Keel-, Neus- en Oorheelkunde
Gehoorgangontsteking
www.catharinaziekenhuis.nl
Inhoud Gehoorgangontsteking ....................................................................... Gehoorgang ........................................................................................ Ontstaan van een gehoorgangontsteking ........................................... De bekendste oorzaken van een gehoorgangontsteking zijn: ....... Relatie tussen gehoorgangontsteking en andere aandoeningen ....... Huidziekte ..................................................................................... Suikerziekte ................................................................................... Verschijnselen van de verschillende soorten gehoorgangontstekingen ...................... 1. Acute gehoorgangontsteking ..................................................... 2. Chronische gehoorgangontsteking ............................................ Onderzoek bij gehoorgangontsteking ................................................. Behandelingen van gehoorgangontsteking ........................................ Oortoilet ........................................................................................ Oordruppels .................................................................................. Let op: ........................................................................................... Pijnstilling ...................................................................................... Antibioticum .................................................................................. Operatie ........................................................................................ Bijzondere vormen van gehoorgangontsteking .................................. Steenpuist ..................................................................................... Necrotiserende otitis externa (maligne otitis externa) ................. Leefregels ........................................................................................... Wanneer neemt u contact op met de KNO arts ................................. Contactgegevens ................................................................................ Vragen ................................................................................................ Als u verhinderd bent .........................................................................
Patiëntenvoorlichting:
[email protected] KNO007 / Gehoorgangontsteking (otitis externa) / 14-10-2013
2
3 3 4 4 5 5 5 6 6 6 6 7 7 7 7 8 8 8 9 9 9 9 10 10 11 11
Gehoorgangontsteking Deze folder heeft als doel u informatie te geven over een gehoorgangontsteking (otitis externa) en de behandelingen daarvan. De tekst is bedoeld als ondersteuning van het consult door de Keel-, Neus- en Oor-arts (hierna afgekort als KNO-arts) en is geen vervanging van een consult. Bedenk bij het lezen van deze folder dat uw gezondheidssituatie anders kan zijn dan in de tekst wordt beschreven.
Gehoorgangontsteking
Een gehoorgangontsteking is een ontsteking van de huid in de gehoorgang en wordt ook wel een "zwemmersoor" genoemd. Gehoorgangontsteking wordt meestal veroorzaakt door bacteriën die binnendringen in beschadigde huid van de gehoorgang. In een gehoorgang met een beschadigde huid komt vaak de Pseudomonas aeruginosa voor. Dit komt bij een gezond oor zelden voor. Meestal wordt een gehoorgangontsteking veroorzaakt door meerdere bacteriën tegelijk. Een schimmel kan ook een gehoorgangontsteking veroorzaken en komt in de zomer vaker voor. Gehoorgangontsteking is één van de meest gestelde diagnoses op de polikliniek KNO en komt vaak meerder malen per jaar bij dezelfde patiënt voor.
Gehoorgang
Het oor bestaat uit het buitenoor, het middenoor en het binnenoor. De oorschelp en de gehoorgang vormen het buitenoor. Het buitenoor en middenoor worden door het trommelvlies gescheiden (figuur 1). De uitwendige gehoorgang loopt van de oorschelp tot aan het trommelvlies en leidt het geluid naar het trommelvlies. De uitwendige gehoorgang is een licht gebogen kanaal bekleed met huid. Bij volwassenen is de gehoorgang ongeveer 2,5 cm lang en circa 1 cm in doorsnede. In de huid van de gehoorgang bevinden zich 1.000 tot 2.000 klieren die oorsmeer aanmaken. Oorsmeer zorgt ervoor dat de zuurgraad in het oor goed blijft. Het verzorgt en beschermt de huid in de gehoorgang tegen vuil, stof, bacteriën en transporteert huidschilfers en vuil naar buiten.
3
De hoeveelheid oorsmeer kan per persoon en per oor verschillen. Over de gehoorgang en oorsmeer kunt u meer lezen in de folder ‘Oorsmeer’. Figuur 1. Dwarsdoorsnede door de gehoorgang, het trommelvlies en het middenoor
Ontstaan van een gehoorgangontsteking
Als de bescherming van het oorsmeer vermindert of wegvalt en er beschadigingen aan de opperhuid ontstaan, bestaat er een grotere kans op een gehoorgangontsteking. De ontsteking kan veroorzaakt worden door bacteriën of schimmels. De bekendste oorzaken van een gehoorgangontsteking zijn:
1. Zwemmen en baden Veel zwemmen en baden zorgt ervoor dat het oorsmeer minder zuur en vettig wordt waardoor de huid in de gehoorgang niet meer goed beschermd is. 2. Peuteren in de oren In de gehoorgang peuteren met vingers, pennen, paperclips, lucifers, sleutels en het reinigen met wattenstaafjes, vergroten de kans op het ontstaan van wondjes. Deze voorwerpen kunnen het oorsmeer ook dieper in de gehoorgang drukken, waardoor zich een prop oorsmeer kan vormen. In de broeierige ruimte achter deze prop kan gemakkelijker een ontsteking ontstaan. 3. Verstoorde beluchting De gehoorgang is een nauwe gang. Als er te weinig ‘frisse lucht’ in komt kan het gaan broeien. Dit kan bijvoorbeeld door een prop oorsmeer of het langdurig dragen van een oordopje. Bacterieën 4
groeien dan sneller waardoor er makkelijker een infectie kan ontstaan. Mensen met een smalle gehoorgang hebben daarom vaker last van een gehoorgangontsteking. 4. Haargroei Hoe meer haren zich in het buitenste deel van de gehoorgang bevinden hoe groter de kans op een ontsteking. De haren verstoren het normale transportmechanisme van het oorsmeer waardoor vuil in het oor blijft. 5. Cosmetische producten Producten als shampoo, zeep en haarspray kunnen de huid in de gehoorgang irriteren. Als de huid geïrriteerd raakt, is deze kwetsbaar en gevoeliger voor ontstekingen. 6. Allergische huidreactie Allergische reacties op bijvoorbeeld koptelefoons, oordopjes, gehoorapparaten en oordruppels kunnen jeuk veroorzaken. Het (onbewust) krabben kan wondjes veroorzaken.
Relatie tussen gehoorgangontsteking en andere aandoeningen
Huidziekte
Een gehoorgangontsteking kan onderdeel zijn van een huidziekte, zoals eczeem of psoriasis. U kunt dan veel last hebben van jeuk. Suikerziekte
Suikerziekte veroorzaakt vaak bloedvatbeschadiging wat kan leiden tot een verminderde doorbloeding. Hierdoor kan afbraak van huid en kraakbeen in de gehoorgang ontstaan. Bloedvatbeschadiging zorgt ervoor dat de afweerreactie vermindert, waardoor een behandeling met antibioticum minder goed werkt.
5
Verschijnselen van de verschillende soorten gehoorgangontstekingen
1. Acute gehoorgangontsteking
In de acute vorm hebt u vooral last van jeuk en pijn. De pijn kan zo hevig zijn, dat u hierdoor niet kunt slapen. U kunt een vol gevoel in het oor hebben en minder goed horen. Soms merkt u dat de gehoorgang vernauwd is of dat u een loopoor krijgt. Bij een loopoor komt er vieze afscheiding uit de gehoorgang. Tijdens een onderzoek door de KNO arts merkt u dat drukken op het kraakbeen, voor uw oor, pijnlijk is. Het inbrengen van een oorkijkertje door de KNO-arts en het naar achter trekken van de oorschelp kunt u ook als pijnlijk ervaren. Bij een uitgebreide gehoorgangontsteking kunt u ook koorts en gezwollen lymfeklieren rondom het oor en in de hals hebben. Figuur 2. Verdikte, ontstoken huid van de gehoorgang
2. Chronische gehoorgangontsteking
Bij de chronische gehoorgangontsteking hebt u meestal niet veel pijn. U heeft waarschijnlijk vooral last van jeuk. De huid in het oor kan droog en schilferig zijn, maar soms ook vochtig en er kan een loopoor ontstaan.
Onderzoek bij gehoorgangontsteking
Om een duidelijk beeld te krijgen van de oorzaak van uw klachten stelt de KNO-arts u vragen over uw oor. In enkele gevallen is aanvullend onderzoek nodig zoals: het afnemen van een kweek, het maken van 6
röntgenfoto’s of weefselonderzoek. Als er sprake kan zijn van een allergie, kan het nodig zijn om u door te verwijzen naar een huidarts om een allergietest te doen. Als dit zo is, bespreekt de KNO-arts met u hoe dit in zijn werk gaat. Tijdens het onderzoek kijkt de KNO-arts ook naar uw huid, zoals de elleboog en de behaarde hoofdhuid, om te zien of uw klachten te maken hebben met een huidziekte. Voor de KNO arts is het belangrijk om te weten of u suikerziekte heeft.
Behandelingen van gehoorgangontsteking
In vrijwel alle gevallen beperkt een gehoorgangontsteking zich tot de huid van de gehoorgang en is het eenvoudig te genezen met een plaatselijke behandeling. Na een tot twee weken zijn de klachten meestal verdwenen. Afhankelijk van de soort ontsteking zijn verschillende behandelingen mogelijk: Oortoilet
Een oortoilet is het reinigen van het oor door de KNO-arts. Met behulp van een oormicroscoop zuigt de KNO arts het oor voorzichtig uit met een klein stofzuigertje. Soms kan de KNO-arts dit pas doen nadat u een aantal dagen voorgeschreven oordruppels heeft gebruikt. Oordruppels
Er zijn verschillende soorten oordruppels met ieder een eigen werking. Bij een ontsteking door bacteriën schrijft de KNO-arts u oordruppels met een antibioticum of corticosteroïd voor. Bij een schimmelinfectie krijgt u meestal zure oordruppels die een branderig gevoel kunnen geven. Dit is normaal. De KNO-arts kan na het schoonmaken een tampon in de gehoorgang leggen, waardoor de oordruppels zich beter naar het ontstoken deel kunnen verplaatsen. Dat is nodig als de oordruppels door een vernauwing in de gehoorgang niet goed bij het ontstoken deel van de gehoorgang kunnen komen. Let op:
Sommige mensen zijn overgevoelig voor oordruppels. Dit merkt u aan jeuk of pijn in het oor. Neem bij twijfel in ieder geval contact op met de Polikliniek KNO.
7
Figuur 3. Tampon in de gehoorgang
Pijnstilling
Vooral een acute gehoorgangontsteking kan zeer pijnlijk zijn. Goede pijnstilling is dan belangrijk. U bespreekt met uw arts welke pijnstillers voor u geschikt zijn en zo nodig schrijft uw KNO-arts u een recept voor. Vaak zijn dat middelen met een pijnstillende en koortswerende werking, die ook een ontstekingsremmend effect hebben. Als de pijn toeneemt of ondragelijk wordt, neem dan altijd contact op met uw KNO-arts. Antibioticum
Als een behandeling met oordruppels niet werkt, is in zeldzame gevallen een antibioticumkuur in tabletvorm of via een infuus nodig. Operatie
Een operatie is zelden nodig. Bij steeds terugkerende gehoorgangontstekingen, als gevolg van een te nauwe ingang, kan een gehoorgangoperatie (meatoplastiek) uitkomst bieden. Bij deze operatie wordt met een plaatselijke verdoving kraakbeen uit het buitenste deel van de gehoorgang verwijderd; de ingang van de gehoorgang wordt hierdoor een stuk wijder. Soms is een uitgebreidere operatie onder narcose nodig waarbij een deel van het botweefsel verwijderd wordt.
8
Bijzondere vormen van gehoorgangontsteking
Steenpuist
In de gehoorgang kan een steenpuist ontstaan. Een steenpuist wordt veroorzaakt door een afsluiting van een talgkliertje in het buitenste deel van de gehoorgang. De plaatselijke verdikking die in het oor ontstaat, doet extreem veel pijn en soms kunt u koorts hebben. Neem in dat geval contact op met uw huisarts die u, als dat nodig is, doorverwijst naar de KNO-arts. In veel gevallen krijgt u oordruppels en een antibioticumkuur. Necrotiserende otitis externa (maligne otitis externa)
Soms kan een gehoorgangontsteking zich uitbreiden tot in het omliggende botweefsel. Dit heet necrotiserende otitis externa. Het komt voor bij mensen met een zeer slechte weerstand en/of suikerziekte. Dit veroorzaakt hevige oorpijn, koorts en u voelt zich ziek. Neem in dat geval altijd contact op met uw arts. Necrotiserende otitis externa moet minimaal zes weken behandeld worden met antibiotica via een infuus en gebeurd in het ziekenhuis.
Leefregels
Om een gehoorgangontsteking te voorkomen, kunt u een aantal dingen doen. Wij adviseren u om ook de voorlichtingsfolder over oorsmeer te lezen. De adviezen uit die folder worden hier kort samengevat: • Vermijdt peuteren in de oren. • De gehoorgang reinigt zich over het algemeen vanzelf. Haal alleen zichtbaar oorsmeer weg. • Gebruik geen lucifers, haarspelden of andere scherpe of vreemde voorwerpen om de gehoorgang schoon te maken. • Laat na het zwemmen of douchen het water uit de gehoorgang lopen door het hoofd scheef te houden en te schudden. • Droog het oor voorzichtig af met een tissue. U kunt het oor ook drogen door het oor ongeveer een minuut lang te föhnen. • Als de ontsteking steeds na het zwemmen ontstaat, kunt u het oor beschermen door een watje met vaseline, een badmuts of oordopjes te gebruiken.
9
• Vermijdt (cosmetica)producten waarvan u merkt dat deze de huid irriteren. • Als u vaak gehoorgangontsteking heeft door het gebruik van een hoorapparaat, laat dan bij de audicien controleren of het oorstukje goed past. En maak een afspraak bij uw KNO-arts om het oor te laten onderzoeken.
Wanneer neemt u contact op met de KNO arts? • Als u ondragelijke pijn heeft; • Als u koorts krijgt.
Contactgegevens
De polikliniek KNO is bereikbaar op telefoonnummer 040 - 239 71 30. De Spoedeisende Hulp is bereikbaar op telefoonnummer 040 - 239 96 00.
10
Vragen
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Neem dan contact op met de polikliniek KNO, via telefoonnummer: 040 - 239 71 30. Het kan prettig zijn om iemand mee te nemen naar gesprekken, die mee kan luisteren en belangrijke zaken op kan schrijven.
Als u verhinderd bent
Als u een afspraak niet kunt nakomen, bel dan zo snel mogelijk met de polikliniek KNO. Er kan dan nog een andere patiënt in uw plaats komen.
11
Michelangelolaan 2 – 5623 EJ Eindhoven Postbus 1350 – 5602 ZA Eindhoven
