RIK LAGERWAARD ARCHITECT BNA BV
POSTBUS 2530 – 3800 GB AMERSFOORT -TELEFOON 0031(0)33-4566371 FAX 0031(0)33-4566374 -
[email protected] – WWW.LAGERWAARDARCHITECT.NL ARCHITECTENREGISTER 1.881031.013 KVK GOOI- EN EEMLAND 32091608
18
17
16
15
2
14
H
1
11
13
10 4 3 6
27 v. Chr-100
5
9 1500-1615
12
7
1930-1935 8 1950-2009
Donderdag 24-09 1. 2.
Zaterdag 26-09
Ara Pacis, Richard Meier Villa Borghese
5 7
10. Capella Sistina (vaticaan museum) 11. Basilica di San Pietro
Vrijdag 25-09 Galaria Spada Pantheon
11 13
De vrijetijdsbesteding van de oude Romeinen 5. 6. 7. 8.
Colosseum Circus Maximus Foro Romano Therme di Caracalla
Trastevere
12. 13. 14. 15.
Palazzo delle Poste, di Giuseppe Samonà Istituto di Botanica Palazzo delle Poste, di Mario Ridolfi Palazzo Federici Roma
35 37 39 43
Zondag 27-09 17 17 17 23
Aan de overkant van de Tiber 9.
29 31
´Fietsen´ door de jaren 30
Het oude centrum 3. 4.
Het Vaticaan (9.00)
Het moderne Rome 16. Auditorium Parco della Musica, Renzo Piano 17. Palazzetto dello Sport, Pier Luigi Nervi 18. MAXXI Museum, Zaha Hadid
27
RIK LAGERWAARD ARCHITECT BNA BV
POSTBUS 2530 – 3800 GB AMERSFOORT -TELEFOON 0031(0)33-4566371 FAX 0031(0)33-4566374 -
[email protected] – WWW.LAGERWAARDARCHITECT.NL ARCHITECTENREGISTER 1.881031.013 KVK GOOI- EN EEMLAND 32091608
47 49 51
1
1. Museum Ara Pacis, Richard Meier, 2005 “Het omstreden museum Ara Pacis in Rome is zondagnacht bekogeld met verfbommen. Veel inwoners van Rome zijn van mening dat het nieuwe museumgebouw niet aansluit bij de klassieke bouwkunst in de stad. “ Het museum is vernoemd naar het Ara Parcis, het altaar dat in de dertiende eeuw voor Christus werd opgericht ter ere van de behouden terugkeer van Augustus uit Gallië en Spanje. In de negende eeuw voor Christus werd het altaar ingewijd. Het bevond zich aan de buitenkant van Rome op het Campus Martius (Marsveld), maar werd later vernield. Lang werd het altaar verloren gewaand totdat in de zestiende eeuw na Christus delen van het bouwwerk opgegraven werden. Lang niet alle inwoners van Rome zijn echter blij met het moderne uit marmer, glas en staal opgetrokken museumgebouw. De Italiaanse staatssecretaris voor Cultureel Erfgoed, Fransesco Giro, zei vorig jaar nog dat het museum niet in zijn huidige vorm mag blijven bestaan. Hij noemde het ontwerp van Meier 'lelijk en overdreven' en een 'trieste erfenis van de vorige regering'. Ook de huidige rechtse burgemeester van Rome, Gianni Alemanno, is niet blij met het gebouw. Hij dreigde eerder het museum te zullen verplaatsen. Het gooien van verfbommen naar het omstreden museum veroordeelde hij echter wel als een vandalistische daad. -5-
Donderdagavond
2
2. Villa Borghese openbaar stads park Het landgoed is sinds 1580 (als een kleine wijngaard) in het bezit geweest van de familie Borghese, maar werd in het begin van de zeventiende eeuw door aankoop van aangrenzende landerijen en wijngaarden uitgebreid tot de huidige omvang. Het park werd in 1605 in opdracht van kardinaal Scipione Borghese, neef van Paus Paulus V en de mecenas van de schilder/beeldhouwer Gian Lorenzo Bernini, aangelegd op de heuvel van Pinciano. Het belangrjkste bouwwerk, dat in 1633 werd voltooid, is de Villa Borghese Pinciana. Naast het hoofdgebouw, het Casino Nobile, dat was bestemd voor de kunstcollectie van de familie en sinds 1903 fungeert als het nationale museum Galleria Borghese, bestond het complex nog uit het Casino dell'Uccelliera, de volière, en het Casino dei Giuochi d'Acqua, nu de oranjerie. In de negentiende eeuw werd het park getransformeerd in een Engels landschapspark. Het volledige bezit van de familie Borghese kwam in 1901 in staatsbezit. De tuinen zijn in 1903 aangekocht door de gemeente Rome en sindsdien toegankelijk voor het publiek.
-7-
Donderdagavond
Bernini's David, Galleria Borghese
4
3
3. Galaria Spada It was originally built in 1540 for Cardinal Girolamo Capodiferro. Bartolomeo Baronino, of Casale Monferrato, was the architect, while Giulio Mazzoni and a team provided lavish stuccowork inside and out. The palazzo was purchased by Cardinal Spada in 1632. He commissioned Francesco Borromini to modify it for him, and it was Borromini who created the masterpiece of trompe-l'oeil false perspective in the arcaded courtyard, in which diminishing rows of columns and a rising floor create the optical illusion of a gallery 37 meters long (it is 8 meters) with a life-size sculpture in daylight beyond: the sculpture is 60 cm high. Borromini was aided in his perspective trick by a mathematician.
-11-
Vrijdagochtend
4. Pantheon Het Pantheon is gebouwd in opdracht van keizer Hadrianus, in de eerste eeuw na Christus. Het is gebouwd als - zoals het Griekse pantheon al zegt - een 'tempel van alle goden' en geldt als het meest indrukwekkende en een van de best bewaard gebleven voorbeelden van de Romeinse Bouwkunst. Sinds de vroege zevende eeuw doet het gebouw dienst als kerk. Het voorplein van de tempel met zuilengalerijen die als twee vleugels opensloegen, is verloren gegaan, maar dat heeft de architectonische waarde van het gebouw niet verminderd. Die ontleent het aan de enorme ronde binnenruimte, die zo groot is dat bezoekers lijken te verdrinken - een indruk die wordt versterkt door een kolossale koepel. Door de overweldigende afmetingen, de toepassing van nieuwe technieken en het gedurfde cirkelvormige ontwerp, heeft het Pantheon een voorname plaats verworven in de architectuurgeschiedenis. De tempel heeft sinds de bouw als voorbeeld gediend voor talloze gebouwen over de hele wereld, zoals het huis van Thomas Jefferson in Monticello bij Charlotteville in Virginia. De naam van de architect is onbekend. De constructie van het Pantheon is misleidend. Van binnenuit lijkt het geheel te rusten op de binnenzuilen die de rotonde omgeven, maar in werkelijkheid is de ronde muur zelf de dragende constructie. Het beton is waaruit het gebouw is opgetrokken, is van veranderende samenstelling: hoe hoger, hoe lichter het gebruikte mengsel. Voor het beton is onder andere travertijn, turfsteen en licht vulkanische puimsteen gebruikt. Het portiek is in traditionele stijl gebouwd, met zestien enorme monolithische zuilen. De inscriptie op het portaal 'Marcus Agrippa, de zoon van Lucius en drievoudig consul, bouwde dit' (M.AGRIPPA.LF.COS.TERTIUM.FECIT) is gekopieerd van een vorige tempel en slaat niet op het Pantheon zelf. De kroon van de binnenruimte is de koepel met ongekende spanwijdte van 43,2 meter en creëert een grote ruimtelijke dramatiek. Ter illustratie: de koepel van de Sint-Pieter heeft een diameter van 42,5 meter. Het verschil tussen de vloer en de oculus bedraagt ook 43,2 meter; aan deze vondst dankt het interieur de volmaakte verhoudingen. De oculus heeft een doorsnede van 8,5 meter en is de enige bron van natuurlijk licht in de tempel. De toepassing ervan was een bouwkundige waagstuk. Niet eerder is een koepel met zo'n groot hemelgat gebouwd. De cassetten in de koepel geven de ruimte een zweem van oneindigheid. De koepel stelt het universum voor, en de oculus fungeert als doorkijkje naar de wereld van de goden. Ook zou de koepel het Romeinse rijk hebben gesymboliseerd, zonder beginpunt en einde.
-13-
Vrijdagochtend
5
7
6
5. Colosseum Het Colosseum is gebouwd uit beton, tuf- en baksteen, maar voor de façade en zuilen is gebruik gemaakt van grote hoeveelheden travertijn, dat via een speciaal aangelegde weg werd aangevoerd uit de heuvels bij Tivoli. IJzer werd gebruikt om de stenen aan elkaar te bevestigen. Een groot aantal zitplaatsen, muurbekledingen en ornamenten was van marmer. De 1e rij bogen is voornamelijk opgebouwd uit kalksteen. Voor de 2e en 3e rij bogen zijn rode bakstenen (ook wel terracotta) en beton (ook wel opus signinum) gebruikt. Dit was lichter en hierdoor was de kans op instorten kleiner. Het Colosseum kon worden afgedekt met een canvas zonnescherm: het velarium. Dit scherm werd opgetrokken met kabels die aangetrokken werden van buiten het Colosseum over 240 masten. Deze masten staken via gaten in de kroonlijst in een uitstekende stenen bak. Voor het optrekken van het velarium was een regiment matrozen in Rome aanwezig. Naar schatting waren er wel 1.000 man nodig om het scherm op te trekken.
6. Circus Maximus In de Republikeinse tijd werden de eerste houten tribunes gebouwd. De renbaan zelf werd in tweeën gedeeld door een 217 meter lange aarden ophoping, de spina (Latijn voor ruggengraat). Op de uiteinden hiervan stonden de metae (eindpalen) waar de wagens om heen moesten rijden. De spina bood verder plaats aan een aantal kleine heiligdommen zoals de Ara Consi en uiteindelijk twee Egyptische obelisken. Julius Caesar begreep goed dat het volk brood en spelen wilde hebben en liet het Circus rond 50 v.Chr. verder uitbreiden. De renbaan bereikte toen zijn maximale grootte van 600 meter lang en 225 meter breed. Keizer Augustus liet de keizerlijke loge bouwen en haalde in 10 v.Chr. de eerste obelisk uit Egypte die op de spina werd geplaatst.
7. Foro Romano Van oorsprong was het Forum Romanum een open vlakte tussen de heuvels Capitool, Palatijn, Velia en Esquilijn. Er ontsprong een natuurlijke bron en er liep een beek doorheen, de Velabrum, die uitmondde in een moerasachtig gebied bij de Tiber. De beek stroomde uit de dalen van de verderop gelegen heuvels Quirinaal, Viminaal, Oppius en Cispius, en kruiste het forum van het noorden naar het zuiden. -17-
Vrijdagmiddag
Forum Romanum
Het Forum Romanum is het oudste forum van Rome. Het vormde het hart van het Rome uit de Oudheid en fungeerde als het politieke, juridische, religieuze en commerciële centrum van de stad. Qua ligging wijkt het significant af van vergelijkbare fora in andere Romeinse steden, die vaak gebouwd werden op het snijpunt van de twee belangrijkste wegen. Het Forum Romanum lag in het dal tussen de Romeinse heuvels Palatino, Capitolino (het Capitool) en Celio. Het Forum Romanum vormt een soort dwarsdoorsnede van de geschiedenis van Rome en het vroege Romeinse rijk. Het was zolang in gebruik dat uit elk hoofdstuk van de geschiedenis van het keizerrijk wel een gebouw of ruïne overgebleven is. Rond 800 v. Chr. diende het gebied als begraafplaats van de bewoners van de omliggende heuvels. Omtrent 600 v. Chr. werd er een plein gemaakt, dat ondermeer dienst deed als markt. Daaromheen werden gebouwen met staatkundige doeleinden gebouwd, zoals in de noordwest de Curia, waar de senaat vergaderde. In de tweede eeuw v. Chr. werden er basilieken gebouwd, grote hallen die onderdak boden aan de rechtspraak en handel. In de anderhalve eeuw van de stichting van het Romeinse rijk, voegde elke keizer eigen gebouwen toe aan het Forum om de eigen macht en luister te weerkaatsen. Zo bouwde Julius Caesar het Caeserforum ten noordwesten van het Forum Romanum. Bekendste gebouwen van het forum zijn de Tempel van Venus en Roma, de Tempel van Castor en Pollux, Curia, Basilica Aemili, Basilica Julia en Tabularium.
-19-
Vrijdagmiddag
De zitruimte (cavea) bood plaats aan meer dan 50.000 toeschouwers.
(the lower of the two aristocratic classes)
Colosseum doorsnede
Er waren 76 ingangen die genummerd waren met Romeinse cijfers (boven de ingangen XXIII-LIV zijn de nummers nog zichtbaar)
Colosseum plattegrond
8
8. Therme di Caracalla De thermen van Caracalla zijn uitzonderlijk in lijn van keizerlijke thermen vanwege de omvang, locatie en de mogelijkheden die het haar gasten bood, maar vooral ook om de decoraties. Te beginnen met de omvang. De thermen had een oppervlakte van 120.000 m². Zo’n groot complex kon, zoals de eerder gebouwde thermen, niet in de stad liggen. Doordat de thermen destijds buiten de stad zijn gebouwd, verkeren ze vandaag de dag nog in zeer goede staat. De thermen zijn langs de Via Appia gebouwd, in een wijk waar de kapitaalkrachtigen van Rome woonden. De ruimte van het landelijk gelegen gebied bood de mogelijkheid om de thermen groots aan te pakken. Zo bevonden zich naast het badhuis ook twee bibliotheken, winkels, kantoren, tuinen, terrassen, de waterresevoirs en een speciaal aangelegd aquaduct. Het aquaduct was een directe vertakking van de centrale lijn naar Rome. Deze vertakking verzorgde de watertoevoer van de thermen. Het badhuis was indrukwekkend groot. Er konden 1600 Romeinen tegelijkertijd baden. Het baden werd in een bepaalde volgorde gedaan. Allereerst ging men naar het frigidarium (koude ruimte) waarna het tepidarium (warme ruimte) werd aangedaan en afsluitend werd er een heet bad genomen in het caldarium (hete ruimte). Het frigidarium(de koude ruimte) was, zoals alle keizerlijke thermen, aan twee zijdes begrensd met een kruisgewelf opgebouwd uit een constructie van drie bogen. Het caldarium was imponerend om zijn centrale bouw die werd bekroond door een van brons vergulde koepel. Door de symmetrie zijn aan beide kanten van hoofdas gelijke ruimtes met gelijke doelen. Er waren zodoende twee routes die de bezoeker kon afleggen. Na het bezoeken van de drie eerder genoemde baden, maakten de Romeinen gebruik van de overige faciliteiten, zoals zwemmen in het natatio (niet overdekt zwembad), sporten op het palaestrum, zonnen of wandelen. Naast de genoemde baden en de palaestra waren er ontvangstruimtes, kleedkamers, warmte kamers, zweetruimtes en massage ruimtes. Het palaestrum werd aan drie zijden omringd door een zuilengalerij. Vanaf de zuilen was er een etage zodat de sporters van boven konden worden bekeken. -23Vrijdagmiddag
Caracalla
Therme di Caracalla
9
9. Trastevere Rione (wijk) XIII van Rome, op de westeroever van de Tiber, ten zuiden van Vaticaanstad. In de middeleeuwen had Trastevere nauwe, slingerende, onregelmatige straten. Vanwege de mignani (de úítstekende delen van de voorgevels van de huizen) was er geen ruimte voor wagens om door de straten te rijden. Aan het eind van de vijftiende eeuw werden deze mignani verwijderd, maar desondanks bleef Trastevere een doolhof van nauwe straatjes. Er bestond een groot contrast tussen de rijke en grote huizen van de bovenklasse en de kleine beschadigde huizen van de armen. De straten hadden geen plaveisel tot het eind van de vijftiende eeuw, toen Paus Sixtus IV opdracht had gegeven voor het bestraten van de wijk. Eerst werden bakstenen gebruikt, maar later sampietrini, waarover koetsen makkelijker konden rijden. Dankzij zijn betrekkelijke isolatie (gelegen aan de "andere kant" van de Tiber) en door zijn multiculturele samenstelling sinds het Oude Rome, ontwikkelden de inwoners van Trastevere, de trasteverini, een eigen cultuur. In 1744 herzag Paus Benedictus XIV de grenzen van de rioni, waarmee de wijk de huidige grens kreeg.
sampietrini
Tegenwoordig behoudt Trastevere zijn bijzondere karakter door zijn smalle straten, bestraat met sampietrini, omgeven door originele middeleeuwse volkswoningen. Vanwege de vele cafés en restaurants worden de straten 's nachts bevolkt door zowel Italianen als buitenlanders. Veel van het oude karakter van Trastevere is echter gebleven.
-27-
Vrijdagavond
10
11
10. Capella Sistina (vaticaan museum) De Sixtijnse Kapel is een kapel op de begane grond in de Vaticaanse musea van Vaticaanstad. Hij werd gebouwd door Giovanni di Dolce tussen 1475 en 1483, in opdracht van paus Sixtus IV, naar wie de kapel genoemd werd. Het is een van de bekendste zalen ter wereld, vanwege de beroemde fresco's van Michelangelo. In de Sixtijnse kapel vindt het conclaaf van de kardinalen plaats wanneer er een nieuwe paus moet worden gekozen. (museum open vanaf 9.00) Ervaringen www.stedentrippers.nl Klik op de sterren om uw waardering te geven. maandag 1 juni 2009 | door WRN Ook al ben ik niet zo weg van schilderijen, maar dit was gewoon geweldig. Eerst kom je op een plein met veel informatie over de manier waarop de Michelangelo de afbeeldingen op het plafond heeft weten te schilderen, daarna kom je langs veel schilderijen (allemaal erg indrukwekkend) en op het laatst zie je het dan echt: de 'plafondschilderingen' van Michelangelo. Zoals ik al zei, ben ik niet echt weg van schilderijen. Maar dit was gewoon erg apart en daardoor fantastisch om te zien. zondag 26 april 2009 | door Anoniem Entree 14 euro is prijzig, maar het Vaticaan museum is de moeite waard als je van (oude) kunst houdt. Als klapper natuurlijk de Sixtijnse Kapel. Elke route die je kiest komt langs de kamers van Rafael en uiteindelijk de Sixtijnse Kapel. Tip: neem een spiegeltje mee zodat je niet je nek verrekt en ga op een bankje zitten aan de zijkant zodra hier een zitplaats vrij is. Hierdoor wordt je niet door de menigte snel naar buiten gedreven. donderdag 20 november 2008 | door Liselore Absoluut de moeite waard, maar alleen als je het op de volgende manier aanpakt. Kijk wanneer het museum opengaat (ik geloof 10 uur), ga vervolgens om uiterlijk 9 uur voor de deur staan. Zodra de deuren opengaan, grits je een plattegrond uit de standaard, betaal je je entree en loop je direct naar de Sixtijnse Kapel. Op dat moment kun je er nagenoeg in je eentje van genieten en vervolgens de rest van het museum bekijken. woensdag 1 oktober 2008 | door Leon De grootste afknapper tijdens mijn bezoek. Als een kudde wordt je er doorheen gedreven en dan sta je buiten. Weg duur kaartje! dinsdag 23 september 2008 | dioorYvonne bij de fresco's van Michelangelo op het plafond moet je je voorstellen dat hij die liggend op zijn rug op een stelling heeft moeten schilderen... hoe lastig het is om zoiets te doen.. en iedere keer als hij iets van een afstandje wil bekijken moet hij die stelling weer af en op.. en dan zo'n meesterwerk maken! Irritant dat mensen hun klep maar niet kunnen houden.. donderdag 22 mei 2008 | door Lonneke Ssssttt...Silence please!! Woorden die steeds door de bewakers worden rondgeroepen! Maar wat ontzettend mooi die schilderingen van Michelangelo
-29-
Zaterdagochtend
In het midden van het plein staat een Egyptische obelisk van ruim 37 meter hoog. De obelisk is in 39 na Christus in opdracht van Caligula naar zijn circus gebracht, dat later het Circus van Nero genoemd zou worden. In 1586 is de obelisk naar de huidige plaats verplaatst. De obelisk was vroeger een draaipunt voor wagens in races in het Circus van Nero. Dit circus stond op de plaats waar nu het plein ligt.
11. Basilica di San Pietro De Sint-Pieterbasiliek in Rome is een van de grootste en bekendste kerken ter wereld. De kerk kent een rijke bouwgeschiedenis. De kerk werd tussen 1506 en 1626 gebouwd in barokarchitectuur op de plaats van het vroegere Circus van Nero in Rome, waar volgens de traditie de apostel en eerste Paus, Petrus, gekruisigd en begraven werd. Het is een belangrijk bedevaartsoord voor katholieken. In 1505 besloot paus Julius II echter om deze in verval geraakte kerk te slopen en te vervangen door een nieuw gebouw. Julius wilde dat deze nieuwe kerk een wereldwonder zou worden en hij koos de architect Donato Bramante uit om dit wonder te creëren. Bramante was de architect die de hoge renaissance in Rome introduceerde. Zijn ontwerp voor de plattegrond van de nieuwe Sint-Pieter was kenmerkend voor zijn stijl: Een centrale aanleg op basis van een Grieks kruis, met vier armen eindigend in halfronde uitbouwen, bekroond met een halfronde koepel. Na de dood van Julius II in 1513 en van Bramante in 1514 kwam door een financieel tekort de bouw stil te liggen. Van zijn plannen zijn alleen een tekening en een penning bewaard gebleven. In 1546 stelt Paus Paulus III Michelangelo aan als nieuwe architect. Hij wilde niet betaald worden voor zijn werk als architect, omdat hij dit deed uit liefde voor God. Hij ging niet uit van geometrische vormen, maar van inhoud en ruimte als onbedwingbare krachten. Hiermee was hij een voorloper van de barok en een ware aanhanger van de renaissance. De centrale steunberen en buitenmuren werden door Michelangelo dikker gemaakt, omdat ze anders te zwak zouden zijn om de koepel te kunnen dragen. Toen hij in 1564 stierf was de bouw al een eind opgeschoten en was de onderbouw van het koepelgewelf (tamboer) zo goed als af. Na Michelangelo is het de beurt aan architect Giamoco della Porta. Hij houdt zich grotendeels aan de ideeën van zijn voorganger. De Sint-Pieter krijgt een dubbele koepel, met een binnen- en een buitenkoepel. Het dak van de koepel wordt door ribben verdeeld in verschillende vlakken en was eeuwenlang van grote invloed op het ontwerp van koepels. Michelangelo's ontwerp was erg dynamisch, wat te zien is aan de pilasters met daartussen kleine openingen, de versierde raamlijsten, de dubbele zuilenrij rond de tamboer en de koepel zelf. De eveneens dynamische gevel die Michelangelo in gedachten had is echter nooit gebouwd. Het oude idee van een langwerpig schip kwam weer bovendrijven en uiteindelijk werd in 1607 besloten de gevel volgens dat idee vorm te geven. Carlo Maderno, een vroege barokarchitect, kreeg hiertoe de opdracht. In een tijdsbestek van tien jaar bouwde hij het schip. Hij moest voor de binnen- en buitengevels het voorbeeld van Michelangelo volgen, maar de voorgevel paste hij aan tot een vlak en saai geheel. De koepel komt door deze massieve gevel niet goed tot zijn recht en is alleen van een afstand goed zichtbaar. De laatste architect die aan de Sint-Pieter werkte was Bernini. Deze man, die wel de uitvinder van de barok wordt genoemd, zorgde voor de weelderige afwerking van de kerk. De bronzen baldakijn op zuilen die binnenin de kerk staat is bijvoorbeeld van zijn hand, evenals de ovale zuilenrij van toscaanse zuilen rondom het Sint-Pietersplein. Verder zijn de vele beelden en mozaïeken die het interieur sieren gemaakt in de stijl van Bernini. Doordat de bouw van de Sint-Pieter lange tijd in beslag nam, varieerden de bouwtechnieken en het aantal mensen dat aan de kerk werkte. Tijdens de constructie van de koepel werkten er dag en nacht 800 mensen aan de bouw.
-31-
Zaterdagochtend
1600
1930
M
12
12. Palazzo delle Poste, di Giuseppe Samonà, 1933 via Taranto
Giuseppe Samonà (1898–1983) was an Italian architect and urban planner, whose notable works include the post office in the Appio quarter of Rome (built 1933–6), the Banco d'Italia in Padua (1968) and a theatre in Sciacca, Sicily (1974–9). He also served as director of the Instituto Universitario di Architettura in Venice from 1945 to 1971.
-35Metro Lijn A, San Giovanni
Zaterdagmiddag
13
13. Istituto di Botanica, di Giuseppe Capponi, 1932-35 Piazzale Aldo Moro, 5
Ambitieuse bouwprojecten uit de periode 1920 - 1940 zijn nog steeds aanwezig in Rome, en zou nog wijder verspreid zijn als het regime van Mussolini langer had standgehouden. Fascistische architectuur is hier en daar in het historisch centrum te vinden, maar het is het meest aanwezig in het door Mussolini bedachte district EUR in Zuid-Rome en in het Foro Italico sportcomplex in het noorden van de stad. Gebouwen en gebieden die het best laten zien hoe architectuur de ideologie van het Fascisme kon overbrengen. Veel van de bouwwerken uit de tijd van Mussolini haalden hun inspiratie uit de kunst en architectuur van het Keizerlijke Rome, en maakten de stijl kouder, sterieler, meer totalitair.
Giuseppe Capponi (*1893 †1936) Italian architect, stage designer and painter. -37-
Zaterdagmiddag
14
14. Palazzo delle Poste, di Mario Ridolfi, 1933 Piazza bologna
Nasce da una famiglia artigiana dell’edilizia. Dal 1918 al 1924, dopo aver concluso le Scuole Inferiori, lavora presso un ingegnere frequentando, nello stesso tempo, le Scuole serali ad indirizzo edile. Nel 1924 si iscrive alla Scuola Superiore di Architettura di Roma, dopo aver vinto la Borsa di Studio Pensionato di Architettura. Nel 1929 si laurea con il progetto per una Colonia Marina a Castel Fusano, presso Roma. -39-
Zaterdagmiddag
15
15. Palazzo Federici Roma, ing. Mario De Renzi, 1931 inaugurato nel 1933, anno XI dell'era fascista (Una giornata particolare, Ettore Scola, 1970) Viale XXI Aprile, Rome
Una giornata particolare is een Italiaanse speelfilm uit 1977 onder regie van Ettore Scola en geproduceerd door Carlo Ponti. De hoofdrollen worden gespeeld door Sophia Loren en Marcello Mastroianni. Achtergrond van de film is het bezoek dat Adolf Hitler in mei 1939 brengt aan zijn Italiaanse bondgenoot Benito Mussolini. Aan het begin van de film worden documentaire beelden getoond van de aankomst per trein van Hitler op 7 mei, de film zelf speelt op 8 mei 1939, de dag van de grote parade. Opvallend is het cameo-optreden in de film van de 14jarige Alessandra Mussolini, de kleindochter van de fascistische leider en een nicht van hoofdrolspeelster Sophia Loren. De zoon van Benito Mussolini is namelijk getrouwd met een zus van Sophia Loren. De film is opgenomen in en rond een flat aan de Viale XXI Aprile (XXI = ventuno) in Rome. Deze flat is gebouwd in de dertiger jaren, in de hausse van door het fascistische regime ondernomen bouwactiviteiten. Een foutje in de film zit in de schaduwen van een eskader militaire vliegtuigen op de buitenmuur van de flat. De schaduwen zijn te klein, zouden even groot moeten zijn als een echt vliegtuig. -43-
Zaterdagmiddag
1945
1955
17
16
M
16. Auditorium Parco della Musica, di Renzo Piano,2002 Parco della Musica The Parco della Musica is a large public music complex on the north side of Rome, exploiting a spacious site that was part of the 1960 Olympic area. It is composed of three separate giant bug-like halls whose forms are inspired by musical instruments. Positioned around an open air amphitheatre, the halls look like three enormous ‘music boxes’, whose colors and materials recall those of the domes dotting the urban landscape of Rome. Each concert hall differs from the other in terms of dimension and functions, but they are all characterized by an extreme flexibility and versatility of the space. By these means, space can be regulated and adjusted to the nature of performance, where floor and ceiling can be moved to adjust the acoustic properties of the wall. The interiors are entirely made of cherry-wood, which best resolved acoustic problems.
-47-
Zondagochtend
Palazzetto dello Sport
17. Palazzetto dello Sport, di Pier Luigi Nervi, 1956-1957 Viale Tiziano is an indoor arena located in Piazza Apollodoro in Rome, Italy. Built for the 1960 Summer Olympics (opened in 1957), it has a 3,500 seating capacity and was designed by Pier Luigi Nervi. It hosted boxing among other sports during the Olympic Games. Presently the Palazzetto dello Sport hosts the volley matches. The arena is constructed with prefabricated ribbed concrete shell dome 61m in diameter, braced by concrete flying buttresses. Much of the structure was prefabricated, so that the dome was erected in 40 days
-49-
Zondagochtend
18
18. MAXXI, Museum of the Arts of the 21thcentury, Zaha Hadid Via Guido Reni Na verschillende onderbrekingen van de bouw vanwege financieringsproblemen is het door Zaha Hadid ontworpen museum voor moderne kunst in Rome nu zo goed als klaar. Vier jaar later dan gepland wordt het museum begin 2010 officieel voor het publiek geopend. Het gebouw, met het dubbelzinnige acroniem Maxxi (Museum of Art for the XXI Century), staat in het noorden van Rome op het terrein van een voormalig autofabriek in het stadsdeel Flaminio. Het expressieve, 30.000 vierkante meter grote, gebouwcomplex ligt grotendeels verscholen tussen de oude gebouwen in. Het Maxxi is het eerste nationale museum voor moderne kunst in Italië. Zaha Hadid zegt over het ontwerp: “Het was belangrijk te besluiten dat we een aantal gebouwen zouden behouden, maar niet alle gebouwen. Toen dat was besloten, hebben we studies gedaan naar waar de geometrie van de nieuwbouw octagonaal, parallel of diagonaal zou moeten zijn. Wat duidelijk begon te worden was dat op het plangebied verschillende lijnen van veel verschillende geometrieën samenkwamen. We hebben er toen voor gekozen het programma een vloeiende formele interpretatie te geven.” Het gebouw ziet Zaha Hadid niet zozeer als een object, maar liever als een quasiurbaan veld, een ‘wereld’. De gekromde en hellende betonnen wanden kunnen volgens Hadid ook in het exterieur voorzien worden van projecties, muurschilderingen en installaties. Interieur en exterieur lopen in het gebouw-als-veld in elkaar over. De vloeiende en geknoopte ruimtes van het museum bieden in de ogen van de architect veel mogelijkheden tot interessante relaties tussen verschillende exposities en kunstwerken. Het ontwerp voor het Maxxi stamt uit 1998, toen Zaha Hadid in een internationale competitie 273 concurrenten – waaronder Jean Nouvel, Steven Holl en Rem Koolhaas – achter zich liet. Het plan is vervolgens uitgewerkt en gebouwd in samenwerking met het Romeinse bureau Studio Croci en Associati. Frederico Croci vergelijkt het museumgebouw qua complexiteit met een brug: “Het heeft maanden geduurd, voordat we de complete vorm begrepen.“ Overhellende wanden, steile hellingbanen, extreme uitkragingen, en dergelijke maakten het tot een complex project. De bouwkosten zijn uiteindelijk 20 miljoen euro hoger uitgevallen dan begroot. -51-
Zondagochtend
MAXXI, Museum of the Arts of the 21thcentury, Zaha Hadid
Hand luggage Dangerous articles For security reasons, you are not allowed to board with potentially dangerous articles such as scissors, cutters, Swiss army-type knives or tools and instruments for agricultural, scientific, sporting or industrial use and the like, nor can you board with any type of imitation or toy firearm. Furthermore, it is forbidden to take cigarette-lighters on board all flights from Italy to the United States. Hand luggage dimensions You are allowed to carry only 1 piece of hand luggage onboard which must not exceed the following dimensions (including handles, side pockets and wheels): Weight: 5 kgs., length: 55 cm, height: 25 cm, depth: 35 cm Passengers will be allowed to carry on board small quantities of liquids only. Liquids should be carried in individual containers with a maximum capacity of 100ml. / 3.4oz. or equivalent (100gr.). All items will have to be carried in a clear, transparent, re-sealable, one-litre capacity (e.g. 18x20cm in size) plastic bag. Only one plastic bag will be allowed per passenger. What hasn’t changed It is still allowed to: transport liquids in registered baggage which will have to be declared when checking-in, and are approved by the airline. The new rules only apply to hand baggage. bring on board medicines or foods for specific dietary requirements (including baby food) needed for the duration of travel; you may be requested to provide proof that these items are needed. Purchases it is still possible to buy items (including liquids) in shops located after security checks, or on board aircraft operated by airlines registered in European Community member countries. For items purchased whilst in transit to a country outside of the European Community, specific packaging requirements may apply for that country. Further information can be found at place of purchase. Substances which are considered liquids Gel /Paste /Lotions /Mix of solid/liquid substances /Contents of pressurized receptacles (tooth-pastes) /Hair gel /Drinks /Soups /Syrups /Perfumes /Shaving cream /Aerosol/Other items of similar consistency
Heenvlucht: Amsterdam – Rome, Fiumicino Apt AZ 111 Do 24/09 18:15-20:30 Terugvlucht: Rome, Fiumicino Apt – Amsterdam AZ 132 Zo 27/09 14:45-17:25 Hotel Medici Via Flavia 96 Rome, 00187 +39 06 48 27 319 Aankomst inchecken 12:00 – 23:00 Vertrek uitchecken 07:00-12:00 Metrostation: Repubblica op 600 m. Top Bike Rental Via dei quattro Cantoni 40, 00184 Rome Italy Phone +39.06.48.82.893 Open every days Opened from 9.30 to 19.00 Trein naar Hotel 30 min (Leonardo Express) -.22 -.52 Termini- Fiumicino Airport -.05 -.35 Fiumicino Airport – Termini
-53-
RIK LAGERWAARD ARCHITECT BNA BV
POSTBUS 2530 – 3800 GB AMERSFOORT -TELEFOON 0031(0)33-4566371 FAX 0031(0)33-4566374 -
[email protected] – WWW.LAGERWAARDARCHITECT.NL ARCHITECTENREGISTER 1.881031.013 KVK GOOI- EN EEMLAND 32091608
