan. De MRA moet excelleren in kennisklimaat.

Tegelijkertijd komen nieuwe sectoren en

Hier werken we aan in een intensieve

bedrijvigheid juist op, sommige met ontwrichtende

samenwerking tussen kennisinstellingen, bedrijven

kracht.

en overheden. Op campussen kunnen kennis

De MRA heeft veel kwaliteiten in huis die van grote

en bedrijven optimaal van elkaar profiteren. De

waarde kunnen zijn in deze snel veranderende

kennis van de inwoners van de MRA, het kapitaal,

economie. Het kapitaal van de MRA zit in de

zal gedurende het hele werkzame leven moeten

talenten van haar inwoners, maar ook in de

worden versterkt via levenslang leren.

aantrekkingskracht van de regio op talent van buiten.

Start-ups en snel groeiende bedrijven moeten de ruimte krijgen, letterlijk en figuurlijk, in attractieve

De economie van de MRA groeit al sinds de jaren

interactiemilieus. De MRA kan als proeftuin

negentig sneller dan de rest van Nederland.

functioneren voor nieuwe ideeën, producten

In de afgelopen crisisjaren deed de MRA het

en diensten. Het doel is een metropoolregio

economisch minder goed dan andere metropolen

waar de overheden bedrijven, instellingen en

in Noordwest Europa. De arbeidsproductiviteit

bewoners op allerlei manieren uitdagen om

stijgt minder snel dan in concurrerende regio’s

met innovatieve oplossingen te komen, maar

en de werkloosheidscijfers liggen in bijvoorbeeld

ook leren van ontwikkelingen en oplossingen in

Amsterdam, Almere en Lelystad beduidend hoger

andere metropolen. Open data moet de norm zijn.

dan het nationaal gemiddelde. Bovendien neemt

Daarnaast spelen de MRA-partijen een actieve

ook het aandeel banen in het middensegment van

rol in het matchen van lokale projecten en (inter)

de arbeidsmarkt af. Verder concentreren banen

nationale doelen en fondsen voor kennis en

voor hoger opgeleiden zich steeds meer in steden,

innovatie.

Amsterdam voorop. De mate waarin de economie

Een bruisend cultureel klimaat draagt bij aan de

van de MRA kan inspelen op deze veranderende

slimme en innovatieve metropool.

vraag naar arbeid en kennis en succesvol weet te


Campus Vrije Universiteit Amsterdam (studyinamsterdam. wordpress.com)

Beeld van de Floriade Almere 2022 (www.omroepflevoland. nl)

c. Acties: wat gaan we doen? • De MRA wijst naast de al bestaande

• MRA-partners geven via hun inkoopbeleid ruimte aan innovatie. De MRA maakt meer

datacenters twee voorkeursgebieden aan voor

gebruik van prijsvragen en challenges, zoals

vestiging van datacenters en bijbehorende

via de Amsterdam Economic Board, THNK,

functies en past ruimtelijke kaders hierop aan. De MRA lobbyt bij Rijk en EU voor gunstige voorwaarden. • De MRA-partijen maken op regionaal niveau

Smart City en AMS. • De MRA-partijen scannen bestaand beleid en bestaande activiteiten op effect op innovatie. Daar waar beleid of activiteiten innovatie

afspraken over studentenhuisvesting en

belemmeren, worden voorstellen voor

huisvesting voor pas afgestudeerden.

aanpassing gedaan. Dit kan ook betekenen

• De MRA stelt een regionaal fonds in voor

dat het hanteren van strengere normen

innovatie dat aansluit op nationale en

noodzakelijk is om bedrijven te prikkelen

Europese doelen en mede gevoed wordt

om te innoveren (zoals bij uitstootnormen

uit nationale en Europese middelen voor

verkeer). Ook wordt het effect op innovatie

innovatie. • De MRA-partijen investeren in faciliteiten voor het primair en voortgezet onderwijs die de kwaliteit verhogen, onder meer door excellentieprogramma’s te ondersteunen. • We ondersteunen campussen en start-ups, onder meer door plekken aan te bieden en ruimte te geven en door ‘Start-up Amsterdam’

onderdeel van MKBA’s. • We geven uitvoering aan de Cultuurimpuls MRA . • De MRA-partijen onderzoeken de mogelijkheid en wenselijkheid van de invoering van een regio-cao. • De MRA-partijen stellen zoveel mogelijk eigen data openbaar beschikbaar .

regionaal te maken. We kijken daarbij nadrukkelijk naar werkgebieden in de regio die hiervoor kansen bieden. • De MRA maakt afspraken met het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen voor meer werkleerplekken (zoals Techniekpact), voor niet alleen starters op de arbeidsmarkt, maar ook om de kennis van de werknemers up to date te houden. De MRA lobbyt bij het Rijk om een deel van de middelen die nu landelijk per sector beschikbaar zijn breder in te kunnen zetten.


3: De leefkwaliteit verbeteren a. Wat is er aan de hand?


Het belangrijkste kapitaal voor stedelijke regio’s

De MRA moet een prettige plek zijn om te wonen

zijn mensen. In de nieuwe economie volgen de

en te werken, op te groeien en oud te worden.

bedrijven de mensen, niet andersom. Kleine en

Voor iedereen. En overal. Daar staat of valt

grote bedrijven vestigen zich daar waar potentiële

de economische ontwikkeling mee. De steden

werknemers wonen. Wereldwijd is er tussen

(groot en klein) en het metropolitane landschap

stedelijke regio’s een concurrentieslag gaande om

kunnen hierbij niet zonder elkaar. In de steden

de meest talentvolle mensen binnen te halen die

moet een gevarieerd woningaanbod zijn en een

de motor vormen van de stedelijke economie. Lukt

aantrekkelijke openbare ruimte, met parken en

dat, dan volgt de bedrijvigheid die ook anderen

straatbomen. De steden moeten goed verbonden

in de regio in staat stelt mee te profiteren.

zijn met de landschappen. Het landschap in

Bedrijven hebben immers ook schilders nodig, en

de MRA is bijzonder en van hoge kwaliteit. Dit

loodgieters, schoonmakers en cateraars.

onderscheidt de MRA van andere metropolitane

Jonge professionals en studenten letten bij de

regio’s. Die landschappen moeten een scala aan

keuze van hun woonplek op een aantal zaken,

recreatiemogelijkheden en natuurbeleving kunnen

zoals internationale bereikbaarheid, de snelheid

bieden. De veenweidegebieden in de regio zijn

van ict-verbindingen en de aanwezigheid van

niet alleen landbouwgebied, ze zijn ook uitermate

goede kennisinstituten. Veel steden kunnen

belangrijk voor recreatie en kennen een hoge

dat bieden. Wat uiteindelijk de doorslag geeft,

biodiversiteit. We bewaren het karakter van deze

is de leefomgeving. Hoe is de kwaliteit van de

gebieden. De boeren blijven de belangrijkste

woningen? Hoe prettig woon je ergens? Is er

landschapsbeheerders. We zoeken naar

een rijk cultureel aanbod? Hoe ziet de directe

combinaties van voedselproductie, waterberging,

woonomgeving en de openbare ruimte eruit, zijn

recreatie en verhoging biodiversiteit, waarbij elk

er parken dichtbij? Kan je snel de stad uit om

gebied andere oplossingen vraagt, afhankelijk van

naar het strand te gaan of naar een groengebied

de geschiedenis en huidig gebruik.

waar je kan wandelen en fietsen? Juist in de

We willen een complete metropool zijn, met een

kenniseconomie, waarbij veel mensen thuis

diversiteit aan woon- en werkmilieus, waarbij

werken, wordt een aantrekkelijke openbare

we de verschillende kwaliteiten in de regio

ruimte steeds belangrijker. Pleinen, winkelstraten

benutten. Bij transformatie en nieuwbouw is de

en parken zijn de plekken waar stedelingen

aantrekkelijkheid van de woonomgeving en de

elkaar kunnen ontmoeten. De bezoekcijfers aan

goede verbinding daarvan met het buitengebied

parken en grote groengebieden zijn in de laatste

uitgangspunt. Hierbij moeten we wel bedenken

tien jaar verdubbeld, voor sommige gebieden

dat we in onze regio groeien krimpgebieden

zelfs verzesvoudigd. Een stedelijke regio die in

hebben. In beide gebieden moet de kwaliteit van

internationaal opzicht mee wil doen moet in de

de leefomgeving optimaal zijn. Om dat te bereiken

eerste plaats een aangename plek zijn om te

zijn in krimpgebieden andere maatregelen nodig

wonen, te leven.

dan in groeigebieden.


Gooi- en Vechtstreek (www.fietsenwandelweb. nl)

Waterland (www.vvv.nl)

c. Acties: wat gaan we doen? • Sociale pijler opzetten binnen de MRA. • Het verduurzamen van de

• We ontwikkelen het IJmeer als onderdeel van het metropolitane landschap. • We brengen één metropolitaan fietsnetwerk

bestaande woningvoorraad door de

tot stand door koppeling van bestaande

funderingsproblematiek aan te pakken.

netwerken en promoten dit netwerk

• We maken een regionaal ontwikkelingsplan voor het landschap dat richting geeft

gezamenlijk. • We stellen een curator voor het landschap

aan recreatie, waterbeheer, voedsel- en

aan, te beginnen met Waterland als

energieproductie en biodiversiteit, inclusief

voorbeeldproject, die in 10 jaar tijd het

een financieringsconstructie voor ontwikkeling

landschap op de kaart zet voor recreanten en

en beheer. Voor het veenweidegebied zetten

toeristen, bijvoorbeeld door het organiseren

we in op het behoud van het landschap

van een biënnale gericht op landschapskunst

en het beter benutten voor recreatie

en stimuleren van voorzieningen, zoals

en waterberging, met behoud en liefst

onderscheidende horeca in samenwerking met

verbetering van biodiversiteit. De boeren krijgen daarbij meer ruimte voor verbreding

de boeren. • City-region development: de boeren

van hun bedrijfsvoering, bijvoorbeeld door

gaan meer stedelijke functies vervullen

langlopende natuurcontracten.

(bijvoorbeeld kinderopvang) en de afzet van

• We pakken gezamenlijk en daarmee doeltreffend boomziekten zoals de iepenziekte aan, die een grote invloed op het landschap in gehele metropoolregio hebben. • We maken regionale afspraken over ruimtelijke doorvertaling van het energieakkoord.

de productie gaat in eerste instantie naar de steden. • Hinder van vrachtverkeer in de stedelijke centra wordt geminimaliseerd door de locaties voor distributiecentra zo dicht mogelijk bij verbindingswegen te realiseren.

Deelregio’s helpen elkaar bij het realiseren van doelen. • We stellen een regionaal evenementenbeleid op en werken aan regionale spreiding van hotels en toerisme (Agenda Toerisme). • Revitalisering/herstructurering/herbestemming bedrijventerreinen en buurtwinkelcentra. Compensatie voor buurtwinkelcentra die niet meer lopen, in combinatie met clustering van voorzieningen in wijken (in €’s of in herbestemming). Amsterdam- Human capital 19

4: Beter benutten van grondstoffen en energiebronnen a. Wat is er aan de hand?

betekent dat het niet gemakkelijk is voor de

Wereldwijd zien we een trend naar verduurzaming.

MRA om zich internationaal op dit onderwerp te

Het schaarser worden van grondstoffen en fossiele

profileren. Tegelijkertijd willen we dat wel, omdat

energiebronnen met als gevolg stijgende prijzen

op het gebied van energietransitie en circulaire

en grotere prijsschommelingen, maar ook de

economie veel innovatieve, jonge bedrijven actief

klimaatverandering dwingen ons om te zoeken

zijn die we graag in de regio willen hebben. Deze

naar nieuwe energiebronnen en naar oplossingen

bedrijven houden zich bijvoorbeeld bezig met

om kringlopen te sluiten. In een circulaire

nieuwe modellen voor productie, consumptie,

economie gaan we slim om met energie, water,

(regionale) distributie en logistiek. Om deze de

grondstoffen en voedsel. Het is een economie

ruimte te geven, wil de metropoolregio zich als

waar ‘afval’ een grondstof is en energie komt

internationale koploper presenteren op het gebied

van duurzame bronnen. Circulair, want schaarse

van de transitie naar een circulaire economie en

grondstoffen worden teruggewonnen én ingezet

het gebruik van duurzame energiebronnen. Er

om nieuwe waarden te genereren. Zo worden

gebeurt al het nodige. Amsterdam heeft in zijn

we minder afhankelijk van de import van energie

Agenda Duurzaamheid al aangegeven koploper

en grondstoffen. Als dat al niet genoeg reden is

te willen zijn bij de transitie naar een circulaire

om in te zetten op energietransitie en circulaire

economie. Wij voeren het onlangs gelanceerde

economie, dan zijn er nog de internationale

MRA-warmteprogramma uit dat afzonderlijke

verdragen, doorvertaald in het landelijke energie-

initiatieven, zoals voor warmtenetwerken, met

akkoord, die ons dwingen dit pad op te gaan.

elkaar verbindt. Onze ambitie is om Metropoolregio

Juist bij energietransitie en circulaire economie is

Amsterdam als internationale grondstoffenhub

het schaalvoordeel dat de MRA biedt belangrijk.

te ontwikkelen. Hiertoe werken we intensief

Het is gemakkelijker om op het schaalniveau

samen met bedrijven en kennisinstellingen,

van de metropoolregio energiedoelstellingen te

bijvoorbeeld via de Amsterdam Economic Board.

halen dan dat iedere gemeente dit zelf en op

Amsterdam trekt de ‘quick scan’ circulair, waarbij

eigen grondgebied moet doen. Ook zijn veel

op regionaalniveau inzicht wordt verkregen

stromen, netwerken en effecten gemeente- en

in grondstofstromen, potentiële economische

provinciegrens overstijgend.

waarden en kansen voor circulair, inclusief duidelijkheid over de rol van lokale en regionale

b. Waar kiezen we voor? Deze ontwikkelingen spelen wereldwijd, wat


overheden.

Rioolzuivering en energiecentrale werken samen. Haven van Amsterdam (www.nieuwsbrief. amsterdam.nl)

De hoogovens in de IJmond (foto: ANP)

c. Acties: wat gaan we doen? • Ruimte geven aan energietransitie

actief lokale initiatieven met elkaar en met landelijke en Europese projecten (bijvoorbeeld

en circulaire economie, zowel fysiek

Waste2Food van AEB, provincie Noord-Holland

(beschikbaarheid locaties, bijvoorbeeld voor

en glastuinbouw, doel: methodiek ontwikkelen

wind- en zonne energie) als in regelgeving.

om CO2 adequaat te filteren) .

MRA-partners zorgen voor (tijdelijk) flexibelere

• Ondersteunen en opzetten van ‘living labs’

regelgeving op aan te wijzen locaties. Kansen

waar kennisinstituten, marktpartijen en

voor de Westas, Zaanse Schakel, Floriade

overheden samen experimenteren en werken

Almere, Flevokust Lelystad.

aan duurzame innovatieve oplossingen en

• Het projectbureau Westas ontwikkelt een ruimtelijke strategie voor de Westas. • We wijzen waterbergingslocaties aan om

ict-toepassingen (zoals in Buiksloterham in Amsterdam). • Onderzoek naar het verknopen van

zware buien op te kunnen vangen. Het spuien

stadswarmtenetten (zowel voor woningen als

van overtollig water kost dan minder energie

bedrijven) in de metropoolregio om regionaal

en het water kan bijvoorbeeld in de landbouw worden gebruikt. • Stimuleren van de realisatie van smart grids,

een hogere efficiëntie te bereiken. • Bevordering van productie streekeigen landen tuinbouwproducten met regionale

vooral in bestaand bebouwd gebied, onder

afzet. Aansluiting bij het internationale Food

andere door co-financiering.

Pact, dat zich richt op de bevordering van

• We grijpen de ‘the making of’ van de Floriade

streekproductie en -distributie. Hoogwaardig

2022 aan om innovaties op gang te brengen

verwerken van groente, fruit en tuinafval:

en bedrijven die zich daarmee bezig houden

opzetten van proeffabriek (van experiment

aan te trekken en de ruimte te geven.

naar bedrijvigheid; kennisontwikkeling, nieuwe

• Opstellen van een MRA-brede grondstoffenatlas, met grondstoffenanalyse.

business modellen; MRA heeft gezamenlijk voldoende volume aan GFT).

Door te laten zien hoe de stromen lopen,

• Meer braakliggende terreinen beschikbaar

worden mogelijkheden zichtbaar om deze

stellen voor de verbouw van biobased

aan elkaar te koppelen en kunnen regionaal

gewassen.

afspraken worden gemaakt over afvalstromen. • Opstarten van een proefproject waarbij bij transformatie van bedrijventerreinen en

• Circulair bouwen en slopen standaard in de aanbesteding meenemen. • Het stimuleren en helpen opzetten van upcycle

kantoren de mogelijkheden voor energie-

stations, voor bijvoorbeeld reparatie, zodat

opwekking en – besparing optimaal worden

nieuwe circulaire bedrijvigheid ontwikkeld kan

benut en afvalverwerking geld oplevert.

worden.

• Kleinschalige initiatieven van bedrijven,

• Intensieve samenwerking op de diverse

instellingen en bewoners wat betreft

stromen in het realiseren van voldoende

alternatieve energiebronnen en hergebruik

volume en afzetmogelijkheden, onder meer

van afval worden gestimuleerd en zoveel

bouwen sloopafval, textiel, biomassa,

mogelijk gefaciliteerd. De MRA verbindt

biobased grondstoffen. Amsterdam- Human capital 21

5: Beter verbinden a. Wat is er aan de hand?

fietsnetwerken beter met elkaar te verbinden

Wonen, werken en voorzieningen concentreren

ontstaat één metropolitaan fietsnetwerk. En door

zich steeds meer in de stad. Buiten de steden

dit netwerk op aantrekkelijke plekken beter aan

neemt het voorzieningenniveau af. Dit veroorzaakt

te sluiten op het openbaar vervoer kan nog veel

een groei van het verkeer van en naar de steden,

winst worden behaald. De gebruiksmogelijkheden

vooral in de spits. Daarnaast stijgt het sociaal-

van het openbaar vervoer zelf kunnen beter

recreatieve verkeer. De grote groengebieden in

door het voor de reiziger als één systeem te

de metropoolregio worden steeds meer bezocht

laten functioneren en te presenteren. Bestaande

en dat gebeurt vooral per fiets. Het aantal

knooppunten van vervoersstromen kunnen beter

toeristen dat de MRA bezoekt stijgt sterk, net als

worden benut, zowel vervoerskundig als ruimtelijk

de reisdoelen die ze bezoeken. Toeristen maken

en economisch. Voor een duurzaam bereikbare

daarbij steeds meer gebruik van het openbaar

metropool geven we daarom prioriteit aan

vervoer en de fiets. Ook het stijgende aantal

transformeren én bouwen op plekken die al goed

evenementen in de metropoolregio zorgt voor

bereikbaar zijn per ov en fiets óf daar waar veel

meer vervoerbewegingen. Onderzoeken wijzen

banen en voorzieningen in de nabijheid zijn.

erop dat de MRA nog beter kan functioneren door

Er is of komt een groot aantal Rijks- en regionale

onze agglomeratievoordelen beter te benutten,

investeringsprogramma’s op het gebied van

het gevoel van nabijheid tussen de verschillende

infrastructuur in uitvoering. Deze zijn uitgangspunt

kernen te vergroten en het reizen binnen, van en

voor deze agenda. Door intelligente regie op

naar de MRA te vergemakkelijken.

het verkeer- , bouwactiviteiten en evenementen

In de komende jaren wordt een flink aantal

en door afspraken met bedrijven houden we de

grote infrastructuurprojecten uitgevoerd, zoals

overlast voor bedrijven, bewoners en bezoekers

Zuidasdok, capaciteitsvergroting van het spoor en

binnen acceptabele grenzen.

op meerdere rijkswegen, vooral tussen Schiphol,

De MRA zet meer in op het verbeteren van de

Amsterdam en Almere. De Noord/Zuidlijn zal vanaf

stedelijke bereikbaarheid (met name the first

de ingebruikname in 2017 vervoersstromen en

and last mile) en gaat hier slimme en duurzame

bereikbaarheid gaan veranderen. Ook investeren

oplossingen voor zoeken, onder andere door

we de komende jaren flink in hoogwaardig

bedrijven hiertoe meer uit te dagen. De

regionaal en lokaal openbaar vervoer door R-net

voetganger, de fietser en het openbaar vervoer

uit te bouwen, onder meer langs de A9 en in het

hebben hierbij voorrang.

Gooi, maar ook door het tramnet van Amsterdam

Verbeteren van landzijdige bereikbaarheid van de

sneller en efficiënter te maken.

luchthavens Schiphol en Lelystad heeft prioriteit om bestaande knelpunten weg te nemen en ruimte


te bieden voor groei van de luchthavens.

We willen de agglomeratievoordelen van de regio

De MRA zet zich samen met andere regio’s in

beter benutten. Daarvoor is betere verknoping

voor betere internationale spoorverbindingen met

van netwerken nodig. Door lokale en regionale

belangrijke bestemmingen in Duitsland.


Station Zaandam (www.youtube.com)

Schiphol (www. nieuwsbladtransport.nl)

Het versterken van de digitale connectiviteit van

vervoerders en organisatoren van

de metropool, en de aanwezige datahubs in het

evenementen. Ook zoekt de regisseur naar

bijzonder, is hard nodig om de voordelen die dit

mobiliteitsoplossingen bij werkzaamheden en

biedt voor de economie te behouden.

bij bedrijven.

Wij kiezen voor een slimme en schone logistiek,

• De MRA stelt een innovatie- en

met name in en rond de steden. Dit is van belang

duurzaamheidsagenda mobiliteit op, met

voor zowel de doorstroming als de leefkwaliteit.

aandacht voor zelfrijdende voertuigen,

We onderzoeken regionaal met welke gerichte

doorontwikkeling verkeersmanagement,

acties bedrijven worden uitgedaagd tot slimmer en

uitrol elektrisch rijden, open data, schoner

schoner vervoer.

maken ov, slim parkeren. Daarbij sluiten we aan bij de projecten die op dit moment al

c. Acties: wat gaan we doen? • Uitvoeren van de bereikbaarheidsprogramma´s van regio en Rijk voor het spoor (Programma Hoogfrequent Spoor), de weg (uitbreiding A6-

voor sommige van deze thema’s in de MRA lopen en maken we gebruik van de kennis die hiermee wordt opgebouwd. • De MRA wijst fietscorridors op het niveau

A1-A9, A10 Zuid), lokaal/regionaal openbaar

van de metropool aan waardoor fietsroutes

vervoer (investeringsagenda’s ov).

voor woon/werk-verkeer en recreatie met

• De MRA verbetert de landzijde (ov-)

elkaar worden verbonden. De MRA zorgt

bereikbaarheid van de luchthavens door

voor dekking vanuit regionale fondsen voor

prioriteit te geven aan de uitbreiding en

infrastructuur als kleine gemeenten de eigen

verbetering van knooppunt Schiphol Plaza

bijdrage voor ontbrekende schakels niet

en daarnaast de aansluiting van luchthaven

kunnen opbrengen.

Lelystad op spoor en snelweg te onderzoeken.

• De tweede fase MIRT Onderzoek Stedelijke

• De vervoerregio maakt in samenwerking

Bereikbaarheid wordt in 2016 afgerond en

met de provincies en vervoerders één

zorgt voor concrete maatregelen voor het

geïntegreerde lijnennetkaart van het MRA

verbeteren van de first and last mile. Voor

ov-systeem voor de hele MRA, met een

de prioritering en uitvoering hiervan maken

herkenbare lijnvoering op MRA-schaal

de MRA-partijen afspraken met partners als

ongeacht de ov-modaliteit en ongeacht de

het Rijk en ProRail. Daarnaast dagen we het

uitvoerende partij. De herkenbaarheid van

bedrijfsleven uit om met slimmere oplossingen

het MRA ov-systeem wordt op alle stations zichtbaar gemaakt. • MRA-partijen stellen in samenwerking met het Rijk een multimodale regioregisseur aan

te komen. • De ontwikkelagenda Spoor MRA wordt uitgewerkt in concrete maatregelen op volgorde van prioriteit voor de metropool.

die afspraken maakt met wegbeheerders, Amsterdam- Human capital 23

6: De metropoolregio klimaatbestendig maken a. Wat is er aan de hand?

met regionale partners − in op verbetering van

De wereldwijde klimaatverandering zorgt voor

het hoofdsysteem, zoals de verbetering van het

een stijgende zeespiegel, grotere rivierafvoeren

(primaire) dijkensysteem, op landelijk niveau

en extremer weer. Daarnaast laten recente

voorzien in voldoende aan- en afvoer van water

inzichten de enorme impact van een eventuele

(bijvoorbeeld via het Amsterdam Rijnkanaal)

overstroming zien, terwijl tegelijkertijd het

en voldoende water via een seizoensgebonden

geïnvesteerd vermogen achter de dijken toe

peil op het Markermeer om ook in de toekomst

neemt. Het watersysteem van de MRA is

voldoende water te hebben ten tijde van droogte.

bovendien een erg technisch systeem waarin

De metropoolregio steunt deze inzet en maakt hier

weinig mogelijkheden zijn voor fluctuaties en

afspraken over met het rijk.

het opvangen van extremen. Dit heeft gevolgen

Daarnaast neemt de metropoolregio haar eigen

voor de metropoolregio. De zeespiegelstijging,

verantwoordelijkheid:

in combinatie met de aanleg van een grotere

Aanvullend op de verbetering van bescherming

zeesluis in IJmuiden kan leiden tot een grotere

tegen overstromingen wil de regio inzetten op

zoutindringing die onze drinkwaterinlaatpunten en

het beperken van schade aan vitale en kwetsbare

innamepolders bedreigt. Langere droge perioden

infrastructuur via een betrouwbare inrichting

zullen zorgen voor een watertekort waardoor

(voor bijvoorbeeld Schiphol of havengebied) en

bijvoorbeeld verzilting van de landbouwgronden

het verbeteren van de crisisbeheersing bij een

kan optreden en de industrie steeds vaker

overstroming. Bij de kustversterking werken we

een tekort heeft aan koelwater. Ook kunnen

aan integrale inpassing en verbetering van de

waterkwaliteitsproblemen optreden. We krijgen

leefomgeving.

steeds vaker te maken met wolkbreuken,

De kwetsbaarheid van het watersysteem voor

waarbij in korte tijd veel hemelwater moet

extremen is een zorg voor de MRA. Goede

worden verwerkt. De rioolstelsels van de meeste

regionale en nationale afstemming over het

steden in de MRA zijn daar niet op aangepast.

samenhangende watersysteem is noodzakelijk en

Mogelijkheden voor berging en afvoer zijn door

vraagt om maatregelen in en afspraken over het

het krappe systeem beperkt. Door ondergelopen

systeem, maar ook om afspraken met gebruikers

kelders, onbegaanbare viaducten en schade aan

van het water.

funderingen kan de schade in de miljoenen lopen.

Wateroverlast als gevolg van extreme neerslag en

Het watersysteem komt door deze verschillende

de gevolgen van droogte zorgen voor schade en

ontwikkelingen onder druk te staan en de risico´s

overlast en zijn (beeld)bepalend voor imago van

op schade en slachtoffers nemen toe.

vestigingsklimaat van de regio. Aanpak is daarmee

De effecten van toenemende zomerhitte vallen

ook in ons gemeenschappelijk belang. Lokale

in vergelijking tot andere regio’s in Nederland

gevolgen van het extremere weer moeten lokaal

en in het buitenland nu nog mee, met name

worden opgevangen om een prettig leefklimaat te

door het groene karakter van de regio en de

garanderen. Hierbij speelt groen een belangrijke

steden. Toch is dit wel een punt van aandacht,

rol. Groen kan veel beter water opvangen en

omdat bij hittegolven kwetsbare mensen ernstige

vasthouden dan verharding en dempt daarnaast

gezondheidsklachten kunnen krijgen.

hogere temperaturen. Ook verharde delen van de openbare ruimte kunnen een rol spelen bij


wateropvang, bijvoorbeeld door de inrichting van

De metropoolregio moet klimaatbestendiger

waterpleinen die bij stortbuien veranderen in

worden om een aantrekkelijke en veilige plek

een zwembad. Groen wordt in de steden van de

te blijven voor bewoners en bedrijven. Dit

toekomst steeds belangrijker, terwijl we tegelijk

betekent dat we inzetten op een betrouwbaar

kiezen voor binnenstedelijk bouwen. Hier ligt een

en flexibel watersysteem. De rijksoverheid zet

spanningsveld, maar er zijn ook tal van creatieve

− via het nationale deltaprogramma en samen

oplossingen, zoals het vergroenen van daken.


Rivierenbuurt te Amsterdam (www.nrc.nl)

c. Acties: wat gaan we doen? • We brengen de benodigde

• Aanvullend op de bescherming door de primaire en secundaire waterkeringen

wateropvangcapaciteit in het metropolitane

zet de MRA in op het beperken van

landschap regiobreed in beeld. We wijzen

slachtoffers en schade bij een overstroming

waterbergingslocaties aan om zware buien op

(meerlaagsveiligheid), met name bij vitale en

te kunnen vangen. Het spuien van overtollig

kwetsbare infrastructuur. Hiervoor wordt een

water kost dan minder energie en het water

metropoolregiobrede strategie ontwikkeld.

kan bijvoorbeeld in de landbouw worden gebruikt. • We vergroten de sponswerking van de stedelijke gebieden door verbetering van de directe opvangcapaciteit, bijvoorbeeld door de aanleg van daktuinen, groene trambanen,

• Samenwerken met kennisinstituten en benutten van manifestaties zoals de Floriade 2022, om innovatie op dit vlak te stimuleren en start-ups aan te trekken die zich op dit onderwerp richten. • Klimaatadaptatie wordt als vast onderwerp

waterpleinen en vergroting van de hoeveelheid

opgenomen in nieuwe omgevingsvisies. Bij

oppervlaktewater. We zetten een structuur op

alle ruimtelijke ontwikkelingen moet worden

waarbinnen metropoolregiobreed ervaringen

afgewogen of deze kunnen bijdragen aan het

worden gedeeld en waarin gezamenlijk wordt

betrouwbaarder en flexibeler maken van de

gewerkt aan het opstarten en financieren van

waterbestendigheid in de metropoolregio.

innovatieve voorbeeldprojecten. We zoeken hierbij ook Europese samenwerking. • Een gezamenlijke lobby richting Rijk voor het

• Samen met het Rijk werken we aan de regionale programma’s op het vlak van dijkverbetering en zoetwatervoorziening.

snel nakomen van internationale afspraken over vermindering van de CO2-uitstoot. • Regionaal werken we een strategie uit voor de waterhuishouding waarin afspraken worden opgenomen over het voorzieningenniveau, maatregelen zoals waterberging en calamiteitenvoorzieningen en maatregelen over beperking van het watergebruik. • Bij beslissingen over grote infrastructurele ingrepen en vestiging van grote watervragers wordt de veranderende klimaatopgave meegenomen, zoals de zeesluis in IJmuiden en de locatiebepaling van datacenters en energiecentrales. Amsterdam- Human capital 25

7: De metropoolregio wendbaarder maken a. Wat is er aan de hand?

netwerk dat kernen met elkaar, het landschap en

De wereld verandert in razend tempo. Die

de rest van de wereld verbindt. We weten waar we

veranderingen en hun impact zijn moeilijk

heen willen, maar niet precies hoe we daar gaan

voorspelbaar. We hebben uiteraard prognoses over

komen in steeds veranderende omstandigheden.

hoe de bevolking, de economie en het vervoer zich

Snelle en adequate reacties op veranderingen

kunnen gaan ontwikkelen, maar we weten niet of

vereisen flexibiliteit in bijvoorbeeld de woningbouw

de werkelijkheid zich hieraan gaat houden. Sinds

en bij de aanpak van grote infrastructurele

in 2008 het Ontwikkelingsbeeld werd vastgesteld

projecten. Flexibelere bestemmingsplannen zorgen

is de manier van werken veranderd. Twaalf

ervoor dat we sneller transformaties in kunnen

procent van het aantal werkenden is nu zzp-er en

zetten van bedrijventerreinen en kantoorpanden,

het aantal kleine bedrijfjes is sterk in opkomst.

maar ook van bestaande woningen. Diversificatie

Dat betekent een andere ruimtebehoefte: grote

van de economie en vele verbindingen maakt

monofunctionele kantoorpanden staan leeg, terwijl

onze regio minder kwetsbaar voor de effecten

er tegelijk grote vraag is naar gecombineerde

van gebeurtenissen in andere landen. En we

woon/werkruimte. Daarnaast kwam

moeten vooral ook goed letten op wat er om

internetwinkelen op, als gevolg legere plinten

ons heen gebeurt, en daarbij samenwerken met

in traditionele winkelcentra en winkelstraten. De

kennisinstituten, het bedrijfsleven en burgers

steden kregen te maken met een onverwacht

die met initiatieven komen. Dit vraagt ook

snelle groei van bezoekers en talentvolle jongeren.

wendbaarheid van de arbeidsmarkt en dus van

Het wel en wee van grote economische machten

de beroepsbevolking: bewoners van de MRA

zoals Rusland en China heeft een enorme invloed

kunnen niet meer volstaan met een opleiding

op de wereldeconomie, bijvoorbeeld via de prijzen

aan het begin van hun loopbaan, maar zullen

van grondstoffen. En wie durft te voorspellen

hun leven lang moeten leren. Zij zullen daarnaast

wat het effect zal zijn van zelfrijdende auto’s en

veel vaker van de ene sector naar de andere

razendsnelle elektrische fietsen op de mobiliteit en

moeten switchen, vanwege de grotere dynamiek

het ruimtegebruik?

in de economische sector. Dit vraagt om andere instituties en arrangementen op de arbeidsmarkt.


Verder, de economische groei in de toekomst zal

Er is maar één manier om goed te kunnen

voor een belangrijk deel ook van nieuwe bedrijven

reageren op de steeds veranderende wereld. De

moeten komen, de start-ups. Ook dit vraagt om

regio moet wendbaarder worden. We houden

wendbaarheid, in ruimtelijke zin. Start-ups hebben

daarbij het perspectief van het Ontwikkelingsbeeld

een voorkeur voor andersoortige locaties dan

in het oog: een internationaal concurrerende

gevestigde ondernemingen. Daarnaast groeien

regio, met compacte steden, een aantrekkelijk

start-ups soms heel snel, waardoor zij snel weer

metropolitaan landschap en een infrastructureel

moeten kunnen verhuizen.


Westergasfabriek te Amsterdam (www.gustafson-porter. com)

Voormalige melkfabriek te Hilversum (www.inbo.com)

c. Acties: wat gaan we doen?

ruimtelijk mogelijk te maken. Bijvoorbeeld, het

• Het Plabeka-afsprakenkader wordt aangepast

realiseren van zelfstandige woonruimte in of

zodat functiewijziging van kantoorgebieden

bij familie met de mogelijkheid van (mantel)

mogelijk wordt. • Versimpelen van de bestuurlijke en ambtelijke

zorg op maat. • De MRA stimuleert toekomstbestendig

samenwerking in de MRA, zodat de MRA

bouwen. De MRA organiseert

wendbaarder en efficiënter wordt.

kennisuitwisseling over kwaliteitseisen

• Monitoren van relevante trends op (inter) nationale en MRA-schaal. • Ruimte geven aan en stimuleren van initiatieven van bewoners, bedrijven en instellingen op het gebied van energie, mobiliteit en zorg. Dat betekent soms

bij aanbesteding, stimuleringsregelingen, vereenvoudigen van procedures bij verbouwing. • Faciliteren van tijdelijke wonen in transformatiegebieden. • In de regio moet steeds ruimte zijn voor

deregulering maar soms ook juist nieuwe

ongeplande initiatieven, zoals culturele

regulering die uitlokt en in staat stelt te

vrijplaatsen.

innoveren en te groeien. • MRA-partners gaan flexibeler bestemmen, om zo ruimte te bieden aan de veranderende

• Op MRA-niveau wordt afgesproken welke transformatielocaties worden bestemd voor vluchtelingen met status.

vraag en gebruik van de ruimte en vastgoed. Het gaat dan om gebouwen en werkgebieden waar transformatie en/of functiemenging toegevoegde waarde kan hebben. De MRApartners vertalen dit in hun omgevingsvisies. • Zorgvoorzieningen zo inrichten dat ze aansluiten op de veranderende vraag. MRA-partners zorgen in regelgeving en omgevingsplannen voor flexibiliteit om persoonlijke zorgvragen en -oplossingen


DEEL 3

Het netwerk van de MRA



PM: Deel 3 is nog in ontwikkeling en zal in woord en beeld aandacht geven aan positionering op verschillende schaalniveaus: • Positionering deelregio’s met onderscheidende kwaliteiten die bijdragen aan de aantrekkingskracht van de metropoolregio als geheel • De MRA: van noordvleugel naar metropool • Relaties tussen de MRA en haar ‘buren’: Leiden/Bollenstreek, Utrecht, Amersfoort, Zwolle en Alkmaar/Noord Holland Noord • De positie van de MRA in het stedennetwerk Nederland (o.a. met Zuidvleugel, Eindhoven/A2-as, Wageningen), met aandacht voor nationale dossiers zoals de gebiedsagenda, REOS, de Agenda Stad en de Nationale Omgevingsvisie • De internationale positie van de MRA



Ruimte voor nieuwe groei

Recommend Documents