Ministerie van Verkeer en Waterstaat
Directoraat-generaal Rijkswaterstaat Hoofdafdeling Informatietechnologie en -Beleid
Resultaten KIT fase 1
Het project Kennis in ICT (KIT) is een invulling van de portefeuille kennis, zoals opgenomen in het werkplan RWS IT-raad 2002 - 2004
Opdrachtgever: Directeur van de Directie Kennis & Ontwikkeling Auteur Status Versie
: IB- Strategie en Beleid/J.P. de Lange : definitief : 1.0
Datum
: oktober 2002
Document versies ............................................................. ........................ Versie 0.1
Status concept
0.2
concept
1.0
definitief
Datum 8 oktober 2002 18 oktober 2002
Auteur Han de Lange
Opmerkingen
Han de Lange
Opmerkingen van projectgroep KIT en portefeuillehouder Kennis verwerkt. RWS IT-raad akkoord met voorstel om resultaat fase 1 als uitgangspunt voor fase 2 te gebruiken.
Inhoudsopgave .................................................................. ......... 0 1
Inleiding.......................................................................................................................... 4 Opbouw competentieprofielen................................................................................... 5 1.1 Waarom deze verwerkingsslag? ............................................................................. 5 1.2 Hoe ziet een KIT profiel eruit? ............................................................................... 5 1.3 Wat is de betekenis van een competentie?.............................................................. 6 2 Functie-indeling ............................................................................................................ 7 3 Profiel topmanager niet-ICT........................................................................................ 8 3.1 Verwerking ............................................................................................................. 8 3.2 Resultaat.................................................................................................................. 8 4 Profiel topmanager ICT................................................................................................ 9 4.1 Verwerking ............................................................................................................. 9 4.2 Resultaat.................................................................................................................. 9 5 Profiel midmanagement niet-ICT ............................................................................. 10 5.1 Verwerking ........................................................................................................... 10 5.2 Resultaat................................................................................................................ 10 6 Profiel midmanagement ICT ..................................................................................... 11 6.1 Verwerking ........................................................................................................... 11 6.2 Resultaat................................................................................................................ 11 7 Profiel beleidsadviseur ICT......................................................................................... 12 7.1 Verwerking ........................................................................................................... 12 7.2 Resultaat................................................................................................................ 12 8 Profiel functioneel deskundig adviseur .................................................................... 13 8.1 Verwerking ........................................................................................................... 13 8.2 Resultaat................................................................................................................ 13 9 Profiel functioneel deskundig PL .............................................................................. 14 9.1 Verwerking ........................................................................................................... 14 10 Profiel coördinator/PL ............................................................................................ 14 10.1 Verwerking ........................................................................................................... 14 10.2 Resultaat................................................................................................................ 14 11 Profiel automatiseringsdeskundige....................................................................... 15 11.1 Verwerking ........................................................................................................... 15
0 Inleiding RWS wil over adequate kennis van ICT beschikken en deze kennis optimaal inzetten. Om dit te bereiken is het project Kennis in ICT (KIT) gestart. Het project KIT is in twee fasen opgedeeld. In fase 1 zijn via workshops voor diverse functiegroepen competentieprofielen opgesteld. In deze competentieprofielen staat wat er nodig is aan ICT-kennis en –kunde en wat de benodigde (gedrags)competenties zijn, de “soll” situatie. In fase 2 van het project wordt gemeten welke competenties er per organisatie onderdeel zijn (de “ist” situatie) en worden voorstellen uitgewerkt voor het dichten van het gat tussen “ist” en “soll”. Voor de verdere uitwerking van de aanpak in fase 2 wordt verwezen naar het projectplan KIT fase 2. Dit rapport vormt het eindresultaat van fase 1. Hierin zit ook de verwerkingsslag n.a.v. het commentaar van de RWS IT-raad leden op de profielen van de topmanagers ICT en niet-ICT. Verzocht werd een duidelijk verband te leggen met de andere competentiemanagement projecten. De indeling van het rapport is als volgt. In hoofdstuk 1 wordt de algemene opbouw van een KIT competentieprofiel toegelicht. Na een korte vergelijking van de verschillende functie indelingen in hoofdstuk 2, komen per onderscheiden functie de verwerkingslag en het KIT competentieprofiel als resultaat aan bod.
1 Opbouw competentieprofielen 1.1 Waarom deze verwerkingsslag? Competentiemanagement wordt op veel plaatsen binnen RWS ingezet en heeft al tot veel verschillende competentieprofielen geleid. Bij de verwerking van de workshop resultaten n.a.v. commentaar van de RWS IT-raad ontstond bij de projectgroep het inzicht dat er vanuit KIT geen nieuwe set complete profielen aangereikt diende te worden. Gezocht is naar een werkwijze waarbij zoveel mogelijk aangesloten kon worden bij reeds bestaande profielen (hier genoemd de basisprofielen). Het project KIT kan zich dan beperken tot de selectie van competenties die specifiek relevant zijn voor het goed omgaan met ICT. Deze selectie van competenties kan gezien worden als een extra laag bovenop een basisprofiel. Dit basisprofiel is of wordt buiten KIT ontwikkeld. Deze werkwijze is doorgenomen met de projectleider RWS-breed competentiemanagement. Deze werkwijze betekent tevens dat de profielen opgesteld tijdens de workshops i.s.m. de HayGroup behoorlijk wijzigen. In de workshops genoemde generieke gedragscompetenties zijn veelal geacht ondergebracht te zijn in het basisprofiel. 1.2 Hoe ziet een KIT profiel eruit? De opbouw van een KIT competentieprofiel kan worden gezien als een gelaagd profiel waarbij wordt uitgegaan van 2 lagen, welke weer in 4 kwadranten gesplitst kunnen worden. In de rechter kwadranten worden de gedragscompetenties weergegeven, in de linker kwadranten de overige niet-gedragscompetenties. niet-gedragscompetenties
gedragscompetenties
ICT-specifiek
ICT-specifiek
basis
basis
In de onderste laag worden de basiscompetenties en in de bovenste laag de ICTspecifieke competenties weergegeven, het domein van het project KIT. Voor de ICT-specifieke competenties is in het project KIT uitgegaan van het framework van Exin/Acadoo. In dit framework wordt onderscheid gemaakt tussen business, vaktechnische en gedragscompetenties. De gedragscompetenties uit dit framework (kwadrant rechtsboven) zijn weer vertaald naar de ABD competenties. Dit betekent dat voor alle gedragscompetenties in de rechterkolom is aangesloten bij de definities van de ABD (algemene bestuursdienst). De ICT-specifieke niet-gedragscompetenties (kwadrant linksboven), business en vaktechnisch, hebben de volgende betekenis. · ·
business competenties vaktechnische competenties zijn
gericht op organisatiekundige en omgevingskenmerken gericht op ICT-specifieke elementen en kaders die van belang
Daarmee wordt de opbouw van een KIT profiel als volgt, met tussen haakjes de gebruikte definities: business competenties (Exin/Acadoo)
vaktechnische competenties (Exin/Acadoo) basis
ICT-specifieke gedragscompetenties (ABD) basis (ABD)
In het kwadrant rechtsonder zijn veelal de profielen opgesteld vanuit het SPM (Strategisch Personeel Management) te vinden. 1.3 Wat is de betekenis van een competentie? De betekenis van een business of vaktechnische competentie uit het framework van Exin/Acadoo in het kwadrant linksboven kan opgezocht worden aan de hand van een code en een niveau aanduiding. In de profielen zoals die in de volgende hoofdstukken opgesomd staan, wordt de code en een korte omschrijving gegeven en wordt het niveau tussen haakjes aangegeven. De betekenis van ABD gedragscompetenties uit de rechterkolom kunnen uitgezocht worden op basis van de naam. De lijst met definities is in alfabetische volgorde opgesteld. Behalve een definitie zijn ook enkele gedragsbeschrijvingen weergegeven. Er wordt bij ABD geen gebruik gemaakt van een niveau aanduiding. In de profielen zoals die in de volgende hoofdstukken opgesomd staan, wordt alleen de naam aangegeven
2 Functie-indeling De indeling van de functies waarvoor competentieprofielen ontwikkeld moesten worden is in de loop van fase 1 van het project KIT door voortschrijdend inzicht enkele malen gewijzigd, zoals weergegeven in kolom 1 t/m 3. De indeling uit de workshops (3de kolom) is als uitgangspunt genomen voor de uiteindelijke verwerking in dit rapport. In de 4e kolom is aangegeven hoe deze indeling zich verhoudt tot de 6 Matroesjka deelfuncties. In de 5e kolom is als voorbeeld de indeling uit het framework v1 van Exin/Acadoo gegeven. Daarnaast zijn er nog andere indelingen mogelijk. Voor de dienstverlenende functie kan b.v. ook verwezen worden naar het NGI rapport “Taken, functies, rollen en competenties in de informatica”. Ontwikkeling van in project KIT gebruikte indeling
oude pva KIT (lijn)mngmt
uitnodiging workshops
workshops resultaat
Matroesjka functies
topmngmt ICT topmngmt nietICT
topmngmt ICT
beslissende
topmngmt niet-ICT beleidsadviseur ICT
mid-mngmt nietICT lijnpersoneel m functionele ICT-taak deskundigen
ICT-mngmt ICT-personeel
midmngmt ICT automatiserings deskundigen
framework v1
mid-mngmt nietICT functionele deskundige adviseur functionele deskundige projectleider midmngmt ICT automatiserings deskundigen
strategische
strategisch kenniswerker
beherende tactisch kenniswerker operationeel kenniswerker dienstverlenende
ITIL service manager software en applicatie ontwikkelaar software architectuur en ontwerp multimedia ontwerp IT business consultant technische ondersteuning product ontwerp integratie & testen/implementatie en test engineering systeem analist communicatie netwerk ontwerp ITIL practitioner
coördinator/pl
innovatieve controlerende
3 Profiel topmanager niet-ICT 3.1 Verwerking Het basisprofiel van de topmanager niet-ICT (lijn + staf) kan zowel de magnificent 7 uit de ABD, het vastgestelde RWS HID profiel of een of ander lokaal ontwikkeld profiel voor topmanagers zijn. Uiteraard spelen de ICT specifieke business en de vaktechnische competenties nog geen rol in het basisprofiel. Als aanvullende ICT-specifieke gedragscompetentie is “Innovatief handelen” gekozen omdat de topmanager een vernieuwingsdrang moet hebben om verbeteringen (m.b.v. ICT) uit te proberen boven het handhaven van het bestaande. De overige eerder genoemde gedragscompetenties worden als niet ICT-specifiek gekenmerkt en worden geacht ondergebracht te zijn in het basisprofiel. De genoemde business en vaktechnische competenties zijn aangegeven door de doelgroep tijdens de workshop. 3.2 Resultaat ·
A01, Matching business met IT doelstellingen (3,4)
· ·
· B08, Architectuurprincipes t.a.v. infrastructuur (1,2) Basis ICT kennis en begrippen (geen onderdeel van Exin/Acadoo Framework) (1,2) ·
Innovatief handelen
buiten KIT bepaald basisprofiel, dus ABD+ of RWS HID of lokaal ontwikkeld profiel
4 Profiel topmanager ICT 4.1 Verwerking Tijdens de workshop hebben de topmanagers aangegeven het onderscheid tussen topmanagers ICT en niet-ICT klein te maken. Een topmanager ICT wordt hier beschouwd als een topmanager niet-ICT met enkele aanvullende competenties specifiek voor topmanagers ICT. Het basisprofiel van de topmanager ICT (lijn + staf) kan zowel de magnificent 7 uit de ABD, het vastgestelde RWS HID profiel of een of ander lokaal ontwikkeld profiel voor topmanagers zijn. Naast “innovatief handelen” is als aanvullende gedragscompetentie “toekomstvisie” genoemd. Naast A01, Matching business met IT-doelstellingen is gekozen voor de business competentie A02, Ontwikkeling en beoordeling bedrijfsstrategie voor IT. Dit geeft aan dat deze topmanager los van de dagelijkse praktijk, de hoofdlijnen van het lange termijn ICT beleid moet kunnen formuleren en uitzetten. De tijdens de workshop genoemde business competenties A04, Marktanalyse en A09, Programmamanagement zijn eruit gehaald omdat ze al ondergebracht zijn bij midmanagement ICT. Als vaktechnische competentie zal de topmanager ICT over iets meer dan een basiskennis van ICT begrippen moeten beschikken, vergeleken met de topmanager niet-ICT. 4.2 Resultaat · ·
A01, Matching business met IT doelstellingen (3,4) A02, Ontwikkeling en beoordeling bedrijfsstrategie voor IT (3,4)
· ·
· B08, Architectuurprincipes · t.a.v. infrastructuur (1,2) Basis ICT kennis en begrippen (geen onderdeel van Exin/Acadoo Framework) (3,4) ·
Toekomstvisie Innovatief handelen
buiten KIT bepaald basisprofiel, dus ABD+ of RWS HID of lokaal ontwikkeld profiel
5 Profiel midmanagement niet-ICT 5.1 Verwerking Het profiel van de midmanager niet-ICT wordt voor het grootste deel niet bepaald vanuit de ICT scope. Zijn basisprofiel moet dus buiten het project KIT bepaald worden. Dit kan zowel op centraal als decentraal niveau. De verwerking is als volgt uitgevoerd. Uit het resultaat van de workshop zijn de typische ICT competenties geselecteerd. Deze komen bovenop de competenties van het basisprofiel. Daarnaast is gekeken of er geen onnodige overlap is met competenties van belendende profielen. De businesscompetenties A01 en A02 (overlap met topmanagement) en A04 (overlap met midmanagement ICT) kunnen geschrapt worden omdat deze al elders belegd zijn. Tenslotte zijn alle gedragscompetenties als niet ICT specifiek bestempeld en geschrapt, omdat ze geacht worden ondergebracht te zijn in het basisprofiel. 5.2 Resultaat ·
A03, Analyse van business requirements (3,4)
· ·
B01, Architectuur t.a.v. bedrijfsprocessen (3,4) B05, Architectuur t.a.v. informatiemanagement (3,4) ·
buiten KIT bepaald basisprofiel
6 Profiel midmanagement ICT 6.1 Verwerking De midmanager ICT is net als de midmanager niet-ICT een manager. Zijn basisprofiel moet dus buiten het project KIT bepaald worden. Op het profiel van de midmanager ICT (het hoofd ICT/AIV) uit de workshop zijn de volgende wijzigingen doorgevoerd. De businesscompetenties A01 (overlap met topmanagement) en A03 (overlap met midmanagement niet-ICT) zijn geschrapt omdat deze al elders belegd zijn. De discussiepunten A04 en A06 zijn zonder discussie toegevoegd. Ook de vaktechnische competenties B23 en B27 zijn geschrapt, omdat ze eerder van toepassing lijken op zijn medewerkers dan op hemzelf. Tenslotte zijn enkele niet ICT specifieke gedragscompetenties geschrapt, omdat ze geacht worden ondergebracht te zijn in het basisprofiel. De Exin/Acadoo competentie Kwaliteitsgerichtheid is enigszins geforceerd vertaald als de ABD competentie Prestatiemotivatie. De Exin/Acadoo competentie Onderhandelen bleek niet goed te vertalen naar een ABD competentie en is voorlopig ongewijzigd opgenomen. 6.2 Resultaat ·
· · ·
A02, Ontwikkeling en · beoordeling bedrijfsstrategie voor IT (1-3) · A04, (Vendor) Marktanalyse (1-3)
B04, Procesverbetering (3,4)
·
Klantgerichtheid
·
Organisatiesensitiviteit
B08, Architectuurprincipes t.a.v. (technische) infrastructuur (3,4)
·
Prestatiemotivatie: (C15, Kwaliteitsgerichtheid?
A06, Contracten opstellen en beheren (1-3) A09, Programmamanagement uitvoeren (1-3)
·
B21, Kwaliteitsstandaards (3,4)
·
Stressbestendigheid
·
·
B24, Methoden en technieken voor de tactische aspecten van systeembeheer (3,4)
C26, Onderhandelen: niet vertaalbaar in ABD
·
buiten KIT bepaald basisprofiel
7 Profiel beleidsadviseur ICT 7.1 Verwerking Uit de workshops is geen specifiek profiel voor beleidsadviseurs ICT gekomen, wel is onderkend dat dit profiel nog ontbreekt. De projectgroep KIT heeft gemeend een voorzet te moeten doen, die er als volgt uit ziet. Het profiel van de beleidsadviseur ICT wordt voor een deel bepaald vanuit de ICT scope en voor deel vanuit de beleidsadvisering. Zijn basisprofiel, dat van de beleidsadviseur, moet buiten het project KIT bepaald worden. Dit kan zowel op centraal als decentraal niveau. De beleidsadviseur ICT adviseert top- en midmanagement inzake ICT kwesties. Dit management beslist hier uiteindelijk over. Het profiel van de beleidsadviseur bevat aldus veel dezelfde business- en vaktechnische competenties als die van deze managers. Het niveau kan wel anders liggen, meer inhoudelijk voor de beleidsadviseur ICT. Tenslotte zijn alle gedragscompetenties als niet ICT specifiek bestempeld en geschrapt, omdat ze geacht worden ondergebracht te zijn in het basisprofiel. 7.2 Resultaat · · ·
A01, Matching business met IT doelstellingen (3,4) A02, Ontwikkeling en beoordeling bedrijfsstrategie voor IT (3,4) A03, Analyse van business requirements (3,4)
· · · · · · ·
B01, Architectuur t.a.v. bedrijfsprocessen (3,4) B04, Procesverbetering (3,4) B05, Architectuur t.a.v. informatiemanagement (3,4) B08, Architectuurprincipes t.a.v. infrastructuur (3,4) B21, Kwaliteitsstandaards (3,4) B24, Methoden en technieken voor de tactische aspecten van systeembeheer (3,4) Basis ICT kennis en begrippen (geen onderdeel van Exin/Acadoo Framework) (3,4) ·
buiten KIT bepaald basisprofiel
8 Profiel functioneel deskundig adviseur 8.1 Verwerking Het profiel van de functioneel deskundige adviseur wordt voor een (groot) deel niet bepaald vanuit de ICT scope. Zijn aandachtsveld ligt bij de functionele aspecten van een toepassing (SAP, Bestar, …). Hij vormt de verbinding tussen de gebruikersorganisatie (beherende functie, gebruikers) en de IT-dienstverlener. Zijn basisprofiel moet dus buiten het project KIT om vanuit de toepassing bepaald worden. Dit kan zowel op centraal als decentraal niveau. Naast gedragscompetenties zullen hier ook veel niet-gedragscompetenties voorkomen. De verwerking is als volgt uitgevoerd. Uit het resultaat van de workshop zijn de typische ICT competenties geselecteerd. Deze komen bovenop de competenties van het basisprofiel. De business competentie A04, (vendor) marktanalyse is al ondergebracht bij midmanagement ICT en is daarom hier niet meer opgenomen. De vaktechnische discussiepunten worden geacht al belegd te zijn bij een van de dienstverlenende (lees automatiserings) functies. Tenslotte zijn alle gedragscompetenties als niet ICT specifiek bestempeld en geschrapt, omdat ze geacht worden ondergebracht te zijn in het basisprofiel. 8.2 Resultaat · · ·
·
A01, Matching business met IT doelstellingen (1,2) A02, Ontwikkeling en beoordeling bedrijfsstrategie voor IT (1,2) A03, Analyse van business requirements (1,2)
· · · ·
B01, Architectuur t.a.v. bedrijfsprocessen (1,2) B05, Architectuur t.a.v. informatiemanagement (1,2)
B08, Architectuurprincipes t.a.v. infrastructuur (1,2) Basis ICT kennis en begrippen (geen onderdeel van Exin/Acadoo Framework) (1,2)
buiten KIT bepaalde niet-gedragscompetenties
·
buiten KIT bepaald basisprofiel
9 Profiel functioneel deskundig PL 9.1 Verwerking Zie paragraaf Profiel coördinator/PL.
10 Profiel coördinator/PL 10.1 Verwerking Een projectleider (PL) voor een project met een sterk ICT aspect kan zowel uit de gebruikersorganisatie komen van waaruit de PL zijn inhoudelijke expertise meeneemt, als uit de IT wereld van waaruit de PL zijn ICT knowhow opgedaan heeft. Zijn profiel is opgebouwd uit een basisprofiel afhankelijk van zijn herkomst waarin een aantal specifieke projectleiders competenties (niet typisch ICT) en daar bovenop een aantal specifieke ICT competenties. Uitgaande van het workshop resultaat is de verwerking als volgt. Alle gedragscompetenties zijn als niet ICT specifiek bestempeld en geschrapt, omdat ze geacht worden ondergebracht te zijn in het basisprofiel. 10.2 Resultaat ·
·
A01, Matching business met IT doelstellingen (1,2)
·
A04, (Vendor) Marktanalyse (1-2) A07, Aansturing leveranciers · · (1,2) A08, Ketenmanagement uitvoeren (1,2)
· ·
B10, Methoden en technieken voor het plannen van systeemontwikkelingstrajecten (1-3) B23, Uitrol systemen (1-3) B24, Methoden en technieken voor de tactische aspecten van systeembeheer (1-3) ·
buiten KIT bepaald basisprofiel, afhankelijk van de plek in de organisatie waar de PL zit
11 Profiel automatiseringsdeskundige 11.1 Verwerking Automatiseringsdeskundigen zijn er in vele soorten en maten. Onderscheid wordt wel gemaakt in adviseurs, ontwikkelaars en beheerders (niet hetzelfde als de beherende functie in Matroesjka). Profielen voor adviseurs zijn al eerder uitgewerkt (zie beleidsadviseur ICT en functioneel deskundige adviseur), zodat hier aansluiting gevonden kan worden. Hoewel ICT ontwikkeling binnen de RWS veel uitbesteed wordt, blijken er uit een door Matroesjka uitgevoerde enquête nog veel interne ontwikkelaars te zijn. Binnen beheerders kan weer onderscheid gemaakt worden tussen applicatiebeheerders, meta/gegevens - en operationele beheerders. In de workshop voor automatiseringsdeskundigen is dit onderscheid niet gemaakt. De in de workshop geproduceerde profielen lijken gezien de deelnemers met name van toepassing op beheerders en dan nog specifieker systeembeheerders. Hiermee is slechts een klein deel van deze heterogene groep in kaart gebracht. Het KIT projectteam stelt voor deze groep verder te differentiëren. Deze verdere differentiatie zal bij voorkeur in overleg met Matroesjka en D2 P&O en in fase 2 uitgevoerd dienen te worden. Gelukkig zijn er al op diverse plaatsen profielen opgesteld voor typische ICT functies, b.v. in het Frameworks v1 of in het NGI rapport Taken, functies, rollen en competenties in de informatica. Voor de precieze invulling van de onderscheidende competenties wordt geadviseerd hieruit een keuze te maken. Dit biedt vele voordelen boven het zelf uitwerken, denk aan een betere afstemming met de ICTmarkt buiten RWS, het extern onderhouden van profielen en de besparing van kosten voor nieuwe workshops.
