REIZEN CHINA & THAILAND

China 1994 / Thailand 1993

REIZEN CHINA & THAILAND

Twee reizen van Jos en Clim Schmitz naar Oost - Azië

Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

1


VOORWOORD NAAR CHINA De reis vond plaats in 1994. We hadden een rondreis van 35 dagen geboekt bij de reisorganisatie VNC, ofwel de Vereniging Nederland - China. Onze reisgroep bestond uit 12 personen die zich allen terdege hadden voorbereid op een reis door dit onmetelijke en mysterieuze land. De reisbegeleidster zorgde voor vervoer en onderdak en plande slechts enkele dagen vooruit, wat de reis tamelijk flexibel maakte. China is een ontwakende draak, een land van 1,3 miljard intelligente en hardwerkende inwoners die nu hun blik naar buiten werpen, over de landsgrenzen heen. Decennia, eeuwen, ja zelfs millennia lang hield het onmetelijke rijk van het Midden zich enkel bezig met interne problemen, strubbelingen en conflicten met aangrenzende volkeren zoals Mongolen, Vietnamezen en Japanners. Het land kende onder zijn keizers een strikte, ambtelijke hiërarchie, versterkt door de leer van het Confucianisme. In feite zorgde Mao en het communistische systeem met zijn absolute macht voor een naadloze opvolging van dit traditionele keizerlijke stelsel. Inmiddels heeft in China echter de "vrije markteconomie" zijn intrede gedaan en is het woord kapitalisme niet langer taboe. De politiek-ideologische inhoud van het communisme is praktisch verdwenen, maar de allesomvattende controlesystemen van de overheid staan nog steeds recht overeind. Er is sprake van wildgroei in alle sectoren en uitbuiting viert bij gebrek aan effectieve regels en door corruptie hoogtij. Westerse multinationals trachten hiervan te profiteren en pikken een graantje mee door hun massaproductie naar China te verplaatsen vanwege de lage lonen. In de nabije toekomst zal dit land op het wereldtoneel een steeds belangrijkere rol gaan spelen. Wie weet zal het de hegemonie van de USA ooit (misschien nog in deze eeuw) gaan overnemen. De tijd zal het ons leren. In ieder geval gingen wij er alvast een kijkje nemen, want over tien, twintig jaar zal het oude China op enkele verafgelegen plaatsen na bijna helemaal verdwenen zijn. (NB tekst uit 1994!) NAAR THAILAND Thailand is een van de meest geliefde bestemmingen in het Verre Oosten. De mooie natuur, de culturele rijkdom en de gastvrije bevolking maken het tot een ideaal reisdoel. We bezoeken er de vergulde tempels in Bangkok en Chiang Mai, doorkruisen de Ihsan ( het weinig bezochte oosten van het land), wandelen door eeuwenoude, mysterieuze heiligdommen en ruïnesteden en maken per olifant en boot een trektocht langs verschillende minderheden, zoals de Akha. Onze reis sloten we af met een paar ontspannen dagen in Bangkok, de Stad der Engelen. Bangkok is een fascinerende stad om de reis te beginnen en af te sluiten. We proeven op eigen gelegenheid van de Thaise sfeer en keuken met een boottocht over de klongs (kanalen), we brengen een bezoek aan het koninklijk paleis en de schitterende Wat Po - tempel en zwerven rond door het kleurrijke Chinatown. Verder bekijken we het openluchtmuseum en de krokodillenfarm even buiten deze gigantisch drukke metropool en laten we onze rondrijden in lawaaierige tuk -tuks.


2


INHOUDSOPGAVE VOORWOORD ............................................................................................................................................................. 2 HONG KONG (2002) .................................................................................................................................................... 5 EEN STOP OVER OP WEG NAAR AUSTRALIË (2003)..........................................................................................5 MEER INFO HONGKONG ........................................................................................................................................ 6 CHINESE VOLKSREPUBLIEK (1994) ........................................................................................................................ 8 Dag 1 ROERMOND - SCHIPHOL - ZÜRICH – HONGKONG...................................................................................8 Dag 2 HONGKONG .................................................................................................................................................. 8 Dag 4 HONG KONG – WUZHOU ............................................................................................................................. 9 Dag 5 WUZHOU – YANGSHUO ............................................................................................................................... 9 Dag 6 YANGSHUO ................................................................................................................................................. 10 Dag 10 STENEN WOUD ......................................................................................................................................... 13 Dag 12 DALI............................................................................................................................................................ 15 Dag 13 ERHAIMEER - DALI ................................................................................................................................... 16 Dag 14 SHI BAO-KLOOSTER ................................................................................................................................ 16 Dag 16 LIJIANG ...................................................................................................................................................... 18 Dag 18 PANZIHUAN ............................................................................................................................................... 19 Dag 20 CHENGDU.................................................................................................................................................. 20 Dag 22 XIAN ........................................................................................................................................................... 21 Dag 23 XIAN - TERRA COTTA-LEGER .................................................................................................................22 Dag 25 BEIJING VERBODEN STAD ...................................................................................................................... 24 Dag 26 BEIJING GROTE MUUR ............................................................................................................................ 25 Dag 27 BEIJING LAMA - TEMPEL ......................................................................................................................... 26 Dag 29 BEIJING - SJANGHAI – SUZHOU .............................................................................................................27 MEER INFO BEIJING / PEKING ............................................................................................................................. 28 Dag 30 SUZHOU..................................................................................................................................................... 31 Dag 32 SHANGHAI ................................................................................................................................................. 32 MEER INFO SHANGHAI......................................................................................................................................... 34 Dag 33 SHANGHAI - ROERMOND ........................................................................................................................ 35 CHINA WEETJES ................................................................................................................................................... 35 THAILAND RONDREIS (1993) .................................................................................................................................. 37 THAILAND INTRO .................................................................................................................................................. 37 VLUCHT MET CHINA AIRLINES ............................................................................................................................ 38 BANGKOK 1............................................................................................................................................................ 38 OUDE BESCHAVINGEN: DE RUïNESTEDEN.......................................................................................................41 AYUTTHAYA ........................................................................................................................................................... 41 LOPBURI................................................................................................................................................................. 43 PHIMAI .................................................................................................................................................................... 44 Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

3

China 1994 / Thailand 1993 PHANOM RUNG ..................................................................................................................................................... 44 SUKOTHAI .............................................................................................................................................................. 46 TOCHT DOOR DE JUNGLE ................................................................................................................................... 46 DE ISAN HOOGVLAKTE EN DE MEKONGVALLEI ..............................................................................................49 BAN CHIANG .......................................................................................................................................................... 50 DE 5-DAAGSE HILLTRIBE TREK .......................................................................................................................... 52 VERBLIJF IN AKHA - DORP................................................................................................................................... 58 CHIANG MAI, PAREL VAN HET NOORDEN .......................................................................................................65 VAKANTIE IN NOORD - THAILAND....................................................................................................................... 70 BANGKOK REVISITED........................................................................................................................................... 71 ANCIENT CITY ....................................................................................................................................................... 72 CROCODILE FARM ................................................................................................................................................ 72 DE SNAKE FARM ................................................................................................................................................... 74 WEEKEND MARKET .............................................................................................................................................. 75 TERUGVLUCHT ..................................................................................................................................................... 76 MEER INFO THAILAND.......................................................................................................................................... 77


4


HONG KONG (2002) EEN STOP OVER OP WEG NAAR AUSTRALIË (2003) Tussenstop van een halve dag In het vroege middaguur van een woensdag in juli vertrekken we vanaf Schiphol met de Chinese maatschappij Cathay Pacific Airlines naar het Verre Oosten. We hebben al eerder gevlogen met Cathay en vinden het een van de betere maatschappijen in het internationale luchtruim. Ze maken ook deze keer hun naam waar door een attente bediening, redelijk comfort en smakelijk eten. We reizen overdag, waardoor er van slapen weinig terecht komt, daar zorgt de ingebouwde biologische klok wel voor. We vliegen tegen de tijd in, wat betekent dat we om half zeven op donderdagochtend in de voormalige Britse kroonkolonie Hongkong aankomen. Het is daar dan 6 uur later dan in Nederland. We landen op de nieuwe luchthaven Chek Lap Kok, die aan de rand van een eiland in zee is aangelegd. De Nederlandse baggeraars hebben daar een groot aandeel in gehad. We zullen de ochtend en de middag in deze miljoenenstad door gaan brengen. Tegen de avond vliegen we dan verder naar Sydney in Australië. We nemen alleen de handbagage mee naar buiten, maar we kunnen onze warme jassen echter niet kwijt in één locker, dus die nemen we mee. Achteraf een stomme beslissing zo zou blijken, want ze vormden een blok aan ons been in de snikhete, broeierige stad (34 graden). We stappen in de smetteloze treintjes die ons naar de aankomsthal brengen. Daar wisselen we geld en drinken we koffie bij Starbucks. Overal liggen gratis gidsen van de stad die ons goed van pas komen. We duiken de express train (met monitors in de rugleuning) in voor een snelle en comfortabele rit over eilanden en het water van de Parelrivier. Tegen 10 uur zitten we in het district Central op het eiland Victoria, het hart van Hongkong. Met de grootste elevator ter wereld (roltrap van 800 meter) gaan we zo ver mogelijk de Peak op. We kunnen zo een onbeschaamd kijkje nemen van Hongkong achter de schermen. Wat we zien aan troep en verloedering in de stegen en binnenplaatsen stemt ons somber, deze stad is echt overbevolkt en de gebouwen zijn aan een grondige renovatie toe. Zeker de backpacker's area Hollywood komt daarvoor in aanmerking. We zitten ongeveer op de helft van de helling. Bij ons vorige bezoek hebben we de piek al verkend. Daarom lopen we nu op ons gemak terug naar de haven. Onderweg bezoeken we enkele bezienswaardigheden, onder andere de Botanische Tuinen (mooie, hangende tuinen) en de kleine dierentuin. Langdurig pauzeren we nogal vermoeid (jetlag en benauwd weer) in een park vol fonteinen met uitzicht op de wolkenkrabbers van Happy Valley. Jos zet op verzoek twee Chinese dames op de foto. Even later mag hij er zelf bij komen staan, wat verrukte gilletjes aan de jongste van het stel ontlokt. "Met een dikke, grootogige langneus op een foto! Dat moeten mijn vriendinnen zien, wat zullen ze jaloers zijn....", zien we haar al denken. Terug in het centrum van Wanchai vol glitterbanken, yuppen en up scale eetgelegenheden (Delifrance bijvoorbeeld, hier ook al) besluiten we vervroegd naar de airport terug te keren. We vinden het welletjes, we zijn niet gekleed op dergelijke inspannende wandelingen. De resterende uren brengen we al koffie drinkend en sigaretjes rokend door. Voor dit laatste moeten we steeds naar buiten, roken is hier op een enkel bedompt kamertje na niet toegestaan. Onze indruk van de stad is niet gewijzigd, ook al heeft er in 1998 een machtsovername plaatsgevonden. De stad is nog steeds bedrijvig, bruist van energie, de mensen zijn er goed gekleed en het openbare leven is er perfect georganiseerd. De dubbeldeks trammetjes lopen er nog steeds en er zijn nog enkele imposante wolkenkrabbers bijge-komen. Daar kunnen we in Nederland een puntje aan zuigen. Het is wel allemaal onversneden kapitalistisch van snit, ondanks het officiële communisme dat de huidige regering in Beijing nog steeds belijdt (hoe lang nog, vragen we ons af). Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

5


Even na zeven uur kiezen we weer het luchtruim. Nu lukt het ons wel een oogje dicht te doen. We vliegen nu niet oostelijk, maar meer naar het zuiden. Opnieuw moeten we twee uur tijdsverschil incasseren. We komen op vrijdagmorgen om 06.00 uur in Sydney aan. In totaal hebben we dan 42 uur gereisd, inclusief de treinreis van Roermond naar Schiphol Airport.

MEER INFO HONGKONG HONGKONG Uit zijn krachten gegroeid Voor het communistische China tot de westerse wereld geweest.

is

deze

bruisende

stadstaat

jarenlang

de

toegangspoort

Hongkong Island is een rotsformatie in de mending van de Parelrivier, gelegen tussen de Zuidchinese Zee en het Chinese continent op het territorium van de provincie Guangdong. Victoria Bay is een van de mooiste natuurlijke diepzeehavens ter wereld. Het eigenlijke eiland is maar een klein deel van de vroegere kroonkolonie want daartoe behoort ook Kowloon en de New Territories op het Chinese vasteland, alsmede 235 her en der verspreide eilandjes. Het achterland en de archipel vormen een aangenaam green contrast met de dichtbebouwde, zinderende metropool. De agglomeratie van Hongkong is samengeperst op een zeer klein grondgebied en de exploderende bevolkingstoename in de twintigste eeuw veroorzaakte nogal wat verzorgingsproblemen, met name in de drinkwatersector. De bevolkingsdichtheid van 5.554 inw/ km2 behoort tot de hoogste ter wereld. Het bestuursdistrict Victoria, op Hongkong Island, herbergt alleen al meer dan twee miljoen inwoners. Het "Manhattan van Oost Azië" heeft een uitstraling die in heel Azië merkbaar is. Door zijn strategische ligging werd Hongkong de draaischijf tussen continentaal China en Zuidoost - Azië. WETENSWAARDIGHEDEN

Officiele naam: Hongkong Status: streek onder speciale administratie Belangrijkste eilanden: Hongkong, Lan Tao, Lamma, Cheung, Tap Mun Chau Belangrijkste agglomeraties: Hongkong, Kowloon, Aberdeen, Mai Po, Tai Po, Godsdienst: boeddhisme, taoïsme, Christendom, Islam Talen: Engels, Chinees, Kantonees / Munteenheid: Hongkong dollar CIJFERS

Oppervlakte: 1074,25 km2 / (eiland Hongkong 76 km2) Bevolking: 5,8 miljoen inwoners / Levensverwachting: 71 jaar Grenzen: met China: 35,4 km / Hoogste punt: Tai Mo Shan, 958 m Van de vroegere opiumhandel tot de moderne elektronische chips heeft Hongkong zich gekenmerkt door zijn onstuitbare handelsgeest. Hoewel Peking beloofd heeft het kapitalistische systeem to handhaven, is het de vraag of het vertrouwen van de beleggers zal houden. BEZIENSWAARDIGHEDEN

De tempel van Sha Tin (12.280 boeddha's). Ocean Park en Waterworld; het dorp van de Song - dynastie, het natuurgebied Tai Po Kau, botanische tuinen van Kadoorie, Hongkong Railway Museum. Voordat het eiland in de 14e eeuw handelsrelaties aanknoopte met het Westen, waren visserij en zeeroverij de belangrijkste bronnen van inkomsten. Vanaf 1820 werd het geregeld aangedaan door Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

6


Engelse opiumdealers. Na de eerste Opiumoorlog (18391842) en een ruzie met de Chinese bestuurders van Kanton werd het eiland door Engeland in beslag genomen, in 1860 gevolgd door Kowloon. In 1898 werden de New Territories voor 99 jaar van China gepacht. Pas in 1946 werd de opiumhandel door de Britse overheid verboden. Ondanks de politieke crisis in China (1925-1927), gevolgd door een verlammende algemene staking van 16 maanden, bleef Hongkong zich spectaculair ontwikkelen. Het aflopen van de 99 - jarige concessie in 1997 heeft een domper gezet op de economische en politieke dynamiek, ondanks de belofte van Beijing in 1984, dat het kapitalistische systeem en de rechtsorde een halve eeuw onaangetast zouden blijven. Vele rijke Chinezen hebben de kroonkolonie verlaten en de beleggers kijken de kat uit de boom. BRONNEN VAN INKOMSTEN

Handel (vrijhaven, 2e kapitaalmarkt van Azië. Industrie: textiel, plastic, speelgoed, horloges, elektronica, film. Scheepsbouw. Vliegtuigonderhoud. Dienstensector: handelshuizen. banken en verzekeringen. Visserij. KLIMAAT

Subtropisch en moesson. Temperaturen van 13-18° C in januari, 26-37° C in juli.


7


CHINESE VOLKSREPUBLIEK (1994) Dag 1 ROERMOND - SCHIPHOL - ZÜRICH – HONGKONG Om half zeven (06.30 uur) vertrekken we vanaf de Herderstraat. Wiet Crienen brengt ons naar Schiphol. Dat gaat bijna mis, want we raken vast in "langzaam rijdend verkeer", eufemisme voor een trage file. Hernieuwde kennismaking met de groep, die we al hebben leren kennen tijdens de bijeenkomst in Utrecht. Paul van Steensel (aardige reisgenoot uit Thailand) is er ook bij. We vliegen met Cathay Pacific, die een absoluut rookverbod in de machines hebben. De vlucht duurt 13 uur, inclusief een tussenstop van een uur in Zürich. We vliegen in een Boeing 747-300 met verlengd bovendek. Landing in Hong Kong op Kai Tak Airport, dat gedeeltelijk in zee ligt, gevaarlijk dicht langs hoge huurkazernes. Onze gids verwelkomt ons. Zij heet Lian (Jos dacht eerst dat het een Chinese was die Li An zou heten), een forse boerenmeid uit de Hoeksche Waard. Ze heeft, MEAO toerisme gedaan en trekt nu al 2 jaar rond. Ons hotel ligt in Victoria, het City Garden Hotel is goede kwaliteit. Bij aankomst in HK regent het, de rest van de dag is het zwaar bewolkt. Het is er 6 uur later dan in Nederland. Het is inmiddels ..... Dag 2 HONGKONG

Om 11.00 uur checken we in, direct daarna een introductiebijeenkomst. 's Middags trekken we met Paul de stad in. Met de metro, vertrek van ons station Fortress Hill met de MRT (Mass Rapid Transport) heet dat hier, net zoals in Singapore. Clim probeert tevergeefs geld te wisselen, Thomas Cook wordt niet geaccepteerd. We nemen de Star Ferry naar het vasteland, Kowloon. Rondwandelen, koloniaal hotel Peninsula bekijken, trouwfoto's aan kade, Cultural Centre en omgeving verkennen. In de haven en baai veel "land reclaiming" - werkzaamheden, voor nieuwe sky scrapers? We hebben goed uitzicht, vanaf deze plek op skyline van Victoria Island. Terug naar overkant, St. Paul's Cathedral en een Chinese tempel vol wierook bekijken. Met de kabelbaan naar Victoria Peak, helaas gelegen in wolkendek. Soms uitzicht tussen flarden door op haven en andere eilanden. Heiig, toch ook panorama op andere kant, de ZuidChinese Zee. We rijden met een dubbeldekkertram terug. Veel mooie hoogbouw hier, daar doen ze het om, ze willen imponeren met schoonheid en hoogte. De Bank of China (van Rood China!) heeft tot nu toe de hoogste. ‘s Avonds gaat de groep samen eten, op Clim en mij na. Wij eten authentiek in een Chinees eethol soep, rijst met kip en eendenlevers. Jos krijgt snel het eten met stokjes onder de knie, Clim blijft zo stuntelen dat een meewarig knikkende ober voor hem ergens een lepel en vork opdiept. ‘Very funny’, vinden de andere gasten dit. Biertjes inslaan bij de Seven Eleven (24 uur open, niet van 7 tot 11). Vroeg terug op kamer. Lezen en uitrusten, we zijn moe en hebben vooral gebrek aan slaap. ‘s Nachts is er voetbal op de tv, wereldkampioenschappen in de VS. Nederland verliest net van Brazilië in de kwartfinales. Jos staat om 04.00 uur op om nog net de tweede helft mee te krijgen. Dag 3 HONGKONG

Het is vandaag mooi, zonnig weer. Paul gaat vandaag met ons mee. We ontbijten echt Chinees: aal, wormpjessoep, gefrituurde broodstengels. Met de MRT naar Central, daar overstappen op bus naar Stanley. Via tunnel naar vissersdorpje, nu toeristisch. Clim schaft nieuwe reistas aan, van het merk Antler. De gevangenis ligt hier ook. Er zijn twee baaien en wat zandstranden. Met bus door naar Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

8


Aberdeen, een ouderwetse haven met enorm hoge woontorens, kaal en grauw voor de vluchtelingen. We huren er een sampan af met een vrouw aan de helmstok. Rondvaart van half uur voor vijfentwintig gulden, duur naar Chinese maatstaven. Bus terug via paardenrenbaan Happy Valley (een gokparadijs!) naar Central. Oude spullen en antiekbuurt. De volgende dag pas zullen we heel vroeg met een snelle catamaran het echte China binnentrekken. Dag 4 HONG KONG – WUZHOU ‘s Morgens heel vroeg uit de veren: half vijf. Jos zorgt voor koffie en water bij de 7-Eleven. Met busje naar haven, douaneformaliteiten. Met snelle (50 k/u) catamaran het estuarium van de Parelrivier op. Ze zijn er een hangbrug aan het bouwen. Overal in dit deel van de wereld, zal nog blijken, heerst een koortsachtige bouwactiviteit. Binnen is rookverbod, op tv draaien afschuwelijk luide Chinese knokfilms, die we ontvluchten door sigaretjes te gaan roken op achterplecht. In het begin lage oevers (er zijn net overstromingen geweest), later steile oevers en bergen. De hele dag op het water, slecht eten. Bruingele rivier. We passeren mooi gelegen dorpjes, vissersnetten en armoedige sampans. Laat in de middag komen we in Wuzhou aan. Cherry, het meisje van het staatshotel, wacht ons op. Ze denkt dat Jos de gids is, omdat die als eerste van de boot stapt. Hotel is aftands, overal zit het weer in. We wisselen zwart bij Cherry. Paul deelt met ons de 4-persoonskamer. Er zijn afschuwelijke sanitaire voorzieningen, het blijft behelpen. Later eten we met de groep dumplings aan het water. De boomlange Jorrit en Erik baren opzien bij de piepkleine dienstertjes (of wekken ze ontzag op?) en gaan samen met hun op de foto. Echt Chinese sfeer, mensen slapen er op hun groentekarren, in hun riksjas of gewoon op de grond. Weinig openbare straatverlichting. Clim en ik drinken bier (uitspraak in het Chinees: pie-djoo) in een tuin. Jos heeft een zinnetje in het Chinees van buiten geleerd ("Ober, twee bier alsjeblieft!"), maar dat wordt hier niet verstaan, wel in andere delen van China. De twee vingers en de daarbij behorende gebaren van Clim zijn internationaler en missen hun uitwerking niet. 's Nachts weer voetbal op t.v. Op de kamer maken we koffie en soep met behulp van de immer aanwezige tweeliterthermoskan met heet water. Een van China's pluspunten. Dag 5 WUZHOU – YANGSHUO Voor dag en dauw op, bagage in riksja naar het busstation. Lian regelt hier het plaatselijk vervoer, een van haar bezigheden. Ze zorgt verder voor hotels en geeft wel eens tips die we zelf eerder al in de reishandboeken hebben gelezen. Ze heeft aan al dat geregel soms wel eens een dagtaak. Af en toe krijgt ze hulp van plaatselijke reisagenten. We zien haar vaak voor langere periodes aan de telefoon hangen. Normale bus, alleen moeten er 76 mensen in. We hebben weinig zitplaats. De wegen zijn er slecht en smal. De bagage wordt op het dak verstouwd. Het is vandaag broeierig weer. Als we stilstaan, zweten we al gauw als otters; de enige airco is uiteraard de wind door de raampjes, “natural airco” wordt dat in veel landen genoemd. Onderweg lange opstopping, vrachtwagen met stammen omgekieperd. De hulp van onze stevigste reisgenoten wordt niet echt op prijs gesteld. Het landschap wordt steeds mooier. In de namiddag bereiken we het karstgebergte, werkelijk adembenemend mooi. Tegen het vallen van de duisternis trekken we in Yangshuo bij het Xilang Hill Hotel in, grote kamer met basale voorzieningen en erg vies. Maar wel: muskietennetten, ruime bedden en uiteraard thermoskannen. We geven voor het eerst de vuile was af. Tegenover ons hotel ligt Lisa's café, waar de groep elkaar altijd treft. Het is een westerse hippietent (muziek jaren ‘60 met “western food" voor de travelers en zo. Clim haat deze tent en in het bijzonder een van de obers, een namaak-Bronx negertype-Chinees met baseballpet op en populaire Amerikaanse “slang talk". Ons zullen ze hier niet vaak zien. We vinden een eigen restaurantje, het Sihai Hotel, waar het goedlachse serveerstertje Cu ("Tsuu") ons vriendelijk bedient. We missen daardoor wel het rondje van Paul, die vandaag in den vreemde zijn verjaardag viert. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

9


Het stadje is het centrum voor goedkope budgetreizigers en toeristisch redelijk ontwikkeld zonder een massale indruk van kitsch en verloedering te maken. Er is een redelijke infrastructuur, uitvalswegen, een aantal hotels en restaurants, boottochtjes, fietsenverhuur en wisselmogelijkheden. Het bevalt ons hier verder wel. We ontdekken een kraampje waar ze koud bier verkopen, op die manier kunnen we het altijd volle terras van Lisa's en haar "neger" omzeilen. De anderen van de groep begrijpen onze beweegreden niet zo goed, maar hebben wel respect voor ons standpunt. Daarom (hun tolerantie en reiservaring) en vanwege de kleine omvang van de groep (12 personen) zijn de onderlinge relaties de gehele reis uitstekend gebleven. GUILINHEUVELS

Lengte Guilinheuvels: 120 km / Hoogste top (Heuvel van de opgestapelde guirlande) 120 m Ouderdom: 300 miljoen jaar Langs een 120 km lang stuk van de rivier de Li in Zuid-China rijzen rijen steile heuvels van kalksteen op uit het anders zo vlakke landschap van rijstvelden. De kalksteen werd ongeveer 300 miljoen jaar geleden gevormd op de bodem van een warme, ondiepe zee. Bewegingen van de aarde stuwden de lagen echter omhoog en wind, golden en regen maakten ze tot de vormen die we tegenwoordig zien. De namen van de heuvels beschrijven hun vorm, zoals 'vijf tijgers die een geit vangen'. Een heuvel wordt aan de ene kant vanwege zijn vorm 'kameelheuvel' genoemd en aan de andere kant 'wijnkruikheuvel’. Volgens de legende is de ‘olifantslurfheuvel’ genoemd naar de olifant waarop de Koning van de Hemel het land door reisde. Toen de olifant ziek werd, genas een plaatselijke boer hem en als dank hielp de olifant de boer op zijn akkers. De koning werd boos en veranderde het dier in steen. De olifant doopt zijn slurf in de rivier de Li bij de ‘maan-in-het-waterboog'. De hoogste heuvel is de ‘opgestapelde guirlande', die 120 m hoog is. Als van augustus tot oktober de cassiabomen bloeien is het gebied rond Guilin gedompeld in de geur van kaneel. Dag 6 YANGSHUO

We hebben de dag voor onszelf. Eerst geld wisselen, dus zoeken naar bank. Daar leren we Nico en Marij beter kennen die met hun twee studerende kinderen op stap zijn. Het Sihai - hotel wordt ook ons vaste ontbijtadres. We lopen naar de rivier en lopen door het park dat die omzoomt. In het park een enorme suikerbroodberg. Mooi uitzicht over de oevers. We bekijken bij de haven sjouwers met zakken, vooral vrouwen doen er het zware werk. Voor elke afgeleverde zak krijgen de koelies een stokje, het totaal aantal stokjes wordt op het einde van het karwei afgerekend. Clim ouwehoert met een jongetje dat een slagboom bedient. We komen aan de andere kant van het dorp, vlak bij de grote weg. Veel ongedisciplineerde fietsers. In de vroege namiddag (zeg maar van één tot drie uur) rusten we uit in het hotel: per slot van rekening geldt ook hier het adagium "Only mad dogs and Englishmen go out for a stroll at high noon" (of iets van die strekking). We huren fietsen en rijden via de grote Banyan - boom (gezien vanuit de verte) en de Dragon Caves (toeristisch, met paarden en kamelen) naar de Moon Hill. Onderweg krijgen we hardnekkig gezelschap van een jonge vrouw die ons wil gidsen. We weigeren, maar zij blijft aan onze zijde. Ze heeft een boekje bij zich met wervende teksten van andere reizigers, waaronder veel Nederlanders. Zelf spreekt ze nauwelijks enig verstaanbaar Engels. Halverwege Moon Hill moet Jos van vermoeidheid afhaken. Clim gaat door met een leuk meisje, Xiu genaamd die wel wat Engels babbelt. Ze verkoopt water, maar niet echt fanatiek. Terwijl Clim zich op de top amuseert met Xiu en een dreigend onweer ziet naderen, zit Jos aan de voet van de heuvel te praten met een Canadese vrouw en enkele Chinese seksegenoten. Onderwerp: de éénkindpolitiek van de regering. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

10

China 1994 / Thailand 1993 GUILINGROTTEN

0nder de kegelvormige heuvels van Guilin ligt een bijzonder netwerk van grotten en tunnels die in de kalksteen zijn uitgesleten door ondergrondse rivieren en andere stromen. Sommige van deze grotten zijn enorm groot. De kathedraalachtige Gaoyan of “hoge grot” en enkele van zijn buren hebben ongewoon grote stalagmieten en stalactieten. Sommige hiervan zijn meer dan 30 m hoog. Zelfs de spelonken zijn enorm. De Rietfluitgrot is 250 m lang en 120 m breed en bevat een bijzondere rots die bekendstaat als de 'oude geleerde: Volgens de legende ging hier een dichter zitten om de pracht van de grot en de rotsformaties te beschrijven. Hij kon echter de woorden niet vinden om ze adequaat te beschrijven. Hij dacht zo lang na dat hij uiteindelijk in steen veranderde. De Rietfluitgrot wordt genoemd naar het riet dat vroeger bij de ingang groeide. De plaatselijke bevolking sneed het af en maakte er fluiten van. Elk jaar stromen miljoenen bezoekers naar de Guilingrotten. Ooit dienden ze echter een onrustbarender en duisterder duel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hield de plaatselijke bevolking zich in de grotten schuil toen de steden en dorpen door de Japanse luchtmacht werden gebombardeerd. Lengte Rietfluitgrot 250 m / Ouderdom gesteente 350 miljoen jaar Door een vreselijk noodweer haasten we ons terug, ons een weg banend door gordijnen van hemelwater. We doen een fietswedstrijdje op snelheid met een jonge Chinese. Bliksem doorklieft de inktzwarte hemel. Er liggen gaten in de weg, dat hebben we al gezien. Als de weg helemaal wordt overstroomd zien we die niet meer, dat wordt te link en dus stappen we af. We schuilen bij een boerenfamilie in het donker. Ze zijn aardig, maar de taalbarrière kan niet overwonnen worden. Later blijkt in het hotel dat de tas van Jos verre van waterdicht was. Van binnen is alles doorweekt, o.a. het fototoestel (een vol rolletje verprutst), het horloge (niet te repareren), sigaretten, shag, tickets en het woordenboek NL-CH. Zelfs het hoorapparaat vertoont kuren, gelukkig ligt dat alleen aan de natte batterij. In avonduren in Sihai-hotel lachen we wat af met het kittige serveerstertje. We halen ons wasgoed af, dat verder in orde is. Dag 7 YANGSHUO

Clim scheert zich zonder spiegel; het lukt hem zonder bloedvergieten. Vandaag hebben we een groepsexcursie. Eerst een bootje over de rivier de Li, daarna een fietstocht terug naar ons stadje. We huren een boot van een familie voor ons alleen en varen de snel stromende rivier af. Deze ligt feeëriek tussen de tientallen karstpieken. Aan de oever zwemmende jochies en drinkende waterbuffels. In Fuli, een dorp aan de zandbanken, gaan we aan wal en bekijken het authentieke dorp. We verliezen elkaar uit het oog. Jos krijgt bekijks van de dorpsgek met een waterkop die uit zijn neusgaten briest als een stier. Op de markt worden padden te koop aangeboden. Een stel kinderen is verbeten aan het vechten, de volwassenen staan er lachend bij en verzuimen in te grijpen. We relaxen bij een paviljoen (mooie doorkijkfoto) en bekijken de wasvrouwen en de koelievrouwen. Een stuk verderop leggen we definitief aan bij Puji, een iets groter dorp. Fietsen de hoge oever opsjouwen en door het marktgedrang de grote weg opzoeken. In de levendige straatjes zien we gebedsgenezers, kruidendokters, waarzeggers, kiezentrekkers, marskramers; er wordt gehandeld in een grote verscheidenheid aan dieren. Alles wordt hier geconsumeerd, dus ook de aapjes, slangen, schildpadden, kikvorsen die we er zien uitgestald. Over redelijk geplaveide en/of verharde wegen fietsen we door het wonderbaarlijke landschap terug. Iedereen volgt zijn eigen tempo. We rusten uit bij een boerenfamilie die op de foto gaat. In een dorpje staat een zwartgelakte doodskist opgebaard. Het volk is vriendelijk en zegt netjes gedag. Om 4 uur zijn Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

11


we terug. Clim koopt een paraplu, het regent hier iets té vaak. Terwijl Jos voor het eerst kaarten schrijft, doodt Clim de tijd met puzzelen en Li Quan - bier drinken. Dag 8 YANGSHUO

‘s Nachts valt de stroom weer eens uit. Ineens geen herrie meer van de plafondventilator, heerlijk. Maar na vijf minuten al liggen we te woelen en in het zweet te baden. Geen stroom betekent in deze contreien ook een ander ongemak: geen water, want dat wordt met elektrische pompen omhoog gehaald. 's Morgens lummelen we wat rond. Tegen het middaguur huren we fietsen. De beste zijn dan al weg, dat merken we als we onderweg zijn naar Bao Sha, een marktstadje westwaarts gelegen. De fiets van Jos is het slechts. In een dorpje laten we die repareren door een van de vele langs de weg opererende fietsenmakers. Hij heeft een beetje last met de moderne techniek, onder meer de versnellingen van die mountainbike. We kopen ergens zelf de benodigde onderdelen. Vlakbij is een timmerman met een ouderwetse avegaar aan het werk; hij wekt onze belangstelling en we worden binnen uitgenodigd. Wat een eenvoud, kaal, met lemen vloeren. Wel veel poezen in huis, voor de slacht vragen we ons af als er ook een weldoorvoed hondje verschijnt. We kunnen het niet geloven. Jos gaat nog even alleen op pad en schiet mooie foto's op de markt. Op de terugweg maken we een omweg naar de Dragon Bridge, een natuurlijke boog over een beek. We kunnen hem echter nergens vinden. Er dreigt weer onweer, dus razendsnel terugfietsen. ‘s Avonds slenteren in een ander stadspark, waar ouderen een soort jeu de boules aan het spelen zijn. Schitterend uitzicht over het gebergte vanaf een paviljoen. De groep is de rivier op met de aalscholvervissers; later eten ze slang en ander gedierte in een uitspanning. De stroom valt weer uit. Met behulp van kaarslicht pakken we onze tassen in, want morgen vertrekken we. Buiten zit de groep aan het bier, daar willen we ook wel aan meedoen. Als om half elf het licht weer aanfloept, gaat er een spontaan gejuich op in de kringen van de westerlingen. We slaan bier in bij het goedkope kraampje, dat de anderen tot onze verbazing nog niet hebben ontdekt. Dag 9 YANGSHUO - GUILIN – KUNMING

Al voor zessen uit de veren, want we moeten om 07.00 uur op het vliegveld van Guilin zijn. Bureaucratie bij het instappen, paspoorten, airport tax en dergelijke onzin meer. De vlucht duurt 70 minuten; we krijgen een appel als ontbijt van de vliegmaatschappij CAAC (geprivatiseerde staatsonderneming, vliegt met Boeings). Door de raampjes kun je de uitgestrektheid van het karstgebergte goed zien. Even na tienen zitten we al in het Camelia - hotel in het centrum van Kunming. Direct met Paul de markt bezoeken. Leuk, we zien een half varken onder de stang van een fiets, een dode geit op de bagagedrager en zo meer. Shu Li (Sjoelie) en Peter lopen er ook rond. Sjoelie is een meisje van Chinees- Indische komaf, in Den Haag geboren en geen woord Chinees sprekend. Zij wordt vaak aangesproken door het volk die in de veronderstelling verkeren dat zij een soort reisleidster van een groep “kwailoo's” (westerse duivels) is. Na de briefing van Lian gaan we de miljoenenstad verkennen. Kunming is een 'boomtown', overal wordt koortsachtig gebouwd, voornamelijk moderne winkelcentra en kantoorflats, liefst zo hoog en westers mogelijk. We vinden er eigenlijk niets aan. Die mooie oude wijkjes gaan een voor een tegen de vlakte; de bewoners hebben uiteraard geen enkele vorm van inspraak. Als compensatie krijgen ze wel een geldbedrag ineens uitgekeerd. Dat gaat vaak direct op aan luxe goederen, waarna ze geen geld én geen huis meer hebben en dus in armoe vervallen. We bezoeken een stel tempels (veel bedelaars) en pagodes (een soort torentempels), samen met Paul. Grote stukken doen we met de taxi. De Boeddhistische Dong Yean Sitempel is wel mooi, veel wierookstokers, een filmopname, sjiek paviljoen omringd door vijvers en een speciale Thai-tempel, cadeau van Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

12


de Thaise koning Bhumipol. Ernaast ligt de dierentuin. We moeten met FEC betalen, een toeristenprijs die tien maal zo hoog is als de normale gangbare prijs. We protesteren luidkeels. Binnen zijn bijna geen levende dieren te bekennen, wel opgezette beesten en speelgoeddiertjes. Veel fotostands en kinderactiviteiten: ballon schieten, het ezelspoortje, de bokkenwagen. Als "Zoo” in ieder geval een aanfluiting. We lopen door een wijkje met tientallen blinde mensen. We eten er gezellig, wijzen in de slonzige keuken de gerechten of zo nodig de ingrediënten zelf aan. Henry, een veeltalige Chinees (hij beweert professor in de Economie te zijn) schuift bij ons aan en vertoont kunstjes met papiervouwen, prachtige dierenvormen tovert hij te voorschijn. We drinken thee op een stoepterras. De vrouwen lopen er hier opvallend uitdagend gekleed rond; zal het misschien de hoerenbuurt zijn? Het weer is uitstekend: de “stad van de eeuwige lente" Kunming ligt op 2.000 meter hoogte. Het is de hoofdstad van de grote en ruige provincie Yunnan waar veel minderheden wonen. In een groot park (alweer zo'n exorbitante toegangsprijs, maar nu laten we die trammelant over die afzetpraktijken achterwege) wachten we de avond af. Die parken zijn bijna allemaal hetzelfde, veel pagodes, paviljoentjes, kraampjes en waterpartijen met roeivijvers. Oude vrouwen doen tai tsji-oefeningen (een soort rekgymnastiek), hun mannen luisteren naar het avondconcert van de Chinese nachtegalen die in kooitjes onder de bomen hangen. We nemen een taxi terug. De chauffeur snijdt onderweg fietsers en voetgangers en een lol dat hij heeft! Hij krijgt geen fooi. Het verkeer is er een heksenketel: te veel fietsers, vele rijen dik, te veel rotondes waar niemand of iedereen voorrang schijnt te hebben, te veel kruispunten zonder stoplichten of verkeersagenten. ‘s Avonds eten we in de buurt met Paul. De groep uit Eindhoven (allen natuurlijk leraar, in dit geval op de middelbare school) schuift aan. Er loopt een wit huiskonijn rond, met vuurrode oogjes. Die zal toch niet in de pan gaan? Als Jos moet poepen, wordt hij naar een huurkazerne verderop verwezen, de ober brengt hem. Het is er bijzonder smerig en privacy is ver te zoeken. Iedereen hurkt er in zijn blote kont naast elkaar, schijtend in een afvoergoot die, als het meevalt, elk uur wordt schoongespoeld. De mensen hebben ongegeneerd veel belangstelling voor de witte konten van westerlingen; ook zijn ze nieuwsgierig naar wat zij tussen de benen hebben hangen. Wat wij denken over negers, denken zij over ons blanken, namelijk dat we allemaal een enorm lid hebben, net zoiets als die enorme neuzen die we hebben. Naast "vreemde duivels" worden westerlingen in China ook met scheldwoorden als 'rondogen' en 'langneuzen' aangeduid. Buiten woedt een fel onweer. Dag 10 STENEN WOUD KUNMING

We ontbijten niet. Om acht uur vertrek naar het Stenen Woud, een van China’s natuurwonderen. Aan de ingang ervan is het één grote toeristische circus. Sjoelie gaat niet mee, ze is ziek (net als Jorrit trouwens) en wordt naar het ziekenhuis gebracht. We wandelen met Paul twee goed bestede uren door de prachtige kloven en spleten van de karstformaties, die hier grijszwart zijn. We moeten veel klimmen en dalen in deze doolhof. Een Chinees wil per se met ons op de foto, wij zelf zijn hier soms 'n echte bezienswaardigheid. ("En hier sta ik, met twee vrienden uit Holland!”) ‘s Middags maken we een sight seeing-wandeling door een ander deel van Kunming, meer de echte oude stad die (nu nog) onbedorven is. Een bank schijnt Thomas Cook TC's te accepteren, waarop Clim voor alle zekerheid een groot bedrag inwisselt. In een restaurantje blijken we onder een immens grote poster van de Keukenhof te zitten. We bezoeken tempels en een moskee (met veel aartsoude mannen met eenzaam lange baardharen), eten vogeltjes bij een smerige rivier, drinken onder veel bekijks thee aan de straat, kopen gebak. Een klein meisje moet ons van haar trotse moeder laten zien hoe goed zij wel Engels kan spreken, maar dat trekt aandacht, er ontstaat een samenscholing. Het meisje wordt verlegen en begint beduusd te stamelen, waarop haar moeder boos wordt. Onderweg informeren we naar de prijzen Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

13


van tassen (een nieuwe voor Jos) en horloges (ook voor Jos). Paul gaat alleen verder als wij richting hotel lopen. Veel bedelaars en losse straatverkoop van alles en nog wat. VERSTEEND BOS VAN LUNAN 0ngeveer 120 km ten zuidoosten van Kunming, de hoofdstad van de provincie Yunnan, bevindt zich een plateau met een merkwaardig `woud'. Het bestaat uit steen. Net als de Tsingy Olands op Madagaskar bestaat het Versteend Bos (Stenen Woud) van Lunan uit blokken kalksteen die verweerd zijn tot honderden pilaren en messcherpe punten. Sommige zijn niet hoger dan een mens, andere zijn 30 m hoog. Ze staan in groepen of apart. Ertussen is een stelsel van wandelpaden aangelegd en in de paviljoens langs de route kunnen toeristen zich ontspannen. Elke rots heeft traditioneel een naam gekregen die zijn vorm perfect beschrijft, bijvoorbeeld, ‘feniks die zijn veren verzorgt, en ‘gelaagde waterval'. Er groeien korstmos en andere mossen op de stenen en in de spleten en de scheuren zijn zelfs klimplanten met rode en roze bloemen te vinden. Volgens een plaatselijke legende is een punt, de Ashima-rots, genoemd naar een jong meisje dat door een rijke aristocraat was geschaakt. Haar minnaar probeerde haar te redden, maar zij stierf en veranderde in steen. Een andere legende vertelt hoe een van de Chinese Onsterfelijken het woud schiep. Hij passeerde een paar jonge geliefden en vond dat ze enige privacy nodig hadden. Hij schiep toen een labyrint van steen waarin geliefden zich konden verbergen. Oppervlakte van het Versteend Bos (Stenen Woud): 5 km2 . In de avonduren zitten we gezellig bier te zuipen met Paul en Lian, de laatste heeft zich voor deze gelegenheid opgedoft omdat we haar hiervoor hebben uitgenodigd. Het kwartet uit Eindhoven komt ook weer binnengevallen, vol avonturen na een urenlange odyssee door Groot-Kunming met een vertwijfelde taxichauffeur. Die Eindhovenaren (Wil, Math en hun vrouwen) zijn overigens bijzonder actief. Ze staan heel vroeg op en hebben voor het ontbijt al van alles gezien of gedaan. Onvermoeibaar. We gaan vroeg slapen, want de volgende dag hebben we een lange rit voor de boeg. Dag 11 KUNMING - DALI

Voor dag en dauw op, al om half zeven staan we op het halfronde busstation. In het gewoel wordt Jorrit's rugzak gestolen, inclusief de videocamera. Clim maakt zich verdienstelijk en staat boven op de bus de zware bagagestukken op te hijsen. Hij wordt door een bazige Chinees afgesnauwd en gecommandeerd, wat hij niet pikt. Clim accepteert van niemand bevelen. Hij baart opzien door de blaaskaak uit te kafferen; het blijkt de chauffeur te zijn. Deze vraagt extra yuan voor tolgeld, dat scheelt volgens hem twee uur in tijd. Iedereen betaalt. Na een saaie hoogvlakte belanden we in glooiende bergen. Diep in de valleien glinsteren de rijstvelden (hier dus letterlijk "rijstkommen"), boven de 3.000 meter wil alleen nog maar groente groeien. We zitten hutje op mutje. Regelmatig moeten we omrijden of langs stenen en rotsblokken laveren wegens aardverschuivingen. We passeren drie bergpassen. Tegen de middag zijn de wegen veel smaller geworden. In een dorp in een dal lopen we vast, een letterlijke opstopping vanwege wegwerkzaamheden. Twintig meter voor ons staat een truck, waarvan plotseling de motor vlamvat. Hee, leuke afwisseling, totdat iemand merkt dat het gaat om een tankauto met benzine. Men voelt de explosie al aankomen; in paniek vlucht iedereen uit de bus. De westerlingen nemen de reguliere uitgang (proppen geblazen), terwijl de Chinezen door de openstaande ramen verdwijnen. Jos kan zijn schoenen niet meer vinden en treuzelt zo lang dat hij als laatste achterblijft, samen met een van plezier kraaiende kleuter (die vindt die tumult maar wat spannend), een op de achterbank door zijn moeder verlaten krijsende zuigeling en een mekkerende geit. Vooraan blijkt een kreupele man zich onder de bank te hebben verscholen. Het inferno gaat echter niet door; een moedige Chinees weet met dekens en jassen met gevaar voor zijn eigen leven het vuur te blussen. De ramp wordt afgewend. De spanning en angst ontlaadt zich in een pittige scheldpartij tussen de autochtonen (de Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

14


wegwerkers met hun teertonnen) en de raszuivere Han Chinezen (de chauffeurs). Het wordt een soort rituele dans van kemphanen. Om beurten stappen ze naar elkaar toe om elkaar te grofste verwijten en beledigingen naar het hoofd te slingeren. Hoewel ze uiterst agressief overkomen, raken ze elkaar met geen vinger aan. Wij westerlingen zijn hevig geïnteresseerd en staan met de camera's in de aanslag, want als het op matten aankomt, willen we niets missen. Als we onverwacht toch verder kunnen, loopt alles met een sisser af. Tot Dali volgt een schitterend landschap dat door de Bai, een grote minderheid van enkele miljoenen, wordt bewoond. In de middeleeuwen bestond er een machtig Bai koninkrijk, dat echter in de dertiende eeuw door de Mongoolse horden van de Kublai Khan (die op weg waren om in Burma de duizenden Boeddhistische tempels van Pagan te vernietigen) werd weggevaagd. Nooit heeft het zich daarvan kunnen herstellen. Dali is de voormalige hoofdstad en is dan ook ommuurd en versterkt. Om half acht 's avonds komen we in Nieuw-Dali, de stad Xiguan, aan. We hebben geen minuut tijdwinst geboekt en Clim eist dan ook op hoge toon zijn extra yuan van de grootgebekte chauffeur terug. Hij vangt bot. Natuurlijk. We huren een busje om in het oude stadje te komen. We worden in het beste hotel (Number One) ingekwartierd. We vinden een eigen eettentje, het Woodland Restaurant, waar we hoog gewaardeerde gasten worden. De groep habitueert het Tibet Café, een hippieachtig etablissement waar de backpackers samendrommen. Keuze is natuurlijk van Lian, die van iedereen een aanvulling van de door haar beheerde reispot vraagt. Tot onze verrassing blijkt het stadje zeer toeristisch met honderden stalletjes, kraampjes en souvenirwinkeltjes. We slaan lauw bier in. Morgen slapen we uit. Dag 12 DALI

Jos zit toch al om acht uur in het milde ochtendzonnetje op de binnenplaats aantekeningen te maken. In de groep schijnen mensen buikloop te hebben. Met Jorrit en Sjoelie, die in Kunming naar het ziekenhuis zijn gegaan, is alles weer in orde. Een lading medicijnen heeft hen weer op de been geholpen. Tegen de middag lopen we naar de San Ta, de Drie Pagodes. We komen er via dorpjes die geheel opgebouwd zijn uit keien, rotsen, leem en lei. We bezichtigen een marmerwerkplaats waar geslepen en gebeiteld wordt onder gevaarlijke omstandigheden (veel gruis en stof); een effectief ARBO-beleid wordt hier niet gevoerd. In de Reflection Pool (spiegelvijver) worden de drie pagodes (drie torens eigenlijk) gespiegeld. We schaffen na onderhandelingen (afdingen via het opschrijven van getallen op papiertjes) o.a. één muziekbal aan; ze worden als paar verkocht, maar dat wisten we niet. Op verzoek verbeteren we de tekst in het Engels van een vrouw die hiermee reclame wil maken voor haar restaurant. Er liggen twee musea; een met oude foto's en lithografieën van de omgeving, het ander met oude spulletjes. Vervolgens lopen we door landbouwgebied naar het meer toe, tussen kabbelende beekjes en smalle kanaaltjes, rijstvelden en maïsakkers. We hoppen van dorp naar dorp, ze liggen in dit vruchtbaar gebied dicht bij elkaar. De mensen zijn er vriendelijk en zeggen ons perfect na, met de juiste intonatie: "Enne, mooder, aan ut wasse?" Antwoord: "...aan ut wasse ?” “Mótte veer get kaupe?" Antwoord: "...get kaupe?". En maar glimlachen daarbij. De kleine kindertjes zijn echter bang voor onze reuzengestalten en lange baarden. Angstig kruipen ze weg of verdwijnen rap om de hoek. Twee kleuters beginnen hartverscheurend te janken als ze ons zien aankomen en klemmen zich panisch aan moeders rokken vast. Een stel jonge meisjes achtervolgt ons stiekem, we spelen het spelletje mee. Af en toe stoppen we en drinken ergens thee; we kopen zelfs ergens een ijsje. ‘s Avonds maken we een praatje met een student in het restaurant; hij wil zijn Engels oefenen. De groep heeft een dia-avond over de Tijgersprongkloof, die wij ook willen bijwonen, we weten alleen niet waar. Later blijkt dat we een aankondiging van VNC in koeienletters in de lobby over het hoofd hebben gezien. We drinken bier in het La La Café, dat nogal achteraf ligt. We komen er terecht in Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

15


een complete Chinese familie die haar avondmaaltijd nuttigt; er zit ook een groep uiterst gedisciplineerde jonge meisjes te eten, misschien van een internaat. We mogen gratis iets meepikken, gefrituurde aubergine. Best lekker. Dag 13 ERHAIMEER - DALI

We leveren ons wasgoed in. Vroeg in de morgen is er al een stroomstoring, die de hele dag blijft duren. 's Avonds krijgen we onze vuile was terug, de machines werken niet. Urenlang dwalen we door de stad; we bezoeken kleurrijke markten, lopen ons vast in doodlopende straatjes, stoten volkomen onverwacht op twee christelijke kerken. Clim wisselt muntjes bij groentehandelaars. Een kapokslager wil niet dat we van hem en zijn bedrijf een foto maken. Vreemd, meestal willen de mensen in dit land maar wat graag op de foto. We komen bij de visvijvers uit en gaan via een andere weg terug. We zien een begrafenisstoet met wenende klaagvrouwen erbij, er worden massa's papieren namaakgeld verbrand en om de 200 meter wordt er een trits vuurwerk afgestoken om de boze geesten te weren. Tien dragers sjouwen met de kist. In een restaurant boven de sobere Zuidpoort (slecht beklant, ondanks een kunstenaarsexpositie) drinken we heldere kruidenthee. Met een gehuurd paardenkoetsje laten we ons naar het meer brengen. Daar charteren we een motorsampan. Als een vorst zitten we op twee "gemakkelijke" stoelen op het kleine voordek. We steken het heldere bergmeer over en bezoeken aan de oever een mooie tempel die door een oud vrouwtje wordt beheerd. Op een eiland verderop bezoeken we een andere tempel met interessante schilderingen en drakenpilaren. Met een andere paardenwagen keren we na veel gehobbel op de met ronde keien geplaveide straatjes naar Dali terug. We kopen enkele souvenirs en drinken bier in een Chinees hol, waar we opzien baren: hier komen beslist geen toeristen. Alweer regen. Dag 14 SHI BAO-KLOOSTER

Lian is verstandig geweest en heetf ons advies opgevolgd: ze huurt een eigen busje in plaats van reizen met het openbaar vervoer. Voor het geld hoeven we dat niet te laten, want iedereen in de groep is zeer "well-to-do". Voordeel is dat we onderweg veel bezienswaardigheden kunnen bezoeken, zoals een vroegere Bai boerenwoning (ooit commune geweest), prachtige stadjes, levendige markten, fabriekjes met steenovens, een batikbedrijfje. Op een inheemse veemarkt staat een tandarts die zijn boor met een fietswiel aandrijft. Clim ruilt sigaretten voor tabaksbladeren met een oude grijsaard. Onderweg uitgebreid eten aan een ronde tafel met de hele groep, talloze kostelijke gerechten. We laten ons wegen op een ouderwetse bascule. In de stromende regen klimmen we naar een tempel boven een theeplantage; alleen Jos blijft droog achter in het busje. Als we van de grote weg afslaan wordt het reizen weer hard en krijgen de schokdempers, indien al aanwezig, het hevig te verduren. Ze bezwijken dan ook enkele kilometers voor onze eindbestemming, het Boeddhistische klooster van de Stenen Parel dat tegen een bergwand aangeplakt ligt. Het laatste stuk moeten we lopen. We banen ons een weg door een heterogene kudde van schapen, geiten, koeien, ezels, paarden, varkens en ganzen. Nog nooit zoiets gezien, de dieren lijken zelfs in het gelid te lopen! De bergbewoners bekijken ons argwanend en teruggetrokken. We installeren ons in het honderden jaren oude klooster dat praktisch geheel van hout is gebouwd. Onze kamer met muskietennetten hangt pal boven het ravijn. De vuurrode zon is net onder of de zoveelste stroomstoring treft ons. Het wordt romantisch met kaarslicht en zaklampen. De vrouwen hebben in de keuken de door ons ingekochte ingrediënten klaargemaakt en we genieten in het aardedonker van een veel té uitgebreid maal, er blijft veel over. Dat krijgen de monniken. Gezellig!


16

China 1994 / Thailand 1993 Dag 15 SHI BAO-KLOOSTER - LIJIANG

Provisorisch wassen op de cour, naast de enorme waterkoker. Jos staat om 07.00 uur op, maar iedereen is al in de weer: Math is planten aan het zoeken, Nel plukt paddenstoelen, Wil is met zijn verrekijker vogels aan het bespieden, Adrie en Erik trimmen over een bergachtig parcours en de anderen wandelen of klimmen in de schitterende omgeving. Alleen Clim blijft snurkend achter. Om negen uur volgt een ontbijt dat bestaat uit noedelsoep en rijstkoekjes. Daarna wordt ingepakt en krijgen we een rondleiding langs Boeddhabeelden en andere heiligheden in de overhangende rotsen. Het busje is 's nachts in het dorp gerepareerd, maar vraag niet hoe. Bij elk gat in de weg veren we omhoog, soms zo erg dat we ons hoofd stoten het dak. Onze Chinese gids Edwin vertelt over de nieuwe economische wind waarvan hij zegt te willen profiteren met zijn redelijk verstaanbaar Engels. We stoppen onderweg voor nog een tempel, waar thee wordt gedronken met een monnik onder een overhangende klip. We ronden enkele bergruggen, maar geen hoge. We zitten op de hoogvlakte. Alweer een kostelijk diner geïmproviseerd door twee meisjes boven een houtvuur. In een dorpje is de weg geblokkeerd door boeren met hun kleine driewielige trekkertjes. Math stapt uit en gaat demonstratief het verkeer regelen. Het lukt hem zowaar ook nog! Tegen de avond zien we Lijiang, de voornaamste stad van de Naxi - minderheid, diep in het dal liggen. We hebben er een goed hotel met zelfs een etagejuffrouw. Op de kamer liggen gratis tandenborstels, tandpasta en kammetjes klaar, alsmede een pen en voorgedrukt papier om naar huis te schrijven. Op de valreep leveren we onze vuile kleren bij de wasafdeling in. Daarvoor moet Jos door de bureaucratische molen: formulieren in tweevoud invullen en zo. Ook om het zuivere wasgoed terug te krijgen, wordt weer streng gecontroleerd, gerekend en getekend. Tamelijk laat eten we saté en dergelijke op de markt. Het is koel hier, we zitten op 2.500 meter hoogte. De Naxi's is een stevig gebouwd volk; vooral de mannen zijn uit de kluiten gewassen, in tegenstelling tot hun veel kleinere Chinese overheersers. Het pittige eten hier is voor een grijpstuiver te krijg. In een backpackers hang out nabij het Mao-plein in de nieuwe stad zien we een bekend gezicht. Het is een Zwitser die onze groep op de voet volgt; we hebben hem al gezien op de boot naar Wuzhou, in Yangshuo viel hij ons ook al op, net zo als in Dali. Alleen in Kunming troffen we hem niet aan (hij was namelijk niet met het vliegtuig gegaan). We nodigen hem aan onze tafel uit. Jean-Claude, zo heet-ie, blijkt dokter te zijn en spreekt redelijk Engels. Hij is net afgestudeerd. Aangezien zijn vader een welgestelde textielmagnaat is, kan hij het zich permitteren om een jaar iets van de wereld te zien voordat hij zich als arts ergens settelt. Hij wil met de Transsiberean terug naar Europa. Hij heeft er al maanden in India en Zuidoost-Azië opzitten. Buiten dondert en bliksemt het. Jos stoot zijn hoofd tegen de half neergelaten rolluiken als hij buiten wil gaan pissen (geen wc's hier). Het plaatselijke Dali-bier is smakelijk en goedkoop. Ver na twaalven bereiken we enigszins beneveld ons hotel. JADEDRAAK - SNEEUWBERG Hoogste top Jadedraaksneeuwberg (Shanzidou) 5600 m Ouderdom 230 miljoen jaar / Vegetatie overdadige alpiene vegetatie De Jadedraaksneeuwberg in de Chinese provincie Yunnan heeft dertien toppen, die uit de verte lijken op de golvende rug van een draak. Om het plaatje compleet to maken: bij een bepaalde lichtval lijkt de sneeuw op de berg groen. Het laatste wordt waarschijnlijk veroorzaakt door gekristalliseerd wier. Het eerste is het gevolg van een welving in de aardkorst ongeveer 230 miljoen jaar geleden. 12.000 jaar geleden heeft de berg waarschijnlijk zijn huidige vorm gekregen. De jadedraak onderscheidt zich door zijn biologische rijkdom: ongeveer 6500 plantensoorten, waaronder vijftig azaleasoorten, zestig sleutelReisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

17


bloemensoorten, vijftig soorten wilde gentiaan en twintig leliesoorten. Er zijn zoveel verschillende planten die op verschillende tijden bloeien dat de berg tenminste tien maanden per jaar bedekt is met een kleurig tapijt. Er zijn vele zeldzame diersoorten: de rode panda, het muskushert, de zilverfazant en de nevelpanter. Boven de sneeuwgrens heerst een andere wereld. Er ligt eeuwige sneeuw en het waait er altijd. De hoogste top is de Shanzidou, die ongeveer een derde lager is dan de Mount Everest. In tegenstelling tot de Everest is de Shanzidou nooit beklommen. Dag 16 LIJIANG We ontbijten in Mimi's Café waar we de vorige avond dronken zijn geworden. Veel Naxi-brood met boter, kaas, ham, tomaat, beef en eieren. De lunch kunnen we waarschijnlijk wel overslaan. We verkennen de oude stad waar een aantal beekjes doorheen stromen. Alle huizen zijn gebouwd met plaatselijke steensoorten en zien er eeuwenoud, maar toch solide uit. Hier en daar worden de nauwe straatjes opnieuw geplaveid, sommige huisjes worden gerestaureerd. Veel vrouwen in klederdracht (kleur blauw overheerst) en met een rugmand. Aan de gevels hangen vogelkooien. Steenhouwers en noedeldraaiers zijn aan het werk. We gaan de centrale heuvel op, waar een zendmast de omgeving domineert. We rusten uit in het Jade Dragon Park, ietwat onderkomen, vlakbij een aardige dierenmarkt met biggetjes en zo. Uiteindelijk stoten we net buiten de stad op de groentevelden die je al van verre kunt ruiken; ze worden namelijk bemest met menselijke uitwerpselen die door oude vrouwtjes in open emmers worden verzameld en aangeleverd. We willen weer eens een stukje fietsen en huren daarom bij een ander hotel twee robuuste herenrijwielen. Eerst gaan we naar het Heilong Park, met een prachtige vijver en mooie uitzichten op de 5.700 meter hoge Drakenberg met op de voorgrond een sierlijke brug. De berg is helaas gehuld in nevelen. Er ligt ook nog een Naxi-museum in het park, dat herbergt oude handschriften, uniek in de wereld. Onderweg naar het dorpje Bao Sha (met de bekende kruidendokter Ho) betrekt de lucht. Bovendien fietst het nogal moeizaam met onze topzware, ouderwetse rijwielen op al dat valse plat, dus we keren terug. In de avond keert de groep (op 4 vrouwen na) ook terug, maar van een verschrikkelijk afmattende tocht naar de Tijgersprongkloof. Ze zijn teleurgesteld, het was al die moeite niet echt waard; ze konden er maar twee uurtjes blijven. Op een soort terras van een open, rommelig restaurant drinken we bier en maken plezier met de eigenaar. Schuin tegenover ons op de derde etage van een groot gebouw is de plaatselijke disco gevestigd. Op een gegeven moment herkennen we "Venus" van Shocking Blue. Dag 17 LIJIANG

Een rusten slenterdag. We verkennen onbekende hoekjes van het stadje, samen met een hondsbrutale Nieuw-Zeelander die overal zo maar naar binnen slentert. We lummelen wat rond bij de Butterfly Spring en gaan enkele tempels binnen. We komen Jean-Claude weer tegen. Via het stadion en een begraafplaats komen we in de buurt van het hotel. Opvallend in het straatbeeld van Lijiang zijn de geëmancipeerde jonge vrouwen die martiaal op grote motoren met zijspan rijden; ze fungeren als taxi! Het weer wordt slecht en we blijven een hele tijd binnen. We dineren bij Peter 's Café, waar we net op tijd zijn, want even later wordt de ruimte overspoeld door een grote groep Belgische trekkers. ‘s Avonds doen we aan cultuur. Met de groep bezoeken we een speciale muziekavond waar een seniorenorkest oeroude Naxi - melodieën ten gehore brengt. De leeftijd van de orkestleden varieert van 62 tot 84 jaar, wel hebben ze aanvulling van twee jonge dames. Hun muziekinstrumenten zijn uniek en klinken ons aanvankelijk als kattengejank in de oren. Een goed geconserveerde zestiger is de "leader of the Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

18


band". Hij spreekt goed Engels, dat hij geleerd heeft van dominee Kok van de Pinkstergemeente en juf Schouten van de missieschool, zo vertelt hij desgevraagd. De man is niet van enige humor gespeend. Hij fulmineert behoorlijk tegen Japanners, Han Chinezen en karaoke bars en weet zo de lachers op zijn hand te krijgen. Een muziekhistoricus, ene George McDough uit Boston, doet ook een duit in het zakje en hemelt deze authentieke vorm van musiceren op. De Belgische groep zit ook in de zaal. Het ziet er blauw van de rook, iedereen paft er lustig op los, vooral die stokoude muzikanten. Math, een verwoed antiroker, waagt het deze keer niet daar tegenin te gaan. Uiteraard wordt er geld opgehaald en zijn er cassettes te koop. Het zou me niet verbazen als ze hier ook cd's hadden aangeboden. Na de voorstelling ontdekken we een nieuwe kroeg, Didi's Bar, waar we enkele biertjes drinken en en passant malariatabletten slikken. Later wordt Jos daar ziek van. Dag 18 PANZIHUAN

LIJIANG - (JIN JIANG) In alle vroegte nemen we de openbare bus, die tamelijk leeg is tot ons genoegen. Na een uur stoppen en oppikken van reizigers is de beenruimte echter behoorlijk geminimaliseerd. Het schitterende landschap waar we doorheen rijden vergoedt veel: diepe valleien met wild stromende riviertjes, groene akkers, rook van ochtendlijke houtvuurtjes, schattige stadjes, veelkleurige rotshellingen, bamboebosjes tussen de rijstterrassen. Onderweg stoppen we enige keren, soms noodgedwongen, bijvoorbeeld na een lichte aanrijding met een grindauto. Of toen een minderhedenfamilie het juiste tarief niet kon of wilde betalen en eruit werd gemieterd. Maar ook toen de rugzak van Adrie (of was het Erik?) van het dak afdonderde, hetgeen de attente Peter gelukkig in de smiezen had. In de buurt van Panzihuan komt er industrie; niet voor niets ligt hier een stuwdam, met smerige hoogovens erlangs. Er wordt driftig gebouwd, waarbij men niet zo nauw kijkt. Hier is sprake van industriële vervuiling ten top. Pas tegen zes uur 's avonds worden we bij het station afgezet. We eten enorm lekker en buitengewoon goedkoop (9 gerechten voor drie piek) in een hotel-restaurant tegenover het station. We zitten aan twee ronde tafels met een draaischijf in het midden. Erik regelt met zijn boekje "Hoe zeg ik het in het Chinees", hoofdstuk "Eten en Drinken", in de keuken wat wij op tafel krijgen. Jos koopt op de markt kwarteleieren in het zuur. We vertrekken rond acht uur in een eersteklas "soft sleeper." In onze coupé zitten twee zwijgzame partijbonzen voortdurend naar ons te staren. Heet water en zelfs een plantje staan ter begroeting klaar. 's Nachts moet de familie Kabel (waarvan vader Nico net de griep heeft) er in Emei Shan uit; in plaats van de stad Chengdu beklimmen zij deze hoge heilige berg: 2.500 meter klimmen over een pad met meer dan 6.000 treden! De lichten van onze coupé werken niet. Binnen tien minuten is een elektricien ter plekke die het euvel handig verhelpt! Er is trouwens veel personeel op deze luxe trein: we hebben niet alleen gehaakte spreien, maar ook geborduurde slopen. Clim installeert zich boven en heeft gedurende de rest van de reis het rijk alleen. Dag 19 JIN JUAN – CHENGDU

We rijden op het traject Kunming - Chengdu, dat 800 km lang is en in de jaren 60/70 door politieke gevangenen (o.a. uit de Culturele Revolutie) is aangelegd in luttele jaren tijds. Het telt meer dan 700 tunnels, bruggen en viaducten, men zegt dat die 60% van de lijn beslaan, maar dat lijkt ons enigszins overdreven. Hoewel, als het 's morgens licht is merk je pas goed hoe vaak het plotsklaps weer donker wordt door de zoveelste tunnel: licht aan, licht uit, licht aan, licht uit, etc. Clim gaat met de gekookte kwarteleitjes langs de coupés, ze aanprijzend als een culinair avontuur. We zitten in de eeuwig groene rijstschuur van China, Szechuan, een provincie die bekend staat om haar 'fiery hot food'. We voeren een gesprek met een Chinese ingenieur. Als de ventilator kuren vertoont, komt een van de partijbonzen in actie, waarna alles in een mum van tijd weer in orde is gemaakt. Pas om drie uur 's middags glijdt de toch wel erg trage trein door de hoge poort van Chengdu's hoofdstation. Sjouwend met onze bagage lopen Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

19


we in ganzenpas naar het nabij gelegen Grand Hotel. Het is een hoog, modern hotel, op de Amerikaanse leest geschoeid en dus van alle gemakken voorzien. Zo hebben we een keycard voor zowel de deur als voor elektriciteit. Jos schrijft een brief naar Corné, de verleiding van het mooie uitnodigende briefpapier kon hij niet weerstaan. Als we gaan wandelen, worden we direct met de enormiteit en drukte van deze metropool van vijf miljoen inwoners geconfronteerd. Jos koopt op de markt een tjilpende krekel in een rotan mandje, even later proeft hij een stuk darm dat als plaatselijke lekkernij geldt. We eten in een volksrestaurant: pittige noedels met bruine zuurkool, stukken gekookt spek erbij met een bakje knoflook. We worden aangesproken door een aardige jonge vrouw, zij spreekt Engels en beweert manager van een bureau te zijn. We wisselen adressen uit. Jos geeft de krekel cadeau aan een barjuffrouw die daarmee duidelijk verlegen is. Welke symbolische betekenis hebben krekels eigenlijk in dit land? Een liefdesverklaring soms? We duiken de woonwijken in, dat is veel interessanter dan de brede boulevards. We drinken bier in een bioscoopachtige tent met een videorecorder; het bier wordt in rijstkommen geserveerd bij gebrek aan anders. Op de valreep, de schemering is al ingevallen, lopen we een park met tempel en klooster binnen. De gelovigen lopen hier achteruit in een cirkel, het lijkt wel Echternach hier met zijn springprocessie. Buiten ontdekken we toevallig Sjoelie, Peter en Paul in een restaurant. We sluiten ons bij hen aan. Grote kannen met echt tapbier verschijnen op tafel, maar die zijn niet echt goedkoop. Met een motorriksja (wij) en fietsriksja's (de anderen) zoeken we het hotel weer op. Eindelijk vindt Jos in een warenhuis (die zijn hier elke dag, ook zondags, tot tien uur ‘s avonds open) een geschikte tas voor tien gulden en een horloge voor vijftien gulden. De tas blijkt een prima aankoop, het horloge niet. Dat blijft stil staan elke dag wanneer het moet overspringen van de ene op de andere datum. Paul koopt hier overigens een rieten mand die ons onmogelijk te vervoeren lijkt. Hij valt op leuke dingetjes, we hebben begrepen dat hij homo is. Clim ontdekt een restaurantje waar een ijskast vol bier op hem wacht. We laten het ons smaken. De anderen doen dapper mee, maar moeten het al gauw tegen onze onverzadigbare dorst afleggen. Terug op de kamer blijkt deze netjes te zijn opgeruimd en ligt het bed netjes opgeslagen uitnodigend op ons te wachten. Morgen kunnen we weer eens uitslapen! Dag 20 CHENGDU

Dit wordt een treuzeldag. We staan laat op, slaan het ontbijt over en nemen een busje naar het centrum. Daar staat een reusachtig beeld van Mao Ze Dong (Mao Tse Tung). We brunchen nogal heet maar lekker, bekijken een winkel met souvenirs en waaiers en slenteren door het Ren Min Park. Daar verkoopt een kerel "vliegende krekels"; die heeft hij een pootje uitgetrokken en daarvoor in de plaats een stokje ingestoken. Wild vliegt het gemartelde beestje rond, zonder te kunnen ontsnappen. Als we in de befaamde theetuin zitten druppelen een voor een onze reisgenoten binnen. Als we compleet zijn vindt Lianne dit zo aardig dat ze een rondje thee weg geeft. In het park bezoeken we verder een soort kermis met gruwelkamers en sprookjesscènes in een nagemaakte grot. We slenteren terug door een levendige volkswijk, waar we een half geroosterd konijn in stukken laten hakken, die we met smaak opeten. Foto's in een smederijtje en andere ambachtplaatsjes. Als het begint te hozen schuilen we in een eethuisje. Daar spreekt een oude man ons aan in vooroorlogs Engels. Hij is gepensioneerd ingenieur en heeft Engels geleerd in de oorlog, toen de Amerikanen in Yunnan een bruggenhoofd hadden om Tjang Kai Tjek in zijn strijd tegen de Japanners te steunen. Voorraden en wapens werden vanuit India over de bergen aangevlogen. Met een pedicab (riksja) brengt een oudere koelie ons naar het hotel terug. Hij verstrekt ons een bonnetje als betalingsbewijs tot onze grote verbazing. Hij had het erg zwaar, want hij moest tegen het verkeer in. ‘s Avonds eten we in de hoofdstraat de befaamde 'hot pot'; slachtafval zoals pens, lever en dergelijke worden gekookt in een pot gloeiend hete peperolie met kippenbouillon. Het smaakt ons niet, bovendien is het nog duur ook. Waarschijnlijk zijn we in de nek Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

20


geslagen. Een Engels sprekende jongen adviseert ons vis toe te nemen, gelukkig was daar niets mis mee. Verderop drinken we op de valreep nog wat biertjes op straat. Terug op de kamer voelen we ons beiden niet lekker; om beurten houden we het toilet bezet. Om twee uur 's nachts begint Jos te kotsen. De eerstkomende 20 uur zal hij daar niet meer mee ophouden. Dag 21 CHENGDU - XIAN

Om half zes brengt een busje ons naar het vliegveld, waar we opstappen voor de één uur durende vlucht naar Xian met CAAC. Jos loopt en ligt met een kotszakje beroerd te wezen. Hij maakt niet alles bewust mee en tracht te doezelen. In Xian duurt het nog een uur voordat we in het Jiefang Hotel kunnen intrekken, busrit langs de wallen van deze oeroude stad. Het is een uitstekend hotel dat “intramura” nabij de Noordelijke stadspoort ligt. Jos duikt direct in bed, Clim slechts voor een uurtje of zo. Later gaat hij met Paul samen de stad verkennen, onder andere de middeleeuwse moskee en de Bell Tower/Drum Tower. De dag van Jos ziet er als volgt uit: slapen, kotsen, warm bad, slapen, kotsen, warm bad, slapen, en zo voort. Achter het hotel ontdekt Clim een restaurantje waar de trotse eigenaar een nieuwe koelkast heeft. Op last van Clim moet hij die vol Qingtao-bier gooien. Voor Jos brengt Clim cola en frisdrank mee. Het wasgoed dat we 's morgens hebben ingeleverd, wordt diezelfde dag nog bij onze kamer afgeleverd. Snelle service hier. Xian, een dikke miljoenenstad, is wel aan toeristen gewend. Met zijn vele archeologische opgravingen (o.a. het Terra Cotta-leger) is het een van China's grootste trekpleisters. Clim schrijft kaarten naar zijn collega's. In de loop van de nacht voelt Jos zijn krachten weer terugkomen, De volgende dag is hij weer helemaal fit en loopt weer mee alsof er niets aan de hand is geweest. Alleen past hij de eerste dag nog op met eten, vooral vet spul mijdt hij en ook biertjes. Die twee gaan niet met elkaar samen heeft zich al heel vaak bij hem bewezen. Dag 22 XIAN We nemen een karretje naar de kleine moskee. Daarna te voet naar de Grote Moskee, de Drum- en Bell Tower die Clim al met Paul heeft bezocht. Schitterende doorkijkjes, mooie reliëfs en steenhouwwerk. Het is er rustig en vredig. Een familie gaat compleet op de foto. De Chinese moslims (er zijn er zo'n 50 miljoen) zijn bekeerde Han Chinezen en worden als groep de Hui genoemd. Ze zijn gemakkelijk te herkennen aan hun platte gebedsmutsjes. In een winkel met twee zussen kopen we stempels met onze initialen/namen, singing balls (nu wél twee stuks!) en een houten scherm ingelegd met ivoren figuren. Met een taxi laten we ons naar het beginpunt van de oude Zijderoute brengen, die gemarkeerd wordt door een beeldengroep van karavanen, kamelen en paarden (en reizigers natuurlijk). Terug met de trolleybus tot aan het station. Vlakbij ligt de enorme stadsmuur, die we voor een groot gedeelte aan één zijde overlopen. Ze is goed gerestaureerd, vooral de Noordelijke Poort waar we eraf willen. Dat kan echter niet en we moeten een kilometer teruglopen. Onder aan de 12 meter hoge muren liggen bedelaars, havelozen en andere arme drommels. Als we in het hotel liggen te rusten horen we buiten tumult. Er is een luidruchtige knokpartij gaande waaraan vooral vrouwen deelnemen. In China zien we wel vaker vechtpartijen waar vrouwen bij betrokken zijn. De bevolkingsdruk is hier letterlijk te hoog. De Kabels zijn terug uit Emei Shan! Lianne vreet zich op van de zenuwen omdat ze twee uur later dan afgesproken arriveren. Gezien de reisomstandigheden in dit land vinden wij dat ze eigenlijk mooi op tijd zijn. 's Avonds genieten we samen met duizenden stadsbewoners die op hetzelfde idee kwamen, in een stadspark met visvijver, roeivijver, klauterrots, etc., etc. Weer eens uitgebreid eten. Pilsjes bij onze goedlachse vriend met zijn gloednieuwe ijskast.


21

China 1994 / Thailand 1993 Mausoleum van de eerste Qin-keizer (Xian, China)

De begraafplaats van de eerste keizer van China en zijn omvangrijke terracottaleger De eerste keizer van China, Qin Shi Huangdi (260-210 v.Chr.), verenigde China tot een politieke entiteit. Hij voerde in heel het gebied een standaard in voor geschriften, maten, gewichten en munten, en tijdens zijn bewind werden wegen, vestingwerken en belangrijke verdedigingsmuren gebouwd. Echter, het meest imposante en megalomane bouwproject waartoe de keizer opdracht gaf, was zijn eigen uitgestrekte grafcomplex. Sinds de oudheid heeft het Chinese volk geloofd in leven na de dood en de verering van hun voorouders. De tomben van keizers en hoge ambtenaren waren ontworpen om hun leven op garde na te bootsen. Gebruiksvoorwerpen, bronzen voor de vooroudercultus, muziekinstrumenten, vrouwen, courtisanes en hofleden werden vaak begraven bij de overledene om een veilige overtocht te verzekeren. Volgens de verslagen van de 2e-eeuwse historicus Sima Qian is het mausoleum een miniatuurvoorstelling van het universum. De achtduizend levensgrote soldaten (soms vergezeld door paarden) van het beroemde terracottaleger waren gemodelleerd op echte mensen en houden echte zwaarden en speren vast om de necropolis van de keizer te bewaken. Elke soldaat heeft een unieke gezichtsuitdrukking gekregen, wat de realistische indruk geeft van individuele personen. Om ze nog authentieker te laten lijken, variëren de wapens, kleding en haarstijlen per soldaat. Het geheel getuigt van de absolute macht van China's eerste keizer. Dag 23 XIAN - TERRA COTTA-LEGER

De dag staat in het teken van historie en archeologie. Een excursiebusje, privé, brengt ons eerst naar Ban Po, opgravingen van een neolithische nederzetting uit het vierde millennium v. Chr. ofwel 6.000 jaar "before now". Het bestaat uit een museum, een Archeon-achtig dorpje met slaperige acteurs en vier grote expositiehallen. De archeologische "site" is overdekt. Erg druk hier, vooral Overzeese Chinezen, die gedwee achter hun reisleider met steevast een paraplu of vlag in de hand sjokken. De toeristen zelf hebben vaak dezelfde petjes op of allemaal een tas in eendere reclamekleuren. De zaak komt ons overgepopulariseerd en overgecommercialiseerd over. Het is gewoon een circus, en nog duur ook. Op weg naar het Terracottaleger komen we langs de nog onuitgegraven tumulus van de Gele Keizer. De grafheuvel is 60, 70 meter hoog. Een speciale autoweg voert ons naar het terracottaleger. De uitgravingen zijn overdekt met moderne hallen. Er zijn verschillende "Pits". De toegangsprijzen liegen er niet om, net als de bespottelijk dure souvenirs (die je veel goedkoper kunt krijgen naarmate je verder van de ingang verwijderd raakt, dat kom je pas te weten als het te laat is). We bekijken niet alle exhibities. We weten al veel van dit verborgen, onderaardse leger af via tv, foto's en National Geographic; eigenlijk zijn we nogal gauw uitgekeken. Om half twee zijn we terug bij ons hotel. Bij de achteruitgang ontdekt iemand een stalletje waar ze pannenkoeken verkopen. Ineens wil iedereen pannenkoek, waardoor de goeie verkoper de vraag niet meer aan kan en er dus lange wachttijden ontstaan. In de namiddag exploreren we de zuidelijke regionen van de stad, buiten de muren. Met de bus er naar toe. We zien en bekijken er het Tang Paleis (gebruikt voor filmopnamen), de Dayan Tempel, het Qin Museum en zijn tuinen. Veel toeristen zijn hier niet, wel toch nog enkele bedelaars en souvenirkraampjes. Jos koopt hologrammetjes en moet voor zijn aankoop eerst de verkoopster wakker maken. De Dayan Tempel is wél druk, het is een soort Boeddhistisch bedevaartsoord. Voor een tientje, bijna een weekloon voor een arbeider, mag je voor het uitzicht de pagode beklimmen. Dat doen we dus niet. Terug in een bomvolle bus; Jos krijgt een plaats aangeboden door een zwangere moeder met kind: ziet hij er zo oud en gehandicapt uit in de ogen van de doorsnee Chinees? We willen eerst een privébusje, Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

22


een soort dolmusj, nemen, maar dan moeten we wachten tot het helemaal vol is. Dat kan 2, maar ook 20 minuten later zijn. Dergelijke particuliere initiatieven worden tegenwoordig oogluikend toegestaan. Deze economische weg noemt men er "socialistisch kapitalisme onder de leiding van de partij”. Economisch gaat het de meeste inwoners van Xian voor de wind. Dat zie je goed aan de hoge frequentie waarmee televisie voorkomt. Het materiële streven van een Chinees kan in het volgende rijtje samengevat worden: t.v., koelkast, wasmachine, scooter en tenslotte auto. Het hele land telt 1.080.000.000 inwoners (in 1992, inmiddels zijn het er 1,3 miljard geworden), terwijl het aantal particuliere personenwagens slechts 2.000.000 telt. Hier ligt dus een gigantische afzetmarkt braak. Voor het diner kiezen we een middenklasse restaurant uit. We bestellen ‘sweet corn soup’, garnalensoep, pittige vleesballetjes, gepaneerde kippenborstjes, vliesdunne ravioli. Met de rijst komen ze zoals gewoonlijk na het eten aanzetten en het bier is lauw. Koud bier ligt op ons te wachten bij onze privékastelein. Zijn vrouw is er ook en spreekt enkele woordjes Engels. Sjang, zo zullen we de eigenaar maar noemen, wil ook Engels leren en we oefenen met hem de getallen één t/m tien. Hij leert opmerkelijk vlug, en wel via een soort fonetisch systeem. Hij toont ons trots zijn paspoort, misschien is dit wel een teken dat hij politiek betrouwbaar is. Dissidenten wordt doorgaans geen paspoort uitgereikt. De rest van onze communicatie verloopt langs non-verbale lijnen. A lot of fun. Pagode van de Grote Gans (Xian, China)

Pagode bij de tempel Do Cilen, met boeddhistische teksten. "De Gouden Lotus kan zelfs te midden van vurige vlammen worden geplant.” Het boeddhisme deed zijn intrede in China via de Zijderoute - een oude reeks handelsroutes die China via Klein - Azië met het Middellandse Zeegebied verbond. Het oude Changan (Xi'an) was het oostelijk eindpunt van de route en de religie had een grote invloed op de ontwikkeling van de stad. In de 7e eeuw was de monnik Xuan Zang zo ontevreden over de vertalingen van boeddhistische geschriften dat hij besloot naar India te reizen, op zoek naar Sanskritische teksten die hij zelf kon vertalen. Vanwege een reisverbod naar het buitenland sloop hij vermomd het land uit en keerde in 645, zeventien jaar later, terug met diverse geschriften. Een paarjaar later, rond 648, begon keizer Gaozong aan de Da Ci'en-tempel (Tempel van Grote Moederlijke Genade) en Xuan Zang werd benoemd tot de hoofdabt. De Pagode van de Grote Gans werd in 652 op het tempelterrein gebouwd als opslagplaats voor de teksten die Xuan Zang, met enige hulp, vertaalde in 1335 boekdelen. De pagode was eerst vijf verdiepingen hoog (zo'n 60 meter), en van gele baksteen, met een vierkant kegelontwerp. In 704 werden twee verdiepingen toegevoegd, wat de totale hoogte op 64,5 meter bracht. Op de tempelmuren staan gravures van de Boeddha, gemaakt door de Chinese schilder Yan Liben. De Pagode van de Grote Gans wordt beschermd als een belangrijk nationaal relikwie en is goed bewaard gebleven. Het huidige complex bestaat uit drie onderdelen: de pagode, de tempel en het noordplein van de pagode. Voor de tempel staat een beeld van Xuan Zang, die niet alleen een cruciale rol speelde in de geschiedenis van het Chinese boeddhisme, maar ook in de literatuur. Zijn boek Verslag van de Westelijke Regionen (646) bond een in die tijd actueel relaas over CentraaI-Aziatische landen. Zijn verhaal werd later vereeuwigd in Wu Cheng'ens deels fictionele Reis naar het Westen (gepubliceerd rond 1590); een werk dat in het Westen beter bekend is als Aap.


23

China 1994 / Thailand 1993 Dag 24 XIAN – BEIJING

We gaan weer eens vliegen. Deze keer moeten we wel érg vroeg uit de veren: 04.00 uur! We vliegen in een hopeloos verouderde Tupolev 154 (180 pers.) met plastic binnenbekleding van Air China. Bij het ontbijt krijgen we zowaar een dasspeld cadeau. Rond 09.00 uur landen we in Beijing (Peking). Vanuit een puur landelijke omgeving 30 km uit de stad dringen we de stedelijke jungle binnen. Peking heeft inmiddels tien miljoen inwoners en is één van de meest vervuilde steden ter wereld, vooral de lucht is er van bijzonder slechte kwaliteit. Langs de Amerikaans aandoende highways, express ways en turn pikes liggen internationale luxehotels van de ketens Hilton, Hyatt Regency, Sheraton. Wij logeren echter in een aftands voormalig staatshotel, het Far East Hotel, waar vroeger Oost-Europese gasten werden geherbergd. Het ligt wel in een levendige oude woonwijk, een hutong. Deze hutongs representeren het vrije, keizerlijke China. Ze bestaan uit duizenden kleine woninkjes met binnenplaatsjes, doorsneden door smalle steegjes vol fietsen en kromme grijsaards op stoelen. De rest van het moderne Peking met zijn sky scrapers en trendy kantoorgebouwen en shopping malls kan ons gestolen worden; geef ons maar een hutong. Helaas worden die pittoreske wijkjes binnenkort een voor een tegen de vlakte gegooid om plaats te maken voor moderne woningbouw in de vorm van hoge flats. We hebben eindeloze rijen ervan gezien aan de rand van de stad. Tekenend is dat de meeste bewoners ervan hun balkon hebben uitgebouwd tot een extra kamer, over krappe behuizing en woningnood gesproken. We duiken direct in bed, maar niet na geconstateerd te hebben dat de tv, de gordijnen, twee lampen en de douchekop kapot zijn. Om 2 uur proberen we bij de grotere hotels in de buurt te wisselen, de banken zijn dicht. Het lukt ons niet, omdat we bij die hotels "non-resident" zijn. We winden ons dermate op dat we steeds hogere functionarissen eisen te spreken om te klagen. We komen tot de assistent-manager, maar bij hem krijgen we ook nul op rekwest. Lian heeft weer 2.000 yuan nodig van ons om de trein naar Sjanghai te betalen, vandaar dat we zo aandringen. Uiteindelijk geven we Lian cash dollars die ze probleemloos zwart wisselt bij de Chinese opera waar de groep 's avonds heengaat. Het is warm, zo om en nabij de 35 graden. Toch wandelen via volkswijken naar de Temple of Heaven. Dat is een enorm uitgestrekt complex in een park met 35.000 cipressen. De tempel en bijgebouwen zijn mooi; ze stammen uit de zestiende eeuw. We zien er de echowand en de singing stones. Vooral de plafonds van de pagodes zijn uit de kunst. Opeens steekt er een zandstorm op, maar die bereikt ons niet en gaat even snel liggen als hij gekomen is. Aan het gedrag van de mensen kon je zien dat die stormen niet bepaald aangenaam zijn; iedereen begon zich te haasten om thuis te komen. We lopen terug, want zo zie je meer van een stad. We ontmoeten Math en Wil die net zoals ons problemen met wisselen hebben en op zoek zijn naar een bank. We eten lekker op de oprit van een restaurant met een Tiroolse sfeer. De avond brengen we door op een terrasje in onze wijk. Onze steeg blijkt een sluipweggetje voor taxi's te zijn. Er wordt tot diep in de nacht geladen en gelost bij de omliggende bedrijfjes, de vrachtauto's hebben nauwelijks enige manoeuvreerruimte. Gebiologeerd slaan we al die activiteiten gade, met een koel biertje onder handbereik. Dag 25 BEIJING VERBODEN STAD Het is zondag en nu zijn ineens de banken wèl open; we snappen er geen biet van. Jammer dat ze er geen traveler cheques accepteren. Bij de bestelling van het ontbijt moeten we heel wat mimische acteertalent aan den dag leggen. Voortgestuwd door de massa's (hoewel, op straat is het met die onafzienbare zee van fietsers zo te zien nog drukker) belanden we bij de Drie grote Poorten op/aan het Plein van de Hemelse Vrede. In Hotel Peking kunnen we eindelijk wisselen, echter met een maximum van $ 100 per persoon, omdat we ’non residents’ zijn. We maken er foto's van de luxe lobby met fonteintjes en leeuwen. Het grote paleis in de Verboden Stad is, samen met al die andere tientallen paleizen en paviljoens, best het aankijken waard, maar er zijn er zo veel. Ook veel toeristen zijn er, niet alleen ChineReisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

24


zen (we praten er met een jonge militair uit Wuhan die er met zijn familie is), maar ook hele horden buitenlandse blanken. We willen geen rondleiding. Je mag er nergens roken, hetgeen we dan ook maar laten. De drukte benauwt ons een beetje, dus we blijven er niet te lang rondhangen. Bij de ingang herkent een jonge intellectueel ons als Nederlanders vanwege ons gedrag. "Nederlanders mijden groepen en zijn kritisch en zuinig", zo beweert hij. Hij zit er niet veel naast. We drinken enorm veel, het is echt heet vandaag, het loopt tegen de veertig graden. We laten de roze muren van dit toeristenspektakel achter ons en steken de weg bij de achterin-/uitgang over, waar het Jiling en het Beihai Park liggen. Het eerste heeft een weids maar heiig uitzicht over de stad; het tweede kenmerkt zich door een groot meer en de zgn. Ronde Stad en de Witte Pagode (opnieuw entree betalen). Er is een lotusvijver en in een kunstmatige grot bevinden zich schilderingen. Het probleem is dat je ook hier nergens mag roken, maar nu lappen we dat verbod aan onze laars en paffen stiekem sigaretjes in hoekjes en achter bomen. Buiten het park rusten we uit in een achterafbuurt. Daar krijgt Jos last van hartritmestoornissen, een tijdje lang heeft hij het te kwaad. Waarschijnlijk eist de hitte zijn tol. Na veel vijven en zessen kunnen we een goedkope taxi charteren (al die andere overvragen tot viermaal de normale prijs van tien yuan). In het hotel teruggekeerd wil Clim zijn wasgoed afgeven, maar dat geeft problemen. Hoe moet heel wat afleuren voordat zo iets eenvoudigs is geregeld. In de kelder van het hotel schijnt een karaokebar te zitten. Heerlijk eten in een buurtcafé aan een drukke doorgaande straat, oversteken is hier gevaarlijk en kost minuten. Moeder de vrouw zwaait hier de scepter. Bij de bestelling worden we geholpen door een hulpvaardige jongeman. We komen hier nog twee keer en wijzen dan in de koelkast de verse groente en stukken vlees aan die we willen hebben. We eten er vorstelijk en hebben plezier met het volk, dus dat kan toch hier in China. Toeristen zijn hier niet. Op ons terrasje in de hutong hebben zich vanavond meer mensen genesteld. We leren er twee leraren uit Goirle kennen, ze hebben de Transsib en Mongolië "gedaan". Paul en Sjoelie drinken met ons mee. Peter, Sjoelie 's man uit America (L), is erg ziek geworden, hij heeft veel last van maagkrampen, buikloop en heeft koorts. Ook moet hij, net als Jos in Chengdu, steeds overgeven. De rest van de groep zit in de buurt ijs te eten, Magnums nota bene. Vooral Yvonne, de vrouw van gymnastiekleraar Henry, is hier razend enthousiast over. Dag 26 BEIJING GROTE MUUR

Vóór negen uur zijn we aan de voet van de Grote Muur bij Mutianya. De meeste toeristen bezoeken de Muur bij Badaling, maar hier is ze net zo mooi opgeknapt en bovendien, er is een kabelbaan naar boven (de Muur ligt over bergruggen gebouwd). Gelukkig maar voor de krachteloze Peter, die toch meegegaan is ondanks zijn toestand. Ook de beide Goirlenaren zijn van de partij. Het is erg drukkend weer, we zweten als otters ook al doordat het zo inspannend is om al die trappen van de muur te beklimmen. We zien er een groep moddervette kinderen die dit als een soort strafexercitie moeten doen. We hebben medelijden met hun. Pa Kabel wil per se met de Kabel-baan ("Die is niet voor niets zo genoemd!”), maar eist wel korting om dat hij 'teacher' is. We vinden dat belachelijk kleinzielig (die vent is welgesteld), hoewel ... de Chinezen vragen erom met hun idioot hoge prijzen voor niet-ingezetenen: fl 15. Dat is zo iets als honderd gulden vragen aan Chinezen om het Rijksmuseum in te komen. De meeste van onze medereizigers zijn sportief en wandelen naar boven. Alleen de zieke Peter met zijn solidaire Sjoelie en ondergetekenden doen het "the easy way up", met de kabelbaan dus…. Het is rustig, bijna sereen op de muur. Hier en daar staat een soezerige Mongoolse wachter in folkloristische kledij. Als een draak slingert het grootste menselijke bouwwerk ter wereld zich met zijn Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

25


forten, borstweringen en aftakkingen over de hoge heuvels. De zon staat als een gloeiende kool aan de door smog bezwangerde hemel. Er wordt hier nog veel op kolen gestookt, om maar niet te spreken van al die walmende uitlaatgassen van de krakkemikkige stadsbussen. Er heest een hoge luchtvochtigheid, zodanig dat Jos zich genoopt voelt zijn shirt uit te trekken. Als we genietend van de mooie omgeving uitrusten, teistert een oorverdovend tsjilpconcert van cicaden onze oren. Te voet dalen we af naar de ingang. We komen nog diverse achtergebleven Bessie en Billie Turfs tegen, ze zien er meer dood dan levend uit. Beneden eten we wat noedels en horen we Adrie en Erik uit over hun vroegere werk als installateur van chemische apparatuur in Kazachstan. Twee uur later bereiken we het Zomerpaleis met zijn uitgestrekte parkterreinen. Bij de entree eist Nico weer korting, in het Engels dat hier helemaal niet begrepen wordt. Paleis en tempel torenen hoog boven de rest uit. Fraaie paviljoens, 17-bogige brug met 500 gebeeldhouwde dieren, mooie corridor met honderden schilderingen van landschappen, mythen, fabels en legenden. De Marmeren Boot is er een van de pronkstukken. We moeten weer ergens stiekem roken. Om zes uur zitten we weer in onze hutong. De rest van de groep gaat Pekingeend eten, wij voelen daar niets voor (Fuck the Duck!) en eten gezellig in ons eigen restaurantje. Er wordt net op dat moment een biertapinstallatie geplaatst; denken ze soms dat Clim zich hier permanent gevestigd heeft? Op de kamer kijken we naar NBA Action, de basketballspecial uit de USA, en eten we grote, heerlijk sappig perziken die we op straat hebben gekocht. Als we om tien uur op ons terras zitten begint het te gieten. In een mum van tijd staat de straat blank. Dag 27 BEIJING LAMA - TEMPEL

Geen ontbijt, vóór tienen weg met een taxi naar het Lama Tempelcomplex. Een van de mooiere tempels met een enorm Boeddhabeeld. Deze 'serai" wordt ook wel Yong He Gong genoemd. We treffen er net een tourgroep Nederlanders aan. Bak noedels als brunch. De metro-ingangen zijn herkenbaar door de grote aantallen fietsen die er rond omheen geparkeerd staan. We duiken erin. De drukte valt mee. Alleen bij het uitstappen moeten we enig geweld gebruiken om ons naar buiten te wringen; het is de zevende halte, die van het Tsian-plein, bekend van de bloedige onderdrukking van de studentenprotesten in 1989. We lenen een fiets van een Chinees en maken een foto van elkaar met Mao 's portret op de achtergrond. Verder bezoeken we er de Hal van het Volk, een groots maar saai gebouw. De grote zaal biedt plaats aan 10.000 afgevaardigden; de banketzaal aan 5.000 gasten. Hier worden de officiële ontvangsten van politici uit het buitenland gehouden. Ook kunnen we binnen in Mao 's Mausoleum dat aan het Plein van de Hemelse Vrede ligt. We kunnen niet zijn mummie bezichtigen, maar wel poseren voor een staatsieportret. We nemen een taxi terug naar het hotel. Clim gaat direct slapen, hij voelt zich niet lekker, zijn hoest zit vast (die verrekte airco ook, om maar te zwijgen over al die sigaretten die hij dagelijks opsteekt). De avond brengt niets nieuws: onweer, biertjes en WK-goals op de televisie. Dag 28 BEIJING

We moeten vóór elf uur van onze kamer af en uitchecken. De bagage laten we opslaan in Lian 's kamer, waar we ons ook tussendoor wassen en naar de wc gaan. Ons doel is vandaag het Grand View Park, dat volgens Jos vlakbij ligt. Het kost ons een vermoeiende wandeling van twee uur over snelwegen en door hutongs om het te bereiken. Wel zien we veel onderweg. Nieuwsgierig lopen we een werkplaatsje binnen waar een vrouw met tl-buisjes neonreclames in elkaar flanst. We zien toe hoe een fietskar bijna totaal overreden wordt, het scheelde maar een haartje. Hier en daar lopen we ergens binnen; scholen, Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

26


kantoren, winkels. Het park uiteindelijk is een uit velen. In feite rusten we er gewoon uit. We eten sjaslik en ijsjes. We zijn de enige toeristen, op een Engels jong stel na. Taxi terug. Biertjes voor hotel. Om half acht komt een busje voorgereden; dit zet ons klokslag acht uur (volgens de klokkentoren) af bij het hoofdstation. Het is duister inmiddels; op het grote voorplein heersen Indiase taferelen. Duizenden migranten uit verre, armoedige provincies zijn op de bonnefooi naar de magische hoofdstad getrokken voor werk. Hurkend, snurkend, liggend, rokend, spelend en kaartend tussen voddige balen en dozen met bagage. Met moeite kunnen we ons door de massa's arme drommels heen wurmen om plaats te nemen op de grond van een uitpuilende tweedeklas wachtkamer. De jongeren van ons gezelschap spelen om de tijd te verdrijven mahjong en trekken daarmee publiek. Duvelstoejager Math, een geboren Maastrichtenaar, regelt dat we naar de eersteklas wachtkamer mogen. Om exact tien uur vertrekken we. We delen een hard sleeper coupé van 6 personen met de familie Kabel. Gedurende de gehele reis is het ons opgevallen dat die blijven eten, vooral allerlei gezonde tussendoortjes zoals fruit e.d. Toch zien ze slank en gezond uit. Marij, ma Kabel, raakte gisteren in gesprek met de Goirlenaren Ben en Wim. "Goh, Goirle," zegt ze, "daar ben ik geboren. Ik woonde er in de Heuvelstraat! "Ach meid," antwoordt Wim, de laconiekste van het stel, "trek het je niet aan, daar kun je zelf ook niets aan doen." Overigens, beide vrienden zitten nu in het circus, Lian heeft dit bij wijze van vriendendienst voor hen geregeld. Terwijl de meesten gaan slapen, drinken we op de gang met de lange boys nog wat biertjes. Even na twaalven leggen wij ons ook te ruste op de onderste britsen. Dag 29 BEIJING - SJANGHAI – SUZHOU Myriam staat al om 6 uur op. Zij zal eerder vanuit Sjanghai vertrekken vanwege een of ander tentamen dat zij aan de Universiteit van Wageningen moet afleggen. De trein rijdt met een constante snelheid. Bij de wc's is het een janboel, lange maar gedisciplineerde rijen vormen zich ervoor. We rijden door een intens groene laagvlakte waar elke centimeter grond benut wordt voor voedingsgewassen. Overal is ingrijpen door mensenhand te bespeuren, een echt cultuurlandschap dus. Het is niet voor niets al vierduizend jaar als zodanig in gebruik. Onze conductrice (treinbegeleidster) is een harde tante met een uitgestreken smoel. Toch slagen we er af en toe in haar een glimlachje te ontlokken. Milieubewust als wij Nederlanders zijn, bewaren we alle afval en lege flessen in een grote plastic zak. Als die vol is geven we die aan haar, maar blijkbaar stelt zij daar geen prijs op. Ze opent een raam en mietert de zak ongeinteresseerd naar buiten. We zijn verbijsterd. Bij de miljoenenstad Nanking steken we de Yang-tse-Kiang (de grote rivier) over. Om drie uur rollen we de in grootte derde stad van de wereld binnen, Sjanghai. De drukte op het station valt reuze mee. Later pas zal blijken dat het gepeupel van de perrons geweerd wordt, want buiten woelen de mensenmenigten weer als verwacht. We stappen over op een boemeltrein die echt chique genoemd kan worden: antimakassars op de hoofdsteunen en zeeën van beenruimte. Bijna twee uur later komen we in Suzhou (80 km verder) aan. We springen in drie taxi's die ons naar het Nanling - Hotel brengen. Dat ligt in een parkje dat slechts toegankelijk is via een bewaakte toegangspoort. We gebruiken het avondeten in het hotelrestaurant en worden geshockeerd door de exorbitant hoge prijzen, die omgekeerd evenredig zijn met het niveau van bediening en de omvang van de porties. Eigenlijk de eerste keer dat we ontevreden zijn over het eten in China. Het zal wel komen doordat ze hier gewend zijn aan westerse toeristen; bovendien is het een staatshotel, nog steeds, en die staan berucht om hun abominabele service. Gelukkig zijn de kamers dik in orde en hebben ze veel meeneemspulletjes. Jos stopt alles, gebruikt of ongebruikt, in zijn tas. Clim vindt dit ordinair jatten. Jos is van mening dat hij het hotel een dienst bewijst door elders op de wereld reclame voor hen te maken. Zeepjes, kammetjes en tandenborsteltjes zijn weggeefspullen. Handdoeken laat hij hangen, dat kun je niet van iedereen zeggen. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

27


We lopen nog even de slecht verlichte stad in. Natuurlijk vinden we er een kroeg, met heuse privécabines, maar wèl fel belicht. Chinezen hebben een preutse naam hoog te houden. Opvallend zijn de vele souvenirwinkeltjes en antiekzaakjes die de stad telt. Als we bij het hotel terugkeren, komen we probleemloos door de poort, want de speciale nachtwaker die voor veiligheid moet zorgen ligt gewoon te pitten. Overmorgen gaat Lian ons al verlaten. Een collega van haar is plotseling ziek geworden en naar Nederland gerepatrieerd. (Jaren later blijkt dat het hier gaat om de vroegere vriend van onze achternicht Suzanne uit Leeuwen; hij was toen tourleider in Vietnam.) Zij moet voor hem invallen en een andere tourgroep begeleiden. Erik wordt bij acclamatie benoemd tot reisbegeleider ad interim. Paul heeft in de trein geld opgehaald om voor Lian een afscheidscadeau (nou ja, een couvert-met-inhoud in ieder geval) te kopen. Voor het slapen gaan ledigen we een fles Chinese sterke drank die erg naar parfum ruikt en ook zo smaakt. Er zit in ieder geval voldoende alcohol in, want ook bij Chinezen gaat het daar uiteindelijk om. De laatste tijd raakt bier hier populair. Heineken ruikt zijn kans op deze gigantische afzetmarkt. Hun joint venture bier, in Sjanghai gebrouwen, heet REEB (een anagram van BEER) met een Chinese betekenis die neerkomt op geluk, gezondheid!

MEER INFO BEIJING / PEKING Tiananmen (Peking, China) Een ingang tot de Verboden Stad, en het toneel van grote politieke gebeurtenissen Het Tiananmen of de Tian'anpoort (Poort van de Hemelse Vrede) was een van de vier hoofdingangen tot de Verboden Stad in Peking, en de naam wordt ook gebruikt voor het enorme Tiananmenplein. Dit is 's werelds grootste stadsplein, dat zich 880 meter uitstrekt van noord naar zuid en 500 meter van oost naar west. De aanleg van het Tiananmen begon in 1417 als onderceel van de bouw van de Verboden Stad door de Ming-dynastie, maar het uiterlijk van het plein, zoals we dat nu kennen, ontstond bij het renovatiewerk in 1699. Tot de 20e eeuw werd het terrein voor het Tiananmen bezet door regeringskantoren, en het werd pas ontruimd als gevolg van de schade veroorzaakt tijdens de Bokseropstand van 1902. In de jaren na 1950 volgden verder in het zuiden meer ontruimingen met het verwijderen van de Chinese Poort en de smalle straten die eromheen waren ontstaan. In de tijd van Mao werden diverse belangrijke gebouwen rond het plein gebouwd, zoals de Grote Hal van het Volk, het Nationaal Museum en de Gedenkhal van Mao Zedong, met daarin het gebalsemde lichaam van de 'Grote Roerganger' die in 1976 overleed. Het Tiananmenplein is beroemd en zelfs berucht geworden vanwege de politieke gebeurtenissen die er plaatsvonden. Op 1 oktober 1949 werd door Mao de Volksrepubliek China uitgeroepen op het plein, dat vervolgens het toneel werd van de massale pro-regeringsdemonstraties en parades die een prominente rol speelden bij het communisme. Meer recentelijk was het plein getuige van protestdemonstraties, met name van de democratische beweging. Dit verzet culmineerde in het protest van 1989, dat uiteindelijk bruut werd neergeslagen door de autoriteiten; volgens één bron zijn er bij de gevechten 186 demonstranten gedood. Zomerpaleis (Peking, China) Meesterwerk van Chinese landschapsarchitectuur In 1750 gaf keizer Qinglong – de vijfde Mantsjoe-keizer van de Qing-dynastie – opdracht tot de eerste bouwfase van het Zomerpaleis. Het was bedoeld als geschenk voor zijn moeder, en als zomerverblijf voor de keizerlijke familie om de hitte en drukte van de Verboden Stad te ontvluchten. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

28


Het Zomerpaleis en de bijbehorende gebouwen werden in heuvelachtig bosgebied geplaatst, kunstig opgesteld tussen drie meren die werden gecreëerd door het indammen van een rivier. Een hoofdthema voor de ontwerpers was het verwerken van bouwen tuinstijlen uit verschillende delen van China. Zo kreeg het meer in het zuiden van de paleistuinen de vorm van het beroemde Westmeer bij Hangzhou. De Tuin van Harmonieuze Belangen was gebaseerd op een typische Zuid-Chinese waterstad. Aan de noordkant van de Heuvel van Lang Leven werden gebouwen in Tibetaanse Stijl opgericht, terwijl de Suzhoustraat werd omzoomd met winkels in een traditionele Chinese Stijl. Het paleiscomplex was verdeeld in drie zones: de bestuurlijke zone, waar officiëe staatszaken werden geregeld; de residentiële zone, waar de keizer en zijn hofhouding verbleven; en de landschappelijke zone, met de meren en tuinen. De harmonieuze combinatie van water, land en gebouwen resulteerde in een serene schoonheid. Het Zomerpaleis werd verwoest door Europese invasielegers, eerst in 1860 en opnieuw in 1902. Beide keren is het paleis herbouwd door keizerin-weduwe Cixi, en voor veel Chinezen werd het paleis een symbool van nationaal en cultureel verzet tegen buitenlandse barbaarsheid. Na de revolutie van 1911 en de oprichting van de nieuwe republiek, werd het Zomerpaleis geopend voor het publiek, en vanaf 1924 is het een park voor de inwoners van Peking. In 1998 gaf Unesco het Zomerpaleis de status van Werelderfgoed. Verboden Stad (Peking, China) Paleiscomplex van de Ming- en Qing-dynastie, daterend uit 1407 Het werk aan de Verboden Stad - het keizerlijk paleiscomplex van de Ming- en Qing-dynastie - begon in 1407 en werd veertien jaar later afgerond, waarbij wel zo'n 200.000 mensen aan het project werkten. Het complex, ontworpen als symbool van de keizerlijke macht en majesteit, werd beschouwd als de aardse tegenhanger van het verblijf van de Hemelse Keizer. De naam verwijst naar het feit dat niemand de stad mocht betreden of verlaten zonder toestemming van de keizer. Het rechthoekige paleiscomplex - met aan elke zijde een hoofdpoort - werd omringd door een gracht van 6 meter diep en een muur van 10 meter hoog. Met een totale oppervlakte van circa 72 ha omvatte de Verboden Stad zo'n 800 gebouwen met 8.880 kamers, maar sommige bronnen hielden het aantal kamers op een meer poëtische 9.999. Onder deze gebouwen bevonden zich vijf grote hallen en zeventien paleizen. De Verboden Stad bestond uit twee delen: het zuidelijk gedeelte, of Buitenhof, waar de keizer zijn dagelijkse zaken afhandelde, terwijl hij en zijn familie in het noordelijk gedeelte, of Binnenhof, woonden. De gebouwen zijn voornamelijk vervaardigd van hout. De stad bevat 's werelds grootste collectie antieke houten constructies; hun daken zijn geel geschilderd, in de traditionele koninklijke kleur. De tien keizers van de Qing-dynastie, die in 1644 de Ming vervingen, gebruikten de Verboden Stad als hun regeringszetel. In 1912, na de Xinhai-revolutie, deed de laatste Chinese keizer, Puyi, afstand van de troon. De Verboden Stad werd uiteindelijk een museum, waar men de vele schatten en curiositeiten tentoonstelde (hoewel sommige kunstvoorwerpen tijdens de Chinese Burgeroorlog werden overgebracht naar Taiwan). Sinds de versoepeling van het communistische beleid is de Verboden Stad een grote attractie geworden voor zowel Chinese als buitenlandse toeristen. Tempel van de Hemel (Peking, China) Een symbolische voorstelling van de wereld volgens het oude Chinese geloof De Tempel van de Hemel en Aarde, een van de bekendste symbolen van Peking, werd gebouwd onder keizer Zhu Di (ook bekend als Yongle), die regeerde van 1402 tot 1424. De naam werd in de 16e eeuw verkort, tijdens het bewind van keizer Jiajing. In de tempel bracht men offers aan de hemel. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

29


Het tempelcomplex is ontworpen op een noordzuid - as. De zuidelijke helft is vierkant, wat de aarde symboliseert; de noordelijke helft is halfrond en ligt hoger dan de zuidkant, was de hemel vertegenwoordigt. Het ronde altaar, gebouwd in 1530 en herbouwd in 1740, is een wit marmeren, uit drie niveaus bestaand bouwwerk met terrassen. Op het wintersolstitium brachten Ming- en Qing-keizers hier offers aan de hemel. Rond de ingang tot het Keizerlijk Hemelgewelf staat de Echomuur, waar een fluistering 65 meter ver reikt. (Klopt, we hebben het uitgeprobeerd.) Het gewelf, tegelijk gebouwd met het altaar, lijkt qua ontwerp op de oudere Gebedshal voor Goede Oogsten en diende als opslagplaats voor gedenktabletten gewijd aan de voorouders van de keizer, die werden gebruikt bij de winterceremonie. Het complex wordt gedomineerd door de Gebeds-hal, die een belangrijke ceremoniële rol vervulde. Het gebouw staat op een drielaags terras van marmer en wordt geschraagd door 28 zuilen. De vier zuilen in de binnenste cirkel staan voor de seizoenen, de volgende twaalf voor de maanden van het jaar, en de resterende twaalf voor de shichen (elke dag werd verdeeld in twaalf shichen). De Tempel van de Hemel, in 1998 uitgeroepen tot Werelderfgoed, is een meesterwerk, een simpele en treffende illustratie van een kosmologie die van groot belang was voor de ontwikkeling van een van 's werelds grote beschavingen. Het symbolische ontwerp van de Tempel van de Hemel oefende vele eeuwen een grote invloed uit op de architectuur en aanleg van gebouwen in het Verre Oosten. Chinese Muur (van Lop Nur tot de bergpas Shanhai, China) 's Werelds langste kunstmatige bouwwerk; de oudste delen dateren uit 227 v.Chr. 'Je bent pas een echte man als je de Chinese Muur hebt beklommen." Mao Zedong, revolutieleider en staatsman De Chinese Muur is een van 's werelds grote bouwwerken, maar hij is – ondanks de volksmythe – niet echt vanuit de ruimte te zien. Als langste, door mensen vervaardigde bouwwerk ter wereld strekt de muur zich bijna 6.350 km uit door Noord-China: van Lop Nur in het westen tot de bergpas Shanhai in het oosten. Toen China rond 221 v.Chr. voor het eerst één land werd, beval de nieuwe Cin-keizer de bouw van een muur om zijn bezittingen te beschermen tegen invallen door de Xiongnu-volksstam in het noorden. Er is echter weinig bekend over deze muur en slechts een paar brokstukken ervan zijn bewaard gebleven. De volgende en belangrijkste fase in de bouw van de muur vond plaats tijdens de Ming-dynastie, toen de Ming-leiders in de tweede helft van de 15e eeuw besloten een reeks muren op te richten om hun agressieve Mongoolse buren buiten te houden. De bouwtechnieken varieerden naargelang het terrein en de beschikbare materialen, maar een mengeling van bak- en natuursteen kwam het meest voor. Langs de muur werden met regelmatige tussenpozen wachttorens gebouwd, en met een geavanceerd communicatiesysteem konden vijandelijke manoeuvres in de gaten worden gehouden, terwijl de muur breed genoeg was om versterkingen snel te verplaatsen zodat aanvallen van de vijand met minimale vertraging konden worden gestuit. Men bouwde ook grotere forten en barakken voor de garnizoenen die de muren bemanden. De muur raakte in verval vanaf 1644, toen de Mantsjoes uit het noorden China uiteindelijk wisten te veroveren en de Qing-dynastie vormden. Aangezien het land van de Qing zich tot ver ten noorden van de muur uitstrekte, was er weinig noodzaak voor zo'n verdedigingsbarrière. Hoewel delen van de muur bewaard zijn gebleven, verkeert veel ervan in slechte staat als gevolg van erosie en plundering door de lokale bevolking die de muur gebruikt als bron van bouwmaterialen.


30


Dag 30 SUZHOU Na 20 minuten hebben we in de ontbijtzaal nog steeds niets te eten of te drinken. Op onze verzoeken volgt geen enkele reactie, waarop Jos in woede ontsteekt en de keuken inbeent om orde op zaken te stellen. Daar treft hij drie slapende koks en een lezende afwasser aan. Ze kijken betrapt op. In het plat Remunjs trapt Jos stennis, met als gevolg dat we binnen enkele minuten eieren en opgewarmde koffie geserveerd krijgen. Wel krijgen we een fikse rekening onder onze neus geduwd: 75 Y (bijna fl 20); wraak nemen ze altijd, die Chinezen, al is het alleen maar om hun gezicht te redden. De hele verdere dag brengen we al sight seeing door in Suzhou. Het is een oud stadje dat doorsneden wordt door kanalen. Even buiten de stad ligt het beroemde Keizerlijke Kanaal naar Peking (1.200 km lang, 2.000 jaar oud). Marco Polo was erg enthousiast over Suzhou, ook over de vrouwen die er rondliepen. En inderdaad, de vrouwen zijn sierlijk, lopen gracieus, hebben fijn gesneden gezichtjes en beschikken over een huid zo doorschijnend als porselein. We bezoeken een drietal van de wereldberoemde tuinen (eigenlijk meer parkjes. "Waar zijn die bloemen hier", vraagt Math zich vertwijfeld af.), met waterpartijen, rotsformaties en grotten, doorkijkjes. Het is broeierig warm vandaag, de voortdurende krachtig waaiende wind is te zwoel om verkwikking te brengen. Bij de mooie Pagode (helemaal uit hout gebouwd met 7 verdiepingen, stammend ui de veertiende eeuw) drinken we thee in een zaaltje waar een seniorenorkestje speelt. Andere bejaarden uit het publiek geven een solo-uitvoering ten beste: hetzij met gezang, hetzij met een of ander vreemdsoortig instrument. We genieten ervan. We pikken hier een tempel, daar een bruggetje en belanden in een voetgangersgebied, een unicum in China. Tegen zessen moeten we hals-over-kop een riksja naar het hotel nemen: Jos is aan de dunne en heeft een beetje in zijn broek gepoept, het loopt hem letterlijk dun langs de benen. Vanavond is er een feestelijk afscheidsetentje ter ere van Lian die morgen vertrekt. We zitten aan twee grote ronde tafels in een luxe restaurant. Paul houdt een afscheidsrede, waarna de beleefd toeluisterende Chinese gasten in luid geklap uitbarsten en enthousiast "gan bei!" (Proost) roepen. Chinezen zijn gek op toespraakjes, waarna ze hun sterke drankjes tot de bodem kunnen ledigen. Na 10 van zo'n toespraken kan de avond bij de Chinezen dan ook niet meer kapot. Dat ze daarna kruipend naar huis moeten is van later zorg. Het is gezellig en de 12 gerechten die we krijgen voorgeschoteld mogen er allen zijn. De prijs is redelijk; tientje de man. Lian krijgt van ons een waaier met onze namen en een enveloppe met 100 Y (fl25) per persoon. In de buurt van het restaurant drinken we pilsjes, James Bond is op tv. Via steegjes en kanaalbruggetjes bereiken we de grote straat waar we een riksja aanhouden. We moeten de boy wel zelf de weg wijzen. In onze vaste kroeg bij het hotel (die met de priviézitjes) is Hill Street Blues op de televisie. Het westen, resp. Amerika is in het oosten van China beslist doorgedrongen. Dag 31 SUZHOU - SJANGHAI

Een afgrijselijke tocht langs bouwputten en opengebroken wegen (deze hele provincie is op de schop gegaan!) voert ons naar de luchthaven, waar we Lian afleveren. Jos maakt buiten het gebouw een peuk uit op de grond en krijgt daarvoor een bekeuring van een oude burgerwacht die achter een pilaar op de loer staat: 10 Yuan, maar wel met een officieel bonnetje erbij. In Sjanghai zitten we in een torenhoog hotel vlakbij het hoofdstation. We hebben een panoramisch uitzicht over de metropool. Het is een tweesterrenhotel dat fl 36 per persoon moet kosten in een tweepersoonskamer. Redelijk geprijsd dus, de kamers zijn sober maar verder echt in orde. We vertoeven er op de 24ste verdieping. Het restaurant is duur, maar van goede kwaliteit. 's Middags nemen we met Erik (die nu als reisleider fungeert) en Adrie de bus naar het centrum. Daar slenteren we rond op en nabij de Bund, de boulevard langs de rivier de Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

31


Huang Po. Aan de overkant priemt de modernistische televisietoren in de lucht. Alles is hier gemoderniseerd. Alleen het koloniale Peace Hotel (vroeger Hotel Cathay) met zijn Art Deco - inrichting is in oude stijl gehandhaafd. Ook de andere monumentale gebouwen zoals banken en douanekantoren zijn opgeknapt. We nemen afscheid van de Kabeltjes die een andere vlucht later nemen. We zullen hun terugzien bij hun thuis op de reünie in september in Kedichem bij Gorkum. We lopen van de rivier af en ontdekken toevallig tussen de huizen een grote christelijke kathedraal. Na enig zoeken vinden we de sleutelbeheerder. Het interieur heeft niets aparts, of het moeten de mooie gebrandschilderde ramen zijn. Uiteraard deponeren we een donatie in de offerblok. Vlakbij ligt het echte Chinatown dat nog niet tegen de vlakte is gegaan. Ze wonen hier zo dicht op elkaar dat ze overdag voornamelijk buiten op straat leven. Het is er dus ook letterlijk een stuk levendiger dan in de saaie nieuwbouwwinkelstraten. In het grote Renmin Park (het volkspark) valt de drukte mee. De bankjes op de paden en laantjes staan allen met de rug naar het pad toe. Er zitten veel paartjes. Het park is toe aan een grote onderhoudsbeurt. Er staan ook nog wat sculpturen, zelfs moderne. Als we om ons heen kijken zien we rondom het park van alle kanten hijskranen omhoog steken. In Nanking Road, een drukke verkeersader en tevens winkelstraat, puilen de trottoirs over van de voetgangers. Dit is niet leuk meer. We schieten een souvenirwinkel binnen om een aantal grotere aankopen (mooie beelden en zo) te doen. Ze accepteren er Visa credit cards, althans volgens het vignet op de deur. Onze aankopen ter waarde van meer dan fl 120 zijn al ingepakt als bij de kassa blijkt dat ze Visa toch niet aannemen. Zoveel Chinees geld hebben we echter niet meer contant. Jos stikt van ergernis en eist de manager te spreken. Het taalprobleem is te groot, niemand verstaat ons en we druipen af zonder souvenirs. We bereiken opnieuw de Bund die nu tegen de avond, er waait een verkoelend briesje vanuit zee, vol flaneurs is. Een goedkope taxi met meter brengt ons terug naar het hotel. Het avondeten gebruiken we in een soort self service restaurant, waar je eerst bij de kassa moet bestellen en betalen voor je er iets kan krijgen. Dat wordt een probleem met onze nietige kennis van het Chinees. Maar we komen er uit. Het eten is minnetjes en relatief duur. In een schamel restaurantje om de hoek drinken we bier uit rijstkommen. Als Math en Wil ons zo zien zitten kunnen ze niet aan de verleiding weerstand bieden om mee te doen. Tot diep in de nacht is het druk op straat. Er lopen verkopers rond met gekookte eieren in bolderkarren, kinderwagens en winkelwagentjes. Ze zijn blijkbaar illegaal bezig, want als er een politiepatrouille verschijnt, vluchten ze snel alle kanten op. Dag 32 SHANGHAI ‘s Morgens inpakken. Tassen worden bewaard in de kamer van Erik. Om tien uur meldt zich een vloeiend sprekende autoriteit bij onze kamer. Hij controleert beleefd onze paspoorten en visa. Bij het ontbijt moeten we weer eens stampij maken: we krijgen er namelijk geen eieren, terwijl we in de keuken hele rekken zien staan. We roepen de gerant erbij. Deze haalt ogenblikkelijk alle betrokkenen erbij en sommeert ze in de houding in de rij te staan; zowel het bedienend als het keukenpersoneel. Hij geeft ze een uitbrander. Zo is zijn gezicht gered. Maar wij moeten ook een nederlaag slikken; het restaurant blijkt ineens te zijn gesloten. We krijgen moeilijk hoogte van die ondoorgrondelijke Chinezen met hun onbegrijpelijke regels en gewoonten. Om de hoek eten we dus maar rijst, vis, schnitzeltje en kippensoep in een eethol. De hele dag schooien we wat rond, we hebben niet meer zo veel fut. We hangen wat rond in parkjes, sjokken naar de rivier de Suzhou Creek. Het is zondag, maar de warenhuizen blijken open te zijn. Als we de damesetage oplopen zien we een rij van wel tien levensechte etalagepoppen staan. Sommige knipperen met de ogen, andere glimlachen. Het zijn de modern geklede verkoopsters die ons gedisciplineerd welkom heten. De winkels in dit land, althans die welke nog staatseigendom zijn, puilen uit van personeel dat zich stierlijk staat te vervelen. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

32


Hier zijn ze klantvriendelijk, maar in de meeste winkels zien ze de klant nauwelijks staan. In Rusland gaat dat ook zo. Jos koopt er voor een tientje een nieuwe schoudertas. Als we buiten op de trappen bij de ingang zitten uit te puffen, komt een burgerwacht ons daar verjagen. We zitten niemand in de weg, daar letten we wel op, maar toch dienen we ons te verkassen. Clim komt in het geweer en trapt een scène, zodat we al gauw omringd zijn door grijnzende Chinezen die verlekkerd toekijken hoe twee langneuzen op hun mieter krijgen. We vinden het niet eerlijk, want enkele meters verderop liggen honderden mensen op de stoep uit te rusten of te slapen. Morrend halen we bakzeil. We eten in het Karin-restaurant te midden van kwetterende verkoopstertjes uit de omringende warenhuizen. Een brutaal stadstypetje vindt ons wel interessant en stelt vragen, die wij helaas niet kunnen beantwoorden. Een kolossale, luidruchtige Amerikaan uit Montana spreekt ons aan om triviale informatie. Hij zit duidelijk om een praatje verlegen; China vindt hij maar een klote land. Naast de ingang staat een zielige mankepoot, die we drie yuan geven voor een bakje noedels. Kan die er weer een dagje tegen. De rest van ons kleingeld geven we aan een klein meisje. Als we om vier uur op Eriks kamer komen om te douchen en te poepen, is deze al helemaal vol. Iedereen is op hetzelfde idee gekomen. Erik showt zijn verzameling schattige pluche beestjes die hij heeft aangeschaft. Nog steeds hebben we te veel geld over, zodat we snoep en dergelijke inslaan. Jos mag in de winkel in de grabbelton graaien en heeft zowaar prijs: zes zakjes mini-Treets worden hem door een stralend meisje overhandigd. Een prima AC-busje brengt ons naar de luchthaven. Zo te zien geldt daar een algeheel rookverbod. Begrijpelijk overigens in dit spiksplinternieuwe gebouw. We zien evenwel dat het personeel in de shops achter hun balie er wel lustig op lospaft. Dus we klimmen over het hekje en steken er ook een op. Grote consternatie, dat is ten strengste verboden. Wij vinden dit echter een goede oplossing van een inconsequente regel en geven geen krimp. Een verstandige man wijst ons tenslotte op de enige smoking area, een stukje gang van 10 bij 3 meter met uitpuilende asbakken. We vertrekken om half acht met Dragon Air, een dochtermaatschappij van Cathay Pacific. De toerist class blijkt overboekt, zo vindt Erik uit, maar omdat wij van VNC zijn (een goede klant van Cathay) krijgen we zonder bijbetaling een 'upgrading' naar business class! We zijn de koning te rijk. De vlucht naar Hong Kong duurt een kleine twee uur waarin we kunnen genieten van gratis champagne en andere dure drankjes, een zee aan beenen armruimte, een exquise maal met verzilverd bestek en damasten servetten, bonbons en cognac naar keuze na. Ook krijgen we een toilettas met inhoud cadeau. De bediening is uiterst voorkomend. Op Kai Tak, het vliegveld van Hongkong, heeft de businessreiziger zelfs een aparte ingang en krijgt hij een voorkeursbehandeling. Sjoelie en Peter nemen daar van ons afscheid. Ze blijven er enkele dagen logeren bij de broer van Sjoelie, die er een prachtbaan heeft: hij is namelijk "Our man in Hongkong" van de ABN-AMRO. Met zijn Chinese uiterlijk heeft hij daar een soort natuurlijke voorsprong, hoewel hij (nog) geen Chinees spreekt. De tax free shop in HK is naar onze begrippen ontstellend duur; er zijn alleen topmerken van alles verkrijgbaar. Traditioneel zijn Japanners de beste klanten in dit soort winkels, ze betalen de hoogste prijzen zonder ook maar met hun ogen te knipperen. Ook hier worden we geconfronteerd met het rookverbod, de enige 'smoking area' is volgens een official op de toiletten. De bagage wordt automatisch doorgelabeld naar Frankfurt en daar naar Amsterdam.


33


MEER INFO SHANGHAI Het Parijs van het Oosten Shanghai heeft door de voormalige internationals "concessies" die de Chinese stad omsloten, een zeer uiteenlopend stadsbeeld. PUDONG

Shanghai ligt langs de rivier de Huangpu, ten zuiden van het estuarium van de Chang Jiang of Jangtsekiang. De stad, oorspronkelijk een grote fortificatie, ontwikkelde zich rondom de Chinese stad in de vorm van "concessies" (internationals in het noorden en Franse in het zuiden). Deze concessiegebieden zijn bij elkaar gevoegd in een monumentaal geheel van enkele kilometers aan weerskanten van de Bund, een front van bestuurs- en handelsgebouwen langs de rivier. Het centrum of Huangpu - district strekt zich op beide oevers van de rivier uit. De vrijhandelszone Pudong in het oosten beslaat 350 km2. De belangrijkste industriegebieden en de grote recente woonwijken hebben zich in westelijke, noordelijke en noordoostelijke richting uitgebreid. De haven van Shanghai strekt zich over 75 km uit, langs de nauwe bochten van de Huangpu. Shanghai is met zijn bouwkundige tegenstellingen enig in zijn soort. De oude Chinese stad is een labyrint van nauwe en geplaveide steegjes, terwijl de concessies nog steeds een bijzonder westerse aanblik bieden met oude koloniale villa's. De Franse wijk heeft gedeeltelijk zijn Parijse chic met Chinese inslag bewaard. De wolkenkrabbers van de Bund vormen een verbijsterend neoklassiek geheel uit de jaren '30, waar nu hotels en uitgaansgelegenheden gevestigd zijn. Een van de problemen van Shanghai is de zachte ondergrond, waardoor de stad tussen 1920 en 1965 enkele meters is gezakt. Ondanks maatregelen om het water weg te pompen, blijft de dreiging van deze sponsachtige massa voortdurend op de stad drukken. BEZIENSWAARDIGHEDEN De Bund, het museum Nanjinglu, de bazaar, de oude stad, de tempel van de Boeddha van Jade, het Huangpupark, de vrijhandelszone Pudong, de graftombe van Lu Xun, de Longhuapagode, de SintIgnatiuskathedraal, de boottochten op de Huangpu. CIJFERS Oppervlakte: 375 km2; agglomeratie, 6340 km2 Bevolking: 7,8 miljoen inwoners; agglomeratie 13,3 miljoen inw. Bevolkingsdichtheid: 20 800 inw./km2 / Hoogte: tussen 0 en 50 m De eerste stad van China Shanghai, de machtige economische motor van het land, wil ook de Chinese trendsetter op het gebied van mode en cultuur zijn. Shanghai, waarvan de naam "aan zee" betekent, was oorspronkelijk een bescheiden vissersdorp van de Song- dynastie en werd in de Be eeuw een belangrijke versterkte stad. Shanghai, in de 17e eeuw al een welvarende stad, heeft zijn ware ontwikkeling te danken aan de opiumoorlog, die de stad tot prooi van de grote kapitalistische mogendheden maakte. Shanghai, dat van 1843 tot 1949 volledig onder westerse voogdij stond en gestimuleerd werd door enorme investeringen die werden ondersteund door een onuitputtelijk Chinees arbeidsreservoir, ontwikkelt zich tot een welvarende haven- en industriestad. In 1949 organiseren de aan de macht zijnde communisten een grote "schoonmaak" van Shanghai, waarbij hard tegen opium, slavernij en kinderarbeid wordt opgetreden. Ondanks een economische stilstand van 40 jaar, blijft Shanghai de modernste en meest geïndustrialiseerde stad van het land. De stedelijke autoriteiten die zich bewust zijn van het enorme industriële potentieel van de stad, proberen buitenlandse investeerders aan te trekken. Ondanks de Chinese politiek heeft Shanghai, dat voorloper Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

34


wil zijn op het gebied van mode en cultuur, in de loop van de geschiedenis zijn zorgeloze en non-conformistische reputatie bewaard. WETENSWAARDIGHEDEN

Shanghai vormt een gemeentelijk district dat direct onder het bestuur van de centrale macht valt, zoals Peking en Tianjin Talen: Mandarijn - Chinees, dialect van Shanghai / Godsdienst: boeddhisme, taoïsme, katholicisme Munteenheid: yuan / Luchthaven: Hongqiao, 18 km van Shanghai Goederenoverslag: 145 miljoen ton, d.w.z. 35 % van de totale Chinese vracht KLIMAAT

Gematigd met vier sterk verschillende seizoenen. Gemiddelde temperaturen: 4° C in januari, 28,5° C in juli. / Jaarlijkse neerslag: 1150 mm BRONNEN VAN INKOMSTEN Rond de stad, groenteteelt, katoen, aardnoten, maniok, Veeteelt: varkens en gevogelte. Industrie: ijzer en staal, chemie, metaal, petrochemie en papier. Elektrotechniek, auto's, vliegtuigbouw, scheepswerven. Toerisme. Dag 33 SHANGHAI - ROERMOND

VIA: HONGKONG - FRANKFURT - AMSTERDAM

We zijn volgens plan om 11 uur vertrokken. Ondanks alle beschikbare ruimte slapen we niet echt goed. We missen desondanks de film "Buddha" van Bernardo Bertolluci. Tijdens de vlucht worden ons heel wat vochtige geparfumeerde doekjes aangereikt. Ook is er veeltalige lectuur ter beschikking. Het gaat ons letterlijk en figuurlijk voor de wind: gedurende de gehele vlucht hebben we een 'tail wind', zodat we bijna één uur te vroeg in Frankfurt aankomen. Ons traject voerde over de volgende landen; Yunnan, Myanmar, Bangla Desh, India, Afghanistan, Iran, Turkije, Zwarte Zee, Roemenië, Hongarije, Oostenrijk, Duitsland. Nog enkele andere gegevens: startsnelheid vol 320 km/u, leeg 280 km/u, landingssnelheid 260 km/u, kruissnelheid 900 km/u, kruishoogte 11.200 meter. In Chinese tijd is het 11 uur 's morgens, maar plaatselijk in Frankfurt is het vijf uur. Eindelijk kunnen we tijdens het overstappen ongegeneerd roken. We kopen sigaretten in de taxfree, en whisky. We hebben er nu meer dan tienduizend kilometer op zitten. Tot Amsterdam rest ons nog maar 700 km. Afgerond: ongeveer 11.000 km in 27 uur tijd met de volgende vervoermiddelen: bus - vliegen - vliegen - vliegen - trein - trein - taxi. Frankfurt - Amsterdam kost ons slechts 45 minuten. Snelle afhandeling op Schiphol, aan de slurf worden al de paspoorten gecontroleerd, dit in verband met mogelijke asielzoekers om te controleren uit welk land ze komen. We nemen afscheid van de groep en sjouwen met onze loodzware koffers naar het ondergrondse station. Overstappen in Amsterdam-Centraal, waar ons de hoogbenige, struise, uitdagende, blonde Hollandse meiden opvallen, na al die kleine, donkerharige, frêle types. Vóór twaalf uur 's middags zijn we weer thuis. Het is maandag, Clim kan dus nog net het hoogtepunt van de Kapelse Kermis meemaken. CHINA WEETJES

1. Rijst wordt in China niet alleen 's avonds gegeten, maar ook bij het ontbijt. Voor de lunch en het diner wordt de rijst gekookt, terwijl er in de ochtend gefrituurde of gestoomde rijst op tafel komt. 2. Je bestelt geen zeven gerechten in een chinees restaurant. Natuurlijk kan dat wel, maar zoals in Nederland dertien als ongeluksgetal geldt, zijn dat voor de Chinezen de getallen vier en zeven. Als je deze cijfers uitspreekt zeg je namelijk ook 'dood' en 'overleden'. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

35


3. Thee nam mythische proporties aan in het hele oude China. Volgens het taoïsme zou thee een levenselixer zijn en onsterfelijkheid garanderen. Tegenwoordig is er in China voor bijna elke kwaal wel een kruidenthee te vinden. 4. Vrouwen in China gebruiken liever maandverband dan tampons. Die laatste zouden het maagdenvlies kunnen breken en niet goed zijn voor de vruchtbaarheid. 5. Chinezen slachten dieren het liefst precies naast de wok, zodat het vlees op zijn allerverst is. 6. Veel Chinezen draaien voor het slapen de pantoffels heel 'feng shui' met de punten van het bed af. In sommige streken zou je anders kwade geesten uitnodigen om het huis te betreden. 7. In het traditionele Chinese notenschrift gebruikt men meestal maar vijf tonen in de toonladder en geen acht, zoals bij ons. 8. Het moderne standaard-Chinees heet 'Mandarijn' en daarnaast bestaan nog zeven andere hoofddialecten. Een dialect betekent geen klein verschil in accent, maar is vaak zo anders dat Chinezen uit verschillende regio's elkaar niet kunnen verstaan. Het Chinese karakterschrift is wel in heel China hetzelfde. Als Chinezen elkaar niet kunnen verstaan vanwege een andere taal, dan schrijven zij vaak (op de markt bijvoorbeeld) denkbeeldige karakters met hun vinger op iemands hand. Ook bij ons westerlingen doen ze dat, maar daar werkt het natuurlijk niet bij. 9. In Nederland kunnen Chinese kinderen Mandarijn leren op zaterdagscholen.


36


THAILAND RONDREIS (1993) THAILAND INTRO Thailand is een van de meest geliefde bestemmingen in het Verre Oosten. De mooie natuur, de culturele rijkdom en de gastvrije bevolking maken het tot een ideaal reisdoel. We bezoeken er de vergulde tempels in Bangkok en Chiang Mai, bezoeken de Ihsan ( het oosten van het land), wandelen door eeuwenoude, mysterieuze heiligdommen en maken per olifant en boot een trektocht langs verschillende minderheden. Onze reis wordt afgesloten met een paar ontspannen dagen in…. Bangkok, de Stad der Engelen Bangkok is een fascinerende stad om de reis te beginnen en af te sluiten. We proeven op eigen gelegenheid van de Thaise sfeer en keuken met een boottocht over de klongs (kanalen), we brengen een bezoek aan het koninklijk paleis en de schitterende Wat Po - tempel en zwervenrond door het kleurrijke Chinatown. Verder bekijken we het openluchtmuseum en de krokodillenfarm even buiten deze gigantisch drukke metropool en laten we onze rondrijden in lawaaierige tuk-tuks.


37


VLUCHT MET CHINA AIRLINES ACCLIMATISEREN IN BANGKOK, STAD DER ENGELEN

Sleutel vergeten af te geven Zoals gebruikelijk reizen we per spoor naar Schiphol. Corné heeft ons naar het station gebracht. Het is zondagochtend, dus niet druk. Een 1e klas kaartje hebben we daarom niet nodig geacht. Onderweg realiseert Jos zich dat hij de achterdeur van binnen heeft vergrendeld, zodat Mia met haar sleutel er evengoed niet in kan! Gelukkig hebben we nog een sleutel van de voordeur bij de hand. Op de luchthaven bellen we Mia op, de sleutel sturen we per aangetekende post op. We hopen dat het alsnog in orde komt en dat we bij thuiskomst over een maand niet verrast worden met een berg post achter de voordeur en dode planten voor het raam. Cross Country Travel Bij de balie van Holland Handling halen we onze vliegtickets op. Daar zorgt men tevens voor de bagageafhandeling, wel zo gemakkelijk. We ontmoeten er voor het eerst onze reisgenoten van Cross Country. De kennismaking verloopt stroef, pas in Bangkok, als er geen "way back" meer is, wordt het nog eens beter overgedaan. We vertrekken in de spiksplinternieuwe tweede vertrekhal. We hebben een aangename bijna elf uur durende vlucht met CIA ofwel China International Airlines uit Taiwan (en dus niet de spionage organisatie uit de States!). Onderweg wordt het 5 uur later. Onze reisleider Gilbert De afhandeling op Bangkok Airport verloopt perfect, je kunt goed merken dat ze hier ervaring hebben met miljoenen toeristen per jaar. We worden opgevangen door onze reisbegeleider. Gilbert, zo heet hij, is Amsterdammer van Indische komaf. Hij zit nog niet lang in het vak, dit is pas zijn tweede groep. Hij verontschuldigt zich al bij voorbaat voor zijn onervarenheid, heel verstandig. Van huis uit is hij grafisch ontwerper, maar met werk in die branche kon hij de kachel niet laten branden. Hij heeft zelf ook al veel op eigen houtje rondgereisd, zijn overstap naar de reiswereld is dus niet alleen verklaarbaar uit financiële nooddruft. BANGKOK 1 Met de groep naar de metropool Bangkok Onze groep bestaat uit 20 personen. De leeftijden van de deelnemers variëren ruw¬weg tussen de twintig en de vijfenveertig jaar. We worden samen met onze bagage in een bus gepropt en "off we go”. Het is dan net acht uur 's morgens. In dit busje zullen we de eerstkomende 20 dagen vervoerd worden. Naast de chauffeur is er ook steeds een manusje van alles bij de hand. Hoewel het zondag is en nog vroeg zit het verkeer in de 8 miljoen inwoners tellende metropool Bangkok al muurvast. De 25 km vanaf het vliegveld tot aan ons hotel kost ons anderhalf uur. We worden ondergebracht in het Nana Hotel, een driesterrenhotel in de toeristenklasse en gelegen in het uitgaanscentrum rond Sukhumvit Road. We zijn tevreden over de kamer: vooral de koelkast met gratis flessen drinkwater bevalt ons. Jammer genoeg vindt er in Bangkok een 'building boom” plaats, met als gevolg dat we voortdurend geteisterd worden door drilboren en sissende heipalen. Na kennismaking de stad in Om 12 uur volgt een kennismakingsbijeenkomst en welkomstdronk bij de pool en helaas ook naast de drilboren. Het eerste minpunt van Gilbert; organisatietalent blijkt niet tot zijn artistieke bagage te horen. We vrezen nu al het ergste, maar hij komt sympathiek over, spreekt ietwat Thai en leent ieder een willig oor, dat vergoedt veel.‘s Middags verkennen we de omgeving. De buurt is nog niet zo oud, veertig jaar Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

38


schatten we, en is volgestouwd met hotels, restaurants, cafés, reisbureaus en dergelijke meer. We eten er langs de straat gegrilde kippenbout met veel knoflook. Terug in het hotel reserveren we een eigen kluisje in de lobby. Thais dansspektakel Clim klaagt over buikpijn, had hij al voor het vertrek vertelt hij nu pas, en gaat de rest van de middag onder zeil. ‘s Avonds gaan we met de groep te voet naar een uitvoering van een Thaise dansgroep. Ook hebben we de gelegenheid om te genieten van een exquise diner; in feite een kennismakingsetentje waarvan we de hoge kosten zelf moeten dragen. In eerste instantie bevalt de groep ons niet helemaal. Er zijn met name een aantal vrouwen bij die qua gedrag en opvattingen niet direct in onze smaak vallen. De Thaise dans lijkt veel op die van Java en Bali, in kleurige klederdrachten en heel verfijnd. Vooral het spel met de handen en vingers schijnt belangrijk te zijn. De hoeren van Nana Plaza Terug bij Sukhumvit Road vatten we een paar biertjes aan een bar langs de straat. We moeten er de animeermeisjes wegwimpelen; vlakbij ligt Nana Plaza, een binnenplaats met aan drie kanten galerijen vol discotenten en sekshuizen. Schaars geklede meisjes met gladde lijven lopen af en aan, glimlachen verleidelijk en roepen uitnodigingen in het Engels. Een van die kindvrouwtjes biedt Jos een barkruk aan. "No, thank you," antwoordt hij, want hij vreest daarbij ook een bardame op zijn schoot voor lief te moeten nemen, "I like to stand." “0h, yeah?", zegt het meisje grijnzend, "How long can you stand? All night long? Show it to me. Is very cheap." Zo lang het over seks, erotiek en “small talk” gaat is hun Engels goed genoeg. Veel hoeren nemen Engelse les, tien dollar per uur. Een biertje kost hier drie gulden, relatief goedkoop in dit land. Natuurlijk word je geacht de gastvrouwen ook iets aan te bieden en dat kan dan wel in de papieren lopen. Verplicht is echter niets en dat bevalt ons wel. Willem, een hoogleraar uit Utrecht Wil en Willem, een paar uit de groep, beiden in het onderwijs (hij filosofie aan de RU Utrecht, zij dramatische expressie aan het MAVO) voegen zich bij ons. Zij zijn trouwe Cross vakantiegangers. Willem en Jos blijken bijna even oud te zijn, op een maand na. Jos is met zijn vierenveertig jaar de oudste, de nestor van de groep. Om een uur of twaalf zoeken we ons bed op. We zijn nog geen 2 dagen onderweg of Clim heeft al spulletjes te wassen. We zetten ‘s morgens de laundry service aan het werk. De gehele vakantie zullen we bij het opstaan een vast ritme aanhouden, niet alleen in tijd maar ook in volgorde. Jos staat tussen half zeven en zeven op, neemt een douche, waarna Clim volgt. Vóór acht uur hebben we dan meestal ontbeten. In Bangkok gebeurt dat steeds bij Tom's Quick, een restaurant tegenover het hotel waar ze een stevig Amerikaans ontbijt (eieren met spek en zo) serveren. Zo'n all in ontbijt kost hier tussen de drie en vier gulden. Het Koninklijk Paleis van Bangkok We nemen een 'metered taxi’ naar het Grand Palace in het centrum. Je kunt ook een tuk tuk (open gemotoriseerde driewieler) organiseren, maar dan zit je midden in de uitlaatgassen van het waanzinnige verkeer hier; bovendien moet je dan steeds weer opnieuw van te voren onderhandelen over een prijs. Dat spel van afdingen, van loven en bieden gaat ons bovendien niet goed af, dat hebben we in Indonesië aan den lijve ondervonden. Peter, iemand uit de groep, een veertiger uit Breda, sluit zich bij ons aan. Een globetrotter, die Peter, overal is hij al geweest, meestal in zijn eentje, als individuele deelnemer aan groepsreizen. Alle taxi's hebben airconditioning hier, maar goed ook want buiten is het klam en warm. Al die dagen zal de temperatuur tussen de 32º en 36º Celsius schommelen. We hebben dan ook de nodige flessen drinkwater ingeslagen. Vochtverlies bijtijds aanvullen is onder deze omstandigheden het motto. We zijn echt onder de indruk van het enorme tempel- en paleiscomplex. Het is voornamelijk gebouwd in de vorige eeuw en het ziet er nog steeds smetteloos uit. We zijn er niet bepaald alleen, toeristen uit alle windstreken hebben zich hier verzameld, ook uit Thailand zelf. Echt iedereen staat met open mond van Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

39


bewondering al dit fraais te aanschouwen. Hoog boven in de Wat Phra Kheo troont de "Emerald Buddha" die voor de Boeddhistische bedevaartgangers het hoogtepunt van het bezoek vormt. Jos schiet bijna een heel rolletje fotofilm op. Wat Arun en andere fraaie tempels We bezoeken die middag nog een tweetal andere fameuze tempels. Allereerst de Wat Jetubon, in de volksmond ook Wat Po genoemd. Het is de oudste en grootste van de stad. Binnen het complex is een grote monnikenconcentratie die onderwijs geeft. Hier is de trekpleister een immense liggende Boeddha van wel veertig meter lang. Wat Po ligt min of meer aan de rivier de Menam. Chao Phraya. Met een bootje steken we over naar de andere oever, waar de 80 meter phrang (een hoge toren) van de Wat Arun, de Tempel van de Dageraad oprijst boven de veelkleurige daken van de tempel- en bijbehorende kloostergebouwen. We beklimmen de toren tot halverwege, verder mag niet. Aardig uitzicht over de rivier die door de stad meandert. De tempel is bekleed met oud Chinees porselein en aardewerk. Onder een reusachtige waringin-boom eten we aan een stalletje een pittige schotel rijst. Tegenover ons zit een jonge vader met zijn peuter zalig niets te doen. Het jochie heeft geen broekje aan. Boven zijn piemeltje hangt aan een touwtje een kleine, houten namaakpenis. We snappen er niets van. We heeft dit dan al weer te betekenen? Een keur aan exotisch eten We steken over naar de kleine vismarkt, waar we een taxi nemen die pas na een klein uur ons hotel bereikt. Terwijl Clim vanwege buikpijn de koele kamer met het zachte bed opzoekt, gaat Jos inkopen doen. Onderweg eet hij lekkere dingetjes, kleinigheden zoals gegrilde octopusarmpjes met roze zuignapjes, geroosterde sprinkhanen aan een pen geregen en besprenkeld met een zoetzuur sausje. Enkele uren later zijn Clim en Peter weer van de partij. We eten samen in een overdekt food center bij het Ambassador hotel. Er staan 45 verschillende kraampjes die allemaal iets anders aan te bieden hebben. Clim en Peter eten Thais, rijst met kip of iets dergelijks. Jos moet weer iets aparts. Hij bestelt Koreaanse rundvleessoep met ei, gevolgd door een klein gehakte varkenspoot. Smaakt niet gek. Als we nog een pilsje pakken bij het Nana Plaza zien we een oude, verschrompelde blanke heer van tegen de tachtig voorbij schuifelen met aan zijn arm een jonge Thaise schoonheid van nog geen achttien. Ze schijnen hevig verliefd op elkaar te zijn. De volgende morgen vertrekken we, dus we ledigen ons kluisje, wisselen traveler cheques en pakken alvast zo veel mogelijk in. Schoon, fris ruikend en gestreken ligt de laundry in de kamer op ons te wachten. Koninklijk zomerverblijf Bang Pa In In Bangkok beginnen de bouwvakkers om zes uur te werken, tenminste we nemen aan dat drilboren niet uit zichzelf beginnen te spektakelen. Op de afgesproken tijd, om negen uur, vertrekt het busje/ de bus. Een gunstig voorteken? Na een uur rijden stoppen we alweer, bij het voormalig zomerverblijf van de Thaise koninklijke familie Bang Pa In. Opvallend hier zijn de verschillende paviljoens en paleizen in duidelijk herkenbare Europese stijl. Het kleine paviljoen in de spiegelvijver steelt vele harten. Jammer genoeg staat de overdadige Chinese tempel in de steigers. Scheuren in een longtail boot Van hieruit gaan we met de longtail boot verder. De motorboot heeft een groot vermogen (volgens Clim is er een vrachtwagenmotor ingebouwd) en scheurt letterlijk door de groene tapijten van waterhyacinten die de rivier zover het oog reikt bedekken. Op de oevers speelt zich het leven van alledag af. De woningen zijn allemaal op hoge palen gebouwd. Een uur lang bekijken we Thailand vanaf het water. Rond het middaguur stappen we aan land bij een punt waar drie rivieren samenvloeien. Op dit punt lag in vroeger tijden heel strategisch Thailands voormalige hoofdstad Ayutthaya. De ruines die er nu nog Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

40


liggen zijn nog steeds indrukwekkend. In 1768 werd de stad, die toen met één miljoen inwoners een der grootste ter wereld was, door de plunderende Birmanen met de grond gelijk gemaakt. De verslagen koning trok weg en stichtte 70 km stroomafwaarts bij Thonburi een nieuwe hoofdstad; toen werd Bangkok geboren. OUDE BESCHAVINGEN: DE RUïNESTEDEN AYUTTHAYA De oude koningsstad Ayutthaya Na een gezamenlijke lunch op een schommelende boot in de rivier gaan we de veelal gerestaureerde ruïnes van Ayutthaya onderzoeken. We bezichtigen de volgende sites:  Wat Yai Chai Mongkol, waarvan de hoge stoepa met een geel kleed omzwachteld is en die zich vooral onderscheidt door zijn honderden witte Boeddhabeelden.  Wat Chao Phanom Choeng, die nog steeds een bedevaartsoord is. In de mondop (hoofdgebedsruimte) een staande Boeddha van 19 m tot aan het plafond en in de muren duizenden nissen met beeldjes; op het terrein grafmonumenten en kreupele honden.  Wat Si Sanpet, de ooit koninklijke tempel met 3 hoge chedis op rij.  Wat Phra Ram, gedeeltelijk nog ruïne van baksteen, begroeid hier en daar door bomen en struikgewas. Jos beklimt de gevaarlijke stoepa voor mooi uitzicht vanuit de hoogte. Bij de laatste twee tempels ligt nog een moderne 20ste-eeuwse tempel, in de schaduw waarvan Clim heerlijk ligt uit te rusten terwijl Jos door de schroeiende zon voort ploetert. MEER INFO AYUTTHAYA

Schitterende plaats Hoewel er veel verloren is gegaan, bezit Ayutthaya nog steeds talrijke oude tempels die getuigen van een rijk verleden. WETENSWAARDIGHEDEN Provinciehoofdstad / Taal: Thais / Munteenheid: baht / Godsdienst: boeddhisme Ayutthaya werd gebouwd in de 11e eeuw op een kunstmatig eiland bij de samenloop van de Pasak en Lopburi met de Chao Phraya. Alle verhalen zijn het erover eens dat de stad op het hoogtepunt van zijn bloei echt schitterend was, een van de allermooiste steden ooit. Vroeger was Ayutthaya omringd door stadsmuren en aan de noorden oostkant was een diepe gracht gegraven die de stad in een geheel door water omringd eiland had veranderd. De stad bezat drie vorstelijke paleizen en zo'n 400 tempels. Omvangrijke gemeenschappen van buitenlanders, Europeanen of Aziaten, woonden in verschillende wijken of "handelsfactorijen". Ook al is Ayutthaya in de loop van de geschiedenis vele malen vernield of verwoest, zowel door mensenhanden als door natuurkrachten, toch bezit de stad nog een indrukwekkend aantal eeuwenoude gebouwen (ontelbaar veel tempels, stoepa's en paleizen), die getuigen van de verfijnde kunst die hier bloeide. De ruïnes staan verspreid over een oppervlakte van 15 km2 rondom de moderne stad, midden tussen de tuinen en de akkers. Ook nu nog wordt de stad doorkruist en omgeven door 140 km kanalen. Een breed kanaal, waarin de drie rivieren die Ayutthaya passeren samenkomen, beschrijft een hele cirkel rondom de stad. Midden in het centrum bevindt zich een groot meer, het Beung Phra Ram. De moderne stad ziet eruit als een kleine agglomeratie met veel bedrijvigheid die zich uitstrekt aan weerszijden van de hoofdstraat, van de oever van de Chao Phraya tot voorbij het Chan Kasempaleis. In de buurt van de ruReisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

41


ïnes liggen er op de rivier Chao Praya bootwoningen die waarschijnlijk veel gemeen hebben met die waar de mensen in woonden in de tijd dat Ayutthaya nog hoofdstad was. KLIMAAT Tropisch moessonklimaat. Gemiddelde temperaturen: 26' C in januari, 28' C in juli. BEZIENSWAARDIGHEDEN De tempels (Wat Phanan Choeng, War Mongkon Bophit, Wat Mahathat, War Rajaburana, Wat Na Phramen, War Phra Si San Phet, War Phra Ram, War Lokayasutha, Wat Phuttaisawan, War Phu Kao Thong), de chedi van koningin Sri Suriyothai, de Kraal van de Olifanten, het museum Chandra Kasem, het nationaal museum Chao Sam Phraya, het Centrum voor Historische Studies. Het oude Ayutthaya was vier eeuwen lang de hoofdstad van het Koninkrijk Siam. CIJFERS Bevolking: 62.000 inwoners / Gemiddelde hoogte: 315 m Het schijnt dat er in de 11e eeuw op de plek van Ayutthaya al een eerste stad werd gebouwd als voorpost van de Khmers. Deze stad heette toen Ayodhya, wat in het Sanskriet de naam van het verblijf van Rama uit de hindoeïstische Ramayana is. In de 13 eeuw deed de plaats dienst als grenspost van het vorstendom U-Thong, een vazalstaat van Sukhothai. Na het uitbreken van epidemieën als gevolg van een tekort aan water besloot de worst van U-Thong in 1347 zijn hof over te plaatsen naar Ayutthaya. Kort daarop riep hij de onafhankelijkheid uit en werd koning Ramadhipati. Vanaf dat moment nam Ayutthaya de rol van Sukhothai over en werd hoofdstad van Siam. De nieuwe stad maakte een stormachtige ontwikkeling door. Naast politiek, religieus, economisch en artistiek centrum was het ook een handelsknooppunt en een haven van de eerste orde. Deze enorme op palen gebouwde stad met meer dan 2 miljoen inwoners groeide uit tot de metropool van een welvarend koninkrijk. Tussen 1350 en 1767 volgden 33 Siamese monarchen van verschillende vorstenhuizen elkaar op, die de stad opsierden met tempels en paleizen. Talloze westerlingen, diplomaten, handelaren en reizigers bezochten de stad en beschreven in lovende bewoordingen zijn praal en rijkdommen. Maar Ayutthaya moest zich verdedigen tegen invallen van naburige koninkrijken, met name de Birmanen. Dezen bezetten de hoofdstad van 1564 tot 1583. Uiteindelijk slaagden ze erin die te veroveren, maakten de stad met de grond gelijk en namen alles van waarde mee. De bewoners werden gedeporteerd en Ayutthaya werd aan zijn lot overgelaten. Later werd veel materiaal door de Thais zelf weggehaald voor de bouw van Bangkok en Thonburi. Behalve een van de meest bezochte toeristische trekpleisters van het land is Ayutthaya tegenwoordig ook het handelscentrum van een van de grote rijstproducerende regio's. BRONNEN VAN INKOMSTEN Landbouwmarkt. Handwerksnijverheid. Toerisme. Chinees Spartaans hotel In Lopburi verblijven we in een Chinees hotel met Spartaanse voorzieningen. Tijdens de traditionele avondwandeling hebben we een padang bezocht en zeer eenvoudige kost gegeten, een biertje gedronken en Tiger balm (Tijgerbalsem) aangeschaft. Dit laatste is goed tegen allerlei kwaaltjes: verkoudheid, zelfs bloedzuigers verjaag je ermee! Clim helpt een 12-jarig meisje dat buiten op de stoep haar huiswerk goniometrie zit te maken! Twaalf jaar en dan al aan de gonio?


42


LOPBURI Een krijgshaftig volk De Khmer-ruïnes en het achttiende eeuwse paleis van het kalme stadje bekijken we samen met Peter na een goede nachtrust. Bij het koninklijk paleis, nog geheel ommuurd, bevindt zich een klein maar aardig museum over de streek en met name de Mon- en Khmer-cultuur. De olifanten stallen zijn niet de moeite waard. De Khmer-ruïnes zijn zo’n 1.000 jaar oud en nog steeds indrukwekkend. Het mooiste voorbeeld van hun magistrale architectuur ligt momenteel in Cambodja: Angkor Wat. Sommigen verkeren nog in goede staat. Om 11 uur komen we doorweekt van het zweet terug bij het hotel. Jos kruipt voor vertrek nog snel even onder de douche, Clim knapt een uiltje. Die hoeft zijn ogen maar dicht te doen of hij slaapt, altijd, overal. Een welvarende hoer We rijden naar Pak Chong, 100 km verderop, waar we een eersteklas hotel hebben dat dient als uitvalsbasis voor onze jungletocht waarover we in een ander hoofdstuk berichten. Jos gaat alleen het stadje verkennen. Een elegante vrouw roept hem aan: "Hey, Joe, where are you going?", ze doet dat met onvervalste Amerikaanse tongval. Er volgt een gesprek waaruit blijkt dat zij zich de eigenaar mag noemen van een modeboetiek even verderop in de straat. Op de vraag hoe zij aan het geld daarvoor kwam, antwoordt ze zonder blikken of blozen: "I worked very hard in Bangkok. I was lucky." Inderdaad lucky, dat was vóór het Aidstijdperk, toen de Amerikaanse GI's daar hun Rest and Recreation Time doorbrachten met een dikke portefeuille vol green backs in hun kontzak. In dit stadje komen niet veel buitenlanders. Jos heeft nogal wat bekijks. Een gekke vrouw van zo'n zestig krijgt hem in het oog, begint kakelend te lachen met een tandeloze mond, heft haar rokken op en begint met haar onderlijf te kronkelen. Een wonderbaarlijk beeld; ze staat namelijk in de deur van een treinwagon, het is druk op het idyllische stationnetje, iedereen wil instappen. De plaatselijke bevolking schaamt zich duidelijk voor het onbeschaamde gedrag van die ouwe heks. 0 ja, er is ook nog kermis in het dorp. Zij hebben er geen botsautootjes, maar botsbrommers. Heerlijk vlees, maar wat is het eigenlijk? ‘s Avonds op de veranda wordt er instructie over de komende jungletocht gegeven. Wat een slappe bedoening alweer, een en al vaagheden. Het belooft in ieder geval een zware én lange dag te worden, zo veel is zeker. Om half vijf moeten we uit de veren, voor dag en dauw zogezegd. Terwijl de groep naast elkaar aanschuift om samen te gaan tafelen, kiezen wij een tafel apart. We zijn al klaar als zij nog met het hoofdgerecht moeten beginnen. Om de hoek ligt een tamelijk onguur restaurant waar we na veel vijven en zessen twee flessen bier weten los te peuteren. Het probleem is ons nog steeds niet duidelijk. We spreken af in het vervolg niet meer te bestellen, maar zelf de koelkast open te maken om het door ons begeerde te pakken. Onbeschoft, maar wel zo handig. Naast ons zit een stel halfdronken mannen te grappen. We krijgen contact, sigaretjes uitwisselen en zo, gebroken Engels over en weer. Het blijken politieagenten in burger te zijn, van Chinees Laotiaanse komaf. We eten wat met hen mee. Het vlees dat ze ons aanbieden kunnen we niet direct goed thuis brengen. Het blijkt hondenvlees te zijn en het smaakt helemaal niet gek. Terug op de kamer pakken we alvast onze dagrugzakjes in. De klok heeft nog geen tien geslagen als we al in bed liggen. Clim goed ziek Twee dagen later. De jungletocht hebben we achter de rug en we zitten als eersten aan het ontbijt. De anderen willen het wel eens gezellig maken, door blijven ouwehoeren en hijsen tot in de nacht, vandaar. Uitzonderlijk dat juist wij, als doorgewinterde drinkebroers, ‘s avonds al na een enkel glaasje als eerste onze kamer opzoeken. Er moet toch grondig iets mis zijn met ons. Herstel, met één van ons. Het mag inmiddels duidelijk zijn dat Clim in een belabberde toestand verkeert: die spastische darm speelt hem behoorlijk parten. Regelmatig krimpt hij ineen van helse pijnscheuten in zijn onderbuik, zijn stoelgang is Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

43


onregelmatig en ongelooflijk onwelriekend, hij ziet bleek als een vaatdoek, raakt na de geringste inspanning oververmoeid en kan elk moment van de dag in slaap vallen. Waar we echt bezorgd om zijn is echter de voortdurend aanhoudende koorts; ondanks vijf pijnstillers en koortsdempers per dag zakt die niet onder de 38,5 graden. Een ander veelzeggend symptoom: de pils smaakt hem niet meer. Na één fles geeft hij er al de brui aan en dat is wel eens anders geweest! Er gaan zelfs enkele avonden voorbij dat hij geen druppel alcohol aanraakt. PHIMAI Aardig stadje met Khmer-invloed Enfin, een korte ochtendlijke rit brengt ons naar Phimai, een antiek stadje van een paar duizend inwoners. We hebben er een leuk hotelletje. Detail: als je de kamer binnenkomt, moet je de sleutel opbergen in een soort beker naast de deur. Daarna pas is er elektriciteit voor licht en, belangrijker nog, voor de ventilator of fan.‘s Middags bezoeken we op ons gemak de hoofdattractie van Phimai: een perfect gerestaureerde Khmer tempel uit de tiende eeuw. Aantrekkelijk beeldhouwwerk op de friezen en bas-reliëfs. Hoewel het moordend heet is en we steeds zo veel mogelijk schaduw opzoeken, verkennen we het stadje verder. We belanden bij een tempel met veel jeugdige monnikjes, het is een soort klein seminarie. Ze hebben er net wasdag, al hun gewaden in die fraaie oranje en saffraankleurige stoffen hangen aan de lijn te drogen. Even verder belanden we tussen de vijvers en grachten op de achtererfjes van de plaatselijke bevolking. We nemen er een fietstaxi naar de grootste banyan-boom van Thailand enkele kilometers buiten het dorp. Het is er druk en toeristisch, vooral Thaise dagjesmensen. Het is trouwens niet één boom, maar het zijn meerdere "ficussen Benjaminas" die een soort bos op een eilandje vormen. Leuk om te zien. Terug naar het hotel. Clim pit, Jos leest een dik boek in het Engels. Genieten van de avondrust In de vooravond een wandeling aan de rand van het dorp. Kinderen spelen in het park. Meisjes badmintonnen. Jochies vissen in de vijvers. Er heerst hier een weldadige rust. In het centrum van dit soort stadjes is het drukker, daar is immers altijd markt en er wordt gehandeld in de talloze kleine winkeltjes. Opvallend in het straatbeeld zijn de vele meisjes en vrouwen die geëmancipeerd brommers en motoren berijden. Op een bankje genieten we van de aangename avond, bekijken de voorbijgangers, proeven eigen bereide honingdrank bij een Chinese, bestellen pittigheden bij de kraampjes. Met verbazing en stijgende bewondering aanschouwen we een enorme witte wolk in een overigens bleek blauwgrijs zwerk met strepen avondrood. Elke halve minuut vindt er in de wolk een bliksemontlading plaats die zich alleen tot de wolk zelf beperkt. We gaan in de wolk allerlei figuren herkennen: een wijn drinkende Apollo, een knielende geit, een krijgshaftige reus. Nu pas kunnen we ons heel goed voorstellen dat primitieve volkeren magische krachten aan dergelijke natuurverschijnselen toekennen. Als de duisternis definitief van de omgeving bezit heeft genomen, zoeken we een restaurantje op. De groep dineert weer eens samen, dus de eetgelegenheid waar de groep is willen we absoluut mijden als de pest. We stoten op een open restaurant waar aan de straat wordt gekookt. We worden door de hele familie, voornamelijk jonge meisjes, bediend. We krijgen er gebakken rundertong, waarna we zelf aan tafel onze soep moeten bereiden met verse groente. Soep wordt hier te lande ná het hoofdgerecht opgediend. Het lijkt wel een beetje op fonduen. PHANOM RUNG Khmer Tempelcomplex op gedoofde vulkaan De volgende morgen vergeet Jos de kamersleutel af te geven bij het uitchecken. Pas tegen het middaguur komt hij daar achter, we zijn dan al bij de prachtige Khmertempel uit de elfde eeuw. Het complex is gelegen op een gedoofde vulkaan en is langwerpig van vorm, bijna een kilometer lang. Ook deze ruïne is, met behulp van Unesco en westerse archeologen overigens, prachtig gereconstrueerd en geconserveerd. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

44


Opvallend zijn de vele naga bruggen, waarvoor de leuningen in de vorm van een slang kenmerkend zijn en het kruisvormige hoofdgedeelte. Mooi panorama over de hoogvlakte ook nog. Hoewel er een heel straatje met souvenirverkopers ligt, wordt het in ieder geval vandaag niet veel bezocht. Clim wil per se op de foto met 2 lieve olifantjes en dat voor 10 baht. Na bijna-botsing in de berm Er volgt een lange rit, parallel aan de grens met Cambodja. Bij de gezamenlijke lunch krijgt Clim zijn bord rijst met garnalen niet op, ook al doet hij zijn best. Jos drinkt coconut juice. Om een uur of drie rijden we tussen de rijstvelden door als er vanuit een zijweggetje een pick up van rechts komt. Hij verleent ons geen voorrang en het is dan ook meteen raak. Hij ramt ons in de flank. Slingerend weet de chauffeur de bus nog net aan de rand van het talud tot stilstand te brengen. Dat scheelt niet veel of we zijn omgekiept en in de natte rijstakker terechtgekomen. Er is geen persoonlijk letsel en gelukkig valt de materiële schade ook nog eens mee. Het kost ons wel een dik uur oponthoud vanwege de formaliteiten en de schuldvraag die de plaatselijke politie moet uitzoeken. We doen in het nabije dorp aangifte. Tegen zes uur komen we in Ubon Ratchathani aan, een stad van 250.000 inwoners van waaruit de Amerikanen het overbuurland Vietnam probeerden plat te bombarderen. We rijden er doelloos wat rondjes, de chauffeur kan het hotel niet vinden. Wrevel in de bus, Gilbert is hier immers al eens eerder geweest?! Pas na 3 kwartier komen we op de beoogde plek aan. Sigaretje opsteken zodra we bij het uitstappen met een voet de grond raken. Afgesproken is, terecht vinden we, dat er in de bus niet gerookt mag worden. We zitten in een shabby hotel, dat ooit beter tijden heeft gekend. Het is er luidruchtig en het wordt vooral gefrequenteerd door laag betaalde vertegenwoordigers. Als de roomboys aanwezig zijn, wat een zeldzaamheid is, dan zitten ze besmuikt lachend in beduimelde pornoboekjes te bladeren. De klanten krijgen geen aandacht en het sanitair blijft goor. Toch maar niet naar Cambodja: te link daar De avond is weinig opwindend. We wandelen rondom het grote centrale plein en eten een lekkere kom soep aan een kraampje. De Thais zijn met ons in hun schik, want we hebben bloemenkransen om de nek hangen, aangeschaft bij een rondleurend kind. Blinde bedelaars schuifelen voorbij, aan de hand geleid door zoontje of dochter. Ze krijgen allemaal een aalmoes van ons. Tenslotte drinken we enkele biertjes bij een knipmessende Chinees. Jos neemt er nog wat vette worst bij, alleen om te proeven. We hebben geen haast, morgen is een vrije dag. Oorspronkelijk stond een bezoek aan een bekende Khmertempel op het programma. Die ligt precies op de grens met Cambodja en is na Angkor de fraaiste en grootste. De Thais en de Cambodjanen (dat wil zeggen, de militairen van beide landen) delen de opbrengst aan hoge entreegelden. Wat wil nu het geval? Nog geen twee weken geleden is de tempel ingenomen door de Rode Khmer-guerrilla’s die hier en daar de zaak ondermijnd hebben. Ze willen òòk delen in de opbrengst. Gevolg: geen toeristen meer, want dodelijke slachtoffers van oorlogsgeweld of terrorisme werkt bijzonder contraproductief op de toeristenindustrie. Jammer, geen Viharn dus. Als alternatief gaat de groep naar grotten en watervallen in de buurt, maar wij voelen daar niet voor. Onze voorkeur gaat uit naar een dagje nietsnutten en uitslapen. Traditionele kotssessie van Jos Midden in de nacht moet Jos uit bed om over te geven. Die vette worst bij die serviele Chinees zit hem blijkbaar dwars. Daarna stopt hij niet meer met kotsen. Hij blijft de hele dag binnen. Clim voelt zich ook niet helemaal kip, zoals normaal dus tijdens deze reis, maar staat om half twaalf toch op. Samen gaan we naar beneden naar de lounge waar we thee drinken. Binnen een minuut gaat Jos opnieuw over zijn nek, zelfs thee irriteert al. Daarop gaat Clim alleen de stad in. Hij neemt een riksja en laat zich naar het ‘tourist office' brengen, waar hij wat folders ontvangt. Hij loopt wat rond bij de oevers van de rivier, kuiert over de markt, schiet het terrein van een moderne tempel op. In het stadspark ligt de City Shrine; binnenkort schijnt daar een religieus festival met optocht te zijn en men is nu bezig met de voorbereidingen. Om de hitte te ontvluchten loopt hij de Hypermarket, de plaatselijke benaming voor een supermarkt, in om te Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

45


genieten van de airconditioning. Hij blijft er echter niet lang. Men verkoopt er alleen maar dameslingerie en al gauw voelt hij zich misplaatst. De winkelende dames beginnen al raar naar hem te kijken. Ook 's avonds moet Clim alleen op stap. Hij maakt een praatje met Paul en Teun, die beiden net zoals wij in het onderwijs zitten. Na een mislukte zoektocht naar een bepaalde tempel laat hij zich afzetten bij een AC restaurant. Na lang delibereren krijgt hij iets te eten wat hij helemaal niet heeft besteld. Gelukkig heeft hij wel soep waarin hij de stukjes kip uitpikt. Jos ligt nog steeds in de nieten. Na een etmaal kotst hij nog steeds, alleen de frequentie is anders, nu niet om het halve uur maar om de twee uur. 's Morgens krijgt hij ook nog eens de hik, maar gelukkig verdwijnt die bijtijds zodat we allebei redelijk wel in de bus op weg naar het Mekong-plaatsje Mukhadan zitten. SUKOTHAI Sukothai, eveneens verwoest door Birmanen De volgende drie dagen verblijven we in de Mekong-vallei en op de Isan hoogvlakte, het echte, weinig bezochte Noordoosten van het land. We zullen daaraan een apart hoofdstuk wijden. Voor we vervolgens het uiterste Noorden en de Gouden Driehoek opzoeken komen we eerst in (de buurt van) nòg een ruïnestad, Sukhothai. Ook Sukhothai was eens, net als Ayutthaya trouwens,de hoofdstad van een groot Thais rijk, alleen enkele eeuwen eerder. En, "l'histoire se repète", ook Sukothai werd door de oorlogszuchtige Birmanen totaal geplunderd en verwoest. Het archeologische complex is niet zo uitgestrekt als dat van Ayutthaya en misschien daarom ook veel beter verzorgd. Naast al die ruïnes, tempels, stenen Boeddha's en zuilengalerijen is het meest in het oog springende landschapskenmerk de aanwezigheid van groen en veel waterpartijen, al of niet overwoekerd met waterlelies, narcissen en hyacinten. Het is redelijk goed fotoweer. Na drie of vier dagen weinig fotografische hoogtepunten kan Jos weer eens zijn lol op. Alles ligt zo dicht bij elkaar dat we binnen anderhalf uur rond zijn. Maar vertrekken, ho maar. Gilbert is vergeten te vermelden dat er ook nog een schitterend museum ligt, waar de helft van de groep direct naar toe moet. De andere helft weet echter van niets, ze zitten lijdzaam en niets vermoedend in de bus te wachten op de laatkomers. Het ligt dan ook voor de hand dat er later een tijdje een geprikkelde stemming in de bus hangt. Reisleider? Ammehoela! TOCHT DOOR DE JUNGLE Voor dag en dauw op bij Tom uit Zweden Voor het krieken van de dag springen we uit bed, het is half vijf. Om vijf uur staan we beneden in de lounge met onze belachelijke rugzakjes. Jos geeft nog gauw een zak vuil wasgoed aan de receptie af. Gezamenlijk kruipen we in een tweetal half open Toyota terreinwagens. Aan de oostelijke kim kondigen de eerste kleurschakeringen van de dageraad zich al aan. Na een korte rit stoppen we bij een soort schuur met een aangebouwd keukentje. Het is het huis van de organisator, een Zweed die Thailand via de Transsiberische spoorlijn en Japan heeft bereikt en er sindsdien is blijven hangen, onder meer aan een inlandse schone. Hij verdient de kost door met zijn schoonfamilie jungletochten voor reizigers of trekkers te organiseren. Want dat zijn we hier; reiziger, trekker. Het woord "toerist" is in deze kringen volstrekt taboe. Echt trekkersontbijt In een hippieachtige jaren zestig sfeer ontbijten we, half op de vloer, half hangend in semi-antieke leunstoelen. Hier is weer eens niets afgesproken; iedereen doet maar wat raak. Als je jezelf niet meldt, krijg je dus ook niets te bikken; vrijheid, blijheid, luidt het devies. Nou ja, Marwa (de vrouw van Tom de Zweed) zorgt voor eieren, worstjes en witbrood. Het is dringen geblazen; iedereen dient voor zichzelf te zorgen, anders vis je achter het net. Koffie of thee naar believen, de suiker en de melk zit nog in de Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

46


macroverpakking. Het duurt allemaal langer dan nodig, lijkt ons. Pas om kwart over zes vertrekken we eindelijk. We zijn dan al bijna twee uur op en hebben nog steeds niets wezenlijks gedaan. Zo gaat dat meestal met groepsreizen, daar dienen we nu eenmaal in te berusten. Maar leuk vinden we het niet. Het nationale natuurreservaat Khao Yai Onze eerste stop geldt een grot, die pas 25 jaar geleden ontdekt is. Momenteel huizen er naast de vleermuizen ook nog monniken in. Ze hebben er schrijntjes en altaartjes gebouwd. Tom verstrekt tekst en uitleg. We spelen een spelletje kruip-door sluip-door en voelen ons even een echte speleoloog. Er valt weinig druipsteen te bewonderen overigens. Na de grot rijden we het nationale park 'Khao Yai' via de slagbomen binnen. Het park heeft de afmetingen van de provincie Utrecht en is in de jaren zestig uitgeroepen tot één van de Top 5-parken van de wereld. Die plaats, die hoge klassering, maakt het tegenwoordig echter absoluut niet meer waar, maar dit terzijde. We stoppen aan de rand van het tropische regenwoud. We treffen voorbereidingen voor een vermoeiende mars van minimaal twee uur dwars door de jungle: rugzakken vastsjorren, stevige wandelschoenen aan, lange broek, sokken insmeren met tijgerbalsem om de talloze ‘leeches’ (Engels voor bloedzuigers) af te schrikken en volsmeren met anti-muggenolie. Daar gaan we dan. Het pad blijkt de eerste 500 meter van beton te zijn en is slechts licht glooiend. Naarmate we vorderen wordt het wel moeilijker begaanbaar; af en toe moeten we over een beekje springen en wat klauteren. Sommige stukken zijn glad vanwege de modder. Dieren zien we niet, nog geen aapje of exotisch vogeltje. Ook de karakteristieke oerwoudgeluiden ontbreken. Sterker nog, het is opvallend stil. Maken wij dan zo veel herrie dat we de beesten afschrikken? We kunnen het tempo gemakkelijk volgen, hoewel we nauwelijks ergens stoppen om iets te bekijken. De jongeren van het gezelschap maken er een wedstrijd van; dat kan toch niet de bedoeling zijn? Uitgezogen door bloedzuigers We komen langs watervallen en de fraaiste rotspartijen, grillig gevormde bomen en reusachtige varens, maar geen moment wordt er gepauzeerd om iets naders te bekijken. De plaatselijke gids, een zwijgzame dikkerd, legt niets uit en blijft alleen achter de groep hangen. Na een dik uur komen we uit het woud te voorschijn. Was het dit al? Sommigen zijn trots op zichzelf omdat ze het zo snel geleverd hebben, maar anderen realiseren zich dat ze op die manier wel erg veel gemist hebben. Het is geen wedstrijd verdomme. Maar we doen er het zwijgen toe, zeker als ineens blijkt dat de linker broekspijp van Jos doorweekt is met bloed. Ondanks de tijgerbalsem hebben de bloedzuigers hem toch nog te pakken gehad. Hij telt drie beten waarvan één bijzonder hevige die nog steeds bloedt. Het doet echter helemaal niet zeer en met zo veel stromend bloed is dat een vreemde gewaarwording. Ook Clim en nog een meisje blijken slachtoffer, maar minder ernstig dan Jos. Alle anderen, die behalve tijgerbalsem ook nog tabak in de sokken en broekspijpen hebben gestopt, zijn gespaard gebleven. Waarom wisten uitgerekend wij als stugge rokers van de groep al weer niets van die tabak? We gaan ons steeds meer ergeren aan de nalatigheid van Gilbert. Wat heeft die artistiek begaafde knaap een ontstellend gebrek aan organisatietalent! Zwemmen onder waterval Nu volgt er een periode van niets doen. Dat wil zeggen, de anderen gaan zwemmen aan de voet van een 15 meter hoge waterval. Wijzelf rommelen wat rond op de rotsen rond het heldere bosmeertje. Als de groep gaat zonnebaden keren wij terug naar boven, waar een restaurant is. Daar krijgen we het lunchpakket dat bij de toer inbegrepen is. Alweer zo'n tegenvaller: een laf smakend zakje rijst met een snipper omelet. We zijn er niet alleen. Anne Marie, de nuffige vriendin van Teun (adjunct-directeur op een MBO college, afdeling MEAO) heeft last van haar zwakke nek en ligt in een jeep te maffen. In de grote bus tijdens het reizen wil zij steeds voorin zitten, omdat zij haar hoofd niet zo goed kan draaien. Iedereen doet daar nogal meesmuilend over. Even later draaien 7 bussen vol met schoolmeisjes de parkeerplaats op en is het gedaan met de paradijselijke rust. We realiseren ons dat we nog niet echt ver van Bangkok afzitten. Het fenomeen schoolexcursie kennen ze daar natuurlijk ook. De meisjes kijken Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

47


verschrikt en angstig naar de met bloed doorweekte broek van Jos. Deze beweert dat hij diep in het oerwoud met een tijger heeft gevochten en dat hij nog gewonnen heeft ook. Clim heeft ondertussen het voorbeeld van Anne Marie gevolgd en ligt ruggelings op een smalle, houten bank te pitten. Maar niet lang, want al gauw komt de groep naar boven geklauterd en gaan we weer op weg. Iedereen is razend enthousiast over de lunch; heerlijk, smakelijk en zo eenvoudig, echt leuk zo. We vragen ons ernstig af wat er mis is met ons smaakgevoel ..... Uitzicht zonder panorama We rijden naar een hoger gedeelte van het park. Onderweg slaat de motor van een van de jeeps af, er moet eendrachtig geduwd worden. Een paadje door dicht struikgewas voert ons over een glibberige bodem naar de rand van een ravijn. We staan op een uitstekende rots die hoog boven het regenwoud uittorent. Normaal heb je hier een magnifiek uitzicht op het eeuwige groen, maar vandaag treffen we het niet: er hangt een dichte nevel boven de kruinen van de bomen. Even later brengen de jeeps ons naar het hoogste punt van het park, een bergpiek van zo'n 1300 meter. Daar blijven we een kwartier genieten van het panorama dat, zo zegt men, tot ver in Cambodja reikt. Enkele meters verderop begint een militaire basis. Er hangen soldaten rond die zich stierlijk vervelen en met slecht gevoede honden spelen. Achter een barak verschijnen wilde everzwijnen. Ze zijn niet schuw, integendeel, de kok voert ze driemaal daags vanuit zijn keuken. Achter het net gevist Er staat nog een andere, grotere waterval op het programma. Ook deze bereiken we na een wandeling door het bos en een vermoeiende afdaling van 180 treden van een soort jungletrap. De waterval is zo'n 50 meter hoog en wordt aan het oog onttrokken door de mist. Onderweg terug moeten we, samen met Moira, een onderwijzeres uit Spijkenisse, regelmatig een pauze inlassen om op adem te komen. Er worden bananen en mandarijntjes uitgereikt; als we daar lucht van krijgen zijn ze net op. Kijk, dat bedoelen we nou met krakkemikkige organisatie. Ook de honderden schoolmeisjes uit Bangkok treffen we hier aan. Zullen die allen samen ook een jungletocht lopen? Vleermuisgrotten en mislukte “night safari” We hebben nog een tweetal bezienswaardigheden te goed. Vleermuizen en nachtdieren. Veel te vroeg komen we bij de vleermuizengrot aan, anderhalf uur moeten we onderaan de berg wachten voor ze uitvliegen in de schemering. De helft van de groep klimt naar de ingang van de grot, maar daar voelen we niets meer voor. We wachten bij een inlandse hut waar de bewoners het vleermuizenpoep opslaan; dat verkopen ze als kunstmest. Verder doden we de tijd met het bestuderen van insecten in het woud. We komen er achter dat er op elke vierkante meter groen een grote verscheidenheid aan sprinkhanen, mieren, kevers, spinnen, vliegen en vlinders te bespeuren is, tenminste als je goed kijkt. We krijgen gezelschap van een andere trekkersgroep, individuelen die geleid worden door een knotsgekke vrouwelijke gids, niet voor niets draagt zij de bijnaam Crazy Maew. Met rode ogen van de bijtende ammoniakstank van de mest verlaten we dit oord om te gaan eten in een landelijk restaurant. Er worden wat grote pannen soep en borden rijst op tafel gezet en dat is het dan. Tast maar toe. Sommigen krijgen niets te eten, juist datgene wat ze lusten is net op. Jos lust alles, dus die doet zich tegoed. Na dit "zeer gezellige etentje" splitst de groep zich. Onze groep gaat eerder terug naar het hotel, de andere groep gaat met sterke schijnwerpers aan de rand van het bos proberen dieren te betrappen op hun jacht. Later hoorden we dat ze alleen nog maar wat vleermuizen hadden kunnen ontdekken. That was all: $ 40 a person please...


48


DE ISAN HOOGVLAKTE EN DE MEKONGVALLEI De Isan, het arme oosten van Thailand Vanuit de jungletocht zijn we via Khorat en Phimai op de hoogvlakte beland. Na Udon Ratchatani, waar we dus noodgedwongen een rustdag hadden, volgen vier tamelijk gelijkvormige dagen over de Isan hoogvlakte (ongeveer 700 meter) en de Mekongvallei. Met Isan wordt het gehele Noordoosten van Thailand bedoeld, in het zuiden begrensd door Cambodja; in het oosten en noorden vormt de brede, modderige rivier de Mekong de grens met het arme, geïsoleerde Laos. De hele streek doet kaal aan, hoewel er veel landbouw wordt bedreven. Deze brengt echter weinig op omdat de grond onvruchtbaar is en de moesson er onregelmatig valt. Het kan er dan ook erg heet worden. De Thaise regering tracht deze regio te ontwikkelen, ook om de linkse, revolutionaire denkbeelden die vanuit Cambodja (Rode Khmer) en Laos (Pathet Lao) het land binnensijpelen een succesvol halt toe te roepen. In Thailand zelf zijn de guerrillaverzetshaarden zo’n tien, vijftien jaar geleden definitief opgerold. De streek kreeg ook nog eens economische impulsen door de Amerikaanse vliegbases die van hieruit Vietnam op bombardementsvluchten trakteerden. Zo is er een honderden kilometers lange autosnelweg door de Amerikanen aangelegd, de Highway of Friendship. Vier dagetappes over de hoogvlakte We doorkruisen het gebied in vier dagetappes: 1. Udon Ratchatani Mukhadan 2. Mukhadan Nong Khai 3. Nong Khai Loei 4. Loei Phitsanulok Het zijn allen kleine stadjes waar we in de beste hotels ondergebracht worden. Een zekere toeristische infrastructuur is dus al aangebracht. Lastig in deze contreien is ook dat de plaatselijke bevolking er geen Engels spreekt. Het Engels van het personeel in hotels en restaurants is duidelijk geleerd vanuit boekjes, onverstaanbaar dus. Echt natuurschoon is er slechts met mate te bewonderen: enige watervallen, soms grillige rotspartijen, rivierdalen. De rijstvelden zijn vlak en lang niet zo spectaculair als de terrasvormige sawa's . Vast dagritme We volgen een ijzeren dagritme. Om half zeven op, ontbijt hotel. Koffers inladen en om acht uur vertrek. Tussenstop, meestal in een marktstadje en te lang naar onze smaak, maar onze Hollandse reisgenoten zijn nu eenmaal dol op shoppen en het verwerven van zogenaamde koopjes. Tijdens de lunchbreak van een uur eten we allemaal het zelfde, Gilbert regelt dat ter plekke. Vroeg in de middag, zo'n drie uur, komen we vervolgens op de plaats van bestemming aan. Inchecken gaat over het algemeen snel. Clim gaat slapen, Jos verkent het plaatsje. 's Avonds volgt dan een korte avondwandeling, eten in een eenvoudig restaurant en eventueel een pilsje. Doorgaans zitten we na negen uur al weer op onze hotelkamer. Clim gaat dan slapen, Jos leest of puzzelt. Maniok en tapioca Op weg naar Mukhadan rijden we door een eentonig landschap. Veel boeren hebben de rijstteelt ingeruild voor verbouw van maniok; het tapiocameel dat daaruit wordt gewonnen, wordt voornamelijk naar de EG uitgevoerd om als varkensvoer te dienen. De tapioca is echter sterk afhankelijk van prijsschommelingen. De eerste blik die we op de Mekong werpen stelt ons teleur. Grote bruine watermassa’s stromen snel voorbij in een breed dal. We hadden eigenlijk een smalle kloof verwacht. De oevers zijn wel groen, maar stoffig. Aan de overkant, nog net zichtbaar, ligt Laos. Op bezoek bij smokkelaarsfamilie Jos verkent de rivieroever tot zo'n 5 km stroomopwaarts. Hij heeft veel bekijks, buitenlanders komen hier zelden. Vijf bakvisjes op één bromfiets kijken giechelend om en rijden zich bijna in een greppel. De lassers op de rommelige scheepswerfjes zwaaien uitbundig met hun gereedschap. Een beleefde monnik bij een verlaten tempel wil precies weten wat het verschil is tussen "Dutch" en "Deutsch". De behuizingen zijn er van hout, staan op stelten en hebben allen zonder uitzondering een lange televisieReisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

49


antenne naast het huis staan. De ruimtes onder het huis worden gebruikt als stal, opslagplaats en garage voor de bromfietsen. Auto's zijn er nauwelijks te bekennen. Wel is er enige bedrijvigheid bij een veerpont waar roestige vrachtwagens zich inschepen voor Laos. Als plotseling de hemel opensplijt en het hard begint te regenen, wordt Jos bij een familie uitgenodigd om te schuilen. Hij krijgt een mierzoete frisdrank aangeboden, groenachtig van kleur. De dochter des huizes lonkt naar hem en ze wordt daarbij aangemoedigd door haar familie. Het is een opgeruimde familie, want ze lachen heel wat af. De communicatie speelt zich af op non-verbaal niveau, totdat een camionchauffeur zich bij het vrolijke gezelschap voegt. Die spreekt een woordje Engels. Hij vertelt dat hij met machineonderdelen en voedsel op Laos rijdt. Het gastgezin verdient de kost met smokkelen; het zijn trouwens Laotianen en geen Thais. De chauffeur biedt aan Jos 's nachts naar de overkant te brengen, even op en af. "But I have no visum," brengt Jos te berde. "No problem, no problem at all! That's why we go at night!" Twee weken later lezen we in de Engelstalige Bangkok Post dat er aan de Laotiaanse grens door de douane een smokkelboot op de Mekong is beschoten; bij het incident waren twee doden te betreuren, allebei smokkelaars. Tussen de rijstvelden Die avond eten we T-bone steak, het zoveelste bewijs van Amerikaanse aanwezigheid in deze contreien. De dikke whiskysaus is aangemaakt met tapiocameel en doet ons denken aan het voer dat ome Bair in de jaren zestig aan zijn varkens voerde. Er woedt de hele avond een hevig noodweer, dus we gaan er niet meer op uit. Op weg naar Nong Khai, dat aan de noordgrens aan de Mekong ligt, stoppen we bij rijstvelden waar een hele brigade vrouwen aan het werk is. Fotostop dus. Teun stroopt zijn broekspijpen op en gaat ook aan het werk met het poten van rijstplantjes. Clim zou hem dan even moeten filmen, maar dat lukt niet zo best. Later blijkt dat hij is vergeten het lensdopje te verwijderen, zodat er geen opnamen mogelijk zijn. Heeft Teun voor niets natte voeten opgelopen. BAN CHIANG We bezoeken onderweg ook nog het plaatsje Ban Chiang, waar archeologische opgravingen resten van een 5000-7000 jaar oude nederzetting van ‘s werelds eerste landbouwers aan het licht heeft gebracht. De allereerste landbouwers die de wereld zag hadden zich 10.000 jaar geleden in de dalen van de Eufraat en de Tigris gevestigd, daar waar nu Zuidoost-Turkije en Irak samenkomen. Ook China maakt aanspraak op de eerste landbouwers en wel in de buurt van Xian (een plaats die we een jaar later zouden bezoeken tijdens onze zomervakantie door dat land.) Prachtig museum daar, ingericht door de Universiteit van Pennsylvanië. Na een half uur museum ligt iedereen voor Pampus op de koele gazons. Jos, die 's morgens weer eens heeft moeten kotsen, is nu weer fit genoeg om een wandeling door het dorp te maken. Als hij de mensen daar desgevraagd vertelt dat hij uit "The Netherlands" komt, snapt niemand hem. Pas bij "Holland" breekt een herkennende glimlach door en wordt er gescandeerd: "Goellit, Rijkaard, van Basten!" Bij de Thai-Laotiaanse grens Nong Khai ligt ook aan de Mekong. Aan de overkant, tien kilometer meer het binnenland in, ligt de hoofdstad Vientiane. Laos is een eeuw of zo in Franse handen geweest en zelfs in dit kleine stadje kun je in de architectuur nog de koloniale Franse sfeer en invloed proeven. Ook culinair weet men hier nog van wanten. In het duurste restaurant van de stad eten we heerlijke soep met veel varkensvlees, knoflook, verse groente en heuse soepballetjes. Het restaurant zou er eigenlijk "Iglo" moeten heten, want de airconditioning werkt er op volle kracht. Rondom ons zitten omvangrijke Chinese families uitgebreid te schransen; er staan wel 20 verschillende soorten gerechten op tafel. Tijdens een rustige avondwandeling langs de rivier raken we in een geanimeerd gesprek gewikkeld met een pientere jonge monnik. Hij spreekt redelijk Engels, is eigenlijk Laotiaan. We hebben het over zijn religieuze aspiraties binnen het Boeddhisme. We komen er achter dat hij ambitieus is en dat hij best wel abt zou willen worden. In dit grensstadje heerst een aangename temperatuur zo bij het vallen van de duisternis. Het leven kabbelt Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

50


hier rustig voort, hoewel ... er is kermis in de stad, dat moet toch voor enige opwinding zorgen? Niet voor ons evenwel. Als we om half elf in bed liggen en nog een fles bier soldaat willen maken, lusten we die allebei niet meer en verdwijnt het kostbare vocht in de gootsteen. Panne onderweg en Boeddhistische grotten De volgende dag staat in het teken van een kapotte bus. Het is geen gevolg van de aanrijding enkele dagen geleden. De airconditioning werkt niet goed, de motor hapert regelmatig en heeft opmerkelijk veel water nodig, een treeplank is afgebroken. In het eerstvolgende stadje wordt dit allemaal verholpen. We zouden een half uurtje blijven, iedereen is op tijd terug maar het busje is verdwenen. Niemand weet wat er aan de hand is, Gilbert incluis. Na drie uur wachten is de ochtend voorbij en komt de chauffeur eindelijk opdagen. We hebben ondertussen de tijd gedood met rondlummelen (en slapen, je raadt wel wie) in de schaduwen van een klooster. Op eigen houtje is de chauffeur naar een garage gereden; tussen hem en Gilbert is geen communicatie geweest. Het botert het niet goed tussen die twee, dat blijkt nu. We rijden door een landschap dat gekenmerkt wordt door alleen staande kalksteenrotsen van enkele honderden meters hoog, vergelijkbaar met dat in Maleisië en Cuba in de Viñales vallei. We bezoeken er een Boeddhistische grot. Diep in het binnenste van de berg ligt nog een druipsteengrot, maar wij laten de exploratie daarvan over aan de rest van de groep. We zijn nog moe van de klim naar boven. Aan het begin van de trap staat een monument dat opgedragen is aan de god Erewan, een driekoppige olifant die afgeleid is van de Hindoe godheid Ganescha. Een wandeling door Loei In Loei aangekomen hebben we nog drie uren daglicht ter beschikking. Jos benut die zoals gebruikelijk door een fikse wandeling te maken. Hij bekijkt de vissers in de rivier, maakt praatjes met Thais die hem een kamer willen aansmeren. In de schaduw van een Chinese tempel speelt hij verstoppertje met 2 kleuters. Een van hen geeft hem een klein, levend hagedisje, vers gevangen. Loei is een onderwijscentrum; er is een sfeervolle campus waar jonge vrouwen over dikke boeken gebogen zitten. Ze lachen de farang die zomaar hun privacy verstoort vriendelijk toe. Thailand, het land van de glimlach, en dat is niets te veel gezegd. Na enige versnaperingen bij de lokale slijterij te hebben ingekocht gaat hij Clim ophalen voor het avondeten. Dat valt weer eens zeer eenvoudig en zeer goedkoop uit. We maken een praatje met Jaap en Henriëtte, een paar uit Eindhoven. Hij is een technicus, die veel reist voor zijn werk; zij is vormingswerkster met allochtone meisjes op een soort Tweedagenprojekt. We sluiten de dag af met televisiekijken: er is voetbal en tennis op de Hongkongse Star TV, een commercieel station. Communicatie met een doofstomme Jos zit 's morgens weer eens als eerste aan het ontbijt. Aan een belendend tafeltje zit een doofstomme man, met wie hij een grappig "gesprek" in gebarentaal onderhoudt. Vandaag rijden we door een prachtige, bergachtige streek. De rijstaanplant heeft plaats gemaakt voor maïsvelden en groenteteelt. Hier liggen ook twee nationale landschapsparken. De bevolking leeft er verspreid in de brede dalen; het ziet er welvarend uit; veel brommers en televisieantennes hier. Aan de voet van de bergen ligt bij het dorp Dai Sa een vluchtelingenkamp waar 30.000 Laotianen onderdak vinden. Natuurlijk zijn we na anderhalf uur rijden weer langdurig gestopt in een marktstadje. Daar wordt door onze busgenoten massaal snoepgoed en etenswaar ingekocht. Wat te veel is gaat de bus rond. We snappen niet waarom ze niet meteen een normale hoeveelheid inslaan. Dat weerhoudt ons er niet van regelmatig mee te snoepen. Tuinmeubilair van autobanden We lunchen in een restaurant met uitzicht op stroomversnellingen en watervallen. Men heeft er alleraardigste zitjes van autobanden gemaakt. Na een snelle rit bereiken we na vier dagen weer het laagland. De rijstvelden beginnen weer te domineren. Onze pleisterplaats heet Phitsanulok en is gelegen aan de Nan rivier, waarop tientallen haveloze woonboten liggen. We doen er een van Thailands beroemdste Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

51


tempels aan met een gouden Boeddha, de Wat Sri Mahathat. Veel gelovigen op de been en er wordt gul geofferd: snoep, eten, bloemen, amuletten, wierook, enzovoort. Om half zes bereiken we ons driesterren hotel. De Nederlandse reisorganisatie Bex is er ook met een groep; gezien hun super de luxe tourbus betalen zij zeker fl 1.000 meer dan wij voor zo'n rondreis. Opvallend detail: eindelijk eens een kamer zonder televisie. Jos gaat in hoog tempo nog wat van de stad bekijken: de marktplaats langs de rivier, enkele oude tempels met bakstenen chedis, lommerrijke lanen en een mooie, in pasteltinten uitgevoerde moskee. Die zijn er niet veel in dit gedeelte van het land, wel in het zuiden nabij de grens met het Islamitische Maleisië. In de buurt van het station een stalletje met 1000 jaar oude eieren (zo worden ze genoemd); hij kan niet nalaten er een te proeven. Ze smaken pittig, maandenlang hebben ze liggen te weken in een bruinachtige vloeistof vol specerijen. Het avondeten gebruiken we in het hotel. We hebben biefstuk besteld en voor het eerst sinds een week eet Clim zijn bord helemaal leeg. Het gaat met hem de goede kant op, denken we. Maar tijdens de korte avondwandeling beginnen zijn ingewanden al snel op te spelen en wordt die hoop de bodem ingeslagen. Tak, bevoorradingsplaats voor Karen – guerrilla’s De volgende dag bezoeken we de meest noordelijke gelegen ruïnestad Sukothai. Door laag gelegen land bereiken we aan de voet van de bergen het stadje Tak. Vanuit Tak hoef je nog maar 50 km door de bergen over smokkelpaadjes om de bevrijde gebieden van de Karen-stam in Birma te bereiken. De Karen steken regelmatig de grens over om uit te rusten van de strijd tegen het Birmaanse leger dat een corrupt, communistisch regime vertegenwoordigt. Onderweg stoppen we enkele keren, onder meer om Jouke (de vriend van Joke, beiden Groningers), die ziek is geworden, buiten de bus te laten overgeven. Ook pauzeren we een kwartiertje op een bergpas. Hierachter begint de noordelijke regio van Thailand. De ruige streek van de Hill Tribes en de Gouden Driehoek. We zijn op weg naar Chiang Mai, de bekende provinciehoofdplaats van waaruit vele activiteiten in het noorden starten. Aankomst half zeven. DE 5-DAAGSE HILLTRIBE TREK Expeditieleider Mark: trek best te doen Voor we definitief inschrijven voor de trek heb ik me terdege geïnformeerd bij Gilbert en de trekleider over de zwaarte ervan; niet alleen vanwege de verzwakte gezondheidstoestand van Clim, maar ook voor mezelf. Uiteindelijk ben ik niet de jongste meer en heb ik twee versleten kniegewrichten. En zo'n goeie klimmer ben ik ook nooit geweest. Trekleider Mark verzekert ons dat het best te doen is. We zullen vaker een of ander vervoermiddel gebruiken, zoals busje, vlot, olifant. Bovendien hebben we in een Akha dorp één dag ter vrije invulling, dan kunnen we van de eventuele vermoeienissen bekomen. Op grond van die informatie besluiten we om het erop te wagen en mee te gaan. Vertrek per pick-up truck ‘s Morgens om acht uur staan er 2 Japanse pick ups klaar. Wij zijn met zijn achttienen, niet compleet, want Jouke en Joke blijven in Chiang Mai achter vanwege ziekte van eerstgenoemde. We kunnen nog niet meteen weg, want Clim is er nog niet. Hij moest nog even op de pot, weet ik. Na 10 minuten wachten komt hij aangeslenterd. In het busje gaat gemor op. Dat vind ik niet terecht: dit is de eerste keer dat de groep precies op tijd vertrekt, Clim en ik zijn nog nooit te laat geweest, vele anderen wel. Ik voel me dan ook verplicht te reageren en voor mijn "broertje" in de bres te springen. Ik wijs hun afgemeten terecht: "Clim te laat, en wat dan nog? Ik vind het knap dat hij het zo lang volhoudt, met koorts en veel pijn. Dit is pas de eerste keer dat hij te laat komt! In tegenstelling tot anderen onder ons die wél gezond zijn en desondanks vaker te laat komen!" Tja, daar had men niet direct bij stilgestaan.


52


Gedresseerde olifanten Chiang Mai heeft al de allure van een grootstad, want het kost ons nogal wat moeite om ons door al dat verkeer een weg naar buiten te worstelen. Maar daarna gaat het sneller. Na een uur en 60 km verder stoppen we bij een olifantentrainingskamp dat in het woud aan een rivier is gelegen. Via een hangbrug van hout en touw komen we bij een open plek aan. Daar vertoont een tiental olifanten hun perfecte beheersing met het omgaan met boomstammen. De olifantendrijvers, mahout of kornak genaamd, zijn allen eender gekleed. Dat duidt dus op aanpassing aan toeristen zoals ons. De show is goed verzorgd en duurt precies 30 minuten. Meer dan slepende, sjouwende en stapelende olifanten hebben we echter niet gezien. Dus geen evenwichtskunstjes waarmee olifanten in circus doorgaans zo hoog scoren. Met longtail-boot snelstromende rivier afzakken Er volgt een 2 uur durende rit naar Tha Thon aan de Birmaanse grens. De weg voert ons door deels fraaie landschappen. In mijn busje wordt een tijdje samen gezongen, voornamelijk ietwat schunnige kroeg- en studentenliederen. Ik zing niet mee. In het grensplaatsje verlaten we de auto's en gebruiken we een gezamenlijke lunch. Met een vlot zouden we volgens het programma de rivier de Mae Kok afvaren. Maar nee, geen vlotten te bekennen, wel krijgen we twee long tail boten ter beschikking, hetzelfde soort dat we ook in Bangkok hebben gebruikt. Het is bloedheet vandaag. De boten bieden geen bescherming tegen de zon met een luifel of zo, dus sommigen van ons dragen een strooien hoed zoals die ook in de rijstvelden worden gebruikt; Clim en ik zweren bij onze eeuwige petten. Ook maken we ruimschoots gebruik van onze zonnebrandcrème, beschermingsfactor 7. De rivier meandert door groene valleien, op de oevers kun je af en toe de rieten daken van een nederzetting ontwaren, soms zie je een menselijk wezen tussen de hoge oeverbegroeiing bewegen. Op de achtergrond schemert voortdurend de blauwe glans van verre bergen. De rivier kent een sterke stroming, vooral als ze tussen de heuvels door moet en de doorgang smal is. Herhaaldelijk moeten we ons door stroomversnellingen worstelen, maar de bootsman geeft dan gewoon extra gas zodat we er moeiteloos doorheen schieten als het ware. Overnachten bij een Karen bergstam Na een tijdje leggen we aan bij een bouwsel op palen. Het blijkt een douanekantoor te zijn. Onze paspoorten worden gecontroleerd en we krijgen een ‘special permit’ om het politiek gevoelige gebied in te trekken. Buiten de politiepost staan de eerste sjofele Akha-vrouwen al klaar om ons veelkleurige stoffen en zilveren handwerkproducten te koop aan te bieden. Ze hebben allemaal een korte rok aan. Na nog een uurtje varen landen we bij een opening in de groene muur die de oever hier vormt. Over rotsblokken gaan we aan wal. Direct op de hoge oever, niet te zien vanaf het water, ligt een authentiek Karen-dorp waar we in het dorpshuis worden ondergebracht. Er zijn hier wat rudimentaire sanitaire voorzieningen aanwezig, zoals een hurktoilet en een schamele douche. We slapen op matjes op de houten vloer. Als we de muskietennetten hebben opgehangen, lopen we het dorp in. Houten woningen op palen, eronder huist vee, varkens, kippen. De erfjes en tuintjes zijn afgezet met schuttingen van bamboehout. De Karen vormen een grote stam, in Thailand zijn er een half miljoen. In Birma telt dit volk echter miljoenen leden. Daar worden ze door de laagland Birmezen onderdrukt. Al dertig jaar voeren ze een onafhankelijkheidsoorlog. Grote gebieden zijn al bevrijd, tenminste in moessontijd als de wegen onbegaanbaar zijn. Zodra de droge tijd aanbreekt herovert het goed geoutilleerde Birmaanse leger de verloren gegane gebieden opnieuw met harde hand. De strijd van de Karen en van de Shan (een andere miljoenenminderheid in het noordoosten van Birma en Laos onder leiding van de warlord Kun Sen) wordt gefinancierd met de opbrengst van opium en edelstenen die ze in de bergen winnen. In Bangkok komt dit allemaal bij elkaar, waarna het weer verder gedistribueerd wordt, nu wereldwijd. In Thailand worden de Karen met rust gelaten, tenminste zo lang de Thaise legergeneraals kunnen meedelen in de gigantische winsten van de lucratieve handel in "drugs and gems". Ook de andere bergstammen worden niet meer vervolgd. Men is daarmee opgehouden, omdat bleek dat de toeristen dat niet zo leuk vonden Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

53


en daarom wegbleven. In het dorp merken we van dit alles natuurlijk niets. Er heerst een serene rust. Kindertjes spelen op een helling met versleten autobanden. Een stramme grijsaard groet ons; staar kleurt een van zijn ogen melkachtig wit, zijn oorlellen zijn uitgerekt en doorboord en zijn ontblote bovenlijf zit vol tatoeages. We volgen de lemen weg die zich door het dorp slingert. Als die te steil wordt, keren we terug naar ons nachtverblijf en onze Hollandse vrienden. Geschonden afspraken We zitten op de vloer ons avondeten te gebruiken, soep en rijst, als blijkt dat Roos, een 32-jarige juriste uit Amsterdam, vandaag jarig is. Zij geeft een rondje bier weg. Er blijkt nog meer, alles wat we drinken moet tegen forse prijzen afgerekend worden. Nu kunnen we dat wel begrijpen als het om frisdrank of bier gaat, maar het drinkwater kost ook geld: fl 2 per fles, dat tikt aan! In dit klimaat heb je minstens 4 flessen per dag nodig om je vochtgehalte op peil te houden. Dit riekt naar valse voorlichting, want van te voren heeft men gesteld dat dit inbegrepen was, "all in" weet je wel. Onze achterdocht blijkt helemaal niet misplaatst te zijn, want de olifant kost niet fl 20 per dier met 2 berijders, maar per persoon. De "porters", de dragers die uit de plaatselijke bevolking worden gerekruteerd (er lopen zelfs oude vrouwtjes tussen, die overigens oersterk zijn), vragen niet fl 5 per dag, maar per dagdeel. Op die manier worden wij, en met ons gids Gilbert want die is onze intermediair, vakkundig het vel over de oren getrokken. Heel tactisch gedaan, we kunnen immers niet meer terug. Toen we vanmiddag zelf de lunch moesten betalen, kreeg Clim al argwaan. Hij heeft gelijk gekregen. Een voormalige seminarist Na het eten legt Clim zich al te rusten. Ik zelf blijf nog even luisteren naar trekleider Mark, die over zichzelf en over de Akha bergstam vertelt. Hij is van mijn leeftijd en is oorspronkelijk afkomstig uit Birma waar hij voor pater studeerde op een Jezuïetencollege. Als bewijs begint hij in het Latijn te bidden. We geloven hem echter op zijn woord. Nadat hij politieke belangstelling had gekregen werd hij gedwongen om te vluchten naar Thailand. Hijzelf is lid van de Akha stam en is een van de weinigen die de stap naar de meer "beschaafde" maatschappij is gelukt. Hij spreekt nog enkele andere plaatselijke bergstamtalen, waaronder Yao en Lahu. Naast die talen spreekt hij ook Engels, Birmaans, Thais en het daarmee verwante Laotiaans. Hij is getrouwd met een Laotiaanse en heeft twee studerende kinderen. Zijn beroep: reisleider / tolk-vertaler. Hieronder volgt min of meer een samenvatting van wat hij ons allemaal vertelt die avond. Geschiedenis van de Akha De Akha stam (ofwel bergvolk) is een van de 7 stammen die het noorden van Thailand bevolken. Het hele volk telt een half miljoen zielen, waarvan er slechts 10.000 in Thailand wonen. De rest is gevestigd in Birma, Vietnam, Laos en Zuid China. In die laatste streek ligt hun eigenlijke stamland, rond de grote steden Guillin en Kunming. In de vorige eeuw zijn ze door de opdringende Chinezen naar het zuiden gedwongen. Ze zijn van Burmaans Tibetaanse afkomst. Ze leven hoog in de bergen, hun dorpen zijn meestal op de heuveltoppen zelf gebouwd. Ze leven van landbouw volgens de “slash and burn” methode, d.w.z. ze branden een stuk oerwoud af dat ze vervolgens tien jaar bewerken totdat de grond uitgeput is; daarna trekken ze verder naar een nog niet ontgonnen stuk grond. De karige opbrengst vullen ze aan met wat veeteelt (geiten, koeien, paardjes) en jacht. De mannen lopen er met buksen en katapulten rond. De vrouwen werken er op het land. In de dorpen zijn geen scholen, dus de kinderen volgen er over het algemeen geen onderwijs. Sommigen gaan wel naar staats- of missiescholen in de lager gelegen valleien die door Thais zijn bevolkt. Sommige dorpen zijn gekerstend, maar de meeste houden er nog steeds een natuurgodsdienst op na. Ze gaan ongedwongen met elkaar om, zowel mannen met vrouwen als kinderen met volwassenen. Er heerst een tamelijk losse seksuele moraal. Men heeft er al jong kinderen.


54


Het harde leven van de bergvolkeren De Akha's horen tot de armste stammen. Veel mannen zijn verslaafd aan opium schuiven. De vrouwen roken lange pijpen met tabak, vooral de oudere, of gebruiken sirih pruim, waardoor hun mond rood kleurt en na verloop van tijd de tanden zwart worden en afbrokkelen. Ze zijn kleurig gekleed, lopen rond in een korte, indigoblauwe rok tot boven hun knieën. Op hun hoofdbedekking, roodblauwe doeken, worden munten en penningen als versiering gebruikt. Verder dragen ze zware zilveren ringen, oorhangers en platen op hun borst. Ze zijn blootsvoets. Omdat ze in hoge gebieden wonen, waar het doorgaans veel kouder is, zeker 's nachts, zijn de half naakt rondlopende kinderen voortdurend verkouden en lopen met een snotneus rond. De behuizing bestaat uit één ruimte, verdeeld in twee kamers (één voor de vrouwen, één gemeenschappelijke), met een veranda met afdak. Alles is gebouwd op palen en gemaakt van hout, bamboe, riet, rotan. De maaltijden worden binnen gekookt en zijn meestal karig: slechte kleefrijst met wat groente, zelden vlees. Aan water is geen gebrek, dat komt rechtstreeks uit de bergen. Belangrijkste taboe: tweelingen. Een vrouw die een tweeling baart heeft met de duivel geslapen, denken ze, en moet de kinderen voor straf eigenhandig doden. Daarna wordt zij een half jaar verstoten. In ons dorp is drie jaar geleden de laatste keer zo'n drama voorgevallen. Ze snijden ook nog totempalen; menselijke figuren met overdreven geslachtskenmerken. Onder een totemboog doorlopen brengt ongeluk: taboe! Vader Jacob en Kortjakje in de Gouden Driehoek Na de uitgebreide uiteenzetting van Mark ga ik Clim boven gezelschap houden. Even later komen er kinderen de gemeenschapsruimte binnen, ze zijn gecharterd om liedjes te zingen. In dit Karen-dorp is wél een schooltje en daar hebben ze dat geleerd. Na elk liedje zingen de Hollanders als tegenprestatie een Nederlands kinderlied. Ze houden het bij 'Vader Jacob", "Kortjakje" en sinterklaasliedjes, want die kan iedereen meezingen. Het koortje wordt gevolgd door een trio lieftallige meisjes die onder begeleiding van een gitaartokkelende jongeman liefdesliedjes ten beste geven. Ze oogsten applaus. Wordt het toch nog gezellig! Het bestijgen van de langslurven ‘s Morgens sta ik voor dag en dauw op. De dorpelingen zijn echter ook al in de weer en het is nog geen zes uur. Hier en daar worden vuren ontstoken. In het hoge gras dat de rivier omzoomt, ga ik eens lekker poepen. Daar word ik gestoord door een knorrend varken; gelukkig houdt het beest afstand, begerig naar mijn dampend product loerend. We krijgen een voedzaam ontbijt met gebakken eitjes, bruinbrood met marmelade. Buiten komt de eerste olifant al aan. Als de kornak aan het theedrinken is, maakt het dier zich los van zijn ketenen en begint de voedselvoorraden die op de veranda liggen te plunderen. Paniek in de hut! De kornak weet de ongehoorzame dikhuid een dubbele kluister aan te leggen. Om een uur of acht is het zover en staan er vijf olifanten met stoeltjes op de rug gereed. Ineens wil Cees niet meer mee. Nu is Cees, die bij Bos Kalis werkvoorbereider is, toch al niet zo populair; zijn bewering dat hij geen olifant heeft besteld, wordt niet geloofd. Alleen ik weet zeker dat hij gelijk heeft. Toen de olifanten de vorige avond onder het eten werden besteld was Cees daarbij niet aanwezig. Hij was even naar achter. Ik wist dat omdat ik zijn plaats toen had ingenomen, dichter bij het vuur (en het eten). Maar naar mij wil men ook niet luisteren. Roos krijgt een olifant voor haar alleen, maar moet daarvoor wel het volle pond betalen. Oorzaak van die onenigheid was weer eens de chaotische Gilbert, die niet behoorlijk kan tellen. Enfin, via een ladder en een platform worden de beesten bestegen en "off we go". Enerverende rit op olifantenrug Clim en ik zitten op de grootste olifant, de leidster die dan ook voorop gaat. Na 10 meter pad verlaat hij dit en sjokt schijnbaar ondoordringbaar struikgewas in, op een helling van naar schatting 40, 50%, ongelogen. We schrikken ons rot, we worden naar achteren geworpen en slechts met de grootste moeite kunnen we voorkomen dat we er niet afdonderen. We moeten niet alleen onszelf, maar ook onze bagage de gehele tocht met beide handen vastklampen. Ons stuitje wordt geplet door de lage leuning van de Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

55


houten zitting, tropisch hardhout. We denken dat de olifant dit nooit haalt, maar vergissen ons deerlijk. Als het ware op handen en voeten beklimt hij de helling zonder problemen. Even later wordt het nog erger, we dringen door tot dichte bamboebossen. De mahout zit op zijn gemak met gekruiste benen op de kop van het dier en slaat af en toe met zijn kapmes de lage voorhangende takken weg. Wij zitten echter hoger, bijna vier meter boven de grond, en moeten zelf ook met onze armen zwiepende takken en twijgen met doornen afweren. We kunnen ons dus nog maar met één hand vasthouden, met vijf vingers 85 kilo in bedwang houden. En dat tweeëneenhalf uur lang, dat gaat niet in je koude kleren zitten. Als we de top van de heuvel bereikt hebben slaken we een zucht van verlichting, maar die is misplaatst. We moeten weer naar beneden en het spel begint opnieuw. Alleen moeten we er nu voor zorgen dat we niet voorover duikelen. De schitterende vergezichten waar we onderwijl van kunnen genieten vergoeden echter veel. Trouwens, alles went. Na een uurtje hebben we in het balanceren enige handigheid gekregen en kunnen we zelfs een sigaretje opsteken. De mahout rookt vergenoegd mee. Hij bestuurt het dier bekwaam, roept om de haverklap commando's als “lmieu" en "hëu”. Opeens houdt de olifant stil en schuift de mahout vloekend langs een harig olifantenoor een bosje met puntige bamboestokken in. Gelukkig voor ons, en voor hem natuurlijk, komt hij er heelhuids vanaf. Stel je voor dat een dergelijke spitse roede zijn onderlijf was binnengedrongen, we moeten er niet aan denken. Een ongevraagde douche Daarna sjokt het dier onverstoorbaar voort, alles op zijn weg vertrappend, forse bomen omver duwend en alle jonge bamboescheuten die in zijn buurt komen verslindend. Af en toe laat hij zijn gigantische uitwerpselen vallen of laat hij een knetterende scheet. We zijn al geruime tijd onderweg en hebben al drie heuvelkammen gerond als het dier plotseling verkouden wordt. Hij moet niezen, gooit netjes zijn slurf naar achteren en blaast het snot zijn neus uit. Toevallig zitten wij daar net en we krijgen dan ook de volle laag. Besmeurd met glibberig slijmvocht leggen we het laatste stuk van het traject af. De olifant blijft niezen, gelukkig spoelt hij in een bergbeek zijn neus, zeg maar zijn slurf, waarna we een meer dan welkome plens koel water over ons heen krijgen. Met angst en beven We komen bij een diepe afgrond. De mahout wijst veelbetekenend naar een dorpje, diep in het dal gelegen. Moeten we daar naar toe? Hoe dan? We hebben geen tijd om daar lang over na te denken. De olifant loopt naar de rand en stapt er af; vol afgrijzen staren we in de diepte. We zijn niet bang uitgevallen, maar nu staat ons werkelijk het angstzweet in de handen. Maar ons enorme rijdier heeft een weinig gebruikt voetpaadje gevonden en daalt dat voetje voor voetje af. Hij toont zich een ongeëvenaarde evenwichtskunstenaar, die met slurf en knieën eventuele oneffenheden aftast en zijn logge lichaam op de vierkante meter kan draaien en keren. In al die zelf bedachte haarspeldbochten weet hij perfect zijn balans te houden. Hoewel het ons duizelt, voelen we ons zeer opgewonden: dit is pas avontuur! De prijs die we hiervoor moeten betalen voelen we pas echt als we het dorpje van de Lahu stam hebben bereikt. We staan te trillen op onze benen, hebben een pijnlijke rug en een beurs stuitje en onze armen, vol schrammen, voelen dood en gewichtloos aan na die langdurige inspanning. Clim bedenkt zich niet lang en strompelt de eerste de beste hut binnen. Hij slaapt al voordat hij de latten bodem heeft geraakt. Hij heeft niet eens in de gaten dat er mensen binnenzitten die hem bevreemd aanstaren. De bewoners zwijgen echter en gaan verder met nietsdoen: een bleekgezicht meer of minder, ze komen toch alleen maar om van hun gastvrijheid te profiteren. Ik vraag me af hoeveel Mark het dorpshoofd daarvoor betaalt. Ikzelf ga het dorp met omgeving verkennen en laat Clim aan zijn droomloze lot over. Het plaatsje is kaal en stoffig, armoe troef hier. De meeste bewoners zijn naar het veld of op jacht. Ik zie er ook geen speciale klederdrachten, men is er gewoon sjofel gekleed. Het volk gedraagt zich afstandelijk: op hun platte Mongoloïde gezichten is geen blijk van vriendschap, noch vijandigheid te bespeuren. Ik voel me een beetje een indringer in hun beschermde leefwereld. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

56


Binnen honderd meter verdwaald bij de waterval Buiten het dorp is een bamboewaterleiding gesprongen, poedelnaakt staat Cees zich daaronder te douchen. In de bosjes kijken kinderogen toe. De veldjes die ik zie, liggen er verwaarloosd bij en dragen nauwelijks vruchten. De lunch bestaat uit makreel in tomatensaus (de blikjes hebben we meegenomen), kaas, brood en thee. De middagetappe begint met een korte wandeling naar een waterval. Ik wil er met de olifant naar toe, maar Mark beweert: "Only five minutes!" We volgen de groep langzaam, maar op een gegeven moment verliezen we de laatste uit het zicht. Gewoon het pad blijven volgen, heeft Clim bij de verkenners geleerd, dus dat doen we. Na 15 minuten en een letterlijk adembenemende klim is de groep nog steeds spoorloos. In de verte horen we kreetjes, die zijn er dus allang! Zijn we echt zo langzaam? Dan komt er een plaatselijke gids achter ons het pad op; hij wenkt ons, we moeten terug. Na nog eens 10 inspannende minuten komen ook wij bij de waterval aan. Wat is er gebeurd? De groep is een zijpaadje, onzichtbaar als je het niet weet, naar de waterval ingeslagen. Enkele seconden later kwamen wij de bocht om en volgden het pad, de verkeerde kant op dus, wisten wij veel. Later blijkt dat Peter, die even langs de kant uit de broek moest, precies hetzelfde is overkomen. Dergelijk amateurisme van de gidsen was helaas schering en inslag. Een verkwikkend bad Zo'n inspanning in de verzengende middaghitte, je vraagt als het ware om een hartinfarct. En inderdaad, het is net alsof ik last van hartritmestoornissen heb, met holle ogen en amechtig hijgend plof ik neer tussen de bananenplanten. Het eerstvolgende kwartier verroer ik me ternauwernood, ik moet eerst recupereren. En dat terwijl de anderen vrolijk rondzwemmen en uitgelaten staan te genieten van het frisse, kristalheldere klaterwater. Natuurlijk heeft ook Clim het te kwaad. Dat blijkt als de olifanten ons komen oppikken. Hij blijft stoïcijns, of eerder uitgeput zitten terwijl de mastodonten op nog geen vijftig centimeter afstand van hem de rotsblokken afklauteren. We willen een ander rijdier dan 's morgens, we hebben onze portie snot wel gehad vinden we, en we krijgen de allergrootste. We moeten halsbrekende toeren verrichten om hier via natte rotsblokken eerst op het hoofd en dan in het zadel te geraken. Als we achterom kijkend het idyllische plekje nog eens in ogenschouw nemen, zien we pas goed wat voor ravage de olifanten daar met de flora hebben aangericht. Ongehoorzame dikhuid We hebben het alweer niet getroffen met deze andere olifant; het zadel is niet goed bevestigd, waardoor we bij iedere stap van links naar rechts worden geslingerd, en andersom natuurlijk. Je wordt er bij wijze van spreken zeeziek van. Gelukkig is deze minder verkouden. De rit duurt niet zo lang als die van vanmorgen, ze is ook minder spectaculair. We dringen wel steeds hoger en dieper de bergen in. Na nog geen twee uur zien we ons doel, een tamelijk nieuw Akha dorp, voor ons opdoemen. Nog maar 500 meter over een breed pad, dat valt nogal mee. Ineens doemt er op het pad voor ons een blatende geit op. De voorste olifant schrikt zich kapot, raakt in paniek en stormt de helling af. Sandra en Jan, uit Gelderland, zitten er op en ze moeten al hun krachten aanwenden om er niet af te vallen. Andere olifanten volgen, ook zij kiezen voor de diepte, maar doen het rustiger aan. De mahout probeert de onze in bedwang te houden: hij rukt aan de oren en slaat met het heft van de machete op zijn hoofd. Als het dier dan nog niet wil luisteren, draait hij zijn machete om en beukt hij het dier met het scherp van de snede op zijn voorhoofd. Nou, hij schuwt het geweld niet en met harde hand weet hij het dier in de richting van het dorp te dwingen. Stampede: de olifanten maken amok De Jumbo slaat echter op hol en nu zijn wij aan de beurt om ons met alle macht vast te klampen. Dwars door velden en laag struikgewas bereikt hij het dorp van de zijkant. Daar komt hij snuivend en trillend tot Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

57


bedaren. We zijn er heelhuids van af gekomen. De dorpelingen, die opgeschrikt zijn door het getrompetter en de kreten van de mahouts, zijn aan de rand van het dorp samengestroomd. Als we plotseling uit de bosschages opdoemen, deinzen ze angstig achteruit, de kinderen verstoppen zich achter moeders rokken, honden en varkens kruipen snel onder de hutten. Ze zijn bang dat ze met een dolle, amokmakende olifant te maken hebben; uit ervaring weten ze hoe vernietigend die in een dorp kunnen huishouden. We glijden van de hoge rug af en zien dan pas goed wat de mahout met zijn kapmes aangericht heeft: uit het toegetakelde voorhoofd stroomt bloed in de ogen en het schuim staat op zijn lippen. De vrees van de dorpelingen is terecht. Eén voor één komen de andere olifanten ook binnen. Ze zijn inmiddels tot rust gekomen. Gelukkig is niemand ervan af gevallen. Wel worden er brillen, hoeden en petten, armbanden en horloges vermist. Dat is de eer van de mahouts te na en zij zoeken wel een uur totdat ze alle verloren gegane spullen teruggevonden hebben. Dit lijken wel Jappenbarakken We hebben het avontuur overleefd, maar zowel Clim als ik zijn bekaf. Ons lichaam voelt aan als een zak met losse botten. Snel leggen we ons in de slaapbarak te ruste, na nog even onder de geïmproviseerde bamboedouche te hebben gestaan. Hoewel het dorp betrekkelijk jong is, ziet alles er primitief uit. Van rotzooi of viezigheid kunnen we eigenlijk niet spreken. Onze slaaphut, voor 20 personen trouwens, ziet er schoon en netjes opgeruimd uit. Op een verhoging van een meter boven de grond liggen matten waarop we moeten slapen. Door de kieren van de wanden stroomt frisse lucht. Het lijkt wel een beetje op de Jappenbarakken uit de oude oorlogsfilms over Indië en de Dodenspoorweg naar Birma. Omdat Clim blijft doorslapen ga ik alleen op een eerste verkenning uit. Letterlijk geen meter van het dorp is vlak te noemen. In het dorp eindigt een moeilijk begaanbare lemen weg. Ik tel tweeënvijftig hutten. Het inwoneraantal wordt geschat op 400 á 500 personen, niemand weet het precies. De vrouwen lopen er in een doordeweekse versie van folkloristische klederdracht, het is hun werkplunje. De foto's in de toeristische folders moeten wel gemaakt zijn op feestdagen, want daar zien de vrouwen er fier en kleurrijk uit. De bewoners gedragen zich gereserveerd ten opzichte van mij. VERBLIJF IN AKHA - DORP Kappen met die trek ‘s Avonds wordt er op het platform van de hut van de hoofdman, de chieftain wordt hij door Mark genoemd, rijst met soep gegeten. Daar vernemen we dat we in dit dorp alleen overnachten. Volgens het oorspronkelijke programma zouden we hier een dag verblijven en is morgen een soort rustdag. We zien op tegen nog een dag extra fysieke ontberingen, we zijn uitgeput, Clim is bovendien weer behoorlijk ziek. Ook psychologisch krijgen we een dreun, want we hadden ons net verheugd op een dagje nietsnutten en herstellen. In overleg met Mark en Gilbert besluiten we de trek niet te vervolgen. De volgende dag zal er rond het middaguur een auto met houthakkers komen, die zal ons dan naar Chiang Rai kunnen brengen. Van daaruit moeten we zelf vervoer regelen naar Chiang Mai, 200 km naar het zuiden. Over vier dagen zullen we de groep dan weer ontmoeten in het guesthouse Si Sapan, waar ook Joke en Jouke de terugkeer van de groep afwachten. We voelen ons tevreden, we zijn bijna van deze beproeving verlost. Met opgelucht gemoed kruipt Clim onder zijn muskietennet. ‘Pow wow’ bij het opperhoofd Ikzelf bezoek de informele vergadering die Gilbert heeft belegd. De briefing vindt plaats in het mannengedeelte van de chieftain hut. Daar is echter nauwelijks plaats voor 15 personen, laat staan voor twintig. Zie je wel dat die Gilbert niet kan tellen. In de ruimte is het rokerig en hangt een dikke walm: er wordt gerookt, gestookt en gekookt. Met al dat hout om ons heen moet dit wel een nachtmerrie voor een brandweerman zijn, of een natte droom voor een pyromaan. Ik zoek de frisse lucht op. Buiten vindt een discussie plaats tussen Roos en Teun. Roos heeft door toedoen van Cees vijfentwintig gulden extra voor de olifant moeten betalen. Ze is van mening dat als iedereen van de groep bij wijze van spreken 2 Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

58


gulden bijdraagt, zij uit de kosten is. Teun is het niet met haar eens. Hij maakt er een principekwestie van en vindt dat de organisatie gefaald heeft. Laat die maar voor de schade opdraaien. Ik steun het standpunt van Teun; laat Gilbert maar eens keer boeten voor zijn fouten. Oei, daar heb ik iets gezegd, geen kwaad woord over Gilbert: die is zo aardig en doet zo hard zijn best. Ik doe er verder het zwijgen toe, want ik wil de zaak niet op de spits drijven. Naar een geldelijke bijdrage van mij kan zij echter fluiten. Hollanders aan de drank Na de vergadering ligt een gedeelte melig te doen op het platform, allen wel goed ingesmeerd met muggenolie. Sommigen laten zich door de Akha vrouwen masseren, tegen betaling uiteraard. Er is tot mijn verrassing bier verkrijgbaar, de flessen staan in een teiltje met lauw water en moeten direct afgerekend worden: 60 baht per stuk. Zo'n absurde prijs betalen we zelfs in Bangkok niet eens, dus in navolging van Teun maak ik hier een principekwestie van en drink dus niets anders dan thee. In de hut zit een ander groepje te hijsen: iemand schijnt nog een volle fles wodka uit de tax free winkel over te hebben. Ik vind de sfeer evenwel te lamlendig en ga Clim gezelschap houden. Na anderhalf uur stommelt iedereen binnen. Allemaal tegelijk natuurlijk, je bent niet voor niets met een groep op reis! Ze zijn bepaald onder invloed en behoorlijk luidruchtig: grappen en grollen over en weer, hardop want iedereen moet ze kunnen horen. Ook de slapenden zoals Clim en ik. We geven geen sjoege en doen alsof we niets horen. Klagen over snurkers De volgende ochtend wordt er over ons gemompeld. Ik hoor Ronald iets zeggen over een "cursus snurken van Teleac" en weet meteen wat er gaande is. Clim en ik hebben ons schandelijk gedragen: we hebben gesnurkt en hen uit hun slaap gehouden. Dat klopt, we snurken allebei, en behoorlijk ook. Helaas kunnen we er niets aan doen. Onder het ontbijt is het Henriëtte die er openlijk over durft te beginnen. "Zeg, Jos en Clim, weten jullie eigenlijk wel dat jullie ontzettend snurken? We hebben de hele nacht geen oog dicht kunnen doen." Ik ben al voorbereid op een dergelijke opmerking en trek prompt van leer. "Jazeker, Henriëtte, natuurlijk weten we dat. Maar het zou geen zin gehad hebben om jullie daarover te waarschuwen. Tja, en we hebben ook niet voor een gemeenschappelijke slaapruimte gevraagd. Trouwens, we kunnen er niets aan doen, het gebeurt onbewust, onopzettelijk!" En ik voeg er geniepig aan toe: "Zeg, Henriëtte, weten jullie eigenlijk wel dat jullie ontzettend veel herrie maken als jullie dronken naar bed gaan? Ook als er slapenden en zieken liggen? En dat gebeurt wél bewust, is wél opzettelijk!" Er valt een doodse stilte. Touché. Alleen Willem, de filosoof, grinnikt; die houdt wel van een pittig antwoord. Ik weet het, ik weet het, ik maak mezelf op deze manier bepaald niet populair. Klagen over ons snurken mag best en is heel begrijpelijk, maar niet op deze cynische en achterbakse manier. Dat laat ik niet over mijn kant gaan. Alleen in dorp achterblijven Om negen uur staat iedereen bepakt en gezakt klaar. Geen olifanten vandaag, nu moeten ze alles te voet doen, op eigen kracht. De karavaan trekt voort, terwijl Clim en ik achterblijven. We liggen ons letterlijk te vervelen. In het dorp is verder niets loos en niemand spreekt er Engels. Maar och, dat maakt niets uit, over enkele uren kunnen we de Akha's vaarwel zeggen. Voor het we het weten zitten we achter een koel pilsje in het aangename Chiang Mai, veronderstellen we. Het wordt twaalf uur, één uur, twee uur en nog steeds geen auto die ons weg kan brengen. Ondertussen heb ik kennis gemaakt met een zestienjarige jongen, hij noemt zich Tjai, die een woordje Engels spreekt. Tjai heeft enkele jaren op een missieschool gezeten, daar heeft hij wat Engels opgepikt. En hij haalt zijn beduimelde leerboekje uit zijn hut aan de andere kant van het dorp. Ik overhoor hem en doe uitspraakoefeningen met hem. Weet hij veel dat mijn uitspraak van het Engels allerbelabberdst is. Na een tijdje moet hij terug naar zijn vijf koeien en twee paardjes die hij even verderop op een helling aan het hoeden is. Hij geeft nog op mijn verzoek een demonstratie van zijn kunde met de katapult. Ik wijs op een vrucht aan een boompje tien meter Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

59


verderop. Zijn eerste schot is naast, maar met zijn tweede poging heeft hij succes en schiet hij de vrucht feilloos van de boom. T-shirt van Gucci, baseballcap van Dodgers Via hem geraak ik in contact met twee jonge mannen van voor in de twintig. Ze zijn niet getrouwd. Volgens Tjai, die moeizaam vertaalt, hebben ze iedere nacht een meisje. Ze kunnen het wel vijf keer per nacht. Ik heb daarnaar helemaal niet gevraagd, maar goed. Ze blijken het inmiddels wel erg internationale woord "fuck" te kennen en herhalen dit vele malen. De een heeft een Italiaans T-shirt van "Gucci" aan, de ander draagt een baseballpet van de "Dodgers" op zijn kaalgeschoren hoofd. Een tanige man komt uit de jungle het pad opgelopen. Om zijn schouder heeft hij een karabijn hangen. Hij geeft geen antwoord als ik via Tjai vraag waarop hij heeft gejaagd. Zonder op of om te kijken loopt hij stoïcijns door naar zijn hut, trekkend met een been. Maar Tjai weet toch al dat hij op everzwijnen heeft gejaagd. Het vleesrantsoen heeft hij niet weten aan te vullen. Op jacht naar smokkelaars en illegale houtkappers Later op de dag lig ik wat te soezen in de hut, als ik plotseling motorgeronk hoor. Een Isuzu met 6 mannen erin worstelt zich door de modder en stopt bij een stapel pas gezaagd tropisch hardhout. Vier mannen kruipen uit de laadbak, gorden een patroongordel met een dolk om en trekken vervolgens met een geweer het woud in. Dit zijn beslist geen houthakkers, dat is me wel duidelijk. De twee achtergebleven mannen roken een sigaartje en zijn netjes gekleed. Op mijn in het Engels gestelde vraag of zij mij en een zieke kameraad mee terug willen nemen, blijven zij het antwoord schuldig. Ze blijken geen woord Engels te verstaan. Gelukkig weet ik waar Tjai zich met zijn vee ophoudt en snel ga ik hem halen. Dankzij hem kom ik aan de weet dat ik met politiemannen te maken heb. Ze zijn bezig met een opsporingsactie; op zoek naar "slechte mannen” zo vertaalt Tjai. Waarschijnlijk kan dit wel dagen duren, dus ons meenemen, nee, dat zit er niet in. Hun verhaal klinkt plausibel, mij is al opgevallen dat zij voorraden bij zich hebben, 4 jerrycans met water en kisten met waarschijnlijk nog meer mondvoorraad. Elke dag een bord kleefrijst Teleurgesteld druip ik af. Weer terug in de hut realiseer ik me dat we hier voorlopig nog niet weg zijn. Bovendien verveel ik me nu al en ik heb niet eens iets te lezen bij me! Maar dan komt Lee Ping binnen. Ping is de vrouw van het dorpshoofd. Ze zit een beetje met ons in de maag, maar gastvrijheid is een belangrijke deugd hier. Twee-, driemaal daags komt zij ons eten brengen, meestal een bord kleefrijst met een zwartgeblakerde ketel tot aan de rand gevuld met zwarte thee. We krijgen er nu een klein stukje vis bij geserveerd, dat geeft aan dat het noch ontbijt, noch lunch is, maar het diner. Clim heeft weer eens pech, hij krijgt de vissenkop. Ook heeft zij voor de afwisseling eens een verse ananas bij zich. Die gaat helemaal op. Af en toe zit Ping met haar vieze handen in ons eten te graaien, proeven of het ook smaakt. Lee Ping, een sterk vrouwmens Lee Ping is een sterke vrouw van rond de veertig. Ze heeft 8 kinderen gebaard, waarvan er nog 6 leven. De oudste is het huis uit, de hut uit zogezegd, haar andere kinderen zijn nog klein en spelen in en rondom "onze" hut. Een keer per dag duwen we haar wat bankbiljetten ter waarde van 20, 30 baht in de handen, dat is ruimschoots voldoende voor kost en inwoning. Het is net of ze met het geld geen raad weet, ze staart er peinzend naar, speelt er wat mee. Ze kan echter wel de waarde van de briefjes schatten, dat heb ik de vorige avond gezien toen zij op het platform aan onze groep bier stond te verkopen. Ze blijft zitten kijken hoe we eten. Af en toe grijnst ze ons bemoedigend toe, wat ons een beetje de eetlust beneemt. Haar mond staat namelijk vol zwarte stompjes, resultaat van het jarenlange gekauw op de sirihpruim. Op een keer komt ook de hoofdman, haar echtgenoot, en zijn broer ons bleekgezichten bekijken. Ze zijn klein, maar gespierd en getatoeëerd. Ze dragen allebei een mes. Hij heeft twee zakjes instant miesoep bij zich, die smaken best. Later krijgen we die soep vaker. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

60


Twee zwijgzame types ‘s Avonds hoor ik geweerschoten. Zullen de boeven dan toch gepakt zijn of zijn ze afkomstig van een late jager? Opeens stappen twee westerlingen de hut binnen. Het zijn jonge Nieuw-Zeelandse trekkers die hier alleen de nacht doorbrengen. We lenen hun ons muskietennet, we hebben er een over. Het zijn zwijgzame types, meer kan ik over hen niet vertellen. Ook onderling wisselen zij nauwelijks een woord. Ik besluit een avondwandeling te gaan maken. Aan de rand van het dorp klauter ik op een rotsblok en rook vredig een sigaretje in het heldere schijnsel van de halve maan. In de verte hoor ik geluiden van honden die een onderlinge oorlog uitvoeren, achter een schutting hinnikt een veulentje, vijf roze biggetjes glippen behendig onder een hek door. Ik geniet. Ik ben zo tevreden dat ik zelfs geen heimelijk verlangen naar een biertje heb. Uitnodiging “to make love” In het vage schijnsel van kerosinelampen en oliepitjes zie ik iemand op me toelopen. Het is een jonge vrouw met een jerrycan bij zich, ze gaat waarschijnlijk water halen. Breed glimlachend, het valt me direct op dat zij niet pruimt, blijft ze voor me staan en begint geanimeerd in het Akha tegen me te kwebbelen. Ik spreek heel eenvoudig Engels terug, maar als duidelijk is dat zij dat niet beheerst ga ik gewoon op Limburgs dialect over. Ach ja, uiteindelijk is het de toon die de muziek maakt, dus ik lach en gesticuleer veel. Dat doet zij ook en ik heb het gevoel dat die non verbale communicatie uitstekend werkt. Ze ziet er prachtig uit, in tegenstelling tot de andere vrouwen fris en schoon, maar misschien heb ik het mis en is mijn indruk verkeerd wegens de duisternis. Haar donkere muts is overdadig versierd met zilveren ornamenten, aan de randen is ze afgezet met munten en penningen. Ze draagt zware oorbellen, eigenlijk zijn het meer oorhangers, en op haar borst bungelen verzilverde metalen platen met vreemdsoortige inscripties. Uiteraard heeft zij een soort minirok aan, haar benen zijn stevig en gespierd. Ondanks de taalbarrière kom ik er achter dat ze getrouwd is, drie hutten verderop woont, pas één kind heeft. Als ik naar de platen op haar borst wijs en vraag waar die voor dienen, schuift ze de platen opzij, knoopt haar tuniek los en haalt trots een borst te voorschijn. Nou, nee, dat was natuurlijk niet mijn bedoeling, maar weet zij veel. Ze ruikt een kans op een verzetje of op een extra stapeltje baht. Dan gebruikt ze het enige woordje Engels dat ik uit haar mond hoor: “massage"? In Thailand is die vraag vaak een eufemistische uitdrukking voor betaalde seks, ik verbaas me dat ze niet openlijk "fuck" zegt, zoals die knapen vanmiddag. Haastig gebaar ik dat dit niet de bedoeling is. Ik stap van mijn rots af en neem afscheid, even goeie vrienden. Stel je voor, ik ga op haar uitnodiging in en krijg vervolgens een mes van een jaloerse echtgenoot tussen mijn ribben! Nee, ik sta niet te wachten op extra complicaties. In de hut ligt Clim zwaar te ronken, nietsvermoedend van wat er zich buiten allemaal afspeelt. De groep heeft geluk dat wij achtergebleven zijn, zijn ze eindelijk van dat gesnurk af… Oorverdovend hanengekraai Midden in de nacht word ik wakker. Als Clim ook wakker blijkt roken we een sigaretje bij het schemer van de olielamp. We bespreken onze penibele toestand. We zijn het erover eens dat we actie moeten ondernemen, maar wat en hoe? In dit dorp kunnen we met niemand overleggen. Er komen wel eens auto's aan, maar je weet van te voren nooit wanneer, zeker niet hoe laat. Soms gaat hier een week voorbij zonder enig contact met de buitenwereld. We komen tot de slotsom dat we afhankelijk zijn van de hulp van anderen of van stom toeval. Enigszins bezorgd slapen we weer in, om al gauw ruw gewekt te worden door de haan onder onze hut die een nieuwe dag aankondigt. Het is nog geen vier uur geweest, je bent te vroeg, beest! Maar hij heeft de toon gezet en even later wordt hij gevolgd door zijn soortgenoten, 52 in getal want iedere hut heeft er één. Er breekt een kraaiend koor los. In deze kakofonie van kukeleku's zal van slapen voorlopig niets komen. Maar wat maakt het ook uit; we kunnen immers uitslapen, de hele dag zelfs.


61


Drukkende eenzaamheid; zijn we vergeten? Want de volgende dag gebeurt er niets dat ons hoop kan geven, geen enkel vooruitzicht om hier vandaan te geraken. Voortdurend houden we onze oren gespitst, lettend op bevrijdend geronk van een automotor. Niets van dat alles. Overigens is er genoeg te horen in en rondom deze dorpsgemeenschap. Blèrende kinderen, kakelende kippen, knorrende varkens, zoemende insecten, klaterend water, joelende kleuters, roepende mannen, rochelende vrouwen, hinnikende paarden, kabbelende beekjes, loeiende koeien, ruftende en snurkende Roermondenaren. In de verte hoor ik het geluid van jankende motorzagen. De politiepatrouille is nauwelijks weg of het zoveelste stukje oerwoud wordt om zeep geholpen. En 's nachts is het evenmin stil, als je in de buurt van de jungle komt loop je tegen een massieve muur van geluid aan, miljarden insecten, kevers, muskieten, vogels nemen deel aan het eeuwigdurend oerwoudconcert. Een paar keer heb ik vuurvliegjes gezien, maar of die geluid maken en zo ja welk, ik zou het niet weten. Als je voor het eerst aankomt in zo'n dorpje lijkt alles peis en vree, maar die rust is bedrieglijk. De hemel zij dank: Nescafé! Lee Ping komt binnen. Triomfantelijk steekt zij haar arm omhoog, ze heeft iets in haar hand. Het is een halfvol potje Nescafé, dat zij aan de andere kant van het dorp op de kop heeft weten te tikken. Westerse trekkers hebben dat daar na hun verblijf achtergelaten. Bij anderen in het dorp heeft ze zakjes suiker en creamer versierd. Slurpend, knipogend en onze duimen opstekend geven we van onze dankbaarheid blijk. Ze glundert, dat heeft ze 'm toch maar gefikst! Door het schemerduister in de hut valt het ons nu pas op dat ze slechts half gekleed gaat. Ze heeft de bovenkleding uit en met blote borsten bungelend voor onze ogen komen we ons koffie-uurtje door. We vragen ons af of zelfs zij zich met vooropgezette bedoelingen half naakt aan ons vertoond heeft. Die mogelijkheid lijkt ons toch al te bizar en we verwerpen hem al gauw. Spiedende kinderoogjes op toilet Tijdens al die dagen hier komt Clim slechts enkele malen de hut uit. Meestal bezoekt hij dan de hurk-w.c. die langs onze hut ligt; gezien de aard van zijn klachten hoeft dit geen bevreemding te wekken. In dat optrekje staat ook een grote ton met water dat je kunt gebruiken om te mandiën. Als er kindertjes in de buurt zijn, kun je er gif op innemen dat je door de naden en kieren wordt gadegeslagen. Het maakt ons niet uit, we kunnen ons goed voorstellen dat die giechelende kinderen nieuwsgierig zijn naar de manier waarop wij westerlingen poepen en hoe we er bloot uitzien. Soms, als we weer eens glinsterende kinderoogjes door de spleten zien gluren, jagen we ze pro forma weg. Het is een soort ritueel waarin zij groot genoegen scheppen. Dagenlang zijn we de enige dikken, de enige blanken, de enige rijken, de enige brildragers van het dorp. In hun ogen zijn we waarschijnlijk bleke, kolossale vleesklompen die gek praten en op de vreemdste plekken haren hebben en op andere, voor de hand liggende plekken juist niet. Een wereld vol taboes Dat herinnert ons aan het taboe van de Akha's: tweelingen. Zowel Clim en ik zijn kalend, hebben dezelfde leeftijd min of meer, hebben een buikje (jawel, ook Clim een beetje), dragen een bril en noem maar op. Zullen de Akha's niet denken dat we tweelingen zijn? Per slot van rekening zien wij Europeanen ook weinig verschil tussen twee Chinezen. Dat hoor je toch vaker, alle Chinezen lijken op elkaar? Ze weten dat we broers zijn, maar gezien hun reacties op ons lijkt me dat er niets aan de hand is. Ja, ik heb immers met twee vingers aangegeven hoeveel jaar ouder dan Clim ik was? En wat de kindertjes betreft: ik verveel me op een gegeven moment zo erg dat ik met een rol toiletpapier (hebben we altijd bij ons) het dorp ben rondgegaan en alle kindertjes hun snotneus heb afgeveegd. Een keer stonden ze zelfs in de rij om een beurt te krijgen De "Nieuw Zeeuwen" zijn al weer vertrokken. Aan het muskietennet hebben ze niet veel gehad, want 's morgens zag ik dat ze allebei met blote voeten buitenboord sliepen. Ze waren Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

62


zo mogelijk nog zwijgzamer dan anders, maar een bedankje kon er nog net van af. Te voet trokken ze verder de bergen in. Ik weet nog steeds niet of ze nu wel of niet een gids bij zich hadden. Verschrompeld oudje onder douche Niet alleen ikzelf, maar ook Clim maakt iets mee dat een boekje open doet over de seksuele moraal van de Akha's. Hij wordt geconfronteerd met een stel jonge, pas ontluikende meisjes die poedelnaakt onder de waterleiding staan. Als ze hem zien zwaaien ze enthousiast. Lachend geven ze een pets op hun blote billen en ze roepen iets van "baht". Hij vindt dit hoogst opmerkelijk. Toen hij me dit vertelde ging ik direct naar buiten, maar ik trof alleen een oude verschrompelde bes onder de douche aan, met een gerimpeld gezicht als een oude aardappel, haar uitgezakte, gelooide lichaam is gevouwd en bedekt met wijnvlekken, ze schrobt het vuil uit al haar plooien. Korte wandelingen Regelmatig maak ik een wandeling, maar meestal kom ik niet ver. Na 5 minuten stroomt het zweet me tappelings van mijn ontblote bovenlijf, er is geen zuchtje wind en weinig schaduw te bekennen. In de jungle waag ik me niet, die biedt trouwens geen soelaas, want daar is het klam en broeierig. Bovendien kan ik me niet te ver van het dorp verwijderen. Stel er komt plotseling een auto aan en die mocht ik eens missen! Ik loop er rond enkel gekleed in korte broek, per slot van rekening gaat bijna iedereen hier halfnaakt door het leven. De redding is nabij ‘s Avonds horen we gestommel bij de ingang. Er komt een Akha-vrouw binnen, gekleed in jeans en duidelijk verwesterd. Ze spreekt ons in goed Engels aan. Lee Ping heeft haar gewaarschuwd toen zij met een groepje trekkers elders in het dorp onderdak zocht. Net als Mark is ze een gids voor hill tribe trekking. We vertellen haar wat er aan de hand is. Hierop heeft ze een typische "no problem" reactie. Ze is van dezelfde organisatie als Mark en weet waar hij met zijn groep uithangt. De volgende dag zal zij hem aan de andere kant van de berg waarschuwen; zij gaat toevallig toch dezelfde kant op. Voor alle zekerheid zal ze Lee Ping vragen om morgenvroeg ook naar Mark op pad te gaan, ze zal haar uitleggen waar ze hem kan vinden. Gloort er dan toch nog hoop aan de horizon? Is de "redding" nabij en het "leed" geleden? Nachtelijke wolkbreuk Die nacht schrikken we wakker van een knetterende explosie. Recht boven ons woedt een onweer met de hardste donderslagen die we ooit gehoord hebben. De regen geselt onophoudelijk het rieten dak van de hut. Als het natuurgeweld geweken is, blijkt dat het nergens ook maar een druppel doorgeregend heeft. De hut heeft niet alleen een goede luchtverversing, ze is nog waterdicht ook! Het duurt deze ochtend lang voor we thee krijgen. Kindertjes komen naar ons kijken, we maken er een foto van. Pas tegen tien uur verschijnt Lee Ping, we realiseren ons dan pas dat zij voor ons op pad is geweest, in alle vroegte de berg op en af. Ze steekt een duim omhoog, we concluderen daaruit dat het resultaat o.k. is. Missie geslaagd, vanavond zijn we hier weg. Ha, een leeg schoolschriftje! Ondertussen moeten we wel nog deze dag doorkomen. Voor Clim vormt dit geen probleem, die hoeft zijn ogen maar dicht te doen en hij verkeert in dromenland. Ik heb er wel moeite mee om de dag zinvol door te brengen. De kinderen zijn een afleiding, dat wel, maar na een uurtje spelen en zo is de lol eraf. Ze tonen zich erg geïnteresseerd in mijn lichaamsbeharing. Hun vaders en broers zijn nauwelijks behaard. Ze kroelen met hun vingertjes door mijn baard, borst en armharen. Een van Lee Ping's zoontjes, Poga of Phagha of zoiets heet hij, wordt almaar vrijer. Als hij mijn beenharen aan het verkennen is grijpt hij me ineens bij mijn testikels. Ik reageer als door een wesp gestoken, het deed echt pijn, maar hij rent al gillend van plezier weg. Een typische Akha-kwajongensstreek. Door toeval ontdek ik een andere manier Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

63


van afleiding. In een van de spleten van de hut steekt papier. Als ik het eruit haal blijkt het een bijna leeg schoolschrift te zijn. Een boek heb ik niet bij me, maar gelukkig wel een pen. Dus ben ik enkele uren zoet met het maken van aantekeningen over onze wedervaringen; vandaar dat dit verslag zo uitgebreid is. Het is in feite een product geboren uit pure verveling. Terwijl ik schrijf slurp ik thee, want daaraan is geen gebrek. Uitbuiting van de ongerepte natuur Tijdens mijn omzwervingen ontmoet ik een drietal sjofel geklede mannen, die machineonderdelen moeizaam de berg opsjouwen. Het zijn houtkappers die hun motorzagen in stukken op hun schouder dragen. Een van hen spreekt een woordje Engels, zodat ik er achter kom dat zij gemiddeld 1.000 baht ( fl 70) voor een gevelde teak- of mahonieboom kunnen ontvangen, illegaal natuurlijk. Dat is bijna een maandloon, dus ik begrijp nu pas goed dat illegale houtkap in Thailand, en andere tropische landen, nog lang niet uitgeroeid is. 0 ja, om de bomen de helling af te slepen, huren ze een olifant voor 50 baht per boom. Ik vraag me af wat zo’n boom, eenmaal verwerkt tot planken bouwen timmerhout, moet opbrengen in Nederland. Misschien wel het tienvoudige, uiteindelijk moeten de tussenhandelaren, de corrupte politie en ambtenarij, het transportwezen, importheffingen en zo verder allemaal hun deel hebben van de buit. Want dat is het, buit... We worden teruggevonden, evacuatie volgt Om een uur of vier, we liggen net te balen van het feit dat we geen cryptogrammen bij ons hebben, komt er volk de hut binnengevallen. Gilbert! En even later Mark! We zijn verrast omdat we geen auto hebben horen aankomen. Dat kan ook niet, horen we, want ze zijn onder aan de berg in de modder blijven steken. Het heeft niet veel gescheeld of ze waren een ravijn in gegleden. Ze zien er moe en bezweet uit en hijgen als postpaarden. Jawel, ze hebben echt hun best gedaan. Ik begrijp terdege waarom; de grootste blunder die je in de reisleiderwereld kunt maken is het kwijtraken van iemand die onder je hoede is geplaatst! Alles mag en kan, maar iemand onderweg verliezen is volstrekt onvergeeflijk. Onze dankbaarheid wordt een beetje getemperd door het besef dat hun reddingsoperatie ook in hun eigen belang is. Als zij weer ietwat op adem zijn gekomen en wij onze bullen gepakt hebben, vertrekken we. We nemen afscheid van Lee Ping, ik geef haar een aantal pennen cadeau, voor de kindertjes. Die ben ik al weken aan het meesjouwen, steeds vergeet ik die uit te delen. Nu hebben ze een goede bestemming. Hoewel, hoe zit het met een school in dit dorp? Niks dus. Vastgelopen in de leem Met vereende krachten, enkele dorpsbewoners helpen een handje, krijgen we de FWD, de four wheel drive, weer in omgekeerde richting op het pad. Wij krijgen een plaatsje voorin, met Mark en de chauffeur, terwijl Gilbert het zwaar heeft achter in de hotsende laadbak waar hij de bagage vast moet houden. We rijden door een mooie omgeving, af en toe zien we tussen de bergen door de Mae Kok rivier door de valleien stromen, maar meestal hebben we oog voor het schier onbegaanbare pad, zeker na de stortbui van de laatste nacht. Het is niet zo maar modder op de weg, nee, het is zuigende klei, hardnekkige, plakkerige leem die het rijden zo moeilijk maakt. Onderweg komen we twee politieagenten tegen. Even verderop houthakkers. Je maakt me niet wijs dat die elkaar niet gezien hebben. Er zijn hier ongetwijfeld steekpenningen in het spel. Vader en zoon Na anderhalf uur bereiken we de vlakke rijstvelden in het dal en is Chiang Rai, de echte bewoonde wereld, niet ver meer. Daar pauzeren we even, boterhammen etend aan een stalletje. We gaan naar Mark's huis om zijn vrouw te waarschuwen dat Mark later thuis komt. We zijn te laat voor de bus naar Chiang Mai, dus de chauffeur moet ons helemaal naar die stad brengen; hij pikt ook nog eens zijn zoon op om terug te rijden. Clim en ik moeten alles schokken, omgerekend ongeveer honderd gulden voor een auto met twee chauffeurs die 12 uur moeten rijden, pakweg 700 kilometer. Mooie zonsondergang Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

64


onderweg, gevolgd door een hels noodweer. De zoon achterop raakt tot op het bot doorweekt. Aankomst bij het guesthouse om negen uur. We worden verwelkomd door enkele groepsleden die onder de veranda zitten te eten. Sommigen tonen zich opgelucht, of verbeeld ik me dat maar? We bestellen na te hebben gedoucht een westerse maaltijd. De smaak van een lekker pilsje brengt ons echter definitief terug naar de bewoonde wereld. We krijgen een muffin van Jouke, die weer opgeknapt is. Clim niet. CHIANG MAI, PAREL VAN HET NOORDEN MEER INFO CHIANG MAI

Hoofdstad van het Noorden Chiang Mai, hoofdstad van het noorden van Thailand, bezit een fraaie oude binnenstad die wordt omsloten door een gracht in de vorm van een vierkant. CIJFERS Bevolking: 1,55 miljoen inwoners / Gemiddelde hoogte: 315 m De stad Chiang Mai ligt in het noorden van Thailand aan de oever van de rivier Ping (Mae Nam Ping), midden in een vallei op 315 m hoogte. Aan het begin van de jaren '50 kreeg deze gezellige kleine stad de bijnaam "Roos van het Noorden" vanwege de oude tempels en zijn gastvrije bevolking. Chiang Mai bezit inderdaad meet dan 300 tempels, wat voor een bijzondere sfeer zorgt. Van de stadsmuren van deze vestingstad, die in de 8e eeuw werden opgericht, staat alleen in het zuidoosten nog een stuk overeind, dat nu gerestaureerd is. De oude binnenstad ligt binnen een vierkant dat wordt afgegrensd door een gracht. Het is een wijk met kleine, schaduwrijke straatjes waar de architectuur Birmaanse invloed verraadt. De vrij goed bewaard gebleven beschoeiing van de gracht is, evenals de vijf stadspoorten, onlangs gerestaureerd. De moderne stad is ontstaan buiten de ommuring en strekt zich uit van de oostelijke muur tot de oever van de rivier Ping, die door vier bruggen wordt overspannen. Het huidige centrum spreidt zich uit aan weerszijden van de Tha Phae Road, de hoofdstraat die begint loodrecht op het oostelijk grachtgedeelte bij de Tha Phae-poort (Tha Phae Gate). De meeste tempels van de stad en de overheidsgebouwen bevinden zich binnen het gebied dat wordt afgegrensd door de gracht. De Wat Chedi Luang in het zuiden is helemaal vervallen, maar de Wat Duang Din is beroemd om zijn bewerkte houten voorgevel. Om het uiterlijk van Chiang Mai voor de toekomst te behouden wordt onderzocht of het mogelijk is in de buurt een tweelingstad te bouwen, waardoor de oude stad zou kunnen worden beschermd tegen de kwalijke gevolgen van de stedelijke ontwikkeling. KLIMAAT Tropisch moessonklimaat. Gemiddelde temperaturen: 21° C in januari en 27' C in juli. BEZIENSWAARDIGHEDEN De tempels: Wat Duang Din, Wat Chiang Man, Wat Phra Singh, Wat Chedi Luang, Wat Chet Yot, Wat Suan Dok, Wat Kutao. Het Nationaal Museum van Chiang Mai, de nachtbazaar, Doi Suthep en zijn tempel. In de omgeving: het nationaal park van Doi Ithanon, de watervallen van Mae Mang. Land van de "miljoen rijstvelden" Chiang Mai was de hoofdstad van het eerste onafhankelijk koninkrijk dat ontstond binnen het gebied dat wordt begrensd door de Gouden Driehoek. BRONNEN VAN INKOMSTEN Handwerknijverheid (lak, parasols, celadon, geweven stoffen). Toerisme. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

65


Er is weinig bekend over de geschiedenis van het noorden van Thailand en van Chiang Mai. In de 13e eeuw breidde de Thaise vorst Mengrai zijn koninkrijk vanuit Chiang Saen aan de Mekong geleidelijk naar het zuiden uit. In 1292 veroverde hij een Món-kolonie en besloot zijn nieuw koninkrijk een hoofdstad te geven. Zo ontstond Chiang Mai, wat "nieuwe stad" betekent. In de loop van de volgende eeuw werd de stad opgenomen in het grotere koninkrijk Lan Na Thai of "Rijk van de Miljoen Rijstvelden". Chiang Mai deed zich gelden als een belangrijk godsdienstig en cultureel centrum. In 1556 veroverden na koning Bureng Nong de Birmanen de stad en vestigden voor de tweede keer hun gezag over de streek. Deze was namelijk in de 11e eeuw al een keer bestuurd geweest door Anuruddha, een koning uit Pagan. Twee eeuwen lang bleef de streek onder heerschappij van de Birmaanse heersers. Dit zorgde ervoor dat de plaatselijke architectuur een sterke Birmaanse invloed bezit. In 1775 verdreef de Thaise koning Taksin de Birmanen en nam het bewind over Chiang Mai. De gevechten eisten een zware tol van de stad, waarvan de meeste bewoners waren uitgeweken naar Lampang. Twintig jaar lang was de hoofdstad met meer dan een uitgestorven spookstad. Aan het einde van de 18e eeuw keerde de bevolking geleidelijk terug en kreeg Chiang zijn status van hoofdstad van het Noorden terug. De vorst Chao Sawila liet de stadsmuren herstellen en nieuwe grachten graven. Deze voorpost van het noorden van het nieuwe Siam groeide uit tot een levendig handelsknooppunt. Door zijn ligging midden in een berggebied zijn de meeste grote historische stromingen van Thailand aan Chiang Mai ongemerkt voorbijgegaan. Door de opkomst van moderne transportmiddelen en de opbloei van de toeristenindustrie is de stad nu een van de meest bezochte plaatsen van het land. WETENSWAARDIGHEDEN Taal: Thai / Munteenheid: baht / Godsdienst: boeddhisme Een typische “boom town” Tegen het vallen van de avond rijden we vanuit het zuiden Chiang Mai binnen. Het is er druk op de wegen, maar vergeleken met Bangkok valt dit reuze mee. De stad is de laatste jaren een echte "boom town" geworden. In tien jaar tijd is het inwoneraantal met de helft toegenomen, van 200.000 naar 300.000. Het toerisme is, naast de opkomst van lichte industrie, de voornaamste motor van die ontwikkeling en is dan ook de grootste bron van inkomen. Iets te toeristisch naar onze smaak. Die overaanbod aan voorzieningen en die ruime infrastructuur heeft natuurlijk ook zijn gunstige kanten, bijvoorbeeld veel keuze aan eettentjes en accommodatie, maar daar staat tegenover dat je er struikelt over de buitenlanders. Maar laten we niet zeuren, we zijn zelf evenzeer toeristen en doen dus mee aan de afbraak van authenticiteit van deze stad. Koelvitrine vol koud bier Hoewel het stratenplan er uiterst eenvoudig is, een grachtengordel in de vorm van een carré die de oude stadskern omgeeft, kost het de chauffeur en Gilbert een half uur om ons guesthouse Si Supan te vinden. Steeds opnieuw zien we dezelfde gebouwen en stadskenmerken opdoemen, er worden slechts rondjes gereden! Waren we maar zo brutaal om het heft zelf in handen te nemen. Zo moeilijk is dat toch niet? Uiteindelijk heeft de chauffeur met zijn spelletje "trial and error" succes. We zijn echt tevreden over ons hotel. Je kunt er rustig buiten onder de veranda zitten, er is een soort keukentje bijgebouwd, zodat je er kunt eten. En er staat een joekel van een koelvitrine vol flessen bier. We gaan echter uit eten, een kom soep op een nabijgelegen avondmarkt. Het vlees en de ingrediënten die we in de soep willen hebben wijzen we zelf aan. Alles is vers. We blijven er niet lang rondhangen. Martin, een homo als sekstoerist Op de veranda drinken we een biertje. We geraken in gesprek met een Nederlandse jongeman die net met de trein uit Bangkok is aangekomen. Hij ziet er afgepeigerd uit; vanaf Schiphol heeft hij geen bed Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

66


meer gezien. Martin, ze heet ie, komt uit Enkhuizen en is leraar consumptieve technieken op een LBO school in Hoorn. Als we het over het plaatselijke sekstoerisme hebben, komt hij er recht voor uit dat hij homo is. Zijn bedoelingen in Thailand zijn dan ook amoureus: hij komt er een vriendje opzoeken dat hij tijdens een vorige vakantie hier versierd heeft. De mensen van de groep komen ondertussen één voor één binnendruppelen. Cees drinkt een biertje mee en vertelt in geuren en kleuren over de manier waarop hij na kundig afdingen een T-shirt heeft aangeschaft. Hij verzamelt namelijk T-shirts uit de hele wereld. Iedere dag heeft hij 3 verschillende aan; zo maakt hij wereldkundig waar op de wereld hij wel niet is geweest: Taj Mahal, Borobudur, Grand Canyon, San Francisco, Mexico, Nepal, Egypte, ga zo maar door. Eindelijk ansichtkaarten schrijven Ook Teun en Anne Marie schuiven aan; ze steken hun kritiek op de misslagen van reisbegeleider Gilbert niet onder stoelen of banken. Na ons zijn zij degene die het minst gecharmeerd van hem zijn. Voor het eerst in twee weken schrijft Jos ansichtkaarten naar Nederland. Hij beperkt zich tot 5, wijzelf ontvangen de laatste jaren nog maar zelden kaarten van anderen, vandaar. Na ieder tweeëneenhalve fles (van 65 cl) genuttigd te hebben, gaan we pas rond één uur naar de kamer. Zal dit onze zwaarste doorzakavond worden? Tempels, paviljoens en bloemenmarkten De volgende morgen is Jos al vroeg alleen op pad. Hij trekt een denkbeeldige lijn door de binnenstad en gaat vervolgens alle (nou ja, veel in ieder geval) tempels en bezienswaardigheden aan de linkerkant bekijken. Hoewel het al snel heet wordt, houdt hij er een hoog tempo op na, blij dat hij niet steeds op Clim hoeft te wachten. Hij bekijkt een tiental tempels, een Chinees paviljoen, bezoekt een bloemenmarkt en het stadspark en eet ergens geroosterde kalkoendrumstick. Om twaalf uur is hij terug bij Clim, die toch nog vóór tien uur ontbeten heeft. Het merendeel van de groep is weg met een excursie buiten de stad. 's Middags bezoeken we samen de rechterhelft van de binnenstad. Stadspoorten, veel tempels uiteraard, grachten. Bij de tempels lopen vrouwen met vogelkooitjes. Je kunt een vogeltje kopen en vervolgens weg laten vliegen; volgens de Chinezen een goede daad die je lot in het hiernamaals gunstig kan beïnvloeden. Chiang Mai heeft meer dan 300 tempels. Enkele van de oudste uit de 13e en 14e eeuw doen we aan. Het is er niet druk. We worden benaderd voor yogacursussen, maar wimpelen alle aanbiedingen af. Yoga, het zal wel, zodra het donker wordt zullen het massagebeurten zijn. Jos probeert voor het eerst de pittige garnalensoep Tom Yam Koe: hij vindt ze heerlijk. Met de tuk tuk terug naar het hotel. Daar treffen we Martin met een opgezwollen gezicht en dicht oog aan. Hij heeft een ontsteking opgelopen en gaat voorlopig nog maar niet naar zijn vriendje. Fluweelzacht weer Om vijf uur is de hele groep weer bij elkaar. Op de veranda maken we kennis met Mark, de leider van de hill tribe trek die vanaf morgen op het programma staat. (Voor een beschrijving van die gedenkwaardige tocht, zie het vorige hoofdstuk.) Hij verstrekt inlichtingen en legt van alles uit. We kopen ieder een klamboe voor een tientje per stuk. Volgens Mark en Gilbert is de trek niet zo zwaar, dus na enig wikken en wegen besluiten we toch maar mee te gaan. In zijn eentje maakt Jos nog een avondwandeling. In het Buang park wacht hij liggend in het malse gras al cryptogrammend het avondrood af. Hij wordt er omgeven door picknickende families uit de middenklasse. Het weer is fluweelzacht, er hangt een aangename, ontspannen sfeer. Even verderop aan de straatbars begint het nachtleven al, het is nog geen half acht. Het ziet er gezellig en uitnodigend uit, maar hij gaat toch terug naar het hotel. Bij het keukentje, bestierd door een kiene Thaise van middelbare leeftijd, bestellen we uitgebreide westerse gerechten. We hebben er zelfs asperges bij, groen weliswaar. Clim krijgt slechts de helft van zijn portie op. Terug op de kamer staan we te dubben wat we eigenlijk mee moeten nemen voor de trek. Speciaal Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

67


voor dat doel hebben we ieder een dagrugzakje aangeschaft, maar dat is al snel helemaal gevuld. We besluiten onze schoudertassen ook mee te nemen. Mark heeft ons verteld dat je er dragers kunt huren; nou, dan laten we die jongens ook maar wat verdienen! Morgenvroeg moeten we de kamer snel verlaten hebben, want die wordt gebruikt voor opslag van overtollige bagage van de groep Tja, dan volgt de trek. Alles daarover is te vinden in het vorige hoofdstuk. Toen we na vijf dagen terug waren, wachtten ons nog twee dagen verblijf in het prettige guesthouse. We komen er rond voor uit: we zijn blij dat we nu weer alles bij de hand hebben en dat ons natje en droogje geregeld is. Een farang met zelfspot Clim wil wel weer eens een keertje uitslapen, dus Jos is deze twee dagen voornamelijk op zichzelf aangewezen. Geen nood. Hij neemt om 9 uur een tuk tuk naar het plaatselijke busstation, waar de minibusjes naar de Doi Suthep' een magistrale tempel die tien kilometer verderop op een 600 meter hoge bergtop ligt te schitteren. Hij komt terecht tussen de marskramers en marktkoopvrouwen die met hun koopwaar (onder meer bestaande uit blokken koelijs, veel fruit, chips, snoep, souvenirs) naar hun kraampjes nabij de tempel gaan. Het is krap in het busje met al dat spul. De enige andere man zit tegenover Jos en maakt hem een compliment over zijn haren op de benen en borst. "Jij moet wel sterk zijn," gebaart hij. Jos knikt heftig van nee, begint theatraal te snikken en neemt zijn pet af, aldus zijn kale kop tonend. Ai, zoveel ongeluk, schrikt de man. Maar de vrouwen vinden het een kostelijke grap; een "farang" die niet bang is voor een beetje zelfspot kunnen ze wel waarderen. Ondertussen tuffen we gestaag naar boven, 44 haarspeldbochten rondend en met een uitzicht dat steeds fraaier wordt. In een bocht is een ongeluk gebeurd, de gewonden worden net afgevoerd. Daarna rijdt de chauffeur van ons busje opvallend veel voorzichtiger. Gouden Tempel op heuveltop De Doi Suthep tempel is in één woord schitterend. Het Hollandse spreekwoord "Het is niet alles goud wat er blinkt" krijgt bij het zien van al die vergulde pracht bijna een leugenachtig karakter. Er zijn hier ook veel offerende Thais die afkomstig zijn uit het hele land. Met zoveel pelgrims en toeristen zijn er kraampjes en verkopers bij de vleet. De tempel wordt onder andere gekenmerkt door honderden bellen die regelmatig in devotie aangeroerd worden. De monnikenverblijven zijn gesitueerd in een soort hangende tuinen met prieeltjes, beeldjes, vijvertjes; Jos dwaalt er een tijdje rond zonder de adem van toeristen en hawkers in zijn nek te voelen. Het kost hem moeite een busje terug naar de stad te vinden. De meeste toeristen gaan van hieruit door naar een "authentiek Meo dorp" en een "origineel olifantenkamp". Pas na 40 minuten wachten is de ‘songthaew’, Thais voor verzameltaxi, vol en vertrekken ze. Weer terug in het centrum pikt hij en passant nog 3 tempels mee voor hij tuk tukkend richting hotel gaat. Maar eerst bestelt hij nasi met geroosterde worstjes aan een kraampje. The Bangkok Post, dagelijks leesvoer Clim is die morgen toch opgestaan. Hij wil zichzelf nog enigszins bezighouden om niet helemaal in een zwart gat van apathie te vallen. Dus heeft hij de Bangkok Post gehaald en geld gewisseld. Dat laatste is belangrijk, want in het Akha dorp hebben we van Ruud geld geleend voor de reis terug. Ruud is net als Clim leraar Economie aan het VWO volwassenenonderwijs in Rotterdam. Hij draagt lange, rossige haren en speelt dan ook in een band, bassist is hij. Sympathieke vent in onze ogen. Hij is de man van Moira, de onderwijzeres. Gilbert krijgt ook nog geld van ons, voor de huur van de auto waarmee hij ons heeft geëvacueerd. We rekenen met beiden af. Een snikhete middag in de dierentuin De rest van de middag brengen we door in de dierentuin. Die ligt heel mooi op de glooiingen van de Doi Suthep aan de rand van de stad. Eigenlijk hebben we niet veel zin om uitgebreide wandelingen te maken, maar gezien de uitgestrektheid van de Zoo zit er niets anders op. Al gauw zweten we als otters, ook al omdat het er bijzonder heuvelachtig is. Echt de moeite waard is het niet, er zijn niet veel dieren en de Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

68


behuizing is er niet zo spectaculair. We moeten regelmatig rusten, anders houden we het niet vol. Er zijn nauwelijks bezoekers, we zijn er natuurlijk weer op het heetst van de dag. Jos kruipt over de hekken een kuil in om een in zijn ogen unieke foto te maken: twee copulerende schildpadden. Als hij klaar is (misschien: als zij zijn klaargekomen?) laat het mannetje een meterslang spoor achter waar hij het vrouwtje naar voren geduwd heeft. Aardig vinden we ook de gibbons, levendig als altijd, die op een eilandje hun domicilie hebben. De Vietnamese lemuren bevallen ons ook: ze zien er bijzonder kleurig uit: elk lichaamsdeel heeft een andere kleur. Dat hebben we nog nooit eerder gezien. Jos kruipt in een lege kooi om deze unieke apen van dichterbij te kunnen fotograferen. Heerlijk eten: python en wild zwijn De avond brengen we door in het verwesterde gedeelte van de stad. Te voet gaan we naar het Kai Thong restaurant waar echt "jungle food" wordt geserveerd. In de serie 'Veronica goes Asia" is deze zaak op de Nederlandse t.v. geweest. Jos geniet van een stuk python. Volgens hem smaakt het naar stoofvlees met veel knoflook. Veel ribben die héél iel zijn. Clim heeft pech met zijn "wild boar", zeg maar everzwijn. Hij krijgt alleen maar ondefinieerbaar vet op zijn bord gepresenteerd. Het wordt een prijzig etentje: de python kost fl 23, het zwijn fl 15. Het kan nog veel duurder, een koningscobra gaat er niet onder de fl 70 de deur uit. Achter ons zitten twee onschuldige Duitsers met hun hoertjes. De meisjes trekken hen een behoorlijke poot uit, waarschijnlijk krijgen ze hier provisie, dus bestellen ze het allerduurste. Bier in het Beiers Hofbrauhaus De avondmarkt is ons volgende doel. Het is een groot gebouw van drie verdiepingen waar de toeristen samendrommen, een waar paradijs voor koopjesjagers. We ontmoeten er uiteraard Cees, die in de wolken is met zijn zoveelste t shirt. Zelf kopen we ook iets: een lakdoos, een beeldje en een kinderpuzzel (die we nog steeds zelf niet opgelost hebben, dus kunnen we hem niemand cadeau doen!). Bij de avondmarkt, geafficheerd in de boeken als Night Bazar, liggen westerse restaurants en biertenten. In het Hofbrauhaus spreken de serveersters Duits en dragen een Beiers hoedje op hun Thaise kopjes. We vinden het geen gezicht. Clim wil met een van hun en een halve liter op de foto. Die meiden staan trouwens op straat en spreken alle mogelijke West-Europese talen. We laten het bij één biertje en keren terug met een tuk tuk die ons nièt per se naar een hoerentent wil brengen. Chauffeurs van tuk tuks zijn tuk op seksklanten vanwege de provisie die ze van de hoerenmadam of souteneur krijgen. Helemaal ongelijk kunnen we hen niet geven, als arme drommel moet je pakken wat je pakken kunt. Inpakken en met de trein wegwezen Laatste dag in Chiang Mai. Inpakken in ieder geval, wegwezen pas in de namiddag. Jos wil wel nog even lopend naar de tempel Suan Dok, een peulenschil denkt hij, gemakkelijk mee te pikken. Maar zijn plattegrond van de stad is niet op schaal, waardoor hij pas na een uur lopen aankomt. De tempel zelf is waardeloos, wel grote ruimte maar niet verfijnd of artistiek. Erom heen liggen interessante grafmonumenten van vroegere heersers. Lijkt een beetje op een overdadig westers kerkhof. Praatje met een oude man die verrassend goed Engels spreekt en een verrassend jong vrouwtje heeft die, verrassend genoeg, in een onooglijk huisje naast de tempel échte Thaise massages verzorgt. Ik geloof hem direct. We hebben het over communisten in Laos en Cambodja. "No massage, sir?". "No, thank you". Om twee uur is Jos terug. Clim heeft zich dan al gekweten van zijn dagelijkse taak, namelijk het halen van de Bangkok Post. Zo blijven we toch op de hoogte van het wereldnieuws. Om half vier rijden drie minibusjes voor en vertrekken we gezamenlijk naar het station. De trein naar Bangkok vertrekt stipt op tijd. We hebben ons uitstekend geïnstalleerd in een efficiënte slaapcoupé. Alleen het opslaan van de over-vloedige bagage vormt een probleem. De meeste mensen van de groep zitten 's avonds aan de whisky. Dat moeten ze niet doen, ze kunnen er niet tegen. Er ontstaat een jolige, ja, zelfs lacherige (mannen) en giechelige (vrouwen) stemming die ons doet denken aan een schoolreisje. Toch zijn we jaloers op hen; zij hebben véél en wij slechts een bódempje whisky. Vaardige boys maken ons bed op en Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

69


we slapen heel acceptabel. Om half zeven rijden we langs de sloppenwijken en vieze klongs (kanalen) de hoofdstad binnen. Onze eigen, geblutste bus staat ons al op te wachten om ons naar het Nana hotel te brengen. VAKANTIE IN NOORD - THAILAND Achteroverleunend in het zwembad met een ijskoud biertje in de hand, is het niet moeilijk te begrijpen waarom steeds meer mensen Noord-Thailand bezoeken. Hier zijn we in het hart van de fascinerende en rijke Thaise cultuur. Tempelsteden, pagodes, enorme Boeddhabeelden, heetwaterbronnen, watervallen: op korte afstand van elkaar zijn de boeiendste attracties van het land als door een gulle god over het prachtige landschap gestrooid. Lopende Boeddha Bijvoorbeeld Sukhothai. Hier, op zo'n 500 kilometer ten noorden van Bangkok, is een tempel- en paleizencomplex van het kaliber van het beroemde Borobudur op Java. Hier kunnen we de overblijfselen bewonderen van een hoogstaande cultuur uit de 13e en 14e eeuw. In een park met betoverende waterpartijen vormen de ruïnes van het koninklijk paleis en de 26 tempels een sprookjesachtig decor, vooral tegen zonsondergang,. Dat de beeldhouwkunst in dit oude Thaise koninkrijk een hoogtepunt beleefde zien we aan de vele, vaak reusachtige Boeddha - beelden, De Roos van het Noorden Na een cultureel bezoek is het goed ontspannen in de luxueuze atmosfeer van een resort zoals het Legendha Sukhothai. Na een verkwikkende nachtrust bent u weer helemaal klaar voor het opdoen van nieuwe indrukken. En die biedt het noorden van Thailand legio. We gaan naar Chiang Mai, liefkozend door de Thais 'de Roos van het Noorden' genoemd. Maar terwijl Bangkok een dynamische metropool is, doet deze (veel kleinere) hoofdstad van het noorden heel gemoedelijk en charmant aan. Wandelend zijn alle hoogtepunten in de historische binnenstad te bezoeken, zoals de talloze 'wats' (tempels) met hun torenhoge gouden pagodes. Ook is Chiang Mai een paradijs voor wie op zoek is naar authentieke Thaise kunst- en kunstnijverheidsartikelen als souvenir. Hiervoor gaan we naar de nachtmarkt, waar op Chiang Klan Road honderden stalletjes een kleurrijke selectie bieden. Vooral zijde, ceramiek, zilver en houtsnijwerk zijn hier voor mooie prijzen (wel afdingen!) te koop. Vergeet niet in het Chiang Klan Night Market Building foto's te laten maken in traditioneel Thais koninklijk kostuum: een uniek reisaandenken. Goede hotels met een uitstekende prijs/kwaliteitverhouding zijn er genoeg in Chiang Mai, dus daarover hoeft u zich geen zorgen te maken. Per fiets, auto of olifant Buiten het centrum van Chiang Mai gelegen, is de vallei van Chiang Mai een goed uitgangspunt voor activiteiten zoals het maken van leuke en ontspannen fietstochten door rijstvelden en pittoreske dorpjes. Met iets meer inspanning is een dagtocht te maken naar de belangrijkste bezienswaardigheid van de provincie Chiang Mai: de tempel Wat Prahthat Doi Suthep. Gelegen op de top van een 1.200 meter hoge berg, heb je hier een onvergetelijk uitzicht over Chiang Mai en het berglandschap van NoordThailand dat bedekt is met tropische bossen. Je kunt natuurlijk ook een auto huren en de overige attracties in de buurt bezoeken, zoals het 'Hill Tribe' - dorp Doi Pui of het winterpaleis van de koninklijke familie, Phu Ping. Voor actievelingen zijn trouwens de één- of meerdaagse ' ecologische' treks' door de jungle in de buurt van Chiang Mail aan te bevelen. Hierbij worden diverse dorpen van bergvolken bezocht. Ook rafting op bergrivieren, safari's per olifant en bezoeken aan slangenboerderijen en opvangcentra voor olifanten zijn erg leuke dingen om te doen.


70


Mystieke sfeer De route van Chiang Mai naar de meest noordelijke stad van Thailand, Chiang Rai, voert door een tropisch berglandschap met diverse mooie Nationale Parken, waar veel tropische vogels een thuis hebben. Hier vinden we ook de heetwaterbronnen van Pae Pae, waar het in een paradijselijke omgeving heerlijk relaxen is. Voor nog meer ontspanning kan men onder leiding van een Boeddhistische monnik in bijvoorbeeld Chiang Dao (waar ook een enorm grottenstelsel ligt) meditatielessen volgen. (Bewerking van artikel in KRO-Magazine) BANGKOK REVISITED Zondag, 1 augustus 1993 Een rustige en comfortabele kamer We beginnen aan de laatste fase van onze reis. Nou ja, gereisd wordt er niet meer veel de komende dagen. Gilbert doet ook wel eens dingen goed: omdat we in het hotel langer verblijven dan de rest van de groep (die gaat nog eens 5 dagen op strandvakantie naar het eiland Kho Samui) heeft hij gezorgd voor een ruime, rustige en comfortabele kamer. Na de nachtelijke treinreis houden we ons de hele ochtend bezig met uitgebreide sanitaire activiteiten. We nemen een late American Breakfast bij Tom's Quick; dat wordt elke ochtend vaste prik. Atrium in Landmark Hotel ‘s Middags maakt Jos een lange wandeling, de Sukhimvit Road met zijn tientallen Soi's (zijstraten) af. Hij vermijdt de beruchte Soi’s met de hoeren, maar bezoekt wel winkels en shopping arcades, lepelt schroeiend hete soep (waarna hij een acute aanval van diarree krijgt, die hij weet te stoppen in het marmeren toilet van het vijf sterren Windsor Hotel), verbaast zich over de luxe en esthetiek van het atrium in het Landmark Hotel, schuimt rond in de afdeling Engelstalige literatuur van de Asia Bookshop. Met de bus (in de bookshop heeft hij een kaart van Bangkok met busroutes gekocht) keert hij op het einde van de middag terug naar het hotel. Avondje uit in The Red District In de avonduren slaan we bier; melk en allerlei sapjes bij de supermarkt in. Eten in het food center met zijn tientallen kraampjes. Af en toe krimpt Clim zo plotseling van de pijn in elkaar dat de mensen al naar hem beginnen te kijken. Te voet gaan we naar Soi Cowboy, het verdorven uitgaanscentrum dat bestaat uit een klein straatje vol disco's en bars met hoeren. De schaars geklede meiden met de babyhuidjes zijn buiten op straat mogelijke klanten te lokken. Binnen staan ze op de bar of aan gladde palen wulps te dansen; over Freudiaanse symboliek gesproken. We gaan nergens naar binnen hier, maar geven onze ogen wel goed de kost. Bier drinken we in een Beer Garden; daar zijn weliswaar ook barmeisjes, maar die gaan decent gekleed en doen niet agressief. Naast Clim zit een meisje op een bierviltje te tekenen, zo te zien een man met regenjas op de rug gezien. Guitig glimlachend draait ze het viltje om en ziedaar, de voorkant van de man verschijnt in de vorm van een potloodventer, een exhibitionist. Wijzelf noemen zo iemand een "Koos Voos"; politieagenten in Nederland spreken eufemistisch over “een vertegenwoor-diger van Bruynzeel". We nemen de bus terug en beëindigen de avond voor de buis: er is heerlijk aanvallend Engels voetbal te zien.


71


Maandag, 2 augustus 1993 ANCIENT CITY

Openlucht museum We staan vroeg op, om half acht al, en geven ons wasgoed af. De Bangkok Post is onder onze deur geschoven, een vorm van service die we wel kunnen waarderen. We nemen een bus naar Paknam, een plaatsje 35 km zuidelijker aan de kust gelegen. We gaan helemaal tot de remise mee. Daar huren we na enig onderhandelen een song thaew die ons voor 150 baht naar het openluchtmuseu en architectuurpark Ancient City brengt en ons daar twee uur rondrijdt. Het is een enorm groot terrein in de vorm van Thailand, waarin belangrijke landschapselementen van het land zijn verwerkt. Er staan enkele authentieke paleizen, maar de meeste zijn op schaal nagebouwd. We zien er een floating market, de bekende tempels en paleizen uit het hele land, de ruïnesteden Sukothai en Ayutthaya, de Khmertempels aan de grens met Cambodja. We vinden een en ander indrukwekkend. Jos schiet een heel fotorolletje vol. Het weer is goed. CROCODILE FARM Duizenden krokodillen krioelen We rijden rond 2 uur terug naar Paknam waar de beroemde Crocodile Farm ligt. Het is er ontstellend druk met dagjesmensen uit Bangkok. Ze betalen 25 baht entree, wij buitenlanders moeten 200 baht per persoon neertellen! Ze hebben er de grootste krokodil ter wereld, tien meter lang, hij wordt in het Guinness Book of Records vermeld. Daarnaast hebben ze er nog 30.000 andere exemplaren in huis. Er is ook een dierentuin. We maken twee shows mee. In de ene worden bloedstollende acts met krokodillen vertoond: hoofd in geopende bek, worstelpartijen. De andere show richt zich op olifanten die verbazingwekkende staaltjes van acrobatische evenwichtskunst tonen en onder anderen lichtvoetig over vrijwilligers uit het publiek heenstappen. Gekooide tijgers hebben gezelschap van honden. We zien schildpadden en slangen, waarschijnlijk worden die hier eveneens gefokt. Mensen spelevaren op vijvers, een zangeres houdt een duizendkoppig publiek in haar ban met zoetgevooisde liedjes en verfijnde danspasjes. In de shooting gallery staan machomannen hun vaardigheid met pistolen, revolvers en geweren te testen. De mensen komen al lang niet meer voor de krokodillen; het is inmiddels uitgegroeid tot een kermisachtige, Valkenburgse toestand. In de remise wachten we op de bus terug, tussen de chauffeurs en conductrices. Er wordt heel wat afgeouwehoerd. Als ze horen dat we in het Nana Hotel verblijven zijn de hints op seksuele escapades niet van de lucht. 0, la, la, dat hebben we als vrijgezellen goed bekeken, hoor je hun denken. En komen we uit Nederland? Dan kennen we toch zeker ook ‘Koelit’, van Basten en ‘Raikaard’? Na anderhalf uur zijn we terug in Bangkok. We geven onze volle fotorolletjes af bij een fotowinkel van Kodak; kosten ontwikkelen één gulden, afdrukken per foto een kwartje, postkaartformaat. Massage, sir? Girls, sir? Boys, sir? ‘s Avonds weer eten in food center, heel veel. Het regent vrijwel de hele avond. Jos heeft zijn paraplu bij zich. Clim mist zijn regenjas die hij in het Akha dorp heeft achtergelaten. De housekeeper brengt de laundry terug en probeert ons ondertussen een massage of een girl aan te smeren. Als we afwijzend reageren gooit hij het over een andere boeg. Boys, zijn we misschien dan daarin geïnteresseerd? Nee dus. Tot één uur lezen, ook Clim! Hij knapt dus al wat op. Dinsdag, 3 augustus 1993 Weer eens op de toeristentoer Laat ontbijt. Met bus naar Erewan Shrine, een altaar voor de Olifantengod waar druk geofferd en bewierookt wordt. Te voet richting Jim Thompson's House., eigenlijk zijn het zes authentieke houten Thaise woningen die tot één groot huis omgebouwd zijn. Er is nu een museum. Thompson was een Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

72


Amerikaan die de Thaise zijde heeft gepropageerd. In 1968 verdween hij spoorloos in de Cameron Highlands in Maleisië. Veel belangstelling van Amerikaanse kant. Te zien: kunst, schilderijen, antiek meubelwerk. Verder wandelen over de klongs (grachten) naar het eveneens volledig uit hout bestaande paleisachtige Suan Phakkat, dat echter gesloten is. Reden: vandaag is het de geboortedag van de Lord Boeddha. Een kleinigheid eten aan de straat: Clim stokjesvlees, Jos curry. Daarna gaat Clim met metertaxi naar hotel. Jos neemt bus en reist dieper de stad in. Eruit bij Koninklijk Paleis, dat niet te bezichtigen is. Wel de Wat Benchabophit, de Marmeren Tempel, die er tegenover ligt. Italiaans marmer, in vlekkeloze staat van onderhoud. Interessante tuin er omheen. In de buurt ligt verder het Parlement, een 19de-eeuws monumentaal bouwwerk, en de Dusit Zoo. Wat rondwandelen in dierentuin, weinig opwindend. Auto's staan er tot voor de kooien geparkeerd, ongehoord! Buiten pronkt het ruiterstandbeeld van Rama IV. Op de terugweg twee maal overstappen. Lekkerste koffie sinds lang Die avond niets bijzonders, of het moet zijn de scène die een Arabier in de fotozaak trapt. Hij vindt een kwartje per foto te veel en eist op hoge toon korting. Snoeverige arrogante klootzak, die vakkundig door de Chinese winkelbediende op zijn nummer wordt gezet. Dat doet ons zichtbaar plezier, de Arabier kijkt hem (en daarna ons) vuil aan. Elke avond hebben we nu een fikse regenbui, we kunnen er steeds rekening mee houden en de juiste voorzorgsmaatregelen treffen, paraplu's en regenjassen meenemen dus. Clim heeft de rest van de middag geslapen, maar voelt zich nu weer een beetje fit. Hij dwingt zichzelf goed te eten, al is het soms tegen heug en meug. Voor het eerst nemen we in het food center na het eten ijs en koffie na. Ze hebben hier de lekkerste koffie van Bangkok, wel tegen een westerse prijs van fl 1,60. En je kunt kiezen uit 12 soorten schepijs. Elke dag zien we dezelfde paartjes voorbijkomen in het food center: de weldoorvoede blanke man, enigszins op leeftijd en type ambtenaar, met aan zijn zijde een jonge knappe, fris ogende en kortgerokte Thaise schone van nog geen twintig. Dergelijke paartjes trekken soms wel een maand met elkaar op. Op basis van een soort contract natuurlijk. Veel meisjes van plezier hebben tientallen liefdesbrieven van dergelijke langdurig verliefden in hun bezit. Grote cadeaus, zoals videorecorders, maken zij te gelde zodra de amant weer vertrokken is naar zijn vaderland. Woensdag, 4 augustus 1993 Naar het hartje van de stad Deze ochtend springen we op de airco stadsbus en gaan naar het hartje van de stad. We stappen iets te vroeg uit; we zien geen herkenningspunten doordat de gordijnen voor de gesloten raampjes hangen. Allereerst bezoeken we een tempelcomplex dat opvalt door de combinatie oud nieuw. Bij de oude tempel kun je religieuze lectuur en offeramuletten kopen de nieuwe, in roze baksteen gebouwd, is gefinancierd door een in exporthandel bulkend rijk geworden tycoon. Vlakbij ligt de Heilige Berg, de Holy Mount, waarop een voorname tempel met gouden chedi staat. De berg is kunstmatig opgeworpen overigens, in de vorige eeuw. Bangkok is namelijk een volstrekt platte stad wat ondergrond betreft. Boven de grond rijst genoeg hoogbouw op, daarvan kunnen we onszelf overtuigen nadat we de berg beklommen hebben. Uitrusten in zonnetje en genieten van de vergezichten. Terug met de taxi. Clim naar hotel, Jos door naar Kamthieng House, een grote Siamese woning van een herenboer uit Noord Thailand. Is nu een klein museum en onderzoekcentrum voor Thaise geschiedenis. Jos is er de enige bezoeker. Het personeel ligt er zalig te pitten en voelt zich enerzijds betrapt, anderzijds gestoord als Jos beleefd om een toegangsbewijs vraagt. En dan te bedenken dat we ons op enkele honderden meters afstand bevinden van Soi Cowboy waar het stikt van het volk, kijken kooplustigen. ‘s Avonds eten we copieus in de “Gastwirtschaft Frankfurt", Jos een goulashschotel die hij niet helemaal opkrijgt. Goede bediening in aangepaste ambiance: uit de luidsprekers klinkt Duitse Schlagermuziek uit de jaren vijftig/zestig: Freddy Quinn, Rex Gildo. Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

73


Donderdag, 5 augustus 1993 Nieuwe kleren aanmeten Op onze laatste ochtend hebben we de Chinese poetsvrouwen nog een keer fooi gegeven. Elke dag opnieuw vragen ze: "You go away?" We weten dan niet wat ze bedoelen: gaan we naar buiten of gaan we terug naar huis? In de buurt van het exclusieve Ambassador Hotel zoeken we een Sikh-kleermaker uit. We laten ons colberts, broeken, overhemden aanmeten. Ook krijgen we er zijden stropdassen bij. We opteren voor klassieke blazers en lichtgewicht kostuums. Het kost ons $ 200 per persoon. Vader Sikh bestiert de zaak, die nu door kleinzoon wordt gedreven, vanachter zijn bureau. Zestig jaar geleden kwam hij vanuit de Punjab in India hier als 12-jarige aan. Zijn emigratie is een succes geworden, dat kunnen we duidelijk zien. We krijgen thee geserveerd. De zoon ontpopt zich als een behendig zakenman. De kleermaker zelf, de snijder dus, is echter een Thai. Later komen we er achter dat er boven de winkel een heuse sweat shop met tientallen machines is gevestigd. Niet voor niets wordt hier alles binnen vierentwintig uur geleverd. De rest van de dag gebeurt niets. Jos gaat souvenirs inkopen: een masker, een zijde borduursel, een beeldje, een horlogebandje. 's Middags zwemmen in de hotelpool. Avondeten in de Red Corner: t-bone steak en sirloin steak (als alternatief, er is maar één t-bone, die is voor Jos). Goedkoopste biertjes van de reis bij het gezellige Charlie's Bar, vol junglespullen zoals beenderen, schedels, skeletten en een echte vliegende hond in een kooi. Het is aan de straat en we hebben er het idee eens een keer nièt opgelicht te worden. De muziek is ook o.k.: Santana, CCR, The Doors en dergelijke, begin jaren zeventig dus. Vrijdag 6 augustus 1993 DE SNAKE FARM Slangen tergen om ze giftig te maken… Even voor elf uur komen we bij de Snake Farm aan, officieel heet het er het Louis Pasteur Instituut. We zijn net op tijd voor de show, waarin slangen worden getergd zodat ze meer gif gaan produceren, waarna men het gif in een flesje aftapt. De cobra's worden gevoerd met rauwe kippenpoten die letterlijk in hun strot worden gedouwd. Clim poseert met een joekel van een python rondom zijn nek. Het gif overigens wordt gebruikt om een serum tegen slangenbeten te maken. Even verderop ligt het Lumphini park waar het stil en rustig is: geen wonder, iedereen ligt er in de schaduw te pitten. Clim bedenkt zich geen moment en voegt zich bij de slapenden. Jos loopt er wat rond en leest in "Jurassic Park", een thriller van Michael Crighton, onlangs verfilmd door Steven Spielberg. Vanuit het park is de skyline goed zichtbaar; die kan niet tippen aan die van het Central Park in Manhattan. Na het rustuurtje geroosterde eendenbout aan een stalletje. Daarna nemen we de bus naar de rivier. Met riviertaxi stroomopwaarts We doen een half uur over 2 kilometer, Silom Road af. We komen er ook langs de beruchte Patpong I en II en de Soi's. De oever van de rivier is volgebouwd met tophotels, scholen, instituten en straten met souvenirwinkeltjes. Er ligt een christelijke kerk van Portugese oorsprong. Na enig zoeken vinden we de juiste pier waar de goedkope "river taxi" vertrekt. We volgen de rivier stroomopwaarts, naar het noorden dus. We komen langs tal van tempels, o.a. de Wat Arun, volkswijken, haventjes waar ouderwetse barken afgemeerd liggen. Af en toe leggen we aan. Het volk gaat hier snel en gedisciplineerd van en aan boord. Wijzelf stappen uit ver buiten de stad, maar nog steeds in het urbane gedeelte. Op straat opvallend veel uniformen; er blijken nogal wat militaire opleidingsinstituten, kazernes en een politieacademie in deze buurt te liggen. Het is inmiddels vier uur in de namiddag en we vinden het welletjes. We hebben veel moeite met het vinden van een taxi. Die worstelt zich door het verkeer, dat zelfs hier ver buiten het centrum hopeloos in de knoop zit. Tijdens de rit houden we de drie belangrijkste klokken Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

74


resp. meters in de gaten. Aangekomen bij het Nana het volgende resultaat: 65 minuten gereden, 9,8 kilometer afgelegd, 104 baht betaald (fl 8). Problemen met betalen Voor de laatste keer krijgen we ons lekker ruikend wasgoed terug. We halen de foto's af: in een zware zak zitten de resultaten van tien rolletjes. Nog één keer passen, met name de colberts, bij de Sikh kleermaker. Even wachten op een grote Arabische familie die zich compleet in het nieuw laat steken. Zo te zien Golf-Arabieren. De hemden en broeken zijn al klaar, die nemen we alvast mee. Morgen worden de colberts afgeleverd. We eten bij restaurant "Maxim" waar we problemen krijgen als Jos met zijn credit card wil betalen. We willen niet contant betalen, want dan moeten we morgen weer gaan wisselen en dat hebben we vandaag voor het laatst gedaan. Enfin, de kaart wordt uiteindelijk geaccepteerd. We belanden net als gisteren bij Charlie's Bar. Jos wordt om drie uur wakker met barstende koppijn. Hij neemt een aspirine. Die valt echter niet lekker op al dat bier en na een minuut moet hij alles uitkotsen. Om 5 uur neemt hij weer een pil, deze blijft binnen en heeft een heilzame uitwerking. Zaterdag, 7 augustus 1993 De tailor komt cloths afleveren Jos is 's nachts niet alleen lastig gevallen door hoofdpijn, maar ook door de bell captain. Die belde toen we al lagen te slapen met de mededeling dat er een pakje was aangekomen. Slaapdronken als hij was begreep Jos hem niet direct, maar toen hij uit het gebrabbel dat voor Engels moest doorgaan het woord "tailor" kon destilleren, begon het hem ineens te dagen. De colberts van de Sikh waren afgeleverd! We zeggen de bell captain dat we het pakket morgenochtend wel zelf komen afhalen. De bagage moet voor twaalf uur beneden zijn. We hebben moeite met inpakken vanwege al die nieuwe kleren en de volumineuze muskietennetten. We besluiten onze dagrugzakjes ook vol te stouwen en ze desnoods als handbagage mee het vliegtuig in te nemen. WEEKEND MARKET Jos gaat voor het laatst alleen op stap. Hij neemt de bus naar een grote overdekte markt in het noorden. Deze zogenaamde Weekend Market schijnt de grootste van heel Zuidoost Azië te zijn. Hij heeft Clim zijn fototoestel bij zich en maakt het rolletje op. Er is werkelijk alles te koop, onder anderen veel levende dieren, zowel voor de slacht als voor het plezier (huisgezelschap). Gegeten tussen de autochtone marktkooplui. Op markten kun je altijd goed en goedkoop eten, overal ter wereld. In de buurt ligt ook nog een van Bangkok’s weinige parken, waar hij nog doorheen kuiert. De ingang is gesloten, maar iedereen kruipt met behulp van een wankele ladder over de hekken, zo ook Jos. Terug met de bus, twee keer overstappen. Het openbare vervoer in de stad is uitstekend, frequent met een zeer dicht net, maar is vanwege de verkeersopstoppingen tergend langzaam. Vooral de niet-AC-bussen zijn altijd overvol. Poëziealbum met giften voor Gilbert Laat in de middag komt hij aan bij het hotel, waar Clim tussen de Cross’ers zit die zich aan het zwembad verpozen. Ze hebben een lange treinreis uit Kho Samui achter de rug. Paul, een fijne, beschaafde kerel die op een MLK-school werkt, komt met een schriftje aan en vraagt of we iets voor Gilbert willen schrijven. We zijn de laatste die dit doen en lezen wat de anderen zoal neergepend hebben: een en al lof, zowel in proza als poëzie. We willen geen spelbreker zijn en Jos schrijft een verhaal over het avontuur in het hoge noorden, waarin hij tenslotte Gilbert bedankt voor de redding. Naast die schriftelijke bijdrage storten we ook nog eens $ 20 per man in zijn fooienpotje. We hebben de indruk dat sommigen Gilbert verbaal weliswaar de hemel in prijzen, maar als het erop aan komt om in de buidel te tasten, geven ze niet thuis. Paul verzamelt ook alle adressen van de deelnemers ten behoeve van een reünie die hij wil Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

75


organiseren. Ook deze laatste dag eten we Europees, hiermee proberen we ons alvast aan te passen aan de eerste dagen terug in de westerse wereld. Het wordt deze keer Italiaans. Weg uit Bangkok Om tien uur in de avond stappen we voor het laatst in onze bus. Teun en Anne Marie zijn in Koh Samui achtergebleven, twee individuele trekkers zijn erbij gekomen. We verlaten Bangkok. We proberen de metropool, die zo banaal, maar ook zo fascinerend is, te definiëren. Een volkomen uit zijn voegen gebarst dorp. Een oorverdovende heksenketel. Een poel van ontucht en onrechtvaardigheid. De wereldhoofdstad van de prostitutie. Een koopparadijs met een menselijk gezicht. Een centrum van criminaliteit. Een klontering van onleefbare slums. Een stinkende gifbelt vol uitlaatgassen. Een verkeersdarmenstelsel in voortdurende staat van constipatie. Het vrome hart van het Boeddhisme. Een oord met architectonische hoogstandjes. Een Toren van Babel van ongebreideld kapitalisme. Een exotische stad vol kleuren en geuren. Een labyrint vol verrassende wendingen. Een Sodom en Gomorrha waar aids in volle opmars is. Een verzameling van schitterende tempels en paleizen. En zo kunnen we doorgaan. De internationale luchthaven Op de internationale luchthaven gaat alles van een leien dakje. We maken er onze overgebleven bahts op en kopen drank en snoep tegen schandalig hoge prijzen; en dat noemt zich tax free ook nog! We worden weer als één groep ingecheckt, problemen met extra handbagage vanwege de rugzakjes hebben we zodoende niet. De controle op drugs en andere contrabande lijkt ons helemaal niet zo streng te zijn. Alleen Clim en Jouke hebben pech: ze komen bij een beginnende, stagelopende douanier terecht die alles uiterst traag doorloopt, fouten maakt op zijn toetsenbord en steeds opnieuw moet beginnen. Hij tikt nog met één vinger. Tot ons genoegen hebben we net als op de heenvlucht rokersplaatsen weten te bemachtigen. Tegenwoordig met die antirokers-hetze valt dat echt niet mee, de rokersruimte in vliegtuigen wordt met het jaar beperkter. TERUGVLUCHT Zondag, 8 augustus 1993 Elf uur in de lucht We vertrekken op tijd, om een uur of één. We zitten naast Roos, die zich al voorbereidt op een hartstochtelijk weerzien met haar minnaar. We horen dat ze maar weinig geldelijke bijdragen heeft ontvangen voor haar olifant. Gedurende de vlucht van elf uur krijgen we drie keer te eten. Het is zelfs voor ons echt te veel, we laten dan ook de laatste twee maaltijden verschillende dingen onaangeroerd liggen. Naast Clim zit iemand die te diep in het glaasje heeft gekeken. Geleund tegen Clim zijn schouder valt hij in slaap. Even verderop zit Theike Dols, de bekende Maastrichtse / Sittardse cabaretier en levensgenieter, wazig voor zich uit te staren. Hij heeft een homovriendje bij zich, of vergissen we ons hier? Rond het middaguur komen we aan, dat wil zeggen het Thaise middaguur, in Amsterdam is het net zeven uur geweest. Nu werkt het tijdsverschil in ons voordeel, maar wat heet voordeel? Vanavond moet je toch eerder naar bed en weg is je "winst". Voorlopig zal onze biologische klok door de "jet lag" enige dagen ontregeld zijn. De aankomst is 30 minuten vroeger dan gepland. Ietwat plichtmatig afscheid nemen Niet in recordtempo, maar wel heel snel zijn we de aankomsthal uit. Met de meeste van de groepsleden hebben we, soms iets al te plichtmatig (maar dat is wederzijds), afscheid genomen. Misschien wordt het "tot ziens” nog werkelijkheid ook, tenminste als we de reünie bezoeken. Clim wil wel, maar Jos ziet dat niet zo zitten. Om half negen zitten we al in de trein richting Amsterdam Centraal. Daar stappen we om negen uur in de Intercity naar Heerlen. Jos heeft behalve een pakje Van Nelle zwaar ook de zaterdagkranten ingeslagen. De twee uur durende reis naar Roermond vliegt dan ook voorbij. De taxichauffeur Reisherinneringen van Jos en Clim Schmitz

76


die ons van het station naar de Herderstraat brengt, herkent ons. Het is dezelfde die ons op een zondagmorgen in april, nu nog geen 4 maanden geleden, naar huis heeft gebracht. Toen kwamen we uit New York. “Waar zijn jullie nu geweest?”, vraagt hij. Behouden thuiskomst Om kwart over elf 's ochtends hebben we ons weer thuis geïnstalleerd. Allereerst wordt koffie gezet, daarna de wasmachine gevuld. Het is schoonzus Mia toch gelukt de woning binnen te komen met de voordeursleutel die we haar op het laatste moment via de post hebben moeten toesturen. De planten zien er goed uit en de post is gesorteerd. We bellen haar op om haar te bedanken en om haar te laten weten dat we weer behouden zijn aangekomen. En dan gaat Clim slapen….

MEER INFO THAILAND Het land van Boeddha

De geest van Boeddha waart rond in dit koninkrijk in het zuidelijk deel van Zuidoost - Azië, op het westelijk deel van het Indochinese schiereiland. Het alomtegenwoordige boeddhisme heeft grote invloed op het dagelijks leven en op de Thaise samenleving. De uitlopers van de Himalaya omsluiten het met bossen (teakhout) en theeplantages bedekte noorden van het land, dat gemiddeld 1700 m boven zeeniveau ligt. In de centraal gelegen aanslibbingsvlakte, bespoeld door de belangrijkste verkeersader van het land, de Chao Phraya en zijn zijrivieren, bevinden zich de weelderige rijstvelden, die met hun twee oogsten per jaar een belangrijke bijdrage aan de export leveren. Het uitgestrekte droge en onvruchtbare plateau in het oosten valt vergeleken met de rest van het land uit de toon. Het junglegebied in het tropische zuiden is bergachtig en omzoomd door stranden. Het beschikt volop over natuurlijke bronnen (rubber, kokosbomen, tin) en de toeristische mogelijkheden van dit gebied worden ontwikkeld. De economie van deze Zuidoostaziatische staat zit duidelijk in de lift. Meer dan de helft van het nationaal inkomen van Thailand wordt momenteel verdiend in de agglomeratie van Bangkok, terwijl anderzijds het platteland verarmt. De toeristenindustrie maakt een enorme groei door, hoewel meer dan 80% van de beroepsbevolking werkzaam is in de landbouw. Een belangrijke plaats in de Thaise economie wordt nog altijd ingenomen door de visserij, vooral inktvissen, garnalen en andere vissoorten WETENSWAARDIGHEDEN Staatsvorm: constitutionele monarchie / Hoofdstad: Bangkok Godsdienst: boeddhisme (94 %) / Taal: Thai / Munteenheid: baht Grootste steden: Nakhon Ratchasima, Songkhla, Chiang Mai Rivieren: Chao Phraya (of Menam), Mekong CIJFERS Oppervlakte 514.000 km2 / Bevolking 60 miljoen inwoners (In 2013: bijna 80 miljoen) Bevolkingsdichtheid 109,1 inw./km2 / Hoogste punt Inthanon, 2 590 m. BRONNEN VAN INKOMSTEN Akkerbouw: rijst, katoen, tropische vruchten. Bosbouw (teakhout). Veeteelt: runderen (buffels). Visserij. Mijnbouw (tin, wolfraam). Textielindustrie, suikerverwerkende industrie. Toerisme.


77


Het voormalig koninkrijk Siam De geschiedenis van Thailand van voor de komst van de Europeanen is getekend door een onophoudelijke machtsstrijd om de troon en door oorlogen met de naburige koninkrijken Birma, Cambodja en Laos. De Thailanders (Thais) zijn een volk dat oorspronkelijk afkomstig is uit Yunnan, tegenwoordig een Chinese provincie gelegen tussen Tibet, Vietnam en Birma, en dat zich vanaf de 8e eeuw gevestigd heeft in de dalen en op de heuvels van wat nu Thailand is. Het eerste koninkrijk Siam werd gesticht in de 13e eeuw, op het moment dat voor het Khmerse Rijk de onafwendbare neergang was ingetreden. Al in de 17e eeuw verbaasden buitenlandse reizigers zich over de rijkdom van dit koninkrijk en zijn hoofdstad met zijn pagodes met gouden daken en meet dan tweeduizend gouden Boeddhabeelden. In 1896 werd Siam een bufferstaat tussen Frans Indochina en Engels Birma. In 1932 wordt de absolute monarchie vervangen door een constitutionele monarchie. In 1939 werd de naam van Siam veranderd in Thailand. Sindsdien hebben er in het land diverse grondwetswijzigingen en militaire staatsgrepen plaatsgevonden. BEZIENSWAARDIGHEDEN De historische plaatsen Ayuthaya (hoofdstad van 1350 tot 1767) en Lopburi (buitenverblijf). Bangkok, het Grote Paleis en de drijvende markt. KLIMAAT Vochtig tropisch. "Koud" seizoen van november tot februari, warm seizoen van maart tot mei, regenseizoen van juni tot oktober. Gemiddelde temperatuur in Bangkok: 20° C tot 32° C in januari, 24° C tot 32° C in augustus.


78



79

REIZEN CHINA & THAILAND

Recommend Documents