30-09-2009
RI RA ROETSIE HAP SLIK FOETSIE RI RA ROETSIE HAP SLIK WEG
2/3 van de moeders zijn bezorgd over babyvoeding: de hoeveelheid, de juiste nutriHonele verhoudingen en specifieke gezondheidsredenen Vraag : Bent u wel eens bezorgd om het eten van uw kleintje? Indien ja - waarover?
De hoeveelheid 29% Te veel / te weinig?
Kwaliteit 24% Evenwichtig / op maat van mijn kind?
67% van de Belgische mama's maakt zich wel eens zorgen over de voeding die ze aan hun kinderen geven
Gezondheid 14% Braken / allergieën / problemen met spijsvertering
Nutricia
SMIKKEL‐SMAKKEL‐LEKKER‐MAAR‐OOK‐GEZOND Astrid Vanoppen, dië=ste
Een evenwich=ge voeding is belangrijk van bij de geboorte en voorziet in alle voedingsstoffen nodig voor:
Wisselend eetpatroon van kinderen op peuter‐ en kleuterleeNijd EnergiebehoeNe: Eten als een (nijl)paard of als een vogel?
• Groei en ontwikkeling • Algemene condi=e • Algemeen welbevinden Een onevenwich=ge voeding kan oorzaak zijn van allerlei klachten en leiden tot ziekten
• Obesitas • Hart en vaatziekten • ….
EnergiebehoeNe: Eten als een (nijl)paard of als een vogel?
Wat eten Vlaamse peuters en kleuters?
• Onderzoek naar de voedingssitua=e van jonge kinderen S.Lenaers, I. Goffin, Ph. Alliet, M. Raes , J. Vinck Kind en Gezin, LUC, 2002
• Onderzoek naar het voedingspatroon bij kleuters I. Huybrechts, S. Dehenauw Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde Gent NICE en VVK, 2002‐2003 www.123aantafel.be
• Onderzoek van Nutricia België bij ouders van kinderen tussen 6 en 36 maanden Synovate‐Cencidiam voor Nutricia 2006
www.pr‐ide.be/pressroom/client/page_images.php?clientId=298
1
30-09-2009
Resultaten onderzoek Nutricia België, kinderen tussen 6 en 36 maanden • • • •
• •
• • •
Voedingssitua=e tot 2 jaar Onderzoek naar de voedingssitua=e van jonge kinderen S.Lenaers, I. Goffin, Ph. Alliet, M. Raes , J. Vinck Kind en Gezin, LUC, 2002
1 op 3 kinderen heeN een calorie‐inname die hoger ligt dan de norm. 57% zit binnen de norm. Maar 12% zit er duidelijk onder! Bijna alle kinderen hebben een inname van eiwiZen (proteïnen) die 3 tot 4 maal hoger ligt dan de norm. Die overconsump=e daalt met de leeYijd maar blijY toch te hoog. Bijna 4 op 5 kinderen krijgen te veel suikers binnen. Over het algemeen krijgen jonge kinderen niet voldoende veZen binnen via de voeding. Bij kinderen tussen 6‐12 maanden zit 58% onder de norm, 30% zit erboven. Bij kinderen van 13‐36 maanden zit zelfs 77% onder de norm! Dit geldt voor onverzadigde veZen en essenHële vetzuren, terwijl er een overconsumpHe is van de verzadigde (slechte) veZen. Het cholesterolgehalte blijY evenwel binnen de norm. Kinderen krijgen te weinig vezels binnen. In de leeYijdsgroep 6‐12 maanden zit 14% onder de norm. Dit s=jgt tot 41% bij peuters van 25‐36 maanden. Veel kinderen drinken niet voldoende water. Dit geldt vooral voor baby’s van 6‐12 maanden. ‐ Via de dagelijkse voeding krijgen kinderen te weinig vitamine D binnen. Het probleem neemt toe naarmate de leeYijd. ‐ Ook de noodzakelijke mineralen, zoals calcium en ijzer, zijn onvoldoende aanwezig in het normale eetpatroon. 43% eet minder dan 100 gram fruit per dag: hoe ouder ze worden, hoe minder fruit ze eten Bijna 60% van de kinderen eet minder dan 1 eetlepel groenten per dag Meer dan 95% van de kinderen krijgt vanaf 6 maanden tussendoortjes, tussen 13 en 24 maanden eet nog maar 10% aangepaste tussendoortjes voor kinderen, vanaf 1 jaar eten alle kinderen tussendoortjes voor volwassenen
1 jaar
2 jaar
Dagelijks snoepen
0.6 %
16.1 %
Gezoete melkdranken bij de maaltijd
6.5 %
50.4 %
9%
36%
Frisdrank tussen de maaltijden
4.1 %
33.6 %
Frisdrank bij groentemaaltijd
1.3 %
14.1 %
Halfvolle melk
onevenwicht
Beweging
Gezonde voeding gaat hand in hand met voldoende lichaamsbeweging
GRAANPRODUCTEN, AARDAPPELEN
DRANKEN: WATER Voedingsmiddel Vocht
Vanaf 4m
Vanaf 6m
Vanaf 8m
Extra vocht: kan naar behoefte of extra bij koorts, diarree of warm weer
Peuter 1–3j 0.5 - 1 liter
Kleuter 3–6j 1.5 liter
Kind 6 - 12 jaar 1.5 liter
Voedingsmiddel
Aardappelen (1 = 50 g)
• • •
•
Zowel peuters als kleuters drinken te weinig water Kleuters drinken gemiddeld slechts 215 ml water per dag Slechts 3,8 % van de kleuters drinkt meer dan 500 ml water per dag Vocht wordt ook uit andere dranken gehaald zoals uit koffie, thee, fruitsap, frisdranken, soep en melkdranken Water is de beste dorstlesser! Koffie, sterke thee, frisdranken zijn minder geschikt voor kinderen
Vanaf 4m
Vanaf 6m
Brood
•
•
•
½ stuk
1 stuk
Vanaf 8m
Peuter 1–3j
Kleuter 3–6j
Kind 6 - 12 jaar
1 sneetje
1 - 3 snede(n)
3 - 5 sneden
5 - 9 sneden
1 - 2 stuk(s)
1 - 2 stuks
1 - 4 stuks
3 - 4 stuks
Zowel peuters kiezen hoofdzakelijk voor wit brood, pasta en rijst Meer dan een op drie kleuters neemt vooral wit brood terwijl bruin en volkorenbrood vanuit het standpunt van de gezonde voeding de voorkeur krijgen. (vezels) Kleuters eten gemiddeld slechts 2 sneetjes brood per dag
Volle graanproducten zijn rijker aan vitamines, ijzer en voedingsvezels dan gewone.
2
30-09-2009
Voorbeeldgedrag is belangrijk in het aanleren van goede gewoontes
GROENTEN EN FRUIT Voedingsmiddel
Vanaf 4m
Vanaf 6m
Vanaf 8m
Peuter 1–3j
Kleuter 3–6j
Kind 6 - 12 jaar
Groenten (1lepel = 50 g)
50 g of fruit
50 - 100 g
50 - 100 g
50 - 100 g
100 - 150 g
200 - 300 g
Fruit (1 stuk = 100 g)
100 g of groenten
100 – 200 g
100 - 200 g
1 - 2 stuks
1 -- 2 stuks
2 - 3 stuks
Groenten en fruit horen dagelijks op het menu
60 % eet van de peuters eet minder dan 1 eetlepel groenten per dag 43 % eet van de peuters eet minder dan 100 gram fruit per dag Kleuters eten gemiddeld slechts zo'n 80 g groenten per dag 72 % van de kleuters eet zelfs niet dagelijks groenten zowat 57 % eet niet elke dag een stuk fruit.
MELK EN CALCIUMVERRIJKTE SOJAPRODUCTEN
Melkvoeding tot 1 jaar Onderzoek naar de voedingssitua=e van jonge kinderen S.Lenaers, I. Goffin, Ph. Alliet, M. Raes , J. Vinck Kind en Gezin, LUC, 2002
• Op zes dagen: 66,5 % borstvoeding • Op 3 maanden – 25 % uitsluitend borstvoeding – 14 % borstvoeding en andere
Borstvoeding is wereldwijd aanbevolen als de beste start voor het kind – ook voordelen voor de moeder
• Op 6 maanden
– 11 % borstvoeding – 5 % borstvoeding en flesvoeding – 1 % een onaangepaste melk
Indien moeder niet kan / niet verkiest: zuigelingenmelk die het effect van moedermelk op de baby zo dicht mogelijk benadert
• Op 12 maanden – – – – –
Samenstelling moedermelk koemelk (100ml) Energie Lactose Cal g
Eiwit g
Vet g
Melkvoeding: situaHe op 2 jaar
Na mg
K mg
FZ µg
17
51
5.2
Moedermelk
71
6.8
Volle KM
65
4.8
3.5
3.5
49
152 5.9
Halfvolle KM
49
4.8
3.5
1.5
49
152 5.9
Magere KM
35
4.8
3.5
0.1
49
152 5.0
Geitenmelk
72
4.2
3.7
3.9
42
127 0.8
1.1-1.5 3.1-4.6
4 % borstvoeding (al dan niet in combina=e) 85 % opvolg‐ of groeimelk 11 % volle koemelk en sojamelk 9 % halfvolle melk 0,6 % geen melk
Onderzoek naar de voedingssitua=e van jonge kinderen S.Lenaers, I. Goffin, Ph. Alliet, M. Raes , J. Vinck Kind en Gezin, LUC, 2002
• • • • • • •
69 % leeYijd adequate melkvoeding 0.5 % moedermelk 46 % opvolg‐ of groeimelk 35 % volle koemelk 7 % sojamelk (aangepast aan de leeYijd?) 24 % geen aangepaste melk 10 % gaat elke avond met de papfles naar bed
Referentie: Nubel
3
30-09-2009
MELK EN CALCIUMVERRIJKTE SOJAPRODUCTEN Voedingsmiddel
Vanaf 4m
Melk (VOLLE tot de lft. van 4 j.)
Vanaf 6m
3-4 melkvoedingen BV of FV
2-3 melkvoedingen BV of FV
Vanaf 8m 2-3 melkvoedingen BV of FV
Kaas
• • • • •
Peuter 1–3j
Kleuter 3–6j
Kind 6 - 12 jaar
500 ml
500 ml
450 ml
½ sneetje (10 g)
½ - 1 sneetje
1 - 2 sneetje(s)
24 % van de peuters gebruiken geen aangepaste melk 59 % van de kleuters haalt de aanbeveling van melk niet Nog geen 4 % drinkt meer dan 500 ml water 75 % gebruikt frisdranken 52 % drinkt meer dan 200 ml suikerrijke dranken (inclusief fruitsap), 15 % drinkt meer dan een halve liter
500 ml melk zijn 4 bekertjes. Bij peuters kan één bekertje vervangen worden door een potje yoghurt of platte kaas.
Dranken
Vruchtensap en andere zoete dranken?
Per 100 gram/ml
Energie Kcal
KH g
Eiwit g
Vet g
Groeimelk
60‐87
7,5‐11,9
1,5‐2,5
2,3‐3,5
Volle melk
65
4,8
3,5
3,5
Volle chocomelk
87
12,9
3,6
2,4
Halfvolle melk
49
4,8
3,5
1,5
Halfvolle chocomelk
79
12,9
3,2
1,6
Magere melk
35
4,8
3,5
0,1
Magere chocomelk
64
12
3,5
0,3
Volle plaie kaas+fruit
122
14,4
6,7
4,1
Fris=
65
14
2,5
0
Eerste Gervais
122
16,4
4,4
4,3
Gervais
95
12,5
6,7
2
Fruitsap
46
11
0,7
0
frisdrank
44
11
0
0
• Laatste 25 jaar is in veel peuterdiëten melk vervangen door vruchtensap of andere zoete dranken • Echter het gebruik van veel vruchtensap in het peuterdieet is geassocieerd met: • Overgewicht • Ondervoeding • Chronische diarree • Tandcariës • Te lage calciuminname
VLEES, VIS, EIEREN, VERVANGPRODUCTEN Voedingsmiddel
Vanaf 4m
Vanaf 6m
Vanaf 8m
Peuter 1–3j
Kleuter 3–6j
Kind 6 - 12 jaar
Vlees, gevogelte, vis
10 g
20 g
30 - 50 g
50 - 75 g
75 - 100 g
OF ei
½ eidooier
1
1
1
1
OF peulvruchten (1lepel = 35 g gaar gewogen)
1 - 2 eetlepels
2 - 3 eetlepels
2 - 4 eetlepels
3 - 5 eetlepels
5 - 6 eetlepels
OF tofoe
10 g
20 g
30 - 50 g
50 - 75 g
75 - 100 g
30 - 50 g
50 - 75 g
75 - 100 g
½ sneetje (10 g)
½ - 1 sneetje
1 - 2 sneetje
OF tempé, seitan, mycoproteïne (Quorn®) Vleeswaren
½ sneetje (10 g)
• •
•
Peuters eten te veel vlees 41,4 % van de kleuters eet dagelijks meer vleesproducten dan de bovengrens van de aanbeveling (meer dan 75g per dag) 20 % van de kleuters nooit vis eet; 60 % eet niet wekelijks vis.
4
30-09-2009
VETTEN Voedingsmiddel
Vanaf 4m
Vanaf 6m
margarine op brood bereidingsvet
5 - 15 g
• •
•
5 - 15 g
RESTGROEP
Vanaf 8m
Peuter 1–3j
Kleuter 3–6j
Kind 6 - 12 jaar
5 g per sneetje
5 g per sneetje
5 g per sneetje
5 g per sneetje
15 g
15 g
15 g
15 g
jonge kinderen niet voldoende vetten dit geldt voor onverzadigde vetten en essentiële vetzuren overconsumptie is van de verzadigde (slechte) vetten.
• •
90 % van de peuters eet onaangepaste tussendoortjes 70 % van de kleuters snoept dagelijks
Behalve energie in de vorm van vetten en/of suikers, bevatten zij weinig of geen nuttige voedingsstoffen zoals mineralen en vitaminen. Eigenlijk zijn ze overbodig.
Vetaanbeveling: 25 – 40 energie % Geen vet of cholesterolbeperking tot de leeYijd van 2 jaar Gebruik van zachte veien, vloeibare bakproducten of olie
MAALTIJDVERDELING
ALTERNATIEVE VOEDING? veganis=sche voeding vegetarische voeding
• Overslaan van het ontbijt – 20 % van de kleuter ontbijt niet dagelijks – 3 % ontbijt nooit
• Te veel tussendoortjes
•
•
•
•
•
LEREN ETEN
Vloeibare voeding Geboorte: zuigreflex Vanaf 3 à 4 maanden: bewust (voeden / prettig gevoel) Vaste voeding Vanaf 4 à 6 maanden: mondmotoriek is voldoende ontwikkeld om vaste voeding te kunnen eten: fijngemaakte voeding leren afhappen van een lepel Brokjes vaste voeding Vanaf 7 à 8 maanden: leren brokjes vaste voeding eten: een brokje brood, zachte voeding fijngemaakt tot kleine brokjes, … Tussen 12 en 18 maanden: stukjes voedsel In de loop van het tweede levensjaar: op dezelfde wijze eten als een volwassene, variatie aan smaken verder ontwikkelen Leren drinken uit een beker tussen 6 en 8 maanden: van zuigfles naar een beker 15 maanden: kan zelfstandig uit een beker drinken Smaakontwikkeling 18 maanden: kieskeurig op het vlak van voeding, bereidheid om nieuwe dingen te proeven kan dan ook verminderen Tussen 3,5 en 6 jaar krijgen de smaken en de voorkeuren steeds vastere vorm. Nadien verdere evolutie inzake smaken en voorkeuren
5
30-09-2009
De ouders bepalen wat en wanneer het kind eet; het kind bepaalt zelf hoeveel het van het aangebodene eet
Het eetpatroon van gezonde peuters
• Veel peuters eten weinig gevarieerd, keuze wordt geleid door eigen behoeYe • Kans op ondervoeding of tekort aan vitamines en mineralen is gering • Gevarieerd aanbod groenten en fruit nodig om gezonde voedingsgewoonten aan te leren • Vanaf de leeYijd van 1 jaar mee‐eten met het gezin • Dit bevordert het aanleren van gezond eetgedrag • Een periode niet goed eten hoort bij de ontwikkeling • De groei is de belangrijkste graadmeter
• Zo jong mogelijk beginnen met aanleren van een gezond voedingspatroon • Varia=e met groenten, fruit en volkorenbrood • Regelmaat: 3 hoofdmaal=jden en op vaste momenten iets tussendoor • Smaakontwikkeling is hierbij essen=eel, voor het leren waarderen is tenminste 10 keer aanbieden vaak nodig
Introduceren van nieuwe smaken
DE BELANGRIJKE 4 V’S
• Smaakontwikkeling begint al in de baarmoeder • Als een moeder gevarieerd eet zal ook de borstvoeding dagelijks anders smaken • Flesvoeding heeY al=jd dezelfde smaak
• Voldoende Vet • Voldoende Vezel: groenten, fruit en bruin brood • Ma=g de hoeveelheid Vruchtensap: liever fruit dan vruchtensap! • Normaliseer de totale hoeveelheid Vocht per dag: water
Voedingsmiddel
DIEETADVIEZEN
Vanaf 4m
Vocht
Vanaf 6m
Brood
• Peuters, kleuters zijn geen kleine volwassenen • Zolang je peuter goed groeit geen zorgen maken over eenzijdige voeding • Vervang vast voedsel niet door melk of vruchtensap • Bied nieuwe smaken 1 tot 2 keer per week aan en blijf dit volhouden tot minstens 15 keer • Prijs je kind als het nieuwe dingen eet • Geef geen nieuwe smaken als je kind zich niet lekker voelt, moe is… • Geef zelf het goede voorbeeld • Zorg voor een ontspannen sfeer aan tafel • Zet de televisie uit =jdens het eten
Vanaf 8m
Extra vocht: kan naar behoefte of extra bij koorts, diarree of warm weer
Peuter 1–3j
Kleuter 3–6j
Kind 6 - 12 jaar
0.5 - 1 liter
1.5 liter
1.5 liter
1 sneetje
1 - 3 snede(n)
3 - 5 sneden
5 - 9 sneden
Aardappelen (1 = 50 g)
½ stuk
1 stuk
1 - 2 stuk(s)
1 - 2 stuks
1 - 4 stuks
3 - 4 stuks
Groenten (1lepel = 50 g)
50 g of fruit
50 - 100 g
50 - 100 g
50 - 100 g
100 - 150 g
200 - 300 g
Fruit (1 = 100 g)
100 g of groenten
100 – 200 g
100 - 200 g
1 - 2 stuks
1 -- 2 stuks
2 - 3 stuks
Melk (VOLLE tot de lft. van 4 j.)
3-4 melkvoedingen BV of FV
2-3 melkvoedingen BV of FV
2-3 melkvoedingen BV of FV
500 ml
500 ml
450 ml
½ sneetje (10 g)
½ - 1 sneetje
1 - 2 sneetje(s)
Kaas Vlees, gevogelte, vis
10 g
20 g
30 - 50 g
50 - 75 g
75 - 100 g
OF ei
½ eidooier
1
1
1
1
OF peulvruchten (1lepel = 35 g gaar gewogen)
1 - 2 eetlepels
2 - 3 eetlepels
2 - 4 eetlepels
3 - 5 eetlepels
5 - 6 eetlepels
OF tofoe
10 g
20 g
30 - 50 g
50 - 75 g
75 - 100 g
30 - 50 g
50 - 75 g
75 - 100 g
OF tempé, seitan, mycoproteïne (Quorn®) Vleeswaren
½ sneetje (10 g)
½ sneetje (10 g)
½ - 1 sneetje
1 - 2 sneetje
margarine op brood
5 g per sneetje
5 g per sneetje
5 g per sneetje
5 g per sneetje
15 g
15 g
15 g
15 g
bereidingsvet
5 - 15 g
5 - 15 g
Richtlijnen K&G ‐ VIG
6
30-09-2009
Groenten
4 à 6 maanden
6 maanden
8 à 10 maanden
12 maanden
aardappelen, andijvie, aubergine, bloemkool, broccoli, chinese kool, courgeie, knolselder, kropsla, pompoen, postelein, rode bietjes, spinazie, tomaten, tuinkers, veldsla, venkel, waterkers, witloof, wortelen aardappelen, aardpeer,nieuwe aardappelen, andijvie, aubergine, avocado, bloemkool, broccoli, chinese kool, courgeie, doperwtjes, knolselder, kropsla,pasHnaak, pompoen, postelein, prei, prinsessenbonen, rapen, rode bietjes, snijbonen, spinazie, tomaten, tuinkers, veldsla, venkel, waterkers, witloof, wortelen aardappelen, aardpeer, nieuwe aardappelen, andijvie, arHsjok, asperges, aubergine, avocado, bleekselder, bloemkool, broccoli, champignons, chinese kool, courgeie, doperwtjes, knolselder, komkommer, koolrabi, kropsla, pas=naak, pompoen, postelein, prei, prinsessenbonen, rapen, rode bietjes, snijbonen, spinazie, tomaten, tuinkers, veldsla, venkel, waterkers, witloof, wortelen aardappelen, aardpeer, nieuwe aardappelen, andijvie, ar=sjok, asperges, aubergine, avocado, bleekselder, bloemkool, broccoli, champignons, chinese kool, courgeie, doperwtjes, knolselder, komkommer, koolraap, koolrabi, kropsla, maïs, paprika, pas=naak, pompoen, postelein, prei, prinsessenbonen, rapen, radijs, rode bietjes, rodekool, savooikool, schorseneren, snijbonen, sojascheuten, spinazie, spruiten, tomaten, tuinkers,uien, veldsla, venkel, waterkers, witloof, wiZekool, wortelen, zuurkool
Fruit
Vlees/Vis/Ei
appelen, bananen, citroenen, kiwi's, mandarijntjes, mango, meloen, nectarines, peren, perziken, pompelmoes, pruimen, sinaasappelen
Granen/Brood/ Peulvruchten rijst, maïs, gierst, boekweit, tarwe, haver, gerst, rogge, spelt, kamut, quinoa, deegwaren
aardbeien, abrikozen, appelen, bananen, bramen, citroenen, frambozen, kiwi's, lychees, mandarijntjes, mango, meloen, nectarines, passievrucht (sap), papaya, peren, perziken, pompelmoes, pruimen, rabarber, sharonvruchten, sinaasappelen, sterfruit, vijgen
kalf, kalkoen, kip, paard, rund, varken, wild, tofoe, forel, kabeljauw, pladijs, rog, schelvis, tong, tonijn, zalm, ei
aardbeien, abrikozen, appelen, bananen, bramen, citroenen, frambozen, kiwi's, mandarijntjes, mango, meloen, nectarines, passievruchten, papaya, peren, perziken, pompelmoes, pruimen, rabarber, sinaasappelen, sterfruit, vijgen
kalf, kalkoen, kip, paard, rund, varken, wild, tofoe, lichtbruin forel, kabeljauw, pladijs, rog, brood,kikkererwten, schelvis, tong, tonijn, linzen, sojabonen zalm, ei
aardbeien, abrikozen, ananas, appelen, bananen, rode en zwarte bessen, bramen, citroenen, druiven, frambozen, kersen, kiwi's, mandarijntjes, mango, meloen, nectarines, passievruchten, papaya, peren, perziken, pompelmoes, pruimen, rabarber, sharonvruchten, sinaasappelen, sterfruit, veenbessen, vijgen
kalf, kalkoen, kip, paard, rund, varken, wild, mycoproteïne (Quorn™), seitan, tempé, tofoe, forel, kabeljauw, pladijs, rog, schaal‐en schelpdieren, schelvis, tong, tonijn, zalm, ei
www.kindengezin.be
kikkererwten, linzen
brood, wiie, bruine en rode bonen, kikkererwten, linzen, sojabonen
Bron: kind en gezin
www.123aantafel.be
7
