Gemeente Vaals
Resultaten verhuisonderzoek doorstromers en ouderen Eindrapportage
Rapportnummer:
203X00350.042165_3_4
Datum:
14 oktober 2008
Contactpersoon opdrachtgever:
dhr. A. Lenzen
Projectteam BRO:
Johan de Kievit
Trefwoorden:
Gemeente Vaals, resultaten verhuisonderzoek
BRO Boxtel Postbus 4 5280 AA Boxtel Bosscheweg 107 Boxtel T +31 (0)411 85 04 00 F +31 (0)411 85 04 01 E
[email protected]
Inhoudsopgave
pagina
1. INLEIDING 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
3
Aanleiding Vraagstelling gemeente Vaals Onderzoeksmethode Response Leeswijzer
3 3 4 5 7
DEEL I: RESULTAAT VERHUISONDERZOEK DOORSTROMERS
9
INTERMEZZO: DEMOGRAFISCHE ANALYSE
11
2. VESTIGERS IN VAALS
17
2.1 Inleiding 2.2 De resultaten 2.3 Conclusies vestigers
17 17 21
3. VERTREKKERS UIT VAALS
23
3.1 Inleiding 3.2 De resultaten 3.3 Conclusie vertrekkers
23 25 30
4. HUIDIGE INWONERS
31
4.1 Inleiding 4.2 Enquêteresultaten 4.3 Conclusie huidige inwoners
31 31 35
5. BINNENVERHUIZERS
37
5.1 Inleiding 5.2 Resultaten 5.3 Conclusie binnenverhuizers
Inhoudsopgave
37 37 38
1
6. BEANTWOORDING ONDERZOEKSVRAGEN
39
6.1 Beantwoording onderzoeksvragen 6.2 Conclusie
39 40
DEEL II: RESULTAAT VERHUISONDERZOEK OUDEREN
43
7. INLEIDING
45
7.1 Aanleiding 7.2 Vraagstelling gemeente 7.3 Onderzoeksmethode
45 45 45
INTERMEZZO
47
8. UIT VAALS VERTROKKEN OUDERE HUISHOUDENS
51
9. OUDERE HUISHOUDENS VAALS
53
9.1 Inleiding 9.2 Oudere huishoudens Nederlandse nationaliteit 9.3 Oudere huishoudens met de Duitse nationaliteit
10.
53 53 57
CONCLUSIE EN AANBEVELING
61
10.1 Conclusie 10.2 Aanbeveling 10.3 Reflectie op bouwprogramma
61 61 62
2
Inhoudsopgave
1.
INLEIDING
1.1 Aanleiding Gedurende vele jaren heeft Vaals een positief migratiesaldo gekend, mede vanuit de positie van Vaals binnen de woningmarkt van Aken. Maar de laatste jaren is dit positieve saldo minder groot en in de afgelopen jaren wisselend negatief. Omdat het saldo van de natuurlijke aanwas (verschil tussen aantal geboorten en het aantal sterfte) al geruime tijd negatief is, er al jaren sprake is van een vertrek overschot, neemt de bevolking van Vaals af, met alle gevolgen van dien voor de gemeente, het voorzieningenniveau en daarmee voor de leefbaarheid van Vaals. In het onderdeel Intermezzo is deze ontwikkeling nader beschreven en toegelicht met afbeeldingen. De gemeente Vaals is m.b.t. die specifieke uitstroom op zoek naar de verhuismotieven van de huishoudens die Vaals verlaten, of zich er juist vestigen, of blijven wonen om inzicht te krijgen in de verhuisfactoren waar zij als gemeente zelf enige invloed op uit kan oefenen. De focus van het onderzoek en de resultaten is daarmee sterk kwalitatief van aard en gaat vooral om het bieden van inzicht. Inzicht in de verhuismotieven is noodzakelijk om te kunnen beoordelen of de door het gemeentebestuur te nemen maatregelen de migratiestromen kunnen beïnvloeden. Die maatregelen kunnen betrekking hebben op het woningbouwprogramma (aantal, type, prijs), maar ook op zaken als voorzieningenniveau en werkgelegenheid.
1.2 Vraagstelling gemeente Vaals In het offerteverzoek zijn de vragen beschreven waarop de gemeente Vaals graag een antwoord wil. De vragen zijn: • Welke gezinssamenstelling, welke leeftijden, welke inkomensgroepen hebben zich in Vaals gevestigd? • Wat waren de pull-factoren van Vaals voor de Duitsers en Belgen om in Vaals te komen wonen?: waren dat economische factoren (werk, salaris, fiscale voordelen), verhouding prijs/kwaliteit op de huur- en koopwoningmarkt, ontspannen huurwoningmarkt, kinderopvang, gezondheidszorg, verenigingsleven, ouderenzorg of goedkope levenstandaard? • Welke gezinssamenstelling, welke leeftijden, welke inkomensgroepen zijn vertrokken uit Vaals?
Hoofdstuk 1
3
•
Wat waren de push- en/of pull-factoren van Vaals voor de Duitsers en Belgen om weg te verhuizen uit Vaals?: waren dat economische factoren (werk, salaris, fiscale voordelen), verhouding prijs/kwaliteit op de huur- en koopwoningmarkt, ontspannen huurwoningmarkt, wijzingzorgstelsel in Nederland, kinderopvang, gezondheidszorg, ouderenzorg, geen bloeiend verenigingsleven, geen acceptatie, goedkope levenstandaard of een taalbarrière?
De antwoorden zijn, op basis van de enquêteresultaten en de interviews, verwerkt in deze rapportage. Per deelpopulatie wordt inzicht gegeven in het waarom van de gerealiseerde verhuizingen en ook van de eventuele verhuiswens. Behoudens de eerdergenoemde vragen is inzicht gewenst op de volgende aspecten: • zijn Nederlandse inwoners van plan te vertrekken naar het omliggende buitenland en wat zijn dan de reden in termen van push- en pulfactoren? • wat zijn te verwachten verhuisbewegingen van Duitsers en Belgen in Vaals? • welke nieuwe pull-factoren kunnen worden aangewend om externen aan te trekken? • wat zijn de te verwachten verhuizingen van Nederlanders? • wat kan gedaan worden om Duitsers en Belgen te behouden voor Vaals dan wel om Duitsers en Belgen aan te trekken? • zijn er concurrerende woningbouwplannen in de omliggende grensgemeenten? Ook deze vragen worden in hoofdstuk 6 van een antwoord voorzien.
1.3 Onderzoeksmethode BRO heeft via een internetenquête de volgende populaties bevraagd op hun gerealiseerde verhuizing en/of hun eventuele verhuiswens. 1. de huishoudens (tot 65 jaar) die in de periode 2002 t/m 2007 naar Vaals zijn verhuisd vanuit een andere woonplaats in Nederland, Duitsland of België (vestigers); 2. de huishoudens (tot 65 jaar) die in de periode 2002 t/m 2007 verhuisd zijn uit de gemeente Vaals naar een andere woonplaats in Nederland, Duitsland of België (vertrekkers); 3. de huishoudens (tot 65 jaar) die nu woonachtig zijn (exclusief de populaties 2 en 4); 4. de huishoudens (tot 65 jaar) die in de periode 2002 t/m 2007 binnen Vaals zijn verhuisd. Aanvullend is er schriftelijk geënquêteerd onder de groep 65 jaar en ouder, waarbij zowel de vertrokken ouderen naar Duitsland en België zijn bevraagd als ook de ouderen die binnen Nederland zijn verhuisd.
4
Hoofdstuk 1
Daarnaast zijn alle huishoudens in Vaals waarvan minstens één lid van het huishouden 65 jaar of ouder is, per brief gevraagd deel te nemen aan een schriftelijke enquête over hun eventuele verhuiswensen.
1.4 Response 1.4.1 Response deelnemers tot 65 jaar Onderstaande tabel geeft een cumulatief overzicht van de response per geënquêteerde groep. Overzicht 1a. Populatie tot 65 jaar en respons enquêtes Vaals
1. vestigers
Populatie
Benodigd aantal enquê- Response
(aantal uitgezette enquê-
tes voor statistisch 95%
tes)
betrouwbaarheid
484, waarvan:
208
208
opmerking
1
steekproef
114 uit België of Duitsland
gehaald
370 uit Nederland 283
252
steekproef
2. vertrokken
1.814, waarvan:
huishoudens
101: België
niet ge-
648 Duitsland
haald2
1.065 Nederland 3. huidige huis- 2.853
320
403
steekproef
houdens 4. binnenver-
gehaald 839
264
264
steekproef
huizers
gehaald
Voor de deelpopulaties waarvan de steekproef is gehaald (1. vestigers, 3. huidige huishoudens en 4. binnenverhuizers) kunnen statistische betrouwbare en representatieve uitspreken worden gedaan. Voor de deelpopulatie waarvan de steekproef net niet is gehaald (2. vertrokken huishoudens), zijn de uitspraken minder stellig en zijn ze meer indicatief en inzicht biedend van aard. Dergelijke uitspraken zijn wel belangrijk voor de uitkomsten van het onderzoek. We komen daar in de betreffende hoofdstukken op terug. De reden dat de steekproefomvang van de vertrokken huishoudens niet gehaald is, is niet te achterhalen. De ervaring leert dat vertrokken huishoudens hun binding met de oude gemeente min of meer zijn kwijt geraakt (uit het oog, uit het hart) en veel minder geneigd zijn deel te nemen aan de enquête. 1
2
Voor deze groep is de internetenquête aangevuld met een telefonische enquête, waarbij de steekproef is ‘volgebeld’. uitgaande van 95% betrouwbaarheid.
Hoofdstuk 1
5
1.4.2 Response deelnemers vanaf 65 jaar Wat de response is geweest op de schriftelijke enquêtes onder huishoudens van 65 jaar en ouder, staat in overzicht 1b. Overzicht 1b. Populatie 65 jaar en ouder en respons enquêtes vertrokken uit Vaals omschrijving populatie
omvang
response benodigde steekproef steekproef
populatie
omvang
3
gehaald
vertrokken huishoudens naar land van vestiging vertrokken ouderen naar Duitsland
53
2
47
nee
vertrokken ouderen naar België
7
0
7
nee
109
29
85
nee
vertrokken ouderen naar Nederland
De resultaten die behaald zijn bij de uit Vaals vertrokken huishoudens zijn verre van voldoende om statistisch betrouwbare uitspraken te doen. Die worden dus ook niet gedaan. Deze slechte response is een niet ongebruikelijk beeld bij vertrokken huishoudens. “Uit het oog, uit het hart” gaat voor deze doelgroep vaak op. Is de exercitie van het bevragen van deze vertrokken oudere huishoudens dan zinloos geweest? Nee. In hoofdstuk 8 worden de uitkomsten van de geretourneerde formulieren kort beschreven omdat er toch relevante informatie uit te halen is over het verhuismotief. De informatie is niet statistisch verantwoord, maar wel inzichtgevend en daarom waardevol. Overzicht 1c. Response ouderen woonachtig in Vaals omschrijving populatie
omvang
response
populatie
benodigde
steekproef
steekproefomvang
gehaald ja
huishoudens Vaals naar nationaliteit Nederlandse ouderen in Vaals
1.137
591
287
Duitse ouderen in Vaals
201
103
132
nee
Belgische ouderen in Vaals
30
9
24
nee
Bij de groep ouderen die woonachtig zijn in Vaals is (voor zover mogelijk) een onderscheid gemaakt tussen de drie nationaliteiten. De resultaten die behaald zijn bij de groep ouderen die nu woonachtig is in Vaals, zijn, wat betreft de ouderen met de Nederlandse nationaliteit, uitstekend; de steekproefomvang is ruim behaald en dus kunnen betrouwbare conclusies worden getrokken.
3
Bij steekproeven geldt de regel hoe kleiner de populatie, des te groter de steekproef moet zijn om toevalsfactoren in een kleine populatie uit te sluiten.
6
Hoofdstuk 1
De ouderen met de Duitse nationaliteit hebben verhoudingsgewijs goed gereageerd (de helft van de uitgezette formulieren is ingevuld en wel teruggestuurd), maar de benodigde steekproefomvang is niet gehaald. De resultaten zijn desondanks toch geanalyseerd en beschreven, omdat er veel informatie uit te halen is. Het aantal huishoudens met de Belgische nationaliteit is echt te laag om statistisch betrouwbare uitspraken te doen. De analyse van negen teruggestuurde formulieren is om die reden dan ook niet uitgevoerd.
1.5 Leeswijzer De resultaten van de enquêtes worden per deelpopulatie in een afzonderlijk hoofdstuk behandeld, waarbij wordt ingezoomd op de internationale component van de gerealiseerde verhuizing dan wel de gewenste verhuizing.
Hoofdstuk 1
7
8
Hoofdstuk 1
DEEL I: RESULTAAT VERHUISONDERZOEK DOORSTROMERS
Intermezzo
9
10
Intermezzo
INTERMEZZO: DEMOGRAFISCHE ANALYSE
Inleiding Voor het goed verstaan en kunnen plaatsen van de enquêteresultaten is het gewenst eerst een beeld te geven van de demografische ontwikkelingen en de woningmarktontwikkelingen in Vaals. Op basis van cijfers over Vaals van het CBS wordt in dit hoofdstuk een beeld geschetst van een aantal ontwikkelingen van de periode vanaf 1995. Daarbij maken we vooraf één opmerking, namelijk dat de cijfers van het CBS kunnen afwijken van de meer accurate cijfers van de gemeente zelf. Omdat deze afwijking beperkt is, zo leert de ervaring, en de analyse vooral tot doel heeft trends op hoofdlijnen te laten zien, is dit geen onoverkomelijk probleem. Bevolkingsontwikkeling Vaals Afbeelding 1. Aantal inwoners Vaals, 1995-2006 Vaals, aantal inwoners 1-1-jaar 11200 11000
aantal personen
10800 10600 10400 10200 10000 9800 9600 9400 1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Bron: CBS
In de periode 1995-2001 zien we ‘ups’ en ‘downs’ in het verloop van het aantal inwoners; na 2001 zijn er enkel ‘downs’. Het aantal inwoners in Vaals neemt sinds 2001 structureel af.
Intermezzo
11
De veranderingen in het aantal inwoners worden beïnvloed door twee factoren, namelijk: • de natuurlijke bevolkingsontwikkeling (geboorten en sterfte) en • de migratie (vertrek en vestiging). Beide factoren lichten we kort toe. Afbeelding 2. Natuurlijke aanwas Vaals, 1995-2006
Vaals, natuurlijke aanwas 1995-2006 200
aantal personen
150
100
50
0 1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
-50
-100 jaar geboorte
sterfte
saldo
Bron: CBS
De figuur laat zien dat het aantal geboorten langzaam maar zeker terugloopt van circa 100 per jaar in de laatste vijf jaren van de vorige eeuw tot circa 55 per jaar anno 2006. Het aantal sterfte schommelt tussen de 100 en de 125 per jaar, met enkele pieken naar 140/150 per jaar. Omdat het aantal geboorten geleidelijk daalt en het aantal sterfte licht toeneemt, is er sprake van een structurele negatieve natuurlijke bevolkingsaanwas.
12
Intermezzo
Afbeelding 3. Migratie Vaals, 1995-2006
Vaals, vestiging en vertrek, 1995-2006 500 400
aantal personen
300 200 100 0 1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
-100 -200 jaar vestiging vanuit NL
vertrek naar NL
immigratie
emigratie
migratie saldo
Bron: CBS
Een aantal zaken vallen op in deze figuur, namelijk dat: • het aantal vestigers en vertrekkers naar en van Nederlandse gemeenten met pieken en dalen beweegt binnen marges van 200 tot 400 personen per jaar, • het aantal mensen dat vanuit het buitenland naar Vaals verhuist (de immigratie) sinds 2000 fors terugloopt, • het aantal mensen dat Vaals verlaat voor een woonplek in het buitenland (de emigratie) langzaam maar zeker terugloopt. • alles bij elkaar er toe bijdraagt dat er sinds 2001 sprake van een structureel negatief migratiesaldo. Huishoudensontwikkeling Er zit een verschil tussen de ontwikkeling van het aantal inwoners en het aantal huishoudens. Door de huishoudenverdunning kan bij een afnemend aantal inwoners het aantal huishouden nog toenemen. De navolgende tabel en afbeelding geven antwoord op de vraag of dit fenomeen zich ook in Vaals voordoet.
Intermezzo
13
Tabel 1. Ontwikkeling type huishoudens Vaals periode 1995-2006 eenpersoons-
huishoudens
huishoudens
totaal aantal
huishoudens
zonder kinderen
met kinderen
huishoudens
1995
1.954
1.388
1.738
5.080
1996
1.900
1.392
1.737
5.029
1997
1.863
1.443
1.711
5.017
1998
1.885
1.452
1.685
5.022
1999
1.848
1.468
1.694
5.010
2000
1.843
1.469
1.679
4.991
2001
1.864
1.460
1.644
4.968
2002
1.845
1.479
1.614
4.938
2003
1.828
1.509
1.579
4.916
2004
1.780
1.521
1.552
4.853
2005
1.761
1.533
1.511
4.805
2006
1.781
1.530
1.459
4.770
Bron: CBS
De bovenstaande tabel als afbeelding ziet er zo uit (afbeelding 4). De trend van forse afname van het aantal huishoudens met kinderen (de reguliere gezinnen) en de lichte afname van het aantal eenpersoonshuishoudens zijn duidelijk zichtbaar. De groei zit ‘m in het aandeel huishoudens zonder kinderen; dit zijn in Vaals de oudere tweepersoonshuishoudens. Afbeelding 4. Huishoudenontwikkeling Vaals 1995-2006 Vaals huishoudensontwikkeling 1995-2006 2200
aantal huishoudens
2000
1800
eenpersoonshuishoudens
1600
huishoudens zonder kinderen huishoudens met kinderen
1400
1200
06
05
20
04
20
03
20
02
20
01
20
00
20
99
20
98
19
97
19
96
19
19
19
95
1000
Bron: CBS
14
Intermezzo
Afrondend Dit intermezzo geeft op basis van cijfers een kwantitatief beeld van de migratie van en naar Vaals. Het gemeentebestuur van Vaals wil graag weten wat de motieven zijn geweest van de huishoudens om te verhuizen naar Vaals of juist weg te verhuizen uit Vaals. Als die motieven bekend zijn, kan het bestuur wellicht via maatwerk in beleid die verhuisstroom beïnvloeden en daarmee de uitstroom reduceren en de instroom bevorderen. De leefbaarheid en de voorzieningen in Vaals zouden daar baat bij kunnen hebben.
Intermezzo
15
16
Intermezzo
2.
VESTIGERS IN VAALS
2.1 Inleiding Overzicht 2. Respons vestigers
1. vestigers
Populatie
Benodigd aantal enquê- Response opmerking
(aantal uitgezette
tes voor statistisch 95%
enquêtes)
betrouwbaarheid
484. waarvan
208
208
steekproef gehaald
114 uit België of Duitsland4 370 uit Nederland
In de enquête is als eerste gevraagd naar de nationaliteit van het huishouden. De reden hiervoor is duidelijk. Het gemeenbestuur wil graag weten in hoeverre wonen in Vaals aantrekkelijk is voor vestigers vanuit Nederland en het buitenland. Tabel 2. Nationaliteit respondenten nationaliteit Nederland
aantal
percentage
181
87%
Duits
8
4%
Belgisch
2
1%
anders/onbekend
17
8%
totaal
208
100%
Bron: enquête BRO
Uit overzicht 2 en tabel 2 blijkt dat het aantal huishoudens afkomstig uit Duitsland of België met 114 in zes jaar tijd (2002 t/m 2007) beperkt is geweest. We zien ook dat het aantal Duitse of Belgische huishoudens dat heeft deelgenomen aan de enquête zeer laag is. Deze lage aantallen laten het absoluut niet toe voor deze groep statistisch betrouwbare en daarmee representatieve conclusie te trekken.
2.2 De resultaten Aan de respondenten is gevraagd in welke jaar zij zich gevestigd hebben in Vaals.
4
Van de vestigers is uit de aangeleverde adreslijst niet te achterhalen uit welk land deze vestigers afkomstig zijn.
Hoofdstuk 2
17
Tabel 3. Jaar van vestiging jaar van vestiging
aantal
percentage
2002
24
12%
2003
21
10%
2004
23
11%
2005
32
15%
2006
50
24%
2007
32
15%
anders/onbekend
26
13%
totaal
208
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • Er is sprake van een redelijk gelijke verdeling over de jaren. • Met uitzondering van het jaar 2006, waar voor dat jaar een bescheiden piek in het aantal vestigers te zien is. De reden hiervoor is niet bekend. Zoals in hoofdstuk 1 is vermeld, is het gemeentebestuur van Vaals op zoek naar de verhuismotieven. De gedachte daarbij is dat door middel van en gericht woningbouwprogramma gestuurd kan worden op de verhuisbeweging. De verhuismotieven geven aan waarom de huishoudens verhuisd zijn naar Vaals. De respondenten konden maximaal drie redenen aangeven. Tabel 4. Verhuismotief vestigers in Vaals verhuismotief
aantal
percentage
ik ben verhuisd vanwege relatie etc.
52
39%
ik wilde graag terug naar mijn familie
43
33%
vanwege goed voorzieningenniveau in Vaals
15
11%
ik ben verhuisd vanwege studie/opleiding
8
6%
ik wilde graag terug naar NL
7
5%
privé-redenen
voor mijn werk
6
5%
in NL zijn de belastingsregels veel gunstiger voor mij
1
1%
132
57%
in Vaals zijn er koopwoningen beschikbaar die mij aanspraken
34
15%
in Vaals is veel aanbod aan vrijkomende woningen
11
5%
subtotaal woningmarktgerelateerde redenen
in mijn vorige woonplaats zijn de woningen veel te duur
9
4%
in mijn vorige woonplaats kwamen nauwelijks woningen vrij
7
3%
subtotaal
61
27%
geen reden/onbekend
37
16%
totaal
230
100%
Bron: enquête BRO
18
Hoofdstuk 2
Constatering: • Meer dan de helft van de verhuisredenen zijn privé-redenen (relatie, terug naar familie, graag terug naar Nederland). • Woningmarktgerelateerde zaken worden in veel mindere mate genoemd. • En hebben grotendeels betrekking op het beschikbare aanbod in Vaals. Geconcludeerd kan worden dat niet-woningmarktgerelateerde motieven in meerderheid een rol spelen in de beslissing om te verhuizen dan woningmarktgerelateerde motieven. ‘Werk’ en ‘de woning’ spelen een bescheiden rol in de afweging; en dat zijn bij uitstek de beleidsvelden waar het gemeentebestuur kan sturen. De vestigers hebben in meerderheid (circa 65%) een koopwoning betrokken (huurders 28%, weet niet/geen opgave 7%). Dat is gezien de samenstelling van de woningvoorraad in Vaals (ruim 50% koop-, en bijna 50% huurwoningen; bron CBS) opvallend. De vraag daarbij is of er bij vestigers een bepaalde prijsklasse een duidelijke voorkeur heeft. Tabel 5. WOZ-waarde huidige koopwoning WOZ-waarde (in euro’s)
aantal
percentage
minder dan 150.000
17
12%
150.00-200.000
28
20%
200.000-250.000
19
14%
250.000-300.000
16
12%
300.00-350.000
13
9%
350.000-400.000
3
2%
400.000-450.000
5
4%
450.000-500.000
2
1%
meer dan 500.000
6
4%
weet niet/geen antwoord
28
20%
totaal
137
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • Vestigers kiezen voor koopwoningen in alle prijsklassen; er is geen prijsklasse waarin een sterke over- of ondervertegenwoordiging is. Bijna 60% van de vestigers die een koopwoning hebben gekocht, hebben gekozen voor een woning tot 3 ton. Vestigers vertonen daarmee dezelfde voorkeur als binnenverhuizers (zie hoofdstuk 5).
Hoofdstuk 2
19
Enkele losse resultaten: • de herkomst van de vestigers uit Nederland is ongeveer 2/3 uit de regio ZuidLimburg en 1/3 uit de rest van Nederland; • het aantal Duitsers of Belgen in de enquête is met 10 respondenten zeer laag; daarom zijn voor deze specifieke groep geen statistisch onderbouwde uitspraken te doen; • 80% van de woningen van de vestigers is een grondgebonden woningen, 20% is een appartement. Tabel 6. Samenstelling vestigers naar leeftijd leeftijdsklasse aantal 18-28 jaar 35 29-39 jaar 34 40-49 jaar 57 50-59 jaar 40 60-69 jaar 36 onbekend 6 totaal 208 Bron: enquête BRO
percentage 17% 16% 27% 19% 17% 3% 100%
Constatering: • Alle leeftijdsgroepen zijn min of meer gelijk vertegenwoordigd in de enquête. Tabel 7. Samenstelling vestigers naar inkomen inkomen (in euro’s) aantal 0-5.000 3 5.000-15.000 10 15.000-30.000 37 30.000-45.000 34 45.000-60.000 20 meer dan 60.000 18 geef ik niet aan 58 weet niet/geen antwoord 28 totaal 208 Bron: enquête BRO
percentage 1% 5% 18% 16% 10% 9% 28% 13% 100%
Constatering • er zijn veel huishoudens die geen informatie geven over het inkomen; • bij de huishoudens die wel informatie hebben gegeven over dit onderwerp, zien we inkomens van half modaal (€ 15.000) tot twee keer modaal (€ 60.000); • de verdeling over de inkomensgroepen is normaal gespreid; er is geen sprake van een onder- of oververtegenwoordiging van lage of hoge inkomens in de enquête. Daarmee is de enquête een goede afspiegeling van de gehele populatie.
20
Hoofdstuk 2
2.3 Conclusies vestigers In dit onderdeel van de enquête zijn de huishoudens bevraagd die zich in de periode 2002 t/m 2007 gevestigd hebben in de gemeente Vaals. Op basis van de enquêteresultaten kunnen twee belangrijke zaken worden geconcludeerd. De eerste is dat het aantal huishoudens dat verhuisd is naar Vaals vanuit Duitsland en België met 114 in zes jaar tijd beperkt is. Dit is een duidelijk signaal dat de grote instroom van Duitse huishoudens in Vaals voorbij is. Het is jammer dat maar zeer weinig van deze huishoudens hebben deelgenomen aan de enquête, waardoor we over hun verhuismotief in feite niets kunnen concluderen. Het tweede dat geconcludeerd kan worden is dat de verhuisstroom van elders in Nederland naar Vaals voldoende is om onderbouwde conclusies te trekken. Tweederde van deze groep is afkomstig uit de regio Zuid-Limburg, eenderde uit overig Nederland. De redenen om te verhuizen naar Vaals waren met name privé-redenen als relatie, ‘terug naar familie’ en ‘graag terug naar Vaals’. De groep huishoudens die aangeeft verhuisd te zijn om redenen van de woningmarkt is klein. Zij noemen zowel de prijs als de beschikbaarheid van woningen in de vorige woonplaats als vertrekmotief (de pushfactoren) als ook het beschikbare aanbod in Vaals (de pullfactoren). Geconcludeerd kan worden dat het woningaanbod in Vaals een bescheiden rol speelt in het verhuismotief van vestigers.
Hoofdstuk 2
21
22
Hoofdstuk 2
3.
VERTREKKERS UIT VAALS
3.1 Inleiding Overzicht 3. Respons vertrokken huishoudens Populatie
Benodigd aantal en-
(aantal uitgezette
quêtes voor statistisch
enquêtes
95% betrouwbaarheid
vertrokken huishou-
1.814, waarvan:
283
dens totaal
101: België
Response
opmerking
252
steekproef niet gehaald
648 Duitsland 1.065 Nederland Tabel 8. Land van bestemming vertrokken huishoudens aantal
percentage
Nederland
147
58%
Duitsland
91
36%
België
8
3%
anders
6
2%
totaal
252
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • Het aandeel huishoudens in de enquête dat naar Duitsland of België is verhuisd, is ongeveer eenderde. Dat aantal is te laag om statistisch verantwoorde conclusie te trekken. De uitkomsten zijn daarmee indicatief. Dat neemt niet weg het wel interessant is om daarvan kennis van te nemen. • Het aandeel Belgen in de enquête is verwaarloosbaar klein en speelt dan ook geen rol van betekenis. Omdat de steekproef niet gehaald is, zijn de uitkomsten statistisch niet verantwoord; dat neemt niet weg dat de uitkomsten inzicht bieden in de verhuisprocessen. Afbeelding 5 geeft aan naar welke Duitse gemeenten de vertrokken huishoudens uit Vaals verhuisd zijn5. Verondersteld kan worden dat verhuizingen over een lange afstand ingegeven zijn door motieven als werk en relatievorming. Verhuisbewegingen over een korte afstand binnen de eigen woningmarkt, zullen veel meer ingegeven zijn door woningmarktgerelateerde motieven.
5
Deze afbeelding is gemaakt op basis van de adresbestanden van de verhuisde huishoudens.
Hoofdstuk 3
23
Afbeelding 5. Verhuisrichting vanuit Vaals naar aangrenzende regio in Duitsland
24
Hoofdstuk 3
3.2 De resultaten Er is geënquêteerd onder huishoudens die in de periode 2002-2007 zijn verhuisd weg uit Vaals. Tabel 9 geeft de verdeling van de respondenten over die periode aan. Tabel 9. Jaar van verhuizing vertrokken huishoudens jaar van verhuizing
aantal
percentage
2002
33
13%
2003
33
13%
2004
33
13%
2005
43
17%
2006
41
16%
2007
45
18%
onbekend/anders
24
10%
totaal
252
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • vertrekjaren zijn redelijk evenredig verspreid over de periode 2002-2007; • verondersteld wordt dat met deze aantallen per jaar er een representatief beeld van de achtergrond van de verhuizing gegeven kan worden. In de enquête is nadrukkelijk gevraagd naar het verhuismotief. Tabel 10 geeft een overzicht van het aantal keren dat de onderscheiden verhuismotieven zijn genoemd voor de gehele populatie vertrekkers. In tabel 11 is een zelfde exercitie uitgevoerd voor de vertrekkers naar Duitsland en België. Tabel 12 geeft een samenvattend beeld van beide groepen (NL en Dld/B). Tabel 10. Verhuismotieven vertrokken huishoudens, alle huishoudens verhuismotief (meerdere antwoorden mogelijk)
aantal keren
percentage
genoemd
privéredenen voor mijn werk
54
18%
vanwege studie/onderwijs
29
10%
vanwege de taalbarrière/ niet geaccepteerd
16
5%
in buitenland is de gezondheidszorg beter
15
5%
in buitenland zijn belastingsregels gunstiger voor mij
12
4%
vanwege een slecht voorzieningenniveau
9
3%
in buitenland is het leven goedkoper
7
2%
in buitenland is de kinderopvang beter
4
1%
er was geen actief en bloeiend verenigingsleven
4
1%
in het buitenland kan ik meer verdienen
0
0%
Hoofdstuk 3
25
verhuismotief (meerdere antwoorden mogelijk) subtotaal
aantal keren
percentage
genoemd 150
50%
In Vaals kwamen nauwelijks woningen vrij
27
9%
In Vaals zijn de woningen veel te duur
16
5%
woningmarkt gerelateerde redenen
in buitenland prijs-kwaliteitverhouding koopwoning beter
15
5%
in buitenland koopwoningen die mij aanspreken
11
4%
in buitenland groot aanbod aan vrijkomende woningen
2
1%
subtotaal
71
24%
anders
81
27%
totaal
302
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • de privéredenen maken 50% van alle reacties uit; • werk en studie voeren daarin de boventoon; • woningmarktgerelateerde motieven worden beperkt genoemd. In tabel 10 zijn alle vertrokken huishoudens bij elkaar gezet. Nadere analyse van de verhuismotieven van hen die naar het buitenland (Dld/B) zijn verhuisd, geeft het volgende beeld (tabel 11). Tabel 11. Verhuismotieven naar buitenland (Dld/B) vertrokken huishoudens verhuismotief (meerdere antwoorden mogelijk)
aantal keren
percentage
genoemd
privéredenen voor mijn werk
8
8%
vanwege studie/onderwijs
2
2%
vanwege de taalbarrière/ niet geaccepteerd
12
12%
in buitenland is de gezondheidszorg beter
15
15%
in buitenland zijn belastingsregels gunstiger voor mij
12
12%
vanwege een slecht voorzieningenniveau
0
0%
in buitenland is het leven goedkoper
7
7%
in buitenland is de kinderopvang beter
4
4%
er was geen actief en bloeiend verenigingsleven
0
0%
in het buitenland kan ik meer verdienen
0
0%
subtotaal
60
58%
In Vaals kwamen nauwelijks woningen vrij
0
0%
In Vaals zijn de woningen veel te duur
0
0%
in buitenland prijs-kwaliteitverhouding koopwoning beter
15
15%
woningmarkt gerelateerde redenen
26
Hoofdstuk 3
verhuismotief
aantal keren
(meerdere antwoorden mogelijk)
percentage
genoemd
in buitenland koopwoningen die mij aanspreken
11
11%
in buitenland groot aanbod aan vrijkomende woningen
2
2%
subtotaal
28
27%
anders
15
15%
totaal
103
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • privéredenen voeren de boventoon (hoofdzakelijk betere gezondheidszorg, taalbarrière, niet geaccepteerd in Vaals, gunstigere belastingregels in het buitenland); • de woningmarktgerelateerde redenen (betere prijs-kwaliteitverhouding koopwoningen en meer aansprekende koopwoningen in het buitenland) zijn beperkt genoemd. Tabel 12. Verhuismotieven naar Nederland en buitenland (Dld/B) vertrokken huishoudens verhuismotief (meerdere antwoorden mogelijk)
aantal keren percentage aantal keren percentage genoemd
Dld/B
genoemd NL
NL
8%
46
23%
Dld/B privéredenen voor mijn werk
8
vanwege studie/onderwijs
2
2%
27
14%
vanwege de taalbarrière/ niet geaccep-
12
12%
4
2%
in buitenland is de gezondheidszorg beter
15
15%
0
0%
in buitenland zijn belastingsregels gunsti-
12
12%
0
0%
0
0%
9
5%
teerd
ger voor mij vanwege een slecht voorzieningenniveau in buitenland is het leven goedkoper
7
7%
0
0%
in buitenland is de kinderopvang beter
4
4%
0
0%
er was geen bloeiend verenigingsleven
0
0%
4
2%
in het buitenland kan ik meer verdienen
0
0%
0
0%
subtotaal
60
58%
90
45%
0
0%
27
14%
0
0%
16
8%
15
15%
0
0%
woningmarkt gerelateerde redenen vorige woonplaats kwamen nauwelijks woningen vrij vorige woonplaats zijn de woningen veel te duur in buitenland prijs-kwaliteitverhouding koopwoning beter
Hoofdstuk 3
27
verhuismotief
aantal keren percentage aantal keren percentage
(meerdere antwoorden mogelijk)
genoemd
Dld/B
genoemd NL
NL
11
11%
0
0%
2
2%
0
0%
subtotaal
28
27%
43
22%
anders
15
15%
66
33%
totaal
103
100%
199
100%
Dld/B in buitenland koopwoningen die mij aanspreken in buitenland groot aanbod aan vrijkomende woningen
Bron: enquête BRO
Constatering: • de verhuismotieven voor de Nederlanders enerzijds en de Duitsers/Belgen anderzijds zijn uiteraard verschillend; • voor verhuizingen naar Duitsland speelt de factor prijs-kwaliteitverhouding vaker een rol. Aan de respondenten is ook gevraagd of ze willen terugverhuizen naar Vaals. De resultaten op deze vraag staan in de navolgende tabel (tabel 13). Tabel 13. Terugverhuizen naar Vaals? antwoord
aantal vanuit NL
percentage
aantal vanuit
percentage
Bld/B ja, graag zsm
28
19%
20
19%
ja, wellicht later
8
6%
4
4%
weet nog niet
33
23%
20
19%
nee
59
41%
52
49%
geen antwoord
17
12%
11
10%
totaal
145
100%
107
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • het aandeel dat direct terug wil verhuizen vanuit elders in Nederland als ook vanuit Duitsland bedraagt circa 25%; • het merendeel van de respondenten weet het nog niet of zegt gewoon nee.
28
Hoofdstuk 3
Tabel 14. Reden om niet terug te verhuizen naar Vaals motief om niet terug te verhuizen (meerdere antwoorden mogelijk)
aantal
percentage
aantal
percentage
keren ge-
NL
keren ge-
Dld/B
noemd
noemd NL
Dld/B waar ik nu woon, woon ik goed
36
24%
23
28%
de woningen in Vaals zijn te duur voor mij
45
30%
4
5%
ik woon waar ik werk
22
14%
14
17%
in de regio Vaals is geen werk voor mij
7
5%
0
0%
het gewenste woningtype staat niet in Vaals
3
2%
6
7%
in DLD is de prijs-kwaliteitverhouding van
0
0%
5
6%
woningen beter de voorzieningen in Vaals zijn slecht
10
7%
0
0%
anders
29
19%
29
36%
totaal
152
100%
81
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • de Nederlandse respondenten zeggen dat ze het naar hun zin hebben in hun huidige woonplaats en niet terug willen vanwege de relatief hoge prijzen van woningen in Vaals. Tabel 15. Samenstelling vertrokken huishoudens NL en Dld/B aantal NL
percentage
aantal Dld/B
NL
percentage Dld/B
alleenstaand
46
31%
26
25%
alleenstaand met kinderen
3
2%
6
6%
2 volwassenen
44
30%
27
26%
2 volwassenen met kinderen
32
22%
38
36%
gezin met andere familieleden
2
1%
6
6%
anders/onbekend
20
14%
2
2%
totaal
147
100%
105
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • de samenstelling van de huishoudens die vertrokken zijn naar elders in Nederland en Duitsland/België is verhoudingsgewijs ongeveer gelijk.
Hoofdstuk 3
29
Tabel 16. Samenstelling vertrokken huishoudens naar inkomen inkomen (in euro’s) 0-5.000
aantal
percentage
12
5%
5.000-15.000
15
6%
15.000-30.000
23
9%
30.000-45.000
40
16%
45.000-60.000
33
13%
meer dan 60.000
47
19%
geef ik niet aan
27
11%
weet niet/geen antwoord
55
22%
totaal
252
100%
Constatering: • de samenstelling van de huishoudens die vertrokken zijn uit Vaals is bijzonder met een groot aandeel 2x modaal en meer dan 2x modaal; • de reden hiervan is niet bekend; een nadere verfijning van deze relatief kleine groep naar hun verhuismotief geeft statistisch gezien geen betrouwbare uitkomsten.
3.3 Conclusie vertrekkers Nogmaals, de steekproef is niet gehaald en daarmee zijn de uitkomsten en de conclusies statistisch niet verantwoord, maar bieden wel inzicht in de materie. De huishoudens die naar Duitsland zijn verhuisd, geven grotendeels privé-redenen aan voor de verhuizing vanuit Vaals en slechts in beperkte mate woningmarkt gerelateerde redenen. Van deze huishoudens denkt ongeveer een kwart om niet terug te keren naar Vaals; als belangrijkste reden om niet terug te keren wordt aangegeven dat ze nu goed wonen in de buurt van hun werk. Door de huishoudens die vertrokken zijn naar elders in Nederland, worden eveneens voor het merendeel privéredenen als vertrekmotief genoemd. Als voornaamste redenen om niet terug te keren naar Vaals worden genoemd de te dure woningen in Vaals en het goed wonen in de nieuwe woonplaats, kort bij het werk.
30
Hoofdstuk 3
4.
HUIDIGE INWONERS
4.1 Inleiding Overzicht 4. Populatie en respons huidige inwoners Populatie
Benodigd aantal enquê- Response
opmerking
(aantal uitgezette tes voor statistisch 95% huidige huishoudens
enquêtes
betrouwbaarheid
2.853
320
414
steekproef gehaald
Alle huishoudens die niet behoren tot de groep binnenverhuizers of de groep vestigers, zijn in deze enquête bevraagd. De response was goed, dus de conclusies zijn statistisch verantwoord. In de enquête is gevraagd naar de nationaliteit van de respondenten. Van de 414 respondenten heeft circa 75% de Nederlandse nationaliteit en circa 23% de Duitse nationaliteit. De overige 2% heeft een andere nationaliteit, waaronder de Belgische. Daarmee is het aandeel Duitsers goed vertegenwoordigd in de steekproef. Aan de respondenten zijn vragen gesteld of ze eventueel willen verhuizen en welke wensen ze daarin hebben (type woning, prijs van de woning e.d.) en in of ze dan naar Duitsland of België willen verhuizen?
4.2 Enquêteresultaten Tabel 17. Bent u van plan te verhuizen? aantal
percentage
ja, zo snel mogelijk
26
6%
ja over een jaar
17
4%
ja, over twee jaar
18
4%
ja, over drie jaar
9
2%
ja, over vier jaar
13
3%
ja totaal
83
20%
weet nog niet/nee
331
80%
totaal
414
Bron: enquête BRO
Constatering: • verhuizen? een vijfde deel van de respondenten zegt ja; • de resterende 80% zegt weet niet of gewoon nee!
Hoofdstuk 4
31
Tabel 17 betreft alle huishoudens. Van de huishoudens die hebben aangegeven dat ze zeker willen verhuizen, is gevraagd welke regio of welk land hun voorkeur heeft. Dat staat in tabel 18. Tabel 18. Voorkeur van verhuisgeneigde voor landsdeel en land aantal
percentage
binnen de gemeente
31
15%
binnen de regio
19
9%
binnen Limburg
4
2%
ergens in Nederland
4
2%
naar Duitsland
23
11%
naar België
2
1%
weet nog niet/geen voorkeur
128
61%
totaal
211
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • de voorkeur voor de verhuisgeneigden is binnen de gemeente of binnen de regio of provincie; • de belangstelling voor het buitenland is beperkt. Tabel 19. Nationaliteit van verhuisgeneigden6 Nederlands 21 (7%)
Duits 4 (4%)
ja over een jaar
14 (5%)
2 (2%)
ja, over twee jaar
15 (5)%
3 (3%)
ja, over drie jaar
6 (2%)
3 (3%)
ja, zo snel mogelijk
10 (3%)
3 (3%)
weet nog niet/nee
230 (78%)
85 (85%)
totaal
296 (100%)
100 (100%)
ja, over vier jaar
Constatering: • het zijn vooral de Nederlanders die zeggen te willen verhuizen.
6
De tabel telt niet op tot 414 omdat de Belgische nationaliteit en andere nationaliteiten niet zijn meegenomen.
32
Hoofdstuk 4
Van de huishoudens die overwegen naar Duitsland te verhuizen, is naar hun verhuismotief gevraagd. Tabel 20. Motief verhuisgeneigde inwoners Vaals met een voorkeur voor Duitsland motief aantal percentage (meerdere antwoorden mogelijk) in DLD zijn de belastingsregels veel gunstiger voor mij 18 29% in DLD is de gezondheidszorg beter
11
18%
in DLD is de ouderenzorg beter
6
10%
voor mijn werk
4
6%
in DLD is het leven goedkoper
1
2%
in DLD is de prijs-kwaliteitverhouding koopwoningen beter
4
6%
in DLD is het gewenste woningtype beschikbaar en in Vaals niet
3
5%
in DLD is veel meer keuze in woningen
2
3%
anders
12
19%
totaal
61
98%
Bron: enquête BRO
Constatering: • ongeveer een derde zegt te willen verhuizen vanwege het meer gunstige belastingregime in Duitsland; • woningmarkt gerelateerde redenen, zoals een betere prijs-kwaliteitverhouding, zijn beperkt genoemd. Tabel 21. Gewenste woning (huur of koop) van verhuisgeneigden? aantal
percentage
koop
48
57%
huur
20
24%
geen voorkeur
17
19%
totaal
83
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • er bestaat een duidelijke voorkeur voor een koopwoning onder de verhuisgeneigden.
Hoofdstuk 4
33
Tabel 22. Maximaal te betalen bedrag voor koopwoning van verhuisgeneigden bedrag in euro’s
aantal
percentage
minder dan 150.000
4
8%
150.00-200.000
12
25%
200.000-250.000
11
22%
250.000-300.000
5
11%
300.000-350.000
2
5%
350.000-400.000
2
4%
400.000-500.000
3
6%
meer dan 500.000
1
1%
weet niet/geen antwoord
8
18%
totaal
48
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • het grootste deel van de vraag richt zich op de prijsklasse 150.000 tot 250.000 euro, de meest courante prijsklasse. Tabel 23. Naar welk type woning zouden de verhuisgeneigden graag verhuizen (huurders en kopers)? type
aantal
percentage
vrijstaand
24
36%
betaalbaar appartement
10
15%
geen voorkeur
9
14%
tweekapper
8
11%
seniorenwoning
6
9%
bungalow/patio
3
5%
rijtjeswoning
2
4%
duur appartement
2
3%
anders
2
3%
totaal
68
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • de vrijstaande woning is het meest in trek.
34
Hoofdstuk 4
Tabel 24. Leeftijd doorstromers 18-28
aantal
percentage
36
9%
29-39
57
14%
40-49
101
24%
50-59
91
22%
60-64
49
12%
geen antwoord/onbekend
80
19%
totaal
414
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • de respondenten betreffen alle leeftijdsgroepen; • daarmee zijn de resultaten een goede afspiegeling van de populatie.
4.3 Conclusie huidige inwoners De huidige inwoners van Vaals zijn ook bevraagd op hun eventuele woonwens. Ongeveer een vijfde deel van het zegt ‘ja’ tegen een verhuizing. Dat betekent niet dat zij de gemeente gaan verlaten; in tegendeel, want eenderde van hen wil verhuizen binnen de gemeente Vaals. Bijna een kwart van de verhuisgeneigden geeft de voorkeur aan een verhuizing naar Duitsland. Voor hen zijn zaken als meer gunstige belastingsregels, betere gezondheids- en ouderenzorg doorslaggevend in de wens te willen verhuizen. Dit zijn dus pull-factoren. Pushfactoren die te maken hebben met de prijs en de kwaliteit van woningen in Vaals worden nauwelijks genoemd.
Hoofdstuk 4
35
36
Hoofdstuk 4
5.
BINNENVERHUIZERS
5.1 Inleiding Overzicht 5. Populatie en respons binnenverhuizers Populatie
Benodigd aantal enquê- Response
opmerking
(aantal uitgezette tes voor statistisch 95% enquêtes)
betrouwbaarheid
839
264
binnenverhuizers
264
steekproef gehaald
De groep binnenverhuizers is ook geënquêteerd omdat deze groep destijds bij het zoeken naar een andere woning gekozen hebben voor een woning in Vaals, en dus niet naar een woning in Duitsland.
5.2 Resultaten Aan de huishoudens die binnen Vaals verhuisd zijn is gevraagd wat de redenen waren om te verhuizen. Tabel 25 geeft daar uitsluitsel over (meerdere antwoorden waren mogelijk). Tabel 25. belangrijkste verhuismotief binnenverhuizers verhuismotief (meerder redenen mogelijk)
aantal
percentage
wilde van een huur- naar koopwoning
33
10%
wilde groter wonen
62
18%
wilde naar een vrijstaande woning
14
4%
wilde graag een twee-onder-een-kap woning
3
1%
wilde van een koop- naar een huurwoning
4
1%
vorige woning was te klein
27
8%
ik wilde naar een seniorenwoning
6
2%
vorige woning was te groot geworden
17
5%
wilde geen tuin meer
8
2%
vond de buurt niet meer leuk
22
6%
ben verhuisd naar het huis van mijn ouders
2
1%
ben goedkoper gaan wonen
6
2%
anders
143
41%
totaal
347
100%
Bron: enquête BRO
Hoofdstuk 5
37
Constatering: • de verhuismotieven zijn divers, en hebben in belangrijke mate betrekking op de voorkeur voor een andere type woning. Tabel 26. Heeft u overwogen om naar Duitsland of België te verhuizen? nee, ik wilde gewoon in NL blijven wonen
aantal
percentage
229
87%
ja, maar in DLD of B zijn de woningen te duur voor mij
6
2%
ja, maar hier in NL zijn de belastingregels gunstiger voor mij
4
2%
ja, maar in het buitenland zijn er verschillen: taal, cultuur, normen
11
4%
anders, geen opgave
14
5%
totaal
264
100%
en waarden
Bron: enquête BRO
Constatering: • de binnenverhuizers hebben slechts in beperkte mate een verhuizing naar het buitenland overwogen, ongeveer 90% blijkt gewoon honkvast te zijn. Tabel 27. Bent u van plan de komende vijf jaar te verhuizen? aantal
percentage
ja, zo snel mogelijk
18
7%
ja over een jaar
12
5%
ja, over twee jaar
14
5%
ja, over drie jaar
3
1%
weet nog niet
40
15%
nee
177
67%
totaal
264
100%
Constatering: • het aantal en aandeel binnenverhuizers met verhuisplannen is beperkt. Drie van de verhuisgeneigde huishoudens geven aan naar Duitsland te willen verhuizen en twee naar België. Zes huishoudens geven aan binnen de regio te willen verhuizen. De meerderheid kiest bij een verhuizing voor blijven wonen in Vaals.
5.3 Conclusie binnenverhuizers De reden waarom de bevraagde huishoudens destijds verhuisd zijn binnen Vaals, is de gebruikelijke reden van groter wonen. Nog geen tien procent van hen heeft overwogen om naar Duitsland of België te verhuizen. Wel overwogen, maar dus uiteindelijk niet gedaan. Hieruit blijkt dat de aantrekkingskracht van wonen in Duitsland al een geruime tijd niet meer zo groot is als wel eens gedacht werd.
38
Hoofdstuk 5
6.
BEANTWOORDING ONDERZOEKSVRAGEN
6.1 Beantwoording onderzoeksvragen In paragraaf 1.2 zijn de onderzoeksvragen opgesomd. Deze vragen worden in de navolgende alinea’s beantwoord. Gezinssamenstelling, leeftijden, inkomensgroepen vestigers De instroom is gemengd geweest wat betreft samenstelling van de huishoudens (één- en tweepersoonshuishoudens en gezinnen), van alle leeftijden en met inkomens van één tot twee keer modaal en meer. In de groep vestigers zijn geen bijzonderheden qua samenstelling. Gezinssamenstelling, leeftijden, inkomensgroepen veertrekkers De samenstelling van de huishoudens die vertrokken zijn uit Vaals is divers; alle typen huishoudens zijn vertegenwoordigd. Het aandeel gezinnen met kinderen dat naar Duitsland is verhuisd ligt iets hoger dan het aandeel gezinnen met kinderen dat binnen Nederland is verhuisd. De reden hierachter is moeilijk te achterhalen omdat de aantallen te gering zijn om representatieve uitspraken te doen. In de groep vertrekkers zijn qua samenstelling van het huishouden en leeftijd en inkomen geen opvallende zaken. Push-factoren voor vertrekkende Duitsers en Belgen Samengevat zijn de pull-factoren dat het leven in Duitsland goedkoper is dan in Nederland. Pushfactoren als het niet kunnen vinden van een passende woning of de taalbarrière worden nauwelijks genoemd. Verhuisgeneigdheid Nederlandse inwoners naar buitenland en verhuismotief Ongeveer een vijfde deel (20%) van de Vaalse huishoudens heeft verhuisplannen. Het verhuisdoel is in ongeveer gelijke mate de eigen gemeente en Duitsland. Degenen die willen verhuizen naar Duitsland willen dat doen omdat de belastingsregels gunstiger zijn, de gezondheids- en ouderenzorg beter en de prijskwaliteitverhouding beter is. Te verwachten verhuisbewegingen van Duitsers en Belgen Qua verhuisplannen komen de Duitsers redelijk overeen met de Nederlanders, met dit verschil dat het aandeel Duitsers dat weg wil uit Vaals kleiner is dan het aandeel Nederlanders dat weg wil verhuizen. In de gesprekken met de makelaars is gezegd dat een deel van de Duitsers is ingeburgerd, het naar z’n zin heeft in Vaals en zal blijven.
Hoofdstuk 6
39
Daarnaast is er een kleine groep die vanwege de prijs weer teruggaat naar Duitsland; deze groep ‘springers’ laat zich nadrukkelijk leiden door de prijskwaliteitverhouding van een woning waar dan ook. Is het elders goedkoper, dan gaan ze daar naar toe. Om die reden zijn ze destijds ook in Nederland komen wonen. Nieuwe pull-factoren om externen aan te trekken Nieuwe pullfactoren zijn afhankelijk van de situatie op de woningmarkt. Indien de prijs van woningen in het buitenland lager is dan in Vaals, kan hier mee niet geconcurreerd worden. Een goed woon- en leefklimaat en een upgrading van het centrum kan wel meehelpen aan het vergroten van de vraag.
6.2 Conclusie Woningmarktregio Aken Vaals maakt deel uit van de woningmarktregio Aken. De landsgrens vormde, zo blijkt uit de enquêteresultaten, nagenoeg geen belemmering voor verhuisde huishoudens. De keuze van huishoudens voor een andere woning wordt door veel factoren beïnvloed. De prijs van de woning is daar een belangrijke factor in, maar deze is niet altijd de doorslaggevende factor. De enquêteresultaten laten zien dat privéredenen de boventoon voeren bij verhuismotieven, maar dat voor hen die naar Duitsland zijn verhuisd ook de factor prijs van woningen een rol heeft gespeeld. Voor de groep Duitsers die in Vaals woonachtig was, is een deel terugverhuisd vanwege zaken als betere gezondheidszorg en ouderenzorg in het land van herkomst. Dat de groep Duitsers destijds in grote getale naar Vaals is verhuisd, was vanwege de lagere prijs van woningen in Vaals ten opzichte van Duitsland. Nu in de loop der jaren dat prijsvoordeel geheel is verdwenen, gaan andere factoren een rol spelen in de overweging te verhuizen. De verhuismotieven betere gezondheidszorg en ouderenzorg zijn daar voorbeelden van. Op dit moment zijn de prijzen van koopwoningen aan de andere kant van de grens gunstiger dan in Nederland (daar het de woningen in de kleine kernen betreft), en pakt de prijs-kwaliteitverhouding uit in het voordeel van wonen in Duitsland. In feite zien we hetzelfde prijsmechanisme als toen de Duitsers naar Nederland verhuisde, maar nu gaat de verhuisstroom de andere kant op. Dat er eigenlijk sprake is van een ‘natuurlijk’ verhuisproces neemt niet weg dat de gemeente Vaals de laatste jaren geconfronteerd wordt met de negatieve directe en indirecte effecten hiervan. • Door het verhoogde aanbod aan woningen van vertrekkende huishoudens en de teruglopende vraag naar woningen als gevolg van demografische ontwikkelingen, stabiliseren of dalen zelfs de prijzen van woningen.
40
Hoofdstuk 6
•
Door deze ontwikkeling neemt ook de animo voor nieuwbouwwoningen voor senioren en ouderen af. Immers, je kan in principe alleen verhuizen als je je eigen woning hebt verkocht. Lukt dat niet vlot, dan wordt de verhuizing uitgesteld en dus ook de aankoop van een andere woning. De woningmarkt lijdt hier onder.
De oplossing voor de beschreven problematiek ligt ons inziens primair niet op het lokale niveau. Immers, de woningmarkt is een regionale markt. Sturing daarin dient op regionaal niveau plaats te vinden. Deze afspraken kunnen zijn afspraken met het stadbestuur van Aken. En daar is aanleiding toe i.v.m. het plan van de gemeente Aken om in Richterich, vlak bij de Nederlandse grens, een nieuwe woonwijk te bouwen met eengezinswoningen en appartementen die plaats bieden voor circa 2.600 mensen. Bouwinitiatieven en bouwplannen in Vaals zullen hier mogelijk nadelige effecten van ondervinden. We zeggen ‘mogelijk’ want uit de enquêteresultaten van de binnenverhuizers blijkt dat het animo voor een verhuizing naar Duitsland maar in weinig gevallen is overwogen destijds en bij verhuisplannen staat Duitsland laag op de wensenlijst. De waardering voor het wonen in Vaals is goed, en dus is investeren in het behoud van een goed woonklimaat zinvol om de mensen voor Vaals te behouden. Geconstateerd kan worden dat Vaals en Aken behoren tot één woningmarkt. Vaals is in feite een onderdeel van het stedelijk gebied van Aken. Voorheen was er een trek van de stad naar het platteland; nu wordt er een ‘terugbeweging’ geconstateerd. Mensen die naar Vaals verhuizen betreffen vooral terugkeerders met als voornaamste redenen: privé en studie en niet vanwege woningmarktredenen (zie tabel 4, hoofdstuk 2). Mensen die wegtrekken uit Vaals doen dat vooral vanwege aantrekkelijkheid van de woningmarkt en de prijs-kwaliteit elders, en vanwege privéredenen, studie en werk. Aken Campus Europa Het gemeentebestuur van Aken heeft plannen om de grootste technische universiteit van Europa te realiseren. De plannen houden in dat de universiteitsgebouwen fors worden uitgebreid en dat circa 50 internationale en veelal beursgenoteerde technologiebedrijven zich vestigen op de campus. De combinatie van hoogwaardige technologie bedrijven en een technische universiteit staan volgens de krantenberichten en de verslagen van werkconferenties garant voor forse impuls voor de hoogwaardige werkgelegenheid in de regio Aken. In 2015 moeten alle plannen uitgevoerd zijn. Er zijn dan circa 10.000 nieuwe hoogopgeleide werknemers werkzaam op de campus. En al deze mensen met hun gezinnen moeten ergens wonen in de regionale woningmarkt van Aken. Voor Vaals, de nabuurgemeente van Aken, betekent deze extra regionale vraag naar woningen een welkome aanvulling in een krimpende lokale woningmarkt. Wonen in Vaals en werken op de Campus in Aken is gezien de nabijheid een optie. Deze optie is het waard hier nader studie naar te doen.
Hoofdstuk 6
41
42
Hoofdstuk 6
DEEL II: RESULTAAT VERHUISONDERZOEK OUDEREN
Hoofdstuk 6
43
44
Hoofdstuk 6
7.
INLEIDING
7.1 Aanleiding De gemeente Vaals is m.b.t. de specifieke uitstroom op zoek naar de verhuismotieven van de huishoudens die Vaals verlaten, of zich er juist vestigen, of blijven wonen om inzicht te krijgen in de verhuisfactoren waar zij als gemeente zelf enige invloed op uit kan uitoefenen. Deze onderzoeksvraag is beantwoord in deel I. De resultaten ten aanzien van de verhuismotieven van ouderen vanaf de leeftijd van 65 jaar worden in deel II van de rapportage weergegeven.
7.2 Vraagstelling gemeente In het offerteverzoek zijn de vragen beschreven waarop de gemeente Vaals graag een antwoord wil. De vragen zijn, voor zover ze betrekking hebben op de onderzoeksgroep vanaf 65 jaar, niet specifiek genoemd, maar komen in hoofdlijnen hier op neer: • In hoeverre zijn deze oudere huishoudens verhuisgeneigd, naar welke gemeente of land willen ze dan verhuizen en wat zijn daarbij de motieven? • Is er verschil tussen de ouderen met de Nederlandse of de Duitse nationaliteit? • Wat waren de motieven voor de oudere huishoudens die de afgelopen jaren zijn verhuisd uit Vaals naar elders, binnenland en buitenland? • en willen de vertrokken huishoudens weer terug verhuizen naar Vaals?
7.3 Onderzoeksmethode Voor het onderzoek onder de beschreven populatie is een schriftelijk enquête toegestuurd aan alle Vaalse huishoudens van 65 jaar en ouder, waarbij de huishoudens met de Duitse nationaliteit een vragenlijst in de Duitse taal hebben ontvangen. Een zelfde vragenlijst is verstuurd naar alle huishoudens van 65 jaar en ouder die in de periode 2002-2007 zijn verhuisd weg uit Vaals. De vertrokken huishoudens die naar Duitsland zijn verhuisd, zijn ook in de Duitse taal aangeschreven.
Hoofdstuk 7
45
46
Hoofdstuk 7
INTERMEZZO
Verhuismomenten ouderen Als het gaat om verhuizingen van senioren en ouderen zijn er twee momenten waarop verhuizen een optie is. Deze momenten zijn vanzelfsprekend afhankelijk van de levenfase. In de onderstaande afbeelding is dit schematisch weergegeven. Afbeelding 6. Verhuismomenten senioren en ouderen Gebonden leeffase Keuzen beperkt door o.a. werk
Dynamische leeffase
Afwachtende leeffase
Lichte zorg fase
Ruime keuzen door tijd, geld en toekomstverwachting
Zelfbeperking door afname dynamiek en toekomstverwachting
Beperkingen door verdere afname dynamiek
Laag inkomen Goedkope woning
Intensieve Opname in zorgfase zorginstelling Zorg domineert leefwijze
Huidige woning Goedkope Zorgwoning
Midden inkomen Relatief goedkope woning
Zorg bepaalt leefwijze
Verzorging/verpleeghuis
Huidige woning Verzorging/verpleeghuis Zorgwoning Comfortabele woning
Hoog inkomen Dure woning
Huidige woning Verzorging/verpleeghuis Luxe zorgwoning Luxe comfortabele woning
In de ‘gebonden fase’ zijn huishoudens gebonden aan de woonplek, meestal vanwege werk. Na de pensionering vervalt die gebondenheid aan de woonplek. De dynamische levensfase breekt aan en de seniore/oudere huishoudens kunnen in principe gaan wonen waar ze willen. In den lande zien we dan ook dat gepensioneerden verhuizen naar de regio waar ze getogen zijn of regio’s met een meer landelijk karakter. De Achterhoek is zo’n regio met een grote aantrekkingskracht voor deze groep, die ook wel wordt aangeduid als pensioenada’s. Kenmerk van de leden van deze groep is dat ze vitaal zijn en een goed pensioen hebben. Omdat ze vitaal zijn kiezen ze voor een grondgebonden woning, en dan graag een woning die levensloopbestendig is, dus een patiowoning of een bungalow. Voor een appartement vinden ze zich zelf nog te jong en te vitaal! De keuze voor een andere woning is daarom echt een kwestie van ‘verleiden’, het bieden van een goede woning die voldoet aan hun wensen.
Intermezzo
47
Na deze dynamische fase volgt de afwachtende fase en daarna mogelijk gevolgd door de fasen waar de zorgvraag zich aandient en de zorgvraag zo intensief kan worden, dat opname in een intramurale instelling noodzakelijk is. De fase van de lichte zorgvraag kan nog in de eigen woning beleefd worden, maar als de lichamelijke beperkingen te veel worden, kan verhuizen naar een zorgwoning noodzakelijk zijn. Deze verhuizing dient zich vaak min of meer plotseling aan, en er dient vlot een zorgwoning beschikbaar te zijn. Hier is sprake van faciliteren van de acute noodzaak. In hoofdstuk 9 zijn de uitkomsten van de enquêtes van in Vaals wonende ouderen beschreven; daarin zijn ook de uitkomsten van vragen naar welk type woningen de huishoudens zouden willen verhuizen en waarom. In de analyse van de antwoorden vindt u de beschreven processen van dit hoofdstuk terug.
Bevolkingsprognose Aantal inwoners Op basis van cijfers verkregen van de provincie Limburg zijn de volgende tabellen en afbeelding gemaakt. De lijn in de tabel en de figuur is helder: het totaal aantal inwoners in Vaals neemt de komende 25 jaar fors af. Een oplopend sterfteoverschot en oplopend vertrekoverschot zijn hier debet aan. In tabel 28 en afbeelding 7 ziet het er zo uit. Tabel 28. Bevolkingsprognose gemeente Vaals per leeftijdsgroep, 2008-2033 leeftijdsgroep
2008
2013
2018
2023
2028
2033
toe- of afname
0-9
795
630
554
553
570
542
-253
10-19
1.089
1.004
787
627
556
558
-531
20-29
814
831
909
846
661
528
-285
30-39
1.079
776
730
750
820
770
-309
40-49
1.836
1.617
1.109
806
758
780
-1.056
50-64
2.318
2.433
2.578
2.448
1.988
1.461
-857
65-74
1.021
1.173
1.268
1.328
1.428
1.533
512
75-84
643
639
726
842
909
957
315
85 en ouder
190
203
205
214
248
283
93
9.784
9.307
8.867
8.414
7.938
7.412
-2.372
TOTAAL
Bron: provincie Limburg
Het aantal inwoners van Vaals is in het jaar 2033 circa een kwart minder dan nu in 2008; zoals de tabel laat zien zit de afname in alle leeftijdsgroepen tot en met 64 jaar. De leeftijdsgroepen vanaf 65 jaar laten nog een kleine toename zien.
48
Intermezzo
Afbeelding 7. Bevolkingsprognose gemeente Vaals per leeftijdsgroep, toe- of name periode 2008-2033 600 400
aantal personen
200 0 -200 -400 -600 -800 -1000 -1200 0-9
10-19
20-29
30-39
40-49
50-64
65-74
75-84
85 en ouder
leeftijdsgroep
Huishoudenprognose Aantal huishoudens Een afname van het aantal inwoners vertaalt zich niet één-op-één in een afname van het aantal huishoudens. Tabel 29. Huishoudenprognose gemeente Vaals, 2014-2025 jaar totaal aantal huishoudens eenpersoonshuishouden 2014 4.651 1.887 2015 4.598 1.874 2016 4.580 1.874 2017 4.552 1.867 2018 4.509 1.867 2019 4.467 1.871 2020 4.441 1.873 2021 4.410 1.871 2022 4.370 1.860 2023 4.354 1.851 2024 4.317 1.842 2025 4.269 1.837
meerpersoonshuishouden 2.764 2.724 2.706 2.685 2.642 2.596 2.568 2.539 2.510 2.503 2.475 2.432
Bron: CBS (prognose huishoudens)
Intermezzo
49
Afbeelding 8. Huishoudenprognose gemeente Vaals, 2014-2025 5000 4500
aantal huishoudens
4000 3500 3000 2500 2000 1500 2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
jaar Huishoudens
ephh
mphh
Bron: CBS (prognose huishoudens)
Doorvertaling naar de woningmarkt Vastgoed ontwikkelen in de vorm van woningen in een krimpende markt is lastig. Immers, de vraag loopt terug, want er zijn minder huishoudens, terwijl het aanbod blijft gelijk of neemt toe. De meest elementaire economische wet zegt in dat geval dat de prijzen zullen dalen. Een daling van de koopprijzen is nadelig voor huishoudens die hun huis willen verkopen en tegelijkertijd een overwaarde willen binnenhalen om de volgende stap op de woonladder te kunnen maken. Als door een daling van de prijzen van koopwoningen die overwaarde niet gehaald kan worden, dan wordt het doorverhuizen naar een andere woning uitgesteld en vaak ook afgesteld.
50
Intermezzo
8.
UIT VAALS VERTROKKEN OUDERE HUISHOUDENS
Van de huishoudens boven de 65 jaar die naar het buitenland zijn verhuisd, is de response zeer slecht (N=2). “Uit het oog, uit het hart” gaat hier zeker op. De ingestuurde formulieren van deze groep zijn niet geanalyseerd. Van de vertrokken oudere huishoudens naar elders in Nederland is zoals gezegd een beperkt aantal ingevuld terug gekomen (N=29). Een analyse op hoofdlijnen geeft het volgende beeld: • 75% van deze doelgroep is verhuisd binnen de regio Zuid-Limburg, een kwart is verder weg verhuisd, • tweederde van hen is afkomstig uit de kern Vaals, de rest uit de andere kernen, • als reden voor vertrek worden vooral genoemd de slechte voorzieningen in Vaals en de goede voorzieningen in de plaats van vestiging, en de wens om in een seniorenwoningen te gaan wonen die dichter bij de woonplaats van de kinderen is gelegen, • een vijfde deel van deze kleine groep zegt graag terug te willen verhuizen naar Vaals, • de overige viervijfde geeft aan tevreden te zijn met de huidige woonsituatie en heeft dus geen behoefte om terug te keren, • als reden om niet terug te willen wordt vaak aangegeven dat in hun huidige woonplaats het voorzieningenniveau gewoon goed is en dat de zorg voor ouderen goed is. De beperkte response en daarmee dus het ontbreken van de mogelijkheden voor het uitvoeren van een statistisch correcte analyse, leiden er toe dat voor deze groep geen conclusies kunnen worden getrokken, maar enkel en alleen een globaal inzicht kan worden geboden.
Hoofdstuk 8
51
52
Hoofdstuk 8
9.
OUDERE HUISHOUDENS VAALS
9.1 Inleiding Zoals in paragraaf 1.4 is opgemerkt, laat de response het alleen voor de oudere huishoudens uit Vaals met de Nederlandse nationaliteit toe statistisch verantwoorden uitspraken te doen (paragraaf 9.2). Voor de huishoudens met de Duitse nationaliteit is de steekproef weliswaar niet gehaald, maar dat laat onverlet dat de uitkomsten zinvolle informatie geeft over de achtergronden van hun verhuiswensen (paragraaf 9.2). De totalen in de verschillende tabellen zijn niet overal gelijk. Dit komt omdat gewerkt is met een schriftelijke enquête, waarbij de deelnemers bij sommige vragen abusievelijk wel of juist geen antwoord hebben gegeven. Deze ‘fouten bij het invullen’ zijn beperkt en hebben daarom nagenoeg geen invloed op de uitkomsten van de onderzoeken.
9.2 Oudere huishoudens Nederlandse nationaliteit In dit verhuisonderzoek is natuurlijk gevraagd of het betreffende huishouden zou willen verhuizen. Hier onder staan de resultaten (N=591). Tabel 30. Bent u van plan de komende vier jaar te gaan verhuizen? antwoord
aantal
percentage
ja, graag zsm
40
7%
ja, wellicht later
35
6%
weet nog niet
129
22%
nee
347
59%
geen antwoord
40
7%
totaal
591
100%
Bron: enquête BRO
Constatering • 13% zegt ja of wellicht; de rest, en dat is 87%, zegt weet nog niet of zegt duidelijk nee,7 • dit cijfer van 87% is gebruikelijk voor de doelgroep ouderen; zij blijken in de praktijk te hechten aan hun vertrouwde woning en woonomgeving en zijn weinig geneigd tot verhuizing; zij zijn doorgaans honkvast, 7
Op nationaal niveau geeft 85% van de huishoudens van 65 jaar en ouder aan niet te willen verhuizen. (Bron: CBS en Mediaonderzoek.nl)
Hoofdstuk 9
53
•
dit in tegenstelling tot de huishoudens tot 65 jaar, waarvan circa 20% zegt verhuisgeneigd te zijn (zie deel 1 van de rapportage).
Aan de respondenten is natuurlijk gevraagd waarom ze wel (tabel 31) of juist niet (tabel 32) willen verhuizen. Tabel 31. Verhuismotieven oudere huishoudens verhuismotief (meerdere antwoorden mogelijk)
aantal keren percentage8 genoemd
naar aanleun/seniorenwoning
34
30%
vorige woningen niet meer geschikt vanwege leeftijd/gezondheid
26
23%
kleiner wonen
18
16%
van koop naar huurwoning
9
8%
goedkoper wonen
7
6%
slechte voorzieningen in Vaals
6
5%
naar verzorgingshuis
5
5%
voorzieningen in andere woongemeente zijn beter
3
3%
groter wonen
2
2%
bij de kinderen wonen
1
1%
voorzieningen in Duitsland zijn beter totaal
1
1%
112
100%
Bron: enquête BRO
Constatering • de ouderen geven in de helft van de antwoorden aan te willen verhuizen vanwege het niet meer geschikt zijn van de huidige woning of omdat ze duidelijk kiezen voor een aan de leeftijd en levensfase aangepaste woning. Dit is natuurlijk een open deur, een cliché, maar het is goed dit cliché hier nogmaals onderbouwd te zien worden, • kleiner gaan wonen en de koopwoning willen verruilen voor een huurwoning zijn ook veel genoemde en bekende redenen om te willen verhuizen. Het is goed om te weten waarom huishoudens willen verhuizen, maar ook de reden dat ze niet willen verhuizen is interessant om te weten. Dit aspect is in tabel 32. gekwantificeerd.
8
Afgerond op gehele getallen.
54
Hoofdstuk 9
Tabel 32. Waarom wilt u niet verhuizen? verhuismotief (meerdere antwoorden mogelijk)
aantal keren percentage genoemd
ik woon nu goed
432
88%
in Vaals zijn de voorzieningen voor ouderen goed
29
6%
ik zie op tegen een verhuizing
18
4%
een ander huurwoning is te duur voor
10
2%
een andere koopwoning is te duur voor mij
2
0%
het door mij gewenste woningtype is niet beschikbaar totaal
3
1%
493
100%
Bron: enquête BRO
Constatering • het is klaarblijkelijk goed wonen voor ouderen in de kernen van de gemeente Vaals. Gevraagd is aan de deelnemers van de enquête waar ze, bij een verhuiswens, naar toe willen verhuizen. Tabel 33. Waar wilt u graag naar toe verhuizen? verhuisdoel
aantal keren percentage genoemd
Vaals
56
74%
Vijlen
5
6%
elders in de regio Zuid-Limburg
3
5%
elders buiten de provincie Limburg
1
2%
Lemiers
1
1%
België
1
1%
Camerig
0
0%
Melleschet
0
0%
Holset
0
0%
Duitsland
0
0%
weet nog niet
7
9%
totaal
75
100%
Bron: enquête BRO
Constatering • Vaals heeft onbetwist de voorkeur van ouderen en dat is gezien de daar aanwezige winkel- en zorgvoorzieningen ook logisch.
Hoofdstuk 9
55
Aan de respondenten die aangegeven hebben te willen verhuizen is ook gevraagd naar welk woningtypen hun voorkeur dan uitgaat. Tabel 34. Naar welke type woning zou u graag verhuizen? gewenst woningtype
aantal keren percentage genoemd
appartement
31
41%
aanleunwoning
16
21%
plaats in verzorgingshuis
3
4%
twee-onder-kapwoning
2
3%
bungalow/patiowoning
2
3%
vrijstaande woning
2
2%
boerderijtje
1
1%
kavel om zelf te bouwen
1
1%
weet niet/anders
18
24%
totaal
75
100%
Bron: enquête BRO
Constatering • appartementen en aanleunwoningen hebben een uitsproken voorkeur. Aan de responderende is ook gevraagd of ze wel of niet belangstelling hebben voor woondiensten en voorzieningen. De antwoorden op deze vraag staan in tabel 369. Tabel 36. Heeft u behoefte aan woondiensten en voorzieningen? meerdere antwoorden mogelijk
aantal keren percentage genoemd
nee/geen antwoord
327
55%
huishoudelijk hulp
98
17%
alarm voor noodhulp
52
9%
zorgfaciliteiten
38
6%
ouderen/gehandicaptenvervoer
37
6%
klussendienst
25
4%
tuinonderhoud
14
2%
totaal
591
100%
Bron: enquête BRO
Constatering: • tweederde van de groep respondenten geeft aan één of meerdere vorm van diensten te willen afnemen. 9
Tabel 35 is bij het aanpassen geschrapt vanwege te geringe celvulling; vanwege de bestaande structuur van de rapportage is er voor gekozen de bestaande tabelnummering te handhaven.
56
Hoofdstuk 9
In de enquête is ook gevraagd naar de leeftijd van de respondenten. Dit maakt het mogelijk om te beoordelen of de steekproef representatief is voor de gehele groep ouderen in Vaals. Tabel 37. Leeftijd van de respondenten aantal keren
percentage
genoemd
aantal inwo-
percentage
ners
65-69 jaar
159
27%
585
32%
70-74 jaar
154
26%
436
23%
75-79 jaar
117
20%
369
20%
80-84 jaar
89
15%
273
15%
85-89 jaar
48
8%
141
8%
90 jaar en ouder
17
3%
49
3%
totaal
584
100%
1.854
100%
Bron: enquête BRO, provincie Limburg
Constatering • de verdeling van de groepen uit de enquête komen sterk overeen met de leeftijdsgroepen van de huidige oudere huishoudens in Vaals. De steekproef is daarmee representatief.
9.3 Oudere huishoudens met de Duitse nationaliteit In de enquête onder ouderen is gevraagd naar hun nationaliteit. Deze paragraaf gaat in op de respondenten met de Duitse nationaliteit. Zoals gezegd in paragraaf 1.4 zijn de uitkomsten door een te klein aantal respondenten niet statistisch betrouwbaar (N= 103). Dat neemt niet weg dat de uitkomsten wel interessant kunnen zijn en daarom zijn de cijfers op dezelfde manier gepresenteerd als in de vorige paragaaf over de Nederlandse respondenten. Zo kan inzicht worden verkregen in de mate waarin Nederlandse en Duitse oudere huishoudens van elkaar verschillen of juist niet.
Hoofdstuk 9
57
Tabel 38. Bent u van plan de komende vier jaar te gaan verhuizen? antwoord
aantal
percentage
4
4%
ja, ja, wellicht later
1
1%
weet nog niet
20
19%
nee
75
73%
geen antwoord totaal
3
3%
103
100%
Bron: enquête BRO
Constatering • slechts 4% van deze groep wil zeker verhuizen, in tegenstelling tot hun Nederlandse dorpsgenoten waarvan 7% aangeeft te gaan verhuizen (zie tabel 30). Tabel 39. Verhuismotieven oudere huishoudens10 verhuismotief (meerdere antwoorden mogelijk)
aantal keren percentage genoemd
naar aanleun/seniorenwoning
13
30%
vorige woningen niet meer geschikt vanwege leeftijd/gezondheid
7
16%
van koop naar huurwoning
7
16%
kleiner wonen
5
11%
voorzieningen in Duitsland zijn beter
3
7%
slechte voorzieningen in Vaals
3
7%
naar verzorgingshuis
2
5%
goedkoper wonen
2
5%
voorzieningen in Duitsland zijn beter
1
2%
van huur naar koopwoning
1
2%
totaal
44
100%
Bron: enquête BRO
Constatering • een voorkeur voor een aanleun/seniorenwoning, • en het motief om te kleiner te gaan wonen, • er is weinig verschil tussen deze groep en de Nederlandse huishoudens als het gaat om verhuismotieven, • redenen die te maken hebben met een andere kwaliteit van het woon- en leefklimaat van de ouderen worden nagenoeg niet genoemd. Aanvullende constatering • de Duitse huishoudens die aangeven te willen verhuizen, geven in meerderheid aan te willen verhuizen naar een appartement of aanleunwoning. 10
Is de groep die op de vraag van tabel 38 hebben geantwoord ja of weet nog niet.
58
Hoofdstuk 9
Tabel 40. Waar wilt u graag naar toe verhuizen? verhuisdoel
aantal keren percentage genoemd
Vaals
19
70%
Duitsland
4
15%
Vijlen
1
4%
weet nog niet
3
11%
totaal
27
100%
Bron: enquête BRO
Constatering • er is een duidelijk voorkeur voor de kern Vaals. Tabel 41. Waarom wilt u niet verhuizen? verhuismotief (meerdere antwoorden mogelijk)
aantal keren percentage genoemd
ik woon nu goed
75
91%
in Vaals zijn de voorzieningen voor ouderen goed
4
5%
ik zie op tegen een verhuizing
1
1%
een ander huurwoning is te duur voor
1
1%
een andere koopwoning is te duur voor mij
1
1%
totaal
82
100%
Bron: enquête BRO
Constatering • de antwoorden zijn duidelijk: de mensen wonen goed in de gemeente Vaals. Tabel 42. Leeftijd van de respondenten aantal keren percentage genoemd 65-69 jaar
48
48%
70-74 jaar
26
26%
75-79 jaar
11
11%
80-84 jaar
11
11%
85 jaar en ouder
4
4%
100
100%
totaal Bron: enquête BRO
Constatering • in deze groep ligt het accent van de respondenten op de ‘jonge’ ouderen.
Hoofdstuk 9
59
10. CONCLUSIE EN AANBEVELING
10.1 Conclusie Ook ouderen geven aan te willen verhuizen (13%), weliswaar in minder mate dan hun jongere plaatsgenoten (20%). Woningmarktgerelateerde verhuisredenen als een aanleun- of seniorenwoning, kleiner gaan wonen en het willen betrekken van een aan de levensfase aangepaste woning worden in meerderheid genoemd. De verhuizingen richten zich in driekwart van de gevallen op de kern Vaals; het buitenland is voor de ouderen geen gewenste woonplaats. De voorkeur van deze groep gaat uit naar appartementen en aanleunwoningen. Hierbij is geen voorkeur af te lezen om welke leeftijdsgroep het dan gaat. Tot zover de Nederlanders. De inwoners van Vaals met een Duitse nationaliteit zijn nauwelijks verhuisgeneigd; slechts 5% zegt te willen verhuizen en een terugkeer naar Duitsland wordt doorweinig respondenten genoemd. Ook hier zijn de verhuismotieven terug te voeren op de levensfase.
10.2 Aanbeveling De ouderen met een verhuiswens zijn beperkt in aantal en kiezen in meerderheid voor een aan de leeftijd aangepaste woning in de kern Vaals. De groep ouderen, zo laat het tweede intermezzo zien, neemt nog in aantal toe. Dit segment van de woningmarkt kan gezien worden als een groeimarkt. Of het ook lukt om markt te maken (nieuwe woningen te bouwen en te verkopen of te verhuren) in dit segment, is mede afhankelijk van de opnamecapaciteit in de andere segmenten van de woningmarkt. En die opnamecapaciteit is beperkt. Hiermee wordt bedoeld dat een huishoudens pas kan verhuizen naar een andere woning als de huidige woning verkocht is. Dit geldt voor de 40% van de geënquêteerde ouderen die nu een koopwoning heeft. Uit de analyse en de aanvullende informatie blijkt dat het moeilijk is onder de huidige omstandigheden een woning te verkopen en dat heeft gevolgen voor het vervullen van de verhuiswens. Omdat 60% van de geënquêteerde ouderen een huurwoning heeft, kunnen zij in principe makkelijker verhuizen naar een andere woning De wens van ouderen uit de gemeente Vaals om te kunnen verhuizen naar een aan de leeftijd en levenfase aangepaste woning in de kern Vaals is groot. Het ontwikkelen van het bijpassende aanbod vereist voorzichtigheid en maatwerk.
Hoofdstuk 10
61
10.3 Reflectie op bouwprogramma Op basis van het bouwprogramma van de gemeente Vaals voor de periode 20082014 is het volgende overzicht opgesteld. Tabel 43. Woningbouwprogramma Vaals 2008-201411 locatie
programma 2008/2009
Von Clermontpark • •
109 huurappartementen
prijssegment •
104 koopwoningen (80 appartemen- •
42 betaalbaar, 67 duur 54 middelduur, 50 duur
ten, 24 grondgebonden woningen) NB. de appartementen worden uitgevoerd als zorgwoning (61) en als seniorenwoning (128) Eschberg-Noord
•
(fase 3)
62 koopwoningen (17 appartemen-
•
25 middelduur, 37 duur
ten, 45 grondgebonden) NB. de appartementen worden uitgevoerd als seniorenwoning (17)
incidenteel Vaals,
•
37 huurappartementen
•
24 betaalbaar, 13 duur
Vijlen en Lemiers
•
32 koopappartementen (8 apparte-
•
25 middelduur en 7 duur
menten en 24 grondgebonden woningen) NB. hiervan zijn 42 woningen seniorenwoningen locatie
programma 2010-2014
Von Clermontpark •
34 koopappartementen
(afronding)
NB zijn allen seniorwoningen
Brede School fase 2 •
40 huurappartementen
prijssegment •
34 middelduur
•
40 betaalbaar
NB zijn allen seniorwoningen •
11 grondgebonden koopwoningen
•
11 duur
incidenteel Vaals,
•
21 koopappartementen,
•
totaal 66 woningen, waar-
Vijlen en Lemiers
•
45 grondgebonden koopwoningen
•
totaal 66
•
495 woningen, waarvan:
Eschberg-Noord (fase 3 afronding)
TOTAAL
¾ ¾ ¾
346 appartementen (70%) 149 grondgebonden woningen (30%)
van 40 betaalbaar en 26 duur •
¾ ¾ ¾
495 woningen, waarvan: 230 betaalbaar (47%) 54 middelduur (11) 211 duur (42%)
261 seniorenwoningen (53%)
Huur: betaalbaar is een huur tot € 527/mnd, duur is een huur vanaf € 527/mnd; Koop: goedkoop is tot € 175.000, middelduur is vanaf € 175.000 tot € 260.000, en duur is vanaf € 260.000. 11
62
Hoofdstuk 10
Uit de enquête onder de ouderen blijkt dat als ze willen verhuizen, ze in meerderheid kiezen voor een appartement. Het woningbouwprogramma, dat een groot aandeel seniorenwoningen heeft, ‘matcht’ in sterke mate met deze vraag.
Hoofdstuk 10
63
