Regionale Sociale Agenda Rapportage debat regio Rivierenland 20 januari 2011 Regionaal werken in Gelderland

Regionale Sociale Agenda Rapportage debat regio Rivierenland 20 januari 2011 Regionaal werken in Gelderland Inhoudsopgave Samenvatting Samen aan de slag! Succesvolle sociale projecten in Rivierenland Maatschappelijke activering Leefbaarheid en voorzieningen in de kernen Maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie verbinden Van ongezond naar gezond Investeren in jongeren In debat over de vijf thema’s De thema’s voor 2012-2015 Samenvatting In iedere gemeente en regio zijn er mensen die een steuntje in de rug nodig hebben om volwaardig mee te kunnen doen aan de samenleving. Het is goed als overheden en instellingen bovenlokaal samenwerken om dat steuntje in de rug te geven. Door krachten te bundelen kunnen we effectiever en sneller werken. Maar wat doen we dan precies? En hoe? Om de vier jaar stellen de regio’s van de provincie Gelderland een Regionale Sociale Agenda vast, waarin afspraken en doelen staan voor de komende vier jaar. Zo bieden we een samenhangende oplossing voor problemen die bij iedereen hoog op de prioriteitenlijst staan. Regionale Sociale Agenda 2012-2015 In 2012 start de nieuwe looptijd voor de Regionale Sociale Agenda. 2010 was daarom het jaar van analyse: welke trends en ontwikkelingen op sociaal terrein zijn zichtbaar in de verschillende regio’s? Sleutelfiguren uit de regio’s zijn bevraagd en ook de nieuwe collegeprogramma’s van de gemeenten zijn betrokken bij de analyse. Zo zijn de belangrijkste thema’s uitgelicht. Over deze thema’s gaan de regio’s eind 2010 en begin 2011 in debat om vervolgens vast te stellen welke thema’s per regio de hoogste prioriteit hebben. Deze thema’s vormen de Regionale Sociale Agenda 2012-2015. De vijf thema’s uit de analyse In de regio Rivierenland vond op donderdag 20 januari 2011 het tweede regionale debat plaats in congrescentrum The Open in Tiel. Bijna 140 mensen uit het sociale veld kwamen hier bijeen om te debatteren over vijf thema’s die uit de regionale sociale analyse in de regio Rivierenland naar voren kwamen: • Maatschappelijke activering • Leefbaarheid en voorzieningen in de kernen • Maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie verbinden • Van ongezond naar gezond • Investeren in jongeren Doel: tot 2015 en verder Doel van de middag en avond was om te bepalen waar de prioriteiten en accenten moeten komen te liggen voor het sociale beleid van de komende jaren. Wat wordt de Regionale Sociale Agenda 20122015 in Rivierenland? Maar dat niet alleen. Rivierenland vergrijst, dus we moeten ook voor de langere termijn – tot 2040 – kijken naar sociale thema’s die regionaal moeten worden opgepakt.

Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) -1-

Aan de slag in vijf workshops Alle deelnemers van het debat verdeelden zich op 20 januari 2011 over de vijf workshops. Tijdens de workshop beantwoordden ze met elkaar drie vragen: • Wat is het belangrijkste probleem dat we moeten oplossen binnen dit thema? • Waarom moeten we dit thema regionaal aanpakken? • Waarom moet dit thema op nummer één van de Regionale Sociale Agenda komen te staan voor de regio Rivierenland? Iedere workshop had een workshopleider, die het proces tijdens de workshop begeleidde en ervoor zorgde dat op alle vragen antwoorden kwamen. Met sterke, inhoudelijke argumenten. Daarnaast had iedere workshop een woordvoerder, die met alle antwoorden en argumenten de overige debatdeelnemers moest overtuigen. Dit gebeurde – na een korte pauze – tijdens het debat. Het debat Tijdens het debat kreeg iedere woordvoeder twee minuten de tijd om zijn of haar thema zo goed mogelijk onder de aandacht te brengen. En anderen ervan te overtuigen dat juist dit thema op de Regionale Sociale Agenda 2012-2015 moet komen te staan. Na deze twee minuten durende speech kregen alle deelnemers acht minuten de tijd het vuur aan elkaars schenen te leggen. Stemmen Na het diner, toen iedereen zijn standpunten had bepaald, verzamelden de deelnemers zich weer in de plenaire zaal. Na een korte stemronde werden de stemmen geteld. De burgemeester van de gemeente Lingewaal, Loes van Ruijven - van Leeuwen, maakte de uitkomst bekend. De stemmen lagen erg dichtbij elkaar, maar er is nu duidelijk een prioriteit aangegeven waarmee de regio aan de slag gaat. Loes van Ruijven - van Leeuwen: “Laten we er de komende jaren werk van maken, en samen met de tien wethouders van de gemeenten de weg kiezen die we willen opslaan!” De uitslag van de stemronde 1. Maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie verbinden 2. Investeren in jongeren (gedeelde tweede plaats) 2. Van ongezond naar gezond (gedeelde tweede plaats) 4. Maatschappelijke activering 5. Leefbaarheid in de kleine kernen Samen aan de slag! In congrescentrum The Open in Tiel vindt op 20 januari 2011 het debat plaats rondom de Regionale Sociale Agenda 2012-2015. Vanaf 15.00 uur druppelen de ruim 140 deelnemers binnen. Er zijn vertegenwoordigers van onder andere zorginstellingen, welzijnsorganisaties, financiële instellingen en gemeenten. Dagvoorzitter Maarten Bouwhuis opent het debat. Op weg naar de agenda In een notendop legt Maarten Bouwhuis de route naar de Regionale Sociale Agenda uit: “Er is een sociale analyse gemaakt door Radar Advies. Hierin staan een aantal thema’s die voor deze regio belangrijk zijn. Nu voeren we een debat daarover en daarna gaan lokale overheden de Regionale Sociale Agenda 2012-2015 met elkaar verder invullen en uitvoeren. De analyse bestaat uit vijf thema’s, daarom zijn er vandaag vijf workshops. Vandaag gaan we prioriteiten leggen in de thema’s. Welke thema’s zijn het allerbelangrijkst en welke thema’s zijn ook belangrijk, maar in mindere mate? Er zijn wel een aantal zaken waar rekening mee moet worden gehouden.” 1. Programmaraden Parallel aan de Regionale Sociale Agenda zijn de gemeenten in de regio Rivierenland bezig met de zogenaamde programmaraden. Dit zijn raden van de gemeenten die met elkaar het sociale beleid voor de komende jaren bepalen. De Regionale Sociale Agenda 2012-2015 moet hier naadloos op aansluiten, zodat er geen dubbelingen ontstaan. 2. Verkiezingen Binnenkort zijn er Provinciale Statenverkiezingen. De uitkomst van deze verkiezingen kan van invloed zijn op de prioriteiten zoals we deze vandaag stellen. 3. Perspectief 2040 Nederland vergrijst. Rivierenland ook. Daarom moeten we bij het bepalen van de accenten en prioriteiten verder kijken dan het jaar 2015. Om aan te geven: in 2040 staat er op 1,8 Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) -2-

werkende maar liefst één persoon die niet werkt. Deze demografische ontwikkelingen zijn belangrijk voor het maken van keuzes over sociale thema’s. De rol van de provincie Na deze aandachtspunten van de dagvoorzitter, is het woord aan gedeputeerde Annelies van der Kolk. Hoewel het regionaal sociaal beleid niet behoort tot de kerntaken van de provincie én de provincie flink moet bezuinigen, draagt de provincie wel degelijk bij aan het sociaal beleid. Annelies van der Kolk schetst het beeld van een drieluik, waarbij de afzonderlijke delen bestaansrecht ontlenen aan elkaar. “We hebben op de eerste plaats een wettelijke opdracht vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). In artikel 13 daarvan staat dat de provincie gemeenten moet ondersteunen. We bemoeien ons niet met de uitvoering, maar ondersteunen vanuit de tweede lijn. Ten tweede hebben we een afspraak met het Rijk, gemeenten en provincies. De provincie blijft sociale problemen signaleren en agenderen. We gaan op pad, doen onderzoek, beschrijven de regio’s en de uitdagingen die ze hebben. Dat is de analyse die Radar Advies in 2010 in opdracht van ons heeft gedaan voor alle regio’s. Het lijstje met thema’s uit die analyse is geen lijstje van de provincie. Het is een lijstje van de gemeenten en het maatschappelijk middenveld. Wij kijken als provincie welke rol we kunnen spelen bij de oplossingen. Om te kijken waar de prioriteiten voor de komende jaren moeten liggen, zijn we nu bij elkaar op het Regionaal Sociaal Debat voor de regio Rivierenland. Kanttekening: we zullen wel nog moeten afwachten wat de uitkomsten zijn van de Provinciale Statenverkiezingen.” Ze vervolgt met het derde luik: “Dat is het ‘typisch Gelderse’. Zorg en welzijn zijn de kernkwaliteiten van deze provincie. Bij alle ontwikkelingen in onze regio wordt rekening gehouden met het maatschappelijke aspect. Een wijk herontwikkelen zonder na te denken over de sociale structuur ervan is niet mogelijk. Deze drie luiken geven perspectief aan een goede samenwerking tussen gemeenten onderling, maar ook tussen gemeenten en provincies. Voorkomen moeten worden dat beide overheden elkaar tegenwerken. Samenwerken is nodig. Hiermee is duidelijkheid gegeven aan elkaars taak- en rolverdeling, ook in tijden van bezuiniging.” Jeugdzorg naar gemeenten Een ander aspect dat Annelies van der Kolk aankaart, is de jeugdzorg. De geïndiceerde zorg voor de jeugd wordt anders geregeld. De provinciale verantwoordelijkheden gaan naar de gemeenten. “Dat moet zorgvuldig gebeuren, om ervoor te zorgen dat er geen jongeren tussen wal en schip vallen. De provincie zal – zolang de Wet op de jeugdzorg nog niet is gewijzigd – de gemeenten ondersteunen bij de uitvoer van nieuwe taken.” Tot slot zegt Van der Kolk: “Wij blijven investeren in het sociaal beleid, in samenwerking met de regio’s in Gelderland. De uitgangspunten daarbij zijn: integraal, interactief en gebiedsgericht.” “Zorg en welzijn zijn de kernkwaliteiten van deze provincie. Bij alle ontwikkelingen in onze regio houden we rekening met het maatschappelijke aspect.” Annelies van der Kolk, gedeputeerde provincie Gelderland De regionale sociale analyse 2010 Hoe is de regionale sociale analyse tot stand gekomen? Hierover vertelt Dick Brethouwer, projectleider van de analyse voor de regio Rivierenland vanuit de provincie Gelderland. “Het bureau RadarAdvies kreeg van ons de opdracht om de regio te analyseren. Ze hebben naar cijfers gekeken, maar ook ruim zestig gesprekken gevoerd, onder andere met gemeenten en het maatschappelijk middenveld. In zo’n gesprek gaat het over verwachtingen, je kijkt vooruit. Wat komt er op ons af? En vooral: waar kan er samengewerkt worden? Het was een moeilijke opgave om een aantal redenen. Ten eerste vielen de gesprekken in de zomervakantie waardoor mensen lastig bereikbaar waren. En ten tweede: door de demografische ontwikkelingen zullen we ook verder moeten kijken dan 2015. Daarom is in de gesprekken ook het perspectief van 2040 meegenomen.”


Vijf thema’s, vijf workshops Uit de analyse bleken vijf thema’s prioriteit te hebben. Met deze thema’s gaan de deelnemers in workshops aan de slag: • Maatschappelijke activering • Leefbaarheid en voorzieningen in de kernen • Maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie verbinden • Van ongezond naar gezond • Investeren in jongeren Aan de slag in vijf workshops Alle deelnemers van het debat verdelen zich vervolgens over de vijf workshops. Tijdens deze workshop beantwoorden ze met elkaar drie vragen: • Wat is het belangrijkste probleem dat we moeten oplossen binnen dit thema? • Waarom moeten we dit thema regionaal aanpakken? • Waarom moet dit thema op nummer één van de Regionale Sociale Agenda komen te staan voor de regio Rivierenland? Op de volgende pagina’s leest u per workshop hoe de discussie verloopt en welke antwoorden de deelnemers geven op bovengenoemde vragen. Succesvolle sociale projecten in Rivierenland Voordat de workshops over de vijf thema’s van start gaan, krijgen vier sleutelfiguren uit de regio het woord. Zij vertellen over succesvolle regionale projecten van de afgelopen jaren.

Anne Pastors over de Centra voor Jeugd en Gezin “De afgelopen jaren is hard gewerkt aan de ontwikkeling van de Centra voor Jeugd en Gezin. De komende tijd openen in verschillende gemeenten zogenaamde Contactpunten voor Jeugd en Gezin, een soort ‘light’ versie. Ook hebben we een telefonisch loket en een website ingericht. We vonden het belangrijk om geen grote luchtkastelen te bouwen, maar om te investeren in plekken waar het nodig is en waar toch al mensen komen. Met geld van de provincie ontwikkelden we in de regio een gezamenlijke visie en richtten we de backoffice in met alle benodigde samenwerkingspartners in de regio.” Jan Christiaans over de leefbaarheid in kleine kernen “Onze ambitie was om leefbaarheidsplannen voor onze 25 kernen te ontwikkelen. Nu zijn er 19 klaar. Veel plannen schepten duidelijkheid in de vraag waar ieders verantwoordelijkheid ligt. Van de inwoners, van de maatschappelijke organisaties en van de gemeenten. Dus geen verlanglijstjes creëren, maar agenda’s maken waar iedereen mee aan de slag kan en moet.” Lili Docters over de aanpak overgewicht “Het percentage mensen met overgewicht is in Rivierenland hoger dan het landelijke gemiddelde. Om overgewicht tegen te gaan zijn er in de regio verschillende projecten opgezet. Dat gebeurt regionaal, waarbij ook de samenwerking wordt gezocht met de eerstelijnszorg en ziekenhuizen. Eén van die succesvolle projecten is het kinderspreekuur waar ouders en kinderen terecht kunnen met vragen over voeding. Waar nodig volgt begeleiding of doorgeleiding.” Inge Marie van Klaveren over de Regionale Sociale Agenda “De sociale agenda is heel breed. Als beleidsadviseur Regionale Sociale Agenda en Wmo kwam de afgelopen tijd veel op mijn pad. Het accent bij alles wat we willen doen, ligt op de eigen verantwoordelijkheid van onze inwoners. Wij zullen hierin veel moeten investeren. Dat kan alleen Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) -4-

maar door goed samen te werken met de professionals in het veld. Door veel contacten te leggen en door slimme verbindingen te maken, kunnen we met regionale coördinatie lokaal resultaat boeken.” ‘Regionale aanpak is zichtbaarder en overzichtelijker’ Thema: maatschappelijke activering “Een steeds kleinere groep mensen moet voor een steeds groter wordende groep mantelzorgen of op een andere manier een helpende hand toesteken. Als er niet snel meer mensen vrijwillig actief worden, hebben we straks, in 2040, een heel groot probleem.” Dat is de conclusie van de 27 deelnemers aan de workshop maatschappelijke activering, na het beantwoorden van de vragen: ‘wat is nu eigenlijk het belangrijkste probleem bij maatschappelijke participatie en waarom moet het regionaal worden opgepakt?’

Pleitbezorgster Sara van Baarle van SMTR leidt de probleemstelling in. “Maatschappelijke participatie kent drie speerpunten: mantelzorgondersteuning, de aanpak van uitsluiting van kwetsbare groepen en het versterken van welzijnsorganisaties. Dat vind ik prima, maar vraag me daarbij af wat we daarmee opschieten? Ik denk dat er meer een beroep moet worden gedaan op jongeren. Zij zullen meer vrijwilligerswerk moeten doen en meer moeten mantelzorgen. Daarbij hebben ze ondersteuning nodig. Hoe kunnen we die bieden? Wat is daarbij het belangrijkste probleem dat opgelost moet worden?” ‘Ouderen bashen’ Ewout van der Kamp van SBOG opent de discussie. Hij ergert zich aan het zogenaamde ‘ouderen bashen’. “Het is waar dat het aantal ouderen toeneemt”, zegt hij. “Maar daarbij vergeet men dat minstens 30% van die ouderen vrijwilligerswerk doet. Die 30% wordt niet opgeteld bij die actieve jongeren. Doe je dat wel, dan ligt het aantal actieven vrijwel gelijk. De ouderen zijn een kans in plaats van een probleem. Je moet ze meetellen!” Marlies Schmidt van de Gelderse Plattelandsvrouwen Ondersteuning merkt op dat de steunpunten voor vrijwilligers onvindbaar zijn: “Waar en hoe moeten zij hun nobele taak gaan verrichten?” Van der Kamp reageert: “Ouderenbonden zorgen ervoor dat oudere vrijwilligers opgeleid worden. Deze bonden werken samen in Gelderland. Dat wordt gefinancierd door de provincie. De gemeenten afzonderlijk doen dat niet. Zij voeren lokaal uit wat regionaal ondersteund wordt. Ik zie niet zo’n groot probleem.” Toch vinden de meeste workshopdeelnemers dat de ondersteuning van vrijwilligers in de breedte veel te versnipperd is. Geen sociaal netwerk Workshopleidster Petra Pouwels van Zorgbelang Gelderland voedt de deelnemers nog een keer: “Wat is nog meer belangrijk? Ouderen willen steeds langer zelfstandig wonen. Daarom moet er mantelzorg blijven. Een sociaal netwerk dus; buren, buurt en familie.” Ina Burggraaff van MEE Gelderse Poort vindt dat niet vanzelfsprekend: “Vroeger was het heel gewoon om je buren in te schakelen. Maar mensen durven niet meer te vragen of iemand een boodschap voor ze wil doen. Terwijl navraag leert dat mensen best bereid zijn om te helpen.” Conclusie: vraag en aanbod komen niet goed bij elkaar. “Kwetsbaren vragen wel makkelijk om hulp”, zegt Gerrit Kadijns van Spectrum CMO. Daar stemt Henk de Jong van Mozaiek Welzijn mee in en voegt daaraan toe: “Het zijn vaak de zwakkeren die de zwakkeren helpen.” Gert Nap van Klankbord Wvg Buren ziet beide lezingen niet zitten: “Ik zit in een rolstoel en meestal zijn de mensen van mening dat ik daarmee overlast veroorzaak. Ik vraag echt wel eens om hulp, maar mensen reageren vaak afwijzend. De hardheid van de mensen is enorm.” Andere problemen Marij Strijbos van de gemeente Geldermalsen vindt dat vrijwilligerswerk soms te veel op één plek geconcentreerd is. Zeker uit de kleine kernen in de regio vertrekken mensen, omdat de voorzieningen achteruit gaan. Dat leidt vaak ook tot vertrek van vrijwilligers. Hoe houd je dat tegen? Andere problemen die genoemd worden zijn dat vrijwilligers niet op hun specifieke deskundigheid ingezet worden. Ook ontbreekt het aan de juiste communicatie en aan een juiste wijze van aanspreken: “Ouderen moet je anders aanspreken dan jongeren. We moeten onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen, maar dat bewustzijn van pakweg vijftig jaar geleden is weg.” Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) -5-

Geen oplossing Het delen van kennis en bundeling van vraag en aanbod zijn de belangrijkste redenen om maatschappelijke activering regionaal op te pakken. De vraag aan de deelnemers is of er nog meer redenen zijn? Het enige belangrijke argument komt van Albert van Schaijk van Stichting Welzijn Ouderen Neerijen: “Het grootste probleem is dat voor ieder afzonderlijk probleem een oplossing gezocht wordt. Dat maakt het rommelig.” De rest van de discussie gaat over problemen op lokaal niveau en oplossingen voor die lokale problemen. De deelnemers van de workshop leggen zich neer bij het feit dat het echte antwoord op de vraag, waarom regionale bundeling belangrijk is, er niet komt. Waarom op nummer één? Marion Doveren van de Stichting Ondersteunings Organisatie Gelders Rivierenland en Gelderse Vallei: “Er komt een steeds kleinere groep mensen die een steeds groter wordende groep mensen moet helpen. Dat gaat problemen geven. Daar zijn de meeste deelnemers het mee eens. Daaraan wordt toegevoegd dat ‘we’ al decennia op een glijdende schaal zitten. Er moet heel snel, liefst vandaag, een trendbreuk komen.” Gerrit Kadeijns van Spectrum CMO nuanceert dit: “We moeten wel positief communiceren. Ik wil me namelijk wel inzetten voor iets dat goed geregeld is en waarin ik ondersteund word. Ik ben minder gemotiveerd om een zinkend schip te redden dat dreigt onder te gaan door bezuinigingen. Hoe kleiner de kring, hoe minder de overheid wil meedoen. En daarom dus regionaal.” “Vroeger was het heel gewoon om je buren in te schakelen. Maar mensen durven niet meer te vragen.” Ina Burggraaff, MEE Gelderse Poort ‘Er is kans op wildgroei, maar ik ben bang voor kale vlaktes’ Thema: leefbaarheid en voorzieningen in de kernen Een goed voorzieningenniveau en leefbaarheid hangen nauw samen met elkaar. Met name in de kleine kernen in Rivierenland staan deze twee onder grote druk. Voor gemeenten is het lastig om in voorzieningen te investeren als er te weinig gebruik van wordt gemaakt. Moeten inwoners misschien een actievere rol innemen? En waarom zou dit regionaal opgepakt moeten worden? Dit zijn de centrale vragen bij de workshop over het thema leefbaarheid en voorzieningen in de kernen.

Pleitbezorger Jan Christiaans van de gemeente Buren geeft een korte inleiding. “Er is een andere rolverdeling nodig en versterking van het sociale klimaat. Inwoners moeten meer initiatief nemen. En gemeenten en instellingen moeten leren loslaten en initiatieven ondersteunen. Als dat gebeurt, kunnen we verschillende problemen beter aanpakken.” Hij geeft een voorbeeld over een lagere school in een klein dorp. Voor de gemeente (met zo’n veertig kleine dorpen) was het lastig om fors te investeren in het slechte gebouw. “Vervolgens namen de inwoners de school voor één euro over van de gemeente en zorgden ze voor de financiële middelen. Dit zegt iets over het kapitaal dat wij in de dorpen hebben zitten. Voorzieningen zijn een resultaat van leefbaarheid en niet andersom. Belangrijk, want gemeenten kunnen niet meer alles zelf in de lucht houden.” Wie heeft de regie? Josien Nissink van de Vereniging Kleine Kernen Gelderland ziet hier wel een probleem in: “We moeten inderdaad de kennis en kunde gebruiken die er is, maar mensen hebben vaak geen tijd. Of ze hebben geen zin om iets voor een ander te doen. Dus hoe krijg je ze mee?” Misschien door als overheid de regie enigszins over te dragen aan de inwoners. “Ik vind dat de overheid juist ook de regie moet nemen”, zegt Mirjam Koopman van de provincie Gelderland. “En misschien een kernenhiërarchie moet oprichten, om te voorkomen dat je straks in alle kernen zo’n verwaarloosd schooltje hebt.” Ryks de Jong van Mozaïek wil daarin nog een stap verder gaan. Hij pleit voor regionale regie. Met name voor de bouw van gezamenlijke voorzieningen, zoals een zwembad of bibliotheek. Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) -6-

Stimuleren en ondersteunen De discussie richt zich vervolgens vooral op de regierol van gemeenten en instellingen. Annelies Brand van de gemeente Geldermalsen vindt bijvoorbeeld dat de overheid niet te veel regie moet voeren, om initiatieven niet tekort te doen. Gerda Niemeijer van Regio Rivierenland haakt daarop in: “Als er initiatieven komen, moeten gemeenten meebewegen en niet overal de regeltjes bij halen.” Jan Christiaans is het daarmee eens en pleit bovendien voor regie die ruimte biedt. De gemeente moet volgens hem zorgen voor een vastgesteld minimum aan voorzieningen. Verder zijn de inwoners zelf aan zet. “Regisseren veronderstelt dat je met de schoffel tussen de plantjes doorgaat”, vervolgt Stan Pijls van Welzijn Ouderen Neerijnen. “Maar de kunst is dat er ook wat opbloeit. Natuurlijk kun je wildgroei krijgen, maar waar ik bang voor ben zijn kale vlaktes. Er moet wel gestimuleerd en ondersteund worden. Dat is een taak van de gemeente.” Waarom regionaal? Workshopleider Annette Pancras van de provincie Gelderland vraagt waarom dit thema regionaal moet worden opgepakt. Iedereen is het erover eens dat gemeenten van elkaar kunnen leren en het wiel niet opnieuw moeten uitvinden. Hoe gaan ze in andere gemeenten om met leefbaarheid en het stimuleren van initiatieven van inwoners? Annelies Brand stelt bovendien dat verschillende randvoorwaarden wel regionaal ingericht moeten worden. Zoals het oprichten van een CJG. John Keunen van Voormekaar geeft ook een argument: “Samen kun je een sterkere vuist maken, bijvoorbeeld op het gebied van vervoer.” Piet Nieuwenhuysen van de provincie Gelderland vult aan: “We moeten vooral kijken naar de kansen die individuele gemeenten niet alleen kunnen oppakken. Zoals toerisme. Breng in beeld waar de regio naartoe moet en wat gemeenten samen moeten doen.” Kapstok voor alle thema’s Henk van Bockel van de gemeente Neder-Betuwe verwijst naar de inleiding van de pleitbezorger. “Als we de leefbaarheid willen vergroten, moeten we investeren in een sociale omgeving. Eerst maar eens in de eigen straten en eigen wijk. Ik hoop dat mensen een gevoel van thuiskomen krijgen als ze de wijk binnenrijden. En niet pas bij de voordeur. Als we die sociale omgeving versterken, denk ik dat de andere thema’s daar ook profijt van hebben.” Marieke Weerts van gemeente West Maas en Waal is het daar helemaal mee eens: “Je kunt alles ophangen aan de leefbaarheid van de kernen. Leefbaarheid is de kapstok voor alle thema’s.” Bert van Swam, ook van gemeente West Maas en Waal voegt daar tot slot nog een slogan aan toe: “Investeer in je eigen workshop door in ons te investeren.” “Als we de leefbaarheid willen vergroten, moeten we investeren in een sociale omgeving. Daar hebben andere thema’s ook profijt van.” Henk van Bockel, gemeente Neder-Betuwe


‘Werk is de basis’ Thema: maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie verbinden Door te werken kun je je eigen broek ophouden. Bovendien vergroot werk het gevoel van eigenwaarde. Maar hoe zorgen we ervoor dat iedereen meedoet? Welke rol hebben de verschillende actoren zoals bedrijfsleven en overheden hierin? En waarom moet arbeidsparticipatie bovenlokaal worden aangepakt en bovenaan de sociale agenda worden gezet? Onder leiding van workshopleider Qader Shafiq van COS gingen de deelnemers aan de slag met dit thema. Als woordvoerder bepleit Nathalie Verbeeck van de gemeente Tiel het thema tijdens het debat. De regio Rivierenland is een opvallende regio als het gaat om arbeidsparticipatie, zo vindt de meerderheid van de deelnemersgroep. Er zijn in Rivierenland relatief veel laagopgeleiden en laaggeletterden. De hoger opgeleiden verlaten de regio omdat ze geen passend onderwijs en werk vinden. Ook de (jeugd)werkloosheid is relatief hoog in de regio. Daarnaast heeft Rivierenland een groot aantal mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld mensen met een beperking. Daar komt bij dat de bevolkingssamenstelling de komende jaren verandert. In 2040 is de verhouding potentieel werkenden/niet-werkenden 1,8/1. Ladder van werk Door deze ontwikkelingen en problematiek in de regio Rivierenland moet er goed worden nagedacht hoe inwoners – uiteraard naar individuele mogelijkheden – zo goed mogelijk in het arbeidsproces kunnen worden betrokken. Nathalie Verbeeck van de gemeente Tiel schetst een aantal treden van arbeidsparticipatie. Mensen kunnen participeren met vrijwilligerswerk. Dat is volgens haar al een goed begin. Daarnaast zijn er stages, werkplekken met begeleiding, algemeen geaccepteerd werk en passend betaald werk. Hbo in Rivierenland De vraag wordt gesteld of in Rivierenland een hbo-instelling moet worden gevestigd om hoger opgeleiden binnen de regio te houden en arbeidsparticipatie te bevorderen. Volgens Gerrit van Buuren van de gemeente Tiel is dit niet de oplossing: “Ik denk dat er slimmere manieren zijn om kennis in onze regio te houden. Misschien moeten we ervoor zorgen dat we hier in Rivierenland een goed woonklimaat creëren. Het moet hier gewoon goed wonen zijn.” Focus op lager opgeleiden De conclusie is daarom dat de aandacht vooral moet uitgaan naar de ‘onderkant’, de lager opgeleiden. Dat is 34% van de bevolking van Rivierenland. Dat percentage ligt hoger dan het landelijk percentage. Een lage opleiding is vaak gekoppeld aan een slechte gezondheid; een extra reden om de aandacht op die groep te vestigen. Vincent van Neerbos, wethouder in de gemeente NederBetuwe: “Veel mensen in deze regio komen echt uit de klei. Ze zijn over het algemeen laag opgeleid, soms laaggeletterd, maar ze zijn bereid handen uit de mouwen steken. Werk is hun basis. Zonder werk valt alles weg, hun huis, hun gezin, hun auto, alles. We moeten alles doen om de mensen aan het werk te helpen.” Margo Koehorst van de gemeente Tiel vult aan: “Daarbij is maatwerk vereist.” De deelnemers aan de workshop vinden allemaal dat louter investeren in laagopgeleide jongeren te beperkt is. Iedereen moet worden meegenomen. Gerrit van Buuren van de gemeente Tiel: “Want onze 45-plussers moeten ook nog twintig jaar mee.” Taken naar de overheid Vincent van Neerbos, wethouder in de gemeente Neder-Betuwe benadrukt het belang van vrijwilligerswerk en de rol van de overheid hierin: “We zijn steeds meer taken aan het vermarkten. Dat is geen goede ontwikkeling. Laten we nu als gemeenten samen kijken hoe we de regie op bepaalde activiteiten weer kunnen terugpakken. Bijvoorbeeld de taak om mensen via vrijwilligerswerk naar een reguliere baan te begeleiden.”


Over tekorten gesproken Pieter Mulder van Bètatechniek vindt dat er in de regio Rivierenland veel over banentekorten wordt gesproken. Terwijl zijn ervaring leert dat vooral in de technische en logistieke sector wel degelijk behoefte is aan personeel. Gerrit van Buuren vult aan: “Ook in de handel, reparatie en horeca is nog veel werkgelegenheid.” De kanttekening is wel dat er vanuit de opleiding en vanuit het bedrijfsleven goede (stage)begeleiding nodig is. Die ontbreekt nu nog vaak. Er zullen dus slimme verbindingen moeten worden gelegd tussen onderwijs, overheid en bedrijfsleven. Waarom regionaal? Waarom moet het thema arbeidsparticipatie nu juist regionaal worden aangepakt? Wim Dobbe van het Stichting Steunpunt Vrijwilligerswerk Bommelerwaard neemt het woord. Hij is juist tegen een regionale aanpak: “Laten we de uitvoering vooral lokaal houden. Voor begeleiding naar werk willen mensen uit de Bommelerwaard niet helemaal naar Tiel. Die diensten moeten om de hoek zijn, en laagdrempelig.” De overige deelnemers nuanceren dit meteen: de uitvoering kan weliswaar het beste lokaal, maar beleid ontwikkel je toch echt regionaal. Een goed voorbeeld hiervan zijn de werkcentra die in verschillende gemeenten van Rivierenland zijn geopend. Het concept is regionaal ontwikkeld, de uitvoering is lokaal. Volgens Hicham Hamiddane van de gemeente Tiel is het pure noodzaak om het thema arbeidsparticipatie gezamenlijk op te pakken: “De komende jaren wordt flink gekort op de budgetten. We moeten dus slim samenwerken. Bovendien praat de provincie niet met afzonderlijke gemeenten, dus we moeten onze krachten bundelen.” “Veel van onze inwoners zijn laag opgeleid, soms laaggeletterd, maar ze zijn wel bereid om hun handen uit de mouwen steken. Werk is hun basis. Zonder werk valt alles weg, hun huis, hun gezin, hun auto, alles. We moeten alles doen om iedereen aan het werk te helpen en te houden.” Vincent van Neerbos, wethouder gemeente Neder-Betuwe ‘Er moet een gezonde beweging op gang komen’ Thema: van ongezond naar gezond In de regio Rivierenland is de prevalentie van hartinfarcten en (ernstig) overgewicht het hoogst van Nederland. De levensverwachting van inwoners zonder lichamelijke beperkingen is twee jaar lager dan die van de gemiddelde Nederlander. Bovendien is het gebruik van antidepressiva erg hoog. Integrale aanpak van deze problemen is nodig voor een gezonde regio, vinden de deelnemers aan deze workshop.

Tijdens de workshop proberen de deelnemers, onder leiding van Ursela van Dijk van Elan, antwoorden te formuleren op de drie kernvragen van het debat: wat is het belangrijkste probleem? Waarom moet dit thema regionaal worden aangepakt? En waarom moet dit thema op nummer één komen op de Regionale Sociale Agenda? Frits Coumans van GGD Rivierenland zal het thema tijdens het centrale debat bepleiten. Tsunami van zorg Frits Coumans zet enkele feiten op een rij. “Een tsunami van zorg komt op ons af. Er is sprake van een dubbele vergrijzing. En in deze regio met een achterstandskarakter is dat extra ingrijpend. Hier zullen mensen niet alleen eerder dan gemiddeld overlijden, maar van dat kortere leven zijn mensen ook langer niet gezond. Onderzoek legt een verband met het lage opleidings- en inkomensniveau en met laaggeletterdheid.” Peter Droste van de provincie Gelderland stelt daarop kritisch: “Waarom zouden we dan niet investeren in onderwijs?” Frits Coumans antwoordt dat we nu zeker ook onze aandacht moeten richten op onderwijs en jeugd, maar dat dat niet genoeg is: “We moeten ook investeren in de dertigers van nu.” Economische kant Winst in gezondheid is essentieel voor de regio. Zo creëer je een ideaal vestigingsklimaat voor inwoners en bedrijven. En dat maakt een regio ook economisch gezond. Peter Droste geeft daarbij Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) -9-

wel aan dat je, als je mensen wilt overtuigen van het belang van een gezonde leefstijl, niet alleen de ratio moet gebruiken: “Gezondheid is ook gevoel.” Roeland Geertzen van de gemeente Culemborg beaamt dat en vult aan: “Het is belangrijk om mensen in te laten zien dat gezondheid niet alleen iets is van het nu, maar ook van de toekomst.” Waarom regionaal? De workshopleider vraagt aan de deelnemers waarom het thema regionaal moet worden aangepakt. Art Lemkens van STMR geeft aan dat het bij dit thema gaat om een gedragsverandering die je teweeg wilt brengen. “Dat krijg je niet zomaar voor elkaar. Je moet zorgen dat activiteiten van diverse organisaties elkaar versterken. Op die manier breng je een gezonde beweging op gang.” Hilbrand Faber van de provincie Gelderland geeft aan dat veel beperkingen veroorzaakt worden door ongezond gedrag. “Dat kun je met zusters en dokters alleen niet oplossen. Alle partijen moeten er een steentje aan bijdragen. Je moet dus goed beleid maken.” Dat gezondheid een kwestie van lange adem is, onderstreept ook Masjel van Ooijen van de gemeente West Maas en Waal. “Je redt het niet met een project van vier jaar. Gedragsverandering moet bij mensen tussen de oren gaan zitten.” Op de juiste manier inzetten Nog een reden waarom het thema gezondheid regionaal moet worden aangepakt: het is complexe materie die je als gemeente of instelling niet in je eentje kunt oppakken. In het verleden is gebleken dat individuele initiatieven te weinig vruchten afwierpen. Partijen moeten elkaar de hand reiken en elkaar financieel ondersteunen. Maarten Loeffen van Spectrum CMO stelt dat het geld dat beschikbaar komt, wel op de juiste manier moet worden ingezet. “Dat betekent dus niet dat we zorg en zorgorganisaties per se laten groeien. We moeten er juist voor zorgen dat de zorg afneemt.” De overige deelnemers beamen dat. Wat is gezond? Gerry van der Donk geeft aan dat de naam van de workshop wellicht wat misleidend is. Want wat is nu precies ‘gezond zijn’? “De meeste rokers voelen zich gezond, terwijl roken eigenlijk ongezond is. Daarom denk ik dat we het niet moeten hebben over gezond zijn, maar over gezond leven of gezond gedrag.” Daar stemmen ook de overige deelnemers mee in. Participatie en interactie De workshopdeelnemers zijn het erover eens dat een belangrijke succesfactor voor het veranderen van ongezond gedrag in gezond gedrag, participatie is. Dat wil zeggen: dicht bij de mensen staan en het bij de bron aanpakken. “En dus niet met een bus vol hoger opgeleiden de wijk in rijden en vertellen hoe het allemaal moet.” Volgens Roeland Geertzen gaat het daarnaast ook om sterke interactie. Tussen politici, maar ook tussen bestuurders van instellingen. “We moeten hen uitdagen om voorbij de waan van de dag te kijken en samen te werken. Elke inspanning van een individu ebt weg als niet een ander het ook oppakt.” Met al deze argumenten op een rij maakt pleitbezorger Frits Coumans zich op voor het debat. “Je moet mensen laten zien dat gezondheid niet alleen iets is van het nu, maar ook van de toekomst.” Roeland Geertzen, gemeente Culemborg ‘Kansen bieden staat centraal’ Thema: investeren in jongeren Uit de Regionale Sociale Analyse kwamen vier speerpunten naar voren rondom het thema ‘investeren in jongeren’. Ten eerste wordt er gepleit voor een betere afstemming tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt. Ten tweede moet er meer aandacht komen voor de gezondheid van jongeren. Daarnaast zijn er uitdagingen rondom onderlinge verdraagzaamheid. Tot slot blijkt uit de analyse dat de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG’s) doorontwikkeld moeten worden, zodat ze ook voor twaalftot achttienjarigen geschikt zijn. Genoeg te doen dus, als het gaat om de jeugd. Maar waarom moet dit regionaal opgepakt worden en hoe belangrijk is het? In de workshop praten de 25 aanwezigen over dit thema. Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) - 10 -

Susanna Butterman van de Regio Rivierenland bijt als pleitbezorger het spits af: “Het lukt veel jongeren om aan het werk te gaan, maar vooral voor de kwetsbaren is dat een stuk lastiger. Voor deze laatste doelgroep stellen het Rijk en de Provincie aardig wat middelen beschikbaar en veel werkgevers bieden ze werk. Maar het blijft belangrijk om jongeren kracht te geven en ze te steunen. Kansen bieden staat centraal bij deze doelgroep. Dat betekent wel dat we eerst risico’s moeten wegnemen. Denk aan gezondheidsrisico’s als overgewicht, drugs en alcohol, maar ook aan problemen thuis en etnische conflicten. We zijn gestart met de wrap-aroundmethode en dat werkt, dus daar moeten we ook echt mee doorgaan. Het heeft effect als de jongeren met de vijf leefgebieden aan de slag gaan en daar een handtekening voor zetten. Luister naar jongeren, heb respect en stel grenzen. Afspraken maken werkt.” De rol van de CJG’s De groep praat vervolgens met name door over de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG’s). Gerrie Koethof van GGD Rivierenland: “Jongeren tussen twaalf en achttien jaar stappen niet zelf naar een CJG. We moeten dus in contact zien te komen met die groep. Ik denk dat het belangrijk is dat we luisteren naar de jongeren zelf en ze als groep bij elkaar brengen. Ook een aandachtspunt is dat de jongeren vaak zelf niet vinden dat ze een probleem hebben. Dat vindt de omgeving.” Een belangrijk probleem is dus het bereiken van de jongeren. De deelnemers vinden dat er ook een verantwoordelijkheid ligt bij de ouders. Zo stelt Leonie Wiering van UWV Werkbedrijf Tiel: “Activeer binnen het gezin ouders om vooral voor het minderjarige kind stappen te zetten.” Peter van Veluw van de gemeente Neerijnen maakt een kanttekening: “De verantwoordelijkheid ligt wel bij de ouders, maar dan moeten ze wel weten dat ze hun problemen kunnen bespreken en dat ze hulp kunnen krijgen. Nu blijft het vaak tussen vier muren hangen en is er schaamte. Terwijl het juist een teken van kracht is als je verder wilt met je kind. Dat moeten de CJG’s uitstralen.” CJG’s en jeugdzorgontwikkeling Het versterken van eigen kracht en het zorgen voor voldoende nabijheid zijn dus belangrijke uitdagingen rondom dit thema. Maar waarom moet dit regionaal opgepakt worden? Susanna Butterman: “We missen een centrale uitstraling. En dan komen ook nog de jeugdzorgontwikkelingen er aan. Dat moet regionaal aangepakt worden.” Truus Gillisen van de gemeente Tiel is het hiermee eens: “De ontwikkelingen rondom de jeugdzorg zijn enorm complex. Gemeenten kunnen dit niet individueel organiseren.” De deelnemers knikken instemmend en besluiten ook dat CJG’s en de jeugdzorgontwikkelingen niet los van elkaar gezien kunnen worden. Jongeren in de regio aan de slag Een ander speerpunt is de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. Wat zijn de belangrijkste knelpunten? “Voortijdig schoolverlaten, het aantal werkplekken in de regio en de startkwalificatie”, vindt Sandra Huijnen van RMC Regio Rivierenland. “Wil je een gezonde economische regio houden, moet je jongeren goed opleiden en ervoor zorgen dat ze een startkwalificatie hebben.” Jan Heeres van Kenniscentrum Bètatechniek vult aan: “Uit arbeidsmarktstudies blijkt dat er in 2020 een overschot in de regio is aan mensen met een lbo- en mbo-niveau. Er zijn te weinig hbo-opgeleiden om bijvoorbeeld een onderneming te runnen. We moeten dus ook investeren in jongeren met dat opleidingsniveau.” Peter Ronner van RSG Lingecollege voegt daar met een kritische noot aan toe dat de regio echter te klein is voor een hbo-instelling. “En op dit moment trekken veel hoger opgeleiden weg uit de regio omdat er hier weinig geschikt werk voor ze is.” Jeroen van Baal van UWV Werkbedrijf Tiel vindt dat ondernemers bij dit knelpunt betrokken moeten worden. “Als de ondernemers nu niet gaan investeren in de jongeren, hebben we straks door de vergrijzing een probleem.” Pleitbezorger Susanna Butterman heeft voldoende munitie voor het debat verzameld: “We hebben samen goede punten benoemd. We komen eruit!” “Jongeren vinden vaak zelf niet dat ze een probleem hebben. Dat vindt de omgeving.” Gerrie Koethof, GGD Rivierenland

Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) - 11 -

In debat over de vijf thema’s Na de workshops gaan de aanwezigen in een plenaire sessie in debat over de vijf thema’s. De woordvoerders van de workshops mogen één voor één in een speech van twee minuten vertellen waarom hun thema op de Regionale Sociale Agenda van de regio Rivierenland thuishoort. Na iedere speech gaan de deelnemers tien minuten met elkaar in discussie. Er worden kritische vragen gesteld, aanwezigen vullen elkaar aan en ‘promoten’ in hun reacties tussen de regels door hun eigen thema. Hoe verloopt de discussie en wat zijn de belangrijkste conclusies? Maatschappelijke activering Woordvoerster van dit thema is Sara van Baarle van SMTR. Wat is het belangrijkste probleem? “In het denken over maatschappelijk activering moet een trendbreuk komen, omdat hierbij nog steeds voornamelijk aan zorg gedacht wordt. Maatschappelijke activering is meer dan alleen zorgen, het is vrijwilligerswerk in het algemeen.” Waarom moet dit thema regionaal worden aangepakt? “De couleur locale moet altijd blijven. Overdracht van kennis en kunde heeft regionaal een breder draagvlak. Het voorkomt versnippering.” Waarom hoort dit thema op nummer één? “Alle andere thema’s kunnen niet zonder maatschappelijke activering. Er wordt nu nog niet genoeg gebruik gemaakt van het potentieel aan vrijwilligers dat er is.” De discussie De zaal vindt het pleidooi nogal abstract. “Wat moet er maatschappelijk geactiveerd worden?” Marion Doveren van SOOG vult aan: “De burger is nog onvoldoende op de hoogte van wat er van hem of haar gevraagd wordt. De overheid moet alle burgers uitleggen wat ze kunnen doen.” Daar is de zaal het over het algemeen niet mee eens. De samenleving moet het zelf aan de politiek kenbaar maken. Het is niet aan de politiek om de burger te vertellen hoe het moet. Wat men wel moet doen is regionaal de krachten bundelen, randvoorwaarden opstellen en de politiek aanspreken. “De meeste mensen willen wel wat doen, maar wat past er bij je? Dat kunnen we regionaal coördineren en dan zie ik kansen”, zegt iemand in de zaal. “Het wordt echter wel moeilijk om een mentaliteitsverandering teweeg te brengen”, luidt de slotopmerking. Leefbaarheid en voorzieningen in de kernen Pleitbezorger van dit thema is Jan Christiaans van de gemeente Buren. Wat is het belangrijkste probleem? “Leefbaarheid en de voorzieningen in kleine kernen staan onder druk. We hebben een sociaal en verantwoordelijk klimaat nodig, waarin ook de inwoners aan zet zijn. Daar moeten ze dan wel de ruimte voor krijgen.” Waarom moet dit thema regionaal worden aangepakt? “We zijn op bovengemeentelijk niveau van veel dingen afhankelijk. Bovendien liggen er veel kansen in de regio, die we niet lokaal kunnen oppakken. Bijvoorbeeld de toeristische ontwikkeling in dit gebied en het uitbreiden van de vervoersvoorzieningen.” Waarom hoort dit thema op nummer één? “In een goed leefklimaat woon en werk je beter en word je actiever om dingen voor anderen te doen. Dit is de basis.” De discussie De voornaamste kritiek op het thema is dat het niet regionaal opgepakt hoeft te worden. “Uit onderzoek blijkt dat veel lokale initiatieven al veel goeds hebben gedaan voor de leefbaarheid in de wijken. Het thema moet zeker op de kaart blijven staan, maar niet op de eerste plek”, zegt een deelnemer aan het debat. Jan Christiaans reageert dat gemeenten niet alles in de lucht kunnen houden en dat inwoners lak hebben aan gemeentegrenzen. “Daarom moeten we regionaal kijken naar voorzieningen, bereikbaarheid en de aantrekkelijkheid van de regio.” Hij krijgt steun van iemand uit het vak ‘maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie verbinden’: “Het is niet efficiënt als gemeenten her en der dezelfde dingen los van elkaar gaan organiseren. Leer nou van elkaar, werk samen en deel de ervaringen. Dat moet dus regionaal gebeuren.” Stan Pijls van Welzijn Ouderen Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) - 12 -

Neerijnen heeft het laatste woord: “Leefbaarheid heeft volgens mij niet te maken met geld en voorzieningen, maar is meer een culturele kwestie. Dat mensen elkaar zien staan en elkaar willen helpen. En dat kunnen we wel faciliteren hier.” Maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie verbinden Woordvoerder van dit thema is Nathalie Verbeeck van de gemeente Tiel. Wat is het belangrijkste probleem? “Er zijn veel laagopgeleiden in de regio Rivierenland. Daarnaast zorgt de vergrijzing voor een ongezonde (potentieel) verhouding werkenden/niet-werkenden.” Waarom moet dit thema regionaal worden aangepakt? “Door de bezuinigingen moeten gemeenten de handen ineen slaan om samen op te trekken op het gebied van arbeidsparticipatie. Bovendien is de arbeidsmarkt regionaal georiënteerd waardoor een regionale aanpak vereist is.” Waarom hoort dit thema op nummer één? “Als je voor jezelf kunt zorgen, je eigen broek kunt ophouden, zorg je voor inkomen en vergroot je je eigenwaarde. Pas met die basis worden de andere thema’s belangrijk.” De discussie Allereerst wordt gesteld dat 65-plussers een zege zijn voor de maatschappij. Zij verzetten namelijk heel veel vrijwilligerswerk. Hieruit volgt de stelling dat maatschappelijke participatie noodzakelijk is als opstap naar arbeidsparticipatie. Door maatschappelijk actief te zijn, wordt de afstand tot de arbeidsmarkt kleiner. Daarom moeten de krachten worden gebundeld. Uit het vak van het thema ‘leefbare kernen’ wordt benadrukt dat een lokale economie alleen maar kan bloeien in een leefbare kern. Een ander aspect is de gezondheid van de bevolking in Rivierenland. Werk, of dat nu betaald is of niet, is goed voor de gezondheid en het welzijn van de inwoners. Van ongezond naar gezond Woordvoerder van dit thema is Frits Coumans van GGD Rivierenland. Wat is het belangrijkste probleem? “Er is sprake van een gezondheidsachterstand in de regio Rivierenland. In combinatie met de dubbele vergrijzing wordt de vraag naar zorg de komende jaren snel groter.” Waarom moet dit thema regionaal worden aangepakt? “Het verbeteren van gezondheid is het verbeteren van gedrag. Dat kost tijd. Bovendien krijg je het als gemeente of instelling niet alleen voor elkaar. Samenwerking is nodig. Want alleen dan kunnen we een gezonde beweging op gang brengen.” Waarom hoort dit thema op nummer één? “Omdat gezond gedrag voor iedereen van belang is. En omdat we op basis van vergelijkbare projecten weten dat het aanpakken van ongezond gedrag kan!” De discussie Gezondheid heeft verband met de diverse sociale lagen in de samenleving. Onderzoek legt een relatie tussen gezondheidsklachten en een lager opleidings- en inkomensniveau en laaggeletterdheid. Een van de aanwezigen stelt dat je dus ook moet investeren in het onderwijs en in de samenleving om verbeterslagen te kunnen maken. Een andere deelnemer geeft aan dat ongezond gedrag niet altijd te corrigeren valt. Mensen willen misschien wel gezond eten, maar hebben aan het eind van de maand alleen nog maar geld over voor friet en kroketten. Je zult dit probleem dus met meerdere beleidsvelden tegelijk moeten aanpakken. Een andere deelnemer stelt dat je moet onderzoeken waarmee je de grootste effecten kunt behalen. Want iedereen wil een goede gezondheid. “Creëer dus kansen om gezond leven makkelijker te maken en zorg dat mensen gezonde keuzes kunnen maken.” Investeren in jongeren Pleitbezorger van dit thema is Susanna Butterman van de regio Rivierenland. Wat is het belangrijkste probleem? “Een belangrijk probleem is de aankomende stelselwijziging in de jeugdzorg. De overdracht is pas in 2015, maar daar moeten we ons nu al op voorbereiden. Daarnaast is het een uitdaging om met de CJG’s de jongeren te bereiken.” Waarom moet dit thema regionaal worden aangepakt? “Onder andere door de ontwikkelingen in de jeugdzorg komt er veel op gemeenten af. Ze kunnen dit niet allemaal individueel aan en moeten dus bovenlokaal gaan samenwerken. Als het gaat om het bereiken van de jongeren door de CJG’s hopen we digitaal veel te bereiken.” Waarom hoort dit thema op nummer één? Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) - 13 -

“In deze regio wonen veel laagopgeleiden en jongeren zoeken buiten de regio werk door een gebrek aan werken leerplekken. Als het zo doorgaat loopt de regio leeg.” De discussie Veel deelnemers zijn het ermee eens dat een investering in jongeren nodig is. “Maar dan moet er wel werkgelegenheid zijn”, brengt een deelnemer in. Iemand anders is sceptisch: “Ik vind de jongeren heel belangrijk en er zijn veel problemen, maar ik heb nog niet veel gehoord waardoor ik denk dat het goed gaat komen. Jongeren zitten vooral op internet en ik denk dat je daar aanwezig moet zijn, wil je deze ‘strijd’ winnen. Ik heb er niet veel vertrouwen in.” Pleitbezorger Susanna Butterman stelt gerust: “Het gaat goed komen. Er zit veel energie in deze doelgroep. En alleen op internet aanwezig zijn is niet voldoende, we moeten ze fysiek bij elkaar zetten.” Daar wordt tegenin gebracht dat jongeren elkaar nu ook al opzoeken. “Hangjongeren noemen we dat dan, maar daar lopen we met een boog omheen. Dat moeten we dus niet meer doen. We moeten alle jongeren zelfvertrouwen en het gevoel geven dat ze iets kunnen.”

De prioriteiten voor 2012-2015 en verder Na de workshops, het debat over de vijf thema’s die spelen in Rivierenland en het diner, volgt een afsluitend plenair gedeelte. Nu brengen de aanwezigen hun stem uit op de twee thema’s die voor hen de hoogste prioriteit hebben de komende jaren. Wat komt op nummer één op de Regionale Sociale Agenda 2012-2015 in de regio Rivierenland? “Natuurlijk zijn alle thema’s belangrijk”, nuanceert dagvoorzitter Maarten Bouwhuis tijdens deze laatste plenaire sessie. “Maar we zijn hier bij elkaar om ervoor te zorgen dat er keuzes worden gemaakt tussen belangrijk en heel belangrijk.” Bouwhuis schetst ook de waarde van de keuzes die vandaag worden gemaakt. “Deze uitslag moet worden gekoppeld aan de prioriteiten zoals die door de programmaraden van de regiogemeenten zijn gesteld. Daarbovenop komen de Provinciale Statenverkiezingen. Die kunnen zorgen voor veranderingen in de geldstromen en prioriteiten. Ook het langetermijnperspectief tot 2040 speelt mee.” De uitkomsten De burgemeester van de gemeente Lingewaal, tevens voorzitter van de Programmaraad Zelfredzaam, Loes van Ruijven - van Leeuwen heeft de eervolle taak om toe te zien op de stemronde en om de uitkomsten bekend te maken: 1. Maatschappelijke participatie en arbeidsparticipatie verbinden 2. Investeren in jongeren (gedeelde tweede plaats) 2. Van ongezond naar gezond (gedeelde tweede plaats) 4. Maatschappelijke activering 5. Leefbaarheid in de kleine kernen Hoe nu verder? Het slotwoord van de avond is voor gedeputeerde Annelies van der Kolk. Ze is erg content met het feit dat uit de stemronde blijkt dat de thema’s dicht bij elkaar liggen. “Ook heb ik gemerkt dat alle deelnemers hun best doen om verbindingen te leggen tussen de verschillende thema’s. Bijvoorbeeld: het thema jongeren wordt direct in verband gebracht met arbeidsparticipatie en maatschappelijke participatie. Dat vind ik mooi om te zien.” Annelies van der Kolk vertelt vervolgens over de rol van de provincie: “De provincie is de partner van de gemeenten. Wij willen samen met de gemeenten en de maatschappelijke partners werk maken van alle maatschappelijke thema’s die spelen in Rivierenland. Zonder al die partners en gemeenten kunnen wij niks!” Over de geldstromen is ze gereserveerd: “Let wel dat ik nu geen financiële toezeggingen doe. Laten we de Provinciale Statenverkiezingen afwachten.” Een taart met thema’s Tot slot snijdt Loes van Ruijven - van Leeuwen samen met gedeputeerde Annelies van der Kolk een taart aan. De taart is verdeeld in vijf stukken, als een mooi symbool voor de vijf thema’s van deze avond. Maar de taart staat ook symbool voor het partnerschap tussen de gemeenten en de provincie, vindt Van Ruijven. “Laten we er de komende jaren werk van maken, en samen met de tien wethouders van de gemeenten de weg kiezen die we willen opslaan!”


Op LinkedIn heeft de provincie Gelderland groepen gestart rondom de Regionale Sociale Agenda. Hier kunt u samenwerking zoeken, vragen stellen en kennis delen. Ga naar www.linkedin.com en zoek op ‘sociale agenda Gelderland’. Praat mee! Deelnemerslijst regionaal sociaal debat Rivierenland 20.01.2011 Alfen van S. Sander Gemeente Buren Anker van den G.P. Gerard Gemeente Maasdriel Asseldonk van M.M. Miriam Bloeii Advies & Ontwikkeling Baal van J. Jeroen UWV /Werkplein Tiel Baarle van S. Sara STMR Bakker J.G. Johan Veiligheidshuis Rivierenland te Tiel Baren van R. Rick Provincie Gelderland Bel G. Guido Gemeente Lingewaal Belgrave I.T.M. Inge Gemeente Tiel Berkt van de H. Henny Burger paticipatie raad Biggelaar den J.G.J. Joost Gemeente Tiel Blommaert-ter Beek C. Corrie Bètatechniek Bockel van H. Henk Gemeente Neder-Betuwe Boot J. Jan Woonstichting De Kernen RSGLingecollege Bourgondiën H.D.J.W.J. Henk Bouwhuis M. Maarten dagvoorzitter Brand J.E. Annelies Gemeente Geldermalsen Bremer G. Guus Steunpunt Scouting Gelderland Brethouwer D. Dick Provincie Gelderland Bruin de R. Richard RBT Rivierenland Bruin van Housselt C.J. Corrie WMO lid namens Humanitas Burggraaff H.J. Ina MEE Gelderse Poort Butterman S.E. Susanna Regio Rivierenland Buuren van G.A.A. Gerrit afdeling werk, inkomen&zorg Tiel Christiaans J. Jan Gemeente Buren Corput van den M.C.A.P. Mariska SBOG Coumans G.G.H. Frits GGD Rivierenland Dam van J. Jaap KleurrijkWonen Dekker E.C. Eline GGD Rivierenland Dijk Elan Dijks M. Marcel Gemeente Neerijnen Dobbe W.J.M. Wim Stichting steunpunt Welzijn Bommelerwaard Dokter A. Lili GGD Riverenland Donk-van Andel van der G.J.M.E. Gerry Gemeente Buren Doveren M. Marion Stichting OOGG Driel van M. Maaike Provincie Gelderland Droste P. Peter Provincie Gelderland Drunen van H. Heidemarie WMO-raad Lingewaard Eijkenaar M. Marian MEE Gelderse Poort Erve van het E.J.M. Esther STMR Evert van A.W.M. Anita Provincie Gelderland Ewijk van J. Janny Gemeente Buren Faber H. Hilbrand Provincie Gelderland Flink-Maasse A.J. Anneke Agathos-Thuiszorg Geelen A. Anjo Provincie Gelderland Geertzen R.C.J. Roeland Gemeente Culemborg Gillissen G.H.B. Truus Gemeente Tiel Goris I. Inge ROC Rivor Grieken van W.R.M. Wil ELK welzijnswerk Gurses O. önder Elan Regionale sociale agenda 2012-2015 Rapportage debat Regio Rivierenland 20.01.2011 Tekst: Tekstschrijvers.nl B.V. (Nijmegen en Rotterdam) - 15 -

Hamiddane Hartog Heeres Helmer Hemai Herms Hermans Hidde Hissink Honders Huijnen Janssen Jong Jong Jurriëns Kamm Kamps Kaper Kapitz Kapteijns Kemperman Kersten Keunen Kézér Klaveren Koehorst Kolk Kolthof Kool Koopman Kortschot Kraai Krakers Krebbers Kuip Laar Leferink Lemkens Linde Loeffen Loof Looise Lukkezen Maaren Mekkaoui Mennen Metz Moerman Mulder Mureau Nap Neerbos Niemeijer Nieuwenhuizen

den

van der

de de

van van der

van der van de

van der

van

van van

H. C. J. R. A. S. P. J.H.J. J. P. S. J.C.H. H.A. H.N.H.K. K. M. E. B.A. L. G. S. F. J.P. R. M.I. M.G.H A G. R.A.J. M.E. D. M.A. A.M.J. G.E.H. E. M. I.A.E. A. M. M. A. B. T.R.M. L. T. L. K. M P. J. G. V.M. G.T. K.N.

Hicham Christien Jan Renske Amar Stan Jan Petra Sandra Han Henk Ryks Kyra Moniek Ed Bert Wiet Gerrit Stephanie Francien John Renske Inge-Marie Margo Annelies Gerrie Ronald Mirjam Dianne Marianne Anneke Lieve Ewout Mark Irmgard Ard Marinda Maarten Aart-Jan Bianca Theo Leen Tahar Lisette Katja MetA Pieter Joyce Gert Vincent Gerda Kitty


Gemeente Tiel St. Welzijn Ouderen Lingewaal Kenniscentrum Beta Techniek Zorgbelang Gelderland Provincie Gelderland Regio Rivierenland MEE LANDER VKK GGD RMC Regio Rivierenland OGGz/MO Mozaiek welzijn Mozaiek welzijnsdiensten Gelderse Sport Federatie COS Gelderland MEE Gelderse Poort Wmo-raad Tiel Provincie Gelderland Spectrum Tekstschrijvers.nl STMR (Thuiszorg) Voormekaar UWV /Werkplein Tiel bestuursdienst regio Rivierenland Gemeente Tiel Provincie Gelderland GGD Rivierenland Gemeente Tiel Provincie Gelderland LANDER werk & participatie Gelders Kenniscentrum voor Kunst & Cultuur Welzijn Buren Provincie Gelderland SBOG Tekstschrijvers.nl GGD Rivierenland STMR Iriszorg Spectrum CMO Tekstschrijvers.nl Stichting OOGG WMO-Adviesraad Gemeente West Maas en Waal St. Welzijn Ouderen Lingewaal AMIGO Stichting De Driestroom s Heerenloo Betuwe en Bommelerwaard GGD Bètatechniek Gemeente West Maas en Waal Klankbordgroep Wvg Buren Gemeente Neder-Betuwe Regio Rivierenland Gemeente West Maas en Waal

Nieuwenhuysen Nijhoff Nuijens Olthof Ooijen Oosterveld-Huizing Oorschot Pastors Peters Pethke Pieper Pijls Ramackers Romijnders Rink Ronner Roumen Ruiter Salet Sambeek Schaik Schegget Schmidt Shafiq Sluiters Stolk-van Willigen Strijbos Swam Taal Theeuwen Timmers Ton Toorn Veenendaal Veerkamp Veluw Ven Verbeeck Vos Vreekamp Weerts Welle Westerbeek Wiering Wijk Wild Willemsen Winter Wirtz

van van

van van ter

van

van

van van de

van der

van de de

P.J.H.F.M. J. J. L. M. T.M. H. A.A.D. W. M. J. C. I. R.H.C. P.M.G. P.J. M.C. M.A. P. E.P.H.M. A. H.C. M. Q. J. A.H. M.C.J. A.P.M. C. B.M.H.C. M. A. M.H.J.W G.M. S, P. F.A.M. N. C. J.H.B. M. D. K. L.B. M. J.H. A. E. M.

Piet Hans Jacques Ludie Masjel Gretha Anne Wim Margreet Judith Stan Irma Rianne Patricia Peter Martijn Marnix Peter Ed Albert Hennie Marlies Qader Jolanda Andrea Marij Bert Cees Brigitte Matthijs Anja Marja Gert Sunta Peter Frank Nathalie Caroline Hanny Marieke Dirmia Klaas Leonie Margret Jan Albert Erica Marius


Provincie Gelderland BPR Gemeente Neerijnen Provincie Gelderland Provincie Gelderland Gemeente West Maas en Waal GGD Rivierenland Gemeente Culemborg Regio Rivierenland Gelderse Sport Federatie Regio Rivierenland UWV werkbedrijf Tiel St.Welzijn Ouderen Neerijnen Cannock Chase Lava Provincie Gelderland RSG lingecollege Plattelandsjongeren Gelderland Gemeente Buren regio rivierenland Gemeente Lingewaal St. Welzijn Ouderen Neerijnen Regio Rivierenland GPVO COS Gelderland Gemeente West Maas en Waal Gemeente Geldermalsen Gemeente Geldermalsen Gemeente West Maas en Waal Syndion Expertisecentrum Elan Tekstschrijvers.nl GGD Rivierenland Gemeente Tiel Regio Rivierenland SWB Gemeente Neerijnen MEE Gelderse Poort Gemeente Tiel MEE Gelderse Poort Wmo-raad Lingewaal Gemeente West Maas en Waal Agathos Thuiszorg GOMA UWV Werkbedrijf Woonlinie Gemeente Tiel Sensoor Gelderland Noord en Zuid Bibliotheek Rivierenland Stichting Zorgcentra de Betuwe

Regionale Sociale Agenda Rapportage debat regio Rivierenland 20 januari 2011 Regionaal werken in Gelderland

Recommend Documents