ROVISIE 6 SPECIAL OMGEKEERD INZAMELEN
APRIL 2013
Wie heeft het nou nog over
afval?
Afval is de grondstof van onze toekomst.
ROVISIE 6
2
OMGEKEERD INZAMELEN
OMGEKEERD INZAMELEN WERKT Op basis van goede resultaten in pilots in 2010 en 2011 is afgelopen jaar gestart met omgekeerd inzamelen. De resultaten van één jaar omgekeerd inzamelen laten zien dat we goed op weg zijn naar een afvalloze samenleving. De gemeenten Staphorst, Steenwijkerland en Olst-Wijhe zijn gestart met de eerste fase van omgekeerd inzamelen: GFT tegen nultarief (ook in het buitengebied) en het restafval niet 1 keer in de 2 weken, maar 1 keer in de 4 weken inzamelen. In Hoonhorst is het hele model, inclusief de uitbreiding van kunststof met andere droge, herbruikbare materialen gestart. In Zwolle is in oktober in de eerste wijk (Stadshagen) gestart met omgekeerd inzamelen (waarbij fase 1 en fase 2 gelijktijdig zijn ingevoerd). Eind 2012 is de gemeente Steenwijkerland in de wijk de Gagels gestart met fase 2.
Succes
Duurzamer niet duurder
Er blijkt een grote bereidheid om afval en grondstoffen
De inwoners van Staphorst,
gescheiden aan te bieden als de service op grondstoffen wordt
Steenwijkerland en Olst-Wijhe
verhoogd en het aanbieden van restafval wordt ontmoedigd.
zijn in 2012 gemiddeld minder
De maatregelen van fase 1 van omgekeerd inzamelen leiden
gaan betalen aan afvalkosten in
tot 30% minder restafval en tot meer dan een verdubbeling
vergelijking met 2011. Hoonhorst
van de hoeveelheid gescheiden ingezameld GFT. Uit de
laat zien dat het gehele model van
samenstelling van het restafval blijkt dat voor bijna alle
omgekeerd inzamelen met een
herbruikbare materialen een afname is te zien. De doelstelling
positief financieel resultaat kan
van 65% hergebruik in 2015 wordt al in 2012 door gemeente
worden ingevoerd.
Staphorst, Steenwijkerland en Olst-Wijhe gehaald.
Meer gemeenten Hergebruik in percentages
Op 1 januari van dit jaar zijn de
90
gemeenten Zwartewaterland, Hattem en Oost-Gelre gestart
85
en op 1 april 2013 volgt ook de gemeente Dalfsen met de
80
eerste fase van het omgekeerd inzamelen. De gemeente
75
Raalte volgt een iets andere route. Raalte heeft gekozen voor
70
de aanpak zoals beproefd in de pilot Heino. Dat betekent een
65
driewekelijkse inzameling van GFT, restafval en plastic waarbij
60
Hoonhorst kern
55
Staphorst
50
Steenwijkerland
45
Olst-Wijhe
40
Afvalbrief Atsma 2009
2010
2011
2012
het plastic wordt ingezameld met een minicontainer (dus geen nultarief GFT en geen GFT inzameling in het buitengebied).
Uitdagingen Er zijn actuele ontwikkelingen die onze aandacht vragen: denk aan het sorteren van kunststofafval vanaf 1 januari 2015,
De resultaten in Hoonhorst kern laten het perspectief zien
het wegvallen van statiegeld op PET-flessen, de hoogte van
van fase 2 van omgekeerd inzamelen; een verdere daling van
vergoedingen voor kunststofverpakkingen en de gewenste
de hoeveelheid restafval naar 30 kg per inwoner per jaar en
uitbreiding met onder andere drankenkartons. Ontwikkelingen
een percentage hergebruik van 90% is mogelijk.
en vraagstukken waar we door gezamenlijk op te trekken en
De eerste resultaten van fase 2 in Zwolle en Steenwijkerland
met omgekeerd inzamelen zeker een antwoord op vinden.
worden het eerste kwartaal van 2013 verwacht.
ROVISIE 6
3
OMGEKEERD INZAMELEN
Quotes
Stukje geschiedenis van omgekeerd inzamelen In 1977 is de Afvalstoffenwet vastgesteld. Deze wet stond in het teken van het hergebruik van afvalstoffen. Het thuis composteren werd gestimuleerd via subsidie op compostvaten, de glasinzameling vond plaats via glasbakken, de papierinzameling werd gestimuleerd via een garantiesubsidie en de probleemstoffen moesten gescheiden worden ingezameld. In 1993 zijn de relevante bepalingen omtrent hergebruik uit de Afvalstoffenwet opgenomen in de Wet milieubeheer. Inmiddels is er op dit vlak een nieuwe uitdaging bijgekomen voor de toekomst. Namelijk de toenemende schaarste van grondstoffen. Hierdoor wordt het gescheiden inzamelen van afvalstoffen en het hergebruik ervan als nieuwe grondstoffen van nog groter belang. Eind jaren 90 startte een aantal gemeenten met Diftar. In 2009 is ROVA met haar aandeelhoudende gemeenten de dialoog gestart over de toekomst van het gemeentelijke afvalbeheer. Het was duidelijk dat optimaliseren van bestaande systemen onvoldoende oplossing bood. Een trendbreuk was noodzakelijk: omgekeerd inzamelen.
nog “Waar in de landelijke politiek veel discussie wordt gevoerd laat dat Steenwijkerland gewoon zien olle enorme hoeveelheden waardev oon gew n grondstoffen uit afval hale en, kan. Je moet gewoon beginn n!” duurzaamheid moet je doe re Henk Hulzebos, Regisseur Openba and kerl nwij Werken, gemeente Stee
“Onze Raadsled en zijn over het R]XV^VV_VcXa`d ZeZVW`gVcYVe `^XV\VVcUVZ_kR ^V]V_ :\Y``cU V laatst een raadsl id zeggen dat de Z_g`VcZ_XgR_WR dV#hReYV^ SVecVWe_ZVed_V] XV_`VX\R_~
Jan Talen, wethouder Staphorst, overhandigt bloemen aan inwoner bij de eerste nieuwe containers
Judith Hidders , beleidsmedew erker gemeente Stap horst
en we offenplan hebb st nd ro G ijk el leving. “In het gemeent afvalloze samen n ee ar na n ve re e st ame manier vastgelegd dat w e op een duurz w n te oe m en ik g teveel Om dat te bere noeg komt nu no ge er m m Ja . an ga er terecht, met ons afval om restafvalcontain de in al ia er at n te gaan, is herbruikbaar m dt. Om dit tege or w nd ra rb ve t or 2017 waarna he t. Zwolle is vo ch da be ’ en el m zamelen.” ‘omgekeerd inza we manier van in eu ni ze de op gaan helemaal overge eente Zwolle
, wethouder gem
Erik Dannenberg
Enkele facts & figures:
Financiële gegevens: Hoeveelheid restafval na invoering omgekeerd inzamelen
ROVA gemeenten gestart met omgekeerd inzamelen
Gemeenten
250
193
135
78
20 2009
Hoeveelheid kunststof na invoering omgekeerd inzamelen
2010
2011
2012
Staphorst Steenwijkerland Olst-Wijhe Hoonhorst Hoonhorst kern Hoonhorst buiten
Daling (gemiddeld) in kosten per huishouden 2012 t.o.v. 2011
€ 14,65 € 17,57 € 42,84 € 61,84 € 96,80 € 38,19
Hoeveelheid GFT na invoering omgekeerd inzamelen 150
17
123 14 95 11 68 8 40 2009
2010
2011
2012
5 2010
2011
2012
Legenda: eenheid kg / inwoner Hoonhorst kern
Staphorst
Steenwijkerland
Olst-Wijhe
Landelijk gemiddelde
De inwoners van Staphorst, Steenwijkerland en Olst-Wijhe zijn in 2012 gemiddeld minder gaan betalen aan afvalkosten in vergelijking met 2011. Hoonhorst laat zien dat het gehele model van omgekeerd inzamelen met een positief financieel resultaat kan worden ingevoerd. Dit geeft voldoende mogelijkheid om te komen tot invoering van omgekeerd inzamelen waarbij wordt voldaan aan het principe duurzamer maar niet duurder.
OMGEKEERD INZAMELEN
ROVISIE 6
4
OMGEKEERD COMMUNICEREN? Dat de invoering van een nieuwe afval inzamel methode de nodige communicatie met zich meebrengt spreekt voor zich. Inwoners moeten weten wat er precies gaat gebeuren: “Wanneer wordt mijn container nu geleegd?” Of: “Hoe werkt een ondergrondse container?” Eigenlijk is het hetzelfde als in de jaren 80 toen Nederland massaal overstapte van zakken en kraakwagen naar de (mini)containers. Alles went, maar het begin is even anders.
Van Cuyk: “Voor de kids bijvoorbeeld zetten we de groenbus met educatieprogramma in. In 2012 besloeg dat ongeveer 6.000 leerlingen. Als zij ‘s avonds bij pap en mam aan tafel
Werken inwoners mee? Is er veel commotie?
zitten en daarna helpen de vaat op te ruimen, denk dan maar
Meestal hoor je bij veranderingen geluiden in de trant van
niet dat pap het in zijn hoofd haalt om GFT bij het restafval
“Waarom moet dat dan? Was het dan niet goed genoeg?
te gooien!” Voor de doelgroep ‘volwassenen’ hebben de
Hebben ze weer wat bedacht, het gaat toch niet lukken!”.
gemeenten naast brieven en inloopavonden vooral gebruik
Communicatieadviseur Erik van Cuyk legt uit wat de insteek
gemaakt van de persmedia in de vorm van gemeentepagina’s,
van een aantal gemeenten is bij de introductie van het
persberichten en free publicity. Dit kost het minste en
nieuwe inzamelconcept omgekeerd inzamelen: “Het gaat om
heeft een groot bereik. “Het is niet het meest gemakkelijke
veranderingen. We keren de gebruikelijke dienstverlening
middel omdat de pers uiteraard vrij is te schrijven hoe en
letterlijk om. Dat roept natuurlijk weerstand op. Men zoekt
wat men wil. Daarbij hebben we tegenwoordig te maken
naar argumenten om er tegen te zijn. Kleine foutjes worden
met vele ‘journalisten’ omdat iedereen, met de snelheid van
fors uitgelicht. Criticasters liggen op de loer. Je moet uitkijken
het licht een mening kan verspreiden via blog, website of
dat dit niet teveel druk legt op een project”. Deze ‘natuurlijke
sociale media. We hebben alles gemonitored maar er ook
weerstand’ is bij de introductie van omgekeerd inzamelen
nadrukkelijk voor gekozen niet teveel in te gaan op berichten
goed onderkend. De gemeenten Dalfsen, Staphorst,
die feitelijk onjuist zijn. Niet roeren in een olievlek, zeg ik
Steenwijkerland, Olst-Wijhe en Zwolle zijn zich bewust
dan”, aldus Van Cuyk. Al met al concluderen de ROVA-
geweest van een introductiefase in de ‘productlevenscyclus’
gemeenten dat het goed gaat: “Het werkt, de bewoners
en hebben zich planmatig gericht op het veranderen van
raken gewend en we nemen nagenoeg geen commotie
mindset. Dit is echter niet gedaan met behulp van dure
waar in de media. Landelijk vindt omgekeerd inzamelen
geldverslindende campagnes. Van Cuyk: “We hebben er voor
navolging. In diverse toonaangevende media staan artikelen
gekozen ons vooral ‘klein en rustig’ te houden. Ik bedoel
over omgekeerd inzamelen. We worden voor diverse
daarmee dat we niet het belerende vingertje willen opsteken.
seminars gevraagd. Bovenal hebben we zojuist de resultaten
Wel wilden we laten zien dat het kan en dat het echt nodig is
van bewonersonderzoeken gezien en we scoren hoger dan
om grondstoffen schaarste en de te grote CO2 uitstoot aan te
voorgaande jaren (7,6). Ook op informatievoorziening en
pakken. We hebben de eerste resultaten afgewacht en deze
communicatie. Dat is dus goed nieuws!!” aldus Erik van Cuyk.
vervolgens in beeld gebracht. Met het nieuwe inzamelen zijn mensen zelf in staat om forse effecten teweeg te brengen. Volgens mij past deze praktische ‘do-it-yourself’- mentaliteit precies in de huidige tijdsgeest.”
Diverse doelgroepen ROVA differentieert meerdere doelgroepen in haar communicatie strategie: kinderen (tot groep 8 basisschool); jong volwassenen; huishoudens (volwassenen); en de zgn. early adopters.
5
ROVISIE 6
OMGEKEERD INZAMELEN
Tweets
Andere steden Het omgekeerde inzamelen vindt zijn navolging ook in andere steden buiten ROVA werkgebied. Zo wordt in Arnhem dit jaar een aantal pilots uitgezet onder de noemer ‘omgekeerd inzamelen’. Ongeveer 8.000 huishoudens gaan thuis intensiever afval scheiden. Ook in steden als Nijmegen, Utrecht (wijk: Lunetten), Wageningen en Druten is men gestart met omgekeerd inzamelen. In Twente experimenteert men met dit concept, evenals in de regio’s Eindhoven en de Gooi en Vechtstreek.
Aandacht landelijke media Ook in de landelijke media wordt het nieuwe inzamelconcept opgepikt.
De organisatie
In ‘Milieumagazine’ nr 3 (maart 2013) stond onlangs een uitgebreid artikel
‘Duurzaam
met de titel: “Knijpen op het restafval”. Vakbladen als Recycling Magazine,
bedrijfsleven’
GRAM en Binnenlands Bestuur besteedden de afgelopen maanden aandacht
vermeldde
aan omgekeerd inzamelen. In de Cobouw, het branchevakblad voor bouwend
vorige maand
Nederland, stond onlangs de kop:
omgekeerd inzamelen als een van de concepten die
en op Hergebruik grondstoffen levert miljard ffen
er aan bijdraagt dat het afvalbeleid van Nederland bij de top 3 van Europa behoort.
laire economie waarin afval grondsto
circu BRUSSEL - De overgang naar een op. n arde milj en en ban zijn, levert Grondstoffen z Potocnik bij de jaarlijkse Europese Dat zegt Europees commissaris Jane eleid levert e van het Europese afvalmanagementb Conferentie. “Volledige implementati ard euro. de omzet in de afvalsector met 42 milj 400.000 banen op in 2020 en verhoogt ens meer rken we verbranding tot afval dat nerg Verbieden we storten van afval en bepe , rekent ard” rt dat 520.000 banen op en 55 milj voor gebruikt kan worden, dan leve Potocnik voor.
Over internationaal gesproken: In het Europese vakblad ‘Waste Management Research’ van ISWA, heeft medio 2012 een uitgebreid artikel gestaan waarin het concept omgekeerd inzamelen is belicht.
6
ROVISIE 6
OMGEKEERD INZAMELEN
COLUMN ‘Crisis aanpakken met behulp van circulaire economie’ Nog tot voor 20 jaar terug zagen we afval als een probleem.
producten. Dat is de essentie van de circulaire economie.
Afval, daar moesten we vanaf, haal het maar op en
Wat afval is voor de één, is van waarde voor een ander. Dat is
verbrandt het maar. Met de komst van kringloopwinkels en
wat je in de natuur ook ziet. In de natuur bestaat afval niet. Daar
afvalbrengstations kreeg recycling meer en meer een gezicht.
is het afval van het ene organisme weer een voedingsbron voor
Ondernemers als Bob Crebas van Marktplaats (gestart met
een ander organisme. Uit onderzoek van McKinsey, in opdracht
de Emmeloordse kringloopwinkel ‘Het Goed’) zagen het en
van de Ellen MacArthur Foundation, blijkt dat we alleen al in
sloegen klinkende munt uit hergebruik van spullen. Nu, anno
Europa tussen de 340 en 630 miljard dollar per jaar kunnen
2013, is afvalbeleid een van de speerpunten van duurzame
verdienen als je de transitie naar de circulaire economie maakt.
ontwikkeling. Met de groei van de wereldeconomie neemt
Puur en alleen door slimmere oplossingen te verzinnen voor een
de vraag naar grondstoffen enorm toe. Gekscherend gezegd:
gebrek aan grondstoffen en de stap te maken naar de praktijk.
als de mensen in India ook WC papier willen in plaats van hun linkerhand te gebruiken, hebben we binnen 2 jaar wereldwijd
In Nederland geven mensen als Herman Wijffels en Jacqueline
geen papier meer om kranten en tijdschriften te drukken.
Cramer aan dat het lineaire denken plaats zal gaan maken voor
Recycling is dan nu ook geen geitenwollensokken term meer.
het circulaire denken. Naarmate grondstoffen schaarser worden,
Recycling is noodzaak. Recycling is HOT!
wordt ons afval steeds waardevoller. In een kiloton oude mobieltjes zit meer goud dan in een kiloton gouderts. Niet voor
Onlangs werd bekend dat maar liefst 90% van de producten die
niets dat de term ‘stadsmijnbouw‘ is ontstaan.
we kopen na gemiddeld 6 maanden al bij het restafval belandt...
Afval is de grondstof van de toekomst! Het biedt dus volop
Dat kan anders. Afval hergebruiken als grondstof voor nieuwe
kansen in deze tijden.
Lineaire economie
Circulaire economie
Aankoop producten
Producent
Hergebruiken grondstoffen
Consument / burger
Afdanken
Afval
Recycling Grondstof
Quotes }:\gZ_UYVe^``Z`^eVkZV_Y`V steeds meer mensen , soms na een periode van gewenning, overtuigd raken van het systeem en mee willen helpen aan deze duurzame manier gR_RWgR]Z_kR^V]V_ ~ er Tom Horstman, Stedelijk Beheerd lle Zwo te Afval en Reiniging gemeen
“Angst voo r omgekeerd inzamelen blijkt onte recht en door maat werkoplos singen kan iederee n meedoen ” Geke Kosse , Coördinato r Vergunnin gen en Handhav ing, gemeente Olst-Wijhe
COLOFON Dit magazine is een periodieke uitgave van ROVA, een duurzaam dienstenbedrijf voor afval en grondstoffen, beheer openbare ruimte en duurzame energie ten behoeve van 20 aandeelhoudende gemeenten in de provincies Overijssel, Gelderland, Utrecht, Drenthe en Flevoland.
REDACTIE ROVA Communicatie GRAFISCH ONTWERP Frappant, Aalten CONTACTGEGEVENS NV ROVA Holding Postbus 200 8000 AE Zwolle www.rova.nl twitter: @ROVA telefoon: 038 427 37 77
