Neus- en keel - amandelen knippen

Neus- en keel­­‑ amandelen knippen

Wilhelmina Kinderziekenhuis

Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders

2

Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar

4

Neus- en keelamandelen knippen

6

Je neus-en keelamandelen De POS-poli De operatiedag Na de operatie

8 9 12 14

Tips

22

Voor ouders: voorbereiding en begeleiding

25

Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie door­ geven per E-mail: [email protected]

1

Inleiding voor ouders Een behandeling in een ziekenhuis kan een ingrijpende gebeurtenis zijn. Wij vinden het belangrijk u en uw kind hierbij goed te begeleiden. Uw kind voelt zich misschien niet goed of heeft zelfs pijn. Het krijgt te maken met verschillende behandelaars en allerlei medische termen.

Lees de folder éérst zelf. Zorg dat u goed weet wat er gaat ­gebeuren. U kunt de tekst daarna voorlezen of in uw eigen woorden navertellen. Of uw kind leest de tekst zelfstandig. Bespreek in elk geval samen of alles duidelijk is. Achterin deze folder staat hoe u uw kind kunt voorbereiden en begeleiden bij de behandeling.

Deze folder is bedoeld om uw kind voor te bereiden op de behandeling. Maar ook om ú te informeren over wat er gaat gebeuren. Begrijpelijke informatie is van groot belang. Als je weet wat je te wachten staat, geeft dat een gevoel van zekerheid en vertrouwen. Een deel van de voorlichting gebeurt in het ziekenhuis. De arts bespreekt de volgende zaken met u, en als het mogelijk is ook met uw kind: • Waarom uw kind deze behandeling krijgt • Hoe we deze behandeling doen Thuis stellen kinderen vaak meer vragen dan in het ziekenhuis. Uw kind vertrouwt u. Daarom kunt u het beste uitleggen wat er gaat gebeuren. Deze folder helpt u daarbij. U weet het best welke informatie uw kind begrijpt en emotioneel kan verwerken.

2

3

Ben je 12 jaar of ouder? Lees dit dan! Een behandeling in het ziekenhuis kan vervelend zijn. Je krijgt te maken met verschillende artsen, assistenten en verpleegkundigen. Je hoort ook allerlei medische termen. Wij willen je zo goed mogelijk voorbereiden op de behandeling. Lees daarom deze folder goed door. Als je weet wat er gaat ­gebeuren, ben je meestal minder zenuwachtig. Je ouders lezen deze folder ook. Vraag of ze kunnen uitleggen wat je niet snapt.

Wie beslist: jij, je ouders of samen? Wat is het beste voor je als je ziek bent? Wie beslist dat eigenlijk? Moet er rekening gehouden worden met jouw mening? Dat staat in een speciale wet: de Wet op de Geneeskundige Behandelings Overeenkomst (WGBO).

Tips Neem iemand mee naar het ziekenhuis. Je vader, moeder of  iemand anders die je vertrouwt. Praat met je ouders, broers, zussen, vrienden en vriendinnen  over wat er gaat gebeuren in het ziekenhuis. Schrijf je vragen op, dan vergeet je ze niet. Bij je volgende  bezoek aan het ziekenhuis kun je ze stellen.

Wil je meer weten? www.hetwkz.nl www.umcutrecht.nl www.opeigenbenen.nu www.ikvoelpijn.nl

Ben je ouder dan 12 jaar Dan moet de dokter ook aan jou vragen of je het goed vindt wat hij gaat doen. Jij en je ouders moeten allebei toestemming geven. Maar als jij het niet eens bent met je ouders? Hoe gaat het dan? Ook dat staat in deze wet. Lees er meer over op www.jadokterneedokter.nl

Ben je ouder dan 16 jaar Dan beslis je zelf. Dan is alleen jouw toestemming nodig. Maar moet de arts dan wel informatie over de behandeling geven aan je ouders? Lees er meer over op www.jadokterneedokter.nl

4

5

Neus- en keelamandelen knippen Binnenkort kom je naar ons ziekenhuis. Dan worden je neus- en keel-amandelen weggehaald. Dit noemen we amandelen knippen. Je huisarts en de KNO-arts (Keel-Neus-Oor-arts) hebben dit met jou en je ouders besproken. Als je amandelen ontstoken zijn, voel je je ziek. En als je amandelen te groot zijn, kun je moeilijk ademhalen als je slaapt. Daarom gaat de KNO-arts je amandelen eruit halen. Dat gebeurt tijdens een operatie. Zonder amandelen word je minder vaak ziek en kun je beter ademhalen.

Als jij wel een nachtje in het ziekenhuis moet blijven slapen, dan heeft de dokter dit aan jou en je ouders verteld. Als je naar het ziekenhuis komt, ga je naar de afdeling dagbehandeling. Deze afdeling heet Kameleon. Blijf je een nachtje slapen, dan ga je naar afdeling Eekhoorn. Afdeling Kameleon - locatie WKZ - 1e verdieping Afdeling Eekhoorn - locatie WKZ – 3e verdieping

Van de operatie zelf merk je niks, want je bent onder narcose. Narcose wil zeggen dat je gaat “slapen” met behulp van medicijnen zodat je niets van het weghalen van de amandelen voelt. Als je weer wakker wordt uit de narcose, kun je wel keelpijn hebben. Er is een kleine troost: je mag véél ijsjes eten. Dat moet zelfs, want het helpt tegen de pijn! Die pijn duurt meestal niet zo lang. Na een dag gaat het alweer beter. Het amandelen knippen duurt ongeveer een half uur. Je vader of je moeder mogen tijdens de opname bij je blijven. Alleen niet tijdens het amandelen knippen. Maar dat merk je niet, omdat je dan onder narcose bent. Amandelen knippen doen we meestal tijdens een dagopname. De meeste kinderen komen dan ’s morgens naar het ziekenhuis en aan het eind van de dag gaan ze weer naar huis.

6

7

Je neus- en keelamandelen Je kunt je eigen keel-amandelen zien. Kijk maar in de spiegel en doe je mond wijd open. Achter in je keel hangt je huig, in het midden. Links en rechts daarvan zie je twee bolletjes. Dat zijn je keel-amandelen. Je neus-amandel kun je niet zien. Die zit hoger: helemaal achter in je neus.

Door je neus en je mond kun je ziekmakers binnen krijgen: bacteriën of virussen die bijvoorbeeld in de lucht zitten. Je amandelen zijn een soort filters, die de ziekmakers tegenhouden. Je amandelen horen bij je afweersysteem – zo heet dat. Het zorgt er voor dat je niet van elke bacterie of virus ziek wordt. Als je amandelen goed werken, merk je niet dat je ze hebt. Maar als ze níét goed werken, worden ze te groot of ze gaan ontsteken. Wat kun je dan merken? Je kunt niet goed door je neus ademhalen en je gaat  snurken.

Je kunt niet goed slikken. Je hebt vaak last van keelpijn of keelontsteking. Je bent vaak verkouden.

Als je vaak deze klachten hebt, stelt de KNO-arts voor om je amandelen te knippen. Dan worden ze helemaal weggehaald. Ook zonder amandelen kan je lichaam ziekmakers buiten houden. Je afweersysteem past zich dan aan.

Vóór het knippen van je amandelen: De POS-poli Een tijdje vóór je amandelen geknipt worden, heb je een afspraak op de POS-poli. POS-poli is de afkorting van: Pre Operatief Spreekuur. Dat betekent: het spreekuur vóór een onderzoek, behandeling of operatie onder narcose.

8

9

Narcose wil zeggen dat je gaat “slapen” met behulp van ­medicijnen zodat je niks van de operatie voelt. We noemen dit wel slapen maar het is geen gewone slaap. Als je onder narcose bent, kun je niet uit jezelf wakker worden. De anesthesioloog is de dokter die jou de slaapmedicijnen gaat geven. Hij zorgt voor jou als je onder narcose bent en zorgt ervoor dat je weer wakker wordt als de ingreep klaar is. We noemen hem ook wel de slaapdokter. De POS-poli is in het WKZ op de 1e verdieping bij receptie 8, balie D. Op de POS-poli heb je, samen met je ouders een gesprek met de POS-verpleegkundige (deze helpt de slaapdokter), of met de slaapdokter. Wat bespreken ze met je op de POS-poli?











 10

ze willen van alles weten over je gezondheid. Bijvoorbeeld: • welke ziektes je hebt gehad • of je koorts hebt • of je verkouden bent

Als je tegen de narcose op ziet, zeg het dan tegen de slaapdokter of de POS-verpleegkundige! Op de POS-poli krijg je een folder over de narcose. Dan kun je nog eens nalezen wat er is verteld.

Voor ouders Medicijnen • (Kinder)aspirine® is een pijnstiller die het bloed verdunt. Daardoor is er meer kans op nabloedingen. Geef uw kind daarom minstens twee weken voor de operatie geen (kinder) aspirine®. Als uw kind een pijnstiller nodig heeft, kunt u wel paracetamol geven. • Kort voor de narcose mag uw kind geen vaccinatie krijgen. We houden de volgende periode aan: - twee dagen voor de narcose geen DKTP- en meningokokken-­vaccinatie - twee weken voor de narcose geen BMR-vaccinatie

soms meten ze je gewicht, je lengte, je bloeddruk of je hartslag. Dit doet geen pijn. hoe het gaat als je onder narcose gaat hoe jij het beste de narcose kunt krijgen: • met een prik • of met een kapje wat jou helpt als je pijn hebt of bang bent

11

De operatiedag In de folder “Narcose” lees je hoe het gaat als je onder narcose gaat. Je leest daar ook hoe het gaat op de dag dat je geopereerd wordt. Voor alle duidelijkheid vertellen we het hier nog een keer in het kort:

Thuis Je mag ’s ochtends niet meer eten en drinken.  Dat heet nuchter zijn.

Op afdeling Kameleon of Eekhoorn

Je komt op afdeling Kameleon of Eekhoorn en krijgt een bed.

De verpleegkundige stelt nog wat vragen aan jou en je  ouders. Als je wilt kun je de voorbereidingsspullen nog een keer  bekijken. Je krijgt een operatiejasje aan en een naambandje om.  Misschien krijg je een drankje, pilletje of zetpil.  Als je aan de beurt bent, ga je in bed of bij je ouder op de  arm.

In de holding Eén van je ouders en de pedagogisch medewerker of ver  pleegkundige doen een schort aan, blauwe ‘slofjes’ over hun schoenen en zetten een speciale muts op. De medewerkers van de operatiekamer (met een groen pak  en een muts) komen jullie ophalen. Meestal stellen ze nog wat vragen aan jou en je ouders. Ze nemen jou, één van je ouders en de pedagogisch mede  werker of verpleegkundige mee naar de operatiekamer.

In de operatiekamer

Je gaat op de operatietafel liggen. Je krijgt drie monitor-stickers op je borst geplakt.

Je krijgt een plakker met daarin een klein lampje op je vinger  of teen geplakt.

Je krijgt de narcose met een kapje of een prik.

Als je slaapt gaat je vader of moeder terug naar afdeling  Kameleon of Eekhoorn De dokter gaat je amandelen knippen. Dit duurt ongeveer  een half uur.

Jullie gaan samen naar de wachtruimte (holding) bij de  operatiekamer. 12

13

In de uitslaapkamer Je ligt weer in je eigen bed als je wakker wordt. 

Als je goed wakker bent mag je weer wat drinken. Neem  vaak kleine slokjes water of limonade zonder prik. Of eet waterijsjes. Die helpen tegen de pijn, want ijs verdooft je keel een beetje.

Eén van je ouders mag bij je komen zitten.  Je hebt nog steeds de monitor-stickers en het lampje op je  vinger.



Aan het begin van de middag komt de dokter bij je kijken.

‘s Middags naar huis Je hebt een infuus in je hand.  Als je goed wakker bent, rijden ze je met bed en al weer naar  afdeling Kameleon of Eekhoorn.

Hoef je niet te blijven slapen, dan ga je meestal niet later dan vier uur ’s middags naar huis.

Na de operatie Terug op afdeling Kameleon of Eekhoorn Als je weer op afdeling Kameleon of Eekhoorn bent, mag je  rustig in je bed blijven liggen. De verpleegkundige komt regelmatig bij je kijken. Misschien voel je je niet zo lekker, ben je misselijk of heb je  pijn in je keel. Zeg tegen je vader of moeder of tegen de verpleegkundige als er iets is. Ze kunnen er dan rekening mee houden of je extra medicijnen geven. Hoe het bij jou zal gaan? Dat is moeilijk van tevoren te zeggen.

14

15

Een nachtje in het ziekenhuis blijven

Voor ouders

Je blijft nog een nachtje in het ziekenhuis als:

Naar huis

je ver weg woont  je moeilijk kon ademhalen in je slaap voordat je amandelen  werden geknipt. Je blijft dan een nachtje slapen, omdat de dokter wil weten of je beter kan ademhalen en of je genoeg zuurstof in je bloed hebt.

• Ga niet met uw kind op de fiets. • Bent u met de auto? Zorg dan dat u met z’n tweeën bent. Uw kind kan misselijk worden en overgeven. Het is lastig om zowel op uw kind als op het verkeer te letten. • U kunt ook een taxi bespreken.

je na de operatie nog niet goed kunt drinken of steeds moet  overgeven

er na de operatie bloed uit je keel blijft komen

Je slaapt dan op afdeling Eekhoorn.

16

Kim (7 jaar): ‘Ik had na de operatie pijn in mijn keel, maar ik mocht ijsjes eten en toen ging het over.’

17

Controleafspraak

Misselijk

Drie tot zes weken na de operatie kom je weer bij de KNO-arts voor controle. Voordat je naar huis gaat, maakt een medewerker van de polikliniek een afspraak voor jou.

Sommige kinderen zijn misselijk na de operatie. Dat kan komen door de narcose. Of je bent misselijk omdat je een beetje bloed hebt ingeslikt. Dat is niet erg. Als je moet overgeven ziet het er een beetje bruinig uit. De misselijkheid gaat meestal vanzelf over. En anders krijg je er medicijnen voor.

Bijwerkingen Keelpijn Je hebt keelpijn als je wakker wordt. Slikken doet pijn en praten ook. Die pijn hoort er jammer genoeg bij. Je krijgt medicijnen tegen de pijn.

Oorpijn Soms krijg je oorpijn. Dan kun je een pijnstiller vragen.

Bloed Er kan een beetje bloed uit je mond of je neus komen. Dat is gewoon, dat gaat vanzelf over. Soms krijg je neusdruppels.

Voor ouders

Stem Je stem klinkt soms anders na het knippen van de amandelen. Dit wordt vanzelf weer normaal.

Koorts Op de dag van de operatie heb je soms een beetje koorts. Tot 38.5° Celsius is dat normaal. Zeker als je koorts hebt, moet je goed drinken.

Complicaties Zelfs als een behandeling helemaal goed is gedaan (“volgens het boekje”), kunnen er problemen ontstaan. Zulke problemen ­noemen we complicaties.

Pijn Direct na de operatie is keelpijn normaal. Uw kind kan ook oorpijn krijgen. Op afdeling Kameleon of Eekhoorn krijgt u advies over welke pijnstillers u thuis kunt geven, en hoeveel.

Heel soms gaat het wondje in je keel weer opnieuw bloeden. Je hebt dan een nabloeding en spuugt bloed. Waarschuw dan je ouders, die weten wat ze moeten doen.

LET OP: Geef uw kind geen (kinder) aspirine®. Aspirine is een bloedverdunner en verhoogt de kans op een nabloeding. Laat uw kind vaak en veel drinken. Koud water, limonade en waterijsjes verzachten de pijn.

Soms is de koorts te hoog na het amandelen knippen. Je ouders weten dan wat ze moeten doen.

18

19

Voor ouders Uw kind heeft nog een aantal dagen speciale zorg nodig. Het is dus belangrijk dat u of iemand anders een aantal dagen thuis kan zijn. Uw kind zal nog een tijdje last hebben van de ingreep. Let goed op de volgende dingen:

Bloeding Geeft uw kind helderrood bloed over, of komt er helderrood bloed uit de neus? Dan heeft het waarschijnlijk een nabloeding. Neem in dat geval onmiddellijk contact op met de Afdeling Spoedeisende Hulp (SEH) van het UMC Utrecht: 088 755 68 85 U krijgt dan het advies om zo snel mogelijk naar het ziekenhuis te komen. De KNO-arts onderzoekt uw kind. Als het nodig is wordt uw kind weer onder narcose gebracht om de bloeding te stoppen. Uw kind blijft daarna tenminste één nacht ter observatie in het ziekenhuis.

Koorts Heeft uw kind in de dagen na de operatie meer dan 38,5° Celsius koorts? Dat kan duiden op een longontsteking. Heel soms komt het voor dat een kind wat bloed heeft ingeademd. Als dat in de longen terechtkomt, kan een longontsteking ontstaan. Neem bij koorts hoger dan 38.5 ° Celsius contact op met de KNO-arts: • op werkdagen via de polikliniek KNO: 088 75 549 02 • ’s avonds en in het weekend via het algemene nummer van het UMC Utrecht: 088 75 555 55 – vraag naar de dienstdoende KNO-arts

Wat mag je wel, wat mag je niet Drinken Je moet veel koud drinken. Water is goed. En limonade zonder prik. Waterijsjes mogen ook. Je mag ook melk, yogi-drink of andere melkproducten. Maar daardoor krijg je vaak slijm in je keel. Neem dan een slokje water na. Dat helpt.

Naar buiten Ga de eerste dagen niet naar feestjes of naar plaatsen waar  veel kinderen zijn. Ze kunnen je makkelijk aansteken met een verkoudheid of een griepje. Daardoor word je minder snel beter. Meestal ben je na een week behoorlijk opgeknapt. Dan kun  je weer naar school of naar de crèche.

Zwemmen Als je amandelen geknipt zijn mag je twee weken niet zwemmen. Het is niet goed als er zwemwater in je keel komt. Dan kunnen de wondjes in je keel gaan ontsteken.

Acute situaties Bij acute situaties, bloedingen bijvoorbeeld, neemt u direct contact op met de Afdeling Spoedeisende Hulp (SEH) van het UMC Utrecht: 088 75 568 85. 20

21

Tips

Misschien vind je het fijn om een hand vast te houden. Of om  je te laten masseren of zachtjes op je huid te laten kriebelen.

Niet alleen medicijnen helpen tegen pijn. Ook jij zelf kunt iets doen om er minder last van te hebben. Je ouders kunnen je daarbij helpen. Hier wat tips, die kunnen helpen als je pijn hebt of bang bent. Vraag van tevoren wat er gaat gebeuren. Dan kun je vast  bedenken wat je zelf wilt.

Vraag wat de dokters doen tegen de pijn. Vertel dat je pijn hebt en waar.

Gebruik het pijnliniaaltje, deze kun je aan de verpleeg­  kundige vragen. Probeer zoveel mogelijk te ontspannen: doe samen een  ontspanningsoefening. Bijvoorbeeld afwisselend spieren aanspannen en ontspannen.

Bedenk van tevoren alvast waar je over wilt dromen tijdens  de narcose. Heb je een Pijnpaspoort*? Laat dan zien hoe jij het graag  wilt. Heb je geen Pijnpaspoort? Bedenk dan van te voren wat jij  wilt. Bijvoorbeeld een kapje of prik. En bedenk ook alvast wat jou dan helpt. Bijvoorbeeld kijken of niet kijken. Of tellen. * Het Pijnpaspoort is een klein boekje waarin je kunt opschrijven wat jou helpt als je pijn hebt of bang bent. Je laat het aan de mensen in het ziekenhuis zien als je dat nodig vindt, bijvoorbeeld voordat je een prik krijgt. Zij kunnen dan rekening houden met jouw wensen, zonder dat je het steeds weer hoeft te zeggen. De pedagogisch medewerker kan je hier meer over vertellen.

Neem iets mee om je af te leiden. Bijvoorbeeld een boek,  bellenblaas of je MP3-speler. Je kunt maar aan één ding tegelijk denken!

Bedenk met je ouder een verhaal of maak vakantieplannen.

Rustig ademhalen kan helpen als je bang bent of pijn hebt.  Diep inademen door je neus, tot drie tellen en dan weer uitblazen.

22

23

Wil je meer weten?

Voor ouders: voorbereiding en begeleiding

Kijk dan op: www.hetwkz.nl www.umcutrecht.nl www.kindenziekenhuis.nl www.jadokterneedokter.nl

Heb je nog vragen? Schrijf ze op, dan kun je ze niet vergeten. Je kunt ze stellen  als je in het ziekenhuis bent. Voor vragen over amandelen knippen, kun je bellen met de  polikliniek KNO: • van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 16.30 uur • telefoonnummer 088 75 549 02 Voor andere vragen of advies kun je bellen met een  ­pedagogisch medewerker via het secretariaat Pedagogische Zorg: • op maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 tot 10.00 uur • telefoonnummer 088 75 542 24 Telefoonnummer van de Afdeling Spoedeisende Hulp (SEH)  van het UMC Utrecht is: 088 75 666 66 Voor andere afdelingen kun je bellen met het algemene  telefoonnummer 088 75 555 55. Je wordt dan door­ verbonden met die afdeling. Je ouders kunnen deze nummers ook bellen.  24

Hoe kunt u uw kind voorbereiden Hieronder staan algemene adviezen. U kunt zelf inschatten wat bij uw kind past. • Kies een rustig moment voor de voorbereiding. Bijvoorbeeld niet vlak voor het slapen gaan. Zorg dat er tijd is voor uw kind om vragen te stellen. • Begin bij jonge kinderen niet te vroeg met voorbereiden. Ze hebben een ander tijdsbesef dan volwassenen. Jonge kinderen leven in het ‘hier en nu’. Een paar dagen van tevoren is meestal vroeg genoeg. Zorg wel dat er voldoende tijd is om er nog eens op terug te komen. Herhaling is belangrijk. Bij oudere kinderen kunt u wat eerder beginnen. • Laat uw kind de informatie navertellen aan uzelf of aan anderen. Zo merkt u of alles begrepen is. • Vraag hoe uw kind tegen de operatie aan kijkt en hoe het zich voelt. Uw kind kan bang zijn of pijn hebben. Bespreek thuis alvast wat uw kind kan helpen. Bijvoorbeeld een hand vasthouden, een MP3-speler met muziek meenemen… • Betrek de andere kinderen van het gezin bij de voorbereiding. Dan weten zij ook wat er met hun broertje of zusje gaat gebeuren.

25

Wat vertelt u en hoe • Kies woorden die uw kind begrijpt, vertel zo eenvoudig mogelijk. Sluit aan bij zijn/haar belevingswereld. • Vraag wat uw kind al weet over de operatie. • Let erop dat uw kind de informatie goed begrijpt en verwerkt. Vooral jonge kinderen kunnen gaan fantaseren over het ziekenhuis. • Geef vooral bij jonge kinderen niet alle informatie tegelijk.

U mag verwachten dat tijdens het verblijf in het ziekenhuis ­duidelijk wordt verteld wat er gebeurt. Stel gerust vragen als u of uw kind iets niet begrijpt. Hebt u extra advies nodig voor de voorbereiding of begeleiding van uw kind? Dan kunt u contact opnemen met een pedagogisch medewerker van het WKZ, via het Secretariaat Pedagogische Zorg: • op maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 tot 10.00 uur • telefoonnummer 088 75 542 24

Tips voor uzelf

• Leg geen nadruk op nare dingen, maar vertel er wel eerlijk over. • Vertel alleen over wat uw kind bewust meemaakt tijdens de operatie. Dus over alles wat het ziet, voelt, hoort, ruikt en proeft. • Laat dingen zien als u over het ziekenhuis vertelt. Doktersspulletjes bijvoorbeeld. Of gebruik boeken en internet. Via www.hetwkz.nl kan uw kind alvast een kijkje nemen in het ziekenhuis.

Hoe kunt u uw kind begeleiden Ga met uw kind mee naar het ziekenhuis. Of vraag een ander vertrouwd persoon om mee te gaan. Dat geeft steun en veiligheid. U kunt voor afleiding zorgen. Bespreek thuis al hoe u dat het beste kunt doen. Neem lievelingsspeelgoed, een knuffel en/of een (voorlees)boek mee.

26

• Blijf tijdens het verblijf van uw kind in het ziekenhuis zo rustig mogelijk. Dat maakt uw kind ook rustiger. • Richt uw aandacht op uw kind. Zorg dat uw kind er ook bij betrokken blijft als u met de arts of verpleegkundige praat. Zo geeft u uw kind de aandacht die het nodig heeft. • Een goede voorbereiding zorgt voor minder spanning en onverwachte situaties. Toch kan uw kind zich anders gedragen dan u verwacht of gewend bent. Uw kind kan stil worden, of juist druk, of huilerig. Thuis of in het ziekenhuis. Geef hier aandacht aan en maak het bespreekbaar. Uw kind voelt zich daardoor gesteund en begrepen.

27

Schrijf hier je aantekeningen -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

----------------------------------------------------------------------------------------------

Colofon

----------------------------------------------------------------------------------------------

Divisie Heelkundige Specialismen Afdeling Kinder KNO, locatie WKZ © oktober 2013, UMC Utrecht

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

28

KHCH.09.001

----------------------------------------------------------------------------------------------

UMC Utrecht Locatie WKZ Lundlaan 6 3584 EA Utrecht Tel 088 75 555 55 www.umcutrecht.nl www.hetwkz.nl