Richard leert knippen

01_Cover_2012 11-05-12 09:49 Pagina 1

5 36e jaargang mei 2012

V A K B L A D

V O O R

D E

S C H A P E N H O U D E R

Richard leert knippen

De ambities van Jan Blom Thema: myiasis

Exclusieve lezersreis naar Engeland Ga met ons mee naar Sheep 2012! Speciaal voor haar lezers organiseert vakblad Het Schaap een lezersreis naar schapenland bij uitstek Engeland.

GEGARANDEERD wacht u niet met

VERTREK!

aanmelden!

Vaar met een luxe ferry van Hoek van Holland naar Harwich, en geniet van 2 tot 6 juli van:

• boeiende bedrijfsbezoeken • comfortabele overnachtingen in een Engels countryside hotel • smakelijke maaltijden • een bezoek aan het wereldberoemde Cambridge • en een hele dag op hét tweejaarlijkse evenement van de Britse schapensector SHEEP 2012!

Met een bezoe k aan de vakbeurs SHE EP 2012

Prijs voor Het Schaap-abonnees en één introducee : € 525 p.p. Niet-abonnees betalen € 595 p.p. Toeslag eenpersoonsgebruik tweepersoonskamer is € 95

Ga naar www.hetschaap.nl/lezersreis voor meer informatie over de reis. Aanmelden en informatie via Agro Reizen Tel. 026-3512087 (maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 17.30 uur) of per mail [email protected]. *Medewerkers van Het Schaap begeleiden deze reis.

03_Inhoud_3 11-05-12 09:50 Pagina 3

inhoud

Hobby Kleine fokker met topdieren Dierenarts Loek van Vliet houdt twintig Texelaars. Hij fokte twee A-rammen in hetzelfde jaar. Ook zijn ooien scoren goed op de keuringsbalk. Van Vliet: “Mijn fokooien zijn plaatjes. Daar geniet ik van.”

34 18

10

De ambities van Jan Blom

Leren knippen

Jan Blom begon vier jaar geleden met melkschapen. Hij probeert nu de melkproductie beter over het jaar te spreiden door te schuiven met de dekkerij. Daarnaast wil hij zijn koppel van 350 ooien uitbreiden naar minimaal 500.

Op een keuring moet een schaap goed voor de dag komen. De twaalfjarige Richard Olthuis wil zijn Hampshire Downs ook mooi presenteren en ging in de leer bij fokker Derk Overmeen. Hij leerde van hem de kneepjes van knippen, wassen en borstelen.

25

14

Thema myiasis

Goede zorg

Myiasis is een vervelende ziekte die elk jaar toeslaat tussen april en oktober. Schapen hebben veel last van de huidaandoening: pijn en jeuk. Op de themapagina’s staat alle actuele informatie over deze nare ziekte.

Voor dierverzorging bestaan er naast de alledaagse normen wettelijke regels. Soms zijn die voorschriften praktisch onuitvoerbaar en kan een schapenhouder niet aan zijn zorgplicht voldoen.

en verder Nieuws Tips Onzekere tijden voor productschap Middenplaat: Suffolk Aanpak coccidiose vaak te laat Gezondheid: melkziekte Nieuws van de organisaties Boerencolumn van Jan-Willem Bakker Colofon

FOTO VOORPLAAT: HENK RISWICK

commentaar

JACQUES ENGELEN

Inktvlek Vier dierenartsen zijn begonnen met een cursus ‘bewust ontwormen.’ De deelnemers, een dikke honderd schapenhouders, leren wormen in mest herkennen en wat ze dan moeten doen. Doel is beter om te gaan met wormbesmettingen. Door jarenlang standaard preventief wormmiddelen in schapen te stoppen, werken veel middelen niet goed meer. Dat het anders moet, is al jaren bekend. Er is uit-en-te-na over gesproken en geschreven, ook in dit vakblad. Toch slaat de boodschap niet aan. Resistentie blijft toenemen. Het cursusproject, dat is gefinancierd door het Product-

schap Vee en Vlees, heeft daarom een unieke opzet: vanaf de basis en niet van ‘bovenaf’ opgelegd. Groepjes schapenhouders leren mest van hun eigen schapen te onderzoeken. De bedoeling is dat zij deze veel betere aanpak uitdragen. Als een soort inktvlek moet het ‘bewuste ontwormen’ zich verspreiden. Het is zeer te hopen dat dit gaat lukken. De deelnemers zijn enthousiast, maar dat mag je verwachten van voorlopers. Straks gaat het erom dat die ruim honderd enthousiastelingen hun collega-schapenhouders weten te bereiken. MEI 2012

HET SCHAAP

3

4 13 16 22 37 38 41 42 42

04-05_Nieuws_04-05 11-05-12 09:52 Pagina 4

‘De billetjes van de ooi komen er mooi uit zo’

nieuws

| Derk Overmeen toiletteert

Nog geen akkoord GD en NSFO over testen zwoegerziekte FOTO: HENK RISWICK

Het is nog niet zeker of NSFO- en GD-gecertificeerde schapen bij elkaar mogen komen op een keuring.

De NFSO en GD zijn het nog steeds niet eens over het testen op zwoegerziekte. Het overleg dat 7 mei zou plaatsvinden, ging niet door. Er is nog geen nieuw overleg gepland. Reinard Everts van de NSFO verwacht dat beide partijen er nog voor de zomer, als de fokdagen plaatsvinden, tot overeenstemming komen. “Ik zou niet weten waarom niet”, zegt hij. “Aan onze kwaliteit en de borging ligt het niet. We zullen met elkaar werkafspraken moeten maken.” Volgens Everts zou de GD een document maken met zulke werkafspraken. “Dat was er nog niet.” Piet Vellema van de GD bestrijdt dit. “Zo’n document kunnen wij pas maken als de NSFO stukken over de opbouw van hun database, de wettelijke kaders en de I&R inlevert. Die waren er niet. De voorzitter van het overleg had gevraagd of die

er twee dagen voor het overleg konden zijn, maar de NSFO heeft ze niet geleverd. De organisatie zegt zo veel haast te hebben, maar is nu al anderhalf jaar bezig.” Vellema durft zich niet uit te spreken over de haalbaarheid van fokdagen waar zowel GD- als NSFO-gecertificeerde schapen komen. “Ik was vrij hoopvol na de bemiddelingsgesprekken met de NTSdelegatie vorig jaar. Maar nu kan ik niets anders dan mijn verbazing uitspreken.” Intussen zoeken organisatoren van keuringen een uitweg. In Ermelo worden Texelaars gekeurd in twee hallen: een voor NSFO-dieren en de andere voor GD-dieren. De fokdagcommissie NoordNederland van het NTS houdt alleen een keuring als GD en NSFO het eens worden. Op www.hetschaap.nl de actuele gang van zaken over de certificering.

GD start grote test Schmallenberg

Mens niet vatbaar voor Schmallenberg

De Gezondheidsdienst voor Dieren is begonnen met een grootschalig onderzoek naar de verspreiding van het Schmallenbergvirus onder schapen. Daarvoor heeft de GD samen met het CVI in Lelystad een nieuwe test gemaakt. De GD wil de nieuwe Elisatest loslaten op de duizenden bloedmonsters van schapen die al bij de GD zijn. De test moet aantonen hoeveel schapen besmet zijn geraakt met het Schmallenbergvirus. Daarnaast wil de GD de virusverspreiding over het land aantonen. Ook hoopt de GD te weten te komen hoe de besmetting ons land is binnengekomen.

Mensen zijn ongevoelig voor het Schmallenbergvirus. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM. Het instituut onderzocht ruim driehonderd mensen die in contact zijn geweest met het virus. Niemand was besmet. Het RIVM onderzocht vooral schapenhouders en ook dierenartsen. Niemand had antistoffen tegen het Schmallenbergvirus.

Uw mening op

www.hetschaap.nl

poll STELLING:

GAAT U MEER SCHAPEN HOUDEN?

VOOR

NEUTRAAL

TEGEN

47%

46%

8%

Ik ga uitbreiden

Het is mooi zo. Niks meer, niks minder

Juist niet. Ik ga inkrimpen

Nieuwe poll: PASSIE VOOR DE FOKDAG

4

HET SCHAAP

MEI 2012

Inschrijven voor lezersreis naar Engeland nog mogelijk De lezersreis die Het Schaap in de eerste week van juli organiseert, gaat door. Er zijn nog enkele plaatsen beschikbaar. De reis is van maandagavond 2 juli tot en met vrijdagochtend 6 juli. Hoofdbestemming is de tweejaarlijkse vakbeurs ‘Sheep’ in Malvern. Verder zijn er bezoeken aan typisch Engelse schapenbedrijven, een mengvoerbedrijf en de stad Cambridge. Op www.hetschaap.nl meer informatie over deze lezersreis.

04-05_Nieuws_04-05 11-05-12 09:52 Pagina 5

FOTO: CARLO VAN AS

Nulmeting voor stallijst

Op het bedrijf van Jan en Cornelia Hensbergen (rechts op de foto) in De Hoeve zijn op één dag alle negenhonderd ooien plus de lammeren ingelezen en verwerkt. De stallijst van dit bedrijf is nu foutloos .

Veel stallijsten op schapenbedrijven kloppen niet. Dat stelt Carlo van As. Namens Elda voert hij nulmetingen uit op schapenbedrijven. Binnen een dag worden alle aanwezige dieren geregistreerd en het bestand voor de landelijke database opgeschoond. “Ik merk dat veel schapenhouders door een foute stallijst te veel DGF-heffing betalen en zichzelf tekortdoen in de mestboekhouding”, zegt Van As. “Een nulmeting verdien je daarom meteen terug. De schapenhouders willen graag een foutloze stallijst, maar weten niet hoe ze dat voor elkaar moeten krijgen.”

Schapenevenement in de Beemster Van vrijdag 31 augustus tot en met zondag 2 september is er een groot schapenevenement in de Beemster. Het is onderdeel van een ‘polderfair’ ter gelegenheid van het vierhonderdjarig bestaan van de polder de Beemster. De organisatie verwacht 25.000 bezoekers. Op vrijdag zijn er keuringen van vier schapenrassen: witte Texelaar, Blauwe Texelaar, Hampshire Down en Bleu du Maine. De inschrijving is open voor zwoegervrije fokbedrijven uit Noord-Holland. Er is die dag ook een presentatie van zo’n 25 zwoegervrije rassen van de Vereniging van Speciale Schapenrassen VSS. Op zaterdag presenteren niet-zwoeger-

vrije schapenfokbedrijven zich en is er een rassenpresentatie van niet-zwoegervrije VSS-rassen. Op zondag zijn er alleen nog VSS-schapen te zien. Op zaterdag en zondag vindt het officiële open Nederlands Kampioenschap schapen drijven met Border Collies plaats. Tijdens de polderfair zijn er verschillende toeleverende bedrijven en stands voor de verkoop van schapenproducten. Behalve schapen komen allerlei andere diersoorten. Ook die worden gekeurd en geshowd. De Beemster polderfair vindt plaats in Middenbeemster. Meer informatie: www.beemsterpolderfair.nl.

‘Diefstal schrikdraadapparaten beu’ Schapenhouder Erich Rhöse in het Limburgse Echt is de diefstallen van schrikdraadapparaten helemaal beu. In zeven jaar tijd zijn er van hem tien gestolen. Dat gebeurde steeds op dezelfde plaats. Rhöse heeft de diefstallen aangegeven bij de politie en zegt dat die er niets aan doet. Hij is niet verzekerd tegen diefstal. Ooit had hij wel een polis, maar die bleek zo duur te worden dat de kosten niet meer opwogen tegen die van een nieuw schrikdraadapparaat. Rhöse laat het er niet bij zitten. Hij wil een gps-zender in het accuapparaat bouwen. Daarmee hoopt hij ontvreemde apparaten voortaan te kunnen opsporen. Volgens hem kost een zender 300 tot 400 euro.

Dinghs naar LTO

Open huis Veno

Margo Vonk

Schapen dood

Huub Dinghs is bestuurslid geworden van de landelijke LTO-vakgroep Schapenhouderij. Hij volgt Sjraar van Beek op die een half jaar geleden opstapte. Dinghs is nu voorzitter van de Limburgse LLTB-subvakgroep Schapenhouderij en komt daardoor ook in de landelijke vakgroep. Dinghs is Texelaarfokker in Evertsoord.

Veno Stalinrichting in De Goorn organiseert op zaterdag 2 juni een open dag in het nieuwe bedrijfspand. Er is een presentatie productie en nieuwe Veno-producten. Ook zijn er andere bedrijven. De open dag is van 11 tot 16 uur. Het adres is Schoffel 16, 1648 GG De Goorn. Meer informatie: www.venostal.nl.

Margo Vonk is vertrokken bij het Productschap Vee en Vlees. Ze was beleidsmedewerker en had de schapenhouderij in haar portefeuille. Haar vertrek is het gevolg van een reorganisatie. Een deel van haar werk is overgenomen door Jelle Raap. Jan Klaver zal zich bezighouden met veterinaire zaken voor de schapen.

In het Gelderse Lienden zijn in een nacht achttien schapen en lammeren doodgebeten. Ze waren allemaal in de nek gebeten, vermoedelijk door twee honden. Drie schapen overleefden de slachting. De geschrokken eigenaar haalt zijn schapen voortaan ’s nachts binnen. Ook andere schapenhouders zijn ongerust.

MEI 2012

HET SCHAAP

5

06-07_Nieuws_06-07 11-05-12 09:51 Pagina 6

3 vragen aan...

Marianne Goense ‘Snellere uitslag wormonderzoek’

Marianne Goense uit het Zeeuwse Rilland is een van de 110 deelnemers aan de ontwormcursussen die op initiatief van het PVV plaatsvinden. Doel is bewuster te ontwormen. Goense houdt 500 ooien voor de vleeslamproductie.

1

Waarom volgt u deze cursus? “Ik wil korter op het ontwormen gaan zitten. Mest onderzoeken, meteen de uitslag en dan actie. Eerder kreeg ik de uitslag pas na een week en dan heb je een week groeiverlies als er echt een besmetting is. Ik vind het leuk om het allemaal zelf uit te zoeken. Ik was al een jaar aan het rondkijken of ik zoiets kon leren. Resistentie speelt ook een rol. Vroeger was het advies: standaard ontwormen. Daardoor is resistentie ontstaan. Resistentie is een hot item. Te weinig mensen onderkennen het probleem. Daar moeten we zeker wat aan doen. En elke keer ontwormen kost ook geld.”

2

Heeft u al wat geleerd op de eerste lesavond? “Absoluut. Ik heb geleerd de wormsoorten te herkennen en coccidieën te onderscheiden. Na een avond kan ik al de verschillen zien door de microscoop. Ik heb ook de theorie geleerd.”

3

Gaat u uw kennis delen met andere schapenhouders? Want dat is de bedoeling van dit project. “Ja. Je kunt over elkaars mestonderzoek praten. Vragen hoe de ander het ontwormen aanpakt. Ik ben lid van de Zeeuwse Vereniging van Schapenhouders. Ik ga het bestuur zeker mededelen dat ik dit heb geleerd. Als ik meer ervaring heb en er interesse voor is, wil ik het wel presenteren.”

6

HET SCHAAP

MEI 2012

De Gezondheidsdienst voor Dieren heeft in maart en april veel meldingen van kopziekte gekregen. Meestal ging het om schapen die na de stalperiode voor het eerst naar buiten gingen. De ooien hebben wekenlang binnen gestaan en ruwvoer en krachtvoer gevreten en dat rantsoen gaat dan van de ene op de andere dag over in alleen weidegras. Vooral ooien die goed melk geven, kunnen dan een tekort aan magnesium krijgen en dat veroorzaakt kopziekte. De dieren zijn meestal in een prima conditie. Door kopziekte kunnen ze plotseling sterven. Mogelijk speelt het koude voorjaar een rol. Met koud weer vreten schapen min-

der en dat draagt bij aan een magnesiumtekort. Schapen bewegen in de wei meer dan op stal en hebben daardoor juist meer voeding nodig. Volgens de GD herkennen veel schapenhouders het ziektebeeld niet. Aan de dieren is in eerste instantie weinig te zien. Hooguit hebben ze wat dunne buiken. De plotselinge sterfte doet eerder aan ‘het bloed’ denken. Magnesiumoxide strooien over het land werkt preventief en helend. Bij erge gevallen, schapen die zowat doodgaan, moet de dierenarts zo snel mogelijk een infuus aanbrengen. De meldingen van kopziekte namen eind april en begin mei sterk af.

Meer leverbot dan verwacht Ondanks waarschuwingen van de Werkgroep Leverbotprognose zijn er afgelopen winter toch veel schapen doodgegaan aan leverbot. Dat zegt GD’er Lammert Moll van de werkgroep. De meeste sterfte was op bedrijven waar de dieren hebben gelopen in ge-

bieden met verhoogde waterstand en op schapenbedrijven met resistentie van de leverbot tegen het geneesmiddel triclabendazol (Fasinex, Tribex, Endex en Cydectin-TriclaMox). De schade op de bedrijven was groot. Volgens Moll onderschatten de schapenhouders de situatie.

Lammetjes knuffelen op Texel penkaas. Wezenspyk verkaast de melk van Kinderen en hun ouders mochten half schapenhouders Jan Blom, en Piet en Janapril op Texel lammetjes aaien. Dit was op Willem Bakker. Het bedrijf won vorig jaar initiatief van de Texelse VVV die elk jaar de kaaskeuring op de Dag van het Schaap. een lammetjespersreis organiseert om het eiland te promoten. Enkele journalisten met hun kinderen bezochten schapenbedrijf Rozenhout van Hans Witte en zijn dochter Mariska. Zij houden in Oudeschild vierhonderd ooien van circa dertig verschillende rassen en ontvangen dagelijks bezoekers. Op kaasboerderij Wezenspyk tussen Den Burg en Den Hoorn vertelde medewerker Ruud Ruarus daarna enthousiast over Kinderen knuffelen lammetjes. Medewerkster Irma van boerde productie van boerenschaderij Rozenhout helpt bij het vastpakken van een lammetje.

FOTO: HANS VAN DER ZEEUW

FOTO: PETER ROEK

Opvallend veel meldingen van kopziekte

06-07_Nieuws_06-07 11-05-12 09:52 Pagina 7

noteringen

Markt staat onder druk Ooien en rammen

Ooien < 20 kg

Ooien > 20 kg

Slachtschapen

Rammen < 22 kg

2011

2012

140

140

135 130 125

120 in euro’s per dier

in euro’s per dier

130

110 100

120 115 110 105 100

90

95 80 week

90 01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

De rammenprijzen blijven op peil. De ooienprijzen gingen de laatste weken omlaag.

De markt staat onder druk. De prijzen koersen omlaag. Dat geldt vooral voor de ooilammeren. Ooien tot 20 kilo noteerden in week 18 € 106,01 per dier. Dat was € 2,52 minder dan een maand geleden. Ooien zwaarder dan 20 kilo kwamen uit op € 114,45. De prijs ging hier met € 4,81 onderuit. De prijs van ramlam-

meren bleef redelijk op peil. Rammen noteerden in week 18 € 132,89. Dat was € 0,73 minder dan een maand eerder. De dalende prijzen worden vooral veroorzaakt door een fors aanbod. Dat is simpelweg groter dan de vraag. Dit marktbeeld staat in schril contrast met de structurele tendens: een kleinere

week

01

02

03

04

05

06

07

08

09

10

11

12

13

14

15

16

17

18

De prijzen van slachtschapen liggen nog maar een paar cent boven het niveau van vorig jaar.

schapenstapel. De oorzaak ligt vooral in het buitenland. De export is teruggevallen. In Frankrijk zijn meer dan genoeg lammeren en ook Duitsland heeft minder Nederlandse dieren nodig. Daarbij komt dat de Engelse lammeren goedkoper zijn dan de Nederlandse. Die concurrentie is te groot. Er blijven,

kortom, meer schapen in Nederland. En dat zet druk op de prijs. Intussen zijn de zuiglammeren nog niet op gewicht. De kou is de grootste boosdoener. Ook van slachtschapen is het aanbod groter dan de vraag. De prijzen zijn flink gezakt en zitten zelfs weer op het niveau van een jaar geleden.

Schapenhouder Ronald Wijlhuizen uit Angeren (Gld.) heeft een waswagen voor schapen laten maken. Hij kan er zijn dieren mee dompelen tegen schurft. Wijlhuizen merkte vorig jaar dat er schurft in een van zijn koppels zat en besloot al zijn 1200 ooien te behandelen. Hij huurde een waswagen en bedacht daarna dat hij er zelf wel een wilde. “Die kan ik dan gebruiken als ik hem nodig heb, waar dan ook.” Zijn schapen lopen op verschillende locaties, sommige koppels ver van Angeren. Wijlhuizen verhuurt de waswagen als een andere schapenhouder er belangstelling voor heeft. Het moet wel om een fiks koppel schapen gaan en bij voorkeur niet verder dan 80 km van Angeren af. Meer informatie: 06-20126944.

FOTO: PETER ROEK

Eigen waswagen

De schapen komen aan de ene kant de waswagen op, gaan kopje onder in een dompelbad en druipen uit boven een opvangbak.

Kort geding productschap

Selectie op mastitis zinvol

Kuddekampioenschap

Schapenhouder Jehan Bouma heeft een kort geding tegen het PVV verloren. Hij had bezwaar gemaakt tegen de DGF-heffing. Het geld voor het Diergezondheidsfonds krijgt volgens hem een verkeerde bestemming en hij hekelt de rol van de GD daarbij. De GD mag van hem niet adviseren omdat die er ook belang bij heeft. Bouma gaat niet in beroep en hoopt op een publiek discussie.

Melkschapen selecteren op hun gevoeligheid voor uierontsteking mastitis is zinvol. Dat kan het beste met de celgetalscore. Andere testmethoden werken ook. De tests kunnen de praktische selectie (opruimen van geïnfecteerde dieren) aanvullen. Dat concludeert Valentina Riggio. Zij promoveerde onlangs op dit onderwerp aan de Wageningen Universiteit.

Mieke Bouwmeester-Nortier heeft de kuddecompetitie van de Vereniging van Speciale Schapenrassen gewonnen. Ze deed voor de derde keer mee en werd achtereenvolgens derde, tweede en nu dus eerste. Bouwmeester heeft Shetlandschapen. “Heerlijk pittige beesten”, zegt ze in De Ruif, de nieuwsbrief van de VSS. Volgend jaar doet ze weer mee.

MEI 2012

HET SCHAAP

7

08_Nieuws_08 11-05-12 09:53 Pagina 8

Nieuws

Ingezonden brieven

Wormbehandelingen Het Schaap 2012-04, pagina 38, ‘Diarree door weiland’ en pagina 44, advertentie Zolvix. In Het Schaap van april 2012 stond een uitstekende bespreking van een geval van nematodirose door René van den Brom van de GD. Er is hier terecht gekozen voor de behandeling met een middel uit de groep benzimidazolen. Echter, nematodirose kan ook behandeld worden met middelen uit de groep van de macrocyclische lactonen (ivermectine, moxidectine, doramectine), met levamisol en het nieuwere middel monepantel. Dus niet alleen met een benzimidazole zoals Van den Brom stelt. Desondanks is het, zoals Van den Brom heeft gedaan, sterk aan te raden een benzimidazole te gebruiken om nematodirose te behandelen. De andere producten, waartegen nog geen resistentie is, zijn ook effectief tegen andere maag-darmwormsoorten. Elke keer dat zo’n middel ingezet wordt bij nematodirose, betekent meestal dat de andere soorten onnodig worden blootgesteld aan dat middel. Dit levert een extra risico op voor de ontwikkeling van resistentie tegen dat middel. Verbazingwekkend is vervolgens dat in hetzelfde nummer op de achterpagina een advertentie staat voor Zolvix (monepantel) met de volgende tekst: ‘Bovendien is het één van de weinige producten die ook de larvale stadia van Haemonchus (rode lebmaagworm) en Nematodirus succesvol aanpakken.’ Jammer voor de fabrikant, maar deze tekst klopt niet. In prin-

Horizont gewonnen

cipe werken alle beschikbare middelen succesvol tegen de larvale stadia van beide wormsoorten. Slechts voor levamisol is er een mogelijk voorbehoud te maken ten aanzien van geïnhibeerde larven. Alleen door resistentieontwikkeling zijn er serieuze beperkingen ontstaan in het gebruik van de middelen. Het zou alle partijen die zich bezighouden met worminfecties bij schapen sieren om feiten op een eensluidende en correcte wijze weer te geven, zodat er geen verwarring kan ontstaan over de werkzaamheid van de verschillende wormmiddelen. Dr. H.W. Ploeger Veterinair parasitoloog, Faculteit Diergeneeskunde Reactie Novartis Een wormbesmetting analyseren via mestonderzoek is te allen tijde aan te raden. Op basis van de uitslag kan een middel worden gekozen. Wil je er zeker van zijn dat je een middel kiest waartegen nog geen resistentie is, dan is Zolvix een prima keuze. Susan Hendriksen, dierenarts Novartis

Scrapie-eis bij import op Europese agenda

Trots toont Nick Zeevalkink uit het Gelderse Hengelo het accuapparaat Hotshock A50 van horizont. Hij won deze prijs met een lezersactie van Het Schaap. Ruim 250 lezers deden aan de actie mee. Zeevalkink heeft een varkensbedrijf en houdt vijftig schapen voor de hobby. De andere prijswinnaars zijn A.H. Jansen uit Wichmond (Hotshock A50), M. Pothof uit Ruinerwold (Hotshock N50) en C.N. Bakker uit De Cocksdorp (Hotshock B4).

Het Productschap Vee en Vlees heeft de eisen voor scrapie bij de import van fokschapen in Europa aan de orde gesteld bij organisaties in diverse EU-landen en in Brussel. Fokkers van zeldzame schapenrassen mogen alleen scrapieresistente (ARR/ARR) schapen importeren. In veel gevallen zijn die er niet. Fokken op scrapie-

Nieuwe meldingen Schmallenberg

FOTO: HORIZONT

Nieuwe meldingen van het Schmallenbergvirus blijven toch nog komen. Volgens de Gezondheidsdienst voor Dieren is dat bijzonder. “De besmetting moet dan van begin januari zijn”, zegt specialist Piet Vellema. “Dat is wel heel erg laat als het om dezelfde knutten gaat die blauwtong verspreidden.” Vellema heeft er nog geen verklaring

8

HET SCHAAP

MEI 2012

resistentie is onder meer in het Verenigd Koninkrijk geen hoofdzaak meer. Bovendien zijn er van verschillende zeldzame rassen te weinig dieren om op scrapiegevoeligheid te kunnen selecteren. Volgens het productschap zijn zeldzame rassen belangrijk voor de biodiversiteit. Die komt in het gedrang door de scrapie-eis.

voor. “Misschien loopt de besmetting langer door dan verwacht, omdat er sprake was van een zeer hoge piek. Mogelijk spelen andere insecten dan knutten een rol, hoewel er nog geen zijn gevangen met het virus. Of misschien zijn knutten langer actief dan verwacht. Het weer was in januari nog lang vrij mild.”

Schoonmaakbedrijf De Cleaners

Maatwerk in Stalinrichting en verkoop van o.a. Vitamines en Mineralen emmers, Ruwvoeders en Strooisel tevens: dealerschap van Patura.

Tel. 0344-661495 / 06-20315904

Het schoonmaken en desinfecteren van agrarische stallen zoals; Paardenstallen, kalverenstallen, kippenschuren, varkensschuren en schapenschuren Vragen? Neem gerust contact op met P. Versluis 06-44886903 of mail: [email protected] www.decleaners.nl

16 weken lang bescherming tegen madenziekte “Ik adviseer al mijn schapenhouders om nu Clik® te gebruiken om madenziekte te voorkomen. In één behandeling zijn de schapen 16 weken lang beschermd. CLiK® is eenvoudig toe te dienen met een doseerpistool. Dus met CLiK® gaan mijn schapenhouders en ik onbezorgd de zomer in!” Mark van der Heijden,

Texelaarfokker en dierenarts, Universitaire Landbouwhuisdieren Praktijk Benaming: CLIK® 5% Pour-on Reg.nummer: REG NL 9938 Werkzaam bestanddeel: 100 ml suspensie bevat 5,00 g Dicyclanil (ISO) Farm. vorm: Pour-on suspensie. Therapeutische indicaties: Voor de preventie van Myiasis als gevolg van Lucilia sericata en Wohlfahrtia magnifica op schapen Wijze van toediening: Alleen voor uitwendig gebruik. Wachttijd: Vlees: 40 dagen Kanalisatie: Vrij. Verpakking: Container van 0,8; 2,2 of 5 l Reg. houder: Novartis Consumer Health B.V., Claudius Prinsenlaan 142, 4818 CP Breda. Verdere informatie is op aanvraag verkrijgbaar bij: Novartis Animal Health Postbus 3025, 4800 DA Breda,Tel.: 076-5330020, Fax: 076-5330002.

10.265.0112_Clik advertentie 194x126mm_1.indd 1

04-05-12 09:01

Lammeren & Schapen Muesli • zeer smakelijke muesli met ontsloten granen, hoogwaardige eiwitten en extra vezels • snelle eerste opname, minder kans op pensverzuring • ruime gehalten aan vitaminen, mineralen en sporenelementen • aangepaste Calcium-, Fosfor- en Magnesiumvoorziening: minder kans op melkziekte, kopziekte of urinestenen zonder koper

Vraag uw HAVENS-dealer

8 638 238 (+31) 047 rs.nl - tel. e d e o v n e p a www.sch

ens.nl of info@hav

NIEU

W

10-11-12_Geknipt voor keuring_2012 11-05-12 09:58 Pagina 10

toiletteren

Geknipt voor keuring Richard knipt wat wol rond de oren weg. Hij leert dat hij de schaar daarbij goed vlak moet houden.

Toiletteren is een vak op zich. De twaalfjarige Richard Olthuis ging een dag naar fokker en enthousiast keuringsdeelnemer Derk Overmeen en leerde er de kneepjes van het toiletteren.

H

et keuringsseizoen staat weer voor de deur. Voor veel fokkers een hoogtepunt in het jaar. In de hoop op een mooie uitslag brengen ze hun zorgvuldig gefokte schapen voor.

De dieren zijn netjes geknipt en gewassen om hun fraaie exterieur nog meer te accentueren. Toiletteren is geen sinecure, ervaart Richard Olthuis. Toch zijn de complimenten er al gauw. “Goed zo! Zo ziet het er keurig uit. Mooi zo.” Derk Overmeen (75) vindt het prachtig dat een jongen van twaalf al heel snel oppikt hoe je een schaap met een klassieke knipschaar netjes toiletteert. Ze hebben veel gemeen, Overmeen en Richard. Beiden zijn enthousiaste fokkers van de Hampshire Down en gaan graag met hun fokmateriaal naar keuringen. NATIONALE KEURING

Hampshires hebben een mooi gehoekte hak. Door de wol recht weg te knippen, wordt die hoek nog scherper.

10

HET SCHAAP

MEI 2012

Binnenkort is het weer zo ver. De Hampshire Down Totaaldag, de nationale keuring van dit ras, is op 2 juni in Hulshorst. Daarna zijn er nog verschillende keuringen. De schapen komen er piekfijn voor de dag. Hoe dat moet, hoef je Overmeen niet te vertellen. Als geen ander weet hij

10-11-12_Geknipt voor keuring_2012 11-05-12 09:58 Pagina 11

TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO’S: HENK RISWICK

Richard Olthuis leert toiletteren

Leerling Richard Olthuis durft af en toe niet flink te knippen. “Er mag best wat meer vanaf”, instrueert Derk Overmeen.

De staart moet mooi in de achterhand van het dier vallen. Links en rechts en van de punt wat wol wegknippen.

precies hoe je door links en rechts net wat wol weg te knippen, wat op te borstelen en het schaap te wassen, een dier op zijn mooist laat uitkomen. Richard kreeg zijn eerste schaap toen hij zes was. Sindsdien houdt hij Hampshires. “Dat is het mooiste schaap”, zegt hij. Zelf heeft hij er negen. Zijn vader en zijn oom Harry Westerink, secretaris van het stamboek, houden ook Hampshires. Vorig jaar werd Richard vijfde op de nationale keuring. Hij is trots dat hij zijn oom en vader in de uitslagen achter zich hield.

Het schaap wordt licht geborsteld.

kort knippen, alleen de puntjes.” Vrij snel is het klaar. “Mooi zo. Zo wordt de kop een mooi geheel”, vindt Overmeen. Daarna is het tijd voor de achterkant van de jonge ooi. Eerst de hakken. Een Hampshire Down heeft een kenmer-

kende knik in de hak. “Die moet mooi uitkomen”, leert Overmeen. “Niet te steil.” Hij doet het bij een poot voor en daarna mag Richard. “Houd je ene hand op het schaap, dan heb je steun. En knip met de punt van de schaar. Ja, prima zo.

MOOI GEHEEL

Richard wil graag veel leren. Het knippen van een Hampshire kan hij wel een beetje, maar nog niet zo goed als nestor Overmeen. Deze fokker in het Gelderse Laren leert Richard het toiletteren. Overmeen begint altijd met de kop van het dier. Hij zet het schaap daarvoor vast op een handig plateau. Tegen Richard: “Knip de wol rond de oren wat weg, dan komen die veel mooier uit.” Overmeen doet het voor bij het ene oor, het andere is voor Richard. “De schaar goed vlak houden, anders knip je de wol schuin weg. Niet te

Op een afstandje kijken of die achterhand mooi genoeg is. MEI 2012

HET SCHAAP

11

>>

10-11-12_Geknipt voor keuring_2012 11-05-12 09:58 Pagina 12

toiletteren

“De losse stukken moeten eraf”, zo leert Derk Overmeen bij het hoefjes knippen.

Ietsje dieper mag wel. De billetjes van de ooi komen er ook mooi uit zo.” De staart is aan de beurt. Die is kort. Bij stamboek-Hampshires mag de staart nog worden gecoupeerd. Richard leert dat hij de wol van de punt moet afknippen en links en rechts ook het nodige weg moet halen. Dan komt het achterstel er mooi uit te zien. Als het klaar is, ziet het er netjes uit. “Ga er maar achter staan op een afstandje”, doceert Overmeen. “Dan zie je het zelf.” Het knippen is nu klaar. Het is duidelijk te zien waar de schaar langs is geweest. Overmeen stelt Richard gerust: “We hebben nog ruim vijf weken voor de keuring. Het groeit dan weer wat aan.” WASSEN

Wassen doet Overmeen nu nog niet, want het schaap kan de komende weken weer vies worden. Wel vertelt de fokker zijn jonge leerling hoe hij het wassen aanpakt. “Ik gebruik lauw water. Te koud of te warm vindt het schaap heel verve-

lend.” Hij pakt een emmer lauw water, giet wat op de vuile flank van de ooi en wrijft met zijn hand de wol schoon. Mest en andere vuiligheid druipen met het water uit de vacht. Het resultaat zie je meteen. Overmeen leert Richard ook borstelen. Vooral de manier waarop je zo’n borstel

moet vasthouden, is bijzonder: andersom dan je zou denken. Het borstelen gaat maar lichtjes. “Inhaken en loslaten”, zegt de ervaren fokker. “Meer is niet nodig.” Met een hoefschaar toont Overmeen nog hoe de hoeven worden geknipt. “De losse stukken moeten eraf. Er gaat allemaal troep tussen zitten en dan gaan de schapen op de knieën.” TIPS

Overmeen heeft tot slot nog een paar handige tips. “Was het schaap vijf of zes dagen voor de keuring.” Zon en wind zorgen er dan voor dat er een prachtige schone en gesloten vacht komt. “Niet vlak voor de keuring wassen hoor”, waarschuwt de fokker. Hij pakt een fles slaolie en een schoon doekje. “Daarmee maak je oren die niet zwart genoeg zijn toch glimmend zwart. En bij de hoefjes moet je plukjes witte wol met de hand wegtrekken. Niet knippen, want dat blijf je zien.” Tot slot leert hij Richard de hoeven schoonborstelen. “Doe dat maar op het laatst, want in de wei worden ze toch weer vies.” Richard neemt het allemaal in zich op. Hij heeft een hoop geleerd vandaag. Voordat hij weer naar huis gaat, gaat hij op de foto met het schaap dat hij heeft geknipt. Hij is trots, Overmeen ook. “Het is geweldig dat zo’n jonge knul deze passie heeft.” <<

Klaar voor de fokdag.

12

HET SCHAAP

MEI 2012

13_Tips_tips 11-05-12 10:01 Pagina 13

Omweiden na ontwormen Ik ben Texelaarfokker met tien ooien. Als ik mijn dieren ontworm, moeten ze dan 12, 24 of meer uren op dezelfde wei blijven voordat ze naar een andere wei gaan? Of moet ik ze na het ontwormen direct omweiden?

Het beste moment van omweiden hangt af van het gebruikte middel. Cydectin heeft een lange nawerking en kan enkele dagen voor het omweiden worden gegeven. Nieuw opgenomen larven uit de oude wei worden direct gedood. Bij het gebruik van andere, kortwerkende middelen worden de dieren opnieuw besmet als ze te lang op de oude weide blijven staan. Een mooie leidraad is 24 uur wachten, daarmee komen schapenhouders gemiddeld goed weg. In die tijd kunnen de schapen nog besmettelijke eieren uitscheiden die achterblijven op het oude perceel. Als er correct wordt ontwormd en de druk niet heel hoog is, brengt direct omweiden geen grote risico's met zich mee.

Chronisch kreupel Mijn Persian Blackheads hebben veel last van kreupelheid. Komt hoefbevangenheid voor bij schapen of specifiek bij dit ras? De dieren zijn geënt met Footfax. De hoeven worden met regelmaat gekapt en zien er goed uit. Vorig jaar begonnen de problemen in het voorjaar. We hebben kleigrond met eiwitrijk gras. In het najaar op schraler gras gaat het beter. Met alleen hooi op stal zijn er ook minder problemen.

Met schone poten naar nieuwe wei Het is gebruikelijk om de schapen regelmatig om te weiden. De dieren krijgen dan weer volop vers gras als er op het vorige perceel niet genoeg meer staat. Van weiland wisselen is daarnaast goed om de wormendruk te verminderen. Maar omweiden heeft ook een nadeel: bacteriën kunnen zich van het ene perceel naar het andere verspreiden. Daarom is het verstandig schapen door een ontsmettingsbak te laten lopen voor u ze naar een verse wei brengt. Er zijn diverse ontsmettingmiddelen en -bakken op de markt.

Tegelijk spenen Als u lammeren gaat afspenen of lammeren uit het koppel gaat verkopen, kunt u het beste alle lammeren bij de ooien weghalen en niet een enkel dier. Laat de ooien vervolgens opdrogen door ze op een schrale wei te zetten. Op deze manier voorkomt u uierproblemen. Weid de schapen en lammeren zo ver mogelijk uit elkaar om ongemakken te voorkomen. Haal ook tijdig de rammen en ooien uit elkaar, vooral als er grote leeftijdsverschillen in de groep zitten, anders komt u voor verrassingen te staan.

Auteurs ■

Armanda Boersma, ForFarmers (voeding)

■

Albert Visscher (fokkerij)

■

Frank Glorie, schapendokter.nl (gezondheid)

■

Gerard Veldt en Ton Noom, Veno (huisvesting)

■

Han de Leeuw (verzorging)

FOTO: HENK RISWICK

Persian Blackheads zijn schapen van de woestijn. Generaties lang zijn ze geselecteerd en aangepast om te overleven op een karig voedselpakket. De overgang naar een sappige kleiweide is dan ook groot. Het is goed voor te stellen dat de dieren gevoelig zijn voor een eiwitrijk grasaanbod en daardoor (chronische) klauwbevangenheid ontwikkelen. Een optie is om het land niet meer te bemesten en de schapen pas in te scharen als het gras hoog staat (plusminus 15 cm). Het gras bevat dan meer structuur en is minder eiwit- en koolhydraatrijk. De pensvertering verloopt met dit grasaanbod soepeler en de kans op het ontstaan van bevangenheid of diarree is dan kleiner.

HEEFT U OOK ZO’N PRAKTISCHE VRAAG? Stuur deze dan naar de redactie van Het Schaap. E-mail: [email protected] Postadres: Postbus 361, 7000 AJ Doetinchem. Wij doen ons best een deskundig advies te geven.

FOTO: JANWILLEM SCHOUTEN

FOTO: HENK RISCWICK

tips

Dompelen tegen schurft Schurft kan een hardnekkig probleem zijn. Injecties met ivermectinepreparaten, zoals Ivomec of Dectomax, brengen tijdelijk rust in het koppel en kunnen even een oplossing zijn. Steeds vaker blijkt echter dat behandeling met injecties niet afdoende is. Baden in een Neocidoloplossing is dan de enige mogelijkheid. Dit moet zorgvuldig gebeuren, anders heeft de behandeling geen zin. De dieren moeten echt worden ondergedompeld, omdat de schurftmijten makkelijk in de gehoorgang van het schaap kunnen overleven. Zorg bij aanvullen van het bad voor een hogere concentratie van de vloeistof. Doordat de schapen relatief veel Neocidol in de vacht vasthouden, daalt de concentratie in het bad snel. MEI 2012

HET SCHAAP

13

14-15_Zorgplicht_2012 11-05-12 10:02 Pagina 14

dierwelzijn

Dagelijks de schapen controleren is onderdeel van goede zorg.

Goede zorg versus misstanden Een diereigenaar behoort zijn dieren goed te verzorgen. Naast de alledaagse normen bestaan er wettelijke regels. Maar soms zijn die voorschriften praktisch onuitvoerbaar en kan een schapenhouder niet aan zijn zorgplicht voldoen.

S

chapenhouders hebben de morele verplichting hun dieren goed te verzorgen. Of er sprake is van een misstand, het schenden van de zorgplicht, is afhankelijk van de omstandigheden. Lang niet altijd is er sprake van kwade opzet. Bij meldingen van misstanden komen de controleurs van de Nederlandse Voedselen Warenautoriteit (NVWA) langs. Zij kijken naar de algehele verzorging en de huisvesting. “Concreet letten we op de bewegingsvrijheid van de dieren en we beoordelen of de veehouder voldoende kennis en vaardigheden heeft”, vertelt persvoorlichter Marian Bestelink van de NVWA. De organisatie loopt een aantal punten af. “Is er voldoende goed voer en vers water? Kunnen dieren zich verwonden aan materiaal in stal of wei? Worden zieke en gewonde dieren op passende wijze verzorgd? Bij de huisvesting kijken we naar verlichting, stalklimaat en 14

HET SCHAAP

MEI 2012

strooisel. Daarnaast letten we op verboden ingrepen, zoals het couperen van staarten.” MELDINGEN

In 2009 zijn 417 controles op welzijn uitgevoerd op schapen- en geitenbedrijven. Hiervan zijn 57 controles niet akkoord bevonden. Van de 495 welzijnscontroles

in 2010 voldeden er 43 niet. De cijfers van 2011 zijn nog niet geanalyseerd. De meest voorkomende onregelmatigheden betreffen het ontbreken van water bij warm weer en droge ligplaatsen bij nat weer, het niet op tijd bekappen van de klauwtjes, nat strooisel, te weinig voedsel en het niet behandelen van zieke dieren. Bestelink signaleert een toenemend

Code goed houderschap Schapenhouders kunnen werken volgens de 'Code voor goed houderschap'. De code bestaat uit 28 gedragsregels over verantwoord omgaan met schapen en geiten en een toelichting hierop. De regels hebben betrekking op onder meer de verzorging en voeding van schapen, een verbod op solitair houden, veterinaire zorg, euthanasie bij uitzichtloos lijden, (zelf )scholing en maatregelen om de verspreiding van besmettelijke dierziektes te beperken. De code is geen extra regelgeving, maar dient als leidraad. Hij is opgesteld door Platform KSG in samenwerking met Stichting Levende Have. De code is te vinden op www.platform-ksg.nl onder ‘informatie/service’.

14-15_Zorgplicht_2012 11-05-12 10:02 Pagina 15

TEKST: DURKJE HIETKAMP, FOTO: HENK RISWICK

aantal meldingen tijdens extreem weer, zoals bij een hittegolf of langdurige regen. Volgens Nico Verduin van de landelijke LTO-vakgroep Schapenhouderij stijgt sinds de start van de dierenpolitie in oktober 2011 het aantal klachten. “Vooral dieren in natte weilanden worden gemeld”, zegt Verduin. De introductie van het alarmnummer (144 redt een dier) leidt tot meer onrust onder dierhouders, ervaart schapenhouder Erich Rhöse in het Limburge Echt. “Wat voor ons normaal is, kunnen buitenstaanders zien als dierenmishandeling. Mensen die begaan zijn met dieren, winden zich snel op en bellen om onzinnige redenen. Uit voorzorg voer ik de werkzaamheden zo veel mogelijk achter gesloten deuren uit.” WETTELIJKE REGELS

De wettelijke regels zijn vastgelegd in de Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (Gwwd) en het Besluit welzijn productiedieren. Schapen moeten wettelijk vrij zijn van honger en dorst, ongemakken, pijn, verwondingen en ziektes, angst en kwellingen. Daarnaast is vereist dat dieren natuurlijk gedrag kunnen vertonen. Wanneer een schapenhouder verzuimt de benodigde verzorging te verschaffen, is hij in overtreding en dus strafbaar. Bij geconstateerde overtredingen en misstanden kan de overheid optreden. De gemeente mag in die gevallen bestuursdwang uitoefenen. Goede zorg is met kennis en kunde dieren houden, stelt Verduin. “Naast eten en drinken moet een veilige en schone ligplek zijn gewaarborgd. Ook dienen toezicht en behandeling op orde te zijn, zoals tijdig klauwtjes bekappen, scheren en ontwormen.” De LTO-voorman benadrukt het belang van het meldloket dierverwaarlozing. “Veel misstanden kunnen voorkomen worden door erfbetreders die tekortkomingen signaleren, collectieve monitoring van diergezondheid door de Gezondheidsdienst voor Dieren en een goede relatie met de eigen dierenarts.” ONMOGELIJKE REGELS

Dierhouders lopen regelmatig tegen wetten aan waaraan ze onmogelijk kunnen voldoen, meent Rhöse. “Dieren moeten

Verwaarlozing voorkomen Het Vertrouwensloket voor preventie verwaarlozing landbouwhuisdieren is bereikbaar via www.preventiedierverwaarlozing.nl of 06-22 43 57 57. Het wordt gefinancierd door de productschappen voor de sectoren rundvee, schapen&geiten en varkens.

te allen tijde kunnen eten en drinken, maar bij het verplaatsen van de kudde naar een ander perceel is dat niet mogelijk. Op de weg groeit geen gras en staat geen bakje water en dus ben je strafbaar.” Hij reageert laconiek op de waarschuwingen die hij van de Algemene Inspectiedienst (AID) kreeg en waarbij drie keer proces-verbaal werd opgemaakt. Rhöse: “Het had 24 uur geregend. De schapen dronken geen druppel water, maar omdat er geen bakje water stond, had ik een proces-verbaal aan mijn broek.” Bij een ander geval, vier jaar geleden, had hij volgens omstanders een lam niet goed verzorgd. “Het dier werd in beslag genomen en door de AID ondergebracht bij ondeskundige mensen. Na twee dagen werd het dier door de dierenarts geëuthanaseerd. De rechtbank heeft mij in het gelijk gesteld en ontslagen van rechtsvervolging”, herinnert Rhöse zich. OORMERKEN

Rhöse schetst slechts enkele voorbeelden van zijn waslijst aan onuitvoerbare regels. De wet die stelt dat dieren verplicht oormerken moeten dragen, is dubieus, vindt de schapenhouder. “De ingreep is pijnlijk en niet zonder risico. Zwerende, ontstoken en uitgescheurde oren zijn het gevolg. Vooral bij de rassen met bewolde oren vallen ontstekingen onder het oormerk niet op en kunnen ze lang aanwezig zijn.” Volgens Rhöse is dit een vorm van dierenmishandeling. “Enerzijds wordt vereist dat je oormerken aanbrengt, anderzijds is het je plicht om te voorkomen dat dieren pijn of letsel wordt aangedaan. Terwijl je als schapenhouder volgens de wet handelt, ben je toch strafbaar.” De vervoerregels belemmeren soms ook goede zorg. Hoogdrachtige dieren, of dieren die in de week voor transport hebben geworpen, mogen niet worden vervoerd. Hetzelfde geldt voor lammeren waarvan

de navel nog niet volledig is geheeld. En brengt de schapenhouder een schaap naar de wei, dan mag hij geen ander dier dat behandeling of verzorging nodig heeft, mee terugnemen. Eerst moet hij leeg naar huis om de aanhangwagen inclusief voertuig te reinigen en ontsmetten. Daarna kan hij terug naar het weiland om het zieke schaap op te halen. OPLOSSING ZOEKEN

De schapenhouder pleit voor een commissie van deskundigen die alle wetten controleert op uitvoerbaarheid. Volgens hem draaft de regelgeving door. Rhöse: “Voordat er beslissingen worden genomen, moet goed over de uitvoerbaarheid worden nagedacht. Niet alleen door een ambtenaar-landbouwingenieur die op papier deskundig is, maar juist door ervaringsdeskundigen die werken in de praktijk.” De meeste schapenhouders streven naar de beste omstandigheden, zodat de dieren goed presteren en gezond blijven. “Maar er zijn altijd mensen die het niet zo nauw nemen”, erkent Rhöse. Bij verwaarlozing kan een vertrouwenscommissie de boer weer op het rechte pad helpen. Rhöse: “De commissie zoekt naar oplossingen voor mens en dier. Mogelijk kampt de boer met problemen en verwaarloost hij daardoor zijn vee. De achterliggende oorzaak moet worden aangepakt. Zo wordt het probleem op een fatsoenlijke manier opgelost zonder dat de houder direct wordt opgepakt.” <<

Vaak fout ■ ■ ■ ■ ■

Geen drinkwater Te weinig voer Vochtige ligplaatsen Klauwen te laat bekappen Zieke dieren niet behandelen

MEI 2012

HET SCHAAP

15

16-17_PVV_2012 11-05-12 10:02 Pagina 16

achtergrond

Onzekere tijden voor Productschap Vee en Vlees Het voortbestaan van het Productschap Vee en Vlees is onzeker. Het demissionaire kabinet wil dat product- en bedrijfsschappen meer samenwerken en afslanken. Een meerderheid van de Tweede Kamer wil ze helemaal afschaffen. Het Schaap peilde enkele meningen. En het PVV legt uit wat het doet voor de schapensector.

V

oorzitter Steven Lak van het Productschap Vee en Vlees vindt dat de schapenhouders recht hebben op een productschap. “Ik sta volledig achter het standpunt van het kabinet. Als de productschappen verdwijnen, moet de overheid uitbreiden. Maar dan is er geen sectorbetrokkenheid meer. De schapenhouder weet dan niet waar hij terecht kan. Nu wel. Bij het PVV.” De Tweede Kamer denkt er anders over. In december vorig jaar steunde een meerderheid een voorstel van de VVD om alle zeventien product- en bedrijfsschappen af te schaffen. “Wij zijn tegen de ver-

plichte aansluiting en opgelegde heffingen”, zegt Tweede Kamerlid Charlie Aptroot van de VVD. “Als ondernemers samen zaken willen aanpakken of belangen laten behartigen, dan is dat prima. Maar het is aan de ondernemers om dat te regelen. Dat productschappen zaken namens de overheid uitvoeren, vinden wij ook onjuist, omdat democratische controle ontbreekt.” MILJOENEN BEZUINIGEN

Het kabinet is niet voor afschaffing. Demissionair minister Henk Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stelde voor

Activiteiten van PVV Het Productschap Vee en Vlees (PVV) werkt aan een rendabele en geaccepteerde sector met toekomst. Het PVV int heffingen en mag bindende regels opleggen via verordeningen. Daarnaast steunt het PVV de sector door het oppakken van zaken die individuele bedrijven of private organisaties niet of niet voldoende kunnen regelen. Het schap legt verantwoording af over zijn activiteiten aan bedrijfsgenoten, de Sociaal-Economische Raad (SER), de overheid en de maatschappij in brede zin. De schapensector bepaalt zelf met welke taken het PVV zich bezighoudt en welke heffing daar tegenover staat via de Adviescommissie Schapen en Geiten. Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers uit de hele schapen- en geitenketen. Het motto van het PVV is niet voor niets ‘werkt voor u’. Het PVV krijgt zijn inkomsten via jaarlijkse heffin-

16

HET SCHAAP

MEI 2012

de schappen af te slanken en met elkaar te laten samenwerken. Een gereorganiseerd productschap zou zich bezig moeten houden met een gedeelte van de wetgeving van het rijk en Europa, met als groot voorbeeld het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Medebewind heet dit. Daarnaast wil het kabinet dat zo’n productschap taken houdt op het gebied van diergezondheid, dierwelzijn en voedselveiligheid. Het Diergezondheidsfonds, waaraan schapenhouders rechtstreeks meebetalen, is daarvan een belangrijk onderdeel. Promotie, voorlichting en belangenbehartiging zijn in de nieuwe situatie geen

TEKST: JELLE RAAP PRODUCTSCHAP VEE EN VLEES

gen. Slachterijen en exporteurs (handelaren of zelfstandig exporterende veehouders) dragen een heffing af over alle dieren die zijn geslacht of levend worden geëxporteerd. Deze heffing mag worden doorberekend aan de veehouders. Per schaap bedraagt de heffing € 0,95. Voor 2012 zijn de inkomsten begroot op 1,9 miljoen euro, inclusief de heffing voor het Diergezondheidsfonds (DGF). Het grootste deel van de uitgaven wordt besteed aan het DGF en aan gezondheidszorg (circa tachtig procent). De activiteiten betreffen ziektepreventie en -bestrijding, dierwelzijn, voedselveiligheid en -kwaliteit, fokkerij, marktinformatie en voorlichting. In het oog springende activiteiten zijn: g De aan- en afvoer van dieren worden vastgelegd in de I&R-databank. In de I&R-bege-

g

g

leidingscommissie, waarvan het PVV lid is, wordt gesproken over het optimaliseren van de digitale meldingen, het meldgedrag, inconsistente meldingen, kwalitatieve verbeteringen van de databank en de kwaliteit van transponders. Het PVV is trekker van een aantal I&R-actiepunten. Voor het digitaal aanleveren van voedselketeninformatie (VKI) heeft het PVV de databank Info Schaap gebouwd. Het PVV stimuleert digitalisering van de VKI-gegevens en ziet de papieren VKI-verklaring alleen als alternatief voor houders die niet in staat zijn de gegevens digitaal te leveren. Het PVV organiseerde informatieavonden voor schapenhouders en slachterijen. Het PVV is initiatiefnemer van het Quality system Livestock Logistics (QLL). Deze kwali-

16-17_PVV_2012 11-05-12 10:02 Pagina 17

TEKST EN FOTO: JACQUES ENGELEN

taken meer voor de productschappen. Dat moeten de sectoren zelf doen. De argumenten van de overheid voor deze reorganisatie zijn: productschappen zijn er niet voor publieke belangen en als ze afslanken, hoeven ondernemers minder heffingen af te dragen. Toch wil het kabinet dat ze enkele taken in medebewind blijven uitvoeren, omdat de lijnen tussen productschappen en ondernemers kort zijn. Met de reorganisatie hoopt de overheid 189 miljoen euro te bezuinigen. Nu kosten de schappen 254 miljoen. TAKEN VERDWIJNEN

gen en hygiënecode kun je alleen collectief regelen.” De LTO-voorman zegt dat de werkzaamheden van het PVV hem ook pas duidelijk werden toen hij actief werd bij LTO. “Drie jaar geleden wist ik eerlijk gezegd niet wat het productschap deed.” Voor Erich Rhöse van de Landelijke Werkgroep Professionele Schapenhouders mogen de productschappen meteen worden opgeheven. “Weg ermee”, zegt hij. “Hun projecten zijn vooral van belang voor kleine schapenhouders. Wat hebben wij aan verbetering van de vleeskwaliteit van de Texelaar? Maar de grote schapenhouders betalen er wel het meeste voor.” Lamsvleespromotie hoeft ook niet van Rhöse. “We eten hier Nieuw-Zeelands vlees. Dat promoten we dus. Ons eigen lamsvlees kunnen we goed kwijt.”

Nico Verduin van LTO-Nederland stelt dat het goed is als de productschappen zich bezinnen op hun taken. “Twee zaken springen er dan wel uit”, zegt hij. “Promotie en onderzoek verdwijnen bijna zeker. Dat moet de sector zelf doen, maar die is versnipperd.” Verduin hoopt daarom dat er nieuwe bedrijfsorganisaties komen voor alle sectoren. “Daarin kan de schapenhouderij collectief zaken doen. Het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid biedt daarvoor mogelijkheden.” Verduin zou het betreuren als de productschappen verdwijnen. “Dat wordt een enorme aderlating. Zaken als DGF-heffin-

Het kabinet, dat vorige maand viel, was van plan eind dit jaar met een definitief voorstel over de productschappen te komen. Met nieuwe verkiezingen in het verschiet, is de kans groot dat het voorstel er later komt en er ook anders zal uitzien. Als het aan het CDA ligt, blijft de regering bij het voorstel van minister Kamp: afslanken en samenwerken. “Af-

teitsregeling omvat voorschriften over het transport en verzamelen van varkens, runderen, kalveren, schapen en geiten. QLL is opgezet om het dierwelzijn tijdens transport te waarborgen en ziekteverspreiding via transport of door het verzamelen van dieren te voorkomen. QLL-deelnemers profiteren van voordelen, zoals het toestaan van de tweede verzamelslag voor schapen. De doelstelling is om per 1 juli 2012 ook de afvoer van weideschapen vanaf verzamelplaatsen goedgekeurd te krijgen. Transparante, veilige en werkbare preventieregelgeving dierziekten. Onder leiding van het PVV zijn knelpunten benoemd, zoals aan- en afvoer van weideschapen van en naar verzamelcentra en de tweede verzamelslag. De verwachting is dat deze zaken in

de loop van 2012 worden opgelost door overleg tussen het ministerie van EL&I en het bedrijfsleven. Door het DGF-convenant tussen overheid en PVV weet het bedrijfsleven welke kosten het maximaal moet betalen bij een ziekteuitbraak. Het PVV int de DGF-heffing. Ziektebestrijding via monitoring en onderzoek is noodzakelijk, zolang de sector te maken heeft met bedreigingen als blauwtong, Q-koorts en Schmallenberg. Het PVV speelt een beleidsmatige en communicatieve rol. Het snel traceren van een nieuwe ziekte is belangrijk. Het PVV heeft hierover afspraken gemaakt met EL&I en de GD en is subsidieverstrekker. Het PVV heeft een scrapieverordening opgesteld om fokprogramma’s te erkennen. Het

g

schaffen zou oliedom zijn”, zegt CDAlandbouwwoordvoerder Ger Koopmans. “Dan moeten we collectes gaan houden om de diergezondheid te regelen. En bovendien zou afschaffing de overheid voor negentig miljoen euro extra werk geven. Dat geld is er niet.” <<

VOORSTEL

g

g

g

De Tweede Kamer wil productschappen opheffen. Het demissionaire kabinet wil de productschappen afslanken.

g

g

g

beleid is gericht op het uitselecteren van niet-gevoelige genotypen (ARR/ARR). Dit leidt uiteindelijk tot lagere collectieve kosten voor de schapensector. Het PVV heeft 133.000 euro beschikbaar gesteld voor de projecten verkenning Nederlands lamsvlees en het project bewust ontwormen, waardoor de resistentie van wormmiddelen kan worden teruggedrongen en de aanpak van worminfecties verbetert. Het PVV geeft subsidies voor onderzoek en afzetbevordering, zoals de projecten introductie hygiënecode, verbetering van de vleeskwaliteit van slachtlammeren, fokwaardeschatting slachtlammeren en kennisverspreiding schapen. Het PVV ondersteunt de Dag van het Schaap.

MEI 2012

HET SCHAAP

17

18-19-20-21_Profrepo_2012 11-05-12 10:04 Pagina 18

reportage

Ambitieus TEKST EN FOTO’S: DURKJE HIETKAMP

Melkschapenhouder Jan Blom heeft een dubbele doelstelling: uitbreiden en het realiseren van een verspreid aflammerpatroon. Ambitieuze uitdagingen die gepaard gaan met zowel treffers als tegenslagen.

J

ong en dynamisch. Dat is de melkschapenhouderij op Hoeve Vrij en Blij in het Texelse Den Hoorn. Sinds vier jaar houdt de familie Blom melkschapen en het bedrijf is nog volop in ontwikkeling. “Mijn vader heeft hier dertig jaar lang koeien gemolken tot 2001, daarna is de stal ingericht voor het houden van 250 vleeslammeren en de verhuur van paardenboxen”, vertelt Jan Blom die het bedrijf samen met zijn vader Piet Blom en moeder Ans de Graaf runt. Omdat op het bedrijf te weinig werk was, ging Jan na zijn opleiding aan de slag bij een loonbe18

HET SCHAAP

MEI 2012

drijf. Hij maakte veel boerencontacten. Een van hen attendeerde hem op de mogelijkheid de activiteiten van een stoppende melkschapenhouder over te nemen. De schapenmelk die daar werd geproduceerd, ging naar Anton Witte van kaasboerderij Wezenspyk. “De verkoop van de echte Texelse schapenkaas liep goed. Anton wilde meer schapenmelk verwerken en keek reikhalzend uit naar een opvolger”, vertelt de jonge ondernemer. De familie kocht de 160 ooien van het bedrijf en zo waagde Blom in 2008 de sprong naar een nieuwe toekomst. De stal werd verbouwd

om alle lammeren in te huisvesten, er werd een koppel jongvee aangekocht en op het erf verrees een nieuwe stal om melkschapen in te houden. CRISIS

Maar toen sloeg de crisis genadeloos toe en stagneerde de verkoop van de traditionele schapenkaas van Wezenspyk. “We waren de laatste plankjes op de schuur aan het timmeren toen het spaak liep. Dat was ons tweede jaar”, vertelt Blom. “We konden niet al onze melk meer kwijt en schapen voor de slacht verkopen

18-19-20-21_Profrepo_2012 11-05-12 10:04 Pagina 19

JAN BLOM 25 WOONPLAATS: DEN HOORN, TEXEL BEDRIJF: 350 MELKSCHAPEN, UITBREI DING NAAR 500 OOIEN. SLAGERIJ, MINI CAMPING, BUNGALOWVERHUUR EN PENSIONSTAL

was geen optie. Een melkschaap heeft geen vlees.” Meevaller was dat het bedrijf op meerdere dobbers dreef. Naast melkgeld worden opbrengsten verkregen door de verhuur van zes paardenboxen, een vierpersoons bungalow en een minicamping met vijftien staplaatsen. “Uiteindelijk konden we via Nico Verduin onze overige melk afzetten bij Klaver Kaas in Winkel. De kaas wordt teruggeleverd aan Verduin die vervolgens de regie over de verkoop ervan voert.” Om betere afzetmogelijkheden te creëren, wil de familie dit jaar voor het eerst probe-

ren de melkproductiepiek af te vlakken door het aflammerpatroon en de daarmee samenhangende melkproductie beter over het jaar te spreiden. “We willen continuïteit”, zegt Blom. SPREIDEN

danks is hij vol vertrouwen over het voornemen. “Niet alleen de melkproductie, ook het werk wordt beter verspreid. De lammerijen worden minder groot, waardoor er meer rust en meer aandacht voor de dieren is. In dezelfde periode 350 ooien laten aflammeren, is een hele opgave.”

De schapenhouder is zich ervan bewust dat de overgangsfase een lastige periode wordt met een lagere productie tot gevolg. “De dieren moeten eerder over op ander voer. De schapen die in januari hebben gelammerd moeten terug naar november. We laten dus wel wat melk liggen.” Deson-

De melkschapen worden verdeeld in drie groepen die elk in een andere periode aflammeren. “We hebben de stal uitgebreid van twee naar drie voerbanden, zodat we drie voerniveaus kunnen handhaven.” Of >>

DRIE GROEPEN

MEI 2012

HET SCHAAP

19

18-19-20-21_Profrepo_2012 11-05-12 10:04 Pagina 20

reportage

Het lamsvlees wordt op het bedrijf verpakt in kleine porties. Jan Blom stelt de kunstmelkautomaat in.

de schapen in februari en juni bronstig willen worden, daarover maakt de ondernemer zich weinig zorgen. “We zullen het wel ondervinden”, zegt hij nuchter. “In theorie moet het lukken. We zorgen ervoor dat de schapen voor maart en na mei zijn gedekt. De periode daartussen is het moeilijkst. Die willen we omzeilen.” Doelstelling is om uiteindelijk in maart, juli en november een aflammerperiode te hebben. De ondernemers hopen de strategie in 2014 volledig te hebben gerealiseerd. UITBREIDINGSSLAG

Naast een verspreid aflammerpatroon, maakt de ondernemer een forse uitbreidingsslag. “Een koppel van 350 melkschapen is niet rendabel. We willen naar minimaal 500”, zegt Blom. De familie heeft daarvoor beschikking over 14,5 hec-

tare gras, waarvan ze 8,5 hectare pachten van Staatsbosbeheer. “We moeten dus flink voer aankopen en mest afzetten.” Het rantsoen van de melkschapen bestaat uit graskuil en een derde deel mais. Voor de krachtvoerverstrekking wordt een richtlijn aangehouden van twee kilogram per drie liter melk. Zes weken voor het lammeren krijgen ze 800 gram en rond het lammeren tot 1,2 kilo. “De lammeren krijgen na een week, naast onbeperkt kunstmelk, direct lammerenkorrel en luzerne, zodat de pens zich goed kan ontwikkelen”, vertelt Blom. Daarnaast kunnen ze onbeperkt eerste snede ruwvoer opnemen. SELECTIEBELEID

Blom handhaaft een streng selectiebeleid. “Schapen hebben de genetische

potentie om in de winter drachtig te worden. We proberen hierin middels fokkerij een verschuiving te verwezenlijken.” Met ooien die slecht presteren, wordt niet verder gefokt. Die worden gedekt door Texelaarrammen, zodat de lammetjes steviger in hun vlees zitten. Voor de melkschapen die wel goed presteren, worden Friese Melkschaaprammen ingezet. “Van de ooien die voor de eerste keer lammeren, houden we nooit jongvee aan. Ze moeten zich eerst bewijzen. Daarom selecteren we ook pas na 200 dagen in lactatie.” Vruchtbaarheid is een belangrijk selectiecriterium. “Met een ooi met een eenling fokken we niet verder en schapen die in de eerste cyclus niet drachtig worden, laten we herdekken door een Texelaarram. Wij zijn net cowboys.

Doelstelling is een koppel van minimaal 500 melkschapen.

20

HET SCHAAP

MEI 2012

18-19-20-21_Profrepo_2012 11-05-12 10:04 Pagina 21

Emoties spelen geen rol. Een schaap moet presteren.” FOKDOEL

Het fokdoel is gericht op de productie van melk in combinatie met goede secundaire kenmerken. “Een best schaap produceert veel melk, heeft een voldoende ontwikkelde uier met een sterke ophangband en correcte speenplaatsing, is groot en ruim, heeft sterke klauwen en staat goed op zijn poten”, definieert Blom. Als het aan hem ligt, maakt het bedrijf in de toekomst nog een flinke verbeterslag. “Als wij meer omzet willen genereren, moeten we meer uit onze schapen halen.” De schapen, die worden gemolken in een 2x14 rapid exit melkstal, moeten van gemiddeld 500 liter per schaap per jaar naar 600, vindt de ondernemer. De vruchtbaarheid is 2,2 lammeren per worp en moet naar 2,5. Ook streeft hij naar een betere klauwgezondheid. “Onze ambitie is om het koppel drie keer per jaar te bekappen: twee maanden voor het aflammeren, twee maanden erna en nogmaals voordat het dekseizoen aanbreekt.” LAMSVLEES

Overtollige lammeren worden verkocht. Maar omdat melkschapen weinig vleestypisch zijn, zijn ze niet erg gewild. “Lammeren van melkschapen gaan gemiddeld voor een euro per kilo levend gewicht weg. Meestal zijn ze dan circa twee weken oud en wegen ze zo’n tien kilo.” Zijn vader zag hier een kans in. “Het blijkt dat heel jong lamsvlees een delicatesse is in het Middellandse Zeegebied. Die status zou het in Nederland wellicht ook kunnen krijgen. Consumenten haken vaak af op de schapensmaak, maar bij jong vlees zit die smaak er nog niet aan. Bovendien is Texel hét lamsvleeseiland van de wereld. Daar wilden we wat mee doen.” Voor een habbekrats werd een vrieskist gekocht en lieten ze een lam slachten dat ze in delen vacuüm verpakten. De ondernemers brachten het vlees zelf aan de man. “Restaurants waren blij met het supermalse vlees, maar hadden behoefte aan kleinere porties.” De familie speelde daar op in en trok een slager aan die elk deel van het lam in kleine delen verwerkt en opwaardeert. “Haal je de botten eruit, of maak je er een ham van, dan is het vlees dubbel zo veel waard.” De afzet van het streekei-

Kengetallen Aflammerleeftijd: Afzet lammeren per jaar: Vleesopbrengst: Totale vleesopbrengst per jaar: Melkproductie per schaap per jaar: Geschatte melkproductie 2012: Worpgrootte per werpende ooi (incl. jaarlingen): Doodgeboren lammeren: Grootgebrachte lammeren per ooi: Start dekperiodes: Lammerij: Aanhouden fokkerij: Niet werpende ooien: Niet werpende jaarlingen: Uitstootooien per jaar: Scheren: Geschatte melkopbrengst 2012: Opbrengst wol: Toeslagrechten: Overige opbrengsten: Kosten aankoop mais: Krachtvoerkosten: Kosten aankoop graskuil: Kosten luzerne: Strokosten: Kosten landhuur per jaar: Diergezondheidskosten: Kosten melkpoeder per jaar:

1 jaar ( 80 kg) 750 15 euro/kg 135.000 euro 500 liter 184.000 liter 2 7 procent 2 7 juni, 7 oktober en 7 februari maart, juli en november 35 procent 5 procent 8 procent 20 procent half april, half oktober 193.200 euro (bij een gem. melkprijs: 1,05 euro/liter) 3000 euro 3465 euro 70.000 euro (camping, bungalow, pensionstal) 9350 euro (170 ton) 50.000 euro (150 ton) 17.500 euro 350 euro 20.000 euro (160 ton) 1360 euro 2100 euro 40.000 euro

gen product is zo’n succes dat de ondernemers afgelopen winter een nieuwe gecertificeerde slagerij bij het bedrijf hebben gebouwd. TEGENSLAG

Het bedrijf kent echter niet alleen voorspoed. “Uierontsteking werd een enorm probleem. De lammeren brachten de besmettelijke ecthyma-infectie over op de uier en spenen van hun moeder. Om de gevolgen van de ontsteking enigszins in toom te houden, maakten we groepen van vijfentwintig dieren. We hadden enorm veel werk. We waren drieënhalf uur aan het melken en versmeerden twee potten huidcrème per keer. Het was dweilen met de kraan open”, vertelt Blom. De ondernemers investeerden 9000 euro in een automaat waarmee verse melk kan worden gevoerd. Met een mobiele tank werd voor aanvoer van melk naar de

automaat gezorgd. “Dat werd al snel een kostbare zaak”, zegt Blom. “Zowel qua melkderving als arbeidstechnisch. Ze dronken veel meer dan verwacht.” Inmiddels is de overstap gemaakt naar kunstmelk en gaan de lammeren pas vanaf 22 kilo levend gewicht weg. “Dan zijn ze circa zes weken oud. Een lam moet twaalf kilo schoon aan de haak zijn. Dan is het financieel aantrekkelijk.” Ondanks de enorme ontwikkeling van het bedrijf in korte tijd blijven de ondernemers plannen houden. “Om de veestapel uit te breiden, moeten we eerst de stal verlengen”, zegt Blom lachend. Zijn ambitie is helder: zo snel mogelijk voldoende schaalgrootte bereiken. “Lange halen, snel thuis”, luidt zijn strategie. “Als we kostencompetitief willen blijven, moeten we wel groeien. Melk maken en lammeren brengen. Dat is waarop we ons richten.” << MEI 2012

HET SCHAAP

21

22-23_Middenplaat_2011 11-05-12 10:05 Pagina 22

middenplaat TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO’S: HENK RISWICK

Suffolk Stevige zwarte poten, een zwarte kop met flinke naar opzij staande oren en een crèmekleurige vacht. Kan niet missen: dit is de Suffolk. Het is een van de beroemdste schapenrassen met een wereldwijde verspreiding. De Suffolk heeft een goede naam als vleeslamvaderdier. Die goede naam dankt het ras niet alleen aan zijn prima lengte en bespiering. De Suffolk is in de eerste plaats een enorme groeier. Bij een optimale verzorging en gekruist met een goed melkgevend moederdier zijn kruislinglammeren van een Suffolkvader in staat om meer dan vijfhonderd gram per dag te groeien. De Suffolk heeft nog een gunstige eigenschap: de bronst van dit ras is niet aan een kort seizoen gebonden. Daarom leent de Suffolk zich voor de productie van vroege lammeren, maar ook voor jaarrond lammerenproductie. Volwassen rammen kunnen wel 140 kilo wegen. Uitgegroeide ooien gaan in de richting van honderd kilo. Het zuidoosten van Engeland is de bakermat van de Suffolk. Het ras is vernoemd naar het gelijknamige graafschap. Uitgangsrassen waren de ooit fameuze Southdown en de Norfolk Horn. De Suffolk van nu heeft het meest weg van het laatstgenoemde ras, maar dan zonder hoorns.

STAMBOEK: Suffolk Stamboek Nederland (SSN)

WEBSITE: www.suffolkstamboeknederland.nl Foto’s gemaakt bij Henk-Jan Westhoff, Hummelo (Gld.)

22

HET SCHAAP

MEI 2012

22-23_Middenplaat_2011 11-05-12 10:05 Pagina 23

VB-LAMMERBROK

BALANS -

Hoge groeisnelheid Extra vitamines Extra mineralen Anti coccidiose

wegens succes verlengd EN E M O U RAAG N TIEPAKKET

V

2 2 3 3 4 ! ZO R G D E B 05AT2IS7TH-2 S I U

EN AC R E M M LA

12 JUNI 20 1 T O T G RTIEPAKKET GELDIG AC

2 juni a.s. Open huis bij : Deze dag zijn wij voor u speciaal open van 11.00 tot 16.00 uur. We geven demonstraties en er zijn noviteiten . De koffie staat klaar en er is voor elke bezoeker een presentje. Schoffel 16 1648 GG De Goorn www.venostal.nl

Graag tot 2 juni , Het VENO-team

25_Myiasis_2012 11-05-12 10:05 Pagina 25

Thema

Myiasis

Inhoudsopgave:

E

en van de vervelendste ziekten bij schapen is myiasis. Deze huidaandoening komt vooral voor tussen april en oktober. Elk jaar worden schapen aangetast. Ze hebben er veel last van: jeuk en veel pijn. In het begin valt dat niet altijd meteen op. Maar als de larven van de vleesvlieg zich op het schaap hebben genesteld, leidt dat direct tot grote problemen. En het kan erg snel gaan. Goede hygiëne, vaak controleren en de schapen scheren zijn preventieve maatregelen. Ook zijn er uitstekende middelen die myiasis voorkomen. Op de volgende pagina’s hebben we alle actuele informatie over deze nare aandoening voor u bij elkaar gezet.

Myiasis slaat vliegensvlug toe Belgisch project Slechts twee middelen tegen myiasis Hygiëne en korte wol Praktische aanpak myiasis Selecteren en controleren

MEI 2012

HET SCHAAP

26 27 28 29 30 30 25

26-27_Ziektebeschrijving_2012 11-05-12 10:09 Pagina 26

TEKST: DR. KARIANNE LIEVAARTPETERSON GEZONDHEIDSDIENST VOOR DIEREN, FOTO’S: PIET VELLEMA GD

Myiasis slaat vliegensvlug toe Van het ene op het andere moment heeft een schaap vliegenmadenziekte, ofwel myiasis. De ene dag loopt het nog rustig en tevreden in de wei te grazen, de andere dag stopt het met vreten. Het dier trilt, schudt, zwiept driftig met de staart en schuurt zich aan het hek. Bij nadere inspectie blijkt het foute boel. Hoe kan dit nou zo snel gegaan zijn? Zo klein is een klompje eitjes van de Lucilia sericata.

D

e vlieg die meestal myiasis veroorzaakt, slaat snel toe. Zodra een volwassen vrouwelijke blauwgroene bromvlieg de geur van rottend vlees in de gaten krijgt, is het hommeles. Dat geldt ook bij natte wol die bevuild is met mest, urine of kraamvloed. De vlieg komt erop af en legt haar eieren op broeierige plaatsen. Vaak is dat aan de achterkant van het schaap, maar het kan ook op de rug, de flank, bij de hoornbasis of in de tussenklauwspleet. Onder warme en vochtige omstandigheden komen de eieren na acht tot tien uur uit, in koudere tijden na drie dagen. Al na vier uur huidcontact treden de eerste huidbeschadigingen op, die na 24 uur kunnen verergeren. Het belangrijkste verschijnsel in deze fase is jeuk. Het schaap vertoont huidtrillingen, stampvoeten en (staart)schudden. Daarnaast schuurt het zich aan de aangetaste plekken of probeert ernaar te bijten. Tijdens de eerste vervelling ontstaan er bijtende delen en de maden zetten zich 26

HET SCHAAP

MEI 2012

met mondhaken vast aan de huid. Na 48 uur ontstaan hierdoor gaten in de huid. De larven boren zich onder het huidoppervlak en zetten het onderhuidse weefsel aan tot rotten, zodat ze de opgeloste voedingsbestanddelen kunnen opnemen.

Schapenhorzel g

g

g

g

De schapenhorzel Oestrus ovis veroorzaakt eveneens myiasis, maar dan in de neusholtes. De vliegenmaden van Oestrus ovis hebben een levende gastheer nodig voor de larvale ontwikkeling. Vliegenlarven worden ingezet voor therapeutische doeleinden. Ze maken wonden schoon. De Lucilia sericata vlieg wordt gebruikt in de forensische entomologie. Aan de hand van de ontwikkelingsstadia wordt bepaald hoe lang iemand al dood is.

Hier voeden de maden zich met het vlees uit de huid voor zo’n drie tot tien dagen (alweer afhankelijk van de temperatuur). Nu worden de schapen sloom, ze eten niet meer en hun conditie gaat snel achteruit. De maden maken drie vervellingen door, waarna ze zich van het schaap laten vallen. Op de grond verpoppen ze zich in zes tot veertien dagen of ze overwinteren, wat zelfs bij relatief lage temperaturen kan. Bij het ontpoppen komt er een volwassen vlieg tevoorschijn die een volledige gedaanteverwisseling heeft ondergaan. Samenvattend treden in het snelste scenario, onder warme, vochtige en vuile omstandigheden, binnen twaalf uur de eerste klinische verschijnselen op die binnen 24 uur sterk verergeren. DUIZENDEN EIEREN

Alle veroorzakers van myiasis zijn vliegen. De belangrijkste in Nederland is de blauwgroene bromvlieg Lucilia sericata, ook wel groene vleesvlieg, wolvlieg of

26-27_Ziektebeschrijving_2012 11-05-12 10:09 Pagina 27

TEKST: MARJOLEIN VAN WOERKOM

Belgisch project

Maden van de vleesvlieg in de wol van een schaap. Ze kunnen binnen een dag uit de eitjes komen die de vlieg in de wol heeft gelegd.

schapengoudvlieg genoemd. Lucilia sericata leeft meestal in kadavers, maar kan ook levend weefsel binnendringen, vooral via open wonden. De blauwgroene bromvlieg komt vrijwel wereldwijd voor. De vlieg is tien tot veertien millimeter lang (iets groter dan de huisvlieg) en heeft een glimmende metaalachtige blauwgroene tot gouden kleuring met zwarte aftekeningen. De vlieg heeft zwarte borstelige haren en een drietal groeves op de borst. De vleugels zijn doorzichtig met bruine aderen en de voelsprieten en poten zijn zwart. De vaalgele of grijzige maden zijn kegelvormig en ademen door twee openingen aan de achterkant. De maden zijn tien tot veertien mm lang. De vliegen leven ongeveer een maand. De volwassen vliegen leggen na vijf tot negen dagen eieren. Ze kunnen 2000 tot 3000 eieren leggen in negen à tien sessies. De ontwikkeling van ei tot vlieg duurt tien tot twintig dagen. Onder nor-

male weersomstandigheden is de vlieg actief van april tot oktober. In deze periode kunnen drie tot zeven generaties vliegen gaan vliegen. VICIEUZE CIRKEL

De maanden waarin de ziekte zich het meest openbaart, zijn juli en augustus, omdat dan de omstandigheden het gunstigst zijn. Naast temperatuur, vochtigheid en reinheid van het schaap zijn het type vacht, de woldichtheid en de staartinplant van belang. Warm weer en een broeierige, natte vacht zijn al voldoende om Lucilia sericata aan te trekken. Elk schaap kan myiasis krijgen. De rottende geur trekt andere insecten aan op relatief grote afstanden. Een besmet dier komt dus in een vicieuze cirkel terecht: steeds meer vliegen komen hun eitjes afzetten op het slachtoffer. Onopgemerkte zieke dieren kunnen binnen vijf dagen in shock raken en sterven door bijkomende infecties en vergiftiging door stoffen die bij weefselafbraak ontstaan. <<

Net als in Nederland hebben schapenhouders in België ook veel last van myiasis, weet dierenarts G. Bertels van de Dierengezondheidszorg Vlaanderen (DGZ). Uit een enquête van de Vlaamse landbouwoverheid uit 2000 en 2006 blijkt dat ruim zestig procent van de bedrijven met huidmaden te maken had in het jaar van de bevraging. Het aantal aangetaste dieren per bedrijf varieerde tussen 11 en 21 procent, sterfte bij ooien lag tussen 0,3 en 1,4 procent en bij lammeren tussen 0,3 en 2,0 procent. Schapen zonder staart hadden even vaak aantasting als schapen met staart. Neocidol en Clik zijn niet geregistreerd in België, maar mogen wel vanuit Nederland worden ingevoerd door een dierenarts, waarna de middelen legaal kunnen worden gebruikt. DGZ adviseert goed te scheren als preventieve maatregel, een goede wormbestrijding door middel van regelmatig omweiden en dagelijkse controle op de eerste symptomen van huidmaden. Als er een made te zien is, is het advies de aangetaste plek te scheren en uit te wassen met een insectendodende oplossing zoals Taktic of Sarnacuran. Momenteel is de DGZ bezig met een tweejarig project waarbij huidparasieten onder de loep worden genomen. Onderzoekers kijken wat de invloed is van scheren op diverse huidaandoeningen, waaronder myiasis.

Huidbeschadiging als gevolg van myiasis. MEI 2012

HET SCHAAP

27

28-29_middelen_2012 11-05-12 10:08 Pagina 28

Slechts twee middelen tegen myiasis Neocidol mag alleen nog als spray worden gebruikt en niet meer in een dompelbad. Met een gieter het middel sproeien is ook toegestaan. Dat is makkelijk voor het behandelen van een enkel schaap.

Clik en Neocidol zijn de enige twee toegestane myiasismiddelen. Ze zijn beide giftig, dus oppassen bij gebruik. Ze beschermen de schapen wekenlang tegen de beruchte vleesvliegen.

V

oor het voorkomen van myiasis zijn twee producten officieel geregistreerd: Clik en Neocidol. Beide werken preventief. Neocidol werkt ook behandelend; het middel doodt eventueel aanwezige vliegenmaden. Clik is vrij verkrijgbaar, dus zonder voorschrift van een dierenarts. Neocidol niet. Gebruik daarvan mag alleen op recept 28

HET SCHAAP

MEI 2012

van de dierenarts. Die moet het schapenbedrijf dan ook kennen. NEOCIDOL

Het preventief of behandelend gebruik van Neocidol mag alleen als spray. Schapen in een bad dompelen mag niet meer. De schapen besprenkelen is wel toegestaan. De dosering is 20 ml op 20 liter

28-29_middelen_2012 11-05-12 10:08 Pagina 29

TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO’S: DURKJE HIETKAMP, NOVARTIS

Hygiëne en korte wol De kans op myiasis is het grootst als de schapen vol in de wol zitten. Zolang de wol niet langer is dan 2,5 centimeter is die kans klein. Het scheren van schapen werkt dus preventief. Gemiddeld genomen is de wol zes tot acht weken later weer op een aantrekkelijke lengte voor de vleesvlieg Lucilia sericata. De eerste myiasismeldingen komen in mei. Vandaar dat ’s winters scheren onvoldoende soelaas biedt. Dit geldt ook voor de ooien die rond het aflammeren in februari en maart worden geschoren. Die ooien zijn hooguit in het begin van de ‘myiasismaanden’ minder kwetsbaar. Hygiëne is belangrijk om de madenaandoening te voorkomen. Vuile wol blijft langer vochtig dan schone wol. Juist in vochtige wol leggen de blauwgroene vliegen graag eitjes. Schapen die iets mankeren, hebben vaak vochtiger wol dan gezonde dieren. Schapen die diarree hebben, door bijvoorbeeld een wormbesmetting of een verkeerd rantsoen, zijn ook kwetsbaar. Myiasis is verraderlijk. Zelfs bij op het oog gezonde schapen kan er ineens een uitbraak zijn. Daarom is het belangrijk dagelijks, liefst twee keer, alle dieren te controleren. Gedragingen die wijzen op myiasis zijn onrust, het lijf schudden, kwispelen met de staart, zich afzonderen, bijten naar een plek op de huid, sloom gedrag, veel liggen en weer opstaan.

water. Per schaap is twee tot vier liter sproeivloeistof nodig. De dieren moeten goed nat worden. Dat kan bijvoorbeeld door de schapen met hekken bij elkaar te zetten en ze te bedruipen met een sproeimachine achter de trekker. Voor kleine koppels of een enkel dier volstaat een rugspuit of gieter. Het gebruik van Neocidol is verboden bij schapen die worden gemolken. Zogende ooien mogen wel worden behandeld, maar dan moeten ze goed opdrogen voordat de lammeren er weer bij gaan. Behandeling van dieren jonger dan drie maanden is niet toegestaan. De wachttijd voor Neocidol is 56 dagen, binnen die termijn mogen schapen niet worden geslacht. Neocidol mag niet in oppervlaktewater terechtkomen. Tijdens de behandeling behoort de schapenhouder zichzelf goed te beschermen. De adviezen zijn: spray liefst in de buitenlucht, de sproeivloeistof niet inademen, handschoenen en andere beschermende kleding aan, ogen beschermen, tijdens gebruik niet eten, drinken of roken, na aanraking met de huid onmiddellijk wassen met veel water, en het middel verwijderd houden van veevoer en etens- en drinkwaren. Neocidol beschermt schapen zes weken lang tegen myiasis. Een aangebroken verpakking blijft drie maanden goed. Ongeopend is dat 36 maanden. Niet in een koelkast bewaren.

sprayd met een speciaal spuitpistool, waardoor het in twee stroken van tien centimeter breed op de vacht van het dier komt. De ene strook loopt van schouders tot aan staartpunt, de andere in een boog rond staart en kruis. De dosering hangt af van het gewicht van het dier. Het middel mag niet worden toegepast bij ooien die melk geven voor menselijke consumptie. De wachttijd voor vlees is veertig dagen. Clik mag eveneens niet in het oppervlak-

tewater terechtkomen. De fabrikant adviseert de schapen minstens een uur weg te houden van sloten en ander water. Bij gebruik moet de schapenhouder synthetisch rubberen handschoenen, een pvcbroek en een masker dragen, niet roken, drinken of eten en na aanraking met de huid onmiddellijk wassen met water en zeep. Behandelde schapen houden het middel lang vast. Na de behandeling mogen ze drie maanden lang niet worden geschoren, omdat het middel zich goed hecht aan de wol. Daarom is het advies ook na de behandeling altijd een overall en laarzen te dragen bij fysiek contact met de dieren. Clik werkt zestien weken. De fabrikant adviseert om tijdens die weken de dieren toch te controleren op myiasis, want een enkel schaap kan al eerder zijn besmet. Clik voorkomt het vervellen van de jonge maden in het eerste stadium. Als de behandeling plaatsvindt als er maden in het tweede of derde stadium op het schaap zitten, kan myiasis alsnog optreden. Clik is niet geschikt om een schaap met myiasis van vliegenmaden af te helpen. Het middel werkt alleen preventief. Een aangebroken verpakking blijft een jaar houdbaar. Gesloten is dat vijf jaar. Het middel weghouden van zonlicht en vorstvrij bewaren. <<

CLIK

Clik is een pour-on: het middel wordt op de rug en achterhand van het schaap ge-

Clik wordt in twee stroken op de rug en achterhand van het dier aangebracht. MEI 2012

HET SCHAAP

29

30-31-32_Wetenswaardigheden_2012 11-05-12 10:11 Pagina 30

Praktische aanpak myiasis Op het goede moment scheren, vaak controleren en blijven opletten. Dat is in grote lijnen belangrijk om myiasis te voorkomen. Zeepsop, vliegenblok, vliegenwerende middelen, rozenolie en fokken op weerstand zijn ook tips en trucs om de madenziekte geen kans te geven.

Hogedrukspuit is handig Wie een heel koppel wil besproeien met Neocidol, kan het beste een trekker met sproeimachine gebruiken, maar voor een enkel schaap is dat niet handig. Een gieter is een mogelijkheid, maar aangezien het schaap goed nat moet worden, wordt hierbij veel oplossing verspild. Ten eerste zonde van de Neocidol en ten tweede belastend voor het milieu. Handiger is het om een kleine hogedrukspuit te pakken waarin een tot twee liter oplossing past. Met een spray kan het schaap of lam eenvoudig en doelgericht worden besproeid.

Geur maskeren De groene vleesvlieg houdt van de ammoniakgeur in ontstekingsweefsel, urine en mest. Schapen die zo ruiken, 99 procent van de gevallen, zijn dan ook een aantrekkelijke partij voor de vlieg. Wie deze vliegen of zelfs wespen rond een schaap ziet cirkelen, weet bijna zeker dat het schaap myiasis heeft. Geurmaskering is een oplossing om vliegen te weren. Dat kan door het gebruik van etherische oliën op plantaardige basis met een sterke geur, zoals rozenolie. Dit kan preventief werken, al moet het schaap niet te extreem onder de mest zitten.

Selecteren en controleren Myiasis is een veelvoorkomende ziekte. Niet elk schaap is vatbaar. Genetische selectie en goede controle kunnen bijdragen aan het beperken van het probleem.

M

yiasis begint, net zoals veel andere insecten en daaraan gerelateerde ziekten, in het voorjaar op te komen. In de loop van de zomer is er een piek en rond het najaar neemt de kans op myiasis weer af. Het precieze verloop hangt af van veel omstandigheden, zoals woldichtheid, wollengte, vochtigheid, regen en wel of niet geschoren. De mate en het moment van optreden verschilt sterk per regio. Het kan ineens veel voorkomen in Zeeland, terwijl het in Friesland op dat moment nauwelijks heerst. Het is bekend dat in open gebieden waar het veel waait, zoals in Fries30

HET SCHAAP

MEI 2012

land en Groningen, myiasis minder snel voorkomt dan in beschutte en beboste gebieden. Op Texel lijkt myiasis meer voor te komen als er in een jaar veel konijnenkadavers zijn, maar dat is niet wetenschappelijk onderbouwd. Aan myiasis gaan twee stadia vooraf. Het eerste stadium betreft het moment dat vliegen een dier ruiken, die geur aantrekkelijk vinden en erop afkomen. Het tweede stadium is dat de vliegen eitjes leggen en er maden uitkomen. Stadium twee vindt plaats als het schaap de juiste omstandigheden met zich meedraagt, zoals de juiste haardichtheid en vochtigheid. Pas als beide stadia zijn doorlopen is sprake

van myiasis. Schapen kunnen dus eitjes hebben, maar als die niet tot ontwikkeling komen, heeft het dier geen myiasis. GENETISCHE AANLEG

Lang niet alle dieren in een koppel krijgen myiasis. Schapen met een bepaalde soort wol, woldichtheid en vochtvasthoudend vermogen zijn gevoeliger dan andere schapen. Er zit dus een erfelijke component in. Streng selecteren in het mannelijk materiaal en registreren is daarom van groot belang. Bijhouden welke dieren als eerste myiasis krijgen, loont. Na een tijdje valt daarin een patroon te ontdekken. Voer die dieren af en

30-31-32_Wetenswaardigheden_2012 11-05-12 10:12 Pagina 31

TEKST: MARJOLEIN VAN WOERKOM, FOTO’S: HENK RISWICK, DURKJE HIETKAMP, ROBIN BRITSTRA

Scheren Regelmatig scheren is een manier om myiasis te voorkomen. In Australië wordt konten uitscheren veelvuldig gedaan tegen myiasis, maar ook in Nederland gebeurt dat. Zeker bij rassen met lange en bewolde staarten is de vacht kortwieken de beste manier om myiasis te bestrijden. Het hangt van het weer af hoe vaak de wol moet worden verwijderd. Eens per jaar in het voorjaar in ieder geval, maar bij een nat najaar is het verstandig de konten nogmaals te scheren. Scheren loont niet in elke omstandigheid. Als slachtlammeren twee keer per jaar moeten worden geschoren, is deze methode duur.

Zeepsop Als het schaap maar een kleine plek, of een klein aantal plekken, heeft waar myiasis zich voordoet, ter grootte van een twee euromunt bijvoorbeeld, dan is onderdompeling in Neocidol niet nodig. Een alcohol- of zeepoplossing werkt dan prima. Maden zijn daarvoor gevoelig. Scheer bijvoorbeeld de aangetaste plek en besproei de plek met spiritusoplossing, Biotexoplossing of ander wasmiddel.

Butox Butox is een ‘pour-on’-middel tegen vliegen en luizen en mag worden gebruikt bij runderen en schapen. Zeker bij vliegen heeft het een lange werkingsduur, zo’n tien weken. Toch biedt dit middel geen garantie tegen myiasis. Het werkt prima als het gaat om het doden van knutten, kriebelmuggen en luizen, maar de Lucilia sericata is er grotendeels tegen bestand. Als er flink stront op de kont zit, leggen vliegen daar, ondanks gebruik van Butox, echt wel eitjes.

>>>

TEKST: MARJOLEIN VAN WOERKOM, FOTO: LIESBETH HEEBINKKETS

gebruik geen rammen waarvan het moederdier myiasis heeft gehad. Het is niet altijd makkelijk te bepalen welke rassen meer last hebben van myiasis en welke niet. Ruwe wolschapen hebben er minder last van. Daarnaast trekken schapen met open vachten minder vocht aan dan schapen met dichte vachten, dus die zouden minder last kunnen hebben. Toch is het beter om bij selectie naar het individuele dier te kijken in plaats van naar het gehele ras.

Niet elk schaap is vatbaar voor myiasis. Daar kan de schapenhouder dus op selecteren.

ANDERE BRIL

Het komt nog veelvuldig voor dat schapenhouders het beeld van myiasis niet herkennen. Dat komt niet zozeer door te weinig controleren, maar eerder doordat ze verkeerd kijken, stelt Piet Vellema van de Gezondheidsdienst voor Dieren. “Schapenhouders genieten van een dier en kijken hoe mooi het is, maar moeten bij het controleren met een andere bril naar hun schapen kijken.” Vellema advi-

seert: “Werp eerst een globale blik over het koppel, bekijk ze allemaal als ze staan en beoordeel ze in hun natuurlijke omgeving.” Wie over het hek stapt, moet volgens de dierenarts niet meteen op een schaap aflopen, maar een omtrekkende beweging maken. “Op die manier wordt het schaap niet verstoord en kan het in alle rust goed worden beoordeeld.”

RESISTENTIE

Uiteindelijk rest de vraag: hoeveel middelen ga je als schapenhouder gebruiken? Resistentie ligt op de loer bij preventief gebruik. Net zoals bij ontwormen, wordt er steeds minder preventief voorgeschreven. Myiasis kan sowieso goed worden gestuurd door scheren en streng selecteren. << MEI 2012

HET SCHAAP

31

30-31-32_Wetenswaardigheden_2012 11-05-12 10:12 Pagina 32

Vliegenblok Een vliegenblok weert vliegen en gaat daarmee myiasis tegen. In het blok zijn mineralen en kruiden samengeperst waaraan vliegen een hekel hebben. Een van die kruiden is knoflook. Doordat het schaap de mineralen en kruiden opneemt, worden deze door zweet en adem uitgestoten. Vliegen blijven daardoor uit de buurt. Het blok kan in de wei worden gelegd of in de stal. Binnenkort komt er ook een vliegenblok in een emmer op de markt, zodat het makkelijker van de ene naar de andere wei is mee te nemen.

Vaak controleren Iedere schapenhouder weet het, maar doet het niet altijd. Schapen controleren is de belangrijkste manier om myiasis te voorkomen. Zeker bij broeierig weer is eens per dag controleren onvoldoende. Drie keer per dag is in die gevallen een beter uitgangspunt.

Pak andere huidparasieten aan Myiasis ontstaat wanneer de huid vochtig is. Een warm en vochtig milieu trekt vliegen aan om eitjes te leggen. Zorg er dus voor dat dit voor de vlieg ideale milieu wordt voorkomen. Een natte vacht door neerslag is moeilijk te voorkomen, vochtigheid door wondjes en luizen daarentegen wel. Was de schapen dan ook eens in de vier jaar in een bad met een middel tegen huidparasieten.

Biologisch middel Er is een biologisch middel op de markt tegen myiasis: Maden Repel Spray. Dit kan worden gebruikt bij behandeling van een madeninfectie, maar werkt niet preventief. Het middel kan eenvoudig worden gesprayd op de wond met maden. Het beïnvloedt de lichaamsgeur en weert hierdoor maden op en in wonden. Vieze plekken moeten eerst worden gereinigd voordat de spray erop kan worden gespoten.

Geit erbij Dat een geit of bok in een koppel schapen myiasis tegengaat, is een fabel. Geiten zijn wel minder gevoelig voor myiasis, omdat ze een kortere vacht hebben en deze in natte omstandigheden sneller droog is, maar hun aanwezigheid zorgt er niet voor dat schapen geen myiasis krijgen.

32

HET SCHAAP

MEI 2012

33_Lammetjes_lammetjes 11-05-12 10:20 Pagina 37

ARREST

Arrest hekwerk van der Pijlweg 17 7691 CK Bergentheim tel: +31 523 231449 [email protected] www.arrest-hekwerk.nl

kwerk

he

kleinveehekwerk

las- en montagewerk sierhekwerk draadwerk

TE KOOP GEVRAAGD

SCHAPENWOL Wij bieden hoge prijzen. Wolhandel Douwe Rijpstra Burgum Tel. 06-1562 9006 Tel. 058-256 3256 Elke eerste zaterdag van de maand wolinname van 8.00 – 12.00 uur. bij schapenbedrijf Klaas van Veen, Kweldijk 2 te Zuilichem.

Fok – en gebruiksvee gevraagd Te koop gevraagd: weide/slachtlammeren en of schapen. Liefst grote koppels vanaf +/- 30 -1000 stuks. Voor het laden geld op de bank. Tel: 06 - 14 03 56 59. Te koop gevraagd: Slacht-/weide schapen en lammeren. Tegen contante betaling. Tel. 0546 - 643125 of 06 - 53490130.

Fok – en gebruiksvee aangeboden Te koop: bonte ooi- en ramlammeren met bonte poten. Prima van soort. Provincie Utrecht. Tel. 018-2383652. Lammetje plaatsen? Graag uw tekst uiterlijk 18 juni via de mail of onderstaande bon aanleveren. [email protected]

De Noordhollander, zeer vruchtbaar met weinig aflamproblemen, veel melk en goede moedereigenschappen voor info bel 0613807862 www.noordhollanderschapen.nl Te koop: ooi / ramlammeren Swifter Charloias geb. jan. 2012 ARR / ARR, scrapie brucella + zw – vrij. v. Riel 0411-642638 / 06-2198120

Diversen Te koop: Bordercolliepups. Uitst. Werklijnen. Schapen drijven/hoeden. 6 verkocht nog 2 Reutjes Kleuren: br/w/t en donkere drkl. Alle papieren beide ouders aanwezig. Soc. Huis. Kring. € 750,- Info : M. Kodde, kerkwerve, Zeeland. Tel : 0111-695485 / 06-50968776 Actie Clik Pouron 2,2 liter per 6 stuks a 87,50 per 3 stuks a 90,- per stuk 92,50 excl

btw. Bestel nu op www.schapenadvies.nl of bel Sipke Posthuma 06-23218425 of Johan Westerbeke 06-10105939 Uitmesten van (schapen)stal of schuur zelfs door een normale deur. Door heel het land Cor Nap 0348 - 688671, 06 51332133, ook sloop van beton/graaf en rioleringswerk. Aktie schapengaas 80h. nu € 38,00 zw.kwal. € 60,00 super zwaar 80h. € 97,00 puntdraad 500m. € 55,00 div.soorten gaas, draad, palen, hekkens. A. de Greef bv 0488-441412 Zondag 10 juni a.s. houdt De Durpelhoeve Armweide 10 in Ruinen (Dr) van 10.00 tot 16.00 Open Dag met bezichtiging van de fokkerij van SRS Hampshire Down schapen en zeldzame Brandrode runderen (zie resp. www.dedurpelhoeve.nl, www.hampshiredown.nl en www.hetbrandroderund.nl

LAMMETJES OPGAVEBON HOE OPSTUREN: • De ingevulde bon moet uiterlijk 10 dagen voor het verschijnen van het nummer, waarin u plaatsing wenst, in ons bezit zijn. • Bon en enveloppe sturen naar Eisma Businessmedia, Advertentie –afdeling, antwoordnummer 470, 8900 VC Leeuwarden (geen postzegel plakken!) Tel. 088 – 29 44 843, fax 088 – 29 44 850

EENVOUDIGE ÉN VOORDELIGE BETALING • Vul op de bon uw eigen bankrekeningnummer in en plaats uw handtekening. Daarmee stelt u ons (éénmalig) in de gelegenheid om het bedrag te incasseren. Het uitschrijven (en opzenden) van een cheque of bankopdracht is dan niet meer nodig! • Ook kunt u een ingevulde en ondertekende girobetaalkaart, bankcheque of bankopdracht bij de bon opzenden (géén giro- overschrijvingskaarten!)

Ons bankrekeningnummer is: 29.80.05.298; ons gironummer is: 843271 • Advertenties onder nummer: € 5,00 extra • Bewijsnummers hiervan worden niet verzonden. Opdrachten uit België alleen met cheque.

TEKST: één letter of leesteken per hokje; tussen twee woorden een hokje overslaan; blokletters schrijven. Ondergetekende

€ 29,82

Naam:

......................................................................................

Adres:

.......................................................................................

Postcode/plaats:

..................................................................

verleent hierbij machtiging aan Eisma Businessmedia om het verschuldigde bedrag af te schrijven van zijn banknummer: € 34,37 € 39,82

Datum:

Handtekening:

€ 45,27 € 50,72 € 56,17 € 61,61 € 67,06 € 69,70

verzoekt ..... maal plaatsing van een rubrieksadvertentie in HET SCHAAP in de volgende rubriek: ❏ Fok- en gebruiksvee aangeboden ❏ Fok- en gebruiksvee gevraagd ❏ Diversen

Superaanbieding vit/mineralen emmers. 11 halen 10 betalen nu gratis thuis bezorgd in Nederland. 25 bestellen + 3 gratis bij bestelling 50 stuks + 7 gratis. Kijk op onze website www.schapenadvies.nl om te bestellen. Bellen kan ook met Sipke Posthuma 06-23218425 of Johan Westerbeke 06-10105939 Heeft u schapen, apen of beren? Gerard kan ze voor u wassen en scheren! Tevens het adres voor klauwverzorging en wolhandel. Gerard van Dekken. 0511401145, 06-47806365 Bugeiliwch Bordercollie pups van de schaapherder Spot x Meghan. Pups met stamboom, chip, entingen, ontwormd Zie www.groepsaccommodatiedenieuwenhof.nl Nieuws en actualiteiten. Foto’s en filmpjes. Tel: 06 - 36 140 330 Wolinname dagen Sipo/Wesa Schapenadvies kijk op onze website voor de juiste datum bij u in de buurt www.schapenadvies.nl Contante betaling en de koffie staat klaar. Noord-Oost Nederland 06-23218425 Zuid-West Nederland 06-10105939 Te koop: Complete schapenstalinrichting voor 350 fokschapen incl. bakken en hooiruiven. Alles snel opgebouwd en afgebroken zonder in de vloer te boren. Compleet gegalvaniseerd. Slechts 2 seizoenen gebruikt. Liefst in 1 koop, Zeeland. Hans Moeleker tel: 06-12375159 T.k.: gebr. koppelbare aflamhekjes, LxH 1.45x0.90 cm, weidehekken LxH 3x0.85 cm, hooiruif, voerbakken voor pony's en geiten. Omg. Overijssel. Tel. 06-27212934. Te koop: Schapen-drinkbak, op kar met trekhaak. M.A.J. van Rijn tel: 030 – 60 11 453

34-36_Hobbyrepo_2012 11-05-12 10:14 Pagina 34

reportage

‘De jus van het fokken’ Dat een kleine fokker ‘groot’ kan zijn, bewijst Loek van Vliet. Hij fokte twee A-rammen in hetzelfde jaar. En dat met zijn koppel van slechts twintig ooien. Een uitzonderlijke prestatie. TEKST EN FOTO’S: DURKJE HIETKAMP

I

n Den Burg, het hart van schapeneiland Texel, woont Loek van Vliet. Rond zijn huis grazen zijn schapen met lammeren. De kavel van drie hectare huurt hij van zijn buurman. Van Vliet is van boeren komaf. “Mijn ouders hadden een typisch Zuid-Hollands veebedrijf met koeien, schapen, varkens en legkippen. Anders dan mijn initialen ‘LAM’ doen vermoeden, had ik totaal niets met schapen. Die liepen er gewoon”, zegt hij lachend. START

Van Vliet werd dertig jaar geleden dierenarts op Texel. “In 1992 liepen hier vijf schapen. De lammeren gingen allemaal weg voor de slacht.” Hij besloot zelf op de plek een koppeltje te laten grazen en kocht zes ooien van Texelaar topfokker Piet Verberne. “Hij leerde mij de kneepjes van het vak.” A-STATUS

Inmiddels heeft Van Vliet twintig ooien waarvan tien A-ooi zijn. Allemaal zelfgefokte dieren; de oudste is inmiddels acht jaar. De fokker selecteert zijn lammeren op een leeftijd van een half jaar en anderhalf jaar. “Ik probeer altijd het beste fokmateriaal met het beste te kruisen. Lammeren die te klein zijn en met onvoldoende uitstraling gaan weg.” Van Vliet gaat af op zijn intuïtie. Eigenwijs als hij is, liet hij inspecteurs Marjo van Bergen en Dirk Reijne van het vaste land komen om twee van zijn zelfgefokte rammen te keuren. Beide werden met negentig punten voor algemeen voorkomen ingeschreven in het Texels Schapenstamboek Noord-Holland. Een dankbare waardering voor de kleine fokker. Het gebeurt zelden dat op dezelfde dag twee A-rammen van dezelfde fokker worden ingeschreven. Dat ze al34

HET SCHAAP

MEI 2012

LOEK VAN VLIET WOONPLAATS: DEN BURG TEXEL SCHAPEN: 20 FOKOOIEN, TEXELAARS BEROEP: DIERENARTS

lebei in hetzelfde jaar zijn gefokt door een fokker met slechts twintig ooien is opmerkelijk. Van Vliet blijft nuchter. “Ik ben het gewend. De helft van mijn veestapel heeft een A-status.” Maar als hij met een van zijn A-rammen aan het halster over het veldje loopt, glimt hij van trots. “Twee is toch wel

34-36_Hobbyrepo_2012 11-05-12 10:14 Pagina 35

Loek van Vliet toont trots zijn A-ram 5673-0450.

heel apart. Dit is voor mij de jus van het fokken.” Alleen ram 5673-0450 is nog op zijn bedrijf. “Deze ram werd al op diverse keuringen kampioen”, vertelt hij. “Als ramlam eindigde hij bij de laatste tien in Den Burg en als anderhalf jarige won hij de bronzen Texelaar. Dat jaar werd hij ook kampioen in Midden-

beemster.” De A-ram met foknummer 5673-0455 is verkocht aan Koos Tjepkema. “Ook deze ram is op diverse keuringen kampioen geworden. Zo werd hij als ramlam kampioen in Middenbeemster en als tweejarige in Den Burg en in Middenbeemster”, vertelt Van Vliet. De rammen zijn zonen van de MEI 2012

HET SCHAAP

>>

35

34-36_Hobbyrepo_2012 11-05-12 10:14 Pagina 36

reportage

'Gezonde dieren hebben een heldere blik'

Hobbyfokker Loek van Vliet houdt zijn koppel van maximaal twintig schapen in stand met alleen eigen aanwas.

Gezonde dieren zijn actief en vreten goed.

Fokdoel is een goed ontwikkeld en functioneel schaap.

Commandeurram 3938-4050 en geboren in 2009. “De moeder van 450 is mijn favoriet. Zij staat met 94 punten voor algemeen voorkomen ingeschreven in het stamboek.” Van Vliet voelt zich thuis in de schapenwereld. Maar anders dan menigeen denkt, is hij geen fanatieke fokker. “Ik ben gewoon lui”, merkt hij lachend op. “Fietsen is mijn grootste hobby. De verzorging van de schapen moet zo makkelijk en snel mogelijk.” In het voorjaar bekapt hij zijn dieren. In het najaar worden ze gesponst. De ooien worden half juni geschoren. “Dan zijn ze rond de fokdag op het mooist”, verklaart hij. VROEGTIJDIG BEHANDELEN

Om extra werkdruk te voorkomen, behandelt Van Vliet de dieren vroegtijdig. “Dieren moeten gespoten zijn voordat ze ziek worden”, luidt zijn strategie. Preventief vaccineert hij de dieren tegen rotkreupel en tegen 'het bloed' (enterotoxaemie). Om de lammeren gericht te behandelen tegen worminfecties doet hij regelmatig mestonderzoek. De gezondheidsstatus van zijn dieren beoordeelt Van Vliet dagelijks met zijn boerenoog. “Ik kijk naar de manier van staan, kijken en lopen. Gezonde dieren hebben een heldere blik en uitstraling en zijn 36

HET SCHAAP

MEI 2012

actief. Binnen enkele seconden weet ik genoeg.” Om zijn schapenhobby goed te combineren met zijn werk, zorgt hij ervoor dat de eigen lammerij achter de rug is voordat het lammerseizoen aanbreekt. De werpende ooien brengen gemiddeld 1,8 lam per ooi. RAMMENKEUZE

Van Vliets fokdoel is een goed ontwikkeld schaap dat, naast een sprekende kop, vooral functioneel moet zijn. “De ooien moeten minimaal tachtig kilo zijn en probleemloos twee lammeren kunnen grootbrengen.” De rammenkeuze verdient in zijn fokkerijbeleid ruime aandacht. Daarin heeft hij een kordate aanpak. “Het is ja of nee. Alleen rammen die mij aanstaan gebruik ik. Een ram moet mij als lam al aanspreken. Het gaat om het totaalplaatje.” De ram die de fokker inzet moet minimaal honderd kilo zijn, uitstraling hebben, is goed belijnd en rastypisch, heeft een sprekende kop en staat goed op zijn poten. “De moeder moet minimaal negentig punten hebben en het liefst kijk ik ook nog naar zijn grootmoeder.” Lammeren die hij niet aanhoudt voor de fokkerij, verkoopt hij voor gemiddeld zo’n 200 euro per stuk. Maar verdienen aan zijn schapen doet hij niet. “Als ik quitte kan draaien ben ik tevreden. Mijn fokooien zijn plaatjes. Daar geniet ik van, dus laat ik ze lekker lopen.” <<

37_Coccidiose Bayer_2012 11-05-12 10:16 Pagina 37

gezondheid TEKST: JACQUES ENGELEN, FOTO: BAYER

Aanpak coccidiose vaak te laat Schapenhouders pakken coccidiose bij lammeren niet altijd goed aan. Dat blijkt uit een enquête die farmaceut Bayer hield op www.hetschaap.nl. Aanleiding is het middel Baycox Sheep dat Bayer sinds een jaar op de markt brengt.

M

eer dan de helft van de schapenhouders die de Bayer-enquête op de website van Het Schaap invulden, gaf aan dat ze in 2011 problemen hadden met coccidiose bij hun lammeren. Ruim tachtig procent zag diarree als belangrijkste verschijnsel. Bijna tachtig procent behandelt pas als ze de ziekte opmerken. Meer dan een kwart van de schapenhouders behandelt alleen de lammeren met ziekteverschijnselen, een groot aantal zelfs twee keer. Volgens dierenarts Dominique Gevaert van Bayer tonen deze cijfers aan dat schapenhouders geen goed beeld hebben van coccidiose en dat ze de ziekte niet goed aanpakken. “Baycox Sheep is geregistreerd voor de preventie van coccidiose, evenals het andere voor coccidiose geregistreerde middel (Vecoxan - red.). Als tachtig procent aangeeft het middel pas te geven als de dieren al ziekteverschijnselen hebben, is dat te laat. Je moet het voor de aanvang van klinische symptomen inzetten.” De enquête-uitkomsten verrassen Gevaert niet. Coccidiose is een lastige aandoening. “Ook onder melkveehouders

heerste onwetendheid na de lancering van Baycox Bovis voor kalveren.” GROEIVERTRAGING

Gevaert zegt dat een goede aanpak begint met mestonderzoek. Want alleen afgaan op de ziektegeschiedenis en de symptomen is niet verstandig. De symptomen zijn in de eerste plaats groeivertraging en pas daarna, bij hoge besmettingsdruk, diarree. “Lastige begrippen”, zegt Gevaert. “Voor de ene schapenhouder is iets dunne mest al diarree, voor de ander nog niet. En groeivertraging merk je ook niet meteen. Dan moet je regelmatig wegen.” Verder is de mate van besmetting van belang. Tachtig tot negentig procent van de besmettingen gaat ongemerkt voorbij, maar dan is er wel darmschade ontstaan. Een flinke besmetting kan ernstige gevolgen hebben. De groei blijft sterk achter, de lammeren kunnen stevig aan de diarree zijn en sterven soms. Daarom is mestonderzoek zinvol. Als daaruit blijkt dat er coccidiose rondwaart, kan een middel als Baycox Sheep de uitbreiding

Twee ongeveer even oude lammeren. Het linker lam heeft een fikse groeiachterstand door coccidiose. Dat is het eerste verschijnsel van deze ziekte.

naar jongere lammeren voorkomen. Goede stalhygiëne en de dieren omweiden naar percelen waar niet eerder besmette lammeren liepen, helpen ook. PREVENTIEF MIDDEL

De belangrijkste aanpak van het probleem is preventie. Bedrijven met een bevestigde coccidiosehistorie kunnen met Baycox Sheep een nieuwe uitbraak voorkomen. Zonder voorbehoedende behandeling is de kans op een nieuwe besmetting groot, de coccidioseparasiet kan namelijk goed overleven buiten de schapen. Stal en wei blijven lang besmet. En als een lam één eitje van de parasiet opeet, ontwikkelen zich daaruit binnen vijftien tot twintig dagen tot twintig miljoen nieuwe eitjes die het lam weer uitscheidt en die de volgende groepen lammeren kunnen besmetten. Belangrijk is te weten waar de besmetting precies zit. Ook dat kan door mestonderzoek duidelijk worden. Zit de besmetting in de stal, dan moeten de lammeren het middel tussen de tiende en veertiende levensdag krijgen. Is de weide besmet, dan moet de behandeling zeven dagen nadat de dieren naar buiten zijn gegaan plaatsvinden, zo adviseert Bayer op grond van praktijkproeven. Opvallend is dat maar liefst 42 procent van de schapenhouders aangaf dat coccidiose zowel op stal als in de wei de kop opstak. Volgens Gevaert ligt het voor de hand dat de besmetting dan op stal is begonnen en met de dieren naar de wei versleept. Bayer gebruikt de resultaten van de enquête om dierenartsen te informeren over de nieuwe aanpak van coccidiose bij lammeren. De dierenarts kan de diagnose stellen, kent de schapenbedrijven en mag als enige het middel voorschrijven. “Preventief behandelen vereist goede kennis”, zegt Gevaert. << MEI 2012

HET SCHAAP

37

38-39_Gezondheid_2012 11-05-12 10:17 Pagina 38

gezondheid

Een ooi met snot op de neus komt niet meer in de benen. Ze is drachtig en in goede conditie.

Melkziekte Een ooi in goede conditie van schapenhouder Henk kan half januari niet meer staan. Daags ervoor lag een andere zomaar dood op het land. De dierenarts constateert melkziekte, maar dat is vreemd voor de fase van de dracht. TEKST: DRS. LOEK VAN VLIET DIERENARTS OP TEXEL, ILLUSTRATIE: ELS VAN DEN BERG

H

enk heeft de zieke ooi naar huis gehaald en zij ligt gestrekt in de schuur. Ik moet goed kijken om te zien of ze nog leeft. Ze heeft een heel oppervlakkige ademhaling en wat snot op haar neus. Ik denk meteen aan melkziekte, al is het daarvoor eigenlijk te vroeg want de aflamtijd start pas over vijf à zes weken. In mijn beginjaren als dierenarts op Texel is mij ingeprent dat snot op de neus van een liggend schaap, gecombineerd met een te lage temperatuur, kenmerkend is voor melkziekte. Dat wil zeggen: in negen van de tien gevallen is de diagnose juist. Om te kijken of een schaap melkziekte heeft, zijn er twee mogelijkheden: bepaling van het calciumgehalte in het bloed of het intraveneus inspuiten van 20 ml calcitad en de reactie van het dier afwachten. Aangezien de ooi meer dood dan levend is, besluit ik calcitad te geven. Vijf minuten na toediening beginnen de darmen te rommelen, er komt wat mest af en de oogopslag wordt helderder. Enkele uren later komt de ooi overeind en begint ze te eten. Melkziekte zien we het meest aan het eind van de dracht, wanneer de lammeren hard groeien en veel calcium nodig hebben. De ziekte openbaart zich vooral na stress: vlak na het verweiden of naar huis halen (ophaalziekte), voerveranderingen of vaccinaties (‘het bloed’, rotkreupel). In twee weken tijd kregen negen ooien van Henk melkziekte. De dieren waren vijf weken voor het aflammeren. Twee zijn er overleden, de andere zijn goed opgeknapt. Zelf had ik de aan38

HET SCHAAP

MEI 2012

doening niet eerder zo ver voor het aflammeren gezien. Waarschijnlijk is dit te wijten aan een heel mooi najaar met veel gras en een zachte winter. De schapen zijn zeer goed in conditie. Ze worden bijgevoerd met kuil, waarvan ze matig opnemen. Het rantsoen bevat te weinig vitamine D waardoor de ooien een calciumtekort hebben. Deze vitamine is noodzakelijk voor de opname van calcium uit het darmkanaal en voor de afgifte van calcium uit het bot. Wintergras bevat bijna geen vitamine D en kuil helemaal niet. Hoe langer het grasgewas op het land ligt, hoe meer vitamine D zich vormt. In hooi zit dus meer vitamine D dan in kuil. In plaats van kuil bijvoeren was hooi beter geweest. Henk is direct krachtvoer gaan bijvoeren. Dit heeft twee voordelen: in krachtvoer zit meer calcium en het is mogelijk om de te trage dieren, die niet aan de voerbak komen, eruit te halen en calcitad te geven. Bij Henk kregen niet alleen ooien met drie lammeren melkziekte, maar ook ooien met twee lammeren en zelfs een ooi met een eenling. Op andere bedrijven is er in januari ook veel melkziekte geweest. Deze schapen hebben eveneens in het najaar op rijk grasland gelopen. Ondanks de goede conditie van de schapen heb ik geen ooien gezien met slepende melkziekte. Vanwege de geringere voeropname was dit wel te verwachten. Zo blijkt maar weer dat elk jaar anders is. En dat een te goed najaar, dus een te goede conditie van de ooien, nadelig kan zijn in het voorjaar.

38-39_Gezondheid_2012 11-05-12 10:17 Pagina 39

column GD

PIET VELLEMA

FOTO: RONALD HISSINK

Schmallenbergvirus in 2012 Nieuwe ziekten komen, maar gaan gelukkig soms ook weer. In 2006 werd Nederland bijvoorbeeld verrast door blauwtong, in 2012 kreeg ons land de vrije status terug. In 2005 troffen we voor het eerst Coxiella burnetii aan als oorzaak van abortus. In de jaren daarna kregen veel mensen Q-koorts. Deze uitbraak heeft het gunstige imago van de schapen- en geitenhouderij onder druk gezet. Het feit dat de belangrijkste oorzaken van abortus bij kleine herkauwers voor de mens niet zonder risico zijn, is voor de sector een uitdaging. Een goed imago komt te voet en gaat te paard. Het Schmallenbergvirus had ook negatieve consequenties voor het imago kunnen hebben, maar gelukkig heeft onderzoek laten zien dat de kans op problemen bij de mens verwaarloosbaar klein is. Schapenhouders die aan dit onderzoek hebben deelgenomen, wil ik op deze plaats bedanken. Zij hebben de sector een goede dienst bewezen. Hoewel vanaf januari het aantal Schmallenberglammeren geleidelijk maar duidelijk is gedaald, zijn er begin mei nog misvormde lammeren geboren. De moederdieren van deze lammeren moeten rond de jaarwisseling zijn besmet. Dat is later dan we op basis van onze kennis over de rol van vectoren bij de blauwtonguitbraak hadden verwacht. Onderzoek is in volle gang. Binnenkort start serologisch onderzoek van bloedmonsters die vanaf oktober 2010 zijn verzameld. Met de uitkomsten kunnen we aangeven hoeveel procent van de schapen, geiten en runderen in ons land zijn geïnfecteerd. Als we geluk hebben, kunnen we daarmee ook een aanwijzing vinden voor het moment waarop het Schmallenbergvirus voor het eerst infecties heeft veroorzaakt en als we nog meer geluk hebben, geeft dat onderzoek een aanwijzing voor het gebied van waaruit het virus zich heeft verspreid. Zodra de resultaten bekend zijn, komen we met een advies over preventieve maatregelen voor het dekseizoen van 2012. Voorlopig gaan we ervan uit dat het verstandig zou zijn om de ooilammeren laat bij de ram te doen. Binnenkort meer.

vragen aan... Drs. Nelson Speelman (dierenarts in Driel en Ede) Lam loopt achteruit

Benauwdheid

Ik heb een lam dat regelmatig achteruitloopt en zich laat vallen. Wat is de oorzaak en wat kan ik ertegen doen?

Ik heb al drie keer de dierenarts gehad bij een lam dat het plotseling benauwd had. Het lam valt dan regelmatig omver. De dierenarts gaf elke keer een injectie en het lam knapte na twee tot drie uur op. Volgens de dierenarts kan het een astma-aanval zijn. Het lam krijgt tijdens een aanval een paarse tong en paarse hoefjes. Wat kan het zijn?

Zeer waarschijnlijk heeft dat lam verklevingen in de buikholte die zijn ontstaan door een ontstoken navel. Daardoor krijgt het lam regelmatig flinke krampaanvallen. Bij zo’n krampaanval is de therapie een injectie met Buscopan. Dit middel kan de schapenhouder verkrijgen bij de dierenarts en zelf inspuiten. Verder kan de schapenhouder een tiendaagse behandeling proberen met een eenvoudig antibioticum zoals Neopen, Penstrep-ject of Depomycine.

Het lam kan een aangeboren hartafwijking hebben. Een andere mogelijkheid is dat het lam de astma-aanvallen krijgt door een allergie. Daarbij kunnen de longen heel gevoelig zijn voor een bepaald soort stuifmeel uit het gras. Het verstandigst is dit lam op een bepaald moment op te ruimen.

MEI 2012

HET SCHAAP

39

FOKKERS Melkschapen Stamboek van Nederland!

Doel van het stamboek:

Bevorderen van het fokken van een mooi, gezond, duurzaam en hoog productief melkschaap.

Taken van het stamboek:

Een schaap om (van) te houden

-

Inlichtingen: 0314 - 62 14 89 0516 - 49 19 43 0346 - 24 13 06 0162 - 51 36 12 0115 - 43 24 86 Zie ook: www.nzs.nl

Organiseren van fokdagen Organiseren van keuringen Verstrekken stambomen Registratie Uitbrengen Nieuwsbrief In stand houden en verbeteren van het ras

Fokkerij G. van Wijncoop - Schipper Beekweg 14, 3881 LH Putten Tel. 0341-360262 [email protected]

Belangstelling? Bel of mail: Baukje Porte,  (0518) 40 35 12, [email protected] Voor algemene informatie: kijk op de site www.melkschapen.nl

• Zwoegervrij • blindvrij • scrapieonverdacht • diverse lammeren van definitief premieram 1912063-1771

SUFFOLK STAMBOEK NEDERLAND

Rouge de L'ouest fokkerij Ekris

De Suffolk is een ideaal schaap voor: • de professionele- en hobbyfokkerij • en als slachtlam vaderdier; allen ARR-ARR De lammeren hebben een hoge groeisnelheid en goede bespiering

Een rouge ram geeft meerwaarde aan uw kudde vanwege:

Voor advies en info over aanschaf van fokmateriaal: J.P.J. Boegheim tel: 0348- 55 18 62, www.suffolkstamboeknederland.nl

- Zéér snelle groei zonder vetaanzet! - Gemakkelijk aflammeren door fijn beenwerk - Hoge vruchtbaarheid van (kruisling-)ooien - lange bespierde lammeren! Nu lammeren te koop van Januari / februari 2012! Tel: 033-2867154 gsm: 06-53195635 www.rougedelouest.nl

PRESENTEER UW FOKPRODUCTEN!!!

Beljaars

ite s b e W acties

Schapenpraktijk

Advies en producten

Art.nr. 2309671

Art.nr. 0501007

Clik pour-on 5% 2-2 ltr.

Scheermachine Lister Profi

€ 120,00

€ 94,50/ € 89,50/

B.a.v. 1 flacon 6 flacons

stuk

stuk

Art.nr. 0605006

Schapenkantelaar Belicimo

€ 318,07

€ 278,07 € 40,00 korting Art.nr. 1702036

Cobalt drenche, 2,5 liter

€ 29,52

€ 399,16

€ 349,16

€ 22,14

€ 50,00 korting

25% korting

Kijk voor de overige acties op www.beljaarsschapen.eu Prijzen zijn geldig t/m 31-7-2012, enkel te bestellen via onze website.

40_Fokblokken.indd 1

11-05-12 10:20

41_Organisatie_40-41 11-05-12 10:17 Pagina 41

organisaties NTS

TSNH

NSFO

tel. (0525) 63 10 80 | www.texelsheep.nl

tel. (0224) 53 32 60 | www.texelsheep.nl

tel. (0418) 56 17 12 | www.nsfo.nl

NTS Premieram 2325-44764

NTS Premiekeuring 2012

2325-44764 is premieram geworden, nadat het NTS zijn blindvrijverklaring heeft ontvangen. De nakomelingen van de ram waren eerder al positief beoordeeld. De ram uit 2010 is gefokt door vof Van Norel Klein Zuiderwijk in Oosterwolde (Gld.). Tegenwoordig is de ram in eigendom van de combinatie Bargerbos/Hoekstra in Houtigehage/Eastermar.

Aanvragen voor de premiekeuring rammen 2012 (zowel premie als keur) dienen voor 1 juli te worden gedaan bij de secretaris van uw afdeling. Kandidaat-rammen moeten minimaal een FW 1 van 100 hebben. Verder dient een blindvrijverklaring te worden overgelegd om voor het predicaat in aanmerking te komen. Deze voorwaarden zijn opgenomen in het fokreglement van het NTS.

NSFO NSFO online als managementprogramma

TSNH Algemene ledenvergadering De algemene ledenvergadering is op 28 april gehouden. Dertig personen waren aanwezig. In het bestuur werden Jacob Wijnker en Cees Kikkert met algemene stemmen herkozen. De jaarrekening, begroting en balans werden goedgekeurd. Jacob Wijnker gaf als voorzitter van de foktechnische commissie verslag van de zaken die zijn besproken. Jan Zwagerman, hoofdbestuurslid NSFO, deed verslag van de actuele zaken die spelen bij NSFO. De fokdagen zijn definitief vastgesteld. Tot slot is de aanvulling in het huishoudelijk reglement over discriminatie met algemene stemmen aangenomen.

Agenda 2 17 23 14 30

juni juni juni juli juni

8 juli 8 juli 21 4 6 11 18 19

juli augustus augustus augustus augustus augustus

31 augustus

NSFO online laat zich steeds meer gebruiken als een managementsysteem waarvan fokkers en houders, groot of klein, profijt kunnen hebben. Een greep uit de mogelijkheden: g Dierlijsten met alle aanwezige dieren g Dierkaarten met alle bekende informatie per dier g Weeglijsten met een overzicht van de ingevoerde gewichten g Bedrijfsregister met een overzicht van: - alle aan- en afgevoerde schapen en/of geiten met bestemming/herkomst - alle geboortes - de aantallen dieren op de begindatum g Aan- en afvoerlijst met mogelijkheid om afnemer, opbrengstprijs, aflevergewicht, enzovoort te vermelden g Uitvallijst met de mogelijkheid tot registratie van reden van uitval g Ziekte/behandelinglijst g Behandelinglijst met overzicht van dieren die een bepaalde behandeling hebben gehad met eventuele vervolgbehandelingen g Regelmatige behandelingen met een overzicht van de dieren die vaak behandeld zijn g Medicijnvoorraad: deze lijst geeft aan welke medicijnen er nog in voorraad zijn g Wachttijdgarantie: deze lijst geeft de dieren weer waarvan de wachttijd nog niet is verstreken van het toegediende medicijn g Deklijst: geeft een overzicht van gedekte ooien met datum van dekking en door welke ram g Geboortelijst: geeft een overzicht van de geboren lammeren g VKI-melding De lijsten zijn in Excel op te roepen, wat veel mogelijkheden tot selectie geeft. Voor meer informatie: [email protected].

Hampshire Down Totaaldag in Hulshorst Prijskamp voor Texelaars in Bocholt (B) Hampshire Down-keuring in IJzerlo Nationale Suffolkkeuring in Borger Prijskamp voor Texelaars, Blauwe Texelaars, Bleu du Maines, Suffolks en Swifters in Torhout (B) Prijskamp voor Texelaars, Bleu du Maines, Zwartblessen, Suffolks en Hampshire Downs in Alden Biesen (B) Prijskamp voor Texelaars, Blauwe Texelaars, Bleu du Maines, Hampshire Downs, Swifters en Suffolks in Eeklo (B) Prijskamp voor Texelaars, Bleu du Maines en Suffolks in Aalst (B) Hampshire Down-keuring in Beilen TSNH-keuring in Opmeer Texelaarkeuring in Ermelo Zwartbleskeuring in Bunschoten Prijskamp voor Texelaars, Blauwe Texelaars, Franse Texelaars, Bleu du Maines, Suffolks, Rouges de l’Ouest, Swifters en Hampshire Downs in Beveren-Leie (B) Keuringen van Texelaar, Blauwe Texelaar, Bleu du Maine en Hampshire Down in tijdens Polder Fair in Middenbeemster De subsidie op scrapietesten is verlaagd. NSFO biedt de test tijdelijk Prijskamp voor Texelaars in Grimbergen (B) aan voor het ‘oude’ tarief van € 8,90 (exclusief btw). Dit tarief geldt alTSNH-keuring in Den Burg, Texel leen als u monsters instuurt tussen 26 mei en 2 juni. Prijskamp voor Texelaars, Bleu du Maines en Suffolks Inzendformulieren en barcodestickers kunt u aanvragen via e-mail in Heist-op-den-Berg (B) [email protected] of telefoon (0418) 56 17 12 (maandag en donderdag). Prijskamp voor Texelaars in Vollezele (B) Buiten de periode van 26 mei tot 2 juni 2012 geldt het nieuwe tarief TSNH-keuring in Purmerend van € 12,40 per test (ex. btw). TES-fokdag in Bathmen

NSFO Korting op scrapietest

1 september 3 september 8 september 9 september 13 september 15 september

MEI 2012

HET SCHAAP

41

42_Boerencolumn_42 11-05-12 10:18 Pagina 42

boerencolumn

Colofon Het Schaap, vakblad voor de schapenhouder, is een uitgave van Eisma Businessmedia bv. In dit blad zijn de officiële mededelingen van het Nederlands Texels Schapenstamboek en van het Texels Schapenstamboek in Noord-Holland opgenomen. Het vakblad verschijnt tien keer per jaar. Abonnementen Eisma Mediagroep abonneeservice Postbus 2238 5600 CE Eindhoven telefoon: (088) 226 66 47 fax: (088) 226 66 75 e-mail: [email protected]

FOTO: HENK RISWICK

Redactieadres Postbus 361, 7000 AJ Doetinchem telefoon: (088) 29 44 978 e-mail: [email protected] internet: www.hetschaap.nl Redactie Jacqueline Wijbenga (hoofdredacteur) Jacques Engelen (adjunct-hoofdredacteur) Jacqueline van Onna (eindredacteur) Redactiesecretariaat Willy Prange Advertenties Felix Berentsen telefoon: 06 - 42 75 95 18 e-mail: [email protected] Yttje de Vries telefoon: (088) 29 44 843 e-mail: [email protected]

Schat aan ervaring

42

HET SCHAAP

MEI 2012

Traffic ZeeDesign, Witmarsum telefoon: (0517) 53 16 72 fax: (0517) 53 18 10 e-mail: [email protected] Vormgeving ZeeDesign, Witmarsum Marketing Seb van der Kaaden (manager) Marleen Jaarsma (marketeer) Uitgever Minne Hovenga

JAN-WILLEM BAKKER, SCHAPENHOUDER IN DEN BURG

Binnen de schapenhouderij is veel kennis opgebouwd. Boeren werden door schade en schande wijs en dat lijkt vaak nog steeds zo te moeten. Soms worden fouten gemaakt die met een goede kennis van zaken hadden kunnen worden voorkomen. We moeten proberen de ervaringen die door de jaren zijn opgebouwd, te verspreiden. Daarmee kunnen we ons voordeel doen in de sector. Doordat de druk op boerenbedrijven alsmaar toeneemt en we ons al meer richten op onszelf, spreken we steeds minder collega’s. Toch bestaat die behoefte nog wel. Als we kijken naar studieclubs, voorlichtingsavonden, open dagen, de Dag van het Schaap en keuringen, kunnen we constateren dat de toeloop vaak goed is. Wat voor de één goed werkt, hoeft niet bij een ander te passen. Strategieën bepaal je aan de hand van je bedrijfssituatie. Toch gelden veel zaken voor iedereen. Om ervaringen te bundelen is een ervaringenbank opgericht: www.schapennet.com. Hier kunnen veehouders, voorlichters en onderzoekers hun ervaringen kwijt. Een mooi initiatief. Helaas kwam de boel niet erg van de grond. Dat wil niet zeggen dat de opzet is mislukt. Er staan interessante dingen op de site. LTO liet een stagiaire er nog eens naar kijken en zoekt mogelijkheden om het schip vlot te trekken. Er is in Nederland, maar vooral in schapenlanden als Engeland en Australië, veel onderzoek gedaan in de schapenhouderij. Het is vaak lastig om resultaten te vinden van deze proeven. Grote, complexe verslagen nodigen niet uit om door te spitten, al helemaal niet als het in een andere taal is. Wat zou het mooi zijn als er een partij opstaat die een greep uit deze onderzoeken samenvat en in boerentaal op de ervaringenbank zet. Misschien wil Albert Visscher wel een kleine aanvulling op zijn pensioen. Of zou er nog ergens een potje zijn om Jan Verkaik te kunnen betalen? Zou het een idee zijn om er in dit vakblad aandacht aan te besteden? Verder is het misschien het proberen waard om een stagiair aan te trekken die langs studieclubs gaat om een bepaald onderwerp te bespreken. Binnen de club komen allerlei ervaringen boven water waaraan een hoop mensen wat kunnen hebben. De stagiair kan optreden als notulist en leuke zaken op de site zetten. Natuurlijk zijn we met zijn allen ontzettend eigenwijs en willen we zelf het wiel nog eens uitvinden. Ondanks dat, luisteren we graag kritisch naar het verhaal van een ander en nemen we met plezier een kijkje bij een collega. Soms onbewust verander je daardoor je strategieën en kom je tot betere resultaten. Daar wordt toch iedereen vrolijk van?

Directie Egbert van Hes, algemeen directeur Bouke Hoving, financieel directeur Gerbert Tiecken, uitgeefdirecteur Abonnementsprijs Abonnementsprijs is € 87,98 inclusief btw per jaar (10 edities) en bij vooruitbetaling verschuldigd. Voor andere landen op aanvraag. Voor kortingsregelingen: zie www.hetschaap.nl. Abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opzegging dient schriftelijk en minimaal een maand voor het einde van de abonnementsperiode te geschieden; u ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. Bankrelatie: - voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298 - voor België: Postcheque Brussel 000-0007463-91 Leveringsvoorwaarden © Copyright 2012 Eisma Businessmedia bv, Leeuwarden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Uitgeverij Eisma Businessmedia bv Postbus 340, 8901 BC Leeuwarden (Nederland)

Nr.

1

Mediabedrijf voor Professionals Adformatie kerstrapport 2011, categorie vakbladen

Triple 1 waardering door adverteerders, mediaplanners en overall

onze kennis uw succes De Molenaar - PlattelandsPost - Het Schaap - Petfood Magazine - EVMI – De Paardenkrant - Paardenkrant Extra - Bit - Horses.nl - Hengstenboek - P|f Sign+ Magazine - Stitch & Print International - De Voetbaltrainer - Bouwwereld - Aannemer - Eisma’s Schildersblad - SchildersVakkrant - Glas in Beeld ArchitectuurNL - Technisch Gebouwbeheer - Installatie en Sanitair - Sanitair Design - ZZP’er in de bouw - Bouwproducten.nl - Aandrijftechniek - Metaal Magazine - Products4Engineers - Bulk & Roerwerk - Recycling Magazine Benelux - TTM - Bestelauto - Zakenauto - Logistiek Totaal - Verpakking Totaal Transport Totaal - MarktVisie - Vismagazine - Vis in Bedrijf - Bakkers in Bedrijf - Vlees+ - Vakblad IJs! - Piloot & Vliegtuig- Eisma Business Spectrum.

Eisma Media Groep is uitgever van hoogwaardige informatie- en communicatieproducten en diensten (o.a. vaktijdschriften, websites, e-mail nieuwsbrieven, events & awards en leermiddelen) in diverse business to business- en educatieve markten. Vanuit de vestigingen in Leeuwarden en Doetinchem zorgen 140 professionals voor kennis en communicatie mogelijkheden die leiden tot succesvolle resultaten van onze klanten (meer dan een half miljoen ondernemers en onderwijsinstellingen in Nederland). www.eisma.nl

HORSESMEDIA

A SANOFI COMPANY

15982_Oramec adv 215x285 01.indd 1

03-05-12 12:43