RINGGG...BANDEN. Uw relatiegeschenk in Italiaanse sfeer? Crivino Vini d Italia regelt het voor u (ook uw gepersonaliseerde wenskaarten)

Uw relatiegeschenk in Italiaanse sfeer? Crivino Vini d’Italia regelt het voor u (ook uw gepersonaliseerde wenskaarten)

Surf naar www.crivino.com, bel 0416 690601 of fax 0416 322787

RINGGG...BANDEN Bel (0229) 237 692 en vraag naar de legio mogelijkheden, de scherpe prijzen en de snelle levertijden! ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Ringbanden in kunststof Ringbanden in plastilein Showtassen Mappen Omslagen Offertemappen Documentatiemappen Cursusmappen Etuis L-mappen Badges Congrestassen Flipovers Verzamelbanden Clipborden Snelhechters Softwarebanden Diskettehoezen Disketteverzenddozen Presentatiekoffers

W W W. L A B O R A N D U M . N L 030 210 64 51

Telefoon: (0229) 237 692, Fax: (0229) 232 407 Nieuwe Steen 32, 1625 HV Hoorn Postbus 19, 1689 ZG Zwaag (NH) Internet: http://www.plastimap.nl

H A R T K AT E R N

®

BUSINESS

T H E M A

Bedrijfswaardering, oftewel in goed zakelijk jargon ‘Business Valuation’, is een analyse van de geschatte marktwaarde van een organisatie. Allerlei beproefde rekentechnieken, marktonderzoeken, juridische en fiscale achtergrondkennis en een dosis intuïtie worden gebruikt om tot het prijskaartje van een bedrijf te komen. Geen gemakkelijke zaak en werk voor professionals.

HOEVEEL IS UW BEDRIJF WAARD? ls executive manager bij Ernst & Young Transaction Advisory Services geeft drs. Wim Veerman leiding aan een team van tien personen binnen de E&Ywaarderingsgroep. ‘We zijn jaarlijks betrokken bij vele tientallen waarderingsvraagstukken,’ opent hij. De redenen voor een business valuation zijn divers. ‘Meestal gebeurt het in het kader van koop of verkoop van een bedrijf, maar we voeren ook zogeheten “impairment calculaties” uit voor afwaarderingen binnen een jaarrekening. Business valuation vindt plaats bij management buy outs, bij fiscale of financiële herstructureringen of bij arbitrages. Als een bedrijf van de beurs wordt gehaald en er wordt een bod gedaan op de aandelen, stellen wij een “fairness opinie” op. Voor de aandeelhouder moet dan blijken of er een reëel bod is uitgebracht. Business valuation heeft een steeds belangrijkere rol binnen E&Y gekregen. Een paar jaar geleden, tijdens de hausse van

A

overnames, vonden veel waarderingen plaats in het kader van een beoogde verkoop of beursgang.’ Verliezen Hoe was het gesteld met de valuation tijdens de internethype? Was dat nattevingerwerk? Veerman: ‘Valuation was toen veelal gebaseerd op vuistregels die in de markt werden gehanteerd, bijvoorbeeld de waarde is x maal het aantal bezoekers van een site of y maal het aantal subscribers. Deze vuistregels werden ontleend aan transacties die elders in de markt plaatsvonden, waarbij goed geïnformeerde kopers en verkopers tot overeenstemming kwamen over de prijs. Omdat de bedrijven - met de wetenschap van dat moment - gigantische vooruitzichten hadden en marktaandeel belangrijk werd gevonden, keek men vaak ook naar de verhouding tussen de beurswaarde van “vergelijkbare” ondernemingen en hun omzet. Deze “multiple” werd, na toepassing van een korting, toegepast op

Business Hartkatern ● Landelijk katern van de regionale zakenmagazines Postbus 14101, 3508 SE Utrecht, Mecklenburglaan 16, 3581 NW Utrecht Telefoon (030) 2512818; fax (030) 2512819; e-mail [email protected]

● Eindredactie: Hans Hajée ● Medewerkers: Arie Craanen, Hans Hooft, Cees Louwers, Ferdinand Pronk, Mart Rienstra, Tony Vos, Rolf de Weijs ● Advertentieacquisitie: BPN, telefoon 030 - 2512818 ● Vormgeving: Breakthrough Productions, Tilburg Copyrights: Het auteursrecht op de in Business verschenen artikelen wordt door de uitgever voorbehouden.

H A R T K A T E R N

1

T H E M A een niet beursgenoteerd bedrijf. Het kenmerk van sommige internetbedrijven was dat omzet en/of marktaandeel belangrijker werden gevonden dan winstgevendheid, terwijl de meeste bedrijven dik in de verliezen zaten.’ Fair value Bedrijven worden volgens Veerman de laatste tijd geconfronteerd met veranderde regelgeving ten aanzien van verslaggeving. ‘Activa en passiva in de balans moeten op reële waarde, de zogeheten “fair value”, gewaardeerd zijn. Door de ge-

Wij adviseren hen in dit verkooptraject, waarbij de waardering van de onderneming een onderdeel vormt. In het MKB wordt nog wel eens te weinig aandacht besteed aan de rol van de directeur-eigenaar. Soms is deze persoon zo belangrijk voor de onderneming, dat zijn vertrek direct gevolgen heeft voor de winst. Hij beschikt bijvoorbeeld over de belangrijke klantencontacten en is in staat om een voordelig inkoopcontract af te sluiten. Ik wil daarom benadrukken dat men tijdig voor een “tweede laag” moet zorgen, zodat de afhankelijkheid van de onderne-

beoordeling van deze vragen moeten de afzonderlijke bedrijfsonder-

Z O R G T I J D I G VO O R EEN TWEEDE LAAG delen zowel strategisch als financieel onder te loep worden genomen. Wat is de waarde van een bedrijfsonderdeel en hoe zal de waarde-ontwikkeling in de toekomst zijn? Is de concurrentie in een be-

HET WAARDERINGSPROCES Waarderingsmethoden

Gegevens verzamelen en analyseren Interviews en discussie

Analyse begrotingen

Branche gegevens

Analyse veronderstellingen

Trends

Historische trends

Balans

Financieringsbehoefte

Groei

Winstgevendheid

W &V

pleegde investeringen of overnames in “goede” tijden blijkt nu dat de verwachtingen van destijds wat te optimistisch waren. In sommige gevallen betekent dit, dat extra afwaardering van activa of betaalde goodwill moet plaatsvinden.’ Denk hierbij aan investeringen in machines die in werkelijkheid minder worden gebruikt dan men aanvankelijk had gepland. ‘Ook zien wij steeds meer dat de babyboom-generatie de leeftijd heeft bereikt om de onderneming van de hand te doen. 2

Ontwikkeling cash flow

Kracht management

Keuze waarderingsmethode

B U S I N E S S

Marktvergelijkings methoden

Cash flow benadering

Kostenbenadering

Vaste activa

Koers/winst beursfondsen

Factor overige bedrijven

Analyse disconteringsfactor

Onroerend goed

Lange termijn aannames

Going concernwaarde

Bandbreedte waardering

ming van één of een klein aantal personen wordt beperkt.’ Strategie Wim Veerman constateert dat business valuation steeds meer als strategisch beleidsinstrument wordt ingezet. ‘Door de huidige laagconjunctuur gaan bedrijven zich vaak noodzakelijkerwijs weer grondig bezinnen op hun strategie. Wat beschouw ik als mijn kernactiviteiten en welk onderdeel past minder goed bij onze onderneming? Bij de

paalde branche zo hevig dat ik beter aansluiting kan zoeken bij een derde of moet ik juist zelfstandig blijven? De waarderingsvraagstukken zijn dus nog altijd aanwezig, maar in plaats van dat de strategie van ondernemingen gericht is op expansie maken managers nu keuzes in hun portefeuille: welke onderdelen moeten wij afstoten en hoe kunnen wij de vrijkomende middelen het best besteden in de “core business”, om daar zoveel mogelijk waarde te creëren.’

T H E M A

Raakvlakken Business valuation heeft raakvlakken met alle disciplines binnen een onderneming. Bij business valuation gaat het met name om de toekomstverwachting, maar die kun je nu eenmaal niet los zien van de prestaties in het verleden. Daarom is het van belang om te begrijpen waar de onderneming in het verleden zijn geld heeft verdiend. ‘Je moet tevens kijken naar bijzonderheden die zich hebben voorgedaan en waardoor het getoonde resultaat geen realistische afspiegeling is van de “werkelijke” prestaties van de onderneming.’ Ook de toekomst van het bedrijf raakt vele disciplines. ‘Zo heeft de verwachte afzetontwikkeling van de eindproducten consequenties voor de personele bezetting en voor de

benodigde investeringen. Hoe ga je de groei financieren, wat wordt de omvang van je werkkapitaal, wat zijn de besparingsmogelijkheden binnen het bedrijf? Uiteindelijk ver-

DUE DILIGENCE KAN VEEL ELLENDE VO O R KO M E N talen alle acties, maatregelen en plannen van de onderneming zich in financiële cijfers. Voor ons is het aanspreekpunt voor het uitvoeren van een waardering daarom vaak de financieel directeur of de controller,’ licht Veerman toe.

Synergie De aandelen van een bedrijf kunnen worden gewaardeerd, datzelfde geldt voor de afzonderlijke activa en passiva. Waardering kan tevens plaatsvinden wanneer een bedrijf schade heeft geleden, bijvoorbeeld doordat een andere partij zijn afspraken niet is nagekomen. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om gederfde winst. Waarderen is meer dan alleen wat cijfers optellen; de valuator moet allerlei aspecten bij zijn waardering laten meespelen. Ernst & Young gebruikt ook (internationale) benchmark-gegevens om de onderneming in een bredere context te kunnen waarderen. Veerman: ‘De waarde van een onderneming is soms afhankelijk van de positie en het potentieel van de nieuwe eigenaar. H A R T K A T E R N

3

Drs. Wim Veerman (Ernst & Young): ‘Immateriële activa kunnen van grote invloed zijn op de waarde van een onderneming.’

T H E M A Kan een koper na de overname het gekochte bedrijf samenvoegen met zijn eigen onderneming en op deze manier synergie realiseren? Zo ja, dan is zo’n bedrijf voor deze koper meer waard dan voor een partij die dit niet kan. Deze synergie kan betrekking hebben op kostenbesparing, maar ook op uitbreiding van het marktaandeel. Misschien kan de koper de technologie die in een onderneming zit veel breder toepassen, daardoor de winst vergroten en een sterkere positie in de markt creëren.’ Intellectueel kapitaal Financiële instellingen verstrekken bij voorkeur een financiering op waardevaste goederen, zoals machines en onroerend goed. Kennis, patenten, uitgaverechten, vergunningen, productierechten, intellectueel eigendom, onderzoek en marktposities zijn voor de meeste banken nog een schemergebied en met financiering is men vaak terughoudend. Toch staat de laatste jaren het zogenaamde intellectuele kapitaal van een onderneming, naast het fysieke kapitaal - de materiële activa en het financiële kapitaal -, meer in de belangstelling. In een aantal gevallen is een deel van het intellectuele kapitaal ook zichtbaar op de balans. ‘Intellectueel kapitaal’ omvat meer dan het begrip ‘immateriële vaste activa’. Er vallen zaken onder als human capital (deskundige en ervaren medewerkers), sociaal kapitaal (bedrijfscultuur, teamgeest en visie), relationeel kapitaal (relatie met aandeelhouders en netwerk) en structureel kapitaal (data, systemen en processen). Als regel bij het kwantificeren van dergelijke, vaak meer abstracte, zaken geldt: hoe hoger de kwaliteitsfactor, des te lager het risico bij overname. Veerman krijgt bij business valuation ook steeds meer met dit soort zaken te maken. ‘Immateriële activa kunnen van grote invloed zijn op de waarde van een onderneming. Hoe lang wordt een product beschermd door een patent? Welke kosten moet een concurrent maken om een vergelijkbare positie in de 4

B U S I N E S S

markt te bereiken? Allemaal zaken die de concurrentiepositie van een onderneming beïnvloeden en dus van belang zijn voor de waarde van een onderneming. In de financiële cijfers moeten immateriële activa dan ook zeker tot uitdrukking komen. De beschikking over een waardevol patent moet logischerwijs tot hogere marges leiden dan die van de concurrent, die hierover niet beschikt.’ Bedrijfsopvolging In Nederland is het ondernemersbestand langzamerhand aan het vergrijzen. Ook verandert de mentaliteit bij jongere ondernemers. Zij beschouwen hun onderneming niet meer als een levenslang project, maar zijn eerder bereid om afstand te doen als de geboden prijs acceptabel is. Zij willen de opgebouwde waarde in hun onderneming ‘cashen’. Business valuation in het kader van bedrijfsopvolging verschilt in principe niet van het uitvoeren van waarderingen met betrekking tot ‘gewone’ koop en verkoop. ‘Bij een

HET NEDERLANDSE ONDERNEMERSB E S TA N D V E R G R I J S T management buy out of bedrijfsopvolging door de familie wordt doorgaans niet de hoogste prijs betaald,’ aldus Veerman. ‘Dit type koper is immers niet in staat om synergie met een andere onderneming te realiseren. Uit de verwachte winsten van de onderneming moet de overnamesom worden terugverdiend. Een ander groot verschil ten opzichte van een reguliere koop is dat bij bedrijfsopvolging de financiering vaak een probleem is. Veelal moet de opvolger een gedeelte van de overnamesom aan de verkoper verschuldigd blijven. De zelf ingebrachte middelen en de financieringsmogelijkheden die de bank biedt, zijn niet toereikend om de

hele overnamesom te betalen. Soms kan een participatiemaatschappij het verschil overbruggen, maar vaak moet de verkoper nog een tijdje op een gedeelte van de overnamesom wachten. Hij ontvangt hierover uiteraard wel een rentevergoeding.’ Lijken ‘Voorspellen is moeilijk, vooral als het de toekomst betreft’, is een gevleugelde uitspraak. ‘Uiteraard zal de werkelijkheid zich niet altijd ontwikkelen zoals vooraf was voorspeld, maar een grondige analyse van de resultaten uit het verleden, de prestaties van concurrenten, de markt en de groeiverwachtingen kan het risico van een miskoop wel beperken. Je ziet steeds meer dat scenario-analyses worden toegepast, waarbij de gevolgen voor de waarde bij hantering van verschillende veronderstellingen (omzetgroei, marges) zichtbaar worden gemaakt. Er worden dan “worst case” en “best case” scenario’s gehanteerd, alsmede allerlei varianten binnen deze twee uitersten. Aan koperszijde is het van groot belang om een zogeheten “due diligence” onderzoek te laten uitvoeren op de door de verkoper verstrekte informatie. Hierbij kijken accountants, fiscalisten en eventueel juristen grondig naar de cijfers en andere documentatie en gaan op zoek naar eventuele “lijken in de kast”. De verkoper geeft vaak, bewust of onbewust, niet alle relevante informatie door en dit kan na de overname tot ongewenste verrassingen voor de koper leiden. Een due diligence kan dan ook veel ellende voorkomen,’ benadrukt Veerman.

Tekst: D R S . A R I E F . O . C R A A N E N ■

Hoe houdt u financiële risico’s in uw bedrijf beperkt?

Prijs: € 179,- (excl. BTW en verzendkosten) Nieuw verschenen, speciaal voor ondernemers uit het MKB: CD-ROM ‘Grip op financiële zaken’ (inclusief boekje boordevol tips en adviezen) Beoordelen, beheren en plannen van financiële zaken voor ondernemers

Ontwikkeld in samenwerking met o.a. Deloitte & Touche

Waarom deze CD-ROM? Bij economische tegenwind loopt uw bedrijf meer financiële risico's. Met de CD-ROM 'Grip op financiële zaken' houdt u uw financiële risico's beperkt. Maak met deze CD-ROM zelf financiële prognoses, financieringsplannen en investeringsoverzichten en krijg antwoord op al uw financiële vragen. Voor wie? Deze CD-ROM is bedoeld voor alle ondernemers zonder specifieke financiële kennis die de financiële risico’s van hun bedrijf zo klein mogelijk willen houden. Met deze CD-ROM kunt u uw bedrijf financieel beter sturen. Uw voordelen op een rij: ✓ Analyseer snel en gemakkelijk uw jaarcijfers waardoor u met deze CD-ROM uw bedrijf beter financieel kunt sturen; ✓ Maak zelf uw financiële prognoses, financieringsplannen en investeringsoverzichten waardoor u onverwachte financiële tegenvallers kunt voorkomen; ✓

Weet wat u moet doen en krijg antwoord op vragen als: - hoe omgaan met de bank? - wat zijn signalen van financiële problemen? - wat zijn dan effectieve maatregelen? - hoe omgaan met een accountant? - op welke manier debiteuren in de hand houden? - enzovoort.

Inclusief: ✓ Gratis financiële vragenservice voor klanten waarbij u aan de accountants die hebben meegewerkt aan deze CD-ROM een jaar lang gratis uw financiële vragen kunt stellen.

Hoe kunt u bestellen? • Via het terugsturen van een ingevulde antwoordcoupon naar:

✗

Coupon Ja, ik bestel hierbij de CD-ROM Grip op financiële zaken voor € 179,- (excl. BTW en € 5,- verzendkosten) en krijg het recht om gedurende een jaar gebruik te maken van de bijbehorende financiële vragenservice.

Naam bedrijf:

…………………………………………..

Voorletters/naam contactpersoon:

…………………………………………..

Adres:

…………………………………………..

• Via onze fax: 030-2512819

PC Woonplaats:

…………………………………………..

• Via E-mail: [email protected]

e-mailadres:

…………………………………………..

• Telefonisch: 030-2512818

Stuur deze antwoordcoupon naar: Business Antwoordnummer 8861 3500 ZK Utrecht Of fax naar 030-2512819.

Business Antwoordnummer 8861 3500 ZK UTRECHT

C O L U M N

DEFLATIE wat nou weer?

Als u niet direct weet wat deflatie is, bent u niet de enige. Er is echter een toenemend risico dat deflatie hier toeslaat en dan is het niet verkeerd om iets van die kwaal te weten. Als deflatie eenmaal opduikt en niet goed behandeld wordt, krijg je zomaar een epidemie. Met wat voorzichtigheid krijgen we de patiënten er dan ook wel weer doorheen. Een gewaarschuwd ondernemer loopt immers niet in zeven deflatiesloten tegelijk.

eflatie is zo ongeveer het spiegelbeeld van inflatie. Bij inflatie wordt alles duurder en bij deflatie wordt alles goedkoper: dalende prijzen. Dat lijkt best eventjes leuk, maar dat is het maar even. Als prijzen dalen, begin je als ondernemer meestal met verlies te lijden op je, achteraf, te duur ingekochte handelsvoorraden.Verder heb je snel spijt van lange termijnafspraken met leveranciers, bij wie je dacht dat je ‘groot en scherp’ had ingekocht. Omdat bij een stevige deflatie echt vrijwel alles in prijs zakt, heeft ook de consument er na een tijdje de grap af. Het woonhuis, de boot, de auto en zelfs grootvaders postzegelverzameling dalen in waarde en dat is niet leuk als het huis met hypotheek belast is en de boot is gefinancierd, om over de autolening bij dalende kilometervergoeding maar helemaal niet te praten. Kopersstaking.

D

Ontstaan Deflatie kan ontstaan als we te veel en te lang bezig zijn om inflatie te vermijden en niet meer weten, waarom we zo knijperig zijn. Ons beeld van de huidige situatie is ook niet helemaal helder en daarom maar even een paar feiten op een rijtje. Voor de invoering van de Euro, dus nog maar een paar jaar geleden, liep de inflatie in de richting van de 5% (vijf procent!), nu is deze ongeveer 2%.Als er dus iets gebeurd is met/door de invoering van de Euro, dan is het duidelijk het einde van een beetje te veel inflatie. Het CBS

heeft deze zomer moeten toegeven, dat de inflatie recentelijk iets te hoog was berekend.Als we dus ons uitgangspunt verkeerd hadden, komen we zelfs nog iets lager uit dan de genoemde 2%. Verder is al duidelijk sprake van een fikse krimp. Zowel invoer als uitvoer lopen terug en de industriële productie ook al. Dat werkt deflatie in de hand. Kruideniers kunnen hun prijzen ook nog echt verlagen en dus krijgen we het omslagpunt in zicht.Voor uw informatie:‘0% inflatie = 0% deflatie’ Europa In Euroland houden we niet van oorlog en dus bouwen we de defensie af. Dat komt goed uit, want de overheidsuitgaven om ons heen zijn te hoog en moeten naar beneden. Dat werkt ook deflatie in de hand.Verder doen bedrijven er vaak onbewust ook het nodige aan om verdere deflatie aan te wakkeren. Er wordt overal in de kosten gesneden.Waar bijvoorbeeld 20% wordt bespaard, wordt vrij snel gekozen om de prijzen ook maar iets, bijvoorbeeld 5%, te gaan verlagen om de omzet op peil te houden. De winst kan dan immers toch nog wel toenemen, zoals de aandeelhouders het graag hebben. Van een beetje deflatie komt dan snel een heleboel deflatie, want vooral grote concerns zien dat jaarlijks fors kosten snijden met een reeks prijsverlagingen best geruime tijd goed kan aflopen. Daar is dan de deflatiespiraal. Lagere prijzen, besparingen, deflatie en recessie.

Remedie Ondernemers doen er goed aan alles kort te houden. Geen langlopende afspraken met leveranciers, verhuurders en banken. En als het toch moet, gewoon afspreken dat bij eventuele deflatie de prijs opnieuw bekeken moet worden. Het is even weer iets anders, maar het went wel.

Tekst: R O L F D E W E I J S ■ P U B L I C I S T, M A N A G E R & O N D E R N E M E R [email protected]

H A RT K AT E R N 7

S P E C I A L

In de huidige economie lijkt groei niet iets dat ondernemers dagelijks bezighoudt. Toch organiseerde BDO Accountants & Adviseurs onlangs een reeks seminars rond dit thema. Aanleiding vormde een onderzoek van Universiteit Nyenrode, waarin groeikansen en -belemmeringen centraal stonden.

Nederlandse ondernemers over groei

MEER DAN GROTER WORDEN et onderzoeksprogramma ‘Groei van Ondernemers’ duurt in totaal drie jaar en wordt door Nyenrode uitgevoerd in opdracht van BDO. Centrale vraagstelling is hoe Nederlandse ondernemers groei definiëren, hoe ze het groeiproces in hun bedrijf vorm geven en welke belemmeringen ze daarbij ondervinden. De inzichten uit het onderzoek ondersteunen BDO bij haar advisering aan groeiende ondernemingen.

H

Levensfase Op grond van een a-selecte steekproef onder middenbedrijven zijn de hoogste bestuurders benaderd met een vragenlijst over hun visie, motieven en doelstellingen als het gaat om groei. Uit de schriftelijke enquêtes bleek, dat het onderwerp leeft bij ondernemers. Wel bestaan aanzienlijke verschillen als het gaat om de definitie en het belang van groei. Voor sommigen is het een doel op zich, anderen zien het juist als een middel voor de realisatie van een succesvolle onderneming. Algemeen kan echter gesteld worden, dat het onderwerp groei in deze tijd van economische recessie wel degelijk prioriteit heeft voor ondernemers. Uit het onderzoek blijkt dat zij groei zien als een meerdimensionaal begrip. Het gaat niet alleen om meer omzet, winst of personeel, maar om een mix van processen die zowel kwalitatief als kwantitatief van aard zijn. Zo spelen naast kengetallen als omzetgroei en personeelsomvang ook aspecten als de ontwikkeling van medewerkers, productinnovatie en marktverbreding een grote rol. Bij de ondervraagden houden kwantitatieve en kwalitatieve groei-aspecten elkaar vrijwel in evenwicht. De levensfase van een onderneming blijkt van grote in8

B U S I N E S S

vloed op de definitie en beleving van groei. Hoe verder een ondernemer in de groeicyclus komt, des te meer kwalitatieve aspecten een rol gaan spelen. Aan het begin (start en realisatie) en aan het eind (opdeling) van de levenscyclus domineren juist de kwantitatieve aspecten van groei. Belemmeringen Ondernemers noemen in het Nyenrodeonderzoek kwaliteitsverbetering, het opbouwen van relaties met klanten, continuïteit en omzetverhoging als belangrijkste groeidoelstellingen voor de komende twee jaar. Als ze er één zouden moeten kiezen, komt ‘handhaven van continuïteit’ als winnaar uit de bus; niet verwonderlijk gezien de actuele conjunctuur. Bij de groei van een bedrijf is overigens voor de meeste ondernemers ook hun persoonlijke ontwikkeling van belang. Met name ‘meer kennis opdoen als ondernemer’ wordt vaak genoemd als voorbeeld van groei. Naast de drijfveren van ondernemers om te komen tot groei, spelen ook externe factoren een rol. Gevraagd naar de belangrijkste belemmeringen die ondernemers ervaren als het gaat om hun mogelijkheden tot groei, wordt het teveel aan regelgeving met 58% het meest genoemd. De economische situatie scoort met 46% als tweede, gevolgd door de moeilijke toegang tot kapitaal. Problemen op de arbeidsmarkt worden in veel mindere mate als een knelpunt gezien. Maar al geeft bijna de helft van de ondernemers aan dat het vinden van goed personeel nauwelijks nog een belemmering vormt, toch ziet nog altijd een kwart van de ondervraagden dit in (zeer) grote mate als een knelpunt. De krapte op de arbeidsmarkt behoort blijkbaar nog niet in alle sectoren tot het verleden. Opval-

lend aspect is verder, dat de vaak als belangrijk omschreven indicatoren consumenten- en producentenvertrouwen door slechts 4% van de ondervraagden als een belemmering wordt genoemd. Zelfvertrouwen Zoals ondernemers eigen is, zijn zij in het Nyenrode-onderzoek behoorlijk optimistisch over hun eigen kennis, capaciteiten en besluitvaardigheid. De belemmeringen bestaan voornamelijk uit zaken, waarop geen directe invloed kan worden uitgeoefend. Nu is volgens de onderzoekers optimisme een van de belangrijkste drijfveren voor ondernemerschap omdat het aanzet tot durf, daadkracht en doorzettingsvermogen. Derhalve is het geconstateerde zelfvertrouwen van ondernemers vooral in slechte economische tijden hard nodig. Tekst: C E E S L O U W E R S ■

B U S I N E S S

CEGELEC BLIJFT GROEIEN er 1 oktober 2003 heeft de Cegelec Groep haar positie in de Benelux versterkt door overname van de activiteit Building Systems van de groep ABB in België en Nederland. Deze bedrijven zijn actief in installatie en onderhoud voor klimaatbeheersing en elektrische installaties. Na de overname van de installatieactiviteiten van Siemens begin dit jaar, past ook deze acquisitie in de groeistrategie van Cegelec. Deze internationale onderneming biedt technologische oplossingen en services voor bedrijven en overheden. Cegelec heeft nu 700 medewerkers; het hoofdkantoor staat in Moerdijk.

P

F L I T S E N

DBV: 1 MILJARD HYPOTHEKEN IN 2003 nlangs bereikte DBV Hypotheken de grens van € 1 miljard gepasseerde hypotheekproductie. Door het bereiken van deze mijlpaal is de omzetverwachting voor 2003 ruimschoots gehaald. Dit heugelijke feit betekende tevens al een omzetstijging ten opzichte van 2002 van 29%. DBV Levensverzekeringsmaatschappij NV maakt deel uit van de wereldwijd opererende Credit Suisse Group. Zeven jaar geleden is DBV gestart met het verstrekken van hypotheken. Het bedrijf in inmiddels uitgegroeid tot een middelgrote geldverstrekker, met een marktaandeel van ongeveer 1,2%.

O

STARTSCHOT VOOR KENNISDORP et de officiële opening van Landhuis de Horst krijgt het Kennisdorp Driebergen haar bekroning. Doel van de initiatiefnemers is om te komen tot een campus met kennisintensieve organisaties. Het moet een ontmoetingsplaats worden voor managers, professionals en ondernemers, die kunnen leren door het uitwisselen van kennis. Maar liefst 23 hectare natuur en cultuur op Landgoed de Horst

M

moeten garant staan voor reflectie en rust, terwijl evenementen juist zorgen voor de nodige dynamiek. Inmiddels hebben zich negen partners gevestigd op het landgoed. Hierbij gaat het onder meer om De Baak - het Management Centrum van VNO-NCW -, ASI Consulting Netherlands en New Venture.

VEEL ZAKELIJKE BANKEN CREËREN GEEN WAARDE n een recent rapport constateert The Boston Consulting Group, dat de meeste zakelijke banken geen waarde creëren. Deze conclusie is gebaseerd op een uitgebreide studie, die onder meer een onderzoek omvatte naar de prestaties van 65 van de grootste zakelijke banken ter wereld. De omzetten en winsten in de corporate banking sector zijn in 2001 en 2002 aanmerkelijk gedaald en zullen pas rond 2007 weer uitkomen op het niveau van 2000. Veel van de geïnterviewde banken geven te kennen, het segment van grote bedrijven aantrekkelijk te vinden. Volgens het rapport is deze sector echter voor banken het minst winstgevend. ‘75% van alle zakenbanken creëert geen waarde,’ zegt Frans Blom, vice-president van de The Boston Consulting Group en medeauteur van het rapport. Banken zullen ingrijpende maatregelen moeten nemen om hier verandering in te brengen.‘Stapsgewijze verbeteringen zijn voor de meeste spelers niet voldoende. Voor de laatste 25% is het zelfs de vraag of zij überhaupt in deze business moeten blijven.’ Volgens de Boston Consulting Group moeten zakelijke banken om hun waardecreatie te vergroten een gerichte strategie hanteren, met duidelijke keuzes als het gaat om marktsegmenten en geografische gebieden. Ook dient per segment een adequate service te worden verleend; niet te weinig, maar ook niet teveel.

I

OVERNAME TVW GROUP DOOR ORDINA et beursgenoteerde ICT-bedrijf Ordina is van plan om TVW Group over te nemen. Daartoe is inmiddels een intentieverklaring ondertekend. Doelstelling is om de transactie af te ronden ten tijde van de publicatie van de jaarcijfers van Ordina, in maart volgend jaar. TVW Group bestaat uit The Vision Web met zo’n 340 medewerkers en fiNext, waar circa 60 mensen werken. Beide bedrijven zijn actief op het gebied van enterprise applications, in het bijzonder gebaseerd op SAP en Microsoft. Belangrijke klanten van The Vision Web en fiNext zijn onder meer Eneco, KPN, Philips en AKZO. Over 2003 verwacht TVW Group een omzet te realiseren van circa EUR 42 miljoen. Het grootste deel van de koopsom zal worden voldaan in de vorm van 2,35 miljoen nieuw uit te geven aandelen Ordina NV. Deze uitgifte omvat zo’n 7% van het op dit moment uitstaande aandelenkapitaal. Afhankelijk van de resultaten van TVW Group over volgend jaar wordt mogelijk een earn out betaald.

H

H A RT K AT E R N 9

P R O F I E L

Willem van Kooten sceptisch over de toekomstige generatie ondernemers

‘IK HOUD MIJN HART VAST’

Als kwajongen van twintig maakte hij naam als Joost den Draaijer. Nu hij ruim zestig is, doet Willem van Kooten nog altijd van zich spreken. Als mediapionier, ondernemer (Red Bullet Productions en Nanada Music) en politicus, hoewel deze laatste rol volgens de ex-discjockey definitief tot het verleden behoort. De Gooise ondernemer maakt zich zorgen. Over de toekomst van dit land en over de komende generatie ondernemers.

k heb vroeger bittere armoede meegemaakt. In de oorlog, maar ook in de periode daarna. Ik weet nog goed dat soep op rantsoen was en uitsluitend via bonnen verkrijgbaar was. Hetzelfde gold voor veiligheidsspelden. En daar hadden we er thuis nogal wat van nodig; ik kom uit een gezin met acht kinderen en in die tijd had je geen wegwerpluiers. Toch associeer ik deze jaren niet louter met zwart en negatief. Het is wellicht een cliché, maar tijden van schaarste motiveren mensen nu eenmaal. Ze worden aangezet tot actie en creativiteit. Als ik nu om mij heen kijk en zie wat voor een luxueus bestaan studenten leiden, houd ik mijn hart vast. Moet dat de nieuwe generatie ondernemers worden?’

‘I

Piraat ‘Omdat ik wilde studeren (Nederlandse Taal- en Letterkunde), moest ik bijverdienen. Ik meldde mij aan bij Veronica; daar zochten ze een copywriter voor commercials. Echt iets voor mij, dacht ik. Ik was eindredacteur geweest van het schoolblad en 1 0

B U S I N E S S

P R O F I E L deed in die jaren aan cabaret.“Kun jij dit dan?” vroegen ze nog bij Veronica. “Natuurlijk,” heb ik gezegd en ben meteen aan de slag gegaan.Vervolgens kwam er een plek vrij als omroeper; disjockeys bestonden toen nog niet. Ook gedaan. Zonder aarzeling, gewoon achter de microfoon plaatsnemen en praten.Wel heb ik toen mijn naam veranderd in Joost den Draaijer.Vergeet niet,Veronica was een “piraat”. Mijn directe omgeving, met name mijn vader en het studentencorps, reageerde weinig enthousiast op deze bijverdiensten.Toch bleef ik bij Veronica, ik was gek op radio en luisterde altijd al naar AFN (American Forces Network) en Radio Luxemburg; twee zenders die toen verder in hun ontwikkeling waren en mij bijzonder hebben gestimuleerd. In die jaren ontstond “Joost mag ‘t weten”, een nieuw soort radioprogramma, waarin ik popmuziek introduceerde en tal van andere zaken, zoals jingles. Een gat in de markt bleek al snel, want Veronica werd “hot”. Het station kreeg in korte tijd naam en faam. Prompt werd mij de functie van programmaleider aangeboden. Ik twijfelde, eigenlijk wilde ik verder studeren, Rechten. Bovendien eiste ik aandelen in het bedrijf. Ik werd zwaar onderbetaald; Veronica liep binnen, maakte in 1964 een omzet van 16 miljoen gulden, terwijl mijn loonzakje met niet meer dan een paar honderd gulden per maand gevuld was. Die aandelen heb ik nooit gekregen, de functie wel. Toch was dàt het moment waarop ik besloot ondernemer te worden.’ Makelaar ‘Ik werd uitgever van nummers van Golden Earring,The Motions, Sandy Coast en The Shoes. Naast mijn werk bij Veronica wel te verstaan; het was de ideale combinatie. Op deze manier heb ik tal van Nederlandse bandjes kunnen helpen. In ’68 ben ik opgestapt bij Veronica en ben bij Hilversum 3 (nu: Radio 3 FM) aan de slag gegaan. Ook daar had ik meteen succes. Joost den Draaijer, dat was die man met de grote bek, maar tegelijkertijd ook iemand die wist waar hij het over had. Het moet in die jaren geweest zijn dat ik voor het eerst de “Wet van Van Kooten” heb geformuleerd, als verklaring voor succes. De sleutel ligt in de vier “T’s”: talent, toewijding, “tijgeren” en timing. Als je mij vraagt of ik uitzonderlijk getalenteerd ben, dan moet ik

je in alle oprechtheid ontkennend antwoorden. Mijn gave zit hooguit in het ontdekken van talent, ik ben makelaar in talent. Zo heb ik in mijn periode bij Veronica tientallen discjockeys geïntroduceerd zoals Lex Harding, Rob Out en Harmen Siezen. Ook heb ik John de Mol, Pim Fortuyn en Samuel Meyering ontdekt en heb ik popgroepen als Shocking Blue op de kaart - en later: in de wereld - gezet.Terugblikkend kan ik rustig zeggen dat ik een stroom aan multimiljonairs op weg heb geholpen. Mijn aandeel daarbij was altijd het stimuleren van creativiteit en het bieden van financiële ondersteuning. Dat is Willem van Kooten ten voeten uit.’ Ego ‘En dat elke dag, 24 uur lang.Want als je iets wilt bereiken, moet je toewijding hebben. Je moet hard willen werken en geloven in jezelf. Zonder dat je ego je daarbij in de weg staat. Als dat gebeurt, dan kun je beter politicus worden. Als ik ergens tegenaan ben gelopen in de afgelopen tien jaar, dan zijn het wel de ego’s van de dames en heren in “Den Haag”. Ik ben blind geweest door te denken dat je in Nederland iets kunt veranderen door in de politiek te gaan, dat je met een nieuwe stroming als Leefbaar Nederland muren kunt slechten. Dat je mensen kunt helpen, het landsbelang kunt verdedigen. Nu weet ik beter; in Den Haag zitten ze er enkel om de mooie baantjes te verdelen. Politici, van links en van rechts, doen niets anders dan netjes en braaf in de pas lopen; dan maken ze namelijk de meeste kans op een topbaan. Hoe anders verklaar je waarom er in Nederland zo nadrukkelijk wordt gesnoeid? Om te voldoen aan het Stabiliteitspact. Een overeenkomst die door Frankrijk en Duitsland, de grootste landen dus, al jaren aan hun laars wordt gelapt. En wie draait hier voor op? De Nederlandse belastingbetaler.Wij betalen per hoofd van de bevolking netto twee keer zoveel aan de EU dan nummer twee, Zweden. En dan heb ik het niet eens over landen als Spanje, Griekenland en Portugal; die lachen zich helemaal rot, zij krijgen jaarlijks enkele miljarden cadeau als gevolg van dit Solidariteitspact. Waarom doet Nederland hier niets tegen? Omdat we braaf zijn en onze politici dan kunnen slijmen voor die zogenaamde topbaantjes.’ ‘Ondertussen gaat de uitverkoop van Nederland ge-

woon door. Fokker, Hoogovens en nu weer KLM; het interesseert ons blijkbaar niets dat we hoogwaardige industrieën aan het buitenland verliezen. Met alle negatieve gevolgen van dien in termen van omzet en werkgelegenheid, kijk maar naar Corus. Ons land wordt geleid door ambtenaren of semi-ambtenaren; daarom zijn we in verval. Het ontstaan van Leefbaar Nederland, de opkomst van Fortuyn; beide kwamen toch niet als een verrassing? Het land smeekt al jaren om verandering. Die komt er echter niet. Dat werd mij op 15 mei 2002 duidelijk. Ieder land krijgt nu eenmaal de regering die het verdient.’ Regelzucht ‘Daarom heb ik kort geleden besloten om Nederland wat vaker de rug toe te keren. Ik ben uitgekomen in Portugal. In de Algarve laat ik nu een golfbaan aanleggen, met een hoeveelheid onroerend goed. Lekker in de zon, met een goed glas wijn. Gedesillusioneerd? Nee hoor, maar ik heb geen zin meer om telkens geconfronteerd te worden met een overheid die innovatieve initiatieven, zoals mijn Cable1 (het eerste Europese satelliet radiostation), stelselmatig de grond in boort. De regelzucht in dit land is onvoorstelbaar, typisch socialistisch en staat haaks op waar een ondernemer behoefte aan heeft.Wat dat betreft is Amerika toch mijn grote voorbeeld. Denk je dat ze daar moeilijk doen over het opstarten van een radiostation? Het is toch van de zotte dat Arrow Classic Rock ook dit jaar geen etherfrequentie heeft gekregen en dat deze vervolgens wel aan buitenlandse stations van Murdoch en Bertelsmann zijn doorverkocht?’ ‘Ook wat dat betreft ben ik somber over de toekomst van “Nederland ondernemersland”. De overheid, het gebrek aan innovatie, de hoeveelheid regels; het wordt er niet leuker op. Bovendien zijn we ontzettend verwend. Er groeit nu een generatie op met de GSM bij wijze van spreken al in het oor. Moet ik hen gaan vertellen dat zuinigheid ook een deugd is, dat een zekere mate van krenterigheid zelfs essentieel is voor succesvol zaken doen? Nee toch…?’

Tekst: M A R T R I E N S T R A ■ Fotografie: P A U L H U F ■

H A RT K AT E R N 1 1

B U S I N E S S

F L I T S E N

PAS OP DE PLAATS BIJ AANNAME FINANCIEEL PERSONEEL

EREDOCTORAAT VOOR BOLKESTEIN

ls het gaat om de aanname van financieel personeel is bij veel Europese bedrijven sprake van een pas op de plaats. Vooral Nederlandse managers zijn somber gestemd over de aanname van financieel personeel voor de komende maanden. Dat blijkt uit de meest recente ‘Financiële Recruitment Index’ van Robert Half Finance & Accounting. In vergelijking met de andere landen zijn wij het meest negatief. Zo’n 12% van de Nederlandse managers is van plan om hun team af te slanken. Dit percentage ligt ver boven het internationale gemiddelde en is in vergelijking met een half jaar geleden verviervoudigd. Maar 11% van de managers geeft aan, het team te willen uitbreiden. In januari van dit jaar overheerste nog optimisme.Toen was zo’n 16% van plan om zijn team uit te breiden. ‘Iedereen is het er over eens dat de Nederlandse economie in 2003 niet optimaal heeft gedraaid,’ aldus Feddo Heintz, Branch Manager Robert Half Finance & Accounting. ‘De slechte toestand leek medio 2002 niet direct tot ons door te dringen, maar op dit moment is iedereen zich ten volle van de situatie bewust. Toch komen positieve geluiden vanuit Amerika en zelfs vanuit de rest van Europa. Daarom sluiten de resultaten op het onderzoek niet direct aan bij het algemene gevoel.’

p voordracht van de Nederlandse business school NIMBAS heeft de Britse University of Bradford besloten een eredoctoraat te verlenen aan Frits Bolkestein, Eurocommissaris voor Interne Markt, Belastingen en Douane Unie. Het doctoraat werd op 12 december uitgereikt tijdens een academische zitting in de Domkerk te Utrecht. Bolkestein ontvangt de titel Doctor of Laws als blijk van waardering voor zijn verdiensten op maatschappelijk en politiek gebied. Naast wapenfeiten als het op gang brengen van de discussie over minderheden en integratie, heeft Bolkestein als voorstander van vrijhandel bijgedragen aan de verbetering van het sociaal-economisch beleid in Nederland en de integratie van Europa op economisch terrein.

A

O

HERSTRUCTURERING KANTORENMARKT NOODZAKELIJK olgens de vereniging voor ontwikkelaars en bouwondernemers NVB moet op korte termijn een discussie op gang komen over de hoge leegstand op de kantorenmarkt. Deze zal naar verwachting de komende twee jaar verdubbelen tot zes miljoen vierkante meter. Jaarlijks brengt de NVB een Thermometer Kantorenmarkt uit, in samenwerking met de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Universiteit Utrecht en STOGO onderzoek + advies. Uit de meest recente editie blijkt, dat de kantorenmarkt er slechter voorstaat dan vaak wordt aangenomen. Zo ligt de verhouding tussen vraag en aanbod nu op meer dan drie en zal verder groeien naar bijna zes in 2005. In een gezonde markt ligt deze verhouding op ongeveer 1,5. Een totale herstructurering van het kantooraanbod in Nederland is volgens de NVB dan ook onontkoombaar.Temeer daar zij vreest dat de huidige recessie op de kantorenmarkt hardnekkiger zal zijn dan die van begin jaren negentig. Toen

V

1 2

B U S I N E S S

immers duurde de dip slechts kort, omdat de Nederlandse beroepsbevolking sterk groeide. Zo kwamen er tussen 1995 en 2000 ruim vijfhonderdduizend kantoorbanen bij.

Inmiddels wordt Nederland geconfronteerd met reorganisaties en bedrijfsbeëindigingen. Anderzijds zorgt de toe-

nemende vergrijzing ervoor, dat de Nederlandse beroepsbevolking op langere termijn nauwelijks meer zal groeien. Een herstel van de economie met de mooie groeipercentages van enkele jaren geleden en een bijbehorende banengroei, biedt onvoldoende soelaas. Dat zal volgens de NVB eerder leiden tot meer vacatures dan tot meer vraag naar werkplekken, omdat er straks onvoldoende mensen zijn om de banen in te vullen. Het toekomstige plaatje voor de kantorenbranche ziet er dus anders uit dan begin jaren negentig. Dit keer zal de arbeidsmarkt de sector niet meer kunnen redden. De NVB stelt dat de kantorenmarkt daarmee definitief is overgegaan van een uitbreidingsmarkt naar een vervangingsmarkt. Zij doet daarom een beroep op alle betrokken partijen, een fundamentele discussie te starten over een herstructurering van het aanbod.

L I T E R AT U U R

HOE GOOI IK EEN ADVISEUR ERUIT? DOOR MARTIJN VAN OORSCHOT EN MICHIEL HOGERHUIS Adviseurs hebben sterk te lijden onder de economische teruggang. Martijn van Oorschot en Michiel Hogerhuis vinden het terecht, dat de gouden tijden voor adviseurs voorbij zijn. Zij vormen een deel van het probleem, aldus de twee auteurs van het boek Hoe gooi ik een adviseur eruit?. Tegenwoordig zijn zo goed als alle adviseurs gelijk, vertellen ze wat we zelf al weten, ontbreekt het hen aan elke ervaring in de praktijk en is aanpassen het hoogste goed. Het blijkt echter niet eenvoudig om afscheid te nemen van slechte adviseurs. Consultants waarvan iedereen zich afvraagt wat ze doen, presteren het toch om maand na maand ingehuurd te blijven. In hun boek zetten Van Oorschot en Hogerhuis uiteen wat de afgelopen eeuw is gebeurd onder adviseurs, met welke tactieken ze zich in stand weten te houden en hoe opdrachtgevers adviseurs kunnen herkennen, die eerder schadelijk dan goed zijn voor het bedrijf. Ook staan de auteurs stil bij de belangrijkste vraag: hoe draai je het spel om en gooi je adviseurs eruit? 219 pagina’s, ISBN 90-5594-318-5. Prijs € 21, 50. Scriptum, Schiedam

HET VRAAG- EN ANTWOORDBOEK VOOR MANAGERS DOOR CHRIS CLARKE-EPSTEIN Nog altijd denken veel managers dat ze de bron van alle wijsheid zouden moeten zijn. Die veronderstelling klopt niet. Goede leiders realiseren zich juist maar al te goed hoe weinig ze weten, schakelen betrouwbare adviseurs in en stellen vragen. Soms moeten managers ook moeilijke vragen beantwoorden. Vragen waarop ze het antwoord niet weten, vragen die ze onmogelijk kunnen beantwoorden zonder vertrouwelijke informatie te verspreiden of vragen waarvan ze weten dat het antwoord voor velen onwelkom zal zijn. Het hiervoor benodigde gedrag vereist moed. Vragen stellen en toegeven niet over bepaalde informatie te beschikken, is immers geen gedrag dat mensen van leiders verwachten. Het vraag- en antwoordboek voor managers van Chris Clarke-Epstein helpt managers om goede vragenstellers te worden. Een adequaat antwoord begint immers met het stellen van de juiste vraag. Het boek biedt leidinggevenden 78 specifieke vragen die ze kunnen stellen aan medewerkers, klanten en anderen. Verder legt de auteur uit hoe managers vragen kunnen uitlokken en hoe zij deze zonder omwegen kunnen beantwoorden. 144 pagina’s, ISBN 90-5871-373-3. Prijs € 19,50. Uitgeverij Thema, Zaltbommel.

PROVOCATIEF ADVISEREN

DILBERT EN DE STIJL VAN DE RAT

DOOR MATHIEU WEGGEMAN Organisaties worden verondersteld winst te maken. Om dat te bereiken moet voortdurend van alles worden gepland en gecontroleerd. Rationeel denken voert de boventoon. Regels, richtlijnen, formulieren en vergaderingen vernietigen echter inspiratie en bederven vaak alle plezier. Waar delen mensen nog een energieopwekkende collectieve ambitie? En waar is de ‘homo ludens’ - de spelende mens -, die met liefde voor z’n vak mooie dingen maakt? Volgens Mathieu Weggeman is het tijd voor een radicaal perspectief op adviseren en organiseren. In zijn boek Provocatief adviseren onthult hij de geheimen van ‘dadaviseren’ en besteedt aandacht aan de kunst van het literair adviseren, aan de schoonheid van de esthetische organisatie en aan het belang van een collectieve ‘flow’.

DOOR SCOTT ADAMS In zijn bestseller Het Dilbert Principe ontvouwde Scott Adams zijn theorie dat ‘alle mensen idioten zijn’. Nu werkt hij deze filosofie verder uit en concludeert, dat ze ook nog eens ratten zijn. In zijn nieuwe boek Dilbert en de stijl van de rat introduceert Adams de ‘Rattenzone’ - het grote grijze gebied tussen enerzijds een leven naar normen en waarden en anderzijds misdadige activiteiten - als andere uiterste. In deze zone verblijven onder meer collega’s, directeuren en personeelschefs, maar ook familieleden en geliefden. Adams onthult de geheimen van al deze persoonlijkheden: hoe je ze kunt herkennen, hoe ze opereren, hoe je ze tegen kunt houden en - analoog aan Joep Schrijvers - hoe je zelf ook een rat kunt worden.

228 pagina’s, ISBN 90-5594-321-5. Prijs € 29,95. Scriptum, Schiedam

288 pagina’s, ISBN 90-2749-043-0. Prijs € 18,95. Het Spectrum, Utrecht.

H A R T K AT E R N 13

H A R T K AT E R N

BUSINESS ®

Met haar regionale focus staat BUSINESS dicht bij de beslissers in het Nederlandse bedrijfsleven; er is sprake van een hoge zakelijke en emotionele betrokkenheid tussen lezer en tijdschrift. Door de integratie van zowel regionale als landelijke informatie kent BUSINESS een unieke mediaformule. Zo bieden de regionale BUSINESS uitgaven adverteerders een uitgelezen mogelijkheid voor landelijke exposure. Het hart van elke editie bestaat uit een katern dat op nationaal niveau verslag doet van economische ontwikkelingen, ondernemerschap en management. Naast een deels thematische invulling geven diepte-interviews een andere, vaak verrassende kijk op de drijfveren van ondernemers, politici en bestuurders.

Dé ideale combinatie: landelijk adverteren met regionale impact! BUSINESS uitgaven verschijnen onder meer in de gehele Randstad (Amsterdam, Haarlem, Leiden, Den Haag, Zoetermeer, Delft, Rotterdam, Gouda, Woerden, Dordrecht, Gorinchem, Utrecht), West-Brabant (Breda, Roosendaal, Bergen op Zoom), Midden-Brabant (Tilburg, Waalwijk), Rivierenland (Tiel), Nijmegen, Arnhem, Ede, Veenendaal, Wageningen, Apeldoorn, Deventer, Zutphen, alsmede de provincies Zeeland, Overijssel en Flevoland. Kortom, u bereikt het economische hart van Nederland met het BUSINESS Hartkatern. Neem contact op met één van de regionale Business Publishers voor meer informatie.

Zelf uitgever worden? Dat kan. Als u de drive hebt om als zelfstandig ondernemer in uw eigen regio een business-tobusiness tijdschrift uit te geven volgens een voor Nederland unieke formule, dan heeft u nog kansen in de regio’s Gooi-en Eemland, NoordHolland, Groningen, Friesland, Drenthe, OostGelderland en Limburg. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Kees van ‘t Zelfde, Postbus 4137, 2980 GC Ridderkerk; telefoon 0180-487287 of e-mail [email protected]

Z A K E N A U T O

VIJFDE GENERATIE VOLKSWAGEN GOLF en van de belangrijkste nieuwe auto’s van 2003 is zonder twijfel de nieuwe Volkswagen Golf, die al weer in zijn vijfde verschijningsvorm aantreedt. Eerst als vertrouwde drie- en vijfdeurs, in de loop van 2004 ook als een MPV-achtige stationwagon, de Plus. Wat voorop staat is dat de Golf zijn vertrouwde uitstraling heeft behouden, al zijn er genoeg details te noemen die de auto echt nieuw maken. Zo staat de Golf op een volledig nieuw onderstel, dat wordt gedeeld met de VW Touran en de nieuwe Audi A3.

E

Boven zijn klasse De nieuwe Golf moet de veiligste auto in zijn klasse worden. Daartoe heeft het Duitse merk de carrosserie extreem stijf gemaakt en dat is tijdens het rijden goed te merken; er is geen rammeltje, piepje of kraakje te horen. Natuurlijk is ook de standaarduitrusting op het gebied van veiligheid helemaal op niveau. De auto is in alle richtingen gegroeid en stijgt daardoor bijna boven zijn klasse uit, al is dat helaas ook in de prijs terug te vinden. Maar het voordeel zit vooral in de toegenomen binnenruimte. De stoelen zijn wat minder hard dan voorheen en de afwerking in het interieur is helemaal top, met één opmerking over de hier en daar toegepaste harde kunst-

stoffen.Volkswagen heeft een flinke reeks motoren voor de Golf klaar staan, waarvan een deel pas in de loop van 2004 verschijnt. De nadruk ligt vooral op directe inspuiting, niet alleen bij de vertrouwde TDI-machines met 1,9 en 2,0 liter inhoud, maar ook bij de zogenaamde FSI-benzinemotoren die de Golf ook in drie smaken heeft (1.4, 1.6 en 2.0). Het onderstel is redelijk comfortabel afgestemd, maar wie een stuggere vering en demping wenst kan bij de dealer ook een sportievere versie bestellen. Interessant is de zeer geavanceerde DSG-versnellingsbak die in combinatie met beide diesels beschikbaar komt.

TOYOTA PRIUS et de tweede generatie Prius zet Toyota een hybrideauto neer die meer is dan een milieuconcept alleen. De modern gelijnde vijfdeurs hatchback heeft het formaat van een Avensis en kan door de achterklep en neerklapbare achterbank ook multifunctioneel worden ingezet. Door het verder uitgewerkte hybrideconcept is de Prius zuiniger, maar tegelijk ook sneller dan voorheen. De 1,5 liter 16V benzinemotor en de grote elektromotor kunnen afzonderlijk, maar ook samen de voorwielen aandrijven. Nieuw is de EV-knop waarmee kan worden gekozen voor volledig elektrisch rijden. Alle voorzieningen zijn op het concept afgestemd, zoals bijvoorbeeld de volledig elektrische airconditioning. Toyota levert een rijk uitgeruste basisversie en de Business Edition met navigatiesysteem, audio-installatie en Bluetooth voorbereiding. En het mooie is dat de Toyota Prius vanwege zijn milieuvriendelijkheid de komende twee jaar volledig BPM-vrij wordt verkocht.

M

VOLVO S40 lhoewel in het Limburgse Born tot ver in het komende voorjaar de vertrouwde Volvo’s S40 en V40 van de band blijven rollen, is het einde in zicht. Vanaf februari staat de volledig nieuwe S40 bij de dealer. Deze sedan is duidelijk een lid van de huidige Volvo-familie en heeft trekjes van de S60 en S80. Door de auto iets korter, maar tegelijk breder te maken, ziet de S40 er krachtig en sportief uit. Dat wordt nog eens onderstreept door het motorenaanbod dat in eerste instantie bestaat uit een drietal vijfcilinders, later gevolgd door twee diesels en een 4 cilinder benzinemotor. Het interieur is een toonbeeld van rust met de van Volvo bekende fantastische stoelen en een flinterdunne middenconsole met een veelheid aan bedieningsknoppen. ‘Scandinavian Design’ schijnt dat te heten. Het onderstel is uitstekend afgestemd op vooral comfort, terwijl het geheel ook past bij de sportieve prestaties. De nieuwe S40 zal in het zakelijk segment beslist hoge ogen gaan gooien.

A

Tekst en fotografie: T O N Y V O S ■

H A R T K AT E R N 15