René van de Velde

HET AMFI HUIS Afstudeerproject / Onderdeel / Studentnummer / Datum / Begeleider / 2e Lezer /

Sophie Röder Onderzoeksverslag 220016 juni 2010 René van de Velde Herman de Jager

pagina 2 / Het AMFI huis

Voorwoord / pagina 3

HET BEGIN

Allereerst wil ik u vragen om, terwijl u dit rapport leest, af en toe even te stoppen met lezen om uw omgeving in u op te nemen.

Hoe ziet uw omgeving er uit? Is deze (omgeving) in balans met wat u wilt bereiken? Sommigen van ons werken thuis terwijl andere mensen uren staren naar hun computerscherm in een omgeving die zij ‘werk” noemen. Onze omgeving heeft een directe invloed op ons werk en hoe wij ons werk waarderen. Vanaf het moment dat je op maandagmorgen op je ‘werk’ binnenkomt en met je warme Cappuccino achter de computer gaat zitten, totdat je vrijdagmiddag je computer weer afsluit, zijn er ontelbare aspecten die uw actie en reactie beïnvloeden.

Leiders van een bedrijf verwachten van hun werknemers steeds meer. Zij moeten steeds betere, snellere, meer vernieuwende producten leveren. Bedrijven steken meer energie in het verbeteren van hun merk, maar besteden niet veel aandacht aan hun werkomgeving. Als we de werkomgeving veranderen, zien we waarschijnlijk meer van de richting die we op willen. Het motiveert. Creatieve omgevingen voeden en trekken creatieve gedachtes aan. Tijdens mijn opleiding aan het AMFI heb ik ervaren welke invloed de omgeving van de school op mijn concentratie en motivatie had. Naast de ontwikkelingen en trends in mode ben ik ook altijd bewust van wat er in interieur gebeurd. Interieur en mode liggen tenslotte dicht bij elkaar. Tijdens mijn stage bij locatiebureau GEK OP LOCATIES werd aandacht weer gevestigd op mijn

passie voor beide.

Een combinatie van beide zou de herkbare basis vormen voor een eindproduct van mijn hand. In de afgelopen jaren dat ik mij in het AMFI gebouw bevond heb ik vaak nagedacht over de mogelijkheden van het gebouw. En ook tijdens het opstarten van het afstuderen ondervond ik dat het AMFI weinig inspiratie bied in het huis. Coole dingen om naar te kijken, aan te raken, in te zitten – zorgen er allemaal voor dat de creatieve geest wordt gestimuleerd.

1.

LUCAS OSSENDRIJVER AT LANVIN/ 2.

En waarom daarmee beginnen als je een 24/7 baan hebt? In je leeromgeving maak je ten slotte een van de belangrijkste ontwikkelingen van je leven mee. Een onderwerp dat mijn aandacht heeft getrokken en waar ik nog steeds inspiratie uit haal.

Om tot een bijzonder eindproduct te komen heb ik een interessant en leerzaam proces doorlopen. Ik wil dan ook mijn begeleider René van de Velde bedanken voor zijn open visie op mijn onderwerp en zijn begeleiding gedurende het proces. Daarnaast wil ik ook mijn ouders Ton en Paula Röder bedanken die mij vooral financieel gesteund hebben, mijn moeder nogmaals omdat zij mij ook heeft gesteund tijdens het creatieve proces. Tot slot bedank ik ook mijn zus Sarah, die mijn ‘stok achter de deur’ was.

4.

Sophie Röder ALEXANDER WANG AT HIS OFFICE/ 3.

5.


Inhoudsopgave / pagina 5

INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING

6

INLEIDING AANLEIDING ONDERWERP PROBLEEMSTELLING DOELSTELLING DEELVRAGEN VERANTWOORDING HOOFDSTUKKEN METHODEN VAN ONDERZOEK AFBAKENING

8 9 10 10 11 11 11 12

1. HET AMSTERDAM FASHION INSTITUTE 1.1 HET AMFI 1.2 DE OPLEIDING 1.3 DE BEWONERS 1.4 HET HUIS 1.5 DE GRAFISCHE STIJL CONCLUSIE

14 16 18 24 28 42 44

2. TRENDS & ONTWIKKELINGEN 2.1 CREATIEVE OMGEVING 2.2 RUIMTE EN LEREN 2.3 CREATIEVE SCHOLEN 2.4 RUIMTE EN WERKEN 2.5 ONTWIKKELINGEN CONCLUSIE

48 50 52 56 60 64 68

3. CASESTUDIES 3.1 SID LEE 3.2 SPACES 3.3 PANTA RHEI CONCLUSIE

70 72 76 78 80

4. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 4.1 CONCLUSIES 4.2 AANBEVELINGEN 4.3 PROGRAMMA VAN EISEN

82 84 86 88

NOTENLIJST BEELDEN BRONNEN

90 92 94

1.

BUNKA FASHION COLLEGE/

COLETTE/

INSIDE DESIGN 09/

3.

FASHION TRANSIT 09/

4. BUNKA FASHION COLLEGE/

5.

2.


Samenvatting /

lingen hun onderwijs vormgeven. Maar ook internationalisering en bijvoorbeeld flexibilisering hebben grote invloed.

SAMENVATTING

Het Amsterdam Fashion Institute (AMFI) is onderdeel van de Hogeschool van Amsterdam, een vierjarige opleiding op HBO-niveau, die gefocust is op de modebranche. De huidige directrice Liesbeth in ’t Hout beschrijft in de toekomstdroom van het AMFI onder andere dat het AMFI een huis is met vele kamers en bewoners. Een thuis voor allen die er binnenkomen met de liefde die hen bindt: de wereld van de mode. In het huis wordt gewoond, gewerkt, geleefd. Een huis vol energie en verassingen, met een slaapkamer om te dromen maar ook een kamer om te strijken.

Het AMFI heeft een onderwijsvernieuwing ondergaan. De consequenties van deze vernieuwing worden besproken in het eerste hoofdstuk. Hier wordt uitgelegd waar AMFI voor staat en wat haar doelen zijn. Bij het AMFI leert men alle vaardigheden die vanaf het allereerste designconcept nodig zijn om een kledingstuk uiteindelijk als eindproduct in de winkel te krijgen en te verkopen. De student bepaalt op basis van haar talent en affiniteit in welk deel van dit proces zij werkzaam wil zijn. Dat kan in drie afdelingen: Fashion & Branding, Fashion & Design en Fashion & Management. Bij Fashion & Branding staat de identiteit van merken en communicatie centraal. Studenten leren dat een concept aan de basis staat van elk modemerk. Fashion & Design leidt op tot ontwerper en stylist. Studenten leren over vorm, kleur, materiaal en techniek, maar ook over maatschappelijke, economische en culturele achtergronden van mode. Fashion & Management leidt op voor technische en commerciële beroepen in de mode-industrie.

Om het talent van de studenten verder te ontwikkelen kiezen studenten in het derde of vierde jaar een specialisatie. Naast een specialisatie kiezen de studenten ook een minor. Het aanbod verschilt per semester. De student die zich gemiddeld vier jaar lang verbindt aan het mode-instituut wordt uitgebreid beschreven. Deze studenten willen zich verdiepen in de kennis van de mode. Tijdens de opleiding doen zij de relevante kennis op waarover zij dienen te beschikken om vervolgens aan het werk te gaan in de fashion branche. Daarnaast wordt ook een profiel geschetst van de docenten en het personeel. De meeste docenten van het AMFI zijn in de beroepspraktijk werkzaam. Ze zijn ontwerper, forecaster, brander, conceptontwikkelaar, manager, inkoper of werken in een andere functie die voor het onderwijs relevant is. Dan is er nog een afdeling die werkzaam is achter de schermen, het onderwijsondersteunend personeel. De huisvesting van het AMFI huis wordt uitgebreid onderzocht. Na dit onderzoek worden trends en ontwikkelingen op het gebied van creatieve omgevingen, onderwijs en interieur besproken in het tweede hoofdstuk. Niemand is volkomen ongevoelig voor de zintuiglijke prikkeling van de directe omgeving. Zelfs de meest afwezige persoon kan door zijn omgeving worden beïnvloed. Wat kan dit voor kansen bieden voor het AMFI? Het hoger- en beroepsonderwijs is de laatste jaren sterk aan veranderingen onderhevig. Zo heeft de komst van het competentiegericht onderwijs een sterke invloed gekregen op de wijze waarop instel-

Een school kan met haar gebouw een goede eerste indruk geven bij het houden van bijvoorbeeld een open dag. Op deze open dag is het de bedoeling excellente studenten aan te trekken. Het gebouw kan dienen als marketingtool. Wie zijn de concurrenten van het AMFI en hoe gaan zij met de huisvesting van die opleiding om? ArtEZ hogeschool voor de kunsten behoort tot de grote kunsthogescholen in Nederland. ArtEZ verzorgt bachelor- en masteropleidingen op het gebied van beeldende kunst, mode, vormgeving, architectuur, muziek, dans en theater. De Design Academy Eindhoven is een school voor hoger beroepsonderwijs gespecialiseerd in industriële vormgeving. De academie biedt een 4-jarige Bachelor opleiding en verschillende Masters aan op dit gebied. TMO is de hogeschool voor Mode-management in Doorn. TMO leidt haar studenten op om later te gaan werken in commerciële functies in de modebranche. TMO is een kleine particuliere hogeschool die in 1986 is opgericht door en voor de modebranche. Hoe gaan bedrijven om met de veranderingen in de werkomgeving? Steeds meer bedrijven laten hun kantoor inrichten door interieur- en conceptbureaus. Het kantoor is tenslotte het visitekaartje van het bedrijf. Ieder bedrijf staat voor iets specifieks, waamee men zich graag wil profileren. Daarnaast wordt het steeds belangrijker een inspirerende en motiverende werkomgeving te creëren voor de werknemers.

Dan zijn er nog maatschappelijke trends die invloed hebben op het ontwerpproces voor een creatieve omgeving. Omdat de vernieuwing van het huisvestingsconcept langer dan 5 jaar stand moet houden wordt er niet gekeken naar kortstondige

pagina 7

trends maar naar de maatschappelijke trends. Door de kredietcrisis hebben mensen de tijd gehad om na te denken over het uitgavenpatroon en is het materialisme afgenomen. Niet alleen om de wegwerpmaatschappij te verminderen maar ook om onze eigen portemonnee te sparen. Het repareren, opnieuw of langer gebruiken van producten is een van de trends die zich heeft ontwikkeld. Steeds meer mensen houden een eigen blog bij op het internet. Laten zien wie je bent en waar je voor staat is de laatste jaren steeds meer een trend geworden. Globalisering is voor sommigen een zegen, voor anderen een vloek. De recessie zorgt niet alleen voor een afname van het koopgedrag en vermindering van de wegwerpmaatschappij, het consumentenvertrouwen is afgenomen en mensen zijn op zoek gegaan naar zekerheid, veiligheid en bescherming. Om een goed beeld te krijgen van wat er zoal gebeurd bij bedrijven die wel degelijk gebruik maken van creatieve werkplekken heb ik onderzoek gedaan naar een aantal grote bedrijven. Wat zijn goede voorbeelden? Deze worden besproken in het derde hoofdstuk. Het Canadese reclamebureau Sid Lee heeft zich sinds 2008 in de Amsterdamse Pijp gevestigd. Spaces biedt betaalbare full survice kantoorruimte in een inspirerende omgeving in het centrum van Amsterdam. Tot slot het vmbo-college Panta Rhei in Amstelveen. Het is de missie van deze school om een stabiele, inspirerende school te zijn met een positieve uitstraling, waarin zij leerlinggericht werken vanuit maatschappelijk relevante contexten. Alle genoemde trends, ontwikkelingen en voorbeelden vormen een programma van eisen waarin de relevante criteria worden benoemd. Deze dienen als uitgangspunt voor het ontwerp van het vernieuwde huisvestingsconcept dat wordt gepresenteerd in het eindproduct.


Inleiding / pagina 9

1.

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM/

In de inleiding leest u over de reden van mijn onderzoek, hoe ik tot mijn bevindingen ben gekomen en welke structuur ik aanhoud gedurende dit onderzoek. Als laatste kader ik mijn onderwerp om zo tot een consistent eindproduct te komen.

INLEIDING AANLEIDING ONDERWERP Je zou verwachten dat creativiteit een van de belangrijkste plaatsen inneemt op de agenda van scholen, maar de praktijk laat een heel ander beeld zien. Wanneer onderwijsbudgetten kleiner worden en studenten minder gaan presteren, kiezen steeds meer scholen ervoor om alle franje te verwijderen. Meestal de kunstzinnige en buitenschoolse activiteiten, zodat men zich kan richten op de zogenoemde basis. Dit zou niet slecht zijn wanneer die basis wordt gebruikt om oorspronkelijk en creatief denken te stimuleren, maar helaas is dat zelden het geval.

Over het algemeen vinden studenten de acadamische basisonderwerpen bedreigend of saai. Ze gaan hun creativiteit pas gebruiken wanneer ze bezig zijn met de schoolkrant, het schooltoneel of orkest. Daarnaast is ruimtegebrek een ernstig probleem op veel scholen.1

Bij kantoren geldt een minimumeis van 8 vierkante meter ruimte per persoon. Een klaslokaal mag volgens de norm nog steeds 42 vierkante meter zijn en daar mogen dan 30 kinderen in. Voor de bouw van een gemiddeld kantoor wordt per vierkante meter 1300 euro uitgegeven. Voor een basisschool varieert dat van 850 tot 1050


euro, terwijl aan een gemiddelde sociale huurwoning 950 tot 1200 euro per vierkante meter wordt uitgegeven. Dit blijkt uit de feiten en cijfers in de publicatie ‘Geen meter te veel’ van het Stimuleringsfonds voor Architectuur.2

Thomas Rau is een van de acht architecten die is geïnterviewd in de door het Stimuleringsfonds voor Architectuur (SfA) uitgegeven publicatie. Rau en zijn collega’s vertellen over de misstanden in de huisvesting van het primair en voortgezet onderwijs. “Te lage nieuwbouwbudgetten, onprofessioneel opdrachtgeverschap en een gebrek aan kennis over de samenhang tussen onderwijs en onderwijsomgeving resulteren in een alarmerende dagelijkse praktijk”.

Een groot deel van de scholen is volgens het Stimuleringsfonds niet ingericht op de continue veranderingen in het onderwijs. “Integendeel, veel scholen hebben een ongezond binnenklimaat, zijn verouderd en niet afgestemd op een langdurig verblijf van kinderen en leerkrachten. Er is geen enkele sector met zoveel semipermanente gebouwen en noodvoorzieningen. Wij constateren dan ook dat er een grote discrepantie bestaat tussen de ambities die leven ten aanzien van het onderwijs en de omgeving waarin dit plaats moet vinden.” aldus Rau. Hoe gaat het AMFI om met het binnenklimaat van het AMFI gebouw? Tijdens mijn studie aan het AMFI heb ik het gebouw goed leren kennen. Het AMFI gebouw heeft veel karakter, maar heeft het ook een Mode karakter?

Inleiding /

Inspireert deze omgeving tot het ambiëren van grootsheid? Het streven naar perfectie en de verdieping in mode? Het AMFI treedt vaak naar buiten met werk van studenten, maar waar is het platform in de school? Is er een vast podium binnen het AMFI gebouw waar studenten iets kunnen creëren en presenteren? PROBLEEMSTELLING Wat is een inspirerende en functioneel interieurconcept voor de vernieuwde onderwijsvisie van AMFI?

DOELSTELLING De school dient een afwisselende stimulerende omgeving te zijn waar veel te beleven is, waar je keuzes kunt maken, zoals in een winkel waar alles open uitgestald op je ligt te wachten. Studenten krijgen bovendien met andere studenten te maken, ze leren samenwerken, met elkaar af te stemmen, met elkaar overleg te plegen, elkaar te begrijpen. Dat is dus heel wat meer dan de vlakke theorie en daar moet de ruimte van de school toe uitdagen. Met het creëren van een inspirerende modische omgeving zorg je ervoor dat de studenten getriggerd blijven door de opleiding. Het moet een way of life zijn. Niet alleen als je het klaslokaal instapt, maar ook als je tussen de lesuren door in een ruimte zit die je uitdaagt om aan de slag te gaan. Waar doe je het voor? Door meer geconfronteerd te worden met de mogelijkheden raak je gemotiveerd om het uiterste uit de kan te halen. Je ambities zullen groter worden. Maak het voor de

student interessanter en aangenamer om het AMFI als thuisbasis te zien. Tentoonstellingen, presentaties en relaxruimtes dragen hieraan bij. Het delen van elkaars kennis en het erkennen van elkaars werk is een belangrijke factor in het leerproces. Door gezamenlijk op school te werken raken studenten meer betrokken met elkaar en de docenten. Ze zijn gemotiveerd om aan de slag te gaan omdat zij het gevoel hebben hun modegevoel te delen met hun medestudenten.Het AMFI moet niet alleen een leerplek zijn maar dient ook een ontmoetingsplaats te zijn voor haar studenten. Het doel van dit onderzoek is een vernieuwd concept neer te zetten voor de indeling en inrichting van het AMFI huis dat aansluit bij de huidige onderwijsvisie. De identiteit van het AMFI moet meer terugkomen in dit concept en er moet rekening gehouden worden met de eisen en wensen van de studenten en medewerkers van het AMFI. Deze eisen zijn samengevoegd in een programma van eisen dat als uitgangspunt zal dienen voor de totstandkoming van het bovengenoemd concept. DEELVRAGEN 1. Wat is het AMFI huis nu en welke cultuur heerst er? 2. Wat zijn de trends op het gebied van onder wijs, ruimte-indeling, interieur en mode en hoe kunnen deze toegepast worden op het huidige huisvesting van het AMFI? 3. Wat zijn goede voorbeelden uit de praktijk? VERANTWOORDING HOOFDSTUKKEN Het onderzoeksverslag bestaat uit drie delen;

pagina 11

Het AMFI, Trends en Ontwikkelingen en het deel Conclusies en Aanbevelingen. In het eerste deel bespreek ik het AMFI als instituut. Daarbij kijk ik naar de visie en missie van het AMFI, de huidige huisvesting en haar bewoners. In het hoofdstuk Trends en Ontwikkelingen bespreek ik de ontwikkelingen op het gebied van onderwijs en werkomgeving, ruimte-indeling en interieur. Daarnaast beschrijf ik welke creatieve modeopleidingen er zoal zijn en hoe zij hun huisvesting inrichten. In het derde en laatste deel zal ik mijn conclusies trekken en aanbevelingen doen voor de herinrichting van de huidige huisvesting van het AMFI. De bevindingen hieruit zijn in het programma van eisen vastgesteld, welke als uitgangspunt zal dienen voor het huisvestings concept. METHODEN VAN ONDERZOEK Voordat ik mijn conclusies kan trekken en kan inspelen op de behoefte van het AMFI en haar studenten zal ik eerst moeten begrijpen hoe het creatieve proces in zijn werk gaat en wat de invloed is van creatieve omgevingen. Natuurlijk zijn hier geen feiten over beschikbaar maar zijn er wel de nodige theorieën op losgelaten.

Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van wat de wensen en meningen zijn van de studenten en medewerkers van het AMFI ben ik een open gesprek aangegaan met studenten en medewerkers. Zo kon ik de huidige situatie in kaart brengen en kijken waar er verbeterpunten liggen.


De uitkomsten van dit gesprek zijn terug te vinden in de bijlage.

Diverse bedrijven en scholen hebben zich al verdiept in het toepassen van creatieve ruimtes in hun kantoor of klaslokalen. Door middel van deskresearch heb ik mij kunnen verdiepen in deze bedrijven en ben ik meer te weten gekomen over hun motieven en acties. Door deze scholen te bezoeken heb ik zelf kunnen ervaren hoe deze scholen aanvoelen en studenten kunnen spreken over de positieve en negatieve punten van hun school. Om de trends en ontwikkelingen op het gebied van onderwijs, ruimte-indeling en interieur in kaart te brengen heb ik mij ook verdiept in literatuur over scholenbouw. Architect Herman Hertzberger is een van de architecten die zich veel met scholenbouw bezig houdt. Juist omdat scholenhuisvesting op het moment een punt van discussie is, en er veel over gepubliceerd wordt heb ik mij daar goed in kunnen verdiepen. De publicatie ‘Geen meter te veel’ dat naar aanleiding van het symposium scholenbouw op 12 november 2009 werd gepubliceerd verteld over de zorgen betreffende de kwaliteit van onderwijshuisvesting.

Inleiding / pagina 13

AMFI wil een internationaal instituut zijn, maar aangezien de opleiding zich bevindt in Nederland wordt de internationale scholenbouw hier niet in meegenomen. Ook het onderwijssysteem wordt niet ter discussie gesteld, omdat dit enkel gaat om de invulling van de huidige huisvesting. Tevens zullen de te maken kosten voor deze profilering niet in dit onderzoek worden meegenomen.

1.

FACULTEIT TECHNIEK/

AFBAKENING In dit onderzoek zal enkel gekeken worden naar het concept voor inrichting en indeling van het huidige AMFI huis. Ik richt mij op de concurrentie, trends en ontwikkelingen in de scholenbouw op de Nederlandse onderwijsmarkt op HBO niveau.

ROC APELDOORN/

3.

2.


Het Amsterdam Fashion Insitute / pagina 15

1.

TUJI MANTYLA F&D/

In dit hoofdstuk onderzoek ik wat het AMFI is, wie zij willen zijn en welke opleiding zij aanbieden. Ik onderzoek de huidige huisvesting en haar bewoners en hoe zij momenteel gebruik maken van het AMFI huis.

1. HET AMSTERDAM FASHION INSTITUTE 2.

ELLIS BIEMANS F&D/


KERNWA ARDEN (ONDERSTREEPT VAN AMFI) ZELFEVALUATIERAPPORT 2008

Het Amsterdam Fashion Institute /

pagina 17

1.1 DE SCHOOL

Het Amsterdam Fashion Institute (AMFI) is onderdeel van de Hogeschool van Amsterdam, een vierjarige opleiding op HBO-niveau die gefocust is op de modebranche. Het AMFI is op 1 augustus 1992 ontstaan door de fusie van twee verschillende instituten, te weten de HTS Mr. Koetsier en Academy Charles Montaigne, beide instituten danken hun naam aan hun oprichter. De ingenieursopleiding HTS Mr. Koetsier ontstond 60 jaar geleden als een technische, commerciële opleiding. Mr. Koetsier trad in 1987 toe tot de Algemene Hogeschool Amsterdam. Academie Charles Montaigne, opgericht in 1951,was een opleiding voor couture en later ook styling. De Academie Montaigne trad in 1990 toe tot de Algemene Hogeschool Amsterdam.

AMFI In 1992 fuseerden beide instituten tot één instituut en kreeg het de naam Fashion Management en Design. Sinds deze fusie werd het insti-tuut 4 jaar geleid door een technisch directeur vanuit de opleiding Mr. Koetsier. In de daarop volgende zeven jaar wisselde het AMFI bijna jaarlijks van directeur. Sinds 1994, toen het gerestaureerde en gerenoveerde hoofdkantoor van de voormalige Amstel-brouwerij in Amsterdam werd betrokken, zijn de twee opleidingen ook ruimtelijk met elkaar verbonden. Op 1 januari 2006 ging het huidige directieteam aan het werk.3 Liesbeth in ‘t Hout werd aan-gesteld als directrice en volgt Pauline Terreehorst op. Liesbeth was eerder directrice van de Design Academy in Eindhoven.

VISIE De visie van het AMFI volgens Liesbeth in ’t Hout: “ AMFI is een huis met vele kamers en bewoners. Een thuis voor allen die er binnenkomen met de liefde die hen bindt: de wereld van de mode. In het huis wordt gewoond, gewerkt, geleefd. Een huis dat voor talenten uit de hele wereld open staat om te werken en te leren. Een stevig, mooi en helder huis waarin het eenvoudig is de juiste kamers te vinden. Een open huis waarin je elkaar ontmoet. Een huis vol energie en verassingen, met een slaapkamer om te dromen maar ook een kamer om te strijken. Een zolder om te rommelen, een speelkamer, een naaikamer, een leerkamer, pronkkamer, salon. Een huis om je thuis te voelen met ramen die uitkijken op de wereld en deuren die het onderwijs naar buiten en de buitenwereld naar binnen laten. Wanneer je er een aantal jaren hebt doorgebracht vlieg je uit over de wereld en weet je je met elkaar verbonden door het huis dat AMFI heet.” 4

Om deze toekomstdroom te verwezenlijken zal er nog veel veranderd moeten worden in het huis. Enkele elementen zijn aanwezig, zo zijn de faciliteiten als een breikamer, naaikamer en leerkamer aanwezig maar ontbreken juist de belangrijke onderdelen die zorgen voor een huis in plaats van een kantoor, namelijk een speelkamer, pronkkamer en rommelzolder. Met name de zogenoemde verrassingen en energie missen in het huidige huis van AMFI.

KERNWAARDEN AMFI plaatst zichzelf tussen 25 waarden en heeft daar 5 kernwaarden uit gekozen die kenmerkend zijn voor het AMFI. Deze geven aan dat zij voor een creatieve, toekomstgerichte opleiding staan, waarin de student leert haar persoonlijkheid op een creatieve manier in haar werk tot ontplooiing te brengen, zich betrokken te tonen bij anderen en de maatschappij en professioneel te opereren. Het AMFI verwacht dezelfde mate van creativiteit en toekomstgerichtheid, persoonlijke betrokkenheid en professionaliteit van zichzelf en de onderwijs-programma’s. Dit geven zij aan in het zelfevaluatierapport van 2008.5 DOELSTELLING AMFI omschrijft de doelstelling als volgt: “Het AMFI leidt studenten op tot de toekomstige ‘leaders’ in de modewereld. In een uitdagend, internationaal georiënteerd programma brengt het instituut haar studenten hun persoonlijke talenten op zo’n manier tot ontwikkeling dat er een gerichte keuze kunnen maken voor de plek in de modeketen waarin ze werkzaam willen zijn. De vermogens, kennis en vaardigheden die ze in de opleiding verwerven, stellen hen in staat om als bevlogen professionals in hun vak te opereren en er vernieuwende bijdragen aan te leveren.”6 AMBITIES Het AMFI is een ambitieus Instituut. De komende jaren werken zij aan drie ambities die zij volgens eigen zegge op een termijn van tien jaar willen verwezenlijken:

Het AMFI wil nationaal en internationaal bekend staan als een uniek onderwijsinstituut voor de fashionindustry, dat creativiteit, techniek en commercie met elkaar weet te verbinden en op basis daarvan de professionals van de toekomst opleidt voor alle geledingen van de modeketen. Het AMFI wil een internationaal gewaardeerd center of excellente in het modeonderwijs zijn, met internationaal georiënteerde programma’s voor excellente studenten. Het AMFI wil uitgroeien tot een breed kenniscentrum dat in de eerste plaats als onderwijsinstituut fungeert, maar ook als een platform voor onderzoek en debat met betrekking tot alle facetten van de modewereld en alle geledingen van de modeketen.7

ONDERWIJSVISIE AMFI beschrijft de onderwijsvisie als volgt: In het onderwijs legt AMFI een verbinding tussen creatief en technisch en commercieel denken en handelen. Om studenten zelfstandig en conceptueel te leren denken baseert AMFI het onderwijs op het creatieve proces. Om de studenten in staat te stellen een rol van betekenis in de modewereld van de toekomst te spelen, richt AMFI het onderwijs niet alleen op actuele beroepspraktijk, maar ook op ontluikende trends en inspirerende opvattingen over de modewereld van morgen. Gezien de variatie aan mogelijkheden in het werkveld is het noodzakelijk dat de studenten hun persoonlijke kwaliteiten leren inzetten in een variëteit aan situaties. Het onderwijs richt zich daarom in


de eerste plaats op de ontwikkeling van het persoonlijke talent. De ontwikkeling van het persoonlijk talent is erbij gebaat dat studenten zelf keuzes kunnen maken. Maar om als professional in het modevak te kunnen werken, is een realistisch begrip en kennis van de beroepspraktijk nodig. Het AMFI richt het onderwijs daarom vanaf de eerste dag op de realiteit van de modeketen, met voldoende en toenemende vrijheden voor de studenten om zelfstandig keuzes te maken en hun individuele talenten te ontplooien.8 NIEUWE STIJL Studenten die vanaf september 2007 bij het AMFI zijn gaan studeren, worden opgeleid in de “nieuwe stijl”. Nog veel explicieter dan voorheen is het onderwijs gebaseerd op de creatieve cyclus. De creatieve cyclus is op te vatten als een cyclus die men altijd bij een creatief proces doorloopt en steeds terugkeert. De competenties oriënteren, beslissen, realiseren, presenteren en evalueren vormen de rode draad. Vanaf het tweede jaar hebben zij daar de competentie organiseren aan toegevoegd. In de nieuwe stijl vervallen de blokken, deze worden vervangen door semesters van een half jaar. De opleiding bestaat uit acht semesters. Het eerste semester, het basissemester, is voor alle studenten gelijk. De creatieve cyclus is heel duidelijk te herkennen. Elk semester maakt de student één of meerdere producten die kenmerkend zijn voor het modevak, bijvoorbeeld een inspiratieboek, ondernemingsplan of een collectie. Deze producten maken zij aan de hand van opdrachten. Bij het uitvoeren van een


opdracht doorlopen de studenten de creatieve cyclus.

WERKVORMEN JAAR 1 EN 2 Studenten krijgen een combinatie van drie werkvormen aangeboden; workshops, toolshops en de theoretical backbone. In de workshops werken studenten onder begeleiding van docenten aan een product, terwijl ze in de toolshops de specifieke kennis en vaardigheden aangereikt krijgen die ze daarbij nodig hebben, bijvoorbeeld illustreren of patroontekenen. Daarnaast leren de studenten wat meer algemene kennis die niet direct gerelateerd is aan een specifiek product. Dit wordt de Theoretical BackBone genoemd.

Anouk van Haaster, F&B

pagina 19



1.2 DE OPLEIDING

Bij het AMFI leert men alle vaardigheden die vanaf het allereerste designconcept nodig zijn om een kledingstuk uiteindelijk als eindproduct in de winkel te krijgen en te verkopen. De student bepaalt op basis van haar talent en affiniteit in welk deel van dit proces zij werkzaam wil zijn. Dat kan in drie afdelingen: Fashion & Branding, Fashion & Design en Fashion & Management. In het eerste semester van het AMFI hebben de studenten gezamenlijk les. Hier wordt de Theoretical BackBone gevormd van de studenten. Dit semester staat centraal voor het onderwijzen van de basiskennis. Daarna gaan de drie richtingen hun eigen weg, maar krijgen in de volgende semesters wel hetzelfde uitgangspunt. In het derde en laatste jaar kiezen alle studenten een specialisatie, minor, lopen stage en studeren af.

FASHION & BRANDING Bij Fashion & Branding staat de identiteit van merken en communicatie centraal. Studenten leren dat een concept aan de basis staat van elk modemerk. Het heeft invloed op de ontwerpen, de assortimenten en de communicatie- en verkoopstrategie. De studenten ontwikkelen concepten en leren een merkenstrategie op te zetten. Onderwerpen in de studie zijn onder andere; ontwerpkennis, concepts en trends, marketing, visual merchandising, doelgroepgericht schrijven, merkstrategie en vormgeving. Beroepsproducten die zij ontwikkelen zijn onder andere retailconcepten, huisstijlen,

magazineformats, webconcepten, campagnes, evenementen, brandmanuals en forecasting- en trendboeken. Afgestudeerden werken bij modemerken, tijdschriften en trendbureaus. Inhoud studie Na een gezamenlijk eerste semester is het tweede semester van het propedeusejaar de start van de eigen ontwikkeling van de student in de richting Fashion & Branding. Zij maken kennis met producten/activiteiten zoals de analyse van een basiskledingstuk, het formuleren van conceptuele uitgangspunten, het spotten van trends, het samenstellen van een brandmanual en het presenteren van een nieuw concept aan de hand van een beursstand. In het tweede jaar gaan de studenten ontdekken wat de mode-industrie van hen verwacht en wat zij kunnen bijdragen aan die industrie. In het derde semester ontwikkelen zij een commerciële fashionomgeving waarin de ontmoeting tussen merk en consument plaatsvindt. In het vierde semester ontwikkelen zij een campagne waarmee je op verschillende wijzen de identiteit van het merk communiceert. Het derde en laatste jaar staan in het teken van minoren, stage en afstuderen.

FASHION & DESIGN Fashion & Design leidt op tot ontwerper en stylist. Studenten leren over vorm, kleur, materiaal en techniek, maar ook over maatschappelijke, economische

en culturele achtergronden van mode. Zij ontwikkelen een persoonlijke visie op mode die zij uitwerken in kleding- en stylingconcepten. De studenten houden zich onder andere bezig met ontwerpen, patroontekenen en moulage en de realisatie van hun ontwerpen. Achtergrondkennis van de beeldcultuur en kostuumgeschiedenis speelt net als textielkennis een belangrijke rol. De studenten gaan na hun afstuderen aan de slag in creatieve teams van kledingmerken, tijdschriften en winkelbedrijven, werken samen met autonome ontwerpers of beginnen een eigen bedrijf. De student heeft een passie voor mode en is een creatief talent.

Inhoud studie Na het gezamenlijke eerste semester in het propedeusejaar, ligt de focus in het tweede semester op de eigen ontwikkeling van de student richting Fashion & Design. Zij ontwerpen een kledingstuk vanuit een zelfgekozen historisch perspectief en maken ontwerpen waarbij verschillende materialen en hun technische behandeling een belangrijk uitgangspunt zijn. Daarnaast stellen zij een conceptboek en een ontwerpboek samen. In het tweede jaar staat de mode-industrie centraal. Duurzaamheid loopt als een rode draad door het programma. In het derde semester ligt de nadruk op techniek en experimenteren. Designstudenten ontwerpen een mini-collectie, organiseren een show, maken een toolboek techniek en een researchboek.

Jan Willem Hubner, F&B

pagina 21



Naast een minor op het AMFI kunnen zij ook voor een exchange kiezen naar een andere opleiding binnen de HvA, of zij kunnen een lesprogramma volgen in het buitenland. In het vierde semester ligt het accent op textiel, illustratie en innovatie. Studenten ontwikkelen een eigen persoonlijk handschrift voor de diverse markten, doen onderzoek naar merken en ont-werpen een collectieboek. Het derde en vierde jaar staan in het teken van het doorontwikkelen van hun eigen talent, studenten kiezen een specialisatie, een minor en een stage. Het laatste semester draait om een afstudeerproject waarin zij een catwalkcollectie ontwerpen of een trend-forecastingboek maken. FASHION & MANAGEMENT Fashion & Management leidt op voor technische en commerciële beroepen in de modeindustrie. De afgestudeerden werken in internationaal georiënteerde productiebedrijven, inkoopcombinaties, grootwinkelbedrijven, kledingmerken en adviesbureaus. Op het programma staan onderwerpen als marketing, organisatie en management, economie, logistiek en materialenkennis. Deze student is gefascineerd door de mode-industrie, zakelijk en communicatief. Inhoud studie Na het gezamenlijke eerste semester, focussen managementstudenten in het tweede semester van het propedeusejaar op de richting Fashion & Management. Zij maken een kledinganalyse, formuleren conceptuele uitgangspunten en maken een kledingstuk met bijbehorende stylesheet en een productiefile. Oriëntatie op diverse functies van een fashionmanager maken deel uit van het programma. In het derde semester van het tweede jaar wordt de

wereld van jeans op alle facetten onderzocht. Studenten ontwikkelen als productmanager een nieuwe jeans vanuit een gekozen concept en zij maken een ondernemingsplan voor een retailomgeving die bij dit concept hoort. Het vierde semester heeft een internationale, economische en strategische focus. Mondiale trends en hoe deze zich vertalen naar de toekomst voor bedrijven staan centraal. Naast analyseren leren zij ook strategische keuzes te maken en plannen op te zetten voor implementatie met betrekking tot inkoop, productie, logistiek, marketing en verkoop. In het derde en vierde jaar kiezen ook deze studenten voor een specialisatie, een minor en een stage. De keuze is afhankelijk van het beroepsperspectief dat de student voor ogen heeft. Het laatste semester van de studie besteed de student aan zijn of haar afstudeeropdracht.

BY AMFI By AMFI is de Statement Store van het AMFI, waar producten worden verkocht en geëxposeerd binnen een bepaald concept. Zowel het interieur van de winkel als het concept wordt elke zes tot acht weken compleet veranderd. De producten zijn afkomstig van AMFI’s talenten: studenten, docenten, alumni en vrienden. Een community die samenwerkt met de creatieve industrie. De ontwikkeling en realisatie van elk concept wordt uitgevoerd door jonge AMFI-professionals.

SPECIALISATIES Om het talent van de studenten verder te ontwikkelen kiezen studenten in het derde of vierde jaar een specialisatie. Deze specialisatie kiezen zij aan de hand van hun interesse en talent. Per afdeling zijn er 2 specialisaties, deze worden elk in 1 semester aangeboden. Daardoor zijn er 3 specialisatieklassen per semester. MINOREN Naast een specialisatie kiezen de studenten ook een minor. Het aanbod verschilt per semester, met uitzondering van Individuals, deze minor loopt het hele jaar door. Per semester worden er 4 minoren aangeboden binnen het AMFI.

Katinka Schmitz, F&D

pagina 23



pagina 25

1.3 DE BEWONERS

DE AMFI STUDENT Een student die zich gemiddeld vier jaar lang verbindt aan het mode-instituut. Deze studenten willen zich verdiepen in de kennis van de mode. Tijdens de opleiding doen zij de relevante kennis op waarover zij dienen te beschikken om vervolgens aan het werk te gaan in de fashion branche. Deze leerling is visueel ingesteld, en voelt dan ook constant de behoefte deze beeldende kennis aan te vullen. Mode is een artistieke expressie die samenhangt met andere kunstvormen zoals bijvoorbeeld fotografie, beeldende kunst, muziek en film. Bij het lezen van tijdschriften wordt doorgaans meer gelet op photoshoots en het beeldmateriaal, dan op geschreven teksten.

AMFI studenten zijn trendgevoelige mensen, zij hebben een zwak voor de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van mode en lifestyle. Zij zijn zich dan ook van hun omgeving bewust en veranderingen vallen hen sneller op. Naast het klaslokaal bevinden zij zich regelmatig in de mediatheek, waar zij werken aan opdrachten. Daarnaast halen zij hun koffie en verse broodjes bij Bert op de tweede verdieping en genieten daar van het uitzicht over de Mauritskade.

De schooltuin is een andere uitvalsbasis waar zij in de lente en zomerdagen regelmatig vertoeven. Hier pauzeren zij tussen de lessen door of houden besprekingen met hun werkgroepen. De rokende student vertoont zich het hele jaar in de

tuin om te roken, binnen is er geen mogelijkheid. Eerstejaarsstudenten bevinden zich vaak in de lounge in de kelder.9 Hier is een bar, maar er zijn geen voorzieningen. De lounge is donker en kil.

In het eerste semester volgen alle studenten dezelfde leerroute, zij werken individueel aan projecten en bevinden zich vaak op school. Zij hebben ruimte nodig om te kunnen werken, lezen en te brainstormen met elkaar over ideeën. De volgende 3 semesters staan elk in het teken van 1 onderwerp. In het derde en vierde jaar kiezen de studenten een specialisatie, een minor en een stage en begint de eerste vorming van hun leerroute. Zij verdiepen zich in een specialisatie dat hen aantrekt en waarin hun talent ligt, zo bepalen zij deels zelf hun scholing. De minor is een halfjaardurend studieonderdeel waarin de student zich volledig op één project en gaat daar een half jaar lang mee aan de slag. Vaak resulteert dit proces in een gezamenlijk eindproduct dat zich uit in een bijvoorbeeld een Modeshow of magazinepresentatie. Studenten krijgen de kans werk van andere te zien en inspiratie op te doen van elkaar. Doordat de student zich telkens in een andere leeromgeving bevindt groeit haar/zijn netwerk en wordt de student steeds meer een individu binnen de AMFI omgeving. Het vierde jaar staat in het teken van afstuderen en de studenten verlaten het AMFI huis gedurende een half jaar om kennis op te doen bij een relevant

bedrijf. Het afstudeerproces voltooid zich vaak buiten het AMFI. Deze afstuderende student werkt vaak individueel en zoekt elders plekken om zich te kunnen concentreren en te verdiepen in hun afstudeeronderwerp. Af en toe komen zij terug voor een evaluatie met hun begeleider of om de bibliotheek te bezoeken, de student verlaat langzaam het nest.

1.

Vier jaar lang keert de AMFI-student dagelijks of regelmatig terug naar het AMFI huis, wordt deze opgeleid tot manager, brander of designer. Zij krijgen hier les, brainstormen, werken zelfstandig of in groepen, presenteren en socialiseren. DE DOCENT De meeste docenten van het AMFI zijn in de beroepspraktijk werkzaam. Ze zijn ontwerper, forecaster, brander, conceptontwikkelaar, manager, inkoper of werken in een andere functie die voor het onderwijs relevant is. De gemiddelde leeftijd van de docenten is 48 jaar. 56% is vrouw, 44% man. 78% heeft een aanstelling voor onbepaalde tijd, 22% een tijdelijke aanstelling. Volgens het AMFI overheerst tevredenheid bij het personeel als zij kijken naar inzet, betrokkenheid en onderwijsinhoudelijke kwaliteiten. In tot totaal zijn er 29 docenten voor het managementteam, 42 voor het designteam en 22 docenten voor het brandingteam. 10 Het AMFI huis is dus druk bezocht. Er zijn veel

2.

3.



pagina 27

“Ik zou graag spreekkamers willen voor mentoren die een op een gesprekken houden. “ Carla Wijnstroot

docenten die allen de ruimte moeten hebben om zich te kunnen voorbereiden op lessen, beoordelen van opdrachten, pauzeren, zich kunnen focussen op taken naast het lesgeven, en meer factoren. Ook zij halen koffie en lunch bij Bert’s Lounge, echter is er niet echt een plek voor hen om te pauzeren. “Ik mis een soort open haard waar je om heen kunt verzamelen, kunt praten met elkaar en even kan relaxen” Aldus Leslie Holden (Hoofd Fashion & Design) in ons gesprek over het AMFI huis. Lunchen en pauzeren gebeurt achter hetzelfde bureau met hetzelfde uitzicht waar hij de hele dag werkt.

De docentenkamers zijn per afdeling ingericht. Management zit op de begane grond, Design op de 1e verdieping en Branding op de 2e verdieping. De indeling van deze ruimte is gericht op flexplekken. Er staan in elke docentenkamer grote tafels in een trein opstelling die verstelbaar zijn in hoogte. Over de gehele breedte van deze ruimte zijn ramen waardoor aan de ene zijde naar buiten gekeken kan worden en aan de andere zijde zicht is op de gang en lokalen. Er staan grote open kasten waar nakijkwerk ligt, oude projecten, boeken en andere verzamelingen.

Ik heb onderzoek gedaan bij docenten en medewerkers wat zij belangrijk vinden bij de totstandkoming van het herziende huisvestingsconcept. De uitwerking van dit onderzoek kunt u vinden in de bijlage. Van de 80 benaderden hebben 30 gereageerd. Hen werd gevraagd 3 criteria te geven voor naar hun

idee een inspirerende en functionele huisvesting van AMFI. Daaruit bleek dat het merendeel van de docenten vind dat er te weinig stilteplekken zijn in school waar een gesprek met studenten gevoerd kan worden en dat de docentenkamers te rumoerig zijn. Daarnaast is het presenteren van studentenwerk in de school een terugkerende factor. Een derde geeft dit aan in zijn/haar top 3. Ook docenten zien graag meer van het AMFI terug in het gebouw. Meer dan de helft geeft aan dat deze stilteruimtes meer aanwezig moeten zijn. “Ik zou graag spreekkamers willen voor mentoren die een op een gesprekken houden. Die zijn ingeroosterd voor zowel klas als docent, maar dan zonder specifiek lokaal. Het is altijd een hele toer om een rustig plekje te vinden. Ik ben er onlangs ruim 2 uur mee bezig geweest om mijn studenten ergens in te plannen voor een gesprek!” Carla E. Wijnstroot - Pekaar Een kwart van de respondenten zegt 1 docentenkamer te willen in plaats van 3 verschillende. Ook open werkplaatsen voor studenten worden belangrijk gevonden, namelijk iets meer dan een kwart van docenten geeft dit aan.

“Ik zie graag een open workspace, dus een plek waar leerlingen ongestoord kunnen werken aan projecten achter de pc of laptop en snij/plakwerk kunnen verrichten. Hier zou ik persoon aanwezig moeten zijn die kan helpen met het werk:inhoudelijk en technisch (dit om het ook een serieus karakter te geven)” Valentijn Langendorf

Daarnaast werden criteria genoemd als schoon, ruimer, meer lunchplekken, beter binnenklimaat, droge en warme rookruimte, transparantie zodat je beter ziet wat er gaande is in het gebouw.

HET PERSONEEL Dan is er nog een afdeling die werkzaam is achter de schermen, het onderwijsondersteunend personeel. Eind 2007 bedroeg dit aantal 22 personen. Zij zorgen ervoor dat alle werkzaamheden in goede banen verlopen. Een groot deel bevindt zich in het secretariaat op de begane grond. Zij zijn verdeeld over 5 kamers. Ook voor hen is er geen aparte ontspanningsruimte. Zij maken gebruik van dezelfde faciliteiten in het gebouw als de studenten en docenten.

“Ik zie graag een open workspace, een plek waar leerlingen ongestoord kunnen werken aan projecten achter de pc of laptop en snijwerk kunnen verrichten.” Valentijn Langendorf.



pagina 29

1.4 HET HUIS

Het AMFI huis is het gebouw waarin het AMFI is gehuisvest. De voormalige Amstelbrouwerij maakt indruk, wat is er allemaal aanwezig in het huis? En voldoet dit aan de eisen die AMFI aan zichzelf stelt in het evaluatierapport van 2008?

HET GEBOUW Het Amsterdam Fashion Institute is sinds 1994 gehuisvest in het hoofdkantoor van de voormalige Amstelbrouwerij. De bouw van het kantoor werd in 1932 voltooid door de architecten F.A. Eschauzier en A.J. Langhout. Het kantoorgebouw, dat zich uitstrekt tot in de Andreas Bonn-straat, is het enig overgebleven deel van een uitgebreid bedrijfscomplex. In 1982 werden de laatste activiteiten van de Amstelbrouwerij op deze plek stopgezet en volgde sloop van de brouwerij.

Langs en achter de Mauritskade ontstond al in 1929 een nieuw fabriekscomplex van de architecten A.J. en G.J. Langhout. De gevel valt op door de asymmetrische plaatsing van de vensters. Boven het grote gekoppelde venster van de ingangspartij bevindt zich een plastiek met afbeeldingen in reliëf van ramen, korenaren en hop. Het AMFI gebouw is een karakteristiek maar gesloten gebouw met lange gangen, verborgen hoeken en trappen, waarvan de plattegrond in grote mate vastligt. Enkele ruimtes staan op de monumentenlijst. De indrukwekkende schildering in de kelder (van origine de ontvangstruimte) is gemaakt door Gerda

Rueter (1904-1993). Zij decoreerde de wanden met wereldkaarten waarop de agentschappen van de brouwerij staan aangegeven. Met de banken van iepenhout, de met zandsteen bekleedde pijlers en bogen roept F.A. Eschauzier de sfeer van een bierkelder op. De aan de onderzijde steil afgeschuinde vensters brengen zoveel mogelijk daglicht naar binnen. Het monumentale trappenhuis is origineel. Voorheen was er een glasschildering van Joep Nicholas aanwezig in de grote raampartij die de hal bijlicht. De marmeren vloeren en de gezoete zandstenen bekleding van de wanden zorgen voor de monumentale allure van de ontvangsthal.

De voormalige commissariskamer op de eerste verdieping, die buiten te herkennen is aan het grote dieledig venster boven de ingang, is sinds een jaar omgetoverd tot het Individuals atelier. De wanden zijn, afgezien van een lage lambrisering van notenhoutfineer, geheel met leer bekleed. Voor de meubilering van zowel de kantoorruimtes als de spreekkamers gebruikte Eschauzier seriemeubelen van Gispen en lampen van Arne Jacobsen. 11

De directiekamers hebben met de lambrisering en het plafond van palissander veel weg van een grote herenkamer. Momenteel wordt dit gevoel behouden, en gecombineerd met meubels als de VIP chair van Marcel Wanders, en de Berlage stoel van Richard Hutten.

VERBOUWING In 2004 is het pand gedeeltelijk verbouwd. Ontwerpbureau Thonik is aangesteld om een huisstijl te ontwikkelen en architectenbureau Concrete om een interieurconcept te realiseren.

Omdat de onderwijsvisie destijds is veranderd naar het projectgestuurd onderwijs was een gebouw dat aansluit bij deze visie een vereiste. Meer transparantie werd gevraagd om de drempel tussen leraar en leerling te verlagen en zodat je kon zien wat er in het gebouw gebeurde. Projectgestuurd onderwijs vraagt om plekken waar studenten in groepen kunnen werken. Grote tafels die een atelier vormen en een goede collegezaal waar men in grote getallen lezingen kan volgen. Toenmalig Projectleider Gillian Schrofer noemde het direct een gecompliceerde opdracht. Het gebouw is niet geschikt voor onderwijs”, desondanks wilde het AMFI in de oude Amstelbrouwerij blijven. Er werd een filmzaal ontwikkeld en twee loungeplekken, waar studenten kunnen ontspannen en lunchen. De docentenkamers werden opgesplitst naar afdeling. Er werden flexibele werkplekken gecreëerd en glazen ramen geplaatst zodat studenten naar binnen kunnen kijken. Signing is destijds in het hele gebouw aangebracht. Inmiddels is deze niet meer up to date en worden er oude termen gebruikt en hebben diverse ruimtes een andere functie gekregen.

1.

2.


Slecht 30% van de ideeën zijn doorgevoerd. “Budget en de ontbrekende visie van het HvA zijn hier de reden van”. Als ik hem vraag of het misschien te vroeg was voor een verbouwing is hij het met mij eens. De komst van de Amstelcampus (een grootschalig huisvestings concept van de HvA) en het stijgen van aandacht voor de scholenbouw en het binnenklimaat had een extra stimulans kunnen zijn om het ontwerp verder uit te voeren.

Een twee verdiepingen tellend object had in de tuin gerealiseerd moeten worden. Een breisel van metaal zou de gevel vormen van een ruimte voor studenten. Onder de grond een werkplaats en daar boven op een ruimte voor studenten om te ontspannen. Door het gehele pand zou een rode draad van prikborden komen waarop afbeeldingen staan van belangrijke ontwerpers in de modegeschiedenis. Het trappenhuis zou van glas worden zodat de kleine nissen uitkeken op de tuin en de nissen transparanter zouden zijn. In de mediatheek was het plan om een ronddraaiende boekenkast te plaatsen in de vorm van het logo, het hoefijzer. Architectenbureau Concrete kon slechts een klein deel van de ideeën doorvoeren waardoor zij naar hun idee een niet compleet project hebben gerealiseerd. “ Er waren heel veel ideeën, helaas werd het budget niet goed ingezet door de aannemer.”

Het gebouw biedt niet genoeg ruimte aan alle activiteiten. Er wordt ook gebruik gemaakt van het Singelgrachtgebouw en de Leeuwenburg. Deze locaties wisselt het AMFI in verband met sfeer en afstand in de toekomst graag in. Er worden plannen gemaakt voor het betrekken van ruimten in buurgebouwen. 12


Het AMFI wil graag de eigen ruimte effectiever benutten. Het gebouw is van maandag tot en met donderdag geopend van 08.00 tot 19.30 uur en op vrijdag tot 17.30 uur. Op verzoek van docenten en studenten kunnen de openingstijden worden verruimd waardoor in drukke perioden ook op avonden, zaterdagenen in de vakanties in het gebouw kan worden gewerkt. Uit mijn gesprek met Liesbeth kwam naar voren dat er ook wordt gekeken naar de mogelijkheid om lesuren op een later tijdstip te laten plaatsvinden zodat er langer gebruik gemaakt kan worden van de lokalen.

Studenten zijn ruim tevreden met de voorzieningen. Dit blijkt uit de STM van 2008 gehouden door AMFI zelf. De gemiddelde schaalscore op dit onderwerp is 3,4 op een schaal van 5 met uitschieter naar 3,9 voor de dienstverlening in verschillende bereiken. 13 Desondanks vind AMFI dat er nog veel te doen is. de werkplekken zijn nog steeds niet optimaal en ruimte blijft een belangrijk gebrek. VOORZIENINGEN Als creatieve en technische opleiding wil het AMFI een huis met vele kamers zijn, en alles wat specifiek is voor een modeopleiding willen zij in eigen huis hebben: • • • • • • • •

Naaizaal en breiwerkplaats Ateliers Een zeefdrukkerij Een textiellaboratorium Computerruimten Bibliotheek Mediatheek, met aandacht voor ‘de bladen’ Plekken met huiselijke sfeer waar studenten en docenten zich thuis voelen14

pagina 31

CONCEPT AMFI BY CONCRETE GILLIAN SCHROFER/



AANKOMSTHAL/

TRAPPENHUIS/

pagina 33



Een groot deel van de eisenlijst is terug te vinden in het AMFI huis. Het ademt echter niet de AMFI cultuur. De liefde voor mode is visueel afwezig. Het AMFI huis lijkt nu alleen een productiefabriek. Terwijl juist het creatieve proces een groot aandeel heeft in de ontwikkeling van de studenten.

Elke periode worden er tientallen opdrachten gemaakt, het resulterend eindproduct is nergens te zien in het gebouw. “De studenten willen hun werk graag mee naar huis nemen, en zij zijn bang dat dit beschadigt als het in de school hangt” aldus Liesbeth in ’t Hout. In ons gesprek vertelt zij dat ze het werk graag zou willen etaleren maar dat het ook problemen kan opleveren in verband met diefstal of beschadigingen. Het zou in de cultuur van het Instituut juist gerespecteerd en gestimuleerd moeten worden.

Tijdens mijn gesprek met Leslie Holden (coördinator Fashion & design) vroeg ik hem hoe hij tegen het etaleren van studentenwerk aankijkt. Hij vertelde mij dat hij een poging had gedaan om regelmatig werk in de vitrinekast van het secratariaat te plaatsen, maar ruim een jaar later was de inriching van de kast onveranderd gebleven en had ook niemand moeite gedaan het te vervangen voor iets anders. “Het onderhouden van de visual merchandising in de school is een baan op zich. Het coördineren en vernieuwen van een dergelijke ruimte vergt een plan en een verantwoordelijkheid.” Zijn eerste associaties met het AMFI gebouw zijn koud en kil. En daar zijn vele het met hem eens. Het gebouw is een prachtig gerenoveerd monumentaal pand, de huisstijl van AMFI is aanwezig maar de liefde voor mode is er niet uit te herleiden. De collegezalen en theorielokalen zijn allen uitgerust met een beamer, televisiescherm, computer en internetverbinding. Verspreid over het pand zijn

pagina 35

in totaal 120 computers beschikbaar voor studenten. De werkplaatsen zijn uitgerust met specialistische apparatuur. MEDIATHEEK Het AMFI is trots op haar mediatheek. Deze beschikt over een collectie van 8.322 titels. De bezoekersaantallen liggen rond de 150.000 per jaar, inclusief digitale bezoekers: het aantal uitleningen rond 4.000.15 De mediatheek is altijd druk bezocht, dit omdat hier 42 computers staan en er ruimte is om te zitten en te werken. Helaas wordt er niet altijd even voorzichtig met de bibliotheek en boeken omgegaan, studenten scheuren uit tijdschriften, zetten boeken en tijdschriften niet juist terug of laten deze rondslingeren. De schildering op de muur is monumentaal, evenals de banken rondom de ruimte. Deze worden aan de rechterkant van de ruimte niet benut omdat hier schappen met boeken voor staan. De aanwezige muurschildering maakt totaal geen deel uit van de ruimte. INFORMATIEBORD Zodra je de trap naar de kelder afloopt zie je het informatiebord. Het hangt vol met aanvragen voor stagiaires, flyers, briefjes van studenten ed. Een rommelig geheel maar wel met een functie. Naast de ingang van de mediatheek stonden voorheen snoepen drankautomaten, inmiddels zijn deze verwijderd en is er een lege ruimte ontstaan.

KANTINE EN LOUNGEPLEKKEN In de kelder bevindt zich de zogeheten loungeruimte. Hier bevinden zich geen ramen, er is beperkt licht. De loungeruimte is ingedeeld met diverse tafels en oranje banken. De aanwezige bar heeft geen functie, in verband met de afwezigheid van personeel wordt deze niet gebruikt. De rustgevende sfeer die belangrijk is voor een loungeruimte ontbreekt.

MEDIATHEEK


Het Amsterdam Fashion Insitute /

LOUNGERUIMTE

pagina 37


GANGEN/


LOKALEN/

pagina 39


Op de aanwezige tv-schermen worden programma’s als TMF en MTV getoond. Er staan automaten voor koffie, soep, frisdrank en snoep. Op de derde verdieping bevindt zich Bert’s Lounge waar een ruim assortiment aan broodjes en lekkernijen kunt kopen. Er draait heerlijke muziek en je kunt hier een moment van rust inlassen. Helaas is er niet veel ruimte om te zitten, dus nemen veel studenten hun broodje mee om deze vervolgens te nuttigen achter de pc. De brede tafel neemt veel ruimte in beslag. Deze is erg diep, hier wordt alleen geluncht en niet met laptops gewerkt, de diepte van de tafel is dus onnodig. Bert is open van 11.00 tot 14.00 uur, inmiddels is hij bezig met het inwerken van nieuw personeel zodat hij de openingstijden kan verlengen. In de gangen zijn nissen, op de 2e verdieping één waar studenten op zitzakken kunnen zitten, in de nis op de 1e verdieping kunnen zij gebruik maken van een stacomputer. Bij navraag aan studenten kan worden geconcludeerd dat de stacomputer niet gebuikt wordt en de nis op de 1e verdieping niet functioneel ingericht is. AANKONDIGINGENBORD In de hal hangt een elektronisch bord voor mededelingen en aankondigingen. Er wordt volgens AMFI onderzoek gedaan naar de mogelijkheid dit te vervangen door een multi functioneel scherm dat beter voldoet als communicatiemiddel.16 Het bord staat vaak uit en na rondvragen blijkt dat wanneer het aanstaat slechts een enkeling op het bord kijkt. Het bord heeft daarmee nauwelijks of geen functie. Links in de hal hangt een groot glazen bord waar artikelen uit tijdschriften over het AMFI opgeplakt worden. Ondanks dat hier vaak A3 formaat op hangt, is het beeld op deze foto’s erg klein en nodigt het weinig


uit om te bekijken.

INDIVIDUALS Het atelier van Individuals bevindt zich op de eerste verdieping. Daar waar eerst een studentenlounge was is nu plaats gemaakt voor de invulling van de minor Individuals. Grote tafels dienen als werkplek voor de designers en er staan kasten waarin zij hun werk kunnen opbergen. Er zijn grote ramen die uitkijken op het Mauritskade. Als de deur dicht is, krijg je niets mee van wat er zich binnen de muren van het atelier afspeelt, waardoor de drempel hoogt ligt om naar binnen te stappen. Men is bang dat er gekopieerd wordt of ideeën gestolen worden.

Ook hier is het aantal zitplaatsen beperkt. Er staan 3 picknicktafels en een rij bankjes. Er is geen overdekt gedeelte, waardoor de tuin in de winter niet gebruikt wordt.

BREILOKAAL Op de eerste verdieping bevind zich ook het brei lokaal. Een ruimte vol breimachines, wol, fournituren en ander materiaal is tot de beschikking van studenten. Ramen kijken uit op de tuin en vanaf de gang kun je door het glas naar binnen kijken.

NAAIZAAL Op de bovenste verdieping is de naaizaal gesitueerd. Een open werkplek voor Design studenten waar voldoende naaimachines staan waarop zij kunnen werken. De Naaizaal kijkt uit op de tuin. De deur staat open zodat je makkelijk binnen kunt stappen. TUIN De tuin is volgens AMFI haar beste voorziening.17 “Toen het AMFI hier net gevestigd was werkten docenten zelf in de tuin om deze te onderhouden. Inmiddels wordt hiervoor iemand ingehuurd.” aldus Marja Vreeswijk, medewerker. Zodra het weer het toelaat maken studenten in de maanden april, mei, juni, september en oktober gebruik van de tuin, wat verre van optimaal is.

TUIN/

pagina 41



1.5 DE GRAFISCHE STIJL

LOGO AMFI heeft in de loop der jaren gebruik gemaakt van diverse logo’s. In 2002 is naar aanleiding van de naamsverandering een nieuw logo ontworpen door ontwerp bureau Thonik Amsterdam. Het logo had een schreef hoofdletter in de letters AMFI. Inmiddels heeft het logo de schreefletters achter zich gelaten en bestaat deze uit dikgedrukte zwarte schreefloze letters die AMFI vormen.

HUISSTIJL De huisstijl van AMFI is oranje met grijs en wit. Deze huisstijl wordt gebruikt in de communicatie. Daarnaast maakt het AMFI ook veel gebruik van het logo van de Hogeschool van Amsterdam. De huisstijl is volledig doorgevoerd in het gebouw. Op de vloeren ligt op diverse plekken oranje linoleum. De signing is aangeven met oranje schreef letters. In het gebouw zijn de zitelementen oranje en grijs. Daarnaast zijn de monumentale elementen van het gebouw behouden gebleven en hebben een grote impact op de huisstijl in het gebouw. Pallisander hout, marmeren vloeren en de muurschildering in de kelder zijn automatisch deel geworden van de huisstijl. KLEURGEBRUIK De kleuren die AMFI gebruikt zijn oranje, grijs en wit. Waar staan deze kleuren voor? Wit is officieel geen kleur. Het is een weerkaatsing van het licht. Intereuradviseur Tjitske de Ruiter over

wit: “Waarom is wit geen kleur? Wit is de meest intense kleur die je maar kunt toepassen. Het straalt en is helder. Wit is de mooiste basis, het beste vertrekpunt voor andere kleuren. En vergeet vooral niet dat wit niet 1 kleur is, er is zoveel meer wit. Wit gaat overigens samen met alle kleuren en past eigenlijk in elke ruimte. Wit nodigt uit om met gedurfde materialen te combineren. Dikke kleden en industriële materialen als staal en hout.” Grijs staat volgens de kleurenpsychologie voor: saai, vervelendheid, grauwheid en massa. Oranje voor feest en vreugde. Maar Oranje staat in interieur en mode ook voor retro: “ Een kleur om te doseren. Oranje geeft je plezier en harmonie in je interieur. Oranje is bij uitstek een positieve kleur die vrijheid uitstraalt. Oranje kan heel snel overheersen, je krijgt dan het ‘jaren ’70 effect’ Bij uitstek een kleur voor ‘accentueren’, of het nou met accessoires is of een hele grote wand in oranje”18 In het AMFI gebouw is oranje en bruin hout vaak naast elkaar gebruikt, dit versterkt het jaren 70 gevoel. Is dit de bedoeling? Staat het AMFI niet voor innovatie en de toekomst? Uit modeoogpunt is Oranje geen trendkleur. WEBSITE De website van het AMFI is verbonden aan de website van de Hogeschool van Amsterdam. Hiermee

kunnen zij zich niet onderscheiden als Instituut. Daarnaast hebben zij websites als Individuals en by AMFI. Deze hebben elk een eigen huisstijl die aansluit bij hun concept.

pagina 43

Het Amsterdam Fashion Institute / pagina 45


CONCLUSIE

In 2002 was de onderwijsvernieuwing een reden voor verbouwing. Het gebouw is toegespitst op werken in groepsverband maar inmiddels sluit ook dit niet meer aan bij de huidige onderwijsstructuur. In 2007 werd de onderwijsstructuur opnieuw veranderd. Sindsdien is deze gefocust op individuele ontwikkeling en staat ‘creativity’ op de eerste plaats.

versterken wordt dit een georganiseerd onderdeel voor studenten. Elk half semester wordt deze opnieuw ingericht door studenten van een minor of specialisatie. Er komt aan het begin van elke schooljaar een verdeling van de ruimtes. Bij het starten van het semester weten studenten dat er de mogelijkheid is voor hen om een etalage in te richten met hun eindproduct.

CREATIVITY FIRST De affiniteit voor mode is niet te herleiden uit het AMFI huis. Uit het verleden is gebleken dat het presenteren van werk van studenten in de school een moeilijke opgave is. Er zijn weinig beschikbare praktische ruimtes. Het AMFI huis als platform voor studentenwerk heeft echter wel een hoge prioriteit. Studenten leren namelijk net als in de praktijk om te gaan met presentatie van producten en de bijbehorende kritiek en feedback. Je geeft ruimte voor de discussie onder studenten wat moet leiden tot betere resultaten.

ByAMFI levert elke 6 tot 8 weken een nieuw winkelconcept. De oude visual merchandise is een goede aanvulling op het studentenwerk en kan een vaste plek in school krijgen waar deze opnieuw wordt gepresenteerd. ByAmfi is een sterk concept en levert altijd goede presentatieobjecten. Waarom deze na 8 weken achter slot en grendel zetten, als deze in het AMFI huis een bijdrage kan leveren aan de totstandkoming van de identiteit in het huis?

Men is bang voor diefstal of beschadigingen aan het materiaal, maar hiervoor zijn verschillende oplossingen te vinden. De nis op de 1e verdieping is momenteel niet in gebruik, terwijl deze uitstekend zou kunnen dienen als presentatieruimte. Wanneer er glas voor deze ruimte geplaatst wordt ontstaat er als h et ware een etalage, het werk van studenten kan hier worden getoond. Deze etalages beschemen de tentoongestelde producten tegen diefstal en beschadigingen. Om het leerproces van productpresentatie te

INDELING RUIMTES Het onderwijsprogramma biedt naast de TBB ook minoren en specialisaties aan per semester. Er moet dus ruimte voor deze groepen beschikbaar zijn waar zij aan het werk kunnen, en waar zij zich kunnen verdiepen in de lesstof. De TBB loopt over het 1e en 2e jaar. Voor dit programma zijn er leslokalen, werkplaatsen en lezingruimtes nodig. De minoren en specialisaties wisselen elkaar af per semester, dit houdt in dat er 4 minoren per semester worden aangeboden. Dus moeten er 4 ruimtes beschikbaar zijn in het gebouw om deze minoren aan te bieden.

BY AMFI STORE/


Er worden 3 specialisaties aangeboden per semester, elk 1 per richting. Momenteel verplaatsen de studenten zich door het gebouw om telkens in een ander lokaal les te krijgen, te werken achter computers of zelfstandig aan de slag te gaan. De minor ‘Individuals’ heeft een eigen ruimte, door de andere drie minoren ook elk een ruimte te geven, zwerven de studenten minder door de school. Docenten kunnen hen opzoeken op het moment dat er les gegeven moet worden. Studenten kunnen hun werk en persoonlijke eigendommen achterlaten in het lokaal, zodat zij alle benodigdheden voor het volgen van de minor bij de hand hebben. Studenten hebben zo hun eigen plek in het gebouw, dit geeft een huiselijker gevoel wat leidt tot een sociaal prettiger leef- en werkomgeving. Na het 1e semester wordt de ruimte weer ‘bewoond’ door de volgende minorklas. Deze verdeling is niet alleen functioneel, het heeft ook grote invloed op de roosters. Vaak zijn er lokalen niet vrij, men weet niet goed waar ze wel en niet kunnen zitten. Het zoeken van een vrije geschikte ruimte neemt vaak veel tijd in beslag. Deze grote ruimtes moeten allen voorzien zijn van computers en van de gepaste voorzieningen per onderdeel, zoals machines ed. Daarnaast moeten er vrije werkplaatsen zijn, die toegankelijk zijn voor iedereen.


MEDIATHEEK De Mediatheek is nu niet efficiënt ingericht studenten zien deze ruimte meer als een meetingpoint dan een stille werkruimte. Ook voor het werken met een eigen laptop biedt de mediatheek te weinig werkplekken. Om de mediatheek zijn oorspronkelijke functie terug te geven, moet deze anders ingericht worden. De ruimte moet worden toegespitst op het individueel werken zodat men rustig en geconcentreerd kan werken, iets wat nu bijna onmogelijk is. Of de boeken in de mediatheek optimaal benut worden is nog maar de vraag. Vaak blijkt dat studenten pas in het afstudeerjaar gebruik maken van de mediatheek. De magazines worden wel optimaal gebruikt en hebben dan ook een belangrijk aandeel in het studiemateriaal. DOCENTENKAMERS Momenteel zijn er drie docentenkamers, voor elke afdeling een. Deze zijn allen ingericht met flexplekken. In de vernieuwde onderwijsvisie legt AMFI een verbinding tussen creatief, technisch en commercieel denken en handelen. De disciplines leren samen te werken en herkennen elkaars kwaliteiten. Door de docenten in een gezamenlijke ruimte te plaatsten zal er ook een betere verhouding ontstaan tussen docenten en hun werkgebieden. Naast de flexplekken, die ontwikkeld zijn om individueel te werken, dient er ook een

ontspanningsruimte te zijn waar docenten kunnen communiceren, lunchen en netwerken. DE HUISKAMER Volgens de eisen van het AMFI zijn plekken met huiselijke sfeer een must. Deze zijn echter schaars aanwezig in het gebouw. Personeel en studenten ervaren het gebouw als kil en koud. Er is weinig ruimte om te pauzeren en te converseren. Het netwerk is er, de mensen in het toekomstige beroepsveld bevinden zich allen in het AMFI huis maar de huiskamer die hen verbindt mist. Om deze huiskamer te creëren moeten er in het gebouw meer plekken aanwezig zijn waar je even tot rust kan komen en waar je met elkaar kan communiceren zonder anderen te storen. Een aantal 1- tot 2 persoonshoekjes zorgen voor concentratieplekken. Hier kan je even voorbereiden op een presentatie of inlezen in het studiemateriaal. De huidige huiskamer, de donkere lounge in de kelder, heeft geen huiselijke sfeer. De huiskamer moet op een andere lichte plek gerealiseerd worden, om als meetingpoint te fungeren. ‘Berts lounge’ is een sterke faciliteit in het gebouw. Om deze nog beter te benutten dient deze meer plek te bieden aan studenten. Er moeten meer zitplaatsen komen en de ruimte moet efficiënter ingericht worden.

pagina 47

TUIN De tuin is volgens AMFI de beste voorziening, deze wordt alleen niet optimaal ingezet. Een groene natuurlijke omgeving werkt ontspannend en stimuleert ook de creatieve geest, de ultieme plek voor een relaxruimte. Door in de tuin een overdekt en verwarmde ruimte te creëren, ontstaat de mogelijkheid de lounge te verplaatsen naar de tuin. Door deze ruimte transparant te maken, creëer je oog voor de natuurlijke omgeving en wordt de tuin optimaal benut. Er zijn voldoende opties om het AMFI-huis efficiënter in te delen en meer in te richten naar het karakter van de opleiding. Om dit te bereiken moet transparantie verder doorgevoerd worden in het concept en presentatie van producten moet een vereiste zijn. Er moet een nieuw plan opgesteld worden waarin duidelijk wordt welke ruimte welke functie krijgt en wat er allemaal veranderd moet worden. Naar aanleiding van het onderzoek, de gesprekken met studenten en docenten zal een programma van eisen worden opgesteld dat zal dienen als uitgangspunt bij het ontwerp. Een groot aanbod aan diverse ruimtes zorgt er voor dat er voor ieder een geschikte plek is om te werken.

pagina agina 48 / Het AMFI huis

Trends en Ontwikkelingen / pagina 49

1.

In dit hoofdstuk leest u over de diverse ontwikkelingen die zich momenteel afspelen in de scholenbouw en in het bedrijfsleven. In hoeverre heeft de omgeving invloed op het leer- en werkproces en hoe gaan bedrijven om met de invulling van hun huisvesting? NYLON/

2. TRENDS EN ONTWIKKELINGEN

2. RALPH LAUREN/

Trends en Ontwikkelingen /


2.1 CREATIEVE OMGEVING

Niemand is volkomen ongevoelig voor de zintuiglijke prikkeling van de directe omgeving. Zelfs de meest afwezige persoon kan door zijn omgeving worden beïnvloed. Wie aan scholen denkt ziet meestal nog klaslokalen voor zich. Klaslokalen met een schoolbord en een leerkracht voor de klas die zijn best doet om de kinderen tegenover zich wijzer te maken.

Daar komt nog bij dat psychologen en psychiaters erop hameren dat de invloed van de omgeving op kinderen, in de leeftijd dat leerlingen naar school gaan, aanzienlijk is, en dat de eerste bewuste indrukken van de omgeving, beslissend zijn voor hun verdere leven, het kwaliteitsgevoel en de verwachtingen. Het is dus belangrijk dat de omgeving zo rijk en gevarieerd mogelijk is, zoveel mogelijk positieve associaties oproept en goede herinneringen nalaat. Wat je van je eigen school herinnert zijn vooral de lokalen, de gangen, de trappen, de ramen waardoor je uitkeek, de ruimte, de materialen en misschien de zolder met oude spullen waar je niets te zoeken had. Verder herinner je de anderen, zoals jij, maar toch anders, verliefdheden, vriendschappen, en, wat het werk aanging, waar je geprezen of juist misprezen werd.19 Een vervolgopleiding als het AMFI staat als laatste verbinding tussen het leerproces en de werkomgeving. Studenten zijn de toekomstige werknemers. Studenten in het hoger beroepsonderwijs bereiden zich voor op het werken in hun omgeving. Zij hebben de kennis verworven die in die omgeving

als relevant wordt gezien. Het is dus van belang dat deze studenten maximaal worden beïnvloed op het echte leven, de ontwikkeling van kwaliteitsgevoel en de verwachtingen. De omgeving is niet alleen de sociale omgeving maar ook de werkelijke omgeving. De ruimte. Meerdere factoren zorgen voor de totstandkoming van deze omgeving. Niet alleen de sociale factor, de toegang tot kennis, maar ook de ruimte zelf.

1.

ERIKA MANN GRUNDSCHULE II/

Of een nieuwe en mooie omgeving ook daadwerkelijk het creatieve inzicht lijkt te bevorderen is bijna niet te bewijzen. Een complex en stimulerend milieu mag dan nieuwe inzichten opleveren, maar voor het overgrote deel van de creatieve onderneming is toch een saaiere omgeving vereist. De lange voorbereiding die aan het plotselinge inzicht voorafgaat en de minstens zo lange periode van evaluatie en uitwerking die daarop volgt. Speelt de omgeving in deze stadia van het creatieve proces een belangrijke rol?

Steden hebben altijd een rijke invloed op iemands creatieve vermogen. New York, Londen, Parijs worden niet voor niets gezien als wereldsteden met een hoog kwaliteitsgehalte en waar veel mensen hun levensinspiratie uit halen. Behalve steden kunnen ook instellingen de ontwikkeling van creatieve ideeën bevorderen. Elke universiteit of denktank wil graag toekomstige sterren aantrekken. Een dergelijke succesvolle omgeving prikkelt het denken en stimuleert tot het behalen van succes.

2.

pagina 51



pagina 53

2.2 RUIMTE EN LEREN

Het hoger- en beroepsonderwijs is de laatste jaren sterk aan veranderingen onderhevig. Zo heeft de komst van het competentiegericht onderwijs een sterke invloed gekregen op de wijze waarop instellingen hun onderwijs vormgeven. Maar ook internationalisering en bijvoorbeeld flexibilisering hebben grote invloed. Internationalisering leidt tot een grotere diversiteit onder studenten en medewerkers. Hiermee is het beeld van de ideale leeromgeving sterk gewijzigd. Thema’s als efficiënt ruimtegebruik, flexibiliteit, professionaliteit, marketing en duurzaamheid hebben een steeds grotere rol gekregen in de wijze waarop instellingen hun huisvesting organiseren.

Verder veroorzaakt het een verhoging van de concurrentie tussen de onderwijsinstellingen. Hierbij speelt de huisvesting een belangrijke rol. Zo worden onderwijsgebouwen ingezet als marketingtool en is de flexibiliteit van de gebouwen bepalend voor de kansen om in te spelen op die dynamische omgeving. In die dynamische omgeving is het leggen van verbindingen een actueel thema: de hogeschool of universiteit als ontmoetingsplaats. Ontmoetingen tussen student en medewerker, onderwijs en onderzoek, universiteit en bedrijfsleven, binnnen- en buitenland vinden plaats op een campus met een ruim aanbod van voorzieningen. Niet alleen voor studenten, maar ook voor medewerkers is de kwaliteit en uitstraling van de werkomgeving steeds meer een argument om voor een bepaalde universiteit te kiezen.

Veel onderwijsinstellingen zoeken daarom naar de juiste balans tussen flexibiliteit en identiteit; Een gebouw is flexibel in de zin dat ieder willekeurig organisatieonderdeel er in gehuisvest kan worden, en een gebouw met een sterke identiteit kan een sterke marketingtool zijn voor haar bewoners. Hoe heeft deze verandering plaatsgevonden en wat zijn de consequenties van deze onderwijsvernieuwingen? Hoe moeten architecten op deze veranderingen inspelen?

Zoals eerder gezegd hameren psychologen erop dat de invloed van de omgeving op kinderen, in de leeftijd dat ze naar school gaan aanzienlijk is, en dat de eerste bewuste indrukken van de omgeving, beslissend zijn voor je verdere leven, je kwaliteitsgevoel en voor je verwachtingen. De leerperiode kun je zien als een creatief proces. De motivatie van de studenten wordt niet bepaald door externe factoren, maar door iemands vastberadenheid om te doen wat hij vindt dat gedaan moet worden. Wanneer er te weinig gelegenheden voordoen om deze nieuwsgierigheid de vrije hand te geven, kan de motivatie tot creatief gedrag gemakkelijk verdwijnen. Factoren als socialiseren, kennis vergaren, delen, helpen mee aan de totstandkoming van het creatieve proces. Deze factoren kunnen tegenstrijdig werken. Om je kennis te vergaren is concentratie nodig, een rustige plek waar studenten kunnen leren en werken. Daarnaast is delen en socialiteit een belangrijke

factor die een open ruimte vereist waar men kennis kan delen en die nieuwsgierig maakt en blikverruimend is. Deze open ruimte zal ongetwijfeld ook juist weer voor afleiding zorgen. Deze tegenstelling tussen concentratie en afleiding kunnen enkel door ruimtelijke vormgeving beïnvloed worden, dit is de taak van de architect. Hij heeft continu te maken met basiselementen van de architectuur namelijk, rugdekking en uitzicht. Rugdekking voor de concentratie en uitzicht voor blikverruiming en nieuwsgierigheid.

Een leeromgeving waar dus uiteenlopende activiteiten plaatsvinden vereisen dus een zodanige verdeling van de ruimte waar men zich kan focussen op de desbetreffende activiteit. Het klaslokaal is allang niet meer de enige ruimte waar gewerkt wordt en waar concentratie gevergd wordt. Studenten in het hoger onderwijs werken naast de lesuren ook in ruimtes als de bibliotheek en strijken regelmatig elders in het gebouw neer om een kleine vergadering te houden met medestudenten of om zich voor te bereiden op een les. Deze kleine concentratieplekken kunnen zich bevinden op allerlei plekken in het schoolgebouw. Het is dus belangrijk dat er rekening wordt gehouden met de diverse eisen die er gesteld worden aan een gebouw. De school moet een afwisselende stimulerende omgeving zijn waar veel te beleven is, en waar je keuzen kunt maken, zoals in een winkel

waar alles wat er te koop is ligt uitgestald en zichtbaar is. Gezamenlijke ruimtes bieden hier een uitkomst. Studenten kunnen zo zelf bepalen waar zij aan het werk gaan, dit zorgt er voor dat studenten het heft in eigen handen gaan nemen en nieuwsgierig worden. Doordat studenten in gezamenlijke ruimtes werken ontstaat er een soort werkplaats. Studenten krijgen met andere studenten te maken, ze leren iets samen te gaan doen, met elkaar af te stemmen, met elkaar overleg te plegen, elkaar te begrijpen. Daar moet de ruimte van de school toe uitdagen. Jonge en oudere kinderen worden geconfronteerd met al deze voor hen nieuwe fenomenen in een voor hen nieuwe omgeving en samenleving, in feite een model van een stad in het klein, de wereld waarin je later aan het werk gaat. De architectuur heeft invloed op de wijze waarop men met elkaar te maken heeft, het ontwerp van een school kan zo relationele vaardigheiden beïnvloeden. Dit is educatief en het versterkt de samenhang van de schoolbevolking, wat leidt tot een sterk netwerk dat optimaal benut word op het moment dat de studenten de school verlaten. HET LEERLANDSCHAP

De ultieme omgeving voor deze onderwijsvisie, waarin studenten steeds meer zelfstandig aan het werk gaan, is momenteel een geheel open plattegrond waar met lichte en liefst verplaatsbare afscheidingen, vrije indelingen kunnen worden gemaakt, zodat de ruimte zich volledig kan aanpas-



sen aan elke gewenste organisatie en daarmee naar behoeft mee kan veranderen. 20

Deze klasloze school was in de jaren 50 en 60 als behoorlijk populair in de Verenigde Staten, maar wist in Nederland niet door te dringen. Het leerlandschap als ruimtelijke vorm voor school, met het kantoorlandschap als voorloper, is intussen nauwelijks meer te stuiten, terwijl de ruimtelijke consequenties ervan behoorlijk ingrijpend zijn. Men kan zich niet meer terugtrekken in het klaslokaal en het overzicht is weg. DE LEERSTRAAT

In schoolgebouwen waar het leren niet meer beperkt wordt tot het klaslokaal, worden er ook plekken als gangen, trappen en nissen gebruikt. Het is belangrijk dat deze plekken een grote diversiteit in het gebouw vervullen. Op deze plekken moet je alleen, met twee of meerdere mensen aandachtig kunnen werken, zonder te veel worden afgeleidt. Deze werkplekken moeten dus enige rugdekking hebben, maar tegelijkertijd uitzicht bieden op anderen en anderen op hen. Wat eens eenduidige verkeersgangen waren, wordt zo getransformeerd tot een belangrijk onderwijsgebied, waar behalve gewerkt ook gelopen wordt en waar voorbijgangers wellicht betrokken raken met studenten die aan het werk zijn. “Je door de school bewegen zou je deel moeten maken van waar de anderen mee bezig zijn en van het aanbod aan mogelijkheden waaruit te kiezen valt. Daardoor wordt je nieuwsgierigheid geprik-

keld en word je op ideeën gebracht.” Aldus Herman Hertzberger over wat hij noemt de leerstraat.21

TOEKOMSTPERSPECTIEF

Steeds meer scholen gaan het gebouw aanpassen op de vernieuwingen in het onderwijs. Bij het inrichten van het schoolgebouw komt de nadruk te liggen op het samenvoegen van lokalen door middel van verplaatsbare wanden. Maar uit de praktijk blijkt echter dat deze wanden niet tot weinig gebruikt worden.

Klaslokaalachtige ruimtes zijn niet uit te sluiten, er zal regelmatig behoefte aan instructie zijn. Diversiteit aan ruimtes zorgen voor balans en structuur. Met enkel en alleen klaslokalen wordt het te strikt en te streng en met 1 grote ruimte wordt het geheel onoverzichtelijk. Er moet een globale indruk van aanbod en uitdagingen aanwezig zijn in het gebouw, wat leidt tot inspiratie en motivatie bij studenten en medewerkers.

bewoners van het gebouw. In het hoger beroeps onderwijs is de keuze gemaakt en ligt de identiteit van de scholen zodanig vast dat deze is toegespitst op een bepaald beroepsveld.

Daarnaast werken studenten zelfstandig 1. en zijn volwassen. Dan is er behoefte aan een ander soort ruimte. Studenten in het hoger beroeps onderwijs zullen minder snel afgeleid zijn dan jonge studenten op een basisschool, en hebben zij de keuze gemaakt om voor een bepaalde studie te gaan. Desondanks moeten deze studenten ook gestimuleerd en gemotiveerd worden om er voor te gaan en daarbij moet de ruimte hen uitdagen.

HARMONICAWANDEN, VMBO TITAAN, HOORN

De eerder genoemde stad waarin je later aan het werk gaat ligt dicht bij het hoger beroeps onderwijs in de buurt. Dit is tenslotte de laatste stap tussen de leerweg en de praktijk. Is het daarom zo dat scholen in het hoger beroeps onderwijs dicht bij de kantoorlandschap liggen? Wat zijn de overeenkomsten? Het zelfstandig werken of de identiteit van het bedrijf ? In het basis- en voortgezet onderwijs ligt de identiteit van de school niet vast aan een bepaald beroepsveld. Het is een kameleon die zich aanpast aan de 2. LEERLANDSCHAP, MONCHYSSCHOL, ARNHEM

pagina 55



2.3 NEDERLANDSE CREATIEVE SCHOLEN

Een school kan met haar gebouw een goede eerste indruk geven bij het houden van bijvoorbeeld een open dag. Op deze open dag is het de bedoeling excellente studenten aan te trekken. Het gebouw kan zoals eerder genoemd dienen als marketingtool. Wie zijn de concurrenten van het AMFI en hoe gaan zij met de huisvesting van die opleiding om? ARTEZ ARNHEM

ArtEZ hogeschool voor de kunsten behoort tot de grote kunsthogescholen in Nederland. ArtEZ verzorgt bachelor- en masteropleidingen op het gebied van beeldende kunst, mode, vormgeving, architectuur, muziek, dans en theater, en biedt daardoor ruimte voor disciplineoverstijgende samenwerking. Door het grote aanbod van deze diverse opleidingen heeft de hogeschool dan ook circa 3000 studenten en verzorgt onderwijs in Arnhem, Enschede en Zwolle. In Arnhem bevindt zich de ArtEZ Academie voor beeldende kunst en vormgeving, het ArtEZ Conservatorium, de ArtEZ Dansacademie, de ArtEZ Academie voor theater en de ArtEZ Academie van bouwkunst. Een dynamische omgeving waar je je kunt laten inspireren door kunstenaars in allerlei disciplines. Voor welke ArtEZ-studie je ook kiest, op elke locatie kom je dagelijks studenten van andere kunstdisciplines tegen. Zij zijn aan het werk in muziek- en dansstudio’s, theater en concertzalen en expositieruimten. Kortom: een broedplaats voor creativiteit en een bron van inspiratie. In de praktijk heeft iedere opleiding zijn eigen

ruimte, zo komen de studenten van Beeldende kunst amper bij de afdeling Dans en Theater. “In het eerste jaar zagen we dat daar veel ruimte was om even te pauzeren en bij te kletsen, wij dachten daar veel tijd door te gaan brengen, maar uiteindelijk komen we daar nooit. Iedereen gaat bij binnen komst richting zijn eigen afdeling” aldus Anne-Kai van Woerden, 2e jaar student Product-design. De academie is gevestigd in het Rietveldgebouw en ligt op loopafstand van het station, aan de oever van de Rijn. “Het is een groot gebouw maar toch ken je iedereen die creatie doet, we hebben allemaal tegelijk een grote lunchpauze zodat we elkaar regelmatig zien. Er is voldoende ruimte om te zitten, dus iedereen kan rustig lunchen.” Zo verteld Vera Meijwaard, 2e jaars productdesign. Voorzieningen ArtEZ heeft veel faciliteiten op verschillende locaties waar je als student gebruik van kunt maken. Op alle locaties zijn er theater- en concertzalen, studio´s, expositieruimtes, computerruimtes, mediatheken en allerlei soorten werkplaatsen. Werkplaatsen ArtEZ heeft verschillende werkplaatsen waar studenten terecht kunnen. De werkplaatsen worden beheerd door deskundige docenten, technische instructeurs en werkplaatsassistenten die de studenten begeleiden bij het werk.

Werkplaatsen: Keramiek Grafiek Hout Metaal Kunststof Mode Verfruimte Fotografie Zeefdrukkerij Printshop

Materialenwinkel Als student aan een kunstopleiding maak je veel gebruik van verschillende kunstenaarsbenodigdheden, materialen en (vak)boeken. Om de leerlingen tegemoet te komen is er op elke faculteit een materialenwinkel aanwezig op loopafstand. In deze materialenwinkel van ArtEZ krijgen studenten korting op het materiaal. In Arhem is er de Rietveldwinkel, in Enschede de Materialenwinkel en in Zwolle krijgen studenten op vertoon van hun studentenpas korting bij kunstwinkel Busch en van der Worp, op loopafstand van de academie. DESIGN ACADEMY EINDHOVEN

Design Academy Eindhoven is een school voor hoger beroepsonderwijs gespecialiseerd in industriële vormgeving. De academie biedt een 4jarige Bachelor opleiding en verschillende Masters aan op dit gebied. Aan het einde van het eerste jaar hebben studenten de keuze uit acht afstudeerrichtingen. ARTEZ/

pagina 57


Living, Communiciation, Well-being, Leisure, Mobility, Identity, Activity en Public space. In de Design Academy Eindhoven speelt het uitwisselen van ideeën een belangrijke rol. Dit concept van de hogeschool weerspiegelt zich ook in het gebouw. In de grote en lichte ruimtes zijn geen afgesloten klaslokalen. In deze omgeving praten docenten en studenten over creatieve en innovatieve plannen. De Design Academy Eindhoven is gevestigd in de Witte Dame, het voormalig gebouw van de Philips gloeilampenfabriek. Voorzieningen Bibliotheek In de bibliotheek zijn circa 8000 boeken aanwezig en is de Design Academy geabonneerd op ruim 60 tijdschriften. Werkplaatsen Textiel werkplaats Gips werkplaats Machinale werkplaats Schildershoek Digitale werkplaats

zBar Om er voor te zorgen dat leerlingen en medewerkers ook regelmatig kunnen ontspannen en hun hoofd even kunnen leegmaken is er de zBar. Een grote hal die ruimte biedt voor voldoende zit-plaatsen en loungeplekken.Er is een grand café waar men kan iets kan eten, ideeën uitwisselen en elkaar kan ontmoeten.


“Je kan overal bij gaan zitten, meekijken bij andere studenten, bij een interessante les gaan zitten. De open ruimte zorgt er voor dat je je horizon verbreedt. Niemand is bang dat je ideeën en ontwerpen worden opgepikt door iemand anders en daar zelf mee verder gaat. Zo bijzonder zijn je ideeën ook weer niet, je zit tenslotte nog op school.” Arnout Meijer, 2e jaar student.

1.

TMO DOORN

TMO is de hogeschool voor Modemanagement in Doorn. TMO leidt haar studenten op om later te gaan werken in commerciële functies in de modebranche. TMO is een kleine particuliere hogeschool die in 1986 is opgericht door en voor de modebranche. Oorspronkelijk betekende TMO Textiel Management Opleiding. Sinds 1996 noemen zij zich TMO Hogeschool voor Modemanagement. Vanaf 2003 biedt TMO een HBO opleiding aan, die afgesloten wordt met de titel Bachelor of Fashion in Business. De studie bij TMO duurt 3,5 jaar. Tijdens de opleiding krijgen studenten een breed vakkenpakket, waarin alle modebranches (kleding, schoenen, sport en wonen) en veel verschillende aspecten van management (financiën, marketing, informatica, psychologie, vreemde talen) aan bod komen. TMO heeft 5 opleidingen, namelijk inkoper, verkoopmanager business-to-business, verkoopmanager retail, productmanager en zelfstandig ondernemer. Het is een commerciële hogeschool die opleid in theoretisch kennis. De opleiding heeft een klein creatief aspect en daardoor geen faciliteiten als een werkplaats of materialenwinkel.

2.

DESIGNACADEMY EINDHOVEN/

3..

TMO DOORN/

pagina 59



pagina 61

2.4 RUIMTE EN WERKEN

HET NIEUWE WERKEN Steeds meer bedrijven laten hun kantoor inrichten door interieur en conceptbureaus. Het kantoor is tenslotte het visitekaartje van het bedrijf. Ieder bedrijf staat voor iets specifieks, waarmee men zich graag wil profileren. Daarnaast wordt het steeds belangrijker een inspirerende en motiverende werkomgeving te creëren voor de werknemers.

Een efficiënt ingericht en inspirerend kantoor motiveert de medewerkers het best.22 Een goed voorbeeld daarva is Google, met haar overvloed in faciliteiten. Van een sporthal, massageruimte tot huisarts en wasserette. Google biedt dan ook de ideale werkplek aan volgens Fortune magazine. In 2007 stond Google op nummer 1. Inmiddels halen andere bedrijven Google in en stond Google dit jaar op plaats nr. 4. Fortune stelde de lijst samen aan de hand van een enquête onder 105.000 werknemers bij 446 bedrijven.23

Een efficiënt ingericht en inspirerend kantoor verhoogt de productiviteit met meer dan 30% en reduceert de uitval door ziekte van 3,2 % naar 1,3 %. 24 Reden genoeg voor werkgevers om het kantoor zo efficiënt mogelijk in te richten. Daarnaast in efficiency niet de enige eis bij het opgeven van deze opdracht. Ook ontspanning, socialiteit en identiteit spelen een belangrijke rol bij het creëren van een inspirerende werkomgeving.

Een van deze inspirerende werkomgevingen is het reclamebureau Gummo in het oude Paroolgebouw in Amsterdam. De ontwerpuitgangspunten waren reduce, re-use en recycle, dit vanwege het tweejarig huurcontract van het kantoor. Ondanks deze korte periode moest er wel een duidelijk visitekaartje ontstaan voor het reclamebureau.

Interieurontwerpbureau i29 bedacht een concept dat de persoonlijkheid en ontwerpfilosofie van Gummo vertegenwoordigt: eenvoudig, ongedwongen en met gevoel voor humor. Alles in het nieuwe kantoor verwijst naar de nieuwe grijs met witte huisstijl van het reclamebureau. Het nieuwe interieur is ingericht met meubels die zijn verkregen via Marktplaats en kringloopwinkels en wat er maar over was van het oude kantoor. Deze bonte verzameling is vervolgens met een coating van grijze polyurea hotspray behandeld, waardoor het een sterk beeld vormt. Het interieurontwerp is daarmee een onderzoek geworden naar hoe een tijdelijke kantoorruimte stijlvol kan worden ingericht met minimale middelen. De werkplekken, kantine, studio en receptie zijn ondergebracht in een grote open ruimte, zonder tussenwanden. Zo komen de collega’s nader tot elkaar en ontstaat er interactie en wederzijdse interesse in elkaars werk op de werkvloer.25

Het Nieuwe Werken is een term die de laatste jaren steeds meer geïntroduceerd wordt bij bedrijven. Het is een andere manier van werken en samenwerken, ondersteund door de laatste technologie. In het Nieuwe Werken gaan mensen en organisaties flexibeler om met arbeidstijd en werkomgeving. Hierdoor voelen mensen zich prettiger en wordt de organisatie productiever.

Microsoft staat bekend als een van de voorlopers op Het Nieuwe Werken, op hun website delen zij ervaringen over hoe zij omgaan met deze verandering in het bedrijfsleven, wat zijn de positieve ontwikkelingen en hoe beïnvloedt het hun werk?26

Informatiemaatschappij Doordat informatie steeds toegankelijker wordt via internet verdwijnt de noodzaak om elke dag van 9 tot 5 op kantoor te zijn. En door de opkomst van online sociale netwerken kan men overal en altijd met elkaar communiceren, netwerken en ervaringen delen. Het toenemend aantal blogs online zorgt voor gefilterde informatie naar jouw behoefte. Men kan efficiënter en productiever werken. Bij Microsoft maakt het daarom ook niet uit waar en wanneer je werkt als je de afgesproken resultaten maar haalt. Je kunt dus ’s middags de kinderen ophalen van school en ’s avonds nog een uurtje doorwerken. Sommige werknemers vonden dit idee verademend, anderen vonden dit naïef.

GUMMO/



“Wie zegt mij dat mijn collega’s er niet de kantjes van af lopen. Er zijn altijd mensen die hier misbruik van maken. We hebben niet voor niets de prikklok”.

Vertrouwen Het nieuwe werken bevat een aantal punten waar afspraken over gemaakt moeten worden. Onderling vertrouwen binnen afdelingen en vertrouwen van het management naar de medewerkers toe is hierbij essentieel. Een belangrijke voorwaarde voor het nieuwe werken is dan ook dat managers sturen op resultaten in plaats van fysieke aanwezigheid op kantoor. Medewerkers moeten ook echt de mogelijkheid krijgen om overal te kunnen werken. Zo hebben de medewerkers van Microsoft altijd toegang tot het bedrijfsnetwerk, kunnen ze online vergadering-en bijwonen en hebben ze toegang tot relevante informatie die ze nodig hebben voor hun werk. Vanuit de thuiscomputer kun je inloggen op het bedrijfsnetwerk en daar de benodigde informatie inzien. Medewerkers moeten met het nieuwe werken leren omgaan. “In het begin voelen sommigen zich schuldig wanneer zij overdag lunchen met de kinderen, het voelt dan alsof je spijbelt.” Ook verdwijnt het sociale aspect, waardoor bijvoorbeeld nieuwelingen zich verloren kunnen voelen binnen de organisatie. Microsoft doet daarom veel aan teambuilding en zet buddy’s in. Sommige afdelingen hebben elke week een vast overlegmoment waarbij je in principe aanwezig bent.

Verandertraject Bij de overgang naar het nieuwe werken verhuisde Microsoft naar een nieuw kantoorpand. Het nieuwe werken heeft Microsoft vertaalt naar het inrichten van haar werkplekken. Microsoft biedt multifunctionele werkplekken aan die aansluiten bij de werkprocessen binnen de organisatie. Een medewerker kiest dus zelf welke ruimte het beste past bij de taken die hij op dat moment moet doen. Zo zijn er concentratie plekken, grote tafels met pc’s om samen te werken, speciale ontmoetings-ruimtes en een goed bedrijfsrestaurant.

1.

REDBULL/

OGILV Y & MATHER’S/

FACEBOOK/

NOTHING/

pagina 63

3.

4.

2.



2.5 ONTWIKKELINGEN

Tijdens mijn werkzaamheden bij locatiebureau Gek op Locaties heb ik veel veranderingen gezien in het interieur in de Nederlandse samenleving. Ik heb diverse locaties bezocht die allen een totaal andere uitstraling hadden, trendgevoelig en juist heel klassiek. Interieur is minder aan trends onderhevig dan mode. Toch wordt het interieurbeeld beïnvloed door bepaald maatschappelijke trends. Om het AMFI huis een eigen identiteit te geven en niet af te gaan op microtrends zal ik mij meer richten op de macrotrends. Het interieur van het AMFI huis mag tenslotte niet al over 4 jaar achterhaald zijn. NEVER LET GO

Door de kredietcrisis hebben mensen de tijd gehad om na te denken over het uitgavenpatroon en is het materialisme afgenomen. Niet alleen om de wegwerpmaatschappij te verminderen maar ook om onze eigen portemonnee te sparen. Het repareren, opnieuw of langer gebruiken van producten is een van de trends die zich heeft ontwikkeld.27

Bedrijven investeren niet meer in een compleet nieuw interieur voor hun kantoor maar kijken naar goedkopere oplossingen die daarnaast ook duurzaam zijn. De kringloopmarkten worden weer massaal bezocht en vintage kleding bepaalt het straatbeeld. Zo ook het eerder besproken Gummo. Al het interieur komt van kringloopwinkels, en is in één lijn getrokken door alles in één kleur te spuiten. RESTORED is een creatieve samenwerking tussen

de twee meiden Petra van der Scheer en Marijke Hukema. In hun winkel op de Haarlemmerdijk te Amsterdam verkopen zij unieke producten op het gebied van mode, interieur en accessoires van eigen hand en diverse jonge ontwerpers. Alle producten zijn uniek, met de hand gemaakt of in kleine oplage geproduceerd. Zij geloven in een nieuw leven voor afgedankte producten.

Deze combinatie van oud en vernieuwd of nieuw zie ik ook terug in het interieurbeeld van bijvoorbeeld conceptstores. Zo bijvoorbeeld de nieuwe winkel van Opening Ceremony in Tokio. De winkel is opgedeeld in diverse thema’s waaronder ‘a home without walls’ en ‘a city of the future’, met diamantvormige muren en glinsterende materialen. En ‘Welcome home’ een afdeling met chesterfields en oma lampen. Divers materiaalgebruik in een winkelconcept. Deze winkel is gebaseerd op het opwekken van een fun-factor. ‘Shopping should be about travelling and about the mentalitly of shopping while travelling” aldus Humberto Leon, oprichter van Opening Ceremony in een interview met Alexandra Onderwater voor Frame magazine. EXPRESS YOUR THOUGHTS

Steeds meer mensen houden een eigen blog bij op het internet. Laten zien wie je bent en waar je voor staat is de laatste jaren steeds meer een trend geworden. Kijken wat er op straat gebeurd op het gebied van modetrends is al een tijd aan de gang. The Sartorialist werd er wereldwijd bekend mee en

1.

OPENING CEREMONY, TOKIO

pagina 65

Trends en Ontwikkelingen / pagina 67


sindsdien heeft elke gerenommeerde modesite een pagina met streetstyle foto’s. www.Lookbook.nu is een website waar tieners uit de hele wereld hun look van de dag laten zien door foto’s te uploaden. Niet alleen in de mode zijn deze streetstyle foto’s geliefd, ook in het interieur zijn dergelijke blogs populair. The Selby gaat langs bij diverse mensen in het creatieve werkgebied en fotografeert hun huizen en werkplekken. Opvallend bij al deze huizen is dat het interieur kenmerkend is voor wie deze mensen zijn. Tijdens mijn werkzaamheden bij locatiebureau Gek op Locaties was een belangrijke criteria dat de huizen een eigen stijl moeten hebben om in ons bestand te mogen. Je huis reflecteert tenslotte wie je bent en zodra je dat terug ziet wordt een interieur pas interessant. Verzamelingen van vakantiesouvenirs, belangrijke gebeurtenissen uit iemands leven, combinatie van meubels, kunstuitingen en kleurgebruik maken een huis tot een eigen plek en geven het huis een identiteit. I HEART AMSTERDAM

Globalisering is voor sommigen een zegen, voor anderen een vloek. De recessie zorgt niet alleen voor een afname van het koopgedrag en vermindering van de weg-werpmaatschappij, het consumentenvertrouwen heeft afgenomen en mensen zijn op zoek gaan naar zekerheid, veiligheid, bescherming.28 We voelen de behoefte om onze cultuur te beschermen en verdedigen. Veel jonge ontwerpers laten zich inspireren door Nederlandse tradities. Het verleden wordt gerespecteerd en opnieuw leven

ingeblazen. Er is een sterke drang naar informatie over het verleden. Welke route heeft ons gebracht op het punt waar we nu zijn aangekomen in ons leven? We zijn trots op waar we vandaan komen en dragen dit ook uit in de maatschappij. Tradities bieden inspiratie voor vernieuwing. Maar niet alleen in het hergebruik van materialen, ook in het hergebruik van ideeën en bestaande ontwerpen. ALWAYS INFORMED

Met de komst van de PDA telefoons, het twitteren en Facebook hoef je nooit meer niet op de hoogte te zijn van het leven van je vrienden en collega’s. Nieuws volg je op de voet, een boek lezen doe je niet meer vanaf papier, maar vanaf je beeldscherm. Deze e-books kun je openen op je I-Phone of I-Pad. Techniek staat voor alles. Het nieuwe werken speelt in op deze ontwikkeling. Via Skype wonen werknemers vergadering bij vanuit hun eigen tuin en weet je al wat er op het menu staat voor de lunch nog voor je het kantoor binnenstapt want Twitter houd je op de hoogte van alle nieuwtjes. Wireless netwerk is tegenwoordig in bijna elke café/restaurant aanwezig dus onbereikbaar zijn we niet meer.

Ook in het onderwijs worden deze Social Media tools steeds vaker ingezet. Het merendeel van studerend Nederland is in het bezit van een laptop of PDA. En desktops in het gebouw worden dan ook steeds minder gebruikt. RSI is een van de voorkomende klachten bij het regelmatig gebruik van de laptops en daar spelen meubelfabrikanten maar al te graag op in.

Meubelfabrikanten komen steeds meer met laptopvriendelijke meubels. Leuningen worden breder gemaakt of uitklapbare bureautjes zorgen voor meer zitcomfort. Kantoormeubilair wordt naast functioneler ook steeds mooier. Deze functionele meubels zijn helaas nog weinig terug te vinden op scholen. Terwijl ook studenten verschillen in lengte en hele dagen achter de computer zitten.

De batterijen van onze laptops gaan redelijk lang mee maar na een aantal uren flink te hebben getypt en gesurft is er toch stroom nodig om online te blijven. Ondanks dat veel horecavoorzieningen steeds vaker draadloos netwerk hebben is de stroomvoorziening niet altijd aanwezig. Niet geheel vreemd, de energierekeningen reizen dan ook tot grote hoogte. Altijd overal bereikbaar zijn en aan het werk kunnen brengt de nodige obstakels met zich mee, Scholen en bedrijven die inspelen op Social Media en flexibel werken krijgen met aardig wat factoren te maken waar ze rekening mee moeten houden.

1.

2.



CONCLUSIE

De omgeving waarin je werkt en leert heeft dus wel degelijk invloed op je concentratie, inlevingsvermogen, verruimende blik en motivatie. Dit alles leidt weer tot het creatieve werkproces. De omgeving waarin je werkt heeft dus indirect invloed op je creatieve inzicht. Dat is al een goede reden om de omgeving van het AMFI te veranderen en opnieuw in te richten. Het bevordert de productiviteit van zowel studenten als medewerkers. Hierdoor worden er betere producten geleverd en verlaten de studenten met optimaal verkregen kennis en ervaring het AMFI huis. DE SCHOOL EN HA AR IDENTITEIT Bij een HBO als het AMFI ligt de identiteit van de school vast. AMFI richt zich op de modebranche en het zit in haar karakter om zich bezig te houden met alles waar mode mee verbonden is. Het AMFI pretendeert een prestigieuze HBO opleiding te zijn en wil op internationaal vlak mee kunnen doen met de concurrentie in Europa. Identiteit uitstralen is dan belangrijk. Huisvesting is tenslotte je visitekaartje, de meest tastbare vorm van identiteit. Hiermee kan het AMFI beïnvloeden hoe de buitenwereld hen ziet en is het voor studenten en docenten meer en meer een community waar zij bij horen. DE SCHOOL ALS MARKETINGTOOL De omgeving als marketingtool is een kans die benut kan worden. Niet alleen om nieuw talent aan te trekken maar ook om toekomstige samenwerking aan te gaan met bedrijven in de mode-branche, zo kan het AMFI haar positie versterken en haar

netwerk uitbreiden. Dit kan alleen als de identiteit van het gebouw sterk aanwezig is. DE SCHOOL ALS NETWERK Bij een Huis met identiteit wordt niet alleen het netwerk van de school, bedrijven en toekomstige studenten versterkt, juist ook dat van de huidige studenten en docenten. Zij zijn tenslotte de werknemers van de toekomst. Als er in het huis voldoende gelegenheden voordoen om netwerken uit te breiden en te versterken levert dat voor beide partijen profijt op als de student het huis verlaat. Deze gelegenheden doen zich voor in ruimtes waar de drempel laag ligt om met elkaar te converseren en die niet toegespitst zijn op het individueel werkproces. Deze gezamenlijke ruimtes zijn momenteel onvoldoende aanwezig in het AMFI gebouw. Relaxruimtes en werkplaatsen moeten dus worden gerealiseerd. HET NIEUWE WERKEN EN LEREN Bij het nieuwe werken en ook het nieuwe leren is flexibiliteit een belangrijke factor. Het bedrijf en Instituut moet dus voldoende mogelijkheden bieden om in en om het huis aan de slag te kunnen. Flexplekken worden momenteel alleen ingezet voor docenten. Natuurlijk is er de mediatheek waar studenten aan de slag kunnen, maar er wordt te weinig ingespeeld op de technolisering en het feit dat bijna iedere student een eigen laptop heeft. Door meer aansluitpunten voor laptops en daarbij ook werkplekken te creëren, kunnen studenten beter gebruik maken van de mediatheek.

Naast netwerken is ook zelfstandig werken een belangrijke ontwikkeling in het instituut. Momenteel vinden alle activiteiten plaats achter gesloten deuren. De leerstraat biedt voor het AMFI huis een uitkomst om meer plekken en nissen in het gebouw te benutten. Op de eerste verdieping in het trappenhuis is een brede gang waar veel ruimte is om focusplekken te vormen. SCHOLEN Uit onderzoek blijkt dat de drie scholen allen een andere invulling geven aan de ruimte. Het TMO is vooral zakelijk ingericht, terwijl de designacademy in Eindhoven heel open en transparant is ingericht. Elk instituut heeft een eigen manier van werken. In het geval van het AMFI zouden beide opstellingen toepasbaar kunnen zijn. AMFI biedt creatieve vakken aan en tegelijkertijd ook theoretische vakken waarbij veel studenten in een ruimte moeten kunnen zitten en een hoorcollege moeten kunnen volgen. Het is dus belangrijk een balans te vinden tussen werkplaatsen en leslokalen. Artez heeft meerdere opleidingen in een gebouw gehuisvest. Desondanks heeft elke afdeling zijn eigen ruimte binnen het gebouw. Momenteel heeft binnen het AMFI gebouw alleen de designafdeling een eigen ruimte, een noodzaak die ook voor de beide andere afdelingen bestaat en zo snel mogelijk gerealiseerd moet worden. ONTWIKKELINGEN De vier macrotrends die besproken zijn hebben allemaal invloed op hoe de identiteit van het AMFI zich weerspiegeld in het interieur. NEVER LET GO. Dit is de trend die gekoppeld wordt aan het bestaande karakter van het gebouw, de oude Amstelbrouwerij. De monumentale eigenschappen die onveranderd blijven kenmerken dit karakter.

pagina 69

Een combinatie van deze oude elementen met nieuwe stijlen zorgen voor een sterk contrast en benadrukken zo de diverse stijlen. De modewereld combineert tenslotte ook ambacht met nieuwe technieken. I HEART AMFI. AMFI moet meer trots zijn op wie zij zijn, meer laten zien waar zij voor staan. De tot standkoming van de modewereld, de rijke geschiedenis en prachtige creaties kunnen een kleine tentoonstelling in het huis vormen. Uitspraken van ontwerpers en creaties die tot iconen zijn verheven moeten vaker terugkomen in het gebouw. EXPRESS YOUR THOUGHTS Express your thoughts is een trend die nog te weinig aanwezig is in het gebouw. Het uiten van de identiteit in het gebouw door middel van diverse stijlen. Elke student op het AMFI maakt ander werk. Omdat de onderwijsvisie van het AMFI gefocust is op het individueel talent van haar studenten, krijgt elke student een eigen stijl. Door deze diverse stijlen toe te laten in het gebouw, ontstaat er ruimte voor discusie en reflectie op elkaars werk, wat zorgt voor meer leermomenten en zelfkritiek. ALWAYS INFORMED Bij de totstandkoming van het vernieuwde interieurconcept van het AMFI huis moet rekening gehouden worden met de vernieuwde techniek. Het gebruik van laptops in de school moet meer gestimuleerd worden. Een draadloos netwerk voor de printers kan zorgen voor kortere wachttijden bij pc’s. Nu werken studenten op hun laptop en voordat zij kunnen printen moeten zij eerst een pc opzoeken.


Case Studies / pagina 71

Om een goed beeld te krijgen van wat er zoal gebeurd bij bedrijven die wel degelijk gebruik maken van creatieve werkplekken heb ik onderzoek gedaan naar een drietal grote bedrijven. Sid lee, een reclamebureau dat een hele positieve manier van werken heeft en zich verdiept in de wensen van haar werknemers., Spaces, zij verhuren werkplekken en VMBO school Panta Rhei. Deze bedrijven geven elk een andere invulling aan hun huisvesting.

3. CASE STUDIES: SID LEE, PANTA RHEI EN SPACES


Case Studies /

3.1 SID LEE

Het Canadese reclamebureau Sid Lee heeft zich sinds 2008 in de Amsterdamse Pijp gevestigd. Sid Lee omschrijft zichzelf als een creatief commercieel bureau. “Ons product is “commercial creativity”, zegt Harm Sas, creatieve partner. “We werken voor merken en mixen verschillende marketing disciplines.”29

Het kantoor op de Gerard Doustraat is het visitekaartje van het bedrijf en straalt dan ook de leefwijze van het creatief talent dat bij Sid Lee werkt uit. Sid Lee is een combinatie van kantoor, winkel, galerie en canteen. In de galerie kunnen jonge internationale designers, kunstenaars en illustrators hun werk tonen. De expositieruimte noemt Sas niet alleen “interessant” voor de Amsterdammers zelf, maar heeft volgens hem ook aantrekkingskracht op internationale kunstenaars. Het bureau in Montréal, Canada bestaat al heel wat langer. Zij hebben een succesvol bureau wat veel betekent voor zijn medewerkers. Het is een bepaalde levensstijl die zorgt voor inspiratie en creatieve producten. BISTRO

‘s Ochtends begint de dag met een goed ontbijt op kantoor. Er is een bistro waar iedereen samenkomt om te ontbijten of lunchen, een lekkere cappuccino maakt of de tafel gebruikt als werkplek. Er staat genoeg voor iedereen, melk, yoghurt, cereals, fruit en brood. Het lijkt bijna op een studentenhuis, iedereen is nog half wakker, deelt verhalen van de afgelopen avond en er hangt een relaxte sfeer. Het is belangrijk om de dag samen te beginnen. Je raakt er door

gemotiveerd en enthousiast om aan de slag te gaan.30 SID LEE’S RUNNING CLUB

Niet alleen een goede lunch en ontbijtplek is belangrijk bij Sid Lee. Sinds de komst van Peter Pigeon, senior producer, hebben zij ook een douche geplaatst op het kantoor. Peter is een fanatiek hardloper, en zijn agenda staat drie keer in de week van 12 tot 1 vol gepland met hardlopen. De bazen bij Sid vonden het goed dat Peter zo gefocust was op het hardlopen en besloten een douche te installeren. Inmiddels loopt er altijd een groepje collega’s met hem mee. ‘We think that we are thinking more creatively when we come back from our hour of running’ Aldus een van de partners. Het werken op een creatief kantoor brengt veel stress met zich mee, er zijn strakke deadlines en er ligt een grote druk tot het bedenken van creatieve ideeën. ‘Running brings back the balance in your life, you are less stressful, more relaxing’.31 CULTURAL GOULASH

De hoge diversiteit in culturen is een positief element bij Sid Lee. De verschillende achtergronden zorgen voor een inspirerende werksfeer. Iedereen brengt andere ideeën binnen gezien vanuit een eigen point of view. PORTFOLIO NIGHT

Sid Lee is al 3 jaar host van Portfolio night. Dit is een evenement waar junior creatieve kunnen speeddaten met een senior creatieven. Portfolio night wordt gehouden in meer dan

10steden over de wereld. Sinds Sid Lee in de Pijp gevestigd is, doet ook Amsterdam mee met dit evenement. Philippe Meunier, creative chief Sid Lee: ‘Het is voor ons een mooie kans te laten zien dat Sid Lee een internationale werkomgeving biedt.’ CHALKBOARDS

‘A lot of boards for a short amount of time’. Dat is hoe Grogore Kibischi, lid van Parijse kunstgroep ShoboSbobo, de experience samenvat. Een groot aantal muren is geverfd met krijtbordverf op het hoofdkantoor in Montreal, internationale kunstenaars worden ongeveer een week overgebracht om een kunstwerk te maken op deze borden. Allemaal met krijt. De improviseerde kunstwerken blijven daar een paar maanden staan, worden vervolgens gewist en een nieuwe kunstenaar gaat de uitdaging aan. Illustrator Nate Williams beschrijft zijn ervaring in Sid Lees Fanzine; “Very strange and very cool. At first I thought it was strange that they would fly me halfway across the world to draw on chalkboards, but once I was there, I realized that it wasn’t just about drawing on chalk boards. It was about sharing perspectives and motivating each other creatively, creating a memorable experience for everyone involved.” Niet alleen werd er voor de medewerkers bij SID LEE een inspirerend kunst werk gemaakt, ook de artiesten die er kun kunsten verrichten waren verrast. “Working in chalk wasn’t so strange,” zegt Williams. “What was less common for me was

pagina 73


working in such a huge scale, having people watch me while I worked, drinking a beer on a ladder, looking at an aerial view of an agency’s work environment and listening to people speaking French.” Omdat de krijtborden telkens weer worden gewist en al deze mooie kunstwerken verdwijnen, kwam Sid Lee met het idee om een ‘Blackboard Book’ uit te brengen waarin al deze kunstwerken worden vastgelegd. 32 SUCC

“Meetings are too long,” zegt Louis Thomas Pelletier in een interview voor het Fanzine van Sid Lee. “I became a creative director a few years ago and I realized that increasingly, I was spending a lot of time in meetings. Eventually, I thought, we should find a way to make them shorter. We waste a lot of time in meetings. That’s obvious to anyone who’s ever worked at an agency. We would gain a lot of productivity if we had shorter meetings.”33

Hij bedacht zich hoe dit op te lossen en dacht aan een roddel die hij vroeger hoorde toen hij jong was. Namelijk dat de bankjes bij MacDonalds slecht zaten zodat de klanten sneller weg zouden gaan. Hij weet nog steeds niet of dit echt waar is maar gebruikt dit uitgangspunt bij het realiseren van de SUCC, de slightly Oncomfortabel Chair Collection. Een aantal stoelen in de vergaderruimte, allemaal met verschillende mankementen die er voor zorgen dat de vergaderingen korter duren, mensen sneller to the point komen omdat zij niet lekker zitten. Juist in vergaderruimtes gebruikt men lekker comfortabele stoelen, waaruit men niet meer weg wilt, onnodig blijft hangen en soms zelfs in slaapt valt tijdens besprekingen. Diverse modellen passeren zijn gedachten en uiteindelijk ontstaat er een kleine familie van 8 modellen. Allemaal anders, maar duidelijk uitgegaan van het zelfde uitgangspunt.“I like the fact that some times

Case Studies /

the discomfort is physical, like with the Rococo, rocking side to side,” zegt Pelletier, “and sometimes it’s psychological, like the Talking Head, which makes you the dwarf at the table.”

De SUCC werd voor het eerst gepresenteerd in 2008 tijdens de SIDIM (Salon International du Design d’Interieur de Montréal) en er kwamen verrassend veel goede reacties. “A woman came up to me,” zegt SaintPierre, “and said, ‘Oh... my... God. That’s what I’ve been looking for. I sent a letter to my company to say that meetings are too long.’ She’d made a financial plan to explain how much money they lost during the meetings. That was perfect.” De SUCC zal ook verschijnen in de Sid Lee Store in Amsterdam. Zou de stoelencollectie deel kunnen maken van menig kantoor? “I think they’ll re main as uncomfortable as they are right now,” says Pelletier. “I don’t think we’ll compromise on that. But I can see corporations buying some for their conference rooms and boardrooms—to make a point, a reminder to their employees. There is a potential market for it, a niche market— but I don’t see them being distributed through IKEA.” WAY OF LIFE

Al bovengenoemde aspecten zorgen voor de bepalende werksfeer binnen het bedrijf. Sid Lee doet er alles aan om zijn medewerkers te stimuleren en inspireren. Dat halen zij uit elkaar, uit de dagelijkse dingen die zijn doen en de producten die zij uitdragen. Het is een hecht team, voelen zich gewaardeerd en zetten zich daardoor hard in voor het bedrijf.

pagina 75


Case Studies /

3.2 SPACES

Spaces biedt betaalbare full survice kantoorruimte in een inspirerende omgeving in het centrum van Amsterdam. Bij Spaces huur je niet alleen de vierkante meters, maar ook allerlei ondersteunende diensten naar keuze die je werkdag een stuk makkelijker maken.

Spaces heeft een gerenommeerde architect gevraagd om het gebouw aan de Herengracht zo in te richten dat het inspirerend, efficiënt en tegelijkertijd ruimtelijk is. Dat alles heeft geresulteerd in een multifunctioneel en uniek kantoorgebouw dat licht en ruimte biedt en waarin zakelijk en informeel een uitstekende balans hebben gevonden. Spaces aan de Herengracht biedt ondernemers en hun medewerkers ruimte. Op alle fronten. Iedereen kan bij Spaces kantoorruimte huren, van gevestigde bedrijven tot starters en freelancers of ZZP’ers. Spaces legt hierin geen beperkingen op omdat zij van mening zijn dat een grote diversiteit juist bijdraagt aan sociale interactie en creativiteit.

Naast een ‘ready voor use’ kantoorruimte biedt Spaces allerlei diensten om het werken makkelijker en efficiënter te maken. Terwijl de klant zich bezig houdt met zijn core business zorgt Spaces voor de diensten, waarin de klant uiteraard vrij is of en welke diensten ze willen afnemen. Via internet is het bijvoorbeeld mogelijk zaken als kantoorbenodigdheden te bestellen, bloemen te laten bezorgen, een advocaat te raadplegen, archiefruimte te reserveren en zelfs en zakenreis te boeken. Daarnaast kan Spaces voor zijn klanten de telefoon beantwoorden of de post bezorgen. De klant bepaalt waar hij wel of

geen gebruik van wenst te maken.

Naast de kantoorruimte beschikt Spaces over een levendig ‘Sociaal hart’ waar het restaurant, coffeebar en loungeruimte zich bevinden. Hier worden gasten van de huurders vriendelijk ontvangen. Kun je aan de stress van de dag ontsnappen in het restaurant of coffeebar. En voor een informeel gesprek, een interview in de bibliotheek of ‘zomaar even met een krantje op de bank’ kan de huurder gebruik maken van een van de lounge-stoelen. Op de begane grond bevindt zich ook de Business Club, een aantal multifunctionele ruimten die uitgebreide mogelijkheden bieden voor vergaderingen, workshops, persconferenties, borrels, seminars en andere bijeenkomsten voor grote en kleine groepen. De ruimtes zijn van alle gemakken voorzien en beschikken onder andere over wireless internettoegang, overhead- en diaprojector/beamer, TV en video/dvd-speler. De vergaderzalen grenzen aan een unieke stadstuin. INDEPENDENT SPACES

Een gedeelte van het gebouw is gereserveerd voor de zogenaamde freelancevloer. De freelancevloer is de ideale werkplek voor freelancers en ZZP’ers die sociale interactie zoeken of hun inspiratie willen halen uit de bruisende Jordaan. De werkplekken zijn volledig ingericht met bureau, bureaustoel, kastruimte en hebben direct toegang tot een printer, kopieerapparaat en andere handige faciliteiten.

PARKEERRUIMTE Parkeerruimte in Amsterdam is schaars. Spaces beschikt naast parkeerruimte voor fietsen, scooters en motoren ook over parkeerplekken in eigen pand voor auto’s, iets wat uniek is in het centrum van Amsterdam. Deze parkeerplekken zijn te huur voor de huurders en gebruikers van Spaces.

pagina 77


Case Studies /

3.3 PANTA RHEI

Een voorbeeld van de eerder genoemde stad als omgeving stad is het vmbo-college Panta Rhei school in Amstelveen. Het is de missie van de school om een stabiele, inspirerende school te zijn met een positieve uitstraling, waarin zij leerlinggericht werken vanuit maatschappelijk relevante contexten. Door te werken vanuit kernteams, kleine groepen docenten die elk verantwoordelijk zijn voor een groep leerlingen, wordt zoveel mogelijk de veiligheid gewaarborgd. Bovendien kunnen zij als relatief kleine school veel aandacht besteden aan iedere individuele leerling.

Bij het verwezenlijken van het concept wordt dus rekening gehouden met de leerdoelen van de school. De grootste uitdaging in het ontwerp van de nieuwe huisvesting van deze school was het vinden van een balans tussen vrijheid en geborgenheid. Snelder Architecten realiseerde een gebouw met algemene, bijna abstracte ruimtes waar leerlingen zich op allerlei manieren de lesstof eigen kunnen maken. Het interieurontwerp van i29 verleent die ruimtes een identiteit die aansluit op de leefwereld van de leerlingen en die hen direct en persoonlijk aanspreekt. Omdat op het Panta Rhei veel leerlingen zitten met concentratieproblemen is gekozen voor een minimalistisch interieur dat niet afleidt van de concentratie van de leerlingen. Door de hele school zijn gedichten geplaatst op de linoleum vloeren en interieur. Bedenker van de

gedichten is Erik Jan Harmens (1970). Erik Jan heeft samen met de leerlingen thema’s bedacht als vrienden, onzekerheid en leren.34 De gedachte achter deze gedichten is dat er momenten zijn buiten het klaslokaal die leerzaam zijn of je bepaalde inzichten kan geven: vaak is dit in de casual setting en zeer inspirerend. Misschien leveren deze gedichen een ander perspectief buiten de een onbeschermde omgeving van het klaslokaal. Omdat het leren plaats vind in zowel groepsverband als individueel is het interieur zo gemaakt dat het mogelijk is om in beide werkwijze optimaal te kunnen werken. De tafels zijn asymmetrisch ontworpen en kunnen aan elkaar verbonden worden of los van elkaar staan. Dit betekend dat de tafels zowel in algemene ruimtes gebruikt kunnen worden als in klaslokalen en docentenkamers. Er een bepaald spanningsveld tussen het witte open karakter van de open ruimtes en de persoonlijke, bijna emotionele gedichten. Beiden zijn optimaal aanwezig in het schoolgebouw en hebben beide een bepaalde invloed. De ruimtes zijn groots en stil, terwijl de tekst de kinderen aanspreekt op een directe en persoonlijke manier.

Het is een samenhangend eindresultaat. De terugkerende zwarte kleur in de teksten, stoelen en poefs tegen de witte muren. Sommige muren zijn echter onafgewerkt en zijn van beton. Sommige leerlingen vragen zich af wanneer deze muren

worden afgewerkt. Het zet hen tot denken. Zij gaan nadenken over het design van de school. En dat is een goed gegeven, ook al is het geen universiteit, het betekend niet dat je de leerlingen niet kan uitdagen.

pagina 79


Case Studies /

CONCLUSIE

Dat er voor ieder bedrijf en elk type opleiding andere behoeftes nodig zijn spreekt voor zich. De interesses zijn anders, de opleidingstructuur en de manier van werken, is anders. Toch zijn er bij alle bedrijven en scholen overeenkomsten te vinden. Ontspannen Zo is de kantine een terugkerende factor waar de ‘werkenden’ zich even terugtrekken uit de werksfeer en zich moeten kunnen ontspannen en zich kunnen richten op andere dingen. Dat het niet alleen eten en drinken bevat blijkt uit de werkplek van Facebook en Sid Lee. Naast de lunch moeten er ook andere faciliteiten aanwezig zijn om tot deze ontspanning te kunnen komen. Alleen zitten en eten is niet voldoende. Zo heeft Sid Lee een runningclub en Facebook voetbaltafels en basketbalveldjes. Ook blijkt uit reacties van de werkenden dat na het terugkeren van de lunchpauze de concentratie en motivatie hoger is. De werkplek Zoals bij Panta Rhei blijkt dat te veel hysterie en kleuren kan afleiden tot concentratie, is bij Sid Lee een inspirerende omgeving met kunstwerken een must voor het creëren van de workflow. Ieder bedrijf/opleiding heeft een andere visie van een goede werkplek. Deze staat in verbinding met de toekomstvisie van het bedrijf. Het AMFI heeft diverse werkplekken. De mediatheek moet rustig blijven, weinig kleur en veel licht. Bij werkplaatsen kan meer gebruik worden gemaakt van kleuren en

kunstwerken. De vergader-/brainstormruimte Dat de vergadering niet te lang mag duren blijkt uit diverse reacties op de SUCC van Sid Lee. Niet dat deze collectie nou in elke ruimte moet staan, maar het kan wellicht leiden tot een herinnering aan het feit dat de vergaderingen te lang duren. Te comfortabele stoelen werkt averechts, mensen blijven te lang hangen en dwalen af naar kletsgedrag. Er mag dus niet te veel afleiding zijn in dit soort ruimtes, maar moet wel inspiratie opwekken. Het AMFI heeft diverse ruimtes nodig waar vergaderd kan worden en waar 1 op 1 gesprekken gevoerd kunnen worden tussen docent en student. Deze ruimtes dienen zo in-gericht te zijn dat deze leiden tot korte concrete gesprekken. Faciliteiten Naast een kantine, met goede koffievoorziening kun je jezelf afvragen welke faciliteiten het desbetreffende bedrijf nodig heeft. Het hangt af van de doelen, functies en diensten die het bedrijf levert of gebruik van dient te maken. AMFI heeft haar brei- en naaizaal hard nodig. Gevaar is dat de meeste faciliteiten in het gebouw enkel zijn toegespitst op de Designafdeling en dat de andere twee richtingen vergeten worden. Goed contact met de ‘werkenden’ is belangrijk. Wat zijn hun wensen, hoe werken zij het best en hoe kan de werkgever daar in tegemoetkomen? Een goede werkomgeving leidt tot productieve

werknemers. Na mijn gesprek met diverse docenten en studenten komen deze wensen tot uiting in het programma van eisen. Een goede vertaling van de identiteit van de ‘bewoners’ van ‘het huis’ is de kracht van het interieur. Het AMFI gebouw dient een weerspiegeling te zijn van de studenten en docenten, dan zal de productiviteit van de studenten tot een hoger niveau worden getild en krijgt het AMFI een sterkere positie in de modebranche als opleidingsinstituut.

pagina 81


Conclusies en Aanbevelingen

/ pagina 83

Alle conclusies komen hier samen en vormen een programma van eisen. Dit fungeert als uitgangspunt voor de tot standkoming van het eindproduct.

4. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

Conclusies en Aanbevelingen / pagina 85


4.1 CONCLUSIES

“ AMFI is een huis met vele kamers en bewoners. Een thuis voor allen die er binnenkomen met de liefde die hen bindt: de wereld van de mode. In het huis wordt gewoond, gewerkt, geleefd. Een huis dat voor talenten uit de hele wereld open staat om te werken en te leren. Een stevig, mooi en helder huis waarin het eenvoudig is de juiste kamers te vinden. Een open huis waarin je elkaar ontmoet. Een huis vol energie en verassingen, met een slaapkamer om te dromen maar ook een kamer om te strijken. Een zolder om te rommelen, een speelkamer, een naaikamer, een leerkamer, pronkkamer, salon. Een huis om je thuis te voelen met ramen die uitkijken op de wereld en deuren die het onderwijs naar buiten en de buitenwereld naar binnen laten. Wanneer je er een aantal jaren hebt doorgebracht vlieg je uit over de wereld en weet je je met elkaar verbonden door het huis dat AMFI heet.”

Deze toekomstdroom van Liesbeth in t Hout is onder andere het uitgangpunt voor dit onderzoek. Het AMFI wil nationaal en internationaal bekend staan als een uniek onderwijsinstituut voor de fashionindustry, dat creativiteit, techniek en commercie met elkaar weet te verbinden en op basis daarvan de professionals van de toekomst opleidt voor alle geledingen van de modeketen. Het AMFI wil een internationaal gewaardeerd center of excellente in het modeonderwijs zijn, met internationaal georiënteerde programma’s voor excellente studenten. Het AMFI wil uitgroeien tot een breed kenniscentrum dat in de eerste plaats als onderwijsinstituut fungeert, maar ook als een platform voor onderzoek

en debat met betrekking tot alle facetten van de modewereld en alle geledingen van de modeketen. Deze ambities van het AMFI komen tot stand als onder andere de huisvesting van het AMFI wordt vernieuwd. Deze sluit niet meer aan bij de huidige onderwijsvisie en ondersteunt de ambitie momenteel onvoldoende. Uit reactie van studenten en docenten blijkt dat ook zij niet tevreden zijn met de huidige situatie. Een vernieuwde huisvesting van het AMFI leidt tot de volgende kansen: IDENTITEIT

Het AMFI Huis heeft een sterkere identiteit. Het gebouw weerspiegelt het karakter van de studenten en de opleiding. Het krijgt een duidelijker, sterker en dus positievere uitstraling naar de buitenwereld en zal zo inzetbaar zijn als marketingtool (zie hiernaast) EXCELLENTE STUDENTEN

Zodra studenten worden geprikkeld om zelfstandig aan de slag te gaan en gemotiveerd te blijven tijdens de gehele studie wordt er aanzienlijke verhoging van inzet van studenten bereikt. Het studeren aan het AMFI wordt een way of life. Men komt dagelijks in aanraking met producten van studenten, wordt geïnformeerd door de hoeveelheid kennis in mode in en om het huis. De studenten van het AMFI worden maximaal beïnvloed en hebben een grotere kennis van mode en de mode-industrie dan voorheen.

MARKETINGTOOL Het gebouw dient als marketingtool. Studenten laten de huisvesting van een opleiding hoog meetellen bij de uiteindelijke beslissing om te kiezen voor een bepaalde opleiding. Daarnaast dient het huis als een visitekaartje naar de buitenwereld. Bij het werven van sponsoren voor bijvoorbeeld de minor Magazines of Individuals is het vernieuwde gebouw de perfecte voorziening om klanten uit te nodigen voor een perspresentatie. ONTSPANNING

De kantine is een belangrijke plek voor zowel bedrijven als scholen. Naast de lunch moeten er ook andere faciliteiten aanwezig zijn om tot deze ontspanning te kunnen komen. De kantine moet studenten en docenten aansporen tot interactie bij ontspanning. Er moet dus een hoek in de kantine komen waar zij gezamenlijk werken aan een ander project dan hun huidige projecten in de lessen. DE WERKPLEK

Ieder bedrijf/opleiding heeft een andere visie van een goede werkplek. Deze staat in verbinding met de toekomstvisie van het bedrijf. Het AMFI heeft diverse werkplekken. De mediatheek en collegezalen moeten rustig blijven, weinig kleur en veel licht. Bij werkplaatsen kan meer gebruik worden gemaakt van kleuren en kunstwerken. DE VERGADER-/BRAINSTORMRUIMTE

Dat de vergadering niet te lang mag duren blijkt uit diverse reacties op de SUCC van Sid Lee. Te comfortabele stoelen werkt averechts, mensen

blijven te lang hangen en dwalen af naar kletsgedrag. Er mag dus niet te veel afleiding zijn in dit soort ruimtes. Het AMFI heeft diverse ruimtes nodig waar vergaderd kan worden en waar 1 op 1 gesprekken gevoerd kunnen worden tussen docent en student. Deze ruimtes dienen zo inge-richt te zijn dat deze leiden tot korte concrete gesprekken. FACILITEITEN

Gevaar is dat de meeste faciliteiten in het gebouw enkel zijn toegespitst op de Designafdeling en dat de andere twee richtingen vergeten worden. Goed contact met de werkenden is belangrijk. Het AMFI moet dit gesprek blijven aangaan met studenten en docenten om zo een stabiele omgeving te blijven.

Het AMFI krijgt met het verniewde concept een sterkere identiteit waardoor studenten positief beïnvloed worden. Het krijgt een sterkere marketingpositie op de scholenmarkt en in het bedrijfsleven, waardoor het netwerk van het AMFI wordt uitgebreid en ook een grote invloed kan uitoefenen op de modebranche.


Conclusies en Aanbevelingen /

4.2 A ANBEVELINGEN

Uit reactie van docenten en studenten kan ik vier grote conclusies trekken die als voornaamste uitgangspunt zullen dienen bij het ontwerp van het concept.

1. Er moet meer ruimte voor studenten komen om te werken, dit in de vorm van transparante werkplaatsen, zodat leerlingen en docenten zien waar men mee bezig is. 2. De mediatheek en docentenkamers moeten rustiger en serener zijn. 3. Loungeruimte moet elders komen, daar waar ramen zijn en uitzicht is. 4. Er moet meer werk van studenten getoond worden in het schoolgebouw.

Daarnaast hebben de conlusies vanuit de casestudies invoed op het ontwerpproces. Deze zijn verwerkt in het programma van eisen. Deze verschillende eisen van het gebruik van het gebouw zijn te verdelen in 4 thema’s. Deze vier thema’s worden uitgediept in het eindproduct. De eisen voor het vernieuwde concept zijn te vinden in het programma van eisen. Focus: Hier wordt gestudeerd, gewerkt en les gegeven. Create: Hier worden producten ontworpen en gerealiseerd. Relax: Hier ontspannen studenten en docenten tussen lesuren in. Share: Share is een nieuw thema dat wordt ontwikkeld. Hier delen studenten hun kennis

en ervaring, laten elkaars werk zien en verdiepen zich in andermans werk. HET EINDPRODUCT

Als aanvulling op dit onderzoek wordt het concept voor een vernieuwde huisvesting voor het AMFI gepresenteerd in een conceptboek. Het uitgangspunt voor de conceptontwikkeling is het programma van eisen. Dit is samengesteld uit bevindingen uit het onderzoek. Het wordt in het volgende hoofdstuk gepresenteerd. De vier thema’s worden verder uitgewerkt en hebben elk een uitleg van kleur en materiaalgebruik. Visuals van de desbetreffende ruimtes geven een goed beeld van het eindresultaat. Bij het conceptboek worden plattegronden geleverd die een verduidelijking geven van de herziende indeling van het gebouw.

pagina 87


Conclusies en Aanbevelingen /

pagina 89

4.3 PROGRAMMA VAN EISEN DOEL Het AMFI huis dient een afwisselende inspirerende en motiverende omgeving zijn die een duidelijke associatie heeft met mode en waar veel te zien en te beleven is, een omgeving waar de ruimte uitdaagt om aan de slag te gaan. ESTHETISCHE EISEN

Licht en ruimtelijk opgezet Werk van studenten aanwezig in het gebouw Voldoende relaxplekken die aangenaam ingericht zijn en waar voldoende daglicht aanwezig is. Belangrijke gebeurtenissen in de mode worden tentoongesteld. FUNCTIONELE EISEN

Mediatheek De huidige mediatheek dient opnieuw te worden ingericht. Bij het meubilair wordt gelet op verstebaarheid van stoelen, er komen voldoende stopcontacten en werkplekken voor studenten met laptops. De banken rondom de mediatheek worden bruikbaar gemaakt. Het interieur van de mediatheek moet licht, wit en overzichtelijk zijn, er mogen geen grote afleidende ontwerpen staan. Minoren De minoren krijgen elk een eigen ruimte waarin zij zich een semester lang zullen huisvesten. Studenten blijven op 1 plek en zullen slechts enkele uren verplaatsen naar bijvoorbeeld het naaiatelier, de breizaal, pc lokaal of het lab om daar relevante

kennis op te doen. Docenten zoeken hen op en weten altijd waar studenten van die minor aanwezig zijn.

Specialisatie en TBB De overige klassen worden verspreid over de overige lokalen en werkplaatsen. Elke afdeling heeft zijn eigen werkplaats waar elke dag gewerkt kan worden. Hier zijn docenten aanwezig ter ondersteuning. Docentenkamer De drie docentenkamers worden samengevoegd en krijgen een gezamenlijke ruimte met daarin stilteplekken en relaxplekken. Bij de relaxplekken komen ronde tafels en comfortabele stoelen en sfeervolle verlichting. Stilteplekken Deze moeten licht en rustig worden vormgegeven, de stoelen moeten lichtelijk comfortabel zijn zodat de gesprekken niet onnodig uitlopen en er snel tot conclusie wordt gekomen.

Studentenlounge De huidige studentenlounge wordt verplaatst naar de tuin. Hier wordt een voorziening gerealiseerd die voldoende frisse lucht en daglicht toelaat in de lounge. Deze lounge zal niet ten kosten gaan van de capaciteit van de tuin en deze juist ondersteunen. De ruimte die vrijkomt wordt ingericht als werkplaats. In de lounge komt een hoek waarin interactief met elkaar gecommuniceerd wordt. Een gezamenlijk project dat zorgt voor binding van de bewoners.

Vaardighedencentra De breizaal, naaizaal, drukkerij en laboratorium blijven in het gebouw aanwezig. De drukkerij en lab worden naast elkaar geplaatst op de begane gond. Werkplaatsen De werkplaatsen zijn voor elke richting anders ingericht. Management zal zich in de tussenuren vooral bevinden in de mediatheek. Een vergaderruimte zal tot hun beschikking staan. Functionele eisen voor allen: prikborden, kastruimte. Designafdeling: spiegels en kleine verplaatsbare podia, voldoende paspoppen, stoomstrijkijzer en strijkplanken. Brandingafdeling: snijmatten en linialen

Collegezalen De collegezalen voldeon en blijven daarom intact. Filmzaal De filmzaal voldoet en zal daarom geen veranderingen ondergaan.

Berts Lounge Deze verplaatst naar de voorziening in de tuin. In de huidige ruimte zal nog wel verse koffie verkrijgbaar zijn. De ruimte wordt aangepast zodat hier meer zitplaatsen zijn.

Presentatieruimten Verspreid over het gebouw komen diverse presenatieruimtes. Deze zijn allen voorzien van een

glazen wand of andere vorm van afscherming zodat deze niet toegankelijk is voor voorbijgangers. Dit voorkomt beschadiging aan het tentoongestelde product. Locaties presenatieplekken: aankomsthal en gang begane grond gang kelder overloop en gang eerste verdieping gang tweede verdieping relaxruimte naast de filmzaal relaxruime in de tuin. docentenkamer


NOTENLIJST

1 http://www.architectenweb.nl/aweb/redactie/redactie_detail.asp?iNID=21868&u={DBC5433B-F2FC-41AC-A337-52565F9F5E60} datum van raadpleging 4 -10-2009 2 Geen meter te veel, blz 28 agenda scholenbouw isbn 978-90-79936-02-1 3 Zelfevaluatierapport 2008, geschiedenis. P 11 4 Zelfevaluatierapport 2008, visie, p 18

5 Zelfevaluatierapport 2008, kernwaarden, p 20 6 Zelfevaluatierapport 2008, doelstelling, p 20 7 Zelfevaluatierapport 2008, ambities,p 20

8 Zelfevaluatierapport 2008, onderwijsvisie, p 20

9 Uitkomst gesprekken met 10 AMFI – studenten / December 2009 10 Zelfevaluatierapport 2008, personeel, p 88

11 F.A Eschauzier, Een orde voor de zintuigen, J van der Werf, ISBN 90-6450-359-1, p 48-52 12 Evaluatierapport 2008, voorzieningen. 13 Evaluatierapport 2008, voorzieningen.

14Zelfevaluatierapport 2008, voorzieningen p 106

15 Kwantitatieve gegevens mediatheek AMFI, januari 2008, zelfevaluatierapport 16 Zelfevaluatierapport 2008, voorzieningen p 111 17 Zelfevaluatierapport 2008, voozieningen, p 11 18 http://www.villaidea.nl/kleuradvies.html 19 Ruimte en leren herman herzberger

20 ruimte en leren, Herman Herzberger, leerlandschap, blz 57 21 ruimte en leren, Herman Herzberger, de leerstraat

22 Gebruikersstudie Of�ice Perfomance 2002, n:890 via Vitra

23 No. Of U.S. employees: 6,500. What makes it so great? Our new No. 1 sets the standard for Silicon Valley: free meals, swimming spa, and free doctors onsite. Engineers can spend 20% of time on independent projects. No wonder Google gets 1,300 résumés a day. 24 Net ‘n’ nest of�ice van vitra, weil am rhein (dag van 16 nov)

25 http://www.dearchitect.nl/projecten/2009/43/Amsterdam+i29+kantoor+Gummo/Amsterdam+i29+kantoor+Gummo.html 26 http://www.microsoft.com/netherlands/het_nieuwe_werken/ 27 trendbook mood10, blz 6 REPAIR

28 trendbook mood 10, blz 36 PROTECT

29 interview voor Amsterdam Topstad. http://www.topstad.amsterdam.nl/partners/alle_partners/sid_lee 30 http://www.sidlee.com/#/tv/view/SidsBelovedBistro, �ilmpje op de bedrijfswebsite. 15 aug

31 http://www.sidlee.com/#/tv/view/UnclePetesRunningClub, �ilmpje op de bedrijfswebsite 15 aug

32 fanzine. Magazine uitgebracht door Sid Lee. http://www.sidlee.com/guizmo/Channel_SIDLEECOLLECTIVE/Fanzine/eng_sid_lee_collective.pdf 33 http://www.sidlee.com/guizmo/Channel_SIDLEECOLLECTIVE/Fanzine/eng_succ.pdf 34 www.dezeen.com 12 juli 2009

Bronnen /

pagina 91


Bronnen /

pagina 93

BEELDEN Pagina 3 1. Lanvin office paris, www.theselby.com/lucasossendrijver 2. .Alexander Wang office, http://www.theselby. com/8_07_08_alexander_wang/index.html Pagina 5 1. Bunka Fashion College, Tokyo, Scott schuman http://www.thesartorialist.blogspot.com/ 2. the selby bij Colette, the selby www.colette.fr 3. Inside design 2009, eigen beeld. 4. Bunka Fashion College, Tokyo, Scott Schuman http://www.thesartorialist.blogspot.com/ 5. Fashion Transit 2009, joris van egmond http:// fashiontransit09.amfi.nl/photos-event/

Pagina 8 1.bibiotheek UVA, http://www.dailytonic.com/newinterior-for-the-library-of-the-university-of-amsterdam-by-studio-roelof-mulder-bureau-ira-koers/

Pagina 13 1. Hogeschool Utrecht, Faculteit techniek, http:// www.trajectum.hu.nl/achtergrond/8006 2. Hogeschool Utrecht Faculteit techniek, http:// www.trajectum.hu.nl/achtergrond/8006 3. ROC Apeldoorn, door Jurgen Bey http://www. dezeen.com/2007/09/30/roc-apeldoorn-classroomby-jurgen-bey/ Pagina 15 1. studentenwerk http://fashiontransit09.amfi.nl/ 2 studentenwerk http://fashiontransit09.amfi.nl/ Pagina 19 studentenwerk http://fashiontransit09.amfi.nl/

Pagina 21 studentenwerk http://fashiontransit09.amfi.nl/ Pagina 23 studentenwerk http://fashiontransit09.amfi.nl/

Pagina 25 1. opening byAMFI store www.facebook.com byAMFI 2. studenten aan het werk in de byAMFI store www. facebook.com by-AMFI 3. Fashion Transit 2009, joris van egmond http:// fashiontransit09.amfi.nl/photos-event/

Pagina 29 1. Amstelbrouwerij, boek F.A ESCHAUZIER, een orde voor de zintuigen,Jouke van der Werf, isbn 90-6450359-1 2. Amstelbrouwerij, boek F.A ESCHAUZIER, een orde voor de zintuigen,Jouke van der Werf, isbn 90-6450359-1 Pagina 31 Concept Concrete voor AMFI, via Gillian Schrofer pagina 30-37 eigen beeld AMFI Pagina 31-41 eigen beeld, interieur AMFI

Pagina 43 1.http://fashiontransit09.amfi.nl/ 2. AMFI tijdens fashionweek 3. www.byamfi.nl Pagina 45 www.byamfi.nl

Pagina 49 1. Nylon magazine office, www.theselby.com Marvin Jarrett, editor in chief, nylon magazine http://www.theselby.com/7_23_08_marvin_jarrett/ index.html 2. Office Daniele Kamiliotis vice president Ralph Lauren women, www.theselby.com

facebooks-new-headquarters-099835

Pagina 55 1. Harmonicawanden, De Monchyschool, Arhem, 2004- 2007, Ruimte en Leren, Herman Hertzberger 2. De leerstraat, Ruimte en Leren, Herman Hertzberger

pagina 73/75 Sid Lee collective http://www.sidlee.com/#/tv/view/succ

Pagina 51 1.Erika Mann Grundschule II, Berlijn www.thecoolhunter.net/kids 2. verzameling, www.thecoolhunter.net/kids

Pagina 57 Artez interieur, eigen beeld

Pagina 59 Designacademy Eindhoven, eigen beeld TMO doorn, www.tmo.nl

Pagina 61 Gummo office, http://www.i29.nl/Pagina 63 1. Red bull office, http://www.apartmenttherapy. com/la/inspiration/inspiration-red-bulls-londonhqdesigned-by-jump-studios-090617 2. Ogilvy & Mather’s Guangzhou office, http://www. thecoolhunter.net/article/detail/1501/ogilvy-andmather-guangzhou-office--a-carnival-of-ideas 3. Facebook, http://www.apartmenttherapy.com/sf/

Pagina 65 Opening Ceremony, http://www.psfk.com/2009/11/ pics-opening-ceremony-tokyo.html/opening-cermony-tokyo-10 Pagina 67 1. www.elle.com 2. Frontrow bloggers bij Paris Fashion week, http:// blog.youheshe.com/en/2010/01/modebloggernesfrembrud/

Pagina 77 1. Spaces herengracht http://www.emmyscheelephotography.com/frame.php?itemId=186147 2. Spaces herengracht http://www.emmyscheelephotography.com/frame.php?itemId=186147 3. Spaces herengracht, eigen beeld Pagina 79 Beeld panta rhei, http://www.dezeen.com /2009 /06/12/panta-rhei-school-interior-by-i29/


Bronnen /

BRONNEN

BOEKEN

WEBSITES

F.a Eschauzier, Een Orde Voor De Zintuigen, jouke Van Der Werf, ISBN 64503591

www.adformatie.nl www.artez.nl www.amstelcampus.com www.architectenweb.nl www.colette.fr www.dezeen.com www.designacademyeindhoven.nl www.eenvandaag.nl www.framemag.com www.hva.nl www.imagineschooldesign.org www.oba.nl www.onderwijshuisvesting.nl www.scholenbouwen.be www.scholenbouwprijs.nl www.sidlee.com www.spaces.com www.thecoolhunter.net www.theselby.com www.tmo.nl www.trendslator.com

Ruimte En Leren, Herman Hertzberger ISBN 9064506450

De Mensenmaatschappij Een Inleiding, Abram De Swaan, ISBN 9789035130715

Motiveren Van Studenten In Het Hoger Onderwijs Rob Martens ISBN 9789001712082 Scholen & Speelplaatsen, Ana G. Canizares, ISBN 9779057644115 Furnish, ISBN 9783899551761

Bouwen voor de next generation, Marlies Rohmer, ISBN 9789056625450

TIJDSCHRIFTEN

Frame Magazine Nr 60, 70, 72, 73 Architecten Magazine Nr 31 Eigen Huis en Interieur diverse nrs te inspiraie Elle Wonen, diverse nrs ter inspiratie

READERS Zelfevalatierapport 2008, Amfi Bezit Geen Meter Te Veel, Stimuleringfonds voor architectuur

PERSONEN uitkomsten gesprekken zie bijlagen: Gillian Schrofer, oprichter en ontwerper Concern Leslie Holden, hoofd Fashion & Design AMFI Anne Kai van woerden, 2e jaars student Artez Vera Meijwaard, 2e jaars student Artez 30 medewerkers amfi 20 studenten amfi

pagina 95


HET AMFI HUIS

Sophie Röder

René van de Velde

Recommend Documents