Aan: bestuurders en volksvertegenwoordigers van Zaanstreek-Waterland in de Metropoolregio Amsterdam Onderwerp: bijeenkomst MRA Agenda op woensdag 7 oktober 20-22 uur in het stadhuis van Purmerend Bijlage: concept MRA Agenda: Ruimte voor nieuwe groei
Geachte college-, raads- en statenleden, Als gemeenten, provincies en stadsregio werken we al ruim 10 jaar vrijwillig samen om de internationale concurrentiepositie van de Metropoolregio Amsterdam (MRA) te verbeteren. Dit doen we om het welzijnsen welvaartsniveau van de mensen die hier wonen, werken en op bezoek komen op peil te houden. De ambitie om in de top van Europese metropolen mee te blijven draaien staat nog steeds overeind. De wereld waarin we aan deze ambitie werken is de afgelopen jaren wel ingrijpend veranderd. Daarom moeten we in actie komen en werken we aan een ruimtelijk economische agenda voor de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Tijdens het maakproces van deze agenda is het gesprek met u over de agenda voor ons van groot belang. Hiervoor wordt in elk van de deelregio’s binnen de MRA een bijeenkomst georganiseerd. Ter ondersteuning van de gedachtewisseling vindt u bij deze brief een concept van de MRA Agenda. Dit is met nadruk een concept, maar met een uitnodiging om over de inhoud van de MRA Agenda te spreken. In 2007 verscheen Ontwikkelingsbeeld 2040 voor de MRA. De daarin beschreven visie en doelen blijft onze basis. Het belangrijkste doel van het Ontwikkelingsbeeld is het versterken van de internationale concurrentiepositie van de MRA. Dat we die als vanzelf behouden is echter geen gegeven. Ontwikkelingen zoals de economische crisis van de afgelopen jaren, een verdergaande vergrijzing en een sterke ‘trek naar de stad’ met bijbehorende behoefte aan stedelijke woonmilieus stellen de regio voor veranderde opgaven voor de toekomst. Ruimte voor economische vernieuwing is urgent. Het op peil houden en verbeteren van de aantrekkelijkheid van de MRA als plek om te wonen en te werken in deze veranderende wereld vraagt om actie. Daar hebben we elkaar als samenwerkende overheden in de MRA, maar ook bedrijfsleven en kennisinstellingen hard bij nodig. Op 26 maart 2015 is daarom door de bestuurders van de MRA (Platform Ruimtelijke Ordening), mede namens de voorzitters van de bestuurlijke platforms voor bereikbaarheid (PBMA) en economie (PRES) de opdracht gegeven om een agenda te maken met acties voor de komende 4 jaar, met een doorkijk naar 10 jaar. In februari 2016 zal de definitieve versie van de MRA Agenda verschijnen. Deze vraagt ook van u een actieve rol , bijvoorbeeld bij het opstellen van uw omgevingsvisies en bijbehorende omgevingsverordening of heel specifieke acties binnen en tussen uw gemeenten. De MRA Agenda zal het resultaat zijn van een inventarisatie van relevante trends en ontwikkelingen en bestaande thematische agenda’s. Ook wordt kennis gebruikt vanuit gesprekken met experts en de opbrengsten van de MRA-tafels, een grote werkbijeenkomst tijdens Sail op 20 augustus 2015. Deze bijeenkomsten en gesprekken hebben veel acties in beeld gebracht die u in de meegestuurde concept agenda terug vindt. Het gesprek hierover met u is van groot belang bij het vervolmaken van de MRA Agenda. Op 7 oktober spreken we met elkaar over deze MRA agenda. Deze bijeenkomst is bedoeld om u te informeren over zowel het proces van opstellen als de mogelijke inhoud van de agenda voor de MRA.
Belangrijkste is om uw mening te vragen over een zevental ontwikkelingsrichtingen waarlangs het tussenproduct van deze agenda is opgebouwd. Deze zijn: 1. Ruimte geven aan wonen en werken 2. Slimmer en innovatiever werken 3. De leefkwaliteit verbeteren 4. Beter benutten van grondstoffen en energiebronnen 5. Beter verbinden 6. De metropoolregio klimaatbestendig maken 7. De metropoolregio wendbaarder maken Bij elk van de zeven ontwikkelrichtingen is een aantal mogelijke acties geïnventariseerd in gesprekken met experts en op de debatavond tijdens SAIL (20 augustus). Deze willen we graag met u bespreken. Specifiek vragen we u om na te denken over: 1. Welke acties zijn voor u belangrijk? 2. Zijn er acties die in uw ogen ontbreken? 3. Welke actie spreekt u aan om vanuit uw rol verantwoording voor te nemen? 4. Wat verwacht u van de MRA (partners)? Stuk voor stuk vragen die moeten worden beantwoord om de definitieve agenda voor de MRA samen te kunnen stellen. De opbrengsten van de besprekingen worden aangeboden aan de platforms van de MRA waarin de vertegenwoordigers van de deelregio’s uw inbreng zullen betrekken bij het opstellen van de definitieve MRA Agenda. Deze agenda zal dan op 18 februari 2016 tijdens het MRA Congres worden gelanceerd. Wij stellen uw komst en bijdrage daarom zeer op prijs en hopen dat u aanwezig kunt zijn op woensdag 7 oktober in het stadhuis van Purmerend van 20-22 uur. Met vriendelijke groeten, namens de bestuurders van Platform Ruimtelijke Ordening (PRO) Platform Regionaal Economische Structuur (PRES) en Platform Bereikbaarheid (PBMA) van Metropoolregio Amsterdam, Lia de Ridder Vertegenwoordiger Gooi- en Vechtstreek, bestuurlijk trekker MRA Agenda
Tjeerd Herrema, gemeente Almere, bestuurlijk trekker MRA Agenda
Eric van der Burg, gemeente Amsterdam, bestuurlijk trekker MRA Agenda
Joke Geldhof Voorzitter PRO en gedeputeerde Ruimtelijke Ordening Provincie Noord-Holland
METROPOOLREGIO AMSTERDAM
Ruimte voor nieuwe groei VERSIE 20150928
T
EP
C
N
O
C Ruimtelijk economische agenda 1. 2. 3. 4.
T
EP
C
N
O
C 2
Metropoolregio Amsterdam
metropoolregio
AMSTERDAM
T
EP
C
N
O
C Amsterdam- Human capital
3
Ruimte voor economische vernieuwing In de afgelopen tien jaar is de wereld ingrijpend veranderd. Traditionele economische pijlers wankelden of gingen onderuit. Vanwege de crisis stagneerde de woningbouw, terwijl de behoefte aan woningen in de metropoolregio juist steeg. De arbeidsmarkt, de woningmarkt en vervoersstromen veranderden op een manier die we in 2005 niet konden
C
voorzien en ze zullen blijven veranderen. Alle 39 overheden in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) willen gezamenlijk bij de Europese top horen en een aantrekkelijke plek worden voor bedrijven
O
en bewoners om zich te vestigen, maar ook om te bezoeken als toerist of voor werk of studie. Dit gaat niet vanzelf. Bij alle onzekerheid over de economische ontwikkelingen is duidelijk dat flexibiliteit en uitvoeringskracht nu de leidende
N
principes moeten zijn. Op verschillende fronten zijn concrete acties nodig om die principes vorm te geven. Daarom heeft de MRA deze ruimtelijk economische agenda voor de komende vier tot tien jaar opgesteld. Doel is om zo concreet
C
mogelijke acties te benoemen die inspelen op economische, ecologische en demografische veranderingen en die de Metropoolregio Amsterdam neerzetten als een krachtige economische eenheid, die de internationale concurrentie aan
EP
kan en waarmee andere regio’s willen samenwerken. Alle overheden die samen de metropoolregio vormen (36 gemeenten, de provincies Noord-Holland en
Flevoland en de stadsregio) staan achter de acties en werken aan de uitvoering hiervan.
instituten wordt de metropoolregio internationaal
economische regio van Nederland. De belangrijkste
hoog gewaardeerd als vestigingslocatie. Bovendien
sterke punten zijn de aanwezigheid van veel
onderscheidt de regio zich internationaal door
mensen met talent en ondernemerszin, een
de menselijke maat, relatief weinig segregatie
grote diversiteit aan bedrijvigheid, een goede
tussen bevolkingsgroepen en de open houding ten
infrastructuur via land, lucht en water, een zeer
opzichte van nieuwe ontwikkelingen, producten
goede digitale connectiviteit, het brede palet
en ideeën. De quality of life uit zich in sterke
aan woon- en werkmilieus in historische steden,
punten als de nabijheid van locaties – veel is op
Metropool in cijfers
tuinsteden en new towns en het afwisselende
fietsafstand – het cultuuraanbod en cultureel
Inwoners 2,4 miljoen
en spectaculaire metropolitane landschap (zee,
klimaat, de veiligheid en de goede bereikbaarheid
Woningen 1,1 miljoen
duinen, veenweiden, een groot zoetwatermeer).
en aantrekkelijkheid van het landschap. De MRA
Bedrijven 230 duizend
Acht karakteristieke deelregio’s dragen bij aan
heeft goede kaarten in handen om zich verder te
Banen 1,5 miljoen
deze grote diversiteit van de MRA.
ontwikkelen als internationaal aantrekkelijke en
Hotelovernachtingen
Vanwege de goede bereikbaarheid en de
duurzame metropool.
per jaar 14,1 miljoen
aanwezige op kennis gerichte bedrijven en 4
Metropoolregio Amsterdam
T
Metropoolregio Amsterdam is de sterkste
Bedreigingen De wereld om ons heen verandert snel. De onzekerheid in veel economische sectoren is groot, met name in de logistieke, financiële en zakelijke dienstverlening. Voorbeelden: voor Schiphol zijn de ontwikkeling van grote luchthavens in Istanbul en Dubai en de snelle veranderingen op de luchtvaartmarkt reden voor zorg. De Amsterdamse haven is voor 70 procent afhankelijk van de overslag van fossiele brandstoffen en is daarmee erg gevoelig voor prijsveranderingen op deze markt. Flora Holland krijgt fysiek steeds minder klanten op de veiling omdat de bloemen op internet direct worden verhandeld en moet
C
dus haar werkwijze veranderen om succesvol te blijven.
Ook andere ontwikkelingen vragen om actie. De CO2-uitstoot moet sneller worden teruggedrongen.
N
O
De fiscale voordelen van Nederland vallen binnen inzetsteeds op kennis enweg. innovatie – die onder andere bijEuropa meer De wereldwijde strijd om draagt aanharder. een duurzame toekomst – noodzakelijk talent wordt is. En het vraagt omde eenmetropoolregio inclusieve en aantrekkeDe verschillen binnen worden lijke regio waarin iedereen meetelt, meedoet en de groter. De ‘old cities’ Amsterdam en Haarlem kwaliteit van leven hoog is. Partners geven elkaar zijn erg in trek, met stijgende woonlasten tot de ruimte en ondersteunen elkaar. Juist de relatieve gevolg. ‘New towns’ zoals Almere, Lelystad en kleinschaligheid van de steden en het feit dat groen Purmerend profiteren nog weinig mee. Banen voor altijd dichtbij is maakt de MRA een aantrekkelijke vooral middelbaar opgeleide mensen verdwijnen plek om te leven door digitalisering en internationalisering. Er
Doorbouwen op het fundament De samenwerking in de MRA is inmiddels 16 jaar oud. Het fundament voor de besluitvorming is het Ontwikkelingsbeeld 2040 uit 2008. In 2014 verscheen een overzicht van accentverschuivingen ten opzichte van het Ontwikkelingsbeeld, namelijk Doorbouwen op het fundament. Het Rijk heeft de afgelopen jaren veel ruimtelijk-economische taken en bevoegdheden gedecentraliseerd naar de regio. Met het Platform Regionale Economische Samenwerking (PRES) en het Platform Bedrijven en Kantoren (Plabeka) is de regionale afstemming over de kwantiteit en kwaliteit van werklocaties succesvol aangepakt. Binnen het PRES werken de overheden ook nauw samen aan een regionaal hotelbeleid en een samenhangend arbeidsmarktbeleid. In 2011 is met de vorming van de Amsterdam Economic Board (AEB) ook een platform gecreëerd voor samenwerking tussen
Verschuivingen in accenten
overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven in Veranderingen in economie, demografie, ecode MRA. Het accent in die samenwerking ligt op logie innovatie en techniek totcapital. nieuwe accenten. kennis, enleiden human
Bevolking trend
+
Bouwen trend
is een mismatch tussen het onderwijsaanbod
Nieuwe accenten
C
en de de arbeidsmarkt. Ruimtelijke Devraag trends,opveranderingen en nieuwe inzichten segregatie tussen bevolkingsgroepen Inin de leiden tot aangescherpte en nieuwe dreigt. accenten de agrarische gebieden kan de transitie naar programma’s van de MRA. Voor het versterken van steeds grootschaligere landbouwsterk leiden de economie is het belangrijk in tetot zetten op minder van deze waar gebieden en een recreatieve aantrekkelijkwaarde vestigingsklimaat interactie
Kennis en innovatie
EP
afname van de biodiversiteit. Amsterdam te kan plaatsvinden en waar mensen elkaar heeft kunnen maken met snelle groei van het aantal bezoekers, ontmoeten. Stedelijke verdichting helpt hierbij, evenalsdeeen goede internationale lokale verwaardoor aantrekkelijkheid voor en bewoners en bondenheid. De in mondiaal opzicht relatief kleine bedrijven afneemt. maat vanmet de MRA helpt bij realiseren Vergeleken Nederland alshet geheel staatvan een aangenaam leefen woonklimaat. Tegelijk vraagt in de MRA de middenklasse onder druk, is de dit om eenrelatief goed enhoog, snel netwerk met we andere werkloosheid en boeken relatief stedelijke regio’s in Nederland om internationaal weinig resultaten op verduurzaming. Verder is voldoende massa te kunnen leveren. er leegstand in kantoren, op bedrijventerreinen,
Financiële sector
De aandacht verschuift hierbij van het realiseren van aantallen naar te realiseren kwaliteiten voor specifieke doelgroepen en woonmilieus, rekening houdend met een verschuiving van de behoefte van koop- naar huurwoningen. Nog meer dan voorheen moet worden ingezet op compact bin-
Transformatie intensief
Afhankelijk van grondstoffen
Circulaire economie
T
in maatschappelijk vastgoed en in winkels. Daar De sterke bevolkingsgroei in de metropoolregio komt bij dat de komende decennia een grote noodzaakt tot het verder intensiveren van de bevolkingstoename wordt verwacht in de MRA, transformatie- en nieuwbouwopgaven. Zo blijven terwijl de woningmarkt net weer een beetje op de landschappelijke kwaliteiten behouden en kan gang begint te komen. in de ruimtebehoefte van economische motors zoals Schiphol en de havens worden voorzien. De woningbouw zal moeten verschuiven van een aanbod gestuurde markt naar een vraag gestuurde, om beter aan te sluiten bij de woonbehoeften.
+
Transformatie & uitleg
Investeren in netwerken
Knooppunten & Integreren
Beschermen
Benutten
Verschuivingen in accenten: Veranderingen in economie, de druk op ecologie het landschap toe. Tegelijkertijd nemen demografie, en techniek leiden tot nieuw accenten. (Doorbouwen op het fundament 2014: 6) de middelen om te investeren in het landschap af.
Dit vraagt om een strategie die nietHuman alleen gericht Amsterdamcapital is op bescherming, maar ook op (betere) benutting en het vormen van nieuwe coalities.
5
Kansen
grondstoffenprijzen minder impact hebben op de
Deze zaken vragen om actie. Behoud en verdere
bewoners en de bedrijven in de MRA.
uitbouw van de diversiteit in de economische
Wendbaarheid betekent ook dat transformatie van
structuur is noodzakelijk. Om in de nieuwe
vastgoed en van gebieden gemakkelijker moet
economische context aantrekkelijk te blijven, moet
worden zodat de MRA mee kan bewegen met
Metropoolregio Amsterdam duurzamer, slimmer,
de veranderende vraag naar ruimte voor wonen,
innovatiever, beter verbonden, wendbaarder en
werken en vermaak.
nog mooier worden!
Wat de woningmarkt betreft biedt de regiobrede
Omdat de economische steunpilaren in de regio
variatie in woonmilieus alle kansen: door steden
onder druk staan, is het belangrijk om samen met
goed met elkaar te verbinden, kunnen op korte
het bedrijfsleven en de kennisinstituten op zoek
(reis)afstand van elkaar vele verschillende typen
te gaan naar nieuwe kansen die een gezonde
woonmilieus worden aangeboden.
economische toekomst opleveren. Zo biedt het
De Agenda: ruimte voor nieuwe groei
kansen voor de circulaire economie op de Westas
De nieuwe maatschappelijke en economische
(het gebied tussen Aalsmeer en Zaanstad, met
werkelijkheid vergt op de korte en middellange
greenport Aalsmeer, Schiphol en de haven), maar
termijn een gerichte en gezamenlijke inzet van
ook aan de oostkant van de metropoolregio bij
raadsleden, statenleden en colleges. Integrale
Almere en Lelystad. De energietransitie biedt naast
afstemming is essentieel. Het gaat om het
bedreigingen ook kansen voor de haven. Naast het
scheppen van ruimtelijke en economische
faciliteren van noodzakelijke transities in bestaande
voorwaarden door de MRA-overheden zelf, samen
economische pijlers, is het van essentieel belang
met het Rijk, de Europese Unie, het bedrijfsleven
om nieuwe kansrijke economische sectoren ruimte
en kennisinstellingen, met als doel dat mensen en
te bieden in de MRA , met name op het gebied van
bedrijven zelf gaan investeren, ondernemen of op
kennis en innovatie. De sterke positie als datahub
een andere manier actief worden.
biedt een goede uitgangspositie voor bedrijven die
Deze agenda bevat een lijst ruimtelijk-economische
baat hebben bij zeer goede digitale connectiviteit.
acties die we de komende vier tot tien jaar uit
Ook hier zijn cross-overs denkbaar met andere
gaan voeren. De agenda prioriteert acties die
economische sectoren in de MRA , bijvoorbeeld bij
elkaar aanvullen en versterken waardoor meer
het efficiënter gebruiken van grondstoffenstromen.
focus en versnelling ontstaat. De rode draad
Start-ups en snelle groeiers passen goed in de
in de acties is dat ze leiden tot een grotere
MRA, net zoals innovatieve ondernemers in de
wendbaarheid; tot meer ruimte om te groeien en
circulaire economie, de nieuwe maakindustrie, en
te vernieuwen door snel te kunnen inspelen op de
ontwikkelaars van de ‘smart city’. Maar, ook voor
veranderende wereld. Hierbij is veel ruimte nodig
bedrijven in de dienstverlening, de horeca, het
voor experiment; betrokken overheden zullen
toerisme en makers van ambachtelijke producten
(soms tijdelijk) haar kaders moeten verruimen. Het
is er ruimte in de MRA. Het onderwijs moet hier
creëren van nieuwe groei vraagt er ook om dat de
beter op worden ingericht.
MRA-overheden de aanwezige kracht binnen de
Aandacht vraagt verder het op termijn schaarser
metropoolregio maximaal mobiliseren. Dit gebeurt
en duurder worden van grondstoffen en energie.
onder meer door gerichte thema’s te definiëren,
De MRA zou naast lokale opwekking zich ook sterk
hierbij gezamenlijk ambities te formuleren en
moeten maken voor energiebesparing, diversifiëren
daarop partijen te mobiliseren, zoals binnen de
van bronnen, beter benutten van warmte- en
Amsterdam Economic Board.
koude bronnen, zodat schokken in energie- en
Deze agenda is vastgesteld door de
T
Versterken van de samenwerking
EP
C
N
O
C
logistieke cluster binnen de metropoolregio
De drijfveer en de kracht van metropolen overal ter wereld is economische schaalvergroting en diversificatie en betere zichtbaarheid in de internationale competitie. Metropolitane samenwerking maakt het mogelijk een hogere kwaliteit te realiseren door betere afstemming tussen steden onderling en meer keuzemogelijkheden in werkgelegenheid, woonmilieus en vrije tijd. De kracht van de MRA zit in de diversiteit van de deelregio’s en de informele samenwerking, die plaatsvindt op basis van vrijwilligheid en gezamenlijk belang. Alle partners werken vanuit eigen ervaring en deskundigheid aan het versterken van de internationale aantrekkingskracht en een beter woon-, werk- en leefklimaat. Slimmer werken, slimmer ontwerpen, slimmer met belangen en geld omgaan, nieuwe manieren van financiering en regelgeving: dit maakt de hele regio sterker bovendien beter bestand tegen calamiteiten en crises. 6
Metropoolregio Amsterdam
bestuursplatforms voor economie, ruimtelijke
waarbij slim omgegaan wordt met geluids-,
ordening en bereikbaarheid van de MRA. Hierbij zijn raden en staten van de gemeenten en
milieu- en natuurcontouren. •
Het verder integreren van het verkeers- en
provincies van de MRA betrokken waardoor deze
vervoerssysteem tot één geheel en het beter
agenda een breed draagvlak heeft voor uitvoering.
verknopen van onderdelen van het systeem
Dat is nodig omdat de acties door de hele
zodat mensen meer reisgemak ondervinden
metropoolregio in alle deelregio’s op verschillende
op hun reis van A naar B, meer keuze hebben
manieren hun weerslag zullen hebben. Daarmee
uit alternatieven die passen bij de wensen van
zetten we nieuwe stappen op weg naar een
het moment zodat verstoringen minder impact hebben.
aantrekkelijke metropool met daarin de ruimte voor het menselijke kapitaal van onze regio.
•
Het verzilveren van de grote investeringen
Deze agenda is gebaseerd op analyses van
in spoor, weg, metro en hoogwaardige tram
trends en ontwikkelingen, de bestaande regionale
en bus, zowel op ruimtelijk als economisch terrein.
agenda’s en programma’s, onderscheidende
C
kwaliteiten van de deelregio’s en de metropool
•
Een nieuwe strategie voor de new towns ontwikkelen die minder is gericht op
eind 2014 in de deelregio’s zijn georganiseerd,
grootschalige en planmatige uitbreiding en
expertsessies, een regiobrede bijeenkomst op 20
meer op het aantrekkelijker maken van de
augustus 2015 en de raadpleging van raden en
bestaande stad en adaptieve groei.
O
als geheel, de opbrengst van de MRA-tafels die
staten en deskundigen uit bedrijfsleven en van
•
Vanuit een gezamenlijk perspectief data delen,
kennisinstituten. Ontwikkelingsbeeld 2040 was
monitoren, strategie ontwikkelen en bijstellen,
hierbij het vertrekpunt.
lobbyen, programmeren, inkopen, leren en evalueren. •
N
Prioriteiten en ontwikkelrichtingen
Een regionaal ontwikkelingsplan voor het landschap.
Metropoolregio Amsterdam heeft op de korte en middellange termijn onder meer de volgende
Deze en andere prioriteiten zijn in hoofdstuk
prioriteiten.
2 uitgesplitst in zeven ontwikkelrichtingen,
•
die zijn uitgewerkt in concrete acties. Deze
Er is tot 2040 ruimte nodig voor
C
ontwikkelrichtingen zijn:
aantrekkelijke stedelijke milieus en op
1. Ruimte geven aan wonen en werken
goed bereikbare plekken. Er zijn betaalbare
2. Slimmer en innovatiever werken
vrije sectorhuurwoningen nodig, maar ook
3. De leefkwaliteit verbeteren
woningen en woonmilieus die aansluiten bij
4. Beter benutten van grondstoffen en
de vraag van senioren en alleenwonenden. Dit
energiebronnen
betekent dat er een adaptieve strategie voor
5. Beter verbinden
woningbouw moet worden gevolgd, gebaseerd
6. De metropoolregio klimaatbestendig maken
op de marktvraag.
7. De metropoolregio wendbaarder maken
EP
•
250.000 nieuwe woningen, vooral in de
‘Eigen’ MRA-talent beter ontwikkelen en
benutten door het onderwijs beter aan te
laten sluiten op de vraag op de arbeidsmarkt, met name in het MBO.
Aantrekken van talent van buiten de metropoolregio, door onder meer
belemmeringen weg te nemen op het gebied van wonen en immigratie en te investeren in betaalbare studentenhuisvesting, de
T
•
kenniseconomie en het start-up- en culturele klimaat. •
Een gezamenlijke en radicale aanpak van leegstand door transformatie van vastgoed en gebieden die niet meer aansluiten op de vraag, door belemmeringen weg te nemen, voorwaarden te scheppen en te investeren, naast een gezamenlijke programmering Amsterdam- Human capital
7
DEEL 1
Acties op de MRAagenda
T
EP
C
N
O
C
C
O
1.
3.
T
EP
4.
C
N
2.
PM. Schematische samenvatting van de acties, bij voorkeur aangevuld met verantwoordelijke partijen, financiën, afspraken en uitvoering.
T
EP
C
N
O
C 10 Metropoolregio Amsterdam
T
EP
C
N
O
C Amsterdam- Human capital 11
DEEL 2
De zeven ontwikkelrichtingen
C
De MRA-agenda wordt opgesteld om accuraat op veranderende omstandigheden te kunnen inspelen. In de agenda staan acties waarop de bestuurlijke en ambtelijke aandacht en energie zich de komende 4 tot 10 jaar gaan richten. In dit hoofdstuk staan de voorstellen voor acties
O
gerangschikt onder zeven ontwikkelrichtingen. Voor alle ruimtelijke acties geldt dat de provincies Noord-Holland en Flevoland en de betrokken gemeenten de in deze agenda gemaakte afspraken borgen in hun op te stellen Omgevingsvisies en bijbehorende omgevingsverordening.
T
EP
C
N
T
EP C N O
C
1: Ruimte geven aan wonen en werken we de vraag naar woningen en woonmilieus
Metropoolregio Amsterdam is een gewilde plek om
goed invullen. De regio heeft de vaak jonge en
te wonen en te werken. Het aantal inwoners en
hoogopgeleide nieuwkomers die de motor vormen
banen groeit sterker dan het landelijk gemiddelde
van de economie hard nodig. Tegelijk willen we dat
en de vraag naar woonruimte is in delen van de
ook andere inwoners met andere woonwensen een
MRA groot. Het gemiddelde aantal mensen per
plek kunnen vinden in deze metropool. De MRA
woning stijgt. De prijzen van koopwoningen stijgen
kiest voor een woningmarkt waar iedereen die hier
sinds 2013 weer. Dit beeld is niet overal in de
wil wonen aan zijn trekken kan komen. Daarom zet
MRA hetzelfde. De vraag naar woningen stijgt met
de MRA zich in op het realiseren van een zo breed
name in de agglomeraties Amsterdam en Haarlem.
mogelijk palet aan woonmilieus. Gezien de vraag
Hoogopgeleide jongeren willen zich vooral in de
naar hoogstedelijke woonmilieus en het belang
hoogstedelijke gebieden vestigen, met Amsterdam
van grote groengebieden voor de leefkwaliteit
als grote favoriet. In Almere, Lelystad, de Gooi- en
in de regio zetten we nadrukkelijk in op verdere
Vechtstreek, Waterland en Amstel-Meerlanden
verdichting binnen bestaand stedelijk gebied.
was in de afgelopen jaren een sterk verminderde
Liefst met ruimte voor een grote mix aan functies.
vraag, maar ook daar dienen de eerste tekenen
We leggen nog meer nadruk op transformatie
van voorzichtig herstel zich aan. De kans bestaat
van overbodige bedrijfs- en kantoorruimte naar
dat de druk op de woningmarkt in en rond de
woon(werk)ruimte. Wonen en werken op korte
steeds duurdere steden Amsterdam en Haarlem
afstand van elkaar is essentieel voor een goed
de komende jaren leidt tot nieuwe vraag naar
functionerende metropoolregio. We geven daarom
betaalbaardere woningen in de metropoolregio,
prioriteit aan transformeren en bouwen op plekken
zoals Zaanstad en Almere. In de jaren 2010-2014
die al goed bereikbaar zijn per ov en fiets óf daar
zijn er netto gemiddeld 8.800 woningen per jaar
waar werk in de nabijheid is. We willen rond de
bijgekomen in de MRA. Twee derde daarvan was
luchthavens meer ruimte voor wonen en voor
nieuwbouw, een derde kwam door transformatie
vliegen. In de Gebiedsagenda zijn met het Rijk
van bestaande gebouwen tot stand.
voor de MRA vier majeure verstedelijkingsopgaven
Het aandeel leegstaande vierkante meters
C
N
O
C
a. Wat is er aan de hand?
benoemd rond de gebieden: Zuidas, Schiphol-
kantoorvloeroppervlak in de MRA neemt toe
Haarlemmermeer, Noordzeekanaalgebied-ZaanIJ,
sinds 2009, ondanks toenemende sloop en
Almere-Markermeer.
Omdat de woningbehoefte volgens alle prognoses
verouderde kantoren- en bedrijvenlocaties buiten
hoog blijft, zijn op termijn alle nu bekende locaties
de stedelijke centra lijken minder in trek.
in de MRA nodig, die eerder zijn aangewezen voor
EP
transformatie. Met name monofunctionele en
woningbouw. Bouwen buiten bestaand bebouwd
b. Waar kiezen we voor?
gebied doen we alleen op de locaties die binnen
Voor de economische ontwikkeling van de
de bestaande afspraken van de MRA vallen.
metropoolregio is het van groot belang dat
Het gaat hier met name om locaties in Almere,
Scheepsmakerskwartier te Haarlem (www.geelen-beton.nl)
T 14 Metropoolregio Amsterdam
IJburg2 en Haarlemmermeer. Deze locaties voegen
•
In de voormalige groeikernen (Almere,
liefst onderscheidende woonmilieus toe aan de
Lelystad, Purmerend en Haarlemmermeer)
bestaande milieus in de MRA.
zijn met name in de jaren zeventig- en
Om de zee- en luchthavens voldoende
tachtigwijken veel grote wijken gerealiseerd.
mogelijkheden te geven om te groeien en te
Om stapeling van problemen op sociaal,
vernieuwen, blijven bestaande werkgebieden en
fysiek en veiligheidsvlak in deze wijken
reserveringen voor de toekomst in stand. Wel
te voorkomen, delen deze voormalige
gaan we op zoek naar manieren op deze functies
groeikernen hun kennis over methoden om
te laten samen gaan met wonen in de omgeving,
potentiële problemen in een vroegtijdig
om aan de vraag naar beide tegemoet te kunnen
stadium te signaleren en gebieds- en
komen.
vraagstukgericht aan te pakken. •
De voormalige groeikerngemeenten onderzoeken wat de behoeften en
•
Afstemming over woningbouwprogrammering
mogelijkheden zijn voor flexibelere
wordt voortaan op MRA-niveau gedaan en per
bestemmingen binnen bestaande wijken om
C
c. Acties: wat gaan we doen?
bijvoorbeeld woningen te splitsen.
deelregio uitgewerkt, met een coördinerende rol voor de provincies. Hierbij geven alle MRA-
•
op knooppuntontwikkeling langs de
in de komende 4 tot 10 jaar ter beschikking
spoorcorridors waar hoogfrequent rijden wordt
komen. Om de diversiteit onder bewoners
ingevoerd: Alkmaar - Utrecht en Leiden -
te garanderen zet de MRA in op voldoende
Lelystad, met prioriteit op het eerste deel van
betaalbare woningen in de huursector (zowel
de Zaancorridor (Amsterdam CS - Uitgeest) en
sociale huur als middensegment). Gemeenten
op de SAAL-corridor (Schiphol - Amsterdam -
O
gemeenten aan welke binnenstedelijke locaties
Almere - Lelystad).
maken afspraken met corporaties als invulling
N
van de programmeringsafspraken.
•
•
MRA gemeenten met ov-knooppunten
MRA-partners passen Plabeka aan op
halen belemmeringen voor transformatie
bijstelling planvoorraad (kantoren en
en nieuwbouw rond knooppunten
bedrijventerreinen) en zetten in op functiemix
weg door flexibele bestemmingen in
(onder meer transformaties naar wonen
bestemmingsplannen op te nemen en
zoals ZaanIJ). Een aan te stellen MRA-loods
prioriteit te geven aan deze gebieden bij
bewaakt de voortgang en helpt bedrijven die
investeringen en bij het grondbeleid. Hierbij
in de regio op zoek zijn naar passende ruimte
geven gemeenten en provincies een aantal
en locatie.
kwalitatieve uitgangspunten mee op basis
Een gezamenlijke sturing op het (ver-)plaatsen
van regionale afstemming. We ontmoedigen
van bedrijven om samen beleidsdoelstellingen
grootschalige nieuwbouw en vestiging van
ten aanzien van transformatie te realiseren.
publiekstrekkende functies op plekken die
De Omgevingswet is daarbij een kans.
slecht bereikbaar zijn per ov en fiets.
EP
•
•
C
•
De komende vier jaar zetten we in
De MRA partners nemen het initiatief om
•
Gemeenten passen bestemmingsplannen
rond wonen en vliegen een voorstel te doen
aan om grotere flexibiliteit mogelijk te
richting Rijk en luchtvaartsector. Doel daarvan
maken, bijvoorbeeld voor het omzetten
is de schijnbare tegenstelling tussen beide
van leegstaande winkelpanden en slecht
thema’s te overbruggen.
functionerende wijkwinkelcentra naar woon/ werkruimte. De MRA heeft hierin een
Bij Greenport Aalsmeer komt de komende vrij door sanering van het kassengebied.
•
T
adviserende rol.
10 jaar mogelijk 350 hectare bouwgrond
De provincies doen een voorstel aan het Rijk
Het herstructureren en herbestemmen van
om de ladder duurzame verstedelijking (WRO)
deze ruimte, waar mogelijk voor woningen,
en de gewenste flexibiliteit beter op elkaar te
zal door marktpartijen en regionale partijen
laten aansluiten.
gezamenlijk moeten worden opgepakt.
In het Ontwikkelingsbeeld werd gezegd dat in de MRA 150.000 woningen moesten worden bijgebouwd tot 2040. In 2011 bleek dat de bevolkingsgroei in de MRA hoger was dan in het Ontwikkelingsbeeld werd geschetst. Het aantal bij te bouwen woningen tot 2040 werd tijdens de bespreking van de Rijksstructuurvisie RRAAM via een motie vastgelegd op 300.000. Sinds 2010 zijn er 44.000 van de benodigde 300.000 woningen gebouwd. De huidige bekende plancapaciteit in de MRA is tussen de 230.000 en 270.000 woningen. Amsterdam- Human capital 15
2: Slimmer en innovatiever werken b. Waar kiezen we voor?
De economie verandert. De grootste economische
De partijen in de MRA zetten in op een slimme
crisis sinds de oorlog heeft zijn uitwerking niet
en innovatieve metropool, waarin kennis centraal
gemist. Megatrends als internationalisering,
staat: het ontwikkelen, het delen en het toepassen
digitalisering en steeds schaarsere grondstoffen
ervan. De MRA moet excelleren in kennisklimaat.
hebben grote impact op de economie van de MRA.
Hier werken we aan in een intensieve
De toekomst voor vertrouwde steunpilaren van
samenwerking tussen kennisinstellingen, bedrijven
de regionale economie is onzekerder geworden.
en overheden met speciale aandacht voor de vijf
Tegelijkertijd komen nieuwe sectoren en
door de Amsterdam Economic Board gekozen
bedrijvigheid juist op, sommige met ontwrichtende
challenges (health, mobility, digital connectivity,
kracht.
circular economy en jobs of the future). Op
De MRA heeft veel kwaliteiten in huis die van grote
campussen kunnen kennis en bedrijven optimaal
waarde kunnen zijn in deze snel veranderende
van elkaar profiteren. De kennis van de inwoners
economie. Het kapitaal van de MRA zit in de
van de MRA, het kapitaal, zal gedurende het hele
talenten van haar inwoners, maar ook in de
werkzame leven moeten worden versterkt via
aantrekkingskracht van de regio op talent van
levenslang leren.
O
C
a. Wat is er aan de hand?
buiten.
Start-ups en snel groeiende bedrijven moeten de ruimte krijgen, letterlijk en figuurlijk, in attractieve
negentig sneller dan de rest van Nederland.
interactiemilieus. De MRA kan als proeftuin
In de afgelopen crisisjaren deed de MRA het
functioneren voor nieuwe ideeën, producten
economisch minder goed dan andere metropolen
en diensten. Het doel is een metropoolregio
in Noordwest Europa. De arbeidsproductiviteit
waar de overheden bedrijven, instellingen en
stijgt minder snel dan in concurrerende regio’s
bewoners op allerlei manieren uitdagen om
en de werkloosheidscijfers liggen in bijvoorbeeld
met innovatieve oplossingen te komen, maar
Amsterdam, Almere en Lelystad beduidend hoger
ook leren van ontwikkelingen en oplossingen in
C
N
De economie van de MRA groeit al sinds de jaren
andere metropolen. Open data moet de norm zijn.
ook het aandeel banen in het middensegment van
Daarnaast spelen de MRA-partijen een actieve
de arbeidsmarkt af. Verder concentreren banen
rol in het matchen van lokale projecten en (inter)
voor hoger opgeleiden zich steeds meer in steden,
nationale doelen en fondsen voor kennis en
Amsterdam voorop. De mate waarin de economie
innovatie.
van de MRA kan inspelen op deze veranderende
Een bruisend cultureel klimaat draagt bij aan de
vraag naar arbeid en kennis en succesvol weet te
slimme en innovatieve metropool.
innoveren, zal bepalend zijn voor onze toekomstige welvaart en welzijn.
EP
dan het nationaal gemiddelde. Bovendien neemt
Campus Vrije Universiteit Amsterdam (studyinamsterdam. wordpress.com)
T 16 Metropoolregio Amsterdam
C O
Beeld van de Floriade Almere 2022 (www.omroepflevoland. nl)
c. Acties: wat gaan we doen? •
•
We ondersteunen campussen en start-ups,
ruimte aan innovatie. De MRA maakt meer
onder meer door plekken aan te bieden en
gebruik van prijsvragen en challenges, zoals
ruimte te geven en door ‘Start-up Amsterdam’
via THNK, Smart City en AMS.
regionaal te maken. We kijken daarbij
N
•
MRA-partners geven via hun inkoopbeleid
•
De MRA wijst naast de al bestaande
nadrukkelijk naar werkgebieden in de regio
datacenters twee voorkeursgebieden aan voor
die hiervoor kansen bieden.
vestiging van datacenters en bijbehorende
De MRA maakt afspraken met het
functies en past ruimtelijke kaders hierop aan.
bedrijfsleven en onderwijsinstellingen voor
De MRA lobbyt bij Rijk en EU voor gunstige
meer werkleerplekken (zoals Techniekpact),
voorwaarden. •
De MRA-partijen scannen bestaand beleid en
C
voor niet alleen starters op de arbeidsmarkt, maar ook om de kennis van de werknemers
bestaande activiteiten op effect op innovatie.
up to date te houden. De MRA lobbyt bij het
Daar waar beleid of activiteiten innovatie
Rijk om een deel van de middelen die nu
belemmeren, worden voorstellen voor
landelijk per sector beschikbaar zijn breder in
aanpassing gedaan. Dit kan ook betekenen
•
•
EP
te kunnen zetten.
dat het hanteren van strengere normen
De MRA-partijen maken op regionaal niveau
noodzakelijk is om bedrijven te prikkelen
afspraken over studentenhuisvesting en
om te innoveren (zoals bij uitstootnormen
huisvesting voor pas afgestudeerden.
verkeer). Ook wordt het effect op innovatie
De MRA stelt een regionaal fonds in voor
onderdeel van MKBA’s.
innovatie dat aansluit op nationale en
•
MRA.
Europese doelen en mede gevoed wordt
uit nationale en Europese middelen voor innovatie.
•
en wenselijkheid van de invoering van een regio-cao.
De MRA-partijen investeren in faciliteiten voor het primair en voortgezet onderwijs die de kwaliteit verhogen, onder meer door excellentieprogramma’s te ondersteunen.
De MRA-partijen onderzoeken de mogelijkheid
T
•
We geven uitvoering aan de Cultuurimpuls
•
De MRA-partijen stellen zoveel mogelijk eigen data openbaar beschikbaar.
Amsterdam- Human capital 17
3: De leefkwaliteit verbeteren b. Waar kiezen we voor?
Het belangrijkste kapitaal voor stedelijke regio’s
De MRA moet een prettige plek zijn om te wonen
zijn mensen. In de nieuwe economie volgen de
en te werken, op te groeien en oud te worden.
bedrijven de mensen, niet andersom. Kleine en
Voor iedereen. En overal. Daar staat of valt
grote bedrijven vestigen zich daar waar potentiële
de economische ontwikkeling mee. De steden
werknemers wonen. Wereldwijd is er tussen
(groot en klein) en het metropolitane landschap
stedelijke regio’s een concurrentieslag gaande om
kunnen hierbij niet zonder elkaar. In de steden
de meest talentvolle mensen binnen te halen die
moet een gevarieerd woningaanbod zijn en een
de motor vormen van de stedelijke economie. Lukt
aantrekkelijke openbare ruimte, met parken en
dat, dan volgt de bedrijvigheid die ook anderen
straatbomen. De steden moeten goed verbonden
in de regio in staat stelt mee te profiteren.
zijn met de landschappen. Het landschap in
Bedrijven hebben immers ook schilders nodig, en
de MRA is bijzonder en van hoge kwaliteit. Dit
loodgieters, schoonmakers en cateraars.
onderscheidt de MRA van andere metropolitane
Jonge professionals en studenten letten bij de
regio’s. Die landschappen moeten een scala aan
keuze van hun woonplek op een aantal zaken,
recreatiemogelijkheden en natuurbeleving kunnen
O
C
a. Wat is er aan de hand?
bieden. De veenweidegebieden in de regio zijn
van ict-verbindingen en de aanwezigheid van
niet alleen landbouwgebied, ze zijn ook uitermate
goede kennisinstituten. Veel steden kunnen
belangrijk voor recreatie en kennen een hoge
dat bieden. Wat uiteindelijk de doorslag geeft,
biodiversiteit. We bewaren het karakter van deze
is de leefomgeving. Hoe is de kwaliteit van de
gebieden. De boeren blijven de belangrijkste
woningen? Hoe prettig woon je ergens? Is er
landschapsbeheerders. We zoeken naar
een rijk cultureel aanbod? Hoe ziet de directe
combinaties van voedselproductie, waterberging,
woonomgeving en de openbare ruimte eruit, zijn
recreatie en verhoging biodiversiteit, waarbij elk
er parken dichtbij? Kan je snel de stad uit om
gebied andere oplossingen vraagt, afhankelijk van
naar het strand te gaan of naar een groengebied
de geschiedenis en huidig gebruik.
waar je kan wandelen en fietsen? Juist in de
We willen een complete metropool zijn, met een
kenniseconomie, waarbij veel mensen thuis
diversiteit aan woon- en werkmilieus, waarbij
werken, wordt een aantrekkelijke openbare
we de verschillende kwaliteiten in de regio
ruimte steeds belangrijker. Pleinen, winkelstraten
benutten. Bij transformatie en nieuwbouw is de
en parken zijn de plekken waar stedelingen
aantrekkelijkheid van de woonomgeving en de
elkaar kunnen ontmoeten. De bezoekcijfers aan
goede verbinding daarvan met het buitengebied
parken en grote groengebieden zijn in de laatste
uitgangspunt. Hierbij moeten we wel bedenken
tien jaar verdubbeld, voor sommige gebieden
dat we in onze regio groei- en krimpgebieden
zelfs verzesvoudigd. Een stedelijke regio die in
hebben. In beide gebieden moet de kwaliteit van
internationaal opzicht mee wil doen moet in de
de leefomgeving optimaal zijn. Om dat te bereiken
eerste plaats een aangename plek zijn om te
zijn in krimpgebieden andere maatregelen nodig
wonen, te leven.
dan in groeigebieden.
EP
C
N
zoals internationale bereikbaarheid, de snelheid
Gooi- en Vechtstreek (www.fietsenwandelweb. nl)
T 18 Metropoolregio Amsterdam
O
C Waterland (www.vvv.nl)
c. Acties: wat gaan we doen?
•
Revitalisering/herstructurering/herbestemming
•
Sociale pijler opzetten binnen de MRA.
bedrijventerreinen en buurtwinkelcentra.
•
Het verduurzamen van de
Compensatie voor buurtwinkelcentra die niet
N
•
bestaande woningvoorraad door de
meer lopen, in combinatie met clustering
funderingsproblematiek aan te pakken.
van voorzieningen in wijken (in €’s of in herbestemming).
We maken een regionaal ontwikkelingsplan voor het landschap dat richting geeft
•
het metropolitane landschap.
aan recreatie, waterbeheer, voedsel- en •
We brengen één metropolitaan fietsnetwerk
C
energieproductie en biodiversiteit, inclusief
We ontwikkelen het IJmeer als onderdeel van
een financieringsconstructie voor ontwikkeling
tot stand door koppeling van bestaande
en beheer. Voor het veenweidegebied zetten
netwerken en promoten dit netwerk gezamenlijk.
we in op het behoud van het landschap en het beter benutten voor recreatie
en waterberging, met behoud en liefst
aan, te beginnen met Waterland als
verbetering van biodiversiteit. De boeren
voorbeeldproject, die in 10 jaar tijd het
krijgen daarbij meer ruimte voor verbreding
landschap op de kaart zet voor recreanten en
van hun bedrijfsvoering, bijvoorbeeld door
toeristen, bijvoorbeeld door het organiseren
langlopende natuurcontracten.
van een biënnale gericht op landschapskunst
We pakken gezamenlijk en daarmee
en stimuleren van voorzieningen, zoals
doeltreffend boomziekten zoals de iepenziekte
onderscheidende horeca in samenwerking met
aan, die een grote invloed op het landschap in
de boeren.
gehele metropoolregio hebben.
•
We maken regionale afspraken over ruimtelijke
gaan meer stedelijke functies vervullen
doorvertaling van het energieakkoord.
(bijvoorbeeld kinderopvang) en de afzet van
Deelregio’s helpen elkaar bij het realiseren van
de productie gaat in eerste instantie naar de steden.
doelen. •
City-region development: de boeren
T
•
We stellen een curator voor het landschap
EP
•
•
We stellen een regionaal evenementenbeleid
•
Hinder van vrachtverkeer in de stedelijke
op en werken aan regionale spreiding van
centra wordt geminimaliseerd door de locaties
hotels en toerisme (Agenda Toerisme).
voor distributiecentra zo dicht mogelijk bij verbindingswegen te realiseren.
Amsterdam- Human capital 19
4: Beter benutten van grondstoffen en energiebronnen b. Waar kiezen we voor?
Wereldwijd zien we een trend naar verduurzaming.
Deze ontwikkelingen spelen wereldwijd, wat
Het schaarser worden van grondstoffen en fossiele
betekent dat het niet gemakkelijk is voor de
energiebronnen met als gevolg stijgende prijzen
MRA om zich internationaal op dit onderwerp te
en grotere prijsschommelingen, maar ook de
profileren. Tegelijkertijd willen we dat wel, omdat
klimaatverandering dwingen ons om te zoeken
op het gebied van energietransitie en circulaire
naar nieuwe energiebronnen en naar oplossingen
economie veel innovatieve, jonge bedrijven actief
om kringlopen te sluiten. In een circulaire
zijn die we graag in de regio willen hebben. Deze
economie gaan we slim om met energie, water,
bedrijven houden zich bijvoorbeeld bezig met
grondstoffen en voedsel. Het is een economie
nieuwe modellen voor productie, consumptie,
waar ‘afval’ een grondstof is en energie komt
(regionale) distributie en logistiek. Om deze de
van duurzame bronnen. Circulair, want schaarse
ruimte te geven, wil de metropoolregio zich als
grondstoffen worden teruggewonnen én ingezet
internationale koploper presenteren op het gebied
om nieuwe waarden te genereren. Zo worden
van de transitie naar een circulaire economie en
we minder afhankelijk van de import van energie
het gebruik van duurzame energiebronnen. Er
en grondstoffen. Als dat al niet genoeg reden is
gebeurt al het nodige. Amsterdam heeft in zijn
om in te zetten op energietransitie en circulaire
Agenda Duurzaamheid al aangegeven koploper
economie, dan zijn er nog de internationale
te willen zijn bij de transitie naar een circulaire
verdragen, doorvertaald in het landelijke energie-
economie. Wij voeren het onlangs gelanceerde
akkoord, die ons dwingen dit pad op te gaan.
MRA-warmteprogramma uit dat afzonderlijke
Juist bij energietransitie en circulaire economie is
initiatieven, zoals voor warmtenetwerken, met
het schaalvoordeel dat de MRA biedt belangrijk.
elkaar verbindt. Onze ambitie is om Metropoolregio
Het is gemakkelijker om op het schaalniveau
Amsterdam als internationale grondstoffenhub
van de metropoolregio energiedoelstellingen te
te ontwikkelen. Hiertoe werken we intensief
halen dan dat iedere gemeente dit zelf en op
samen met bedrijven en kennisinstellingen,
eigen grondgebied moet doen. Ook zijn veel
bijvoorbeeld via de Amsterdam Economic Board.
stromen, netwerken en effecten gemeente- en
Amsterdam trekt de ‘quick scan’ circulair, waarbij
provinciegrens overstijgend.
op regionaalniveau inzicht wordt verkregen
C
N
O
C
a. Wat is er aan de hand?
waarden en kansen voor circulair, inclusief
duidelijkheid over de rol van lokale en regionale overheden.
Rioolzuivering en energiecentrale werken samen. Haven van Amsterdam (www.nieuwsbrief. amsterdam.nl)
EP
in grondstofstromen, potentiële economische
T 20 Metropoolregio Amsterdam
C
c. Acties: wat gaan we doen?
actief lokale initiatieven met elkaar en met
•
Ruimte geven aan energietransitie
landelijke en Europese projecten (bijvoorbeeld
en circulaire economie, zowel fysiek
Waste2Food van AEB, provincie Noord-Holland
(beschikbaarheid locaties, bijvoorbeeld voor
en glastuinbouw, doel: methodiek ontwikkelen
O
De hoogovens in de IJmond (foto: ANP)
om CO2 adequaat te filteren).
wind- en zonne energie) als in regelgeving. MRA-partners zorgen voor (tijdelijk) flexibelere
waar kennisinstituten, marktpartijen en
voor de Westas, Zaanse Schakel, Floriade
overheden samen experimenteren en werken
Almere, Flevokust Lelystad, sluizen IJmuiden.
aan duurzame innovatieve oplossingen en
Het projectbureau Westas ontwikkelt een
ict-toepassingen (zoals in Buiksloterham in Amsterdam).
ruimtelijke strategie voor de Westas.
•
We wijzen waterbergingslocaties aan om
•
bedrijven) in de metropoolregio om regionaal
C
stadswarmtenetten (zowel voor woningen als
van overtollig water kost dan minder energie
een hogere efficiëntie te bereiken.
•
worden gebruikt.
•
Stimuleren van de realisatie van smart grids,
land- en tuinbouwproducten met regionale
vooral in bestaand bebouwd gebied, onder
afzet. Aansluiting bij het internationale Food
andere door co-financiering.
Pact, dat zich richt op de bevordering van
We grijpen de ‘the making of’ van de Floriade
streekproductie en -distributie. Hoogwaardig
2022 aan om innovaties op gang te brengen
verwerken van groente, fruit en tuinafval:
en bedrijven die zich daarmee bezig houden
opzetten van proeffabriek (van experiment
aan te trekken en de ruimte te geven.
naar bedrijvigheid; kennisontwikkeling, nieuwe
Opstellen van een MRA-brede
business modellen; MRA heeft gezamenlijk voldoende volume aan GFT).
grondstoffenatlas, met grondstoffenanalyse. Door te laten zien hoe de stromen lopen,
Meer braakliggende terreinen beschikbaar gewassen.
•
T
stellen voor de verbouw van biobased
aan elkaar te koppelen en kunnen regionaal
Circulair bouwen en slopen standaard in de aanbesteding meenemen.
Opstarten van een proefproject waarbij bij transformatie van bedrijventerreinen en
•
•
worden mogelijkheden zichtbaar om deze
afspraken worden gemaakt over afvalstromen. •
Bevordering van productie streekeigen
EP
•
Onderzoek naar het verknopen van
zware buien op te kunnen vangen. Het spuien en het water kan bijvoorbeeld in de landbouw
•
Ondersteunen en opzetten van ‘living labs’
regelgeving op aan te wijzen locaties. Kansen
N
•
•
•
Het stimuleren en helpen opzetten van upcycle
kantoren de mogelijkheden voor energie-
stations, voor bijvoorbeeld reparatie, zodat
opwekking en – besparing optimaal worden
nieuwe circulaire bedrijvigheid ontwikkeld kan
benut en afvalverwerking geld oplevert.
worden.
Kleinschalige initiatieven van bedrijven,
•
Intensieve samenwerking op de diverse
instellingen en bewoners wat betreft
stromen in het realiseren van voldoende
alternatieve energiebronnen en hergebruik
volume en afzetmogelijkheden, onder meer
van afval worden gestimuleerd en zoveel
bouw- en sloopafval, textiel, biomassa,
mogelijk gefaciliteerd. De MRA verbindt
biobased grondstoffen. Amsterdam- Human capital 21
5: Beter verbinden ontstaat één metropolitaan fietsnetwerk. En door
Wonen, werken en voorzieningen concentreren
dit netwerk op aantrekkelijke plekken beter aan
zich steeds meer in de stad. Buiten de steden
te sluiten op het openbaar vervoer kan nog veel
neemt het voorzieningenniveau af. Dit veroorzaakt
winst worden behaald. De gebruiksmogelijkheden
een groei van het verkeer van en naar de steden,
van het openbaar vervoer zelf kunnen beter
vooral in de spits. Daarnaast stijgt het sociaal-
door het voor de reiziger als één systeem te
recreatieve verkeer. De grote groengebieden in
laten functioneren en te presenteren. Bestaande
de metropoolregio worden steeds meer bezocht
knooppunten van vervoersstromen kunnen beter
en dat gebeurt vooral per fiets. Het aantal
worden benut, zowel vervoerskundig als ruimtelijk
toeristen dat de MRA bezoekt stijgt sterk, net als
en economisch. Voor een duurzaam bereikbare
de reisdoelen die ze bezoeken. Toeristen maken
metropool geven we daarom prioriteit aan
daarbij steeds meer gebruik van het openbaar
transformeren én bouwen op plekken die al goed
vervoer en de fiets. Ook het stijgende aantal
bereikbaar zijn per ov en fiets óf daar waar veel
evenementen in de metropoolregio zorgt voor
banen en voorzieningen in de nabijheid zijn.
meer vervoerbewegingen. Onderzoeken wijzen
Er is of komt een groot aantal Rijks- en regionale
erop dat de MRA nog beter kan functioneren door
investeringsprogramma’s op het gebied van
onze agglomeratievoordelen beter te benutten,
infrastructuur in uitvoering. Deze zijn uitgangspunt
het gevoel van nabijheid tussen de verschillende
voor deze agenda. Door intelligente regie op
kernen te vergroten en het reizen binnen, van en
het verkeer- , bouwactiviteiten en evenementen
naar de MRA te vergemakkelijken.
en door afspraken met bedrijven houden we de
In de komende jaren wordt een flink aantal
overlast voor bedrijven, bewoners en bezoekers
grote infrastructuurprojecten uitgevoerd, zoals
binnen acceptabele grenzen.
Zuidasdok, capaciteitsvergroting van het spoor en
De MRA zet meer in op het verbeteren van de
op meerdere rijkswegen, vooral tussen Schiphol,
stedelijke bereikbaarheid (met name the first
Amsterdam en Almere. De Noord/Zuidlijn zal vanaf
and last mile) en gaat hier slimme en duurzame
de ingebruikname in 2017 vervoersstromen en
oplossingen voor zoeken, onder andere door
bereikbaarheid gaan veranderen. Ook investeren
bedrijven hiertoe meer uit te dagen. De
we de komende jaren flink in hoogwaardig
voetganger, de fietser en het openbaar vervoer
C
N
O
C
a. Wat is er aan de hand?
hebben hierbij voorrang.
uit te bouwen, onder meer langs de A9 en in het
Verbeteren van landzijdige bereikbaarheid van de
Gooi, maar ook door het tramnet van Amsterdam
luchthavens Schiphol en Lelystad heeft prioriteit
sneller en efficiënter te maken.
om bestaande knelpunten weg te nemen en ruimte
EP
regionaal en lokaal openbaar vervoer door R-net
te bieden voor groei van de luchthavens.
b. Waar kiezen we voor?
De MRA zet zich samen met andere regio’s in
We willen de agglomeratievoordelen van de regio
voor betere internationale spoorverbindingen met
beter benutten. Daarvoor is betere verknoping
belangrijke bestemmingen in Duitsland.
van netwerken nodig. Door lokale en regionale
Het versterken van de digitale connectiviteit van
fietsnetwerken beter met elkaar te verbinden
de metropool, en de aanwezige datahubs in het
Station Zaandam (www.youtube.com)
T 22 Metropoolregio Amsterdam
O
C Schiphol (www. nieuwsbladtransport.nl)
vervoerders en organisatoren van
biedt voor de economie te behouden.
evenementen. Ook zoekt de regisseur naar
Wij kiezen voor een slimme en schone logistiek,
mobiliteitsoplossingen bij werkzaamheden en
met name in en rond de steden. Dit is van belang
bij bedrijven.
N
bijzonder, is hard nodig om de voordelen die dit
voor zowel de doorstroming als de leefkwaliteit.
•
De MRA stelt een innovatie- en
We onderzoeken regionaal met welke gerichte
duurzaamheidsagenda mobiliteit op, met
acties bedrijven worden uitgedaagd tot slimmer en
aandacht voor zelfrijdende voertuigen,
schoner vervoer.
doorontwikkeling verkeersmanagement, uitrol elektrisch rijden, open data, schoner maken ov, slim parkeren. Daarbij sluiten we
•
Uitvoeren van de bereikbaarheidsprogramma´s
aan bij de projecten die op dit moment al
van regio en Rijk voor het spoor (Programma
voor sommige van deze thema’s in de MRA
Hoogfrequent Spoor), de weg (uitbreiding A6-
lopen en maken we gebruik van de kennis die
A1-A9, A10 Zuid), lokaal/regionaal openbaar
hiermee wordt opgebouwd.
EP
C
c. Acties: wat gaan we doen?
vervoer (investeringsagenda’s ov), uitvoeren
•
Hoorn, A1 Oost, A9.
voor woon/werk-verkeer en recreatie met
De MRA verbetert de landzijde (ov-)
elkaar worden verbonden. De MRA zorgt
bereikbaarheid van de luchthavens door
voor dekking vanuit regionale fondsen voor
prioriteit te geven aan de uitbreiding en
infrastructuur als kleine gemeenten de eigen
verbetering van knooppunt Schiphol Plaza en
bijdrage voor ontbrekende schakels niet
daarnaast in te zetten op de aansluiting van
kunnen opbrengen.
De tweede fase MIRT Onderzoek Stedelijke
T
•
De vervoerregio maakt in samenwerking
Bereikbaarheid wordt in 2016 afgerond en
met de provincies en vervoerders één
zorgt voor concrete maatregelen voor het
geïntegreerde lijnennetkaart van het MRA
verbeteren van de first and last mile. Voor
ov-systeem voor de hele MRA, met een
de prioritering en uitvoering hiervan maken
herkenbare lijnvoering op MRA-schaal
de MRA-partijen afspraken met partners als
ongeacht de ov-modaliteit en ongeacht de
het Rijk en ProRail. Daarnaast dagen we het
uitvoerende partij. De herkenbaarheid van
bedrijfsleven uit om met slimmere oplossingen te komen.
het MRA ov-systeem wordt op alle stations zichtbaar gemaakt. •
De MRA wijst fietscorridors op het niveau van de metropool aan waardoor fietsroutes
luchthaven Lelystad op spoor en snelweg. •
•
van de MIRT-onderzoeken: A7 Amsterdam-
•
De ontwikkelagenda Spoor MRA wordt
MRA-partijen stellen in samenwerking met
uitgewerkt in concrete maatregelen op
het Rijk een multimodale regioregisseur aan
volgorde van prioriteit voor de metropool.
die afspraken maakt met wegbeheerders, Amsterdam- Human capital 23
6: De metropoolregio klimaatbestendig maken met regionale partners − in op verbetering van
De wereldwijde klimaatverandering zorgt voor
het hoofdsysteem, zoals de verbetering van het
een stijgende zeespiegel, grotere rivierafvoeren
(primaire) dijkensysteem, op landelijk niveau
en extremer weer. Daarnaast laten recente
voorzien in voldoende aan- en afvoer van water
inzichten de enorme impact van een eventuele
(bijvoorbeeld via het Amsterdam Rijnkanaal)
overstroming zien, terwijl tegelijkertijd het
en voldoende water via een seizoensgebonden
geïnvesteerd vermogen achter de dijken toe
peil op het Markermeer om ook in de toekomst
neemt. Het watersysteem van de MRA is
voldoende water te hebben ten tijde van droogte.
bovendien een erg technisch systeem waarin
De metropoolregio steunt deze inzet en maakt hier
weinig mogelijkheden zijn voor fluctuaties en
afspraken over met het rijk.
het opvangen van extremen. Dit heeft gevolgen
Daarnaast neemt de metropoolregio haar eigen
C
a. Wat is er aan de hand?
verantwoordelijkheid:
in combinatie met de aanleg van een grotere
•
O
voor de metropoolregio. De zeespiegelstijging,
Aanvullend op de verbetering van bescherming tegen overstromingen wil de
zoutindringing die onze drinkwaterinlaatpunten en
regio inzetten op het beperken van schade
innamepolders bedreigt. Langere droge perioden
aan vitale en kwetsbare infrastructuur via
zullen zorgen voor een watertekort waardoor
een betrouwbare inrichting (voor bijvoorbeeld
bijvoorbeeld verzilting van de landbouwgronden
Schiphol of havengebied) en het verbeteren
kan optreden en de industrie steeds vaker
van de crisisbeheersing bij een overstroming.
een tekort heeft aan koelwater. Ook kunnen
Bij de kustversterking werken we aan integrale
waterkwaliteitsproblemen optreden. We krijgen
inpassing en verbetering van de leefomgeving.
N
zeesluis in IJmuiden kan leiden tot een grotere
•
steeds vaker te maken met wolkbreuken,
De kwetsbaarheid van het watersysteem voor extremen is een zorg voor de MRA. Goede
worden verwerkt. De rioolstelsels van de meeste
regionale en nationale afstemming over het
steden in de MRA zijn daar niet op aangepast.
samenhangende watersysteem is noodzakelijk
Mogelijkheden voor berging en afvoer zijn door
en vraagt om maatregelen in en afspraken
het krappe systeem beperkt. Door ondergelopen
over het systeem, maar ook om afspraken met
C
waarbij in korte tijd veel hemelwater moet
gebruikers van het water.
EP
kelders, onbegaanbare viaducten en schade aan
Wateroverlast als gevolg van extreme neerslag en
Het watersysteem komt door deze verschillende
de gevolgen van droogte zorgen voor schade en
ontwikkelingen onder druk te staan en de risico´s
overlast en zijn (beeld)bepalend voor imago van
op schade en slachtoffers nemen toe.
vestigingsklimaat van de regio. Aanpak is daarmee
De effecten van toenemende zomerhitte vallen
ook in ons gemeenschappelijk belang. Lokale
in vergelijking tot andere regio’s in Nederland
gevolgen van het extremere weer moeten lokaal
en in het buitenland nu nog mee, met name
worden opgevangen om een prettig leefklimaat te
door het groene karakter van de regio en de
garanderen. Hierbij speelt groen een belangrijke
steden. Toch is dit wel een punt van aandacht,
rol. Groen kan veel beter water opvangen en
omdat bij hittegolven kwetsbare mensen ernstige
vasthouden dan verharding en dempt daarnaast
gezondheidsklachten kunnen krijgen.
hogere temperaturen. Ook verharde delen van
T
funderingen kan de schade in de miljoenen lopen.
de openbare ruimte kunnen een rol spelen bij
b. Waar kiezen we voor?
wateropvang, bijvoorbeeld door de inrichting van
De metropoolregio moet klimaatbestendiger
waterpleinen die bij stortbuien veranderen in
worden om een aantrekkelijke en veilige plek
een zwembad. Groen wordt in de steden van de
te blijven voor bewoners en bedrijven. Dit
toekomst steeds belangrijker, terwijl we tegelijk
betekent dat we inzetten op een betrouwbaar
kiezen voor binnenstedelijk bouwen. Hier ligt een
en flexibel watersysteem. De rijksoverheid zet
spanningsveld, maar er zijn ook tal van creatieve
− via het nationale deltaprogramma en samen
oplossingen, zoals het vergroenen van daken.
24 Metropoolregio Amsterdam
O
C Rivierenbuurt te Amsterdam (www.nrc.nl)
c. Acties: wat gaan we doen? •
•
ingrepen en vestiging van grote watervragers
wateropvangcapaciteit in het metropolitane
wordt de veranderende klimaatopgave
landschap regiobreed in beeld. We wijzen
meegenomen, zoals de zeesluis in IJmuiden
waterbergingslocaties aan om zware buien op
en de locatiebepaling van datacenters en
N
We brengen de benodigde
energiecentrales.
te kunnen vangen. Het spuien van overtollig water kost dan minder energie en het water
•
kan bijvoorbeeld in de landbouw worden
primaire en secundaire waterkeringen
gebruikt.
zet de MRA in op het beperken van
We vergroten de sponswerking van de
slachtoffers en schade bij een overstroming
stedelijke gebieden door verbetering van de
(meerlaagsveiligheid), met name bij vitale en
directe opvangcapaciteit, bijvoorbeeld door
kwetsbare infrastructuur. Hiervoor wordt een
de aanleg van daktuinen, groene trambanen,
metropoolregiobrede strategie ontwikkeld.
•
oppervlaktewater. We zetten een structuur op
benutten van manifestaties zoals de Floriade
waarbinnen metropoolregiobreed ervaringen
2022, om innovatie op dit vlak te stimuleren
worden gedeeld en waarin gezamenlijk wordt
en start-ups aan te trekken die zich op dit onderwerp richten.
gewerkt aan het opstarten en financieren van innovatieve voorbeeldprojecten. We zoeken
•
Klimaatadaptatie wordt als vast onderwerp
hierbij ook Europese samenwerking.
opgenomen in nieuwe omgevingsvisies. Bij
Een gezamenlijke lobby richting Rijk voor het
alle ruimtelijke ontwikkelingen moet worden
snel nakomen van internationale afspraken
afgewogen of deze kunnen bijdragen aan het
over vermindering van de CO2-uitstoot.
betrouwbaarder en flexibeler maken van de waterbestendigheid in de metropoolregio.
Regionaal werken we een strategie uit voor de waterhuishouding waarin afspraken worden
T
•
Samenwerken met kennisinstituten en
EP
waterpleinen en vergroting van de hoeveelheid
•
Aanvullend op de bescherming door de
C
•
Bij beslissingen over grote infrastructurele
•
Samen met het Rijk werken we aan de
opgenomen over het voorzieningenniveau,
regionale programma’s op het vlak van
maatregelen zoals waterberging en
dijkverbetering en zoetwatervoorziening.
calamiteitenvoorzieningen en maatregelen over beperking van het watergebruik.
Amsterdam- Human capital 25
7: De metropoolregio wendbaarder maken netwerk dat kernen met elkaar, het landschap en
De wereld verandert in razend tempo. Die
de rest van de wereld verbindt. We weten waar we
veranderingen en hun impact zijn moeilijk
heen willen, maar niet precies hoe we daar gaan
voorspelbaar. We hebben uiteraard prognoses over
komen in steeds veranderende omstandigheden.
hoe de bevolking, de economie en het vervoer zich
Snelle en adequate reacties op veranderingen
kunnen gaan ontwikkelen, maar we weten niet of
vereisen flexibiliteit in bijvoorbeeld de woningbouw
de werkelijkheid zich hieraan gaat houden. Sinds
en bij de aanpak van grote infrastructurele
in 2008 het Ontwikkelingsbeeld werd vastgesteld
projecten. Flexibelere bestemmingsplannen zorgen
is de manier van werken veranderd. Twaalf
ervoor dat we sneller transformaties in kunnen
procent van het aantal werkenden is nu zzp-er en
zetten van bedrijventerreinen en kantoorpanden,
het aantal kleine bedrijfjes is sterk in opkomst.
maar ook van bestaande woningen. Diversificatie
Dat betekent een andere ruimtebehoefte: grote
van de economie en vele verbindingen maakt
monofunctionele kantoorpanden staan leeg, terwijl
onze regio minder kwetsbaar voor de effecten
er tegelijk grote vraag is naar gecombineerde
van gebeurtenissen in andere landen. En we
woon/werkruimte. Daarnaast kwam
moeten vooral ook goed letten op wat er om
O
C
a. Wat is er aan de hand?
ons heen gebeurt, en daarbij samenwerken met
in traditionele winkelcentra en winkelstraten. De
kennisinstituten, het bedrijfsleven en burgers
steden kregen te maken met een onverwacht
die met initiatieven komen. Dit vraagt ook
snelle groei van bezoekers en talentvolle jongeren.
wendbaarheid van de arbeidsmarkt en dus van
Het wel en wee van grote economische machten
de beroepsbevolking: bewoners van de MRA
zoals Rusland en China heeft een enorme invloed
kunnen niet meer volstaan met een opleiding
op de wereldeconomie, bijvoorbeeld via de prijzen
aan het begin van hun loopbaan, maar zullen
van grondstoffen. En wie durft te voorspellen
hun leven lang moeten leren. Zij zullen daarnaast
wat het effect zal zijn van zelfrijdende auto’s en
veel vaker van de ene sector naar de andere
razendsnelle elektrische fietsen op de mobiliteit en
moeten switchen, vanwege de grotere dynamiek
het ruimtegebruik?
in de economische sector. Dit vraagt om andere
C
N
internetwinkelen op, als gevolg legere plinten
instituties en arrangementen op de arbeidsmarkt.
b. Waar kiezen we voor? Er is maar één manier om goed te kunnen
Verder, de economische groei in de toekomst zal voor een belangrijk deel ook van nieuwe bedrijven moeten komen, de start-ups. Ook dit vraagt om
regio moet wendbaarder worden. We houden
wendbaarheid, in ruimtelijke zin. Start-ups hebben
daarbij het perspectief van het Ontwikkelingsbeeld
een voorkeur voor andersoortige locaties dan
in het oog: een internationaal concurrerende
gevestigde ondernemingen. Daarnaast groeien
regio, met compacte steden, een aantrekkelijk
start-ups soms heel snel, waardoor zij snel weer
metropolitaan landschap en een infrastructureel
moeten kunnen verhuizen.
EP
reageren op de steeds veranderende wereld. De
Westergasfabriek te Amsterdam (www.gustafson-porter. com)
T 26 Metropoolregio Amsterdam
N
O
C Voormalige melkfabriek te Hilversum (www.inbo.com)
c. Acties: wat gaan we doen? •
•
Het Plabeka-afsprakenkader wordt aangepast
aansluiten op de veranderende vraag.
zodat functiewijziging van kantoorgebieden
MRA-partners zorgen in regelgeving en
mogelijk wordt.
omgevingsplannen voor flexibiliteit om
Versimpelen van de bestuurlijke en ambtelijke
persoonlijke zorgvragen en -oplossingen
samenwerking in de MRA, zodat de MRA
ruimtelijk mogelijk te maken. Bijvoorbeeld, het
wendbaarder en efficiënter wordt.
realiseren van zelfstandige woonruimte in of
Monitoren van relevante trends op (inter)
bij familie met de mogelijkheid van (mantel)
nationale en MRA-schaal.
zorg op maat.
Ruimte geven aan en stimuleren van
•
De MRA stimuleert toekomstbestendig
initiatieven van bewoners, bedrijven en
bouwen. De MRA organiseert
instellingen op het gebied van energie,
kennisuitwisseling over kwaliteitseisen
mobiliteit en zorg. Dat betekent soms
bij aanbesteding, stimuleringsregelingen,
deregulering maar soms ook juist nieuwe
vereenvoudigen van procedures bij
regulering die uitlokt en in staat stelt te
verbouwing.
innoveren en te groeien. •
EP
•
Zorgvoorzieningen zo inrichten dat ze
C
•
•
•
transformatiegebieden.
MRA-partners gaan flexibeler bestemmen,
•
In de regio moet steeds ruimte zijn voor
T
om zo ruimte te bieden aan de veranderende
Faciliteren van tijdelijke wonen in
vraag en gebruik van de ruimte en vastgoed.
ongeplande initiatieven, zoals culturele
Het gaat dan om gebouwen en werkgebieden
vrijplaatsen.
waar transformatie en/of functiemenging toegevoegde waarde kan hebben. De MRApartners vertalen dit in hun omgevingsvisies.
Amsterdam- Human capital 27
DEEL 3
Het netwerk van de MRA
T
EP
C
N
O
C 28 Metropoolregio Amsterdam
T
EP
C
N
O
C Amsterdam- Human capital 29
PM: Deel 3 is nog in ontwikkeling en zal in woord en beeld aandacht geven aan positionering op verschillende schaalniveaus: •
Positionering deelregio’s met onderscheidende kwaliteiten die bijdragen aan de aantrekkingskracht van de metropoolregio als geheel
•
De MRA: van noordvleugel naar metropool
•
Relaties tussen de MRA en haar ‘buren’: Leiden/Bollenstreek, Utrecht, Amersfoort, Zwolle en Alkmaar/Noord Holland Noord
•
De positie van de MRA in het stedennetwerk Nederland (o.a. met Zuidvleugel, Eindhoven/A2-as, Wageningen), met aandacht voor nationale dossiers zoals de gebiedsagenda, REOS, de Agenda Stad en de Nationale Omgevingsvisie
•
De internationale positie van de MRA
T
EP
C
N
O
C 30 Metropoolregio Amsterdam
T
EP
C
N
O
C Amsterdam- Human capital 31
