Keel-, neus- en oorheelkunde
Duizeligheid
1
Inleiding Deze folder geeft u informatie over duizeligheid en de daarbij behorende klachten. Wat is duizeligheid? In het algemeen wordt onder duizeligheid verstaan het gevoel dat beleefd wordt als de relatie tot de ruimtelijke omgeving verstoord is. Normaal gesproken krijgt ieder mens voortdurend informatie over de ruimte om zich heen en over de positie die het lichaam daarbinnen inneemt. Die informatie is afkomstig van de volgende systemen: • de evenwichtsorganen. Het evenwichtsorgaan is gelegen in het rotsbeen en vormt met het binnenoor het slakkenhuis. Het evenwichtsorgaan is gevoelig voor de stand van het hoofd en voor veranderingen van de snelheid van het hoofd. • het tweede belangrijke zintuig, dat onze oriëntatie beïnvloedt, zijn de ogen. Dit weet iedereen uit eigen ervaring: als men de ogen sluit, is lopen of stilstaan moeilijker. • tenslotte beschikken wij over het zogenaamde diepe gevoel in spieren en pezen. Vooral de signalen uit de benen en de nek geven informatie over de stand van het lichaam en het hoofd ten opzichte van het lichaam. Duizeligheid is de ervaring van een gevoel, dat op zichzelf – net zoals pijn – niet gemeten kan worden. Van pijn echter weten we vaak waar het vandaan komt, van duizeligheid meestal niet, en dat maakt het zoeken naar de oorzaak van de klacht soms erg lastig.
2
Verschijnselen van duizeligheid De meeste mensen klagen bij duizeligheid over draaierigheid, het gevoel alsof de wereld om hen heen draait of dat zijzelf rondtollen, een licht gevoel in het hoofd. Als u dit gevoel heeft, kunt u gedesoriënteerd zijn en moeite hebben met het bewaren van uw evenwicht. Dit onaangename gevoel kan gepaard gaan met allerlei andere klachten zoals angst, transpireren, geeuwen, zuchten, misselijkheid en braken. Klassieke voorbeelden van bovengenoemd ziektebeeld zijn wagen- en zeeziekte. Oorzaken van duizeligheid Elke stoornis op een van de plaatsen in het hele systeem kan duizeligheid en/of evenwichtsklachten veroorzaken. 1. Vooral een acute aandoening van een evenwichtsorgaan leidt tot heftige duizeligheid met misselijkheid en braken. Vaak ziet men de omgeving draaien. Soms heeft men ook het gevoel alsof men opzij geduwd wordt of in een put valt. De klachten kunnen van enkele seconden tot weken duren, waarna spontaan herstel optreedt. De meeste bekende oorzaken van een stoornis van het evenwichtsorgaan zijn: • een ongeval met hoofdletsel (scheur door het rotsbeen; hierin liggen het binnenoor en evenwichtsorgaan). • aandoening van midden- of binnenoor. • doorbloedingsstoornissen van evenwichtsorganen en/of hersenen. • een goedaardige tumor op de evenwichtszenuw. 2. Ook kunnen aandoeningen van het gezichtsvermogen en vooral van de oogspieren aanleiding geven tot duizeligheid. Dit treedt bijvoorbeeld op bij het in gebruik nemen van een (nieuwe) bril of bij oogspierverlammingen. 3. Het diepe gevoel kan gestoord raken bij aandoeningen van een zenuwstelsel in de benen, bijvoorbeeld bij suikerziekte. Een andere bekende oorzaak is de beschadiging van de nek, optredend bij autobotsingen (whiplashtrauma). 3
4. Duizeligheid ontstaat ook bij stoornissen van de regelcentra in de hersenstam en de kleine hersenen, bijvoorbeeld: • doorbloedingsstoornissen, zoals bij hartritmestoornissen en veranderingen in de bloeddruk. • stofwisselingsstoornissen, zoals een laag bloedsuikergehalte bij een ontregeling van suikerziekte. • vergiftigingen, vooral door alcohol of medicijngebruik. 5. Ook de grote hersenen zijn gevoelig voor de bovengenoemde stoornissen. Daarenboven kunnen psychische toestanden als stress en spanningen via een indirecte weg ook tot duizeligheid leiden. 6. Tot slot kunnen stoornissen in de zenuwen en de spieren, die houding en evenwicht bewaren "omgekeerd"het gevoel van duizeligheid veroorzaken. Kortom een lange reeks van klachten en vele oorzaken die het de patiënt en de dokter niet gemakkelijk maken om met de klacht duizeligheid om te gaan. Duizeligheidklachten alleen veroorzaakt door de oren 1. Chronische oorontstekingen; plotselinge duizeligheid bij langdurige oorontstekingen gepaard gaand met looporen kan wijzen op ontsteking van het slakkenhuis. 2. Griep en virusontstekingen van het slakkenhuis, evenwichtsorgaan en binnenoor met als gevolg enorme duizeligheidklachten, gepaard gaande met misselijkheid en braken. Deze kunnen een paar dagen duren en zullen spontaan verdwijnen. 3. Benigne paroxismale positie duizeligheid (BPPD); duizelig, licht in het hoofd, neiging tot vallen en evenwichtsstoornissen bij bepaalde bewegingen van het hoofd. Dit kan spontaan ontstaan of door een klap op het hoofd. De aanvallen houden meestal een paar seconden tot minuten aan en verdwijnen dan weer. Soms misselijkheid. Patiënt maakt zich
4
vaak ongerust en is hierdoor beperkt in zijn/haar activiteiten. Evenwichtsoefeningen kunnen een hulpmiddel zijn. De kno-arts kan hier adviezen over geven. Het woord ‘benigne’geeft aan dat het hier om een goedaardige vorm van duizeligheid gaat die binnen enkele weken tot maanden meestal spontan verdwijnt. In enkele gevallen komt de duizeligheid terug of blijkt de duizeligheid toch langer aan te houden. Er is een behandeling mogelijk, namelijk: De Epley manoeuvre Door middel van een specifieke beweging wordt getracht het loszittende zwevende materiaal te verplaatsen naar een ander deel van het evenwichtsorgaan zodat het niet meer kan leiden tot overprikkeling van de zintuigcellen. Deze oefening is, mits goed uitgevoerd, effectief in 80% van de gevallen. Na een succesvolle behandeling komt de duizeligheid in 25% van de gevallen later toch weer terug. Ook dan zal eerst een afwachtende houding worden aangenomen. Eventueel kunt u zelf de oefeningen weer uitvoeren. Adviezen voor zelfbehandeling door middel van de Epley manoeuvre: Voer de oefeningen 3x per dag één keer uit. Het is normaal dat u tijdens deze oefening wat duizelig kunt worden. Als u gedurende 24 uur geen duizeligheid meer heeft gehad kunt u de oefeningen stoppen. (De folder waarop de oefening beschreven staat krijgt u apart mee). 4. Ziekte van Ménière De ziekte van Ménière wordt gekenmerkt door een combinatie van drie klachten; • Aanvallen van draaiduizelingen; draaien met neiging tot omvallen, knikkende knieën, zwart worden voor de ogen, zweven, een gevoel van dronkenschap, lichtheid of juist zwaarte in het hoofd, flauw vallen. Bij de ziekte van Ménière treden vooral in het beginstadium plotseling aanvallen op van draaiduizeligheid met valneiging. Meestal gaan deze aanvallen gepaard met misselijkheid, braken,
5
bleek zien en koud zweet. Tijdens deze aanvallen, die meestal enkele uren in beslag nemen, is het niet meer mogelijk de normale werkzaamheden te verrichten. De meeste mensen gaan naar bed wanneer zo'n aanval optreedt. Na een nacht slapen voelt men zich weer beter. Niet iedere aanval is even zwaar. Sommige aanvallen duren slechts enkele minuten, en niet iedereen hoeft over te geven tijdens een aanval. Het is niet te voorspellen of en wanneer zich weer een aanval voordoet. Tussen de aanvallen door kan de patiënt helemaal vrij zijn van duizeligheid; soms echter blijft hij/zij licht in het hoofd, onzeker, zweverig of heeft een "dronken" gevoel. • Slechthorendheid; in aansluiting op de eerste aanval, maar soms later, ontstaat gehoorverlies, aanvankelijk vrijwel altijd eenzijdig. Meestal begint het gehoorverlies in de lage tonen. In de loop van de tijd kan ook het verstaan van spraak minder makkelijk worden. Vooral in het begin van de ziekte kan de ernst van de slechthorendheid nogal wisselen. In een enkel geval ontstaat gehoorverlies aan beide oren. Sommige mensen hebben last van vervorming van geluid of ervaren het geluid als te hard of onaangenaam. • Oorsuizen; de patiënt heeft last van oorsuizen. Eigenlijk is de benaming "oorsuizen"niet altijd juist; het geluid in het oor is lang niet altijd suizend van karakter, maar kan brommend, dreunend of fluitend zijn. Bovendien lokaliseren sommige mensen het gehoorde lawaai niet in het oor maar in hun hoofd. Meestal is het oorsuizen het ergst tijdens en vlak na een duizeligheidaanval. Pas als deze symptomen allemaal aanwezig zijn en er geen andere oorzaak voor deze klachten aanwijsbaar is, wordt de diagnose "echte" ziekte van Ménière gesteld. • Drukgevoel; vele patiënten klagen ook over een drukgevoel of een vol, verstopt gevoel in het oor. Vaak gaat dit gevoel vooraf aan een aanval.
6
Oorzaak van de ziekte van Ménière Hier wordt veel onderzoek naar gedaan, maar de precieze oorzaak is nog steeds niet bekend. Stress en drukte veroorzaken de ziekte niet, maar kunnen deze wel negatief beïnvloeden. Overbelasting kan de ziekte opnieuw activeren. Opvallend is dat veel patiënten met ziekte van Ménière mensen zijn die hoge eisen aan zichzelf en hun omgeving stellen. Behandeling van de ziekte van Ménière Daar de oorzaak van de ziekte van Ménière niet bekend is, is er nog geen afdoende behandeling. • In Nederland en in de meeste Europese landen bestaat de behandeling in de eerste plaats uit het aanpassen van de levensstijl. Het is van belang dat u grote spanningen probeert te vermijden. Maakt u zich niet te druk. Trek als het ware op tijd aan de handrem. Dit is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Uw keel-, neus- en oorarts of uw huisarts kan u misschien hierbij helpen. • In de 2e plaats kunt u medicijnen voorgeschreven krijgen. Er zijn verschillende medicijnen beschikbaar om de duizeligheid te voorkomen of te bestrijden. Het zal van de situatie en de patiënt afhangen voor welk middel gekozen wordt. • Soms kan geprobeerd worden om met een hoortoestel het gehoorverlies te verhelpen of het oorsuizen te maskeren. Dit kan overigens moeilijk zijn omdat de versterkte geluiden als snel als te hard en onaangenaam worden ervaren. • Sommige patiënten kunnen worden geholpen met een zogenaamde prismabril, een bril met speciale glazen. • In het algemeen is men er in ons land niet van overtuigd dat de ziekte van Ménière met een operatie te verhelpen is.
7
Tenslotte moet niet alleen u, maar ook uw naaste omgeving accepteren dat u de ziekte van Ménière heeft. Niemand – u, uw partner, uw gezin en werkomgeving – is er bij gebaat als u teveel hooi op uw vork neemt. Begrip voor uw situatie komt niet vanzelf, goede communicatie is daarvoor noodzakelijk. Hoe is het beloop van de ziekte van Ménière? In het begin staat vooral de angst voor een volgende duizeligheidaanval op de voorgrond. Later speelt de slechthorendheid een grotere rol, vooral als beide oren aangedaan zijn. In het algemeen wordt het gehoor op den duur slechter, terwijl de duizeligheidaanvallen in de loop van de jaren verdwijnen. De ziekte van Ménière komt eigenlijk altijd tot rust, al kan dit geruime tijd duren. Tot slot Mocht u na het lezen van de folder en de uitleg van de arts nog vragen hebben of dat u meer informatie wilt, neemt u dan contact op met de poli KNO van het Scheper Ziekenhuis, tel: 0591 - 69 14 10 tijdens kantooruren.
Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen Postbus 30002 7800 RA Emmen Tel. 0591 69 19 11 8
MA 1489 01-12-v1
H
Voor verdere informatie kunt u kijken op onze website www.kno.nl
