11
'Mijn relatie loopt spaak' Verbeter de relatie met je partner
Francine en Ralf waren zes jaar getrouwd toen hun dochter, Linda, geboren werd. Nadat ze haar baan had opgezegd om thuis te blijven en voor Linda te zorgen, raakte Francine depressief. Ralf probeerde haar te steunen, maar had het druk met zijn werk en kwam meestal te laat thuis om samen met hen te eten. Naarmate Francine depressiever werd, werd ze ook chagrijniger, waardoor ze vaak een verbeten uitdrukking op haar gezicht had en weinig belangstelling voor Ralf toonde als hij thuiskwam. Francine voelde zich onaantrekkelijk, pessimistisch en niet gemotiveerd om ook maar iets te doen. Ze was prikkelbaar en richtte haar gevoelens voor een groot deel op Ralf. Als Ralf de krant las in plaats van met haar te praten of haar genegenheid te tonen, dacht ze: Hij is niet in me geïnteresseerd, of Hij vindt me niet aantrekkelijk. Ze begon minder aandacht aan haar uiterlijk te besteden. 'Waarom zou ik die moeite doen?' zei ze tegen me. 'Hij is toch niet meer in me geïnteresseerd: De aanhoudende negativiteit en het gebrek aan belangstelling van Francine begonnen aan Ralf te knagen. Hij dacht: Ze is haar belangstelling voor mij kwijtgeraakt nadat Linda is geboren. Ze heeft nergens meer zin in. Ze is voortdurend negatief En hij begon zich in zichzelf terug te trekken. Pas toen ik de kans had om met Ralf afzonderlijk te praten, kreeg ik zijn interpretatie boven water en zicht op beide kanten van het verhaal. Francine dacht dat hij niet meer in haar geïnteresseerd was, terwijl hij dacht dat zij niet meer in hem geïnteresseerd was. Ironisch genoeg hadden ze allebei gedeeltelijk gelijk en gedeeltelijk ongelijk. Francine had een depressie en dat ze zich terugtrok was daar een onderdeel van. En Ralf wist zich geen raad met de situatie, want als hij belangstelling voor Francine toonde, leidde dat vaak tot nog meer negativiteit van haar.
11. VERBETER
DE RELATIE
MET
JE PARTNER
Intimiteit en depressie Zoals je weet, kan een depressie veel verschillende oorzaken hebben en daar kan je relatie er een van zijn. Bij zowel mannen als vrouwen bestaat een sterke samenhang tussen relatieconflicten en depressie.' Aan de ene kant kan een relatieconflict tot depressie leiden. Als je ontevreden bent over je relatie, of als dat voor je partner geldt, dan is er een grote kans dat een van jullie op een gegeven moment depressief wordt, of dat jullie het allebei worden. Vrouwen met relatieproblemen lopen 25 procent meer kans op een depressie dan vrouwen zonder huwelijksproblemen.' Aan de andere kant kan een depressie ook de oorzaak zijn van conflicten binnen het huwelijk. Het is zelfs zo dat bij vijftig procent van de stellen die onenigheid hebben ten minste een van beide partners depressief is.' Ik gebruik 'huwelijk' hier in de breedste zin van het woord, want dit geldt niet alleen voor gehuwden, maar voor alle vaste intieme relaties. Ook al heb je momenteel geen partner, het is mogelijk dat je in de toekomst wel een relatie krijgt. Daarom is het nu misschien wel het beste moment om te leren hoe je een betere intieme relatie opbouwt. Door te leren hoe je de valkuilen die we allemaal tegenkomen, kunt vermijden wanneer je in de toekomst een relatie met iemand aangaat, ben je er klaar voor om deze beter te laten verlopen. De ideeën in dit hoofdstuk leiden je trouwens niet alleen langs de valkuilen in een intieme relatie, maar kunnen je ook helpen een betere vriend of vriendin te worden.
Een vicieuze cirkel Relatieconflicten kunnen je gevoel van hopeloosheid - het gevoel dat je klem zit en dat je daar niets aan kunt doen - verergeren. Als je partner veel kritiek op je heeft, kan dat je gevoel van eigenwaarde aantasten. Je maakt minder prettige dingen mee, je voelt je eenzaam binnen je relatie, en je voelt je prikkelbaar. Je hebt het gevoel dat er geen rekening wordt gehouden met je gevoelens. En je kunt je zelfs onveilig voelen. Zoals ik al eerder aangaf, kan je depressie relatieproblemen in de hand werken en kan je relatie een depressie in de hand werken.' Maar de medaille heeft nog een andere kant: wanneer je depressief bent, bekijk je je relatie soms in een erg negatieflicht. Het is mogelijk dat je denkfouten maakt als negatief gedachten lezen ('Hij vindt me niet aantrekkelijk'), alles op jezelf betrekken ('Hij blijft langer op zijn werk omdat hij niet van me houdt'), onredelijke regels hanteren ('Ze hoort altijd lief tegen me te doen'), en rampdenken ('Het is verschrikkelijk dat we deze ruzies hebben'). Bovendien heb je misschien de neiging te denken dat je partner je doelbewust ongelukkig maakt, negatieve voorvallen te veralgemeniseren ('Ze zit voortdurend op me te vitten') of jezelf de schuld te geven van de problemen die zich voordoen.'
188
DEPRESSIEVRIJ
Behalve op de manier waarop je tegen dingen aankijkt, kan je depressie ook invloed hebben op je manier van doen tegenover anderen. Als we depressief zijn, klagen we soms veel tegen onze partner, waarbij we de negatieve gevoelens en gedachten die we hebben steeds maar weer herhalen. Als we depressief zijn, maken we vaak geen oogcontact, laten we lange pauzes vallen in gesprekken en zuchten we veel. Verder is het soms zo dat we ons terugtrekken, mokken en weigeren leuke dingen met onze partner te ondernemen. Wanneer onze partner voorstellen aandraagt, wijzen we die van de hand en klagen we: 'Je begrijpt het gewoon niet: Soms proberen we zelfs negatieve reacties aan de ander te ontlokken: 'Je vindt me zeker niet meer aantrekkelijk?' Of we zoeken buitensporig veel geruststelling: 'Hou je nog wel van me?'6 Wanneer we depressief zijn, interpreteren we de suggesties van onze partner soms ten onrechte als kritiek.' Maar relatieproblemen kunnen ook het gevolg zijn van echte kritiek. Het is moeilijk om je goed te voelen als je veel kritiek over je heen krijgt. Ik heb gemerkt dat mijn depressieve cliënten vaak denken dat ze bekritiseerd worden of dat hun partner niet van hen houdt, en ik weet pas hoe het werkelijk zit als ik de kans heb gehad met de partner afzonderlijk te spreken en vervolgens te zien hoe ze op elkaar reageren. Ik ben erachter gekomen dat er altijd drie verhalen zijn: het verhaal van de een, het verhaal van de ander en de waarheid. Meestal hebben beide partners gedeeltelijk gelijk en gedeeltelijk ongelijk. Maar het gaat uiteindelijk niet om de waarheid. Waar het om gaat is of ze bereid zijn verandering aan te brengen in wat ze doen en zeggen. Dat is de clou van dit hoofdstuk. Verandering aanbrengen in je relatie kan een belangrijke uitwerking hebben op je depressie. Het is zelfs zo dat bij stellen waarbij depressie samenhangt met een relatieconflict, relatietherapie (volgens de ideeën beschreven in dit hoofdstuk) vaak net zo effectief is voor het overwinnen van de depressie als individuele psychotherapie voor beide partners. Relatietherapie pakt zowel de depressie aan als de problemen binnen de relatie die je depressief maken." Je krijgt bij wijze van spreken twee voor de prijs van een: vermindering van je depressie en verbetering van je relatie. En als je partner degene is die worstelt met een depressie, dan geven de ideeën in dit hoofdstuk je inzicht in wat er aan de hand is en hoe je hem of haar daar doorheen kunt helpen.
Waar zit het probleem? Er kunnen allerlei redenen zijn voor problemen binnen je relatie. In dit hoofdstuk behandelen we de belangrijkste problemen waarmee veel mensen kampen. Jij en je partner kunnen er allebei van profiteren het te lezen en te bespreken. Het belangrijkste is het besef dat je depressie kan verergeren als je relatie verslechtert. Gelukkig kun je daar vandaag al iets aan gaan doen.
11. VERBETER
DE RELATIE
MET
JE PARTNER
We hebben allemaal onze 'theorieën' over onze relaties, maar deze theorieën kunnen ook bijdragen aan het probleem. Veel mensen met een relatie conflict hangen de theorie aan dat de persoonlijkheid van hun partner het probleem is. 'Hij is kil en star' of 'Zij is zo veeleisend' zijn klachten die ik vaak hoor van stellen met relatieproblemen. De overtuiging die deze ongelukkige stellen gemeen hebben, is dat de persoonlijkheid van hun partner compleet moet veranderen om de relatie te verbeteren. Omdat dat nagenoeg onmogelijk is, hebben ze het gevoel dat ze hopeloos klem zitten. Cognitief gedragstherapeuten hebben een heel andere benadering. Wij denken dat stellen problemen hebben omdat ze op een problematische manier met elkaar omgaan. Hoe zou het bijvoorbeeld zijn als je het volgende zou doen in je relatie? • • • • •
Je vriendelijker gedragen tegenover elkaar. Meer waardering voor elkaar tonen. Meer nadruk leggen op positieve dan op negatieve zaken. Het verleden laten rusten en je richten op wat je nu beter kunt doen. Onderlinge verschillen accepteren.
• • • • •
Meer geduld hebben. Meer genegenheid tonen. Rekening houden met elkaars emoties. Serieus genomen en begrepen worden door je partner. Beter worden in het samen oplossen van problemen.
Ik zou de lijst nog wel vijf keer zo lang kunnen maken, maar als je de dingen uit de lijst hierboven voor elkaar kreeg, zou je je dan niet beter voelen in je relatie? En hoe zou dat voor je partner zijn? En als dat gebeurde, wat zou er dan met jouw depressie of die van je partner gebeuren? Is het niet de moeite waard om te proberen daarachter te komen? Als je een rode draad zoekt in de lijst, zie je dat het bij ieder punt gaat om gedachten of gedrag. En je manier van denken en doen kun je veranderen; soms zelfs vrijwel onmiddellijk. Door verandering aan te brengen in wat je denkt en doet, breng je uiteindelijk ook verandering aan in wat je voelt. En wanneer je dit nieuwe gedrag en deze nieuwe manier van denken in de praktijk brengt, zul je hoogstwaarschijnlijk merken dat je relatie opknapt en je depressie vermindert. Je hoeft niet terug te gaan naar je kindertijd om alle problemen en kwetsende ervaringen uit die tijd op te graven. Je kunt je relatie veranderen in het hier en nu.
190
DEPRESSIEVRIJ
Aan de slag met gevoelens Laten we allereerst eens kijken hoe jij en je partner op elkaars gevoelens reageren. Lees het lijstje hieronder door en ga bij jezelf na of een van jullie ooit het volgende heeft gezegd: • • • •
'Jij bent altijd zo negatief 'Zet dat toch eens uit je hoofd: 'Stop met klagen. Je mag blij zijn met wat je hebt: 'Je bent alsmaar depressief. Kun je voor de verandering
niet eens blij zijn?'
Als je dergelijke dingen te horen hebt gekregen, weet je hoe ineffectief ze zijn. Je voelt je er alleen maar slechter door. Je hebt het gevoel dat je partner niets over je gevoelens wil horen, vindt dat je niet het recht hebt om depressief te zijn en alleen wil dat je weer 'normaal' doet. Je voelt je niet serieus genomen. Maar we hebben er allemaal behoefte aan dat onze partner er werkelijk om geeft hoe we ons voelen en bereid is enige tijd te steken in onze emoties. We vragen onze partner niet om een oplossing voor alle problemen, maar we zouden toch wel heel graag willen dat hij of zij genoeg om ons gaf om het vervelend te vinden dat het probleem ons dwarszit. Hoe zou het zijn als jij of je partner iets uit het volgende lijstje zei als de ander zich naar voelde? • 'Het lijkt me erg moeilijk voor je dat je je zo voelt: • 'Ik vind het heel begrijpelijk dat je depressief bent, gezien jouw kijk op de situatie: • 'Je hebt vast vaak het gevoel dat de mensen niet begrijpen hoe moeilijk je het hebt: • 'Ik heb de indruk dat je denkt dat je dit vreselijk sombere gevoel nog heel lang zult houden. Het lijkt me niet gemakkelijk voor je om je zo te voelen: • 'Ik wil je laten weten dat ik er altijd voor je ben: • 'Misschien komt het soms over alsof ik niets over je gevoelens wil horen, maar dat is echt niet zo. Laat het me alsjeblieft weten als ik iets kan doen wat je helpt je beter te voelen. Jouw gevoelens zijn echt belangrijk voor me: Hoe simpel deze uitspraken ook zijn, ze maken heel goed duidelijk dat je om elkaar geeft en elkaars gevoelens respecteert.
Luister zonder oplossingen aan te dragen Wanneer onze partner bij ons komt met een probleem, willen we graag helpen, dus dragen we soms direct allerlei oplossingen aan. We zeggen: 'Je kunt dit of dat doen' of 'Je gedachtegang klopt niet: Dergelijke oplossingen en opmerkin-
11. VERBETER
DE RELATIE
MET
JE PARTNER
191
gen kunnen wel eens helpen, maar wanneer je er op het verkeerde moment mee komt, geef je de boodschap af: 'Ik wil niets over je gevoelens horen: 'Zo is het wel genoeg!' of 'Je bent irrationeel: Dat wil je er misschien niet mee zeggen, maar zo kan het wel op je partner overkomen. Victor deed dit bij zijn vrouw, Cynthia. Zij vertelde hem over de problemen die ze op het werk had met haar veeleisende en wispelturige baas en haar humeurige collega, en hij kwam voortdurend met allerlei manieren om het probleem op te lossen. Tot zijn verbazing maakten zijn goedbedoelde adviezen het alleen maar erger. Cynthia had het gevoel dat Victor haar constant vertelde wat ze moest doen in plaats van te luisteren naar haar gevoelens, dus ze werd kwaad op hem. 'Je begrijpt het niet: klaagde Cynthia en ze vond het 'echt iets voor een man' dat hij probeerde het heft in handen te nemen en haar te vertellen wat ze moest doen en hoe ze zich moest voelen. En daar zat wel wat in. Hij bood een helpende hand, terwijl zij behoefte had aan een luisterend oor. Wanneer we ons naar voelen, willen we het gevoel hebben dat onze partner echt wil horen wat ons dwars zit. We willen het gevoel hebben dat we serieus genomen worden. We willen merken dat onze partner om ons geeft. Ik zei tegen Victor: 'Als iemand een probleem met je bespreekt, hoef je dat niet altijd op te lossen. Misschien wil Cynthia liever gehoord dan geholpen worden: De volgende dag al bleek deze methode perfect te werken. Victor besloot de 'luisterendoorrnethode' toe te passen: hij vroeg Cynthia hoe ze zich voelde, bevestigde haar in haar gevoelens en vroeg haar of ze het gevoel had dat hij er echt voor haar was. Welke problemen Cynthia ook te bespreken had, ze leken haar na het gesprek een stuk minder erg, omdat ze het gevoel had dat Victor er echt voor haar was als partner. Als iemand naar je probleem luistert, voelt het soms niet meer als een probleem. Uit het onderzoek dat mijn collega's en ik hebben uitgevoerd, blijkt dat mensen die depressief zijn het idee hebben dat anderen hen niet serieus nemen, niet geïnteresseerd zijn in hun emoties, zich nooit zo naar gevoeld hebben als zij en hun gevoelens niet kunnen begrijpen. Dus als je partner depressief is, kun je echt iets voor hem of haar betekenen door open te staan voor zijn of haar gevoelens. Maar hoe kun je iemand die depressief is laten merken dat je echt voor hem of haar openstaat? Veruit de beste manier om dat te doen is door je partner te helpen inzien dat je oog hebt voor zijn of haar sombere en depressieve gevoelens; dat je daadwerkelijk begrip hebt voor die emoties. En dat kun je op de volgende manieren doen. • Nodig je partner uit om over gevoelens te praten. 'Ik weet dat je een moeilijke tijd doormaakt. Vertel me eens wat je daarbij voelt:
192
DEPRESSIEVRIJ
• Leef je in. Onderken en benoem de emoties die je partner heeft. 'Het klinkt
alsof je je somber voelt en een slecht gevoel over jezelf hebt. Ik krijg de indruk dat je je van tijd tot tijd hopeloos voelt: • Bevestig de gevoelens van je partner. Geef aan in welke zin je de zienswijze en
gevoelens van je partner begrijpelijk vindt: 'Als je jezelf hier de schuld van geeft, begrijp ik heel goed dat je je somber en machteloos voelt: Door de ander te bevestigen in zijn of haar gevoelens, laten we merken dat we de gevoelens van de ander kunnen plaatsen. Dat er plaats is voor de gevoelens van de ander. • Stel vragen. Vraag om meer informatie over gevoelens, gedachten en behoef-
ten. Alleen knikken en zeggen 'Ik begrijp het' is dus niet genoeg. Geef aan dat je graag meer wilt weten over de gevoelens van de ander: 'Het klinkt alsof je je van tijd tot tijd somber en machteloos voelt. Welke gevoelens heb je nog meer?' • Vraag naar jouw rol in het probleem. Wanneer we problemen hebben met on-
ze partner, moet niet het gevoel ontstaan dat een van beiden de oorzaak van het probleem is. Victor merkte bijvoorbeeld dat Cynthia boos op hem werd toen hij haar vertelde wat ze moest doen om zich beter te voelen. Nadat hij zich in haar had ingeleefd, haar gevoelens had bevestigd en haar had gevraagd naar verdere gevoelens, was het tijd voor de volgende stap: 'Het klinkt alsof je soms het gevoel hebt dat ik je gevoelens niet belangrijk genoeg vind. Kun je me zeggen wat ik doe waardoor je dat gevoel krijgt?' • Vraag wat je kunt doen. Nadat je duidelijkheid hebt gekregen over jouw rol in
het probleem, is de logische volgende stap vragen wat je kunt doen om de situatie te verbeteren. Vraag je partner om specifiek te zijn. Neem geen genoegen met: 'Aardiger voor me zijn: Vraag: 'Kun je me een paar voorbeelden geven van dingen die ik kan zeggen of doen waardoor jij het gevoel krijgt dat ik omje geef?'
Zorg dat je partner zich gesteund voelt Nadat je op deze manier hebt laten merken dat je er voor je partner bent, kun je ervoor zorgen dat hij of zij zich op emotioneel vlak nog meer gesteund en begrepen voelt. Probeer de benaderingen hieronder maar eens. 1.
Help gevoelens te plaatsen. Vertel je partner dat je zijn of haar gevoelens heel
goed kunt plaatsen in het licht van wat er is gebeurd en hoe hij of zij denkt.
11. VERBETER
DE RELATIE
MET
JE PARTNER
193
'Anderen hebben dezelfde gevoelens: 'Je gevoelens zijn heel begrijpelijk, gezien jouw kijk op de situatie: 'Je bent niet de enige: 2.
Verbreed het scala aan gevoelens. Help je partner in te zien dat er veel meer gevoelens zijn dan het gevoel van dit moment. Gevoelens komen en gaan, gevoelens kunnen gemengd zijn, en gevoelens kunnen variëren in intensiteit. 'Je hebt zo veel verschillende emoties. Sommige voelen positief en sommige lijken negatief 'Ik weet dat je je somber voelt, maar heb je daarnaast nog andere gevoelens?' 'Heb je misschien ook gemengde gevoelens?'
3. Verminder gevoelens van schaamte en schuld. Help je partner in te zien dat ge-
voelens geen teken van zwakte,maar van menselijkheid zijn. 'We hebben allemaal van tijd tot tijd moeilijke gevoelens. Jouw emoties geven aan dat je de dingen intens beleeft, omdat je ze belangrijk vindt. Je bent heel erg menselijk als je gevoelens hebt: 4. Accepteer het lijden van je partner. Wanneer je van iemand houdt, is het heel
begrijpelijk dat je er alles aan wilt doen om hem of haar zich zo snel mogelijk beter te laten voelen. Dat kan soms nuttig zijn, maar je kunt daarmee ook de boodschap afgeven dat het lijden van je partner je te veel is. In dat geval kun je zeggen: 'Ik weet dat je het moeilijk hebt en ik accepteer dat je je niet altijd opgewekt voelt: Acceptatie en bevestiging gaan hand in hand. 5. Leg een verband tussen emoties en hogere waarden. Soms weerspiegelen je
emoties de dingen waaraan je waarde hecht, zoals zorgvuldigheid, liefde, geborgenheid of verantwoordelijkheid. Je kunt je partner emotioneel steunen door te zeggen: 'Ik weet dat dit je erg dwars zit omdat je veel waarde hecht aan...'
Laat je gelijk varen Voor mij is een van de moeilijkste dingen van relatietherapie mijn cliënten te doen inzien dat gelijk krijgen niet tot een betere relatie leidt. 'Ze is te emotioneel; gaf een man als verklaring voor de problemen die speelden tussen hem en zijn vrouw. Zelfs al had hij gelijk ten aanzien van de 'feiten (wat ik trouwens niet vond), dan nog zou het hen niet dichter bij elkaar brengen als hij gelijk kreeg. Niemand zegt: 'Ik heb een veel beter seksleven, nu ik het gelijk aan mijn kant heb: Maar misschien ben je al tijden bezig te bewijzen dat je gelijk hebt, ook al schiet je daar niets mee op. Het is heel goed mogelijk dat jij en je partner allerlei kleine 'rechtszaken' aan het uitvechten zijn. De ene dag is hij de aanklager en de
194
DEPRESSIEVRIJ
volgende klaag jij hem aan. Wanneer jij de beklaagde bent, verlies je altijd, want de aanklager is tevens rechter. Deze kleine rechtszaken gaan maar door en je verliest keer op keer. Want ook al ben jij vandaag de aanklager, dan kun je de zaak wel winnen, maar verlies je je geluk. Dit is een strijd die slechts verliezers kent. Waar heb je meer aan: de schuldige vinden of de oplossing vinden voor het probleem? Ik merk vaak dat mensen die samen ongelukkig zijn meer gericht zijn op het vinden van de schuldige dan op het verbeteren van hun relatie. De keus is aan jou. Je kunt je gelijk ook laten varen en je ervoor inspannen om het samen beter te hebben.
Aan de slag met negatieve gedachten Wanneer we ongelukkig zijn in onze relatie, kijken we vaak op een vertekende, negatieve manier tegen de dingen aan. We vallen ten prooi aan bepaalde denkfouten, die een slechte situatie nog slechter maken of - en dat komt ook voor van een goede situatie een vreselijke puinhoop maken. In een aantal eerdere hoofdstukken hebben we het ook al gehad over denkfouten en de rol die ze spelen in je depressie. Denkfouten doen zich voor in 'automatische gedachten', gedachten in bepaalde herkenbare patronen, die spontaan bij je opkomen als je depressief bent, die je aannemelijk lijken en die samenhangen met negatieve gevoelens. Automatische gedachten zijn echter niets anders dan dat: gedachten. Soms kloppen ze en soms ook niet. Laten we eens kijken naar een aantal veelvoorkomende denkfouten - die ik The Dirty Dozen noem - die zich voordoen in de gedachten van stellen met relatieproblemen. En laten we tegelijk een paar manieren bespreken om ze tegen te gaan. 1.
Etiketten plakken. Je kent je partner een negatieve eigenschap toe en denkt daardoor dat hij of zij nooit zal veranderen: 'Hij is passief-agressief 'Zij is neurotisch. In plaats van je partner een etiket op te plakken, kun je ook letten op 'veranderlijkheid' in zijn gedrag. 'Soms trekt hij zich terug en soms reageert hij op me. Ik zou hem kunnen vragen waarom hij zich soms terugtrekt:
2.
Toekomst voorspellen. Je kijkt naar de toekomst en voorspelt dat de situatie nooit beter zal worden, wat je een machteloos en hopeloos gevoel geeft: 'Hij zal nooit veranderen.' 'Ik zal altijd ongelukkig blijven in mijn huwelijk.' Een alternatief hiervoor is je richten op specifieke dingen die je nu kunt zeggen of doen, zoals de in dit hoofdstuk beschreven oefeningen. Een andere goede optie is letten op positieve ervaringen en zo je idee dat niets ooit zal verbete-
11. VERBETER
DE RELATIE
MET
JE PARTNER
195
ren onderuithalen. Meer hierover vind je verderop, in een oefening genaamd 'Betrap je partner op goed gedrag: 3. Gedachten lezen. Je interpreteert de motivatie van je partner als vijandig of egoïstisch, ook al is dat nauwelijks ergens op gebaseerd. 'Het kan je niets schelen hoe ik me voel: 'Dat zeg je om wraak te nemen: Laat het gedachten lezen liever achterwege en vraag aan je partner wat hij bedoelde of hoe ze zich voelt. Het kan goed zijn om je partner het voordeel van de twijfel te geven: 'Ze neemt alleen even de tijd om zich te ontspannen' is een betere interpretatie dan 'Hij is niet in me geïnteresseerd: 4. Rampdenken.
Je beschouwt conflicten of problemen als een teken dat het einde van de wereld nabij is of dat je huwelijk een ramp is: 'Ik kan niet tegen haar gezeur: 'Het is vreselijk dat we de laatste tijd geen seks hebben gehad: Een betere manier om hier tegenaan te kijken, is dat alle stellen wel eens problemen hebben, soms zelfs behoorlijk ernstige. In plaats van een obstakel of probleem als 'verschrikkelijk' te zien, kun je ook erkennen dat het moeilijk is voor jullie allebei, maar ook een kans om nieuwe vaardigheden te leren op het vlak van communiceren en omgaan met elkaar. Problemen kunnen leerervaringen zijn, die je de mogelijkheid bieden om te groeien.
5. Emotioneel redeneren. Je voelt je depressief en gespannen, en trekt uit je emoties de conclusie dat je huwelijk is mislukt. 'We hebben een slecht huwelijk, want ik voel me zo ongelukkig: 'Ik heb niet meer dezelfde gevoelens voor hem als vroeger, dus we houden niet meer van elkaar: Een betere manier om naar je emoties te kijken, is te beseffen dat je gevoelens op en neer gaan, afhankelijk van wat jij en je partner doen. Cynthia voelde zich erg depressief over haar huwelijk, maar er waren ook momenten waarop ze zich prima voelde in het gezelschap van Victor. Emoties zijn veranderlijk en vertellen je niet altijd hoe goed het kan zijn. Daarnaast is het belangrijk om je af te vragen: Wat doen we wanneer we het samen prettiger hebben? 6. Negatief filteren. Je richt je helemaal op de paar negatieve ervaringen in je relatie en hebt geen oog meer voor de positieve. Als je over het verleden praat, kom je met een hele reeks klachten, waardoor het klinkt alsof je je partner voor het gerecht sleept: 'Je hebt me vorige week beledigd: of: 'Toen je met die ander sprak, negeerde je me volledig: Hier komt de oefening 'Betrap je partner op goed gedrag' goed van pas, want die helpt je de situatie te bekijken zonder zwarte bril op. Je kunt ook een lijst van positieve dingen over je partner maken om je eraan te herinneren de 'negatieve punten' in de juiste verhoudingen te zien. We doen allemaal wel eens vervelend, maar het is nuttig
DEPRESSIEVRIJ
om het negatieve filter weg te nemen en onszelf te wijzen op de positieve dingen. 7. Alles-of-nietsdenken.
Je beschrijft jullie relatie in zwart-wittermen, zonder rekening te houden met de mogelijkheid dat sommige ervaringen met je partner positief zijn: 'Je doet nooit aardig tegen me: 'Je toont nooit genegenheid: 'Je bent altijd negatief Veronderstel iedere keer dat je de woorden 'altijd' en 'nooit' gebruikt dat je er naast zit. Toen Francine bijvoorbeeld begon te letten op positieve aspecten van Ralf, zag ze dat hij soms wel lief tegen haar deed en ook prettig gezelschap was. De beste manier om erachter te komen of je vertekende, negatieve gedachten kloppen, is door naar de feiten te kijken. Misschien zijn de feiten minder erg dan ze eerst leken.
8. Het positieve onderwaarderen. Het is ook mogelijk dat je de positieve dingen in jullie relatie wel ziet, maar niet waardeert: 'Dat hoort een echtgenoot of echtgenote nu eenmaal te doen: 'Hij heeft dat gedaan. Nou en? Het stelt niets voor: Of: 'Het zijn alleen onbenullige dingetjes die je noemt: De enige manier om welwillendheid op te bouwen, is door ieder positief punt mee te laten tellen. En als je de positieve dingen eenmaal begint te waarderen, vinden jullie ze allebei zeker niet onbenullig meer. Victor was blij om te horen dat de kleine dingetjes die hij deed, zoals Cynthia zo nu en dan een compliment geven, voor haar een groot verschil maakten. Hierdoor werd hij op zijn beurt minder kritisch. Bovendien begon Victor ook te letten op de positieve punten van Cynthia, waardoor hij inzag dat de paar minpunten - die waarschijnlijk te wijten waren aan haar depressie - niet opwogen tegen de vele goede dingen in hun relatie. 9. Onredelijke regels hanteren. Je hebt een lijst van geboden over hoe het 'moet en hoort' in je relatie en neemt het jezelf (als je depressief bent) of je partner (als je boos bent) kwalijk als die niet worden nageleefd. Er komt geen eind aan deze knagende negatieve gedachten. Hier volgen een paar kenmerkende voorbeelden: Mijn partner moet altijd weten wat ik wil zonder dat ik erom vraag. Als mijn partner niet doet wat ik wil, moet ik haar straffen. Ik hoor nooit ontevreden (verveeld, boos, enzovoort) tegenover mijn partner te zijn. Ik moet niet aan een relatie hoeven werken, het hoort vanzelf te gaan. Ik moet niet op veranderingen hoeven te wachten; die horen onmiddellijk te komen. Mijn partner moet eerst veranderen. Het is allemaal zijn schuld, dus waarom moet ik veranderen?
11. VERBETER
DE RELATIE
MET
JE PARTNER
197
Als ik mijn zin niet krijg, moet ik wel klagen (mokken, afstand nemen, opgeven). Ons seksleven hoort altijd fantastisch te zijn. Als ik me aangetrokken voel tot iemand anders, hoor ik uit dit huwelijk te stappen. Ik moet in al onze conflicten proberen te winnen. Mijn partner moet me helemaal accepteren zoals ik ben. Als we problemen hebben, moeten we wel een slechte relatie hebben. Wees nu eens eerlijk tegen jezelf. Zijn deze regels gunstig of ongunstig voor jou en je relatie? Als je er veel hebt, geef ik je de garantie dat je behoorlijk ongelukkig bent. In plaats van te praten over hoe het 'moet of hoort', zou je er ook over kunnen nadenken hoe je de situatie kunt verbeteren. Vervang je regels eens door 'we zouden ... kunnen' en 'laten we proberen ..: In plaats van de regel 'We horen een beter seksleven te hebben', kun je ook een voornemen uitspreken, zoals 'We zouden elkaar kunnen masseren; of 'Laten we proberen meer tijd voor elkaar te maken: Je komt niet verder door elkaar met regels om de oren te slaan, maar wel door je anders te gedragen en op een liefdevolle manier met elkaar te communiceren. 10.
Alles op jezelf betrekken. Je denkt dat de stemmingen en het gedrag van je partner aan jou liggen of je neemt de schuld voor de problemen helemaal op je: 'Het ligt aan mij dat hij een slecht humeur heeft: 'Het is helemaal mijn schuld dat we deze problemen hebben: Maar het probleem ligt vrijwel nooit bij één persoon, want zoals het spreekwoord zegt: waar twee vechten, hebben twee schuld. Francine betrok alles op zichzelf en dacht dat Ralf alleen wilde zijn omdat zij hem verveelde. Maar in werkelijkheid was Ralf aan het einde van de dag zo uitgeblust dat hij even wat tijd nodig had om tot zichzelf te komen. Het had niets te maken met Francine, maar alles met de werkdag van Ralf.
11. Perfectionisme.
Je stelt onrealistisch hoge eisen aan relaties en meet jouw relatie daaraan af. 'Het is niet meer zoals in het eerste jaar, dus het is niets meer waard: 'We hebben problemen, dus het komt niet goed met onze relatie: Het probleem met perfectionisme is dat je er gegarandeerd ongelukkig van wordt. Je denkt misschien dat je je idealen hoog houdt, maar in werkelijkheid haal je jezelf en je partner neer. Geen enkele relatie is perfect en dat hoeft ook niet. Toen Victor en Cynthia eenmaal inzagen hoe zinloos en deprimerend perfectionisme was, lukte het hun constructief met hun relatie aan de slag te gaan. 'Ik besefte dat onze relatie ons nooit precies zou geven wat we van elkaar wilden, maar toch aan een groot deel van onze behoeften kon voldoen;
DEPRESSIEVRIJ
zei Victor uiteindelijk. Het was een doorbraak
dat hij van zichzelf niet meer
perfect hoefde te zijn en dat ook niet meer van Cynthia eiste. l2.Anderen de schuld geven. Je vindt dat alle problemen in de relatie door je partner worden veroorzaakt: 'Het is helemaal haar schuld dat we deze problemen hebben: of 'We hebben wrijving omdat hij me steeds tegenspreekt: Ook nu weer zit er een kern van waarheid in vrijwel iedere negatieve gedachte, maar door je partner de schuld te geven, krijg je alleen maar het machteloze gevoel dat je geen kant op kunt. Je kunt beter proberen de problemen samen op te lossen met behulp van de hier beschreven technieken. Dit houdt in dat je elkaar serieus neemt, de verantwoordelijkheid voor de problemen deelt, elkaar probeert te betrappen op goed gedrag, je positief opstelt tegenover elkaar, samen positieve dingen onderneemt, en een aantal onderlinge verschillen accepteert. Dat is beslist beter dan de ander de schuld in de schoenen schuiven en je opstellen als slachtoffer.
Aan de slag met gedrag Het is erg nuttig om eens eerlijk tegenover jezelf te zijn en (samen met je partner) in de spiegel te kijken. Vraag je daarbij af wat jullie tot nu toe hebben gedaan en of dat goed werkte. Zijn jullie het eens met het volgende? • Mijn partner heeft voortdurend kritiek op me. • • • • •
Mijn partner Mijn partner Mijn partner Mijn partner We zijn niet
kijkt op me neer. geeft me nooit een compliment. heeft geen waardering voor wat ik doe. wil altijd zijn of haar zin krijgen. in staat samen aan onze problemen te werken.
• Ik probeer te winnen. • Als ik van streek ben, trek ik me terug. • Mijn partner is het probleem. Bovenstaande is vaak van toepassing op relaties waarin de partners geen aandacht hebben voor elkaars pluspunten, elkaar nooit complimenten geven en de ander niet het gevoel geven gewaardeerd te worden. We stellen ons niet altijd even positief op tegenover onze partner, maar verwachten wel dat deze zich positief en aardig opstelt tegenover ons. Het werkt echter naar twee kanten: als je je niet positief gedraagt tegenover je partner, krijg je ook niets positiefs terug. Positief gedrag kan bestaan uit complimenten, aandacht, waardering, blijken van genegenheid of wat je partner ook maar een goed gevoel geeft. Mensen met relatieproblemen verminderen vaak het positieve gedrag richting hun partner,
11. VERBETER
DE RELATIE
MET
JE PARTNER
199
omdat ze het gevoel hebben dat ze ook niets positiefs van hun partner krijgen. Voor relaties geldt namelijk de 'wederkerigheidsregel': je geeft wat je krijgt. Dus als je iets positiefs van je partner krijgt, geef je meestal ook iets positiefs terug. En omgekeerd geldt ook dat je, als je iets negatiefs van je partner krijgt, meestal ook iets negatiefs teruggeeft: je trekt je terug of komt met kritiek. Bij relatieproblemen is het vaak zo dat eerst de ene partner minder positief gedrag vertoont, waarna de andere partner dat ook gaat doen, wat de overtuiging van beide partners bevestigt dat er niets positiefs meer aan de relatie is. Ook bij Ralf en Francine zagen we dit. Francine trok zich terug omdat ze depressief was, waarna Ralf zich ook ging terugtrekken. Ze hielden van elkaar en wilden graag dat het weer goed kwam, maar sloten zich voor elkaar af, waardoor ze het allebei nog somberder gingen inzien.
Onderzoek je weerstand tegen positiefgedrag Misschien zie je het niet zitten om je positief op te stellen tegenover je partner. Daar heb je 'gegronde redenen' voor. Laten we eens naar die redenen kijken. 'Waarom zou ik iets positiefs doen voor mijn partner? Hij doet ook niets positiefs voor mij!' Misschien heb je op dit moment het gevoel dat er niets positiefs van je partner uitgaat. Daar kun je al dan niet gelijk in hebben. Maar waardoor kan de situatie verbeteren en wie zet de eerste stap? Iemand moet dat doen. Het is mogelijk dat je eerst een tijdlang positief gedrag moet vertonen voordat je de gewenste resultaten ziet. Vergeet niet dat jij en je partner elkaar gedurende een hele tijd hebben aangeleerd niets positiefs voor elkaar te doen. Daarom kan het ook best een tijd duren voordat jullie elkaar weer positiever gedrag hebben aangeleerd. 'Maar; zeg je misschien, 'hoe kan ik nu weten wat ze wil? Wat ik ook doe, het is nooit goed!' Daar heb je een punt. Mensen met relatieproblemen zijn vaak meer bezig met klagen over wat ze niet krijgen dan met aangeven wat ze graag willen. De eerste stap is dus elkaar leren wat je positief vindt. Maak daarvoor allebei een lijst van positief gedrag dat je een goed gevoel geeft, ook al is het maar tijdelijk. Wees specifiek. Op de lijst die Francine voor Ralf maakte, stond: 'Luisteren naar mijn gevoelens, me serieus nemen, meer genegenheid tonen, helpen met het huishouden, de kinderen zo nu en dan voorlezen, zeggen dat je me aantrekkelijk vindt, me complimentjes geven voor wat ik doe, samen gaan fietsen en me mee uit nemen naar een leuk restaurant, zonder de kinderen: Misschien denk je nu: 'Waarom moet ik hem vertellen wat ik prettig vind? Dat hoort hij te weten zonder dat ik dat hoef te zeggen: We veronderstellen vaak dat onze partner gedachten kan lezen. Het zou wel handig zijn als dat zo was, maar helaas is dat niet het geval. Stel je eens voor dat je naar een restaurant ging en de ober zei: 'Hebt u al besloten wat u wilt?' en jij reageerde met: 'Dat hoort u
200
DEPRESSIEVRIJ
te weten. U werkt hier al een hele tijd: Als je duidelijk aangeeft waaraan je behoefte hebt, heb je meer kans dat je het krijgt. Of je zegt: 'Waarom zou ik naar haar luisteren? Ze luistert ook niet naar mij: Wachten totdat je partner verandert voordat jij constructieve actie onderneemt, is echter een zinloze strategie. Ik heb een ander idee. Als je gehoord wilt worden, leer dan eerst luisteren.
Betrap je partner op goed gedrag Laten we aannemen dat je inmiddels hebt besloten dat het zinvol is om je positief op te stellen tegenover je partner. Regel nummer een in de psychologie is: 'Als je meer van een bepaald gedrag wilt zien, moet je dat positief belonen: En hoe sneller de beloning volgt, hoe beter. Je kunt je partner leren waar je behoefte aan hebt door haar positief te belonen als ze doet wat je wilt. Verspil geen tijd met theorieën over de motivatie van je partner. Of, zoals een slimme vrouw zei: 'Bedoel je dat ik mijn man net zo moet trainen als mijn hond?' Tja, ik ben ook echtgenoot en weet dus dat we iets kunnen leren. We hebben alleen wat aanwijzingen nodig. Ik stel voor dat je begint met de oefening 'Betrap je partner op goed gedrag'. Dit houdt in dat je iedere keer dat je partner positief gedrag vertoont, daar zo snel mogelijk iets positiefs tegenover stelt. Het werkt als volgt. • Wees specifiek over het gedrag. Zeg niet: 'Je bent aardig geweest: want daaruit valt moeilijk op te maken voor welk gedrag je je partner een compliment geeft. Wees specifiek: 'Ik waardeer het erg dat je hebt gekookt: 'Het gaf me echt een goed gevoel dat je de tijd nam om met me over mijn werk te praten: Zo leer je je partner wat jij prettig vindt. Omschrijf het gedrag duidelijk, zodat je partner weet hoe hij of zij je in de toekomst een plezier kan doen. • Vraag je partner wat jij voor positiefs kunt doen. Als je je relatie wilt verbeteren, vraag je partner dan je te leren waaraan hij behoefte heeft. Ga er niet van uit dat je dat wel weet. Als dat zo was, dan deed je het namelijk nu allemaal al. Vraag je partner ook nu weer om specifiek te zijn. 'Je zegt dat je graag wilt dat ik aardiger voor je ben, maar kun je een paar dingen noemen waarvan je graag wilt dat ik ze zeg of doe?' • Ga in dit stadium nergens tegenin; je bent nu alleen informatie aan het verzamelen. Net als zoveel mensen heb je waarschijnlijk de neiging jezelf te verdedigen. Zet je verdediging voorlopig even opzij. Reageer niet met defensieve opmerkingen als: 'Maar die dingen doe ik al: Ook al doe je 'die dingen' al, toch is het nuttig dat je partner ze omschrijft, zodat jullie vervolgens het spel 'Betrap je partner' kunnen spelen.
11. VERBETER
DE RELATIE
MET
JE PARTNER
201
• Kun je iets bedenken wat je partner de afgelopen week heeft gezegd of gedaan wat je prettig vond, ook al was het maar iets kleins? Dit is een mooie gelegenheid voor enig 'positief speurwerk'. Maak een lijst van positieve dingen die je partner dagelijks doet, hang de lijst op de koelkast of het prikbord en kijk er iedere dag naar. Zorg ervoor dat je zelfs de kleinste positieve dingen erop zet, want je kunt een heleboel welwillendheid kweken door consequent oog te hebben voor kleine dingetjes. Kleine positieve dingen opmerken, werkt misschien zelfs wel het beste. Door daar oog voor te hebben, geef je luid en duidelijk de boodschap af dat je echt let op alles wat positief is. Daardoor voelt je partner zich gewaardeerd. Je wilt toch zeker niet alleen gewaardeerd worden om dure cadeaus? Deze zelfhulp op dracht was erg leerzaam voor Francine en Ralf. Doordat Francine Ralf'op goed gedrag betrapte' toen hij luisterde naar haar gevoelens en haar een compliment gaf, leerde hij hoe krachtig sommige eenvoudige emotionele technieken kunnen zijn. Voorheen dacht hij dat het alleen belangrijk was om problemen op te lossen en te zorgen voor een goed inkomen. Francine waardeerde het wel dat hij probeerde problemen op te lossen en hard werkte, maar ze wilde ook een partner op emotioneel vlak. Een ander voordeel van het 'betrappen van je partner' is dat je je gewaardeerd voelt als jij degene bent die betrapt wordt. We willen allemaal graag weten dat wat we doen ook werkt. Net als mijn hond wil ik graag weten wat de ander wil. We zijn te trainen.
Ondermijnje succes niet Heb je ooit iets gezegd als: 'Je doet ook nooit iets voor me?' Dat is alles-of-nietsdenken, want je neemt een voorbeeld en past dat op alles toe. Dit geeft je partner het gevoel dat het niet uitmaakt wat hij doet, omdat je het toch niet ziet. 'Je hebt me vanavond wel geholpen, maar je helpt me bijna nooit: Dit noem ik de 'domperbehandeling': je geeft iemand met de ene hand een compliment en vervolgens met de andere een dreun op zijn hoofd. Het enige wat je partner zich hiervan herinnert, is het dompergedeelte. 'Waarom ben je niet wat hartelijker/begripvoller/behulpzamer?' Veel 'waaromvragen' komen over als beschuldigingen. Ze geven je partner het gevoel dat zelfkritiek hierop het enige logische antwoord is: 'Waarom? Omdat ik een hufter ben: Vervang waaromvragen daarom liever door 'Ik vind het prettig als je ... (bepaald gedrag) doet: Of trek jij je terug om te gaan mokken? Je denkt misschien dat je door je terug te trekken de boodschap afgeeft dat je van streek bent. Maar je terugtrekken levert zelden iets constructiefs op en geeft jullie waarschijnlijk allebei het gevoel
202
DEPRESSIEVRIJ
dat het niet goed zit met jullie relatie. Kun je je voorstellen dat iemand zegt: 'Mijn relatie is een stuk beter geworden sinds ik meer ben gaan mokken'? Ik kan me wel heel goed voorstellen dat iemand zegt: 'Onze relatie is een stuk beter geworden sinds ik me positief ben gaan opstellen, mijn partner meer waardeer en het hem vertel als hij tegemoetkomt aan mijn behoeften:
Spelregels bij onenigheid Het leek wel alsof Victor en Cynthia voortdurend ruzie hadden. Als ze niet in een heftige strijd verwikkeld waren, trokken ze zich in zichzelf terug en heerste er een ongemakkelijke wapenstilstand tussen hen. We krijgen nu eenmaal soms onenigheid met anderen, dus zou het niet veel beter zijn als we een aantal spelregels hadden die ons houvast boden bij het bespreken van dingen? De meeste ruzies zijn ontwrichtend en onproductief. Dat wil niet zeggen dat je nooit onenigheid mag hebben met je partner. Maar als jij en je partner zo goed mogelijk met onenigheid willen omgaan, is het nuttig een aantal basisregels op te stellen. Als jij en je partner explosief zijn tijdens jullie ruzies, of als je binnen je relatie te maken hebt gehad met geweld, neem dan een time-out als je erg boos bent. Zeg tegen je partner dat je een time-out nodig hebt en ga ten minste een kwartier naar een andere kamer. Vraagt je partner om een time-out, ga dan niet achter hem of haar aan. Gebruik de tijd om je boze gedachten onder de loep te nemen en een constructievere manier te bedenken om je behoeften te uiten. Pas vervolgens de eenvoudige regels hieronder toe op jullie gesprek. Houd je hoofd koel. Het zal in het begin moeilijk zijn om je aan deze regels te houden, omdat je de neiging hebt te willen winnen, jezelf te verdedigen en je gelijk te halen. Bedenk dat het belangrijker is om je relatie te verbeteren dan om gelijk te krijgen. Bekijk de lijst hieronder om een idee te krijgen van wat je beter wel en niet kunt doen. We maken allemaal fouten bij onenigheid en het uitpraten van dingen. Dit is een goede gelegenheid om van je fouten te leren. Oefen deze nieuwe 'spelregels bij onenigheid' met je partner. 1.
Breng het punt van onenigheid als een probleem dat jullie samen moeten oplossen. 'Ik denk dat we een probleem hebben wanneer jij thuiskomt uit je werk. We zijn allebei gespannen. Ik vraag me af of we samen kunnen uitzoeken hoe we dat moment van de dag kunnen verbeteren:
2.
Blijfbij het onderwerp. Sleep er niet van alles bij, maar blijf bij een specifiek probleem. 'Laten we proberen te bedenken hoe we het huishouden beter kunnen verdelen:
-
11. VERBETER
DE RELATIE
MET
JE PARTNER
203
3. Blijf in het heden. Haal geen oude koeien uit de sloot. Blijf in het hier en nu. 'Ik vraag me af of we misschien iets meer tijd kunnen nemen om met elkaar te praten. Het zou veel voor me betekenen, want ik waardeer je mening: 4. Neem een deel van de verantwoordelijkheid
op je. Help je partner in te zien dat het niet gaat om de schuldvraag, maar om het verbeteren van de communicatie. Erken je eigen rol: 'We hebben een aantal ruzies gehad en ik erken dat die voor een deel aan mij lagen. Ik ben soms te gauw op mijn teentjes getrapt. Ik vraag me af of we kunnen proberen samen een betere manier van communiceren te vinden:
5. Nodig je partner uit het probleem samen met jou op te lossen. Maak er een gezamenlijk project van. 'Het zou fijn zijn als we samen konden werken aan het vinden van manieren om positiever met elkaar om te gaan: 6. Vraag om ideeën voor oplossingen. Maak van je partner een probleemoplosser die met jou samenwerkt. 'Heb jij misschien ideeën over hoe we positiever met elkaar om kunnen gaan? Wat zou ik eraan kunnen doen?' 7- Zoek punten van overeenstemming. Richt je nu even niet op de punten van onenigheid. Zoek een gemeenschappelijke basis. 'Ik ben blij om te horen dat we het erover eens zijn dat het beter kan en dat we allebei bereid zijn ons positiever op te stellen. Dat is een mooi uitgangspunt om samen aan de slag te gaan: 8. Probeer een oplossing uit waarover jullie het eens zijn. Zet goede bedoelingen en plannen om in actie. 'Laten we proberen positief gedrag bij elkaar te ontdekken. Wat denk je ervan om dat deze week te doen en te kijken wat er gebeurt?'
Fouten die we allemaal maken Inmiddels heb je een heleboel technieken in handen om jullie relatie te verbeteren. Je hebt verschillende manieren geleerd om te laten zien dat jullie elkaars gevoelens respecteren, om samen problemen op te lossen en om jullie onderlinge band te versterken. Maar laten we realistisch blijven: de kans is groot dat jullie terugvallen in een aantal oude gewoonten. Laat je daardoor niet ontmoedigen, want het hoort er gewoon bij. Waar het om gaat, is dat je de positieve elementen uitbreidt en de negatieve blijft terugdringen. Hieronder volgen een paar dingen die je moet zien te vermijden:
DEPRESSIEVRIJ
204
1. 2.
Oude koeien uit de sloot halen. Dingen erbij halen die niet ter zake doen.
3. Je partner een etiket opplakken. 4. Vragen: 'Waarom moet jij altijd ..: 5. Mokken. 6. Dreigen. 7. Je stem verheffen. 8. Sarcastische opmerkingen maken. 9. Zeuren. 10. De motieven van je partner interpreteren. 11. Proberen te winnen. Net zoals je probeert je partner te betrappen op goed gedrag, kun je proberen jezelf te betrappen op dergelijk contraproductief gedrag en ermee te stoppen. We maken deze fouten allemaal wel eens, maar je kunt je afvragen of iemand er ooit beter van is geworden.
Accepteer onderlinge verschillen Beeld je eens in dat je het ene uiteinde van een touw met je linkerhand vasthoudt en het andere met je rechterhand. Je trekt uit alle macht met beide handen, om tot de slotsom te komen dat je niets opschiet met touwtrekken tegen jezelf. Je bent in je relatie steeds bezig geweest met touwtrekken, protesteren en proberen je partner naar je hand te zetten. Jij trekt aan het touwen zij trekt aan het andere uiteinde. Je vecht tegen de verschillen. Maar op een dag komen jullie allebei op het idee om het touw te laten vallen en te gaan samenwerken. Je geeft iets op om met iets belangrijkers bezig te gaan. Laat het touw maar los. Ralf was geïnteresseerd in bedrijfskunde, terwijl Francine geïnteresseerd was in psychologie. Toch hielden ze van elkaar en hadden ze een kind waar ze allebei dol op waren. Hun verschillen speelden vaak een rol in hun ruzies: 'Jij geeft ook alleen maar om zaken en geld' tegenover 'Het enige waarover jij wilt praten is wat mensen drijft: Toen kwamen ze op het idee dat dat niet de enige manier was om met hun verschillen om te gaan. Ze zouden de verschillen ook kunnen accepteren. Ze zouden ook kunnen zeggen: 'Laten we het erover eens zijn dat jij bepaalde inte- . resses hebt en dat ik andere interesses heb. Soms doe jij jouw ding en soms doe ik het mijne. We hoeven het niet overal over eens te zijn: Francine sprak liever over gevoelens, terwijl Ralfhet liever bij de feiten hield. Ze probeerden allebei de ander te veranderen en 'meer zoals ik' te maken. Maar wat hen tot elkaar had aangetrokken, waren juist de verschillen. Ralf zei: 'Ik
ll. YE
'-"".~ '-~""~ ===:T ~"'""~""""-e .epgan,a en door het -en dat ik echt met haar kon praten. F e zei: 'In eerste instantie vond ik het juist prettig dat hij zo doelgericht was. _ tijn ouders waren warrig en leefden in
een voortdurende chaos: Deze verschillen waren dus eerst eigenschappen die ze aantrekkelijk in elkaar vonden. Dus waarom zouden ze de verschillen niet accepteren en beseffen dat er iets bijzonder aantrekkelijks in zat? Een andere manier om samen verder te komen, is door jullie verschillen als kansen te zien. Misschien kunnen jullie iets van elkaar leren. Francine en Ralf konden hier goed mee uit de voeten en zagen in dat ze elkaar een aantal waardevolle vaardigheden te bieden hadden. Francine kon Ralf iets leren over het emotionele aspect van het leven en hem helpen met een aantal dingen waar hij tegenaan liep. Toen ze meer met hem over emoties sprak, bleek dat de vader van Ralf 'ontzettend rationeel' was en de gevoelens van Ralf nooit serieus nam. 'Ik voelde me nooit door hem begrepen, hoewel ik wist dat hij van me hield: Ralf begreep ook waar het gevoel van chaos van Francine vandaan kwam. Haar vader was alcoholist en kon op ieder moment in woede uitbarsten en haar en haar moeder aanvliegen. Daardoor was Francine uiterst gevoelig voor iedere vorm van kritiek of overheersing van Ralf. Omdat ze nu naar elkaar luisterden en elkaar niet meer probeerden te veranderen, konden ze op een andere manier tegen het emotionele aspect van hun relatie aankijken. Francine zag in dat Ralfhet begrip en het luisterend oor, waarvan zij dacht dat ze het miste, net zo hard nodig had als zij, maar dat Ralf zelf niet besefte dat hij daar behoefte aan had en niet wist hoe hij daarom moest vragen. Ik herinner me nog wat Ralf zei terwijl de tranen hem in de ogen sprongen: 'Ik heb me als kind altijd alleen gevoeld. Dan ging ik maar op mijn kamer zitten lezen in de hoop dat het gevoel overging: Terwijl hij dat zei, besefte hij dat Francine een 'gevoelsmens' was; precies het soort persoon dat hij als kind graag om zich heen had gehad. Het verschil was dat hij nu met haar getrouwd was. u kon hij hun verschillen accepteren en beschouwen als de kans van zijn leven.
Conclusie Ik vraag cliënten die depressief zijn gewoonlijk me te vertellen in welke opzichten hun huwelijk beter zou kunnen. Maar daarbij besef ik dat ik het verhaal slechts van een kant hoor. Het is altijd informatief om ook de andere kant van het verhaal te horen. Ik zie mezelf niet als scheidsrechter, maar denk erover na hoe beide partners kunnen leren hun relatie te verbeteren. Als mijn cliënt de echtgenote is - maar de echtgenoot is ontevreden met het huwelijk - helpt het haar als ik hem help de relatie te verbeteren. Er zijn geen winnaars of verliezers, en er is geen goed of fout. Waar het om gaat, is dat de situatie voor jullie allebei verbetert.
206
DEPRESSIEVRIJ
We hebben gezien hoe je relatie je depressief kan maken en hoe je depressie je relatie kan aantasten. Of jij nu een depressie hebt of je partner, of jullie allebei, ik hoop dat jullie in staat zijn dit hoofdstuk samen door te nemen en er dagelijks aan te werken om jullie allebei gelukkig te maken. Jullie hielden immers genoeg van elkaar om te trouwen, jullie leven met elkaar te delen en misschien zelfs kinderen te krijgen. Ook al denk je dat je gevoelens van liefde zijn afgenomen, of zelfs zijn verdwenen, verandering is mogelijk. Ik heb veel mensen gezien met een huwelijk dat reddeloos leek, die elkaar toch weer vonden door er hard aan te werken. Vorige maand nog kreeg ik een e-mail van een vroegere cliënt van me die een aantal jaren gescheiden van zijn vrouw had geleefd. Dat was twaalf jaar geleden. Inmiddels zijn ze weer samen; ze houden van elkaar, voelen elkaar aan en weten dat ze alles voor elkaar betekenen. In plaats van tegen elkaar te vechten, kun je ook samen vechten voor jullie relatie. Jullie hebben nu een aantal goede technieken om mee aan de slag te gaan. Vecht niet voor je gelijk, maar vecht om te laten merken dat je er voor de ander bent, vecht om te laten voelen dat je van elkaar houdt, vecht voor een gelukkiger leven samen en vecht voor een goede afloop voor jullie allebei.
Verbeter de relatie met je partner • Is er een samenhang tussen je relatie en depressie (bij jou of je partner)? Op welke manieren maken jullie elkaar het leven zuur? • Stel je open voor de gevoelens van je partner. Probeer haar probleem niet op te lossen, maar luister en leef mee. Vraag naar jouw rol in het probleem en wat jij kunt doen om de situatie te verbeteren. • Zorg dat je partner zich gesteund voelt door zijn gevoelens te accepteren en hem te helpen ze te begrijpen. • Laat je behoefte om gelijk te krijgen varen. Het vinden van een oplossing voor het probleem is belangrijker dan het vinden van de schuldige. • Onderzoek je negatieve automatische gedachten op denkfouten, want die kunnen je een vertekende kijk geven op je relatie en je situatie verslechteren. • Stel je positief op tegenover je partner. Daarmee vergroot je namelijk de kans dat je iets positiefs terugkrijgt. • Onderzoek je weerstand. Wat weerhoudt jou ervan om je positief te gedragen? • Betrap je partner op goed gedrag. Geef duidelijk aan wat ze heeft gedaan dat je prettig vindt en vraag haar wat ze van jou nodig heeft. • Ondermijn je succes niet met een domperbehandeling, ginnen met: 'Waarom kun jij nooit eens ...?' • Leer de 'spelregels
bij onenigheid'
gemok of vragen die be-
om effectiever te kunnen samenwerken.
11. VERBETER
•
DE RELATIE
Vermijd de communicatiefouten
MET
JE PARTNER
2°7
die we allemaal geneigd zijn te maken, zoals de
motieven van je partner interpreteren en oude koeien uit de sloot halen. •
Accepteer onderlinge verschillen. Het is heel goed mogelijk dat jullie je daardoor in eerste instantie tot elkaar aangetrokken voelden. Probeer elkaar niet langer te veranderen, maar in plaats daarvan van elkaar te leren.
