t a r w e w ij k c u lt u r e l e c o m m u n i c at i e
ziet zuid
wat w e g i s , i s n i e t o v e r
zuidplein
zo e kto c h t n a a r k r o o n j u w e l e n
pendrecht
O d e a a n L o t t e S ta m - B e e s e
dit is een uitgave van het
pact op zuid
rotterdam
ZUID ZIJDE
kunst en cultuur op zuid
nummer 3
creativiteit, openbare ruimte & cultureel erfgoed
Over deze krant
KUNST EN CULTUUR BRENGEN BEWEGING
U heeft de derde editie in handen
Rotterdam Noord en Zuid raken
voor kunstenaars en crea-
terug. In 2009 verschijnen drie
steeds meer met elkaar ver-
tieve bedrijvigheid is er langs
kranten die de ontwikkelingen
bonden. De energie van Zuid
een Oostwestroute; vanaf de
in de drie deelgemeenten weer-
geeft de stad een nieuw elan.
culturele broedplaats in Oud-
spiegelen en de drie inhoude-
Er leeft op Zuid veel talent, er
Charlois via Katendrecht en
lijke thema’s belichten. Deze
liggen grote kansen. Daarom
Maashaven tot aan het nieuwe
editie is de derde krant.
bestaat sinds 2007 het Pact
stadion in Feijenoord.
Meer achtergronden over de
op Zuid: een grootse inspan-
Zuid verdient deze extra aan-
inhoudelijke thema’s rond kunst
ning en krachtenbundeling om
dacht voor kunst en cultuur
en cultuur in het Pact op Zuid
Zuid voorgoed – met een eigen
als kwalitatieve smaakmaker.
geeft de publicatie ‘Verbinden,
geluid – op de kaart te zetten.
Kunst- en cultuuruitingen
betrekken, beleven’ uit 2008,
Tien jaar lang investeren deel-
maken de tongen los, verbin-
verkrijgbaar bij het Pact op
gemeenten, woningcorporaties,
den mensen met elkaar, zorgen
Zuid, Wevershoekstraat 380-
gemeente en Rijk miljarden in
voor ontmoetingen en betrok-
388, 3083 CZ Rotterdam.
Zuid. Dat gebeurt door bezie-
kenheid in de wijken en laten
ling van de economie, door
mensen onvermoede ervaringen
Betrokken organisaties bij het
fysieke ingrepen in de wijken,
beleven. Het motto van het
kunst- en cultuurprogramma:
door sociale investeringen en
kunst- en cultuurprogramma is
Pact op Zuid
door het stimuleren van kunst
dan ook: verbinden, betrekken,
Gemeente Rotterdam
en cultuur. Doel van het Pact
beleven.
Deelgemeente Charlois
op Zuid is dat bewoners uitein-
In het kunst- en cultuurpro-
Deelgemeente Feijenoord
delijk meer tevreden zijn en dat
gramma zijn keuzes gemaakt
Deelgemeente IJsselmonde
Rotterdam selectieve migratie
voor inhoudelijke thema’s. Het
Vestia
voorkomt.
gaat om erfgoed – een gedeelde
Com.wonen
De culturele pijler binnen Pact
culturele geschiedenis die oude
Woonbron
op Zuid wil vooral samenhang
en nieuwe Rotterdammers met
Woonstad
en verbindingen aanbrengen en
elkaar verbindt – om creativi-
de culturele infrastructuur ver-
teit – waar de aanwezigheid van
Thema coördinatoren:
sterken. Een verzameling cultu-
kunstenaars het sociale leef
Historisch Museum Rotterdam
rele voorzieningen begint zich
klimaat in wijken verbetert – en
Centrum Beeldende Kunst
voorzichtig maar vastberaden
om de openbare ruimte – waar
Rotterdam
te ontwikkelen tot een Noord-
kunst de fysieke leefomgeving
SKAR – Stichting Kunst-
zuidas; vanaf de Erasmus-
aantrekkelijker en toegankelij-
accom modaties Rotterdam
brug langs de Afrikaanderwijk,
ker maakt.
Creative Factory, Dordtsel aan
Deze drie inhoudelijke thema’s
en het Zuidpleingebied. Ruimte
keren op veel plaatsen steeds
van een krant over kunst en cultuur binnen het Pact op Zuid. Doel daarvan is aan een grote groep betrokkenen duidelijk maken wat er op dit gebied gebeurt op Zuid. Er is aandacht voor de thema’s cultureel erfgoed, creativiteit en openbare ruimte. Die thema’s raken hoe langer hoe meer met elkaar verweven en hebben ook een inspirerende wisselwerking met elkaar. Dat blijkt wel uit de interviews en reportages in deze derde krant. We spraken met initiatiefnemers, kunstenaars, gemeentelijke overheid, corporaties en ondernemers. Proef de sfeer in de Tarwewijk, waar in een omgrensd gebied een soort Pact op Zuid op stapel staat dat alle ingrediënten bevat die voor héél Zuid vruchtbaar kunnen zijn. Maak kennis met de persoonlijke geschiedenis van bewoners uit Zuid via hun beeld verhalen in ‘Ziet Zuid’. Lees of we in Pendrecht het kantelpunt al bereikt hebben en verbaas en verwonder u over de grootse plannen voor het
Dit is een uitgave van het Pact op Zuid,
KUNST+ CULTUUR
Wevershoekstraat 380-388, 3083 CZ Rotterdam
Zuidpleingebied. Veel leesplezier.
Eindreactie:
Herman van Wamelen
Redactie en teksten: De Jong Teksten, Marleen de Jong Artikel Zuidplein: Annemarie Sour Artikel Ziet Zuid: Nadine Hofman
foto omslag
Vormgeving : Paul Stoute
Huiskamerview bij een bewoner van de Tarwewijk: gezicht op de Katendrechtse Lagedijk vanaf de flat
Fotografie :
Sanne Donders e.a.
Druk:
Maassluise Courant
Foto middenpagina:
op de hoek met de Zwartewaalstraat
KUNST+ CULTUUR Oktober
2009
www.pactopzuid.info
2
R
KUNST+ CULTUUR
Julius Perger
CULTURELE COMMUNICATIE IN PROEFTUIN TARWEWIJK Spannend debat culturele strategieën 3
In de jaren tachtig van de vorige eeuw miste de Tarwewijk net de boot toen de groot scheepse stads v ernieuwing aan de wijk voorbij ging door bezuinigingen. Speculanten kregen in die periode vrij spel. De gevolgen daarvan zijn nog steeds voelbaar. Veel nieuwe bewoners zijn vooral bezig met over l even en voelen zich nauwelijks betrokken bij het publieke domein. Al decennialang wordt enorm veel geïnvesteerd in de Tarwewijk. Er zijn
altijd positieve krachten aan het werk geweest die kansen zien voor de wijk. Juist dié hebben ondersteuning nodig. Zeker nu de Tarwewijk aan de voor-
avond staat van fysieke, sociale en economische veranderingen. De Tarwewijk als proeftuin en als een Pact op Zuid op de vierkante kilometer.
De Tarwewijk heeft verschil-
heeft van begin of aan de Tar-
doorstroom is hoog, verbon
lende gezichten. In het ene
wewijk vergezeld; de wijk werd
denheid met de wijk is laag.
buurtje wonen mensen al veer-
gebouwd voor arbeiders uit
“Laat het daar woningen voor
tig jaar en maken ze hangend
Zeeland en Brabant die in Rot-
starters blijven, die heeft
over de heg van hun goed ge-
terdam kwamen werken. Som-
Rotterdam ook nodig. Maar
schoffelde voortuintje dagelijks
mige starters werden blijvers,
zorg wel dat die woningen
een babbel met de buren. Een
andere vertrokken naar randge-
goed van kwaliteit zijn”, vindt
stuk verderop bepalen etagewo-
meenten. De beginners van nu
Eric Dullaert. “Als je het als
ningen met anonieme portie-
komen vaak uit verre landen,
woningbouwcorporatie voor
ken, afgesloten met stevige
of gewoon, uit omliggende
elkaar krijgt dat je die particu-
hekken, het straatbeeld. Daar
gemeenten van Rotterdam, of
liere panden kunt beheren en
tussenin zijn er vele straten,
uit Brabant of Enschede. Wat
controle hebt op wie er woont,
soms oud en verwaarloosd,
hen trekt is vooral de goedkope
dan gaat de Mijnkintbuurt in
soms liefdevol opgeknapt. Hier
huisvesting.
elk geval niet verder achteruit
en daar plukken glanzende en comfortabele nieuwbouw naast
“De Tarwewijk heef t behoef t e aan st erke scholen, aan
gebiedjes die gesloopt gaan
een goede buit enruimt e. Er is voor sommige buur t en
worden. De Millinxbuurt, jaren-
int ensief sociaal beheer nodig. De f ysieke vernieuwing
lang een gebied waar je alleen
gebeur t op vele manieren, van aanschrijvingen bij par t i-
kwam als het echt nodig was,
culiere huiseigenaren tot sloop en nieuwbouw en bijvoor-
ligt er nu stukken beter bij, met
beeld het aanwijzen van kluswoningen.”
een park en een fraai buurthuis.
Ro
se
En dan is er nog het industriële
Piet van Namen, gebiedsmanager Tarwewijk, deelgemeente Charlois
st ra
erfgoed langs de rand van de
Cultuurimpulsen
en kun je gaan werken aan het
boven: Gemoedelijke dorpse sfeer in de Polslandstraat
Maassilo en verderop richting
verblijfsklimaat met intensief
linksonder : Een stoere zeebonk grijnst vanaf een slooppand aan de Brielselaan naar het water
beheer.”
van de Maas. Beeldend kunstenaar Daan Markus (die ernaast woont): “Terwijl we bezig waren,
neba uit 1915.
Die goedkope huisvesting is Po st zowel een bedreiging als een hu ma kans. In de Mijnkintbuurt bijla La an voorbeeld wonen mensen uit a n
De Tarwewijk kent dus zowel
allerlei culturen hutje mutje
buurtjes waar gezinnen een
kwamen op straat ouwe zeelui langs die ons ver telden wat we er nog bij moesten schilderen.”
Dullaert is cultureel ondervan de Mijnsherenlaan en de
van Z u deelgemeente Charlois en id Woonstad binnen het Pact op
Dordtselaan. “Dat wordt een
bovenop elkaar in panden van
welhaast dorps bestaan kunnen
huisjesmelkers. Echt fijn wonen
Zuid. Leidt een meerjarig pro-
de gewenste ontwikkelingen in
leiden, als buurten waar het
is het niet, laat staan dat er in
gramma om de Tarwewijk via
de Tarwewijk kunt verbeelden
cultuurimpulsen te versterken
en toegankelijk kunt maken
tijdens de transformatie waar
voor bewoners. Een plek waar
de wijk voor staat. Vindt: “Om
je binding tussen mensen kunt
bewoners te betrekken bij al
bewerkstelligen. In het Atelier
informatieknooppunt waar je
moet je andersom denken. Niet associaties. Dat is de functie van kunst en cultuur. Daar waar
mogelijkheden van cultuurim-
aan
sel
lan
Do rd ts el aa n
jer
Ook kunstenaars komen af op panden, als woonweg egoedkope
Bei
dacht te geven.”
sweg
ijk
voorbeeld van hoe het in St re ve ls we g veel wijken op Zuid zou kun-
an
Bre
nw
eg
betrokkenen bij de Tarwewijk was het een jaar of vijf gele-
najaar Atelier Tarwewijk op
king dat in de Tarwewijk zo’n
een strategisch punt: de kop
veertig actieve kunstenaars
Ol ym pi aw eg
Groe
den een verrassende ontdek-
R
e Kr
we
eg
ruimte of als atelier. Voor vele
demonstreren opent hij dit
4 Va
ne H ille d
nen. Om dat voor iedereen te
Strevel eg
ra
Kunstelevator
g
Do
rp
a
Dorpsweg
w rk
Ma
o th
de verblijfswaarde extra aanHij noemt de Tarwewijk een
ionw
A16
eg
eg
inw
kun je kwaliteit toevoegen door
pulsen in de Tarwewijk. aw
Ple
fysieke ingrepen plaatsvinden,
pi
e
an
Stad
ym
Bri
la lse
exposities, activiteiten en bij-
Ol
l
hebben we programmering, voorbeeld een Tarwewijklezing.” Sta d i o een Er verschijnt binnenkort nwe gelijknamige publicatie over gde
zozeer in processen, maar in
dijk
n
dieelsociale, aa n fysieke en economiPu ts sche veranderingen in hun wijk
Oost
6
de openbare ruimte een pretj kverblijfsklimaat heerst. De door starters. Dat starters DNA e d i tig l l i e H Bred Maasha
DNA op straat bepaald wordt
op
rechtsonder : Bas Jungeriusstraat met doorkijk naar de Brielselaan
A1
ven O. Z.
nemer. Opereert in opdracht
riaa
bedrijven, zoals maalderij Me-
Ad
Oud Charlois een reeks actieve
at
wijk aan de Brielselaan, met de
ek
hu
iz
en
a la
n
Groe
nix
van
Zoel
enla
an
5
bewoners met tekst en uitleg
de plek waar mensen elkaar
de openbare ruimte in de lift
dat de kunstenaars het beste
ontmoeten. Kunst en cultuur
te krijgen. “Er is bijvoorbeeld
voor hebben met de wijk. En
verdrijven de onverschilligheid
behoefte aan een fietsenstal-
door zich op straat te bewegen,
op straat, want dat is de dood
ling bij Maashaven. Maak daar
te communiceren met mensen,
in de pot. En als je hier een
dan gelijk een hele mooie van,
buren bijvoorbeeld uit te nodi-
gerenommeerd kunstenaar in
een entree voor de wijk, naar
gen als je net ergens bent gaan
de wijk aan het werk laat, geeft
de ideeën van het Rotterdams
wonen, dragen ze op piepkleine
dat de Tarwewijk weer glans,
Design Platform. Gebruik dat
schaal bij aan een prettiger
komt er publiek van verre op af
als aanjager voor een fietseco-
woonklimaat. Theo Huijgens
en worden bewoners weer trots
nomie.” Ook organiseert hij een
noemt kunstenaars “nauwelijks
op hún wijk.”
wedstrijd voor jonge architec-
te sturen individuen. Iedereen
Dullaert deed vorig jaar
ten om tussen twee scholen
zit hier in de Tarwewijk om een
onderzoek naar de mogelijk-
een ingenieuze overkapping te
eigen reden. Soms zijn de ate-
heden van kunst en cultuur in
bouwen en daarmee de ge-
Mijn naam is Maaike Dogan en ik ben di-
liers van de Stichting Kunst Ac-
de Tarwewijk en is nu bezig
wenste sporthal te realiseren.
recteur van Obba Lounge Restaurant. Ik
commodatie Rotterdam (SKAR)
om de bevindingen daaruit in
Het zijn maar enkele voor-
heb mezelf er de afgelopen zomervakan-
gewoon te duur en zit je hier
gang te zetten. Zo heeft hij
beelden uit het omvangrijke
tie op betrapt hoe vaak ik met anderen
goedkoper in een slooppand. De
al twintig zogenaamde Tar-
repertoire dat hem voor de Tar-
heb gesproken over mijn restaurant Obba
ene kunstenaar wil op zichzelf
wewijktafels achter de rug.
wewijk voor ogen staat. “Ach”,
en over Rotterdam Zuid.
staande kunst maken, de ander
Hij kookt dan voor een gezel-
relativeert hij, “ik doe dingen
Hoewel ik in het Oude Westen ben opge-
is meer bij de wijk betrokken.”
schap in het Millinxparkhuis
die allang gebeuren, het nieuwe
groeid is mijn liefde voor Rotterdam-
Die betrokkenheid bij de wijk
en biedt daarmee gelegenheid
eraan is dat het een reeks van
Zuid enorm gegroeid. Inmiddels woon ik
is groeiend onder kunstenaars
tot ontmoeting en verdieping.
samenhangende impulsen is,
hier al tien jaar met plezier en ben ik
zo blijkt uit het stijgend aantal
“De effecten daarvan zijn dat
over een jarenlange periode,
oprecht trots op mijn restaurant aan de
projecten die kunstenaars met
mensen anders tegen dingen
die met elkaar een positieve
Rijnhaven. Mijn gasten komen uit alle
de wijk ondernemen. Ze zorgen
gaan aankijken. Ze leren elkaar
invloed hebben op de openbare
windstreken van Rotterdam en omgeving.
voor een wisselwerking en een
kennen en ontdekken dat ze
ruimte.”
Ze staan regelmatig versteld van de
dynamiek waar de Tarwewijk
elkaar kunnen aanvullen. Soms
goed van kan profiteren.
zit ik met Turkse vrouwen aan
Verleiden tot meedoen via
in Rotterdam-Zuid.
Naast de vele kunstenaars die
tafel, die elkaar inspireren.
kunst, dat is de kunst. Zeker
Obba is in twee jaar tijd een ontmoe-
de Tarwewijk óf ooit als spring-
Maar ook met professionals, die
in de Tarwewijk, waar binding
tingsplek voor velen geworden. Ver-
plank gebruikt hebben, óf er
op een andere manier dan via
tussen bewoners een must is
schillende werelden komen hier bij el-
om de fysieke en economische
kaar. Ze genieten niet alleen van onze
Column
Plek nummer één
mooie locaties die er nog te vinden zijn
“Gebieden die het predikaa t ‘acht erst andswijk’ opgeplakt
“Goede f ysieke en sociale vernieuwingen verdienen het
veranderingen goed te laten
mediterrane gerechten maar ook van een
krijgen, zijn st eeds opnieuw nega t ief in het nieuws. Maar
om een extra toevoeging t e krijgen met behulp van kunst.
gedijen. De Tarwewijk, omslo-
onbetaalbaar uitzicht over de Rijnhaven
onder da t nieuws zit een hele andere laag, met ook posi-
Je kunt processen en result a t en omhoog lif t en door kunst
ten door de Brielselaan, de
en de skyline van Rotterdam.
t ieve energie. Kunst en cultuur zijn het middel bij uitst ek
in t e zet t en, daar geloof ik in voor de Tarwewijk.”
Dordtselaan, het Zuidplein en
Ik zie Obba in de toekomst in Rotter-
de Pleinweg, is een strategi-
dam-Zuid groeien aan de Rijnhaven. Deze
sche wijk op Zuid. Het gebied
Rijnhaven, maar ook de Maashaven, zijn
is een verbindende schakel op
twee diamantjes die nog wat gepolijst
de Oostwestroute tussen de
moeten worden. Zodra dit gebeurd is,
om da t posit ieve boven t af el t e krijgen.”
Mirjam van Oosterhout, manager Zuid, Woonstad
blijken te wonen en te werken. Ze ontmoetten elkaar bij de Dordtsalon aan de Dordtselaan
Hans Goedhart, directeur dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting (dS+V), adoptiedirecteur van de Tarwewijk
maar dit initiatief van kunstenaar Theo Huijgens ging aan
voorlopig goed blijven zitten, is
problemen de Tarwewijk bin-
Creative Factory in de Maassilo
worden deze twee locaties, met Katen-
z’n eigen succes ten onder. Er
er ook een groot aantal thuis-
nenkomen.” Want problemen,
en de kunstenaars in Oud-
drecht in het midden, Rotterdams meest
kwam zoveel bezoek op af dat
werkers. Mensen die vanaf hun
daar heeft Dullaert een broer-
Charlois. Bovendien loopt door
waardevolle en mooie plekken. Het zou
buren klaagden over overlast.
slaapkamer of zolder hele im-
tje dood aan. “Elke keer als er
de Tarwewijk de Noordzuidas
Rotterdam-Zuid goed doen als er meer
Maar het onderlinge contact
en exportbedrijven runnen, of
weer over de onveiligheid van
van de Erasmusbrug naar het
bedrijven komen die grote aantrekkings-
was gelegd en de kunstenaars
die de patronen tekenen voor
de Tarwewijk gepraat wordt, zet
Zuidpleingebied. Wat in de
kracht uitoefenen op mensen.
zochten naar een platform om
de Afrikaanse stoffen, die in
je de wijk op flinke achterstand
Tarwewijk kan gebeuren, zowel
zich te verenigen en zich te
Helmond gedrukt worden. Hier-
in de beeldvorming. Tuurlijk,
van binnenuit als in wisselwer-
Om als mens een gezonde persoonlijkheid
kunnen uiten. Huijgens richtte
over verschijnt dit najaar een
er is aandacht voor veiligheid
king met impulsen van buitenaf,
te kunnen ontwikkelen moeten volgens
samen met beeldend kunstenaar
publicatie bij het CBK, Centrum
nodig, maar door het zo breed
is ook mogelijk voor de rest van
Abraham H. Maslow een aantal fundamen-
en grafisch vormgever Mariska
Beeldende Kunst.
te etaleren doe je de Tarwewijk
Zuid. Het kan niet anders of de
tele behoeften minimaal bevredigd zijn.
bepaald geen goed, integen-
Tarwewijk levert een interes-
Deze behoeften klasseert hij volgens
Stuijt de Stichting Kunstelevator op. Begin dit jaar verscheen
Tarwewijktafels
deel. Geef de straat terug aan
sant debat op over de culturele
een hiërarchie. Eerst moet in de ba-
een smoelenboek van kunste-
Terug naar Eric Dullaert, die
de bewoners!”
strategie die voor een grote
sisbehoeften worden voorzien, zoals
naars uit de Tarwewijk, die hun
ervan overtuigd is dat kunst
opgave staat.
huisvesting, inkomsten en daarna vei-
werk daarin presenteren. De
en cultuur de sleutels zijn tot
Aan inspiratie en ideeën heeft
†
ligheid. De behoefte aan sociale con-
presentatie, in drie leegstaande
communicatie met bewoners.
Dullaert geen gebrek. Zo wil
tacten volgt hierop. In de eerste twee
panden op de Dordtselaan, trok
Dullaert. “De impact van kunst
hij volgend jaar de start van de
basisbehoeften is in Rotterdam inmid-
zeker tweehonderd bezoekers.
en cultuur in de openbare
Tour de France in Rotterdam
dels redelijk voorzien. Om de derde
Sinds 2008 organiseert de
ruimte is fantastisch. Dát is
aangrijpen om in de Tarwewijk
behoefte te bevredigen zullen er meer gelegenheden moeten komen waar mensen
Kunstelevator een thuisbioscoop, filmavonden in huiselijke
om zichzelf te kunnen ontplooien. De
voriete film vertonen. Inmiddels
alt ijd de aanwezigheid van st ar t ers geweest, vroeger en nu. Da t heef t
oplossing hiervoor ligt volgens mij aan
zijn deze avonden geëvolueerd
nog st eeds ef f ect en op de ontwikkeling van de wijk. Om juist e beslui-
de prachtige kades van Rotterdam-Zuid.
tot het tonen van eigen visueel
t en t e kunnen nemen over herstructurering van de wijk, is het belang-
kring waar kunstenaars hun fa-
werk. Huijgens en Stuijt merken dat
plek nr.1.
rijk zowel de historie als de huidige ontwikkeling goed t e document e-
Maaike Dogan,
naars een positieve invloed
Museum Rot t erdam heef t een vast e plek gekregen in de basisscholen.
Directeur Obba Lounge Restaurant
heeft op de sfeer in de wijk. Op
Binnenkor t volgen historische en antropologische onderzoeken. Om
het door kunstenaars gekraakte
dit alles zichtbaar t e maken, zijn er voorbereidingen gaande voor een
Edahpand aan de Katendrechtse Lagendijk hangt een briefje voor
R
Welkom in Rotterdam-Zuid, ontmoetings-
ren. Een programma als P a n o r a m a Ta r w e w i j k van het Historisch
de aanwezigheid van kunste-
8
hun sociale contacten kunnen versterken De Tarwewijk werd rond 1900 gebouwd. Karak t erist iek voor de wijk is
grot e fotot entoonst elling in de Tarwewijk in 2011.
9
cultureel erfgoed
In de mult imedia tentoons telling
veld, heeft ook plaats gemaakt
Ziet Zuid
voor nieuwe bouwplannen.
ver tellen bewoner s en
Max Claase kwam in 1962
oud-bewoner s over hun huis, de s t ra at
op elfjarige leeftijd met zijn
en de buur t. Ziet Zuid presenteer t het
familie vanuit Indonesië naar
leven van alledag, toen en nu, door
Nederland. Na een kort verblijf
de ogen van t ient allen fotogra fen en
in een pension in Driebergen
f ilmer s, profes sionals en amateur s,
kreeg vader Claase een baan in Rotterdam en een huis in
bewoner s en bezoeker s van Rot-
Hordijkerveld; de wijk tussen
terdam Zuid. Te zien zijn de eer s te
stad en land. Revolutiebouw, zo
panorama foto van Rot terdam Zuid uit
noemt Max het. De woonblok-
1897, de bouw van de Ma a sbruggen,
ken werden nauwkeurig inge-
foto’s van verenigingsleven, s t ra at-
deeld. In ieder woonblok werd een Indonesisch gezin geplaatst
fees ten en uitga an, f amilie foto’s van
om de integratie vlekkeloos te
huwelijken, opgroeiende kinderen en verja a rdagen. De verhalen achter de
ders werden goed begeleid door
f amilie foto’s en f ilms worden ver teld
hun nieuwe buurtbewoners. We
door de maker s en door f amilieleden
maakten snel kennis met de
en buren die op de foto’s en de f ilms
WAT WEG IS, IS NIET OVER Tentoons telling
Ziet Zuid
laten verlopen. Max: “Mijn ou-
Dirk Smeetslaan. oma, ma en Carla van Eggelen
de Duitsers en ze kregen een
kelingen in Rotterdam. Ze is
zondagse pak. Toch wilden mijn
komen in Ziet Zuid voor het allereer s t
huis toegewezen in het nood-
geabonneerd op De Oud-Rotter-
ouders ook iets van hun eigen
bij elka a r, als een toevoeging a an ons
dorp Smeetsland. In 1949 werd
dammer en vorig jaar is ze ook
cultuur meegeven. Ze waren
collect ieve geheugen.
dochter Carla geboren. Ze
naar een reünie van Smeetsland
beiden gediplomeerd dansleraar
groeide tot haar vijftiende op
geweest. Met haar echte Rot-
in traditionele Indonesische
in dit ‘tijdelijke’ dorp, wat na
terdamse accent gaat ze terug
dans (met westerse invloeden)
zeventig jaar wordt afgebro-
in de tijd, toen Smeetsland nog
en hun kinderen deden allemaal
Als in 1870 de spoorbrug en de
informatie vertelt over het
ken en plaatsmaakt voor het
in volle bloei stond. “De wijk
iets met muziek. Mijn ouders
Willemsbrug Rotterdam Noord
zoveel duizendste schip in de
nieuwbouwproject Smeetsland
was erg sociaal actief. Mijn
gingen langs scholen om hun
met de zuidoever verbinden,
Rotterdamse haven, over tonna-
Driehoek. Carla ziet Smeetsland
moeder zat bij de Tuttenclub,
dans aan de Nederlanders te
begint het verhaal van Zuid.
ges en vierkante meters nieuw
nu als een spookdorp, en kan
dit was een vrouwenvereniging
leren. Ik herinner me ook dat
Rotterdam Zuid wordt het
industriegebied. Zuid blijft op
zich haast niet meer voorstel-
die bustripjes organiseerde. Er
mijn moeder lekkere Indone-
product van grootscheepse ha-
afstand, ook al omdat bewo-
len dat ze er ooit zo’n heimwee
was een speeltuinvereniging,
sische hapjes maakte voor de
venaanleg, zware industrie en
ners in de verhalen nauwelijks
naar had nadat ze op haar vijf-
duivenvereniging en clubhuis
bouwvakkers in de buurt; zij
veel sociale woningbouw. Het
voorkomen. Toch woont in Zuid
tiende verhuisde naar Brabant.
Ricardo. Daar werden op zater-
zorgden op hun beurt voor een
idee om hier een volwaardige
bijna de helft van de Rotter-
Ze vertelt: “Toen mijn vader
dagmiddag films vertoond voor
goed verzorgde tuin.” Toen Max
stad te bouwen als aanvulling
damse bevolking, die al vanaf
een baan kreeg in Brabant,
kinderen en konden de ouders
ouder werd, vergrootte hij zijn
op de noordoever komt niet
het graven van de havens en de
was ik gedwongen om mee te
bij elkaar komen om te klaver-
wereld. Op zijn Kreidler reed hij
uit de verf. Oorspronkelijke
bouw van de woonwijken, haar
gaan. Ik zat net op de Alexan-
jassen. Mijn jeugd in Smeets-
overal naartoe. Als Rolling Sto-
plannen krijgen geen uitvoe-
eigen mentaliteit heeft die in
der Lobstein MULO en had veel
land was zorgeloos en geweldig.
nes en Beatles liefhebber, was
ring maar maken uiteindelijk
en in Rotterdams is. Zuid is de
vriendinnen in Smeetsland.
Ik heb nog steeds contact met
hij in Katendrecht meer op zijn
plaats voor woningen die vooral
plek waar na de Tweede Wereld-
Voor mij stond Brabant syno-
oude buurmeisjes en we praten
plek. “Daar gebeurde het; in de
arbeiders uit haven en industrie
oorlog nieuwe Rotterdammers
niem voor mensen op klompen.
nog veel over vroeger.” Smeets-
kroegen, tussen de prostituees
moeten huisvesten. Zuid begint
zich vestigen en waar nieuwe
Mijn heimwee naar Smeetsland
land moet het hebben van deze
en de zeelui.” Max is altijd in
hier in stedenbouwkundig
culturen uitwaaieren over de
was zo intens, dat ik nog een
mooie herinneringen, want dit
regio Rotterdam blijven wonen
opzicht als het ware al met een
rest van de stad. Zij vinden hier
jaar lang bijna iedere week
Smeetsland is niet meer.
en is al geruime tijd beheerder
achterstand. Toch zijn er ook
werk en hun eerste Rotter-
terug liftte vanuit Den Bosch.”
woningbouwverenigingen die
damse huis. Hier krijgen nieuwe
Hoewel Carla, nu zestig jaar en
experimenteerden na de Eerste
dingen een kans, zoals een
gepensioneerd, nog steeds in
Twee culturen in Hordijkerveld
Wereldoorlog met spraakma-
tuindorp, revolutionaire beton-
omgeving Den Bosch woont, is
Het eerste Nederlandse huis
kende bouwprojecten die zelfs
woningen, een voetbalstadion
ze altijd bijzonder geïnteres-
van de familie Claase, een
Zuidwijk als decor
internationale aandacht trok-
van wereldklasse, overdekte
seerd gebleven in de ontwik-
nieuwbouwwoning in Hordijker-
Rotterdam Zuid dient niet
ken. Vanaf de jaren tachtig wer-
winkelcentra en een nieuw wa-
den nieuwe woningen gebouwd
terfront voor Rotterdam.
van Las Palmas. In Ziet Zuid
kaden van de binnenhavens, die
Wie kan het verhaal van Zuid
door de grotere schepen en de
beter vertellen dan de mensen
komst van containers hun func-
die er zijn opgegroeid? Hoe was
tie hadden verloren. In dezelfde
het om op te groeien in Zuid
tijd begon de stadsvernieuwing
na de Tweede Wereldoorlog,
met de renovatie van de oude
hoe beleefden de bewoners de
buurten, gevolgd door nieuw-
voortdurende veranderingen in
bouw van grootstedelijke allure
hun stadsdeel?
op de Kop van Zuid. nog maar weinig te zien. Wat
Heimwee naar Smeetsland
weg is, is over, heet het in Rot-
Carla Pastoor bezit een kleine
terdam. Bewaard gebleven is
collectie familiefoto’s die haar
vooral de economische geschie-
herinneren aan haar fijne jeugd
denis van Zuid als bouwplaats
in het nooddorp Smeetsland.
van de havens en als locatie
In 1940 werd het huis van de
van stedenbouwkundige ont-
familie van Eggelen in Kralin-
wikkelingen. De bijbehorende
gen platgebombardeerd door
Van al die veranderingen is nu
R
één koekje bij de koffie en het
s t a an. Al die beelden en indrukken
op industrieterreinen en langs
10
Nederlandse gebruiken zoals
Max Claase, Huniadijk in Hordijkerveld
11
is een collectie te zien uit zijn bijzondere familiealbums.
“We geven veel aandacht aan de jeugd in Rot t erdam, bijvoorbeeld met het Jongerenjaar. Da t is na tuurlijk prima. Maar de ouderen moet en we zeker niet verget en. Da t is ons zilveren kapit aal, da t merk ik st eeds opnieuw als ik oudere Rot t erdammers spreek. Hun verhalen geven een
stemmen van zuid
Armando Monsanto:
Paris Ayaz (15 jaar):
Jim de Jong:
Jelena Mitrovic:
uniek t ijdsbeeld. Daarom vind ik de t entoonst elling ‘Ziet Zuid’ een cadeau aan de oudere Rot t erdammers, met daarin de herkenning en erkenning die ze verdienen.” Jantine Kriens, wethouder Volksgezondheid, Welzijn & Maatschappelijke Opvang
De ouders van David Zee op de Veerlaan bij het pontje
een flat voor. Alles oogt veel
Katendrecht zo bijzonder is
ruimtelijker nu. Het is wel een
door zijn rijke historische en in-
raar gevoel, dat het huis waar
ternationale geschiedenis.” Het
je bent opgegroeid, er ineens
ouderlijk huis van de familie
niet meer is.”
Zee heeft ook plaats gemaakt
met een breed repertoire; maakt
Peter woont al een ruime tijd
voor nieuwbouw. Volgens David
maatschappijkritische liedjes
in Oud-Beijerland en runt een
is dit goed: “Het geeft nieuwe
reclamebureau.
kansen en Katendrecht blijft
• is zanger, gitarist en componist
maar zingt ook over zijn hondje
• woont sinds zes jaar in Pendrecht • doet dit jaar eindexamen mavo en gaat dan naar de havo • speelt de rol van zogenaamde
• woont al zo’n dertig jaar in Pen-
loverboy in de voorstelling
• opent in oktober 2009 als medeeigenaar zijn eigen restaurant ‘De jonge de Jong’ op het Deliplein
Belgrado en Utrecht • was vier jaar lang projectleider
in Katendrecht (waar vroeger de
van ‘Kunst in de straat’ en werkte
Brooklynbar zat)
deels op Zuid
een aantrekkelijke plek om te
drecht en is daar de muzikale ver-
‘Schuren’ van het Pendrecht
• is daarmee misschien wel de
Avontuurlijke Kaap
wonen vanwege haar interna-
rassing van de wijk
Theater
jongste horeca-ondernemer (21)
met kunst in de Beverwaard in IJs-
Vader Fred was etaleur van
buurt met veel jonge gezinnen
David Zee is in 1962 geboren op
tionale allure.” Vier generaties
• is trekker van de muziekfaculteit
prachtig historisch fotomate-
beroep en in het bezit van een
die de nieuwbouwwoningen be-
de Veerlaan 3 op Katendrecht.
Zee zijn in Rotterdam gebleven.
van de Pendrecht Universiteit
riaal, maar ook als decor voor
8mm filmcamera. Hij gebruikte
trokken. De wijk werd opgevuld
Zijn oma was een Rotterdamse,
Vader Zee is geboren en ge-
tientallen amateurfilms.
Rotterdam Zuid als decor voor
met dezelfde generatie, dus ik
zijn opa kwam als zeeman uit
storven op de Kaap. David heeft
Peter Vogel is in 1959 geboren
tientallen korte speelfilms en
had veel leeftijdgenootjes in
China. Samen begonnen zij een
een fotocollectie geërfd die
op de Brekersveld 82 in Zuid-
zijn familie en buren waren de
de wijk.” Peters moeder woont
Chinese bazaar op Katendrecht.
deze bijzondere familiegeschie-
wijk als zoon van twee ras-
acteurs. Peter vertelt: “Mijn
nog steeds in Rotterdam Zuid,
Davids vader kreeg een goed-
denis vertelt. Een deel daarvan
echte Rotterdammers. Terwijl
vader heeft veel fotoboeken en
en hij bezoekt haar twee keer
betaalde baan als kelner in een
wordt tentoongesteld door ‘Ziet
de flats achter zijn ouderlijk
films nagelaten, zodat mijn her-
per week. “Ik ben niet zo heel
van de eerste Chinese restau-
Zuid’.
Italiaan in Zuidwijk: Il Carretto op
huis als paddenstoelen uit de
inneringen aan Rotterdam Zuid
lang geleden naar mijn ouder-
rants. Hij verdiende genoeg
Dit zijn slechts vier bijzondere
de Vaerhorst.
grond schieten, brengt Peter
voor eeuwig zijn vastgelegd. Ik
lijk huis geweest, maar alles
geld om een camera aan te
verhalen over een leven vol
zijn zorgeloze jeugd door in
herinner me Zuidwijk als leuke,
wordt gesloopt. Ineens kun je
schaffen en dit resulteerde in
herinneringen aan Rotterdam
Vindt van Zuid “Toen ik op Zuid
je hier op Zuid in een achterstands-
deze splinternieuwe woonwijk.
ruimtelijke, kindvriendelijke
de sloot zien, eerst stond er
een bijzondere collectie foto’s
Zuid. Geen enkel ouderlijk huis
kwam wonen, kon ik haast niet gelo-
wijk woont, maar ik merk daar niet
over het spannende leven op de
staat nog overeind, maar het
ven dat dit Rotterdam was. Zo groen
zoveel van. Als je op jezelf let, hoe-
Vindt van Zuid “Ik kende Zuid van
ondernemende geesten. Ik vond het
Kaap. David ervaart zijn jeugd
gedeelde historische besef van
en zo weids, zo’n omgeving vind
ven mensen niet op jou te letten, en
de Kop van Zuid, ik kwam veel
een superkans om op het juiste
op Katendrecht als avontuurlijk:
Zuid blijft. ‘Ziet Zuid’ geeft
ik opbeurend. Pendrecht heet niet
dan worden ze ook minder geprik-
in hotel New York. Maar Katen-
moment aan iets te werken in Zuid.
“Het was daar iedere avond
vanuit particuliere en nooit
voor niets Tuinstad. En verder: in
keld. Door het meedoen aan ‘Schu-
drecht… dat was een no go zone.
Ik denk dat Zuid over een paar jaar
zaterdagavond. De cafés zaten
eerder ontsloten bronnen een
Zuid wordt het geld verdiend, hier
ren’ hebben generaties elkaar beter
Maar toen ik er ging kijken, bleken
heel hip is, dat zie je aan andere
volgepakt met tientallen natio-
breed beeld van het cultureel
is de haven, wij hebben Feijenoord
leren kennen, dat is leuk. Ouderen
er veel leuke dingen te gebeuren
steden waar alles niet meer alleen
naliteiten. Zeelui uit de Sovjet
erfgoed van Zuid. De hoopvolle
en Ahoy’. Ik vind het vreemd dat de
en jongeren
samen met de buurt. Ik wil daar
in het centrum gebeurt. En als je
Unie, Griekenland, China; ze
verwachting van destijds laat
mensen uit de stad het hier de boe-
hoeven niet bang van elkaar te zijn.
aan bijdragen. Er moeten veel meer
hip bent, weet je op tijd waar je
zochten allemaal vertier op Ka-
zien hoe prettig mensen het al-
renzij noemen. Ze doen zo mondain
Ik vind Zuid een mooie plek en ik
restaurantjes komen. Ik ga soms uit
naar toe moet gaan. Daar wordt de
tendrecht. En ik honkbalde met
tijd hadden op zuid. ‘Ziet Zuid’
over Noord. Maar wij hadden hier
fiets in tien minuten naar het Zuid-
in de Maassilo, maar je moet nog
dynamiek in de stad alleen maar
de Cubanen.” David had al op
laat verborgen kwaliteiten zien
al meteen douches, alles werd hier
plein.”
echt verleid worden om naar Zuid
beter van.”
vroege leeftijd veel liefde voor
in fysiek, sociaal en economisch
in Pendrecht nieuw gebouwd. Daar
te komen. Er moet méér te doen
muziek. Hij draaide plaatjes in
opzicht. Ze zijn aanleiding om
konden ze toen in de stad alleen
zijn, we kunnen er met z’n allen iets
het lokale clubhuis en ging ook
nieuwe zaken in beweging te
maar over dromen…Dus ze moeten
leuks van maken. Ik hoop dat de
later de platenhandel in. Negen
zetten. Om nieuwe hoop te
niet zeuren over dat wij achterlo-
brug van hotel New York naar Katen-
jaar lang werkte hij in een pla-
koesteren, om de wil te hebben
pen!”
drecht er inderdaad snel komt.”
tenzaak in Den Haag, voordat
het opnieuw goed met elkaar te
hij uiteindelijk zijn eigen Jazz
hebben op Zuid. Daarbij laten
Latin Cigar bar Tin Tin opende
bewoners de stedenbouwkun-
in de binnenstad van Rotter-
dige achterstandspositie achter
dam. David is een trotse Katen-
zich.
drechter: “Als je ouder wordt
†
ga je steeds meer beseffen dat
Zie t Zuid – 140 j a a r R ot t er da m Zuid in fot o en f ilm
26 september t/m 15 november in ’t Gemaal, Pretorialaan 141, 3072 EL Rotterdam open wo t/m zo 11.00 – 17.00 uur. Entree gratis. Tijdens de tentoonstellingsperiode zijn op verschillende locaties in Rotterdam Zuid films te zien met Rotterdam Zuid als decor en bewoners als acteurs. Vanaf 10 oktober: op de zaterdagen speciale evenementen in ’t Gemaal zoals een lezing en taxatie van foto en films. Voor info www.gemaalopzuid.nl en www.historischmuseum.nl.
Pagina uit een van de albums van de famile Vogel
6
R
maar kreeg veel steun • is nu blij dat hij meedoet en heeft
sië • zwierf altijd met de muziek mee tot zijn band ‘Flash Back’ hem naar Rotterdam bracht
selmonde
• gaat een gastvrije keuken voeren en wil dat iedereen in dit restau-
• tegenwoordig maakt ze video’s over Rotterdamse jongeren
veel nieuwe dingen geleerd, zoals
rant kan eten wat ie wil. Kookt
• vond het heel spannend om voor
deadlines halen en verantwoorde-
desnoods iets op verzoek – als het
de eerste keer op Zuid rond te
lijkheid dragen
in voorraad is
kijken.
• heeft buurtbewoners door het
• eet regelmatig bij zijn favoriete
van Zuid
• haar opvolger gaat aan de slag
alleen als achtergrond voor
• werd geboren in Bandung, Indone-
• vond dat in het begin wel moeilijk,
• beeldend kunstenaar, opgeleid in
• kent Zuid vooral van zijn jaren-
toneelspelen op een andere
lange bezoeken als kind aan zijn
Vindt van Zuid “Alles gebeurt altijd
manier leren kennen.
oma in Zuidwijk, twee dagen per
in het centrum van Rotterdam. Maar
week
dat hoeft niet zo te zijn. Want Zuid
Vindt van Zuid “Je hoort vaak dat
Geachte
• ontdekt nu meer kanten van Zuid en dat bevalt steeds beter.
is breed en ruim en groen. Een prachtige plek voor gezinnen, maar ook voor festivals en voor creatieve
echt wel serieus onder de indruk. Ik denk dat ik vorige
het Deliplein mooi geworden, met bijvoorbeeld dat
maand bij de Maashaven toch gauw een kwartier met
Walhalla-theater achter die prachtig gerestaureerde
Hier volgt weer even een levenstekentje van een Rot-
open mond naar de Kop van Zuid en naar de in het
geveltjes! Je waant je op die plek nu al in de Marais
terdammer van Noord. Het is om jullie te melden dat ik
zonlicht blinkende rivier heb staan staren – zo schitte-
in Parijs, en dan moet de échte make-over op Katen-
gezond en wel ben teruggekeerd van de paar bezoek-
rend vond ik het plaatje. Het zou wel eens het mooiste
drecht dus nog beginnen met de aanleg van de brug
jes die ik de afgelopen zomer aan Zuid heb gebracht.
uitzicht van de hele stad kunnen bieden.
naar de Kop van Zuid, de opening van verschillende
En dat ik ook erg enthousiast ben over wat ik er
Je zult hier maar wonen, mompelde ik in elk geval,
restaurantjes, de voltooiing van het Laankwartier en
allemaal heb ontdekt. Want joh, wat blijkt er toch nog
leunend over het stuur van mijn scooter. En dat lichte-
Parkkwartier. En niet te vergeten met de langverwach-
gewoon een hoop te zien en te beleven in jullie deel
en geliefde
lijk jaloerse gevoel keerde die dag op Zuid nog wel een
te openstelling van de SS Rotterdam.
paar keer terug. Ik keek mijn ogen uit in Oud-Charlois,
Ook wij van Noord kunnen uiteraard niet wachten tot
bij het Woonhotel, op de Beijerlandselaan, in de
we nou eindelijk eens voet aan boord van het schip der
van de stad! Echt niet dat het op Zuid met de Kuip en
Afrikaanderwijk, en uiteraard op Katendrecht. Ik vind
schepen kunnen zetten! En zelf dagdroom ik er dus
Ahoy’ dus wel zo’n beetje ophoudt, zoals wij bij ons
het er eigenlijk allemaal veel levendiger aan toe gaan
ook al van om als bewoner van een licht en ruim, Ka-
in Noord altijd zeker wisten. Al die festivals en dure
dan bij ons in Noord. Crooswijk, Kralingen, Blijdorp en
tendrechts appartement elke dag op de SS Rotterdam
bouwprojecten die er bij jullie uit de grond worden
Overschie zijn ingedutte begijnenhofjes vergeleken bij
en de omliggende stad uit te kunnen kijken. Het juiste
gestampt! Het lijkt ineens wel menens met jullie ambi-
de kosmopolitische buurten van Roffa 5314.
Rotterdam Zuid-gevoel voor het zetten van deze stap
ties om er ook een beetje bij te willen horen!
Ja, in gedachten ben ik alvast dus al een paar keer
heb ik geloof ik al. Nu dus alleen die hypotheek van
Ho, dat laatste was maar een grapje natuurlijk. Ik ben
van Noord naar Zuid geëmigreerd. Vooral de moge-
twee of drie ton alleen nog...
zuiderlingen
lijkheid van een verhuizing naar Katendrecht laat zich maar moeilijk uit mijn hoofd zetten. Want wat is
7
The Southwatcher in 2009 is…. Wim de Jong
Julius Perger maakte deze geënsceneerde opname tijdens de bouw van de brugpijlers van de spoorbrug over de Nieuwe Maas. Op de achtergrond is de polder Feijenoord te zien die door het graven van de Koningshaven in het Noorderei land verander t. 1871-1872. Collectie: Het Spoorwegmuseum, Utrecht.
12
R
13
openbare ruimte, creativiteit
ZUIDP
LEIN ZOEKTOCHT NAAR KROONJUWELEN
uid, Rotterdam-Z n a v n r e nd k De onderdduize h e e w t n a v t een stad idplein, me u Z t e h s i bezoekers inwoners, n e n e o j l i m llen r vele tienta en plek waa e g s i t e H per jaar. is. e verpozen g i l l e z e g t he
Na de oorlog was het Zuidplein
van het ´werken, werken´ en dat is
ningen en heeft gezien het niveau
is niet alleen af te lezen aan het
uit het experiment met Theater
een kale zandvlakte. Her en der
duidelijk te zien.
van voorzieningen alles in zich om
gebouw, maar ook aan het lespro-
Zuidplein. Met jaarlijks zeventig
verrezen gebouwen. Het Theater
De onbekende bezoeker verdwaalt in de parkeergarage, het metrostation
een bijzonder gebied te worden.
gramma. Voor het vmbo en mbo
stagiairs is het theater een ware
Zuidplein van de architect Van Ra-
Economische kansen
Vooral als we de aangrenzende
stellen we gezamenlijke docen-
kweekvijver voor jong talent.
vesteyn was in 1946 het eerste ge-
Iris van der Lee, projectmanager
gebieden, zoals de scholencluster
ten aan om de doorstroming van
Directeur Doro Siepel zet bewust
of tochtige busstation. Wa a r zijn de eethuizen, de ter ra s sen, de bioscoop of de
bouw. Het bedrijfsverzamelgebouw
Pact op Zuid, stelt: “Zuidplein en
in de Motorstraat mee nemen in de
leerlingen te bevorderen. En we
haar deuren wijd open. Siepel: “We
skateba an? Vele deskundigen hebben zich inmiddels gebogen over het beton-
van de architect Maaskant ont-
de directe omgeving is dé grote
transformatie.”
stemmen praktijklessen af op de
zijn meer dan alleen een podium,
stond daarna, evenals het zwem-
economische motor van Zuid, met
Die scholencluster zit al middenin
werkwijze van Ahoy, om meer wis-
we voelen ons ook erg betrokken
bad. De metro werd in de jaren
meer dan tienduizend banen. Eco-
de transformatie. Waar nu gesloopt
selwerking te krijgen tussen school
bij de samenleving en zijn een echt
s t reken voor de veranderingen allema al zichtba a r zijn. Pact op Zuid wil ook op
zestig aangelegd en vervolgens
nomisch draait het als een tierelier,
wordt, staat straks nieuwbouw met
en beroepspraktijk.”
leerwerkbedrijf. Alle afdelingen
korte termijn verbeteringen. De belangrijks te ingrediënten hiervoor zijn jongeren
het pièce de résistance, winkel-
maar het gebied heeft geen eigen
een baanbrekend programma. ROC
Inmiddels heeft De Vries ook con-
zijn verplicht om met jongeren te
centrum Zuidplein, van architect
gezicht.” Het winkelcentrum oogt
Zadkine (mbo) en Zuiderparkcol-
tact gelegd met de directies van
werken. Dit geeft zoveel energie!”
H. Bakker. Het zes meter hoge
als een gesloten doos. Loop je er
lege (vmbo) gaan samen in één ge-
het Ikazia-ziekenhuis en Theater
Siepel ziet haar theater als de
gebouw heeft in haar binnenste
door, dan verlies je het overzicht.
bouw. De nieuwe school voor zo’n
Zuidplein. De Vries: “Onze inzet
plek van ontmoeting en plek van
op de begane grond een parkeer-
’s Avonds is Zuidplein gesloten en
2250 leerlingen werkt nauw samen
is meer betrokkenheid van het
het experiment. Het programma-
garage en het grootste busstation
kun je er niet meer doorheen. Des-
met het bedrijfsleven uit de directe
bedrijfsleven bij het opleiden van
aanbod van het Theater Zuidplein
van Nederland. Verder zuidelijk
ondanks kwalificeert Iris van der
omgeving. Drijvende kracht achter
onze leerlingen, meer betrokken
is daarom gericht op alle Rotter-
ligt Ahoy en iets meer richting
Lee Zuidplein als een zeer kansrijk
dit onderwijsexperiment is Marloes
leerlingen, talentontwikkeling, per-
dammers. Bij haar geen elitaire
zuidoost staat het Ikazia Zieken-
gebied met grote aantallen bezoe-
de Vries, directeur Zadkine. Ze
spectief bieden en opleiden tot een
voorstellingen. Siepel: “We vinden
huis. In het aangrenzende indu-
kers van Ahoy, het ziekenhuis en
zegt: “We hebben de doelstellin-
hoger niveau.”
het belangrijk dat we volksverhalen
striegebied tussen Motorstraat en
het busstation
gen van het Pact op Zuid vertaald
Jan Ligthartstraat ligt een cluster
Van der Lee: “Het gebied is zo
naar ons opleidingsprogramma. De
Multiculturele marketing
stad, en niet alleen van hoogopge-
van scholen. Rotterdam-Zuid is
groot als de binnenstad van Gro-
samenwerking tussen vmbo en mbo
Leren en werken slaat aan, blijkt
leide inwoners met een westerse
monster Zuidplein. Er zijn genoeg mooie plannen, ma a r er zijn vij f t ien ja a r ver-
bet rekken en de krachten bundelen. Kunst speelt daarbij een stimulerende rol.
14
R
laten zien van alle mensen uit de
15
stukken: “Voor de lager opge-
Kantonees of Surinamer.” Van
Chinese kunstenaar/architect
leiden is nauwelijks aanbod.
Rossum vervolgt: “Ahoy trekt
Ai Weiwei, bekend van het
Als we willen dat iedereen
jaarlijks miljoenen bezoekers.
Olympisch stadion in Being
naar het theater gaat -daar
Het moet een centrumfunc-
(bekend als het vogelnest), is
betaal je immers ook belas-
tie krijgen voor de 200.000
gevraagd een werk te ontwik-
ting voor-, moeten we het zelf
bewoners van Rotterdam-Zuid
kelen voor het chaotische
doen. We werken daarvoor met
en dé plek worden waar mensen
busbaancircuit. Voor hem is
aanstormend talent van het
blijven hangen om iets te eten
de buslus de metafoor van de
Wijktheater en leerlingen van
of te drinken.
staart van een draak. Linders:
de opleidingen Codarts en het
Verschillende vervoersstromen op een van de grootste busstations van Nederland.
“Hij wil de busbaan nog een-
Albeda College.”
Staart van de draak
maal in zijn volle glorie laten
En hoe zit het met de discus-
De opgave is complex en lang-
vlammen voordat deze defini-
sie van de (hoog opgeleide)
durig. Er zijn veel mooie plan-
tief ten ondergaat.”
professionals over kwaliteit?
nen die pas over tien á vijftien
Ken Lum, bekend van het
Siepel: “Kwaliteit is voor mij de
jaar gerealiseerd zijn, maar
Billboard naast Witte de With
oprechte emotie die ontstaat
tussentijds moet er ook iets
‘Melly Shum hates her job’, is
tussen wat er op het podium
gebeuren, stelt Van Rossum.
gevraagd te reageren op de
gebeurt en het publiek.” Vol-
“De eindvoorstelling is niet
reclameslogans van projectont-
gens Siepel (een voormalig
het doel, de weg er naar toe
wikkelaars over de hele wereld.
marketingdeskundige) liggen er
moet gaandeweg verbeteringen
Linders: “Lum, ooit zelf opge-
volop kansen. Bij het afscheid
laten zien. Kunst kan daarbij
groeid in Vancouver in een wijk
oase van weelderig groeiende
veertien jaar op de Dordtselaan
nieuwe iconen, geredeneerd
ren voor jongeren. Kuster: “Ze
zegt ze: “Het Zuidplein is dé
een belangrijke rol spelen om
zoals die rond het Zuidplein,
klimop, mossen en varens. Van
woonde en over die straat een
vanuit gebruikers en met het
zoeken groepjes jongeren die
ontmoetingsplek en voor be-
de aantrekkelijkheid van het
heeft het idee om grote, hagel-
de Brits-Keniaanse kunstenaar
film maakte die vertoond werd
accent op jongeren.” ´Jonge-
willen ondernemen. Dat kunnen
zoekers vaak de eerste kennis-
gebied te verhogen.”
witte vrachtwagens her en der
Shonibare zou de IBC graag
op de Biënnale van Venetië in
ren´ is een breed begrip. Zijn
verkopers van zonnebrillen,
making met de stad Rotterdam.
Hart van Zuid zet in op spraak-
te parkeren met prikkelende
levensgrote poppen in bruikleen
2003. Van Lieshout wil een
dat de hangjongeren op het
skates of sieraden zijn. Wat,
Vent die multiculturaliteit uit.
makende, toonaangevende
teksten die haaks staan op de
krijgen, om tentoon te stellen in
film maken met in de hoofdrol
Zuidplein, de studenten van
als je een plek creëert waar
Dat is het unieke kenmerk van
kunstenaars om Zuidplein meer
luchtkastelen van herstructu-
een grote glazen kast. Linders:
het Zuidplein en zijn leven en
het Zadkine of de freerunners,
nog niets is en waar jongeren
Zuid. Die aanpak levert meer
smoel te geven en het idee
reringslogans als: ‘I don’t want
“Een showkast op zuid zou
wording op zuid. Het idee is een
de gebouwenklimmers, die de
kunnen experimenteren met
stageplekken op, meer werk-
van veranderlijkheid in gang te
gelegenheid, meer toerisme en
zetten. Pact op Zuid vroeg de
meer omzet.”
Internationale Beelden Collectie
Voorstel Hendrik Jan Hunnenman
(IBC) om mee te denken. IBC Een groter en nieuw Theater
beheert en ontwikkelt het cul-
Zuidplein in 2015 zou aanjager
turele erfgoed van de stad, met
kunnen zijn van een groot aan-
beroemde beelden als de ‘Ver-
tal vernieuwingen. Projectma-
woeste Stad’ van Zadkine en de
nager Hart van Zuid Hans van
‘Lopende man’ van Rodin. Een
Rossum ziet het helemaal voor
vijftal kunstenaars is geselec-
achtergrond. We willen al die
Voor de Nederlandse markt
aan een ingrijpende vernieu-
zich. “Het nieuwe overdekte
teerd om de ziel van het Zuid-
laag opgeleide doelgroepen
komen we dan met een vernieu-
wing. De ambities zijn groot.
busstation kan op de plek ko-
plein te vangen en voorstellen
binnenhalen. De ouders, maar
wend aanbod, maar voor Turkse
De SKVR wil een dependance
men van het oude Theater Zuid-
te doen om dit met een tijdelijk
ook de kinderen. Dat is moei-
Rotterdammers bijvoorbeeld, is
op Zuid, het Hofpleintheater
plein. De ruimte die vrijkomt
kunstwerk te verbeelden. Dees
lijk. Veel ouders zijn het niet
het gesneden koek.”
wil naar Zuid, het Wijktheater
door het verdwijnen van de
Linders, hoofd IBC: “Werken
zoekt een nieuwe locatie, net
busbaan aan de Gooilandsingel,
rondom het toekomstige hart
to be so tired’.” De Nederlandse
prachtig zijn met wisselende
minibioscoop op het Zuidplein
stad als ondergrond gebruiken
het ondernemerschap?” Na
gewend om naar het theater
Schetsvoorstellen Ai Weiwei voor ‘The Dragon’s Tail’
te gaan, het is pionieren. Door
De aanpak werkt. De bezoekers-
als de bibliotheek. Theater
kan Zuidplein verbinden met
van Zuid die de verbeelding
kunstenaar Hendrik Jan Hunne-
beroemde beelden erin. Denk
waar bezoekers de film kunnen
voor hun oefeningen? Stoel
de uitleg van Kuster zie ik dat
de stagiaires en ons personeel
aantallen stegen de afgelopen
Zuidplein wil eigen producties
Ahoy. Deze zone zou de fla-
prikkelen. Verwaarloosde plek-
man ziet potentie in het stenige
aan de danseres van Degas,
zien.
en Kuster willen een deel van
alternatieve winkelgebied voor
leren we welke Turkse, Marok-
jaar met dertig procent tot
maken. Een nieuw te bouwen
neerplek voor Rotterdam-Zuid
ken worden zo de toekomstige
zwembad dat op de nominatie
het paard van Marino Marini of
het gebied laten inrichten voor
me. De brug naar het Ikazia
kaanse of Kaapverdiaanse
80.000 bezoekers dit jaar. Het
theater biedt ruimte aan al
kunnen zijn, waar bezoekers
kroonjuwelen, een kunstwerk
staat om gesloopt te worden.
een beeld van Shonibare.” Als
Rode lakschoenen
de urban sports, zoals skaten,
ziekenhuis vol met Trabantjes,
artiesten we moeten boeken. En
theater barst uit zijn voegen en
die behoeften. Siepel over het
terechtkunnen bij eethuizen
van internationale allure waar
Hij wil de steenklomp lang-
klap op de vuurpijl is Erik van
Concreet is het kunstproject
freerunning en bmx-fietsen
oude caravans of tenten waar je
we krijgen tips van bezoekers.
is na meer dan zestig jaar toe
produceren van nieuwe theater-
van de Pakistaan, Vietnamees,
mensen naar komen kijken.” De
zaam veranderen in een groene
Lieshout aangetrokken, die ooit
rond de bouwputten in de
(crossfietsen). Kuster: “Er wo-
terechtkunt voor rode lakschoe-
Motorstraat. Een enorme plek
nen veel jongeren op Zuid. Hoe
nen, fraaie gelnagels, Iraanse of
die de komende twee jaar braak
verhoudt zich dat tot de andere
Turkse gedichten of een hand-
zal liggen. Kunstenaars zijn
gebruikers van de openbare
made T-Shirt waar een Chinees
benaderd om het gebied een
ruimte. Op veel plekken zijn ze
karakterteken in een zwierige
andere dynamiek te geven. Rini
niet welkom. Interessant is dan
beweging wordt neergezet.
Biemans is gevraagd er een
om te weten welke toevoe-
Kuster: “Zet in op jongeren!
werkplaats annex koffietent
gingen nodig zijn om hen toch
Geef ze de kans. Ons doel is
annex informatiepunt te maken
een plek te geven. Door zo’n
mensen met elkaar in contact te
voor bewoners en journalisten.
tijdelijke, alternatieve inrich-
brengen, ruimte te geven voor
Josje Stoel is jongerencura-
ting kunnen we ook ontwerpers
ontwikkeling en experiment. Zo
tor voor het project Your City
op een andere manier naar de
kunnen ontwikkelaars, corpora-
Jongeren maken Zuid. Ook zij
openbare ruimte laten kijken.
ties, gemeentelijke instellingen
heeft haar oog laten vallen op
Hopelijk wordt het van een on-
en jongeren van elkaar leren.”
het Motorstraatgebied voor een
beduidende plek een beeldbe-
jongerenbiënnale. Josje Stoel
palende ruimte, zoals destijds
De korte termijn initiatie-
en Pieter Kuster, verbonden aan
de middenberm op de West-
ven maken van een abstract
de Stichting Kijk op Zuid, willen
Blaak met de skatebaan.”
beleidsplan een sprankelend
de verbinding leggen tussen
Het Motorstraatgebied krijgt een tijdelijke inrichting
16
R
gebeuren. Hier gaat het om
jongeren en architectuur. Ze
De stichting wil ook onder-
een project dat energie geeft,
richten zich op het creëren van
nemerschap onder jongeren
perspectief biedt en trots bij
betekenisvolle plekken.
stimuleren. De kunstenaars
jongeren bevordert. Om met de
Kuster: “Voor veel mensen
Ruud Reutelingsperger en
woorden van kunstenaar Ken
is de Kiefhoek een icoon op
Chantal van Heeswijk heb-
Lum te spreken: ‘I just want to
Zuid, maar voor jongeren niet.
ben het idee opgevat om een
be loved and appreciated’.
We zijn daarom op zoek naar
alternatief Zuidplein te creë-
†
17
Pendrecht is een wijk uit de jaren vij f tig binnen deelgemeente Charlois. Het stedenbouw kundig ont werp van Lot te Stam-Beese gold destijds als revolutionair. Pendrecht werd ruim en groen opgezet waar mensen uit verschillende leefmilieus, jong, oud, gezinnen en alleenstaanden, een eigentijdse woning konden vinden.
De wijkgedachte vatte hier voor het eerst duidelijk post. De wijk als zelfvoorzienende grootheid, waar mensen saamhorig met elkaar omgaan. Die saamhorigheid heeft de laatste decennia flinke deuken opgelopen. Dat, in combinatie met inmiddels verouderde woningen, zorgde voor een ware uittocht van oude Pendrechtenaren en een instroom van nieuwe bewoners. Hoog tijd om opnieuw saamhorigheid uit te vinden in Pendrecht. Kunst en cultuur als frisse wind om de goede richting in te slaan.
O d e a a n Lot te S ta m - Be ese
met journalisten, eventjes rust
der Ed Goverde constateert
ook in Pendrecht. “Wij hebben
veelvuldig.
voor de wijk.
dat de balans zoek is. “Het is
ons eerst verdiept in de wijk en
BAF bracht in kaart welke be-
terecht dat je je als bestuur-
kwamen al snel bij de sociaal-
woners in Pendrecht wonen en
Balans zoek
der focust op problemen, want
democratische idealen van ste-
constateerde dat hun levens-
Op een snikhete zaterdag,
je bent bestuurder om die
denbouwkundige Lotte Stam-
verhalen nauwelijks bekend
middenin de vakantieperiode
problemen aan te pakken. En
Beese terecht. ‘Samen op weg
zijn. Op basis van interviews
begin augustus, zit de ruimte
laten we wel wezen: Pendrecht
naar nieuwe Pendrecht idealen’
schreef BAF teksten voor de
van het Pendrecht Theater op
staat op de tweede plaats in de
Plein 1953 bomvol. Het de-
rangorde van probleemwijken.
“De cont act en die onderling in een wijk ontst aan
monstreert de betrokkenheid
Maar in het algemeen zijn de
via kunst en cultuur zijn heel waardevol, zoals bij
van Pendrechters bij hun wijk.
verhalen over Pendrecht óf te
het Pendrecht Thea t er. Mensen hoeven niet per se
Ze praten met elkaar over de
negatief, óf te positief.”
iets met elk aar t e doen, maar elk aars acht ergrond
effecten van de mediastop. Het
Dat Pendrecht op nummer twee
begrijpen: da t is al heel wa t, dá t wil je bereiken.
programma is aantrekkelijk in
staat op de lijst van probleem-
Als mensen elk aar kennen, ontst aa t een bet er
elkaar gezet door de faculteit
wijken, blijft lange tijd aan het
sociaal klimaa t en komen er minder ver trekkers.”
Medialink van de Pendrecht
imago kleven. Ook al zijn het
Universiteit en verloopt met
verouderde gegevens en gaat
veel vaart. Zoals het de Pen-
het onder andere om indicato-
Over één ding in Pendrecht zijn
drecht Universiteit betaamt
ren als inkomen en werk. Pen-
is een leidend motto geworden
Pendrecht Monologen waarin
ze het hartgrondig eens: laat
- waar vooral bewoners de pro-
drecht heeft nu eenmaal relatief
voor onze voorstellingen.”
bewoners verhalen vertellen
iedereen nou eens ophouden
fessoren zijn en beroepskrach-
veel ouderen zonder – of met
Ook viel hem op dat in Pen-
over hun eigen geschiedenis.
om Pendrecht een probleem-
ten de rol van student vervul-
een bescheiden – pensioen. Een
drecht veel kerken staan. Hij
Bavius: “We hebben de Monolo-
wijk te noemen. Bewoners zijn
len – komen naast deskundigen
andere indicator is de fysieke
wist godshuizen van verschil-
gen zeker veertig keer ge-
het spuugzat om steeds maar
vooral wijkbewoners aan het
staat van de wijk en dat is nu
lende signatuur bij elkaar te
speeld, in allerlei ruimtes in de
weer op die manier weggezet te
woord. Een mevrouw bijvoor-
juist iets waar Pendrecht hard
brengen, waarvan de bezoekers
wijk en ook daarbuiten. Som-
worden. Oké, er is verloedering
beeld, bewoonster van het eer-
mee bezig is de laatste jaren.
– vaak nieuwkomers in de wijk -
mige bewoners komen wel vier,
Jolanda Copier, cultuurscout deelgemeente Charlois
TROTS OP TUINSTAD PENDRECHT
eigen verhaal herkennen.” Bavius ontdekte ook dat oude en nieuwe bewoners in Pendrecht elkaar nauwelijks kennen. Er is een generatiekloof en ook een culturele kloof. Dit
ste uur die al sinds 1955 met
Pendrecht Theater
vervolgens gingen meespelen in
gegeven bracht hem bij het
tig na de mislukte renovatie
veel genoegen in Pendrecht
Om in elk geval weer balans in
de voorstellingen. Aanvankelijk
vervolg: de Pendrecht Dialogen.
uit de jaren tachtig. En ja, er
woont. Ze vertelt over vroeger,
de saamhorigheid onder bewo-
speelden die in de verschillende
“Die dialoog is natuurlijk het
zijn veel tienermoeders en ook
toen de woningbouwvereniging
ners voor elkaar te krijgen, is
gebedshuizen, wat op zichzelf
belangrijkste voor de wijk. Door
plegen rare gasten - die snel
bij het toewijzen van woningen
in 2005 aan cultureel onder-
al een samenwerking binnen
het repetitieproces en de voor-
geld denken te kunnen maken
eerst keek of mensen in een
nemer en theatermaker Cees
Pendrecht teweeg bracht. Later
stellingen gaan mensen anders
- soms een overval. Allemaal
portiek wel bij elkaar pasten.
Bavius gevraagd of hij iets met
vonden repetities en voorstel-
over elkaar denken. Jong en
waar. Maar elk incident wordt
“Dat gebeurde later niet meer”,
theater kon doen in Pendrecht.
lingen plaats in leegstaande
oud, autochtoon en allochtoon,
door journalisten dusdanig
stelt deze dame met gevoel
“Daarachter zit de vraag om
winkelpanden, met simpele in-
ze komen elkaar ook in de wijk
uitvergroot dat de focus al-
voor understatement vast. Ook
een sociaal proces op gang te
grepen eenvoudig omgebouwd
tegen en kennen elkaar van het
leen maar dáár op ligt. Alsof
andere bewoners vertellen over
brengen”, zegt Bavius. “Dat is
tot Pendrecht Theater. De plek
Pendrecht Theater. Wij laten in
er helemaal niks goeds meer
de oprechte pijn die ze voelen
het eigenlijke doel.” Met zijn
waar het theater nu zit is in het
de Dialogen ook conflicten zien:
gebeurt in Pendrecht. Actieve
als er negatieve verhalen over
Bureau d’Arts sans Frontiè-
hart van de wijk aan Plein 1953.
soms komen mensen tot elkaar,
Pendrechters hielden van half
Pendrecht in de media komen,
res (BAF) maakt hij al elf jaar
Het is een gebouw met veel
soms niet, maar in elk geval
juli tot half augustus uit protest
terwijl er nauwelijks iets van
theater in wijken, met en voor
glas, iedereen kan naar binnen
kennen ze elkaars verhaal.”
een mediastop. Geen contact
waar is. En deelraadsbestuur-
bewoners. De laatste jaren dus
kijken en dat gebeurt dan ook
midden: Moderne woonwerkpanden aan de Slinge, tegenover Plein 1953 rechts: Pendrechtenaren op Plein 1953
R
de emoties los omdat ze hun
opgetreden in de jaren negen-
linksonder : De repetities voor de voorstelling ‘Schuren’ zijn na de zomervakantie weer begonnen
18
vijf keer kijken en vaak komen
19
Column
Lieve Ari Mijn stad is lange tijd een echte ingenieursstad geweest, waarin havenuitbreidingen, de wederopbouw van het centrum, wegenaanleg een bepalende rol hebben gespeeld: haven erbij, wijk erbij, weg erbij, spoorlijn erbij. Gevolg zijn harde lijnen dwars door de stad die als barrières opdoemen, en slechts op
Onlangs opgeleverd in de Middelharnisstraat:
enkele plaatsen voel je de natuurlijke
raamkunst met ver tellingen. De Melissant-
ontwikkeling van elke andere stad: daar
straat volgt dit najaar.
waar historische kernen en oude dijklinten een plek in de stad hebben, zo-
Organisch
de wijk: dat is de bindende
De kerken zijn niet de enige
factor. De voorstelling met de
instituties waar Bavius mee
Ossenissejeugd mondde uit in
Mijn stad wordt vriendelijker, er wonen
samenwerkt. Er zijn stevige
‘The Pendrecht State of Mind’.
meer creatievelingen, er zijn meer eve-
relaties met opbouwwerk,
Later maakten jongeren uit
nementen die passen bij de veelzijdig-
maatschappelijk werk en als
heel Pendrecht een voorstel-
heid van alle nationaliteiten die hier
het moet met de scholen waar
ling over liefde: ‘Schuren’. De
wonen. Maar als ik dan denk aan kunst in
de toneelspelende jongeren op
mythe dat meisjes alles doen
de openbare ruimte op Zuid: Is dat er zo
zitten of met bedrijven waar
voor een breezer wordt hierin
weinig of heb ik er te weinig oog voor?
zij stages lopen. De dynamiek
flink ontkracht. Tegelijk maakte
Ik ken wat roeiers op Katendrecht vlak-
in de wijk is hierdoor aardig op
Bavius met een groep oudere
bij Ketelbinkie, en je komt genoeg
gang gekomen.
bewoners de voorstelling
muurschilderingen tegen. Maar zou het
Voor Bavius toekwam aan het
‘Vensters’, waar ouderen vanuit
niet wat meer kunnen zijn? Het mooiste
derde onderdeel van de voor-
hun huiskamer het leven op
vind ik kunst in de openbare ruimte met
stellingen, de toekomstidealen,
straat beschouwen. Dit najaar
een functie die ik begrijp. Kunstwerken
diende zich in de wijk een groep
wil Bavius een theatermarathon
waar kinderen in kunnen klimmen, waar
jongeren aan uit de Ossenis-
organiseren waarin alle stukken
je op kan zitten, of die een mogelijk
sebuurt – een buurt die afge-
van het Pendrecht Theater ach-
onveilige plek voor je gevoel veiliger
broken wordt – die graag toneel
ter elkaar te zien zijn. Daarna
maken.
wilden spelen. Bavius: “Zo’n
komen de Pendrecht Idealen
unieke kans laat je natuurlijk
aan de beurt.
niet lopen. Wij werken op een
De voorstellingen van het
organische manier, dus we
Pendrecht Theater zijn, dat
in de bovenste ramen terug
kunstwerken in de openbare
tuinstad hét toonbeeld van
lees je van Zuid naar Noord (je moet dus
spelen in op wat zich voordoet.
mag duidelijk zijn, een manier
laten komen. “Daarmee laat
ruimte van Pendrecht, al of niet
de moderne stadsuitbreiding
wel de juiste weg fietsen om het goed
Dat kan niet anders als je kunst
om oude en nieuwe bewoners,
je aan huidige bewoners zien
geschonken door woningcor-
en bijdetijdse architectuur.
te kunnen lezen) het gedicht van Jules
wilt inzetten in transformatie-
jonge en oude, met elkaar
welke idealen de architecten en
poraties aan bewoners. “Die
Gezinnen waren in de gloria
Deelder wat begint met “Lieve Ari”. En
processen. Dingen ontstaan,
te laten praten. Een manier
stedenbouwers van toen voor
verbondenheid is decennialang
als ze een woning in het ruime
zo’n gedicht is esthetisch en voor de
er zijn allerlei positieve bijef-
ook, om vernieuwde binding
ogen hadden met de moderne
weg geweest, maar zie je nu
en groene Pendrecht kregen.
afwisseling een mooie invulling van een
fecten, daar moet je oog voor
met Pendrecht te laten ont-
worst wezen. Toch ontstaan ook
die door de grootscheepse
tief daglicht brengen. Wij zijn
wederopbouw wijken.” Het CBK,
weer terugkomen.”
Dat zich in de jaren negentig
fietserstunnel die toch vrij smal is, en
hebben. Er lopen wel vaker
staan. Want de oorspronkelijke
bij sommige nieuwe bewoners
sloop- en bouwplannen hun huis
geen predikers van alleen maar
Centrum Beeldende Kunst liet
Een bewoner die net de deur
een teloorgang van de wijk
anders een kale, harde uitstraling zou
mensen hier het theater binnen.
Pendrechter die altijd trots
nieuwe vormen van trots. Trots
moeten verlaten. Het bureau
renovatie, maar bij transfor-
vier verschillende kunstenaars
uitstapt vertelt desgevraagd
aandiende, is een algemeen ge-
hebben. Het is juist het ruwe en rauwe
We hebben inmiddels diverse
geweest is op de wijk, staat in
op Pendrecht, op het Pendrecht
van Schagen architekten zocht
matieprocessen loont het de
ontwerpen maken. Met elkaar
dat hij tevreden en blij is met
deelde constatering. Maar dat
gecombineerd met deze zachte kant wat
Theater en op de nieuwe wonin-
in opdracht van Woonstad naar
moeite om zorgvuldig te kijken
vormen ze een raamvertelling
zijn betaalbare en ruime gere-
dit beeld aan het kantelen is, is
deze stad maakt tot mijn stad.
gen die her en der verschijnen.
mogelijkheden voor renovatie
naar bestaande kwaliteiten en
over Pendrecht van glaskunst.
noveerde woning. Als hij be-
eveneens een constatering, al
want zo’n renovatie kan soms
mogelijkheden. Dit casco leende
Verbindend element is een ode
grijpt dat de verantwoordelijk
ziet nog niet iedereen dat zo.
Marco Hoogerbrugge
zoveel mogelijk onderst eunen. Niet alleen vanwege de
Raamvertellingen
sneller, waardoor je de wijk min-
zich goed voor renovatie. Bij
aan Lotte Stam-Beese: diverse
architect voor zijn neus staat,
Na jaren van verslagenheid lijkt
Gebiedsmanager Zuid dS+V, fysieke pijlerco-
kunst en cultuur op zichzelf, maar ook omda t ze par t i-
Die trots geldt ook de fysieke
der belast. Bovendien hoeft het
een eerdere renovatie uit de
van haar uitspraken zijn terug
bedankt hij haar spontaan.
er een nieuw begin te ontstaan
ördinator Pact op Zuid en vooral bewoner van
cipa t ie opleveren, of goed zijn voor de wijkeconomie.”
vernieuwing van een paar
zeker niet duurder te zijn dan
jaren tachtig zijn oorspron-
te vinden in de gevels. Bij-
De beeldende kunst in zijn por-
in Pendrecht met bewoners die
Katendrecht
honderd portiekwoningen in
sloop en nieuwbouw.
kelijke details verdwenen. Die
voorbeeld: ‘De waarde van iets
tiek is niet het eerste dat hij
opnieuw iets willen met hun
acht woonblokken aan de Melis-
Esther Schoonhoven van van
hebben wij weer teruggebracht,
berust niet op zijn op zichzelf
noemt, maar hij bekijkt die met
wijk. De geschiedenis krijgt
santstraat en de Middelharnis-
Schagen architekten laat de
zoals de houten kozijnen met
staande isolatie, maar op zijn
nieuwe ogen als wij daarover
opnieuw gestalte, de openbare
“Kunst en cultuur zijn manieren om bewoners door een transforma t ieproces t e loodsen. Da t willen wij
Marjolein Jongh, beleidsmedewerker kunst, cultuur en participatie, deelgemeente Charlois
als in Oud-Charlois of Oud-IJsselmonde.
Dat laatste is goed geslaagd in de Beneluxtunnel: fietsend door de tunnel
talentvolle stagiaires uit de wijk
schril contrast met nieuwko-
straat. Van de oorspronkelijk
hernieuwde woonblokken met
bandramen en draairamen in de
betrekking tot het andere.’
beginnen. De raamkunst gonst
ruimte ondergaat een gedaan-
en we hebben de Pendrecht
mers die nauwelijks beseffen
224 kleine woningen zijn door
gepaste trots zien. De toevoe-
oorspronkelijke rode kleur.”
Esther Schoonhoven vertelt
nog niet echt in de buurt, maar
teverandering en creativiteit
Podium Academie opgericht.
dat ze in Pendrecht wonen. Ze
samenvoeging 112 comfortabele
ging van beeldende kunst in
De gevels zien er mooi uit, met
dat in de tijd van Stam-Beese,
wellicht verandert dit na alle
brengt sociale interactie weer
Hier krijgen bewoners de ruimte
wonen ‘Op Slinge’ (vanwege
en betaalbare vierkamerwonin-
de openbare ruimte zorgt voor
hoge transparante portieken
de jaren vijftig, er veel meer
aandacht rond de onthulling in
aan de gang.
om stukken te maken, zangles
het gelijknamige metrostation),
gen gemaakt. Ze zijn in principe
een aantrekkelijk straatbeeld.
van glas. Esther Schoonhoven
verbondenheid was tussen
november.
†
te volgen of nieuw repertoire
maar dat Pendrecht een andere
bedoeld als herhuisvesting
Schoonhoven: “Een project als
wilde de oorspronkelijke utopi-
kunst en architectuur. Daarvan
Pendrecht was in de jaren
over de wijk te schrijven. Want
wijk is dan Zuidwijk: het zal ze
voor bewoners van Pendrecht
dit kan Pendrecht in een posi-
sche plannen voor Pendrecht
getuigen overigens ook diverse
vijftig als nieuwe zuidelijke
20
R
21
nieuwe zuidergeluiden M u zi e k o p Zu i d Bazar Cu r ieux
Column
Z i et Zu i d , fi l m s e n foto’s ve r te l l e n ve r h a l e n Oud-Charlois : A-locatie: Küf/Mol d Bar t Store Club Atte nt Gale rie Hommes Stichting B.A.D Stichting NAC Wandschappen Wolfar t Projectspaces Zuid Explorer
‘ t Gem aal DE P L AY E R H i l l e l a a n
Fan met stip
Roffa 5314 Af r i ka a n d e r ta p es D e Zuider lin gen
N i e u ws l eze rs a l l ove r t h e wo r l d
De entrees van Zu id
Kunst als katalysator binnen het
G o fo r I T Freeh o u se: D e m a r kt va n m o rg e n
Broke n L ight
Pact. Laat ik het maar bekennen:
St i c ht i n g K i j k o p Zu i d
drie jaar terug was ik neutraal tot sceptisch, momenteel mag je
Yo u r C i ty, J o n g e re n m a ke n Zu i d
mij met stip noteren als ambassa-
ku n st i n d e Beve r wa a rd
deur van de diverse programma’s
Chine es m eisje Zo m e r fest i vals van theater Wa l h a l l a o p het Deliplein: F l a m e n co K i d D y n a m i te We l ko m Th u is N a c ht va n de Kaap
die onder de titel ‘kunst’ in wijken draaien.
Han d in Han d
Als corporatiebestuurder en medeinitiator van het Pact op Zuid ben ik behept met een traditionele inborst van nut en noodzaak van het investeren in de stenen. Maar ook de roep op aansluiten van de pijlers sociaal en economie hoort daar al lang bij. Het programma
Kaap Goede Hoop
kunst zat bij mij in de categorie ‘als het dan zo nodig moet’. M u z i e k o p zuid
Maar wat ik nu zie op Zuid; daar waar veel professionals en organi-
Ku n st en cultuur i n d e Tar wewijk
saties kampen met hun onvermogen om de bewoners van Zuid in hun hart te raken, lukt het de trek-
D e entrees van Zuid
kers van de programma-onderdelen Y=MC2
kunst wel. Gebruik maken van emotie, trots en talent zijn de sleutelwoorden. • Wie zat niet mee trots te zijn
H a r t va n I Jsse l mo n d e
bij de Zuiderlingen?
cultureel erfgoed creativiteit openbare ruimte en architectuur
• Het bijwonen van een voorstelling van het Pendrecht Theater
Ku n st i n d e o p e n ba re r u i mte I Jsse l mo n d e
is voor mij een cadeau in plaats van werk.
Cu l tu u r we r k p l a a ts I Jsse l mo n d e
• Kunst slaat bruggen tussen kinderen in Charlois en Tarwewijk en de identificatie met hun wijk.
De e nt re es va n Zu i d Ra m e n p ro j e c t Pe n d re c ht
A l te r n a t i eve Ro u te
De beroepshouding van de mensen binnen het programma is gestoeld
Het kunst- en cultuurprogramma van het Pact op Zuid is in maart 2008 gepresenteerd. Ongeveer in diezelfde periode of al eerder zijn 24 projecten van start gegaan waar het Pact in kleine of grote mate aan heeft bijgedragen. Een groot deel van de projecten heeft een lange doorlooptijd. Daarmee dragen ze bij aan het duurzaam versterken van de culturele infrastructuur op Zuid. Maar er zijn ook korter durende projecten. De plattegrond hierboven geeft een globaal overzicht van de belangrijkste resultaten. In de eerste krant (maart 2009) beschreef deze rubriek kort een groot aantal van de projecten en activiteiten. In de tweede krant (juni 2009) liepen we in Nieuwe Zuidergeluiden vooruit op de ontwikkelingen in de Tarwewijk, waarover in deze editie een grotere reportage staat. Verder in deze rubriek aandacht voor recente ontwikkelingen elders.
Deelgemeente IJsselmonde bouwt de komende
tot 25 oktober te zien. Veertig (veelal Turkse)
twee jaar aan een culturele werkplaats. Doel
winkeliers en zestig kunstenaars uit New York,
daarvan is kunst en cultuur in IJsselmonde meer
Istanbul, Gent en Rotterdam tonen hier hun werk.
zichtbaar maken en stimuleren. Om de periode
En in de Afrikaanderwijk zijn de betrokkenen bij
van de bouw te overbruggen zijn in die twee jaar
de Markt van Morgen dit najaar bezig om een
diverse kunstactiviteiten op verschillende plek-
experimentstatus voor de markt te krijgen. Dit
ken in IJsselmonde. Deze demonstreren wat er
schept mogelijkheden en geeft meer kansen om de
mogelijk is in deze deelgemeente. Cultuurscout
markt te vernieuwen. Er wordt gebroed op nieuwe
Sanne Nelissen speelt hierin een coördinerende
themazondagen voor volgend jaar rond de markt.
rol. Bij het verschijnen van deze krant is de eerste
De Tarwewijk staat begin december centraal
serie activiteiten net achter de rug onder het
tijdens de afsluitende conferentie van de Inter-
motto: Y=MC2 (IJsselmonde is meer cultuur in het
nationale Architectuur Biënnale Rotterdam als
kwadraat). Dit blijft het leidende motto voor de
voorbeeld van hoe je de integratie van de pijlers
komende jaren. Dit najaar begint ook een project
fysiek, economisch en sociaal kunt inzetten voor
‘Hart van IJsselmonde’ waarin bewoners duide-
wijkvernieuwing.
lijk gaan maken waar hun hart naar uitgaat. Via
Inmiddels kunnen we terugkijken op een geslaagde
gesprekken en verhalen mondt dit uiteindelijk in
eerste editie van de Nacht van de Kaap, begin sep-
het voorjaar van 2010 uit in een groot fotodoek
tember. Er viel veel te beleven op allerlei plaatsen
dat rond de bouwplaats van de culturele werk-
rond het Deliplein, met gezellige drukte op straat
plaats komt te hangen.
en binnen, terwijl het toch intiem en kleinschalig
In Oud-Charlois is bij A-locatie (Wolphaertsbocht 51) het internationale kunstproject Küf/Mold nog
22
R
was. Het Deliplein herleeft! Nacht van de Kaap
† 23
op het onvoorwaardelijk committment met de bewoners van Zuid. Hun talent, passie en trots weten zij naar boven te halen en over te laten slaan op heel Zuid, het land en zelfs onze Koningin. Geen nare lijstjes of stigmatisering vooraf, maar kansen bieden aan hen die kansen willen pakken. Hier begint wat we zo stoer noemen de sociale stijging. Ik blijf graag leren. Marja de Bruyn bestuurder Wonen Woonstad Rotterdam
