Reinaert de vos • • • •
Geschiedenis, invloed, auteur, taal Het plot Personages Dierenmanieren, recht en onrecht
Oorsprong & Invloed • Reinaert sinds de 12e eeuw in de Lage Landen – De Ysengrimus (1150)
• Van den vos Reynaerde – Rond 1260 geschreven – gebaseerd op de Franstalige Le Roman de Renart – bewerking
• Gekopieerd • Bewerking Reinaerts historie – populairder (dankzij de boekdrukkunst) – directe vertalingen: Engels, Duits
Reinaert in de 20e eeuw http://svenverschoor.com/games_reynhard.html
Auteur “Willem, die Madoc maakte – wat hem dikwijls z‘n nachtrust kostte – vond het erg jammer dat van de avontuurlijke geschiedenis van Reinaert niet eerder een Nederlandse vertaling voltooid is … Daarom…is [hij] op grond van de Franse handschriften in het Nederlands als volgt begonnen ... Mijn gedicht zou zelfs helemaal niet bestaan als een dame mij er niet om had gevraagd, iemand die zeer gesteld is op beschaafd gedrag.”
Acrostichon • Grapje (de luisteraars konden het niet ontdekken)
Taal en vorm • Op rijm (versvorm) • Door minstreels of sprooksprekers voorgedragen -> luisteren • Woorden lijken op Franse, Duitse of Engelse woorden (bijv. ‘ende’ = and = en) • Naamvalsvormen (bijv. op den duur) • Dubbele ontkenningen (en…ne = ne…pas) • Uitspraak (ij->ie, ui->uu)
Het plot • • • •
Hofdag van koning Nobel Ieder zijn beklag Reynaert moet verschijnen Grimbeert haalt hem op na twee mislukte dagvaardigingen • Reynaert wordt veroordeeld • Reynaert verzint een list • Het bedrog komt uit
Personages
Reinaert de vos • Slim, sluw, vals, boosaardig en listig • Leugenaar • Heeft veel misdaan • Denkt snel na • Heeft veel geluk
Nobel de leeuw • • • • • •
Koning, hoog aanzien Partijdig, dom eigenlijk Hebzucht Honger naar geld ≅Gezond verstand Trouweloos
Isengrijn de wolf • Nam eerst het woord, vazal • Zijn vrouw wolvin Hersint door Reinaert verkracht (Hersint: heeft er wel zin in) • schande en schade kinderen bepissen 2 blind geworden
Cantecleer de haan • Dom, vertrouwelijk, trots • Kan niet lezen Reinaert gaf hem een perkament waar hij van dacht dat de koningsvrede erin opgelegd was • Dieren hoefden niet bang van Reinaert te zijn Cobbe (dochter) dood
Cuwaert de haas • Dom, onnozel, angstig • Reinaert beloofde - Credo te leren liet hem tussen zijn benen • Reinaert had Cuwaert bij de keel, zou hem onthoofd hebben als Isengrijn niet was gekomen hulp gegeven (16) • Gedood door Reinaert aan het einde
Bruun de beer • Edelman, vazal, sterk en dapper • Eigenwijs, verontwaardigd (rozhorčený) , zelfverzekerd – wilde niet naar de raad van de koning luisteren • ´Heer,´zei Bruun,´hou op met de les te lezen!´ (21) • Ging Reinaert dagvaarden (predvolať pred súd) • Honger naar voedsel - honing • ‘Honing is heerlijk voedsel *...+ ‘Reinaert, help mij het te bemachtigen!‘ (30) • Raakte gevangen in de boom
Lamfroit de timmerman • Eigenaar van honing • Met een hellebaard en een bijl X Bruun, toen hij los kwam van de boom
Volk • • • • • • • • •
Lottram Langvoet Vrouwe Vuulmaerte Abelquac Bave Ludmoer Ludolf Hugo (Huigen) Abstale Ogerne (O, graag)
• • • •
De pastoor Julocke Martinet Kinderen
Tibeert de kater • • • •
Slim, laf (zbabelý) Vreest om te gaan Honger naar voedsel – muizen bij de pastoor was een strik (slučka) gespannen • Betrapt gilt • Mensen wakker geworden • Een pak slaag en ellende
Grimbeert de das • ‘Neef‘ van Reinaert‘ • Had niets te klagen over Reinaert, raadgevend, meevoelend • Reinaert biecht bij Grimbeert • Heeft vooral het welzijn van de clan op het oog (geen schande voor de hele clan) (60) • Pleidooi voor Reinaert voor de koning
Belijn de ram • Hofkapelaan • Afgezant van Reinaert • Bracht de tas terug naar de koning met het hoofd van Cuwaert • Honger naar status
… • Moreel medeschuldig (alle dieren) • Namen dubbelzinnig: • Ogerne = O, graag • Hersint = heeft er wel zin in • Ludolf (uit overspel geboren) = zijn vader Hugo = een symbool van de bedrogen echtgenoot • Reinaert • Symbool – het kwade en verderfelijke (škodlivý, nezdravý) • Geslaagde revolutionair t.o.v. gevestigde orde • Stond voor de overwinning van superieure intellingentie op domme kracht
Natuurencyclopedie • Natuur als een boek • Bestiarium – Niet alleen biologische kennis, maar ook gedrag en nut – In het Latijn geschreven → alleen voor gestudeerde mensen – De naturen bloeme (1270) - Jacob van Maerlant • Eerste bestiarium in de volkstaal
De omgekeerde wereld van het dierenverhaal • Dieren spreken en handelen op menselijke wijze → op indirecte wijze iets duidelijk te maken • → een dierenverhaal toont het publiek de wereld in spiegelbeeld • → manier waarop mogelijk was om commentaar of kritiek te geven
Bronnen van Reinaert • Ysengrimus (rond 1150) • Germaanse, Griekse en Arabische verhalencultuur • Fabels van Esopus – ook in de Middeleeuwen bekend
Recht en onrecht • Kerkelijk x wereldlijk recht • Kerkelijk recht – In Reinaert: Grimbeert veroordelt hem tot veertig slagen – De zwaarste straf: pauselijke ban
• Wereldlijk recht – „vete-recht“: slachtoffer mocht wraak nemen – Later „procesrecht“: slachtoffer kon iemand als dader aanklagen
• Het verhaal van Reinaert begint met een hofdag → gedeelte voor de rechtspraak was ingeruimd • Alleen ernstige kwesties voor de koning + klachten moesten aan enkele eisen voldoen: – Recent geval (na 12maanden verjaard), de officiële aanklacht moest in aanwezigheid van de verdachte uitgesproken worden, bij gewelddelicten moest de aanklacht bewezen kunnen worden,…
Drie dagingen en het proces • De verdachte moest lijfelijk aanwezig zijn • Een vrij man had recht op drie dagingen – In Reinaert: Bruun, Tibeert en Grimbeert • Nobel is als rechter partijdig + hij kiest voor persoonlijk gewin boven recht → ruzie met zijn belangrijkste vazallen • → kritiek: elk rechtsysteem staat of valt met de betrouwbaarheid
Bedankt voor jullie aandacht!
