Reisverslag Zuid-Afrika en Namibië Deel 2: Zuid-Afrika, Leopard Conservation Project (LCP)

Reisverslag Zuid-Afrika en Namibië Deel 2: Zuid-Afrika, Leopard Conservation Project (LCP) Pas geleden zond ik u deel 1 van mijn reisverslag Zuidelijk Afrika. Waar ik naast vrienden, ook enkele projecten bezocht heb. SPOTS heeft zich tot op heden vooral ingezet voor de cheetah (jachtluipaard). Er is inmiddels een zekere basis in Nederland opgezet voor dit schitterende dier en nu kunnen we dus verder bouwen. De doelstelling van SPOTS is immers zich inzetten voor alle bedreigde katachtigen. En naast de cheetah zijn er helaas nog genoeg bedreigde katten te vinden. Zoals het luipaard. Volgens velen geen bedreigd diersoort, volgens Fred Berrangé van het Leopard Conservation Project (LCP) echter wel. Met hem liep ik 2 dagen mee. Hieronder volgt het verslag welke mede door Anjes Heere is geschreven.

Mijn reis was nooit mogelijk geweest of in ieder geval aanzienlijk bemoeilijkt, zonder de steun van Air Namibia. Zij hebben mijn ticket beschikbaar gesteld.

Luipaarden In Zuid Afrika, bij Johannesburg, bevindt zich het Leopard Conservation Project (LCP) (http://www.leopardcon.co.za/). Geleid door Fred Berrangé. Ik had er nog nooit van gehoord maar was eerlijk gezegd ook niet zo bezig met luipaarden. Mijn wereld bestond tot een paar maanden terug geheel uit cheetahs. Als wij voorlichting geven in Nederland, komt het luipaard vaak naar voren. Omdat dit dier vaak verward wordt met de cheetah (jachtluipaard). Gekscherend gebruiken wij dan vaak de volgende zin. “In het woord luipaard zit het woord lui. Een luipaard is dus het dier dat in de bomen ligt en zich naar beneden laat vallen om prooi te vangen die zich onder zijn boom bevindt. In het woord jachtluipaard (cheetah) zit het woord jacht. Een cheetah jaagt dus over de grond om prooi te vangen”. Foto: Babette de Jong

Wat wist ik verder van luipaarden? Naast de verwarring over het lidwoord dat bij luipaard hoort (is het “de luipaard” of “het luipaard”) wist ik dat het allrounders waren die eigenlijk overal wel konden overleven. En dat het dieren met een fel karakter waren. Nog herinner ik mij een filmpje (http://www.youtube.com/watch?v=cu_WFGWYmxc) waarbij een luipaard wordt vrijgelaten. De mannen die hem vrijlaten, proberen hem met stokken uit het hok te krijgen. Eenmaal uit het hok verkiest de luipaard niet de vrijheid (wat een cheetah hoogstwaarschijnlijk wel zou doen) maar besluit hij eerst achter de mannen aan te gaan. Ondanks dat die in een wagen zitten, gaat het luipaard dwars door het half geopende raam heen. Dat blijkt typisch een luipaard. Fel en dapper. Zelfs als hij gewond is zal hij, indien mogelijk, zijn vijand aanvallen. Juist deze eigenschap, het felle, blijkt jagers te triggeren. Alsof ze het felle willen overwinnen, overmeesteren. Door mijn bezoeken aan Afrika wist ik ook dat de luipaard tot de verbeelding spreekt. Er lijkt altijd een mysterieuze sluier om deze kat heen te hangen. De lokale bevolking is vaak bang voor het dier. Er gaan vele verhalen over de luipaard de ronde (sommige waar maar ook vele onwaar). Maar iedereen is het over het volgende eens. De luipaard is een krachtig dier met een sterke wil die met gepast respect behandeld dient te worden.

Reisverslag stichting SPOTS deel 2

Leopard Conservation Project 1

Voor de toerist is de luipaard een onderdeel van wat we de Big 5 noemen (naast leeuw, olifant, neushoorn en buffel). Elke safaritrip is eigenlijk incompleet als je alle 4 de dieren van de Big Five gezien hebt maar niet het luipaard. Als oud reisleidster weet ik nog hoe vaak we verwoed naar dit dier gezocht hebben. En dat blijkt lastig. De luipaard is zo schuw dat je hem zelden ziet. Tijdens al mijn reizen naar Afrika heb ik het dier welgeteld 1 maal gezien. Als je de luipaard ziet, is dat ongetwijfeld in de door de mens gemaakte natuurparken. In het “echte” wild zie je ze praktisch nooit. De feiten - hoe staat de Afrikaanse luipaard er voor De luipaard (ook wel panter genoemd alhoewel deze naam vooral gebruikt wordt voor dieren in Azië) kent vele ondersoorten (bv Amoerpanter, Perzische panter) en de Afrikaanse luipaard is daar 1 van. Zoals gezegd; eigenlijk beschouwd niemand de Afrikaanse luipaard als bedreigd. Op de rode lijst van het IUCN* (International Union for Conservation of Nature) wordt de (Afrikaanse) luipaard beschouwd als “near threatened” (bijna bedreigd). Foto: Babette de Jong

Verklaring van het IUCN op de rode lijst; leopards have a wide range and are locally common in some parts of Africa and tropical Asia. However, they are declining in large parts of their range due to habitat loss and fragmentation and hunting for trade and pest control. These threats may be significant enough that the species could soon qualify for Vulnerable under criterion A4 (30% decline over a period of 30 years = three generations, including both past and future). Het IUCN stelt dus dat door afname van het leefgebied en doordat de luipaard door mensen wordt gedood, de populatie snel vulnerable (kwetsbaar) zal worden. * IUCN: staat sinds de oprichting in 1948 voor natuurbehoud. Ze definieert beschermde gebieden en probeert beleid te beïnvloeden, ondersteunt lokale natuurorganisaties, voert waar nodig projecten uit en ontwikkelt internationaal natuur- en milieurecht zoals de Convention on International Trade of Endangered Species (CITES) en de Convention on Biological Diversity (CBD). Ze is ook bekend van de zogenaamde rode lijst (www.redlist.org). Op deze rode lijst worden o.a. diersoorten vernoemd die bedreigd worden. Diersoorten kunnen bijvoorbeeld geclassificeerd worden als near threatenend, vulnerable, endangered en critically endangered.

Hoeveel luipaarden zijn er nog in Zuid-Afrika Raar maar waar, het is onbekend! Volgens een rapport van de onderzoekers Friedmann & Daly uit 2004 gaat het om aantallen tussen 2500 en 10.000. De meeste wetenschappers gaan uit van een aantal van 5000. Hoewel de aantallen dus onbekend zijn, wordt trofeejagen in Zuid Afrika wel toegestaan. Het quota (aantal dieren dat officieel bejaagd mag worden) was altijd 75 per jaar maar is verdubbeld naar 150 per jaar. Uitgaande van een populatie van 5000 is dat toch redelijk veel. Zeker als je in je achterhoofd houdt dat er naast de “gereguleerde markt” ook nog een illegale jachtmarkt bestaat. Hier worden volgens schattingen enkele honderden dieren per jaar in gedood. Zowel in de officiële als illegale jachthandel in Zuid-Afrika, wordt bijna nooit rekening gehouden met factoren als leeftijd of geslacht van de luipaard. Eigenlijk komt het erop neer dat je dat dier doodschiet dat je als eerste vangt. Ongeacht of dit nu een moederluipaard met welpen is of een luipaardmannetje in de bloei van zijn leven. Dit gebrek aan beleid vormt een bedreiging voor een populatie dieren. Zoals luipaarden.



Deze gegevens, gecombineerd met wat het Leopard Conservation Project (LCP) en hun collega’s zien in het veld, maakt dat zij het niet eens zijn met het IUCN. Het LCP welke vooral actief is in de Waterberg in Zuid Afrika, weet uit ervaring dat er elke maand veel luipaarden worden gedood. Afgelopen maand al 37!, alleen in de Waterberg! Gebaseerd op zijn veldwerk van 10 jaar, constateert Fred van het LCP dat het erg snel bergafwaarts gaat met de luipaard in Zuid Afrika. En dit land zal echt niet uniek zijn. Maw het is logischerwijs ook te verwachten dat het in andere landen slechter gaat met de luipaard. Leopard Conservation Project Het Leopard Conservation Project (LCP, http://www.leopardcon.co.za/) werd in 2000 opgericht door Fred Berrangé. Eigenlijk door toeval. Fred was altijd gefascineerd geweest door grote katten maar vooral door de luipaard. Fred had een goed betaalde, commerciële baan. Op een avond zat hij in een café en hoorde hij twee mannen praten over een gevangen luipaard. Het was duidelijk dat het dier bewust gevangen was met maar 1 reden: om hem dood te schieten. Fred kwam met de mannen in gesprek en vroeg ze naar het waarom. Het bleek dat een luipaard doodschieten een soort van “traditie” is. De vader, grootvader, overgrootvader etc; ze hadden allemaal ooit een luipaard geschoten. En nu was het hun beurt! Een luipaard symboliseert net als de leeuw een soort van kracht. Daarnaast lijkt de felle aard te fascineren. Het lijkt er soms op dat mensen het dier willen temmen, willen overmeesteren. In ieder geval voelen heel wat mensen zich geweldig als ze een luipaard hebben kunnen doden. Tradities zijn 1 ding maar het luipaard spreekt ook bij de buitenlanders tot de verbeelding. De standaard toerist schiet het dier graag op de foto, de jagers geven grof geld om het dier daadwerkelijk te kunnen doodschieten. De luipaard blijkt een zeer gewilde jachttrofee. Dat was eigenlijk het moment dat Fred besloot iets te willen doen voor deze schitterende kat. Hij begon naast zijn baan te werken voor de luipaard. Bezocht boeren, vooral in het Waterberg gebied in Zuid Afrika, en leerde meer en meer over dit dier en over het conflict boer-luipaard. Maar leerde ook de wereld van de illegale handel (stroperij) kennen. In 2000 stopte hij met zijn baan en wijdde zich fulltime aan het Leopard Conservation Project. Sinds die tijd leeft Fred eigenlijk in zijn tent die op zijn auto gemonteerd is. Want hij moet mobiel zijn. Intussen heeft hij bij vele boeren het vertrouwen gewonnen. Sommigen bellen hem als ze een luipaard op hun land zien en er van af willen. Anderen bellen niet maar door zijn netwerk weet Fred vaak dat er ergens een (illegaal) gevangen luipaard zit. En dat hij in actie moet komen. De afstanden in Zuid Afrika zijn net als in Namibië groot. Fred moet dus altijd en overal kunnen slapen. Vandaar de tent. Want 1 ding is zeker. Als Fred niet op tijd komt, wordt de luipaard doodgeschoten. Als probleemdier of als trofee. Fred leeft in zijn auto. Bovenop het dak is een tent gemonteerd en de standaard uitrusting bestaat uit vangkooien en verdovingsgeweren. Fred moet altijd paraat staan.

Tijdens zijn 10 jaar in het veld, heeft Fred meer dan 70 luipaarden bij boeren weggehaald en bij bevriende boeren of Game Reserves losgelaten. Veel van deze luipaarden zijn voorzien van een GPS radiocollar. Hierdoor kan Fred ze volgen (en ook zien wanneer er iets mis is) maar hierdoor wordt ook een schat aan informatie ingewonnen over het gedrag van luipaarden.



Unit ID Longitude

466 AG140 27.854302978516

Speed Direction Temp Altitude PDOP (km/h) (°) (° C) (m)

Latitude

2.2 23.85141805013

355

0

1219

2

Door de GPS radiocollars kun je het luipaard volgen en ontstaat een schat aan gegevens. Hierboven enkele gegevens die je ontvangt.

Doelstellingen Leopard Conservation Project: Bescherming van de luipaard in het wild Hiervoor wordt actief de samenwerking gezocht met de boeren. Zij hebben vaak luipaarden op hun grondgebied. Zoals gezegd: veel boeren vrezen het luipaard. Vooral als ze vee hebben. Vaak wordt een luipaard dan preventief gedood. Het komt natuurlijk voor dat luipaarden vee doden. Vooral als dit vee zonder begeleiding over het land loopt. Maar ook heel vaak wordt de luipaard onterecht beschuldigd. Met informatie van GPS collars kan dit aangetoond worden. Belangrijk in de communicatie met boeren. Andere boeren vangen luipaarden voor de (illegale) jacht. Maar met al deze boeren moet actief contact gezocht worden. En dat doet het LCP dan ook. Als het gaat om boeren die een zogenaamd probleemluipaard hebben (een luipaard die hun vee doodt) wordt eerst gezocht naar oplossingen om de luipaard en boer samen te kunnen laten leven. Een oplossing is bijvoorbeeld een betere managementtechniek voor de kuddes vee. Loslopend vee zonder enige vorm van begeleiding is natuurlijk een open invitatie voor elk roofdier, dus ook voor een luipaard. Mocht de boer de luipaard toch niet op zijn land willen hebben, haalt het LCP de luipaard weg en herplaatst het. Dit laatste is echter geen optimale oplossing. Door het verwijderen van de luipaard, zal zijn positie worden overgenomen door een nieuw luipaard. Van cruciaal belang is dus dat er andere oplossingen gevonden worden. Educatie speelt hierbij een grote rol. Als het gaat om boeren die betrokken zijn bij de illegale jacht, wordt getracht bewijzen te vergaren tegen de boeren zodat er een rechtszaak opgezet kan worden. Er staan fikse boetes op illegaal jagen (stropen). Maar ook hier probeert Fred toch allereerst in contact te treden. En soms met succes. Sommige boeren die voorheen luipaarden vingen en doden voor “fun”, zijn van mening veranderd. En helpen Fred nu bij luipaardenbescherming. Wetenschappelijk onderzoek Veel is nog onbekend over de luipaard. We weten niet eens hoeveel er zijn in Zuid Afrika! En, als ze er al zijn, gaat het dan om 1 soort luipaard of zijn er in Zuid-Afrika ook subsoorten? Wanneer Fred een luipaard in beslag neemt en vrijlaat, worden eerst allerlei gegevens over het dier verzamelt. Op die manier is er door de jaren heen al een hele database ontstaan. En door de luipaarden te voorzien van een GPS radio-collar, wordt ook een vracht aan informatie gewonnen. Zo is bijvoorbeeld altijd gedacht dat de luipaard een vast territorium heeft. GPS heeft echter aangetoond dat de dieren veel nomadischer zijn dan gedacht. Dit soort kennis is belangrijk omdat deze kennis ook weer bij boeren gebruikt kan worden. Deze beschuldigen vaak te pas en te onpas een luipaard van het doden van vee terwijl GPS aantoont dat deze het niet gedaan kan hebben. Educatie en samenwerking De focus ligt vooral bij de boeren. Maar veel tijd wordt ook besteed aan de jeugd. Fred neemt regelmatig schoolkinderen mee op een trip en leert ze op die manier meer over de luipaard. Want zoals gezegd; er gaan vele verhalen over de luipaard de ronde. Die lang niet altijd waar zijn.



Het probleem van de luipaard Het gebied waar Fred vooral actief is, is de Waterberg in Zuid Afrika. Een prachtig natuurgebied in het noordwesten van Zuid Afrika (boven Johannesburg) waar Paul Fentener van Vlissingen een paar jaar geleden ook het natuurpark Marakele heeft opgericht. Rondom Marakele zijn veel z.g. gameranches. Boerderijen waar vroeger vee werd gehouden maar waar, door de klimaatsverandering en het uiteindelijke inzicht dat de grond te arm is voor veeteelt, nu vooral wild gehouden wordt. Wild is big business in Zuid-Afrika. Er komen steeds meer van deze gamefarms bij omdat veel voornamelijk rijkere zakenmensen zich na hun pensioen zich een stukje van het ‘oude Afrika’ willen gunnen om daar te genieten van de stilte en de dieren. Boerderijen van 5.000 tot 10.000 hectare zijn in dit gebied de norm. Het vee dat er voorheen liep, moet dan vervangen worden door wild. Nog niet elk stuk grond in dat prachtige gebied rondom de Waterberg is omgezet in een gamefarm. Dus op dit moment lijkt het gebied een beetje op een lappendeken. Veeboerderijen liggen tussen de gamefarms. En dat is een probleem. De roofdieren die natuurlijk thuis zijn op de gamefarms, blijken zich van hekken weinig aan te trekken. Het zijn slimme dieren en vanuit hun drang naar vrijheid zullen zij al snel een oplossing bedenken voor een dergelijk obstakel. Hun natuurlijke territorium is veelal groter dan vele gamefarms. Uit recent onderzoek blijken luipaarden, in tegenstelling tot de huidige veronderstelling, wel degelijk van gebied naar gebied te trekken waarbij hun afzonderlijke territoria elkaar blijken te overlappen. Territoriumconflicten komen hierbij uiteraard voor, maar dit blijft in het algemeen bij veel gesnuif en gedreig. Deze ‘rondtrekkende’ luipaarden vormen een grote bedreiging voor het vee van de tussenliggende veeboerderijen. Gezien de aantallen vee die hier per boerderij gehouden worden, zal geen enkele boer moeilijk doen over het verlies van een koetje hier of een schaapje daar. Maar als je per jaar een groot aantal kalveren verliest zonder daarvoor gecompenseerd te worden, dan wordt het toch een heel ander verhaal. Dus voor deze boeren vormen luipaarden, die graag een gemakkelijk te vangen kalfje op hun menu zien, een probleem. Het is niet helemaal onbegrijpelijk dat sommige boeren deze roofdieren gaan zien als een vijand.



De volgende stap is het geweer, een vergiftigd karkas, een metalen wildklem, een strop of de vangkooi. En daarvan zijn niet alleen de luipaarden het slachtoffer, maar ook cheetahs, wilde honden, hyena’s, jakhalzen en zelfs jonge mannetjesleeuwen die ontsnappen uit omliggende gameranches om hun jachtterrein uit te breiden. Het vervelende is dat als zo’n boer op zijn land sporen van een luipaard vindt en vervolgens een dood schaap, dat dan vrijwel zonder uitzondering de directe conclusie wordt getrokken dat een luipaard de schuldige is. Terwijl het meer dan eens zijn eigen honden zijn die zich s’ nachts misdragen. De luipaard vindt vervolgens een verwond of zelfs gedood dier en doet zich natuurlijk tegoed aan deze toch wel erg gemakkelijke maaltijd. De volgende ochtend worden luipaardsporen gevonden rond het karkas en de boer haalt meteen zijn geweer uit het vet. Luipaarden krijgen overigens heel gemakkelijk de schuld van elk gedood dier op een farm. Vaak gaat het om een caracal, een civet, een bruine hyena, jakhalzen of één van de vele andere roofdieren, maar toch blijkt vaak de directe conclusie: luipaard! Het staat namelijk veel stoerder om aan je buurman te vertellen dat je een gevaarlijk luipaard hebt doodgeschoten dan een jakhals. Veel luipaarden vinden op deze manier de dood. Heel veel. Alleen al in de Waterberg waren het er in de afgelopen maand(!) maar liefst 37!!! En dat zijn alleen nog maar de officiële aantallen waarbij een luipaard wordt geclassificeerd als ‘probleemdier” en de boer in principe het recht heeft de luipaard te doden. Officieel moet er vooraf weliswaar een onderzoek door de overheid worden uitgevoerd. Om te bepalen of het daadwerkelijk een luipaard is die de problemen veroorzaakt. In de praktijk komt er van dit soort onderzoeken echter weinig terecht. En geven heel veel boeren niet eens op dat ze een luipaard hebben doodgeschoten. Het werkelijk aantal gedode luipaarden ligt in werkelijkheid dus vele malen hoger. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de illegale jacht. De illegale jacht Feit is dat Afrika, waaronder Zuid-Afrika, een jachtcultuur heeft. (Blanke) Afrikanen jagen graag en het is diep verankerd in de volkscultuur. Maar, er zijn ook heel veel mensen uit Europa en de VS bereid veel geld te betalen voor het doodschieten van een dier. Om het jagen enigszins aan banden te leggen, worden er jaarlijks quota’s vastgesteld. Aantallen dieren die officieel doodgeschoten mogen worden. In het geval van luipaarden is dat 150 per jaar in Zuid Afrika. Hiervoor moet je permits aanvragen en met die permits kun je dan je trofee (veelal de huid van het dier) exporteren. Feit is dat er naast dit officiële getal, ook nog heel veel luipaarden en andere dieren gedood worden door jagers in de illegale jacht. Wie kan controleren wat er gebeurt op het land van boeren. Die vaak gebieden hebben van 5.000 hectares of meer? En dus verdwijnen er heel veel luipaarden door de illegale jacht. Officieel heb je dan geen permit en kun je het dier niet uitvoeren. Maar in praktijk blijken er toch genoeg mogelijkheden te zijn zo’n trofee het land uit te krijgen. Kortom; illegaal jagen is booming! En er blijken daarnaast nog heel veel jagers die een foto genoeg vinden. Ze hoeven niet eens een tastbare trofee. Een foto met “hun” geschoten luipaard is voldoende.



Op pad De dag met Fred begon vroeg in de ochtend. Rond een uur of 6.00 vertrokken Anjes en ik met hem richting Waterberg. Het werd een lange dag waarbij we grote afstanden moesten afleggen. Maar het was wel een dag met vele indrukken. We bezochten o.a. een boer die maar liefst een gebied van 8.500 hectares had met daarop 2000 stuks rundvee. Zijn boerderij ligt midden tussen de gamefarms en dus komen er bij hem allerlei roofdieren ‘op bezoek’ waaronder ook luipaarden. Ongewoon veel luipaarden. Na onderzoek met GPS halsbanden blijkt deze boerderij een soort doorgangsweg te zijn voor luipaarden die van het ene gebied naar het andere trekken, tussen de met meters hoge elektrische hekken omheinde gamefarms door. Fred noemt deze boerderij dan ook “luipaardfontein”. Deze farm is natuurlijk ontzettend belangrijk voor Fred, o.a. voor onderzoek. Gelukkig voor Fred is deze boer genegen samen te werken. Hij wil in principe geen luipaarden doodschieten. Maar hij wil ook niet dat al z’n kalveren eindigen als ontbijt voor de luipaarden. Dus hij is op zoek naar een diervriendelijke oplossing. Diervriendelijk voor zowel zijn runderen alsook voor de roofdieren. Kangals zouden hierbij een oplossing kunnen zijn. Deze honden doen al jarenlang goed werk in Turkije. SPOTS heeft vorig jaar twee Kangals naar Namibië gebracht. Cazgir en Spots doen hun werk prima. Wellicht dat Kangals ook hun werk kunnen doen in Zuid Afrika. Anjes en Tor hebben zelf ook vier van deze schitterende honden en zijn nu in gesprek met deze “luipaardfontein” boer en met Fred. Om te bekijken of deze honden zouden kunnen helpen. Het is een hele uitdaging. In Namibië werken Kangals eigenlijk alleen met kuddes schapen en/of geiten. Het gaat in Zuid Afrika vaak om boerderijen met koeien. Uiteraard houden wij u op de hoogte van de vorderingen. 1 van de vier Kangals van Tor en Anjes

Het gevangen luipaard We waren inmiddels al 14 uur op pad en op weg naar huis toen de telefoon ging. Het was toen tien uur in de avond en pikdonker. Er zat een luipaard gevangen in een kooi en als we die niet meteen op zouden halen, zou het dier hoogstwaarschijnlijk nog diezelfde avond in de vangkooi worden doodgeschoten of worden verkocht aan een jager. Een vangkooi is een metalen kooi van ongeveer 1.70 meter lang, 1 meter hoog en 80 centimeter breed met een valdeur. Hier wordt een lekker ruikend stuk wrattenzwijn in opgehangen wat geen enkel roofdier kan weerstaan. Op het moment dat het dier in het stuk vlees bijt en er dus aan trekt, wordt er een pal losgetrokken en de valdeur klapt dicht.

Fred werd zichtbaar nerveus. Zoals gezegd, een luipaard is een dier met een fel en sterk karakter. En die blijven niet rustig in de vangkooi zitten wachten op wat komen gaat. Luipaarden zetten alles op alles om eruit te komen. Een gevangen luipaard die te lang in een kooi opgesloten zit, bijt al zijn tanden kapot aan de tralies.



Omdat de luipaard zichzelf uit de kooi probeert te ‘beuken’, breekt het dier vaak zijn jukbeenderen en oogkassen. Daarnaast zijn de kooien vaak dermate slecht in elkaar gelast dat het dier zijn hele vacht (huid) eraan kapot trekt. Vervolgens bijt hij door de pijn en stress zijn eigen staart kapot. Zo’n “mismaakt” luipaard wil natuurlijk geen jager meer. Want de trofee is dan niet meer mooi. Maar losgelaten wordt zo’n dier ook niet. Kortom, er was haast bij. Want we wisten niet hoe lang het dier al vastzat.

Een gevangen luipaard in een vangkooi van een stroper

De pick-up werd omgedraaid, terug richting het noorden, en wij snelden ons op weg naar de boerderij waar de luipaard in de vangkooi zat. Vervolgens kregen we via de telefoon te horen dat er een tweede gegadigde onderweg was die de luipaard wellicht wilde kopen. Deze gegadigde was bekend bij Fred en het ging om een duister figuur die zich specialiseerde in z.g. “canned hunting”. Vaak wordt het dier in kwestie bij dit soort jacht verdoofd en vervolgens losgelaten. Nog totaal onder invloed waggelt het gevangen dier het hok uit waar de jager al klaar staat. Dat is het kenmerk van Canned Hunting. Het dier heeft geen enkele kans tot ontsnapping en de jager “heeft dus altijd prijs”. Zeker in geval van luipaarden wordt veelal op deze manier gejaagd. Een luipaard is immers schuw en moeilijk traceerbaar. En omdat er grof geld wordt betaald om een luipaard te schieten, wil je er als jager ook zeker van zijn dat je hem niet mist! Overigens wordt bij de luipaardenjacht ook veel gewerkt met honden. Zij sporen het luipaard op en jagen het dier de boom in. Ook dan is het voor de jager gemakkelijk om het dier de boom uit te schieten. Een belangrijk detail was ons echter niet verteld. Het telefoontje over de gevangen luipaard was van de buurman van deze boerderij afkomstig en niet van de eigenaar van het terrein zelf. Deze wist niet dat wij het dier kwamen ophalen. En zou dus zeker niet genegen zijn het dier zomaar aan ons af te staan. Hij had het in zijn hoofd gehaald dat hij het dier zou verkopen en dat ook nog eens voor een zeer aanzienlijk bedrag. We waren dus eigenlijk nietsvermoedend en met open ogen middenin een kruidvat gelopen. Het minste of geringste zou deze situatie tot ontploffing kunnen brengen. Fred had direct gezien hoe gevaarlijk de situatie was en hij had onmiddellijk zijn plan getrokken. Hij praatte met de stropers vanachter de bescherming van de bestuurdersdeur van de pick-up, overigens met een getrokken pistool verborgen achter deze zelfde deur. Later vertelde hij ons dat hij in dit soort situaties uit zelfbescherming altijd de hele pick-up tussen hemzelf en de stropers manoeuvreert maar dat dit vandaag geen optie was omdat wij in de pick-up zaten. Wat een gentleman! Maar hieruit begreep ik ook dat dit soort situaties voor hem niet nieuw zijn. Fred blijkt bij zijn reddingsacties regelmatig het risico te lopen zelf neergeschoten te worden. En dat is niet echt verwonderlijk: stropers lopen het risico van een gevangenisstraf van 5 jaar en boetes van 5 Miljoen Rand. Dat is in Zuid Afrika de prijs van maar liefst twee(!) luxueuze villa’s met zwembad in een goede buurt. Ik zal u de details besparen, maar na veel gedreig en geschreeuw van de kant van de stropers heeft Fred hen wonderlijk genoeg weten te overtuigen de luipaard aan hem af te staan. Inpakken, wegwezen en wel snel! Voordat zij van gedachten veranderden, met alle gevolgen van dien.



Het arme dier had al twee dagen vastgezeten in de kooi. Zonder eten en drinken. Redenen waarom hij er nog was en nog niet verkocht en doodgeschoten, bleek simpel. Het ging hier om een jong luipaardmannetje. Van ongeveer 2 ½ jaar. Nog niet helemaal volgroeid dus. En daar willen jagers niet voor betalen. Hun voorkeur gaat uit naar een volwassen dier, liefst mannelijk, van zo’n 5/6 jaar. Kennelijk komt dit meer macho op de foto over dan een kleiner dier. Verontrustende hiervan is dat op die manier de populatie ernstig verzwakt wordt. De sterkste dieren worden gedood, de kleinere dieren blijven over. De boer was al dagen aan het bellen om het luipaard “te slijten” en zo kwam het via het netwerk van Fred, uiteindelijk ook bij ons terecht. Hier zit de uitgeputte en angstige luipaard in de kooi, zoals wij hem aantroffen

Twee dingen wil ik u niet onthouden. Wonder boven wonder had de luipaard al zijn tanden nog en had het verder ook geen verwondingen. Wat hij wel had, was een uitgesproken diepe haat tegen de stropers. Als een van deze ‘heren’ ook maar even iets te dicht in de buurt van de kooi kwam, dan ging het beest als een bezetene tekeer. Wat mij verder opviel, was dat de meeste stropers niet te dicht bij het hok durfden te komen. Als het luipaard hen zag, ging het dier in het hok frontaal de aanval in. Wat mij verbaasde was dat de stropers zichtbaar bang waren voor het dier. En niet dichtbij durfden te komen. Alleen met geweer zijn ze macho genoeg om het dier te benaderen. En dan is het dier vaak ook nog verdoofd. Ik blijf me erover verwonderen dat deze mannen zich stoer voelen na zo’n dier doodgeschoten te hebben, terwijl ze het dier in levende lijve niet eens durven te benaderen, zelfs als het in een hok zit. Voor het transport naar een nieuwe, veilige omgeving was het nodig de luipaard uit het vanghok over te hevelen naar een houten transportkist. De kooi en de kist werden met de openingen tegen elkaar gemonteerd en de schuifluiken geopend. Er gebeurde niets. De luipaard had zich tot aan dat moment duidelijk genoeg uitgesloofd en hij was moe en verward van alle stress. Hij bleef zitten. Hoewel iedereen instructies had gekregen om bij de twee kooien uit de buurt te blijven, vond één van de stropers het toch nodig zich te laten gelden. Hij zou dit klusje wel eens even klaren. Zodra de man dichterbij de kooi kwam sprong de luipaard als in een flits en met een bloedstollende schreeuw naar de hoek van de kooi en sloeg met zijn poten richting de stroper. Dit gebeurde zó onverwacht dat de man hiervan enorm schrok en hij in één beweging tegelijkertijd omhoog en ook achteruit sprong, om vervolgens zijn evenwicht over wat struikgewas achter hem te verliezen. Daar lag de gevaarlijke stroper, plat op zijn rug en met zijn achterwerk middenin de acaciadoorns. Goed gedaan, luipaard! Van vangkooi naar transportkist

De transportkist met daarin de luipaard werd achterin de pick-up geladen en we maakten ons vervolgens heel snel uit de voeten. De tocht naar de boerderij, die het eigendom is van een kennis van Fred en waar de luipaard zijn vrijheid terug zou krijgen, verliep zonder verdere incidenten. De boerderij bestaat ook weer uit zo’n enorme lap grond van vele duizenden hectaren. Er loopt veel wild zoals Kudu, Impala, Nyala’s etc. Met behulp van infrarood camera’s op een afgelegen plekje rondom een strategisch in een boom opgehangen lekker Reisverslag stichting SPOTS deel 2


riekende runderbout, was vastgesteld dat er (nog) geen luipaard een claim op dit gebied had gelegd. Een perfect nieuw thuis dus voor “ons” luipaard. Wij reden over een heel eng, veel te steil weggetje naar de top van een berg. ‘Weggetje’ is een groot woord, want het stuk grond was recentelijk gekocht en de werkzaamheden die uiteindelijk tot een weg moesten leiden waren nog maar net begonnen. Na de kist uit de pickup geladen te hebben, maakte Fred een lang touw vast aan de bovenkant van de schuifdeur. Het touw werd over een tak van een boom gegooid en vervolgens door het zijraam van de pick-up geleid. Het raam werd tot op een heel klein kiertje na dichtgedraaid. Dat leek mij gezien de felle natuur van een luipaard wel een geruststellende gedachte. Fred trok voorzichtig aan het touw en langzaam schoof de deur van de kist naar boven open.

Wachten op de vrijheid

Wij hadden een gespikkelde goudgelige flits richting het struikgewas verwacht, maar er gebeurde niets. Alle drie hielden we onze adem in om maar vooral niets te missen. Heel langzaam kwam er een neusje naar buiten, en ging meteen weer terug. Even later verscheen datzelfde neusje nog een keer. Heel voorzichtig kwam hij ietsjes verder naar buiten en er was deze keer zelfs een stukje vacht te zien. Zo bleef hij een tijdje stokstil staan en gedurende wat een eeuwigheid leek te zijn, stond hij naar ons te kijken. Vervolgens draaide hij zich van ons af en bewoog hij zich stapje voor stapje, als in slowmotion, richting het struikgewas. En al na een paar meter, als in een goocheltruc, was hij verdwenen. Dat was tegelijkertijd ook het moment waarop ik besefte dat het nu toch echt hoog tijd was om weer te gaan ademhalen.

De nachtmerrie is voorbij - nu snel de vrijheid tegemoet.

Hoewel dit een passend einde voor dit verhaal zou kunnen zijn, kreeg onze reddingsactie meteen diezelfde ochtend nog een staartje. Een staartje met een heel scherp puntje. Later zou blijken dat wij deze avond getuige waren geweest van het begin van een reeks zeer ingrijpende gebeurtenissen. Omdat de uitloop hiervan nog gaande is, kan ik daarover op dit moment nog niets vertellen. Wat ik er wel over kwijt kan: er is opeens heel veel gaan rollen. Zodra ik het groene licht heb, zal ik hierop natuurlijk terugkomen.



Deze actie heeft in ieder geval ook de aandacht getrokken van diverse media waaronder Animal Planet en National Geographic. Zij volgen Fred op dit moment en willen dit een jaar volhouden. Zodat een volledige documentaire ontstaat over het werk van de Leopard Conservation Project maar vooral ook over de luipaard. Deze dappere en felle kat heeft hulp nodig. Aldus Fred “the leopard is adaptable and probably has been able to survive this long because of it, but how much more is reasonable to demand from them".

De rol van SPOTS SPOTS gaat het Leopard Conservation Project (LCP) ondersteunen. Fred en de andere vrijwilligers bij het LCP doen schitterend werk. Maar hebben dringend hulp nodig. Dit proberen wij op verschillende manieren te doen. A. Door geldelijke ondersteuning Adoptieschap Leopard Conservation Project (LCP) vangt op dit moment geen luipaarden op. De dieren die Fred ophaalt, worden allemaal gelijk teruggeplaatst in het wild. Het liefst voorzien van GPS radio-collars om het dier zo te kunnen volgen. Maar hier is uiteraard geld voor nodig. Als adoptieouder betaalt u EUR 6,- per maand. Dit geld wordt gebruikt om radiocollars aan te schaffen. Zo’n radio-collar kost veel geld (variërend van EUR 2000,- tot EUR 3000,-). Wat concreet betekent dat er meerdere adoptieouders nodig zijn om een luipaard hiervan te kunnen voorzien. De eerstvolgende luipaard die door Fred teruggeplaatst wordt in de vrije natuur en die voorzien wordt van een radio-collar, wordt de "SPOTS" luipaard. SPOTS ontvangt van dit dier een foto en achtergrondinformatie. Wij zorgen ervoor dat dit bij u als adoptieouder komt. SPOTS ontvangt ook de coördinaten van dit luipaard. Ook deze ontvangt u van ons. Zodat u op internet kunt volgen waar "ons" luipaard zich bevindt. Let op: deze gegevens zijn altijd ietwat verouderd. Dit is belangrijk omdat als de gegevens bij de verkeerde mensen terechtkomen, de positie van de luipaard geen actuele mag zijn. Dat zou het wel heel gemakkelijk maken het dier op te sporen en vervolgens te vangen! Op het moment dat er voldoende adoptieouders zijn om opnieuw een radio-collar aan te schaffen, zal aan SPOTS een tweede luipaard worden toegewezen. Enzovoort, enzovoort.

Dit is 1 van de 70 luipaarden die door Fred is vrijgelaten en voorzien van een GPS radio-collar. U kunt als adoptieouder eveneens helpen!

Wilt u ook adoptieouder worden? Vul dan online het PDF formulier in (http://www.stichtingspots.nl/0_toepassingen/adoptieformulier_luipaard.pdf) en mail het naar [email protected]. Reisverslag stichting SPOTS deel 2


Donateurschap Daarnaast kunt u natuurlijk ook donateur worden. Als donateur van SPOTS helpt u ons het werk in Nederland mogelijk maken maar steunt u ook algemene projecten. Dat kunnen cheetah-, leeuwen- en luipaardenprojecten zijn. In het geval van het luipaardenproject hebben wij een Luipaard Dieselfonds opgezet. Zoals gezegd moet Fred mobiel zijn. Als een boer belt, moet hij gelijk op pad kunnen. Dat alles kost veel benzine en geld! Een liter diesel kost in Zuid Afrika ongeveer ZAR 7,35. Dat is ca. 65 Eurocent. Een tank vol is 80 liter wat komt op 52 Euro. Daarmee kan Fred (bijna) op en neer naar de Waterberg. En daarmee red je letterlijk een luipaard. Voor een tientje red je heel direct 1/5e luipaard van de dood. Het klinkt bizar, maar het is echt zo. Het is belangrijk dat Fred mobiel blijft! Zoals al eerder vermeld. Als Fred te laat is of als er geen geld is voor diesel, betekent dit onherroepelijk de dood van een luipaard. Het geld dat u doneert aan stichting SPOTS wordt in geval van het luipaard aangewend voor dit Dieselfonds. Als tegenprestatie ontvangt u dan een foto van het luipaard dat mede met uw geld is vrijgelaten. Wilt u donateur worden van SPOTS? Vul dan online het PDF formulier in (http://www.stichtingspots.nl/0_toepassingen/donateur_formulier.pdf) en mail het naar [email protected]. Indien u specifiek wilt dat uw geld gebruikt wordt voor het Leopard Dieselfonds, kunt u dat op dit formulier aangeven. B. door een vrijwilligersproject op te zetten Het Leopard Conservation Project heeft hard behoefte aan vrijwilligers. Er moet ontzettend veel gedaan worden. Denk aan educatieprojecten verbeteren en uitvoeren, contacten leggen en onderhouden met boeren ea. Op dit moment zijn we bezig een project op te zetten waarbij we proberen vrijwilligers te koppelen aan Leopard Conservation Project. Die op die manier een heel groot verschil kunnen maken voor de luipaard in Zuid-Afrika. Via onze website www.stichtingspots.nl en onze nieuwsbrief houden wij u op de hoogte van deze ontwikkelingen! Uiteraard kunt u ook een mail sturen naar [email protected] zodat wij u direct op de hoogte kunnen houden over de mogelijkheden van vrijwilligerswerk.

Er is heel veel wat u kunt doen: kijk op onze website voor meer informatie http://www.stichtingspots.nl/0_nederlands/08_doenframe.htm)

Destroyed buildings can be rebuilt, destroyed work of arts may possibly be replaced by new creations. But every animal and every flower which becomes extinct, is lost forever in the most absolute of all deaths Joseph Wood Krutch



Reisverslag Zuid-Afrika en Namibië Deel 2: Zuid-Afrika, Leopard Conservation Project (LCP)

Recommend Documents