Regionale Samenwerking As-50 Visie en Uitvoeringsprogramma samenwerking Oss-Uden-Veghel

Regionale Samenwerking As-50 Visie en Uitvoeringsprogramma samenwerking Oss-Uden-Veghel

Contactgegevens

www.as50.nl

Gemeente Oss Raadhuislaan 2 Postbus 5 5340 BA Oss

februari 2010

Gemeente Uden Markt 145 Postbus 83 5400 AB Uden

Gemeente Veghel Stadhuisplein 1 Postbus 10.001 5461 KN Veghel

Regionale Samenwerking As-50 Visie en Uitvoeringsprogramma samenwerking Oss-Uden-Veghel

Nijmegen

A5

0

Kengetallen gemeente Oss Inwoners: 77.393 Arbeidsplaatsen: 40.826 Bedrijven: 4.670 Bedrijventerrein: 696 ha.

Oss

A50 A7 3

‘s-Hertogenbosch

A2

Uden

Kengetallen gemeente Uden Inwoners: 40.200 Arbeidsplaatsen: 25.300 Bedrijven: 2.810 Bedrijventerrein: 219 ha.

Veghel

Kengetallen gemeente Veghel Inwoners: 37.308 Arbeidsplaatsen 28.118 Bedrijven: 2.620 Bedrijventerrein: 420 ha.

A58

A2

Eindhoven A67

Inhoudsopgave Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Regionale context . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Onze visie richting 2020: de stippen op de horizon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Economie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Infrastructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 De gedachte achter onze visie - regio in balans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 De Pijlers Economie, Leefbaarheid en Bereikbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Economie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bereikbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leefkwaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23 23 25 27

Uitdagingen vanuit de identiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mensen binden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Potenties benutten van het buitengebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Focus op maken, leren en verbinden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De identiteit uitdragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

29 31 33 33 34

Uitvoeringsagenda en stappen naar realisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Bestuurlijke regie en organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 De uitvoeringsagenda: pijlers, programma’s en projecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Van programma’s naar projecten in 2010-2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Doorgaande projecten en concrete quick wins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Bijlage 1: samengevatte oogst van mogelijke projecten per thema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitvoeringsagenda economie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitvoeringsagenda infrastructuur en bereikbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitvoeringsagenda leefkwaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

Regionale Samenwerking As-50

45 46 47 48

verplaatsing economisch zwaartepunt


21 gemeenten Noordoost Brabant

6

VOORWOORD De gemeenten Oss en de stedelijke regio Uden-Veghel hebben een onderzoek uit laten voeren naar de mogelijkheden om de samenwerking tussen de drie gemeenten te versterken. De vraag van de drie gemeenten gaat over de gezamenlijke ontwikkelmogelijkheden, over de eigen kracht van de drie gemeenten en strekt zich ook uit naar de potenties van de As-50 ten opzichte van nabije centra als ’s-Hertogenbosch, Nijmegen, Venlo en Eindhoven. Aanleiding tot de samenwerking is de dynamiek in en om de regio. De beoogde samenwerking tussen de drie gemeenten Oss, Uden en Veghel kan bezien worden als een nieuwe samenwerking tussen Oss en de stedelijke regio Uden-Veghel. Ze wordt gevoed door verschillende ontwikkelingen: • De komst van de A50 heeft een groot effect op de bereikbaarheid en heeft de regio als vestigingsplaats een positieve impuls gegeven; • De wijdere omgeving investeert in en profileert zich op kennis en innovatie: de Greenport Venlo, de Brainport Eindhoven en de Healthvalley Nijmegen; • Op initiatief van de gemeente ’s-Hertogenbosch wordt gewerkt aan een regionale samenwerking van 21 gemeenten binnen Noordoost Brabant. Daarbinnen zoeken de drie gemeenten hun eigen plek; • Agendavorming bij het Rijk en Provincie vindt steeds vaker op een regionale schaal plaats. De gemeenten Oss-Uden-Veghel willen samen sterker staan op de agenda’s van Provincie en het Rijk. De drie gemeenten zijn op zoek gegaan naar wat de eigenheid en sterkte van de regio is, wat de drie gemeenten bindt en waar de kansen liggen om gezamenlijk te komen tot een duurzaam sterke positie. De visie is aangevuld met een voorstel voor een uitvoeringsagenda. In deze nota schetsen we na het voorwoord eerst onze visie op de regio. Daarna geven we aan via welke stappen en overwegingen we tot deze visie zijn gekomen en hoe dat leidt tot een uitvoeringsagenda.

7



8

REGIONALE CONTEXT Oss, Uden en Veghel vormen niet de enige vorm van samenwerking in de regio, maar maken elk ook deel uit van verschillende samenwerkingsverbanden. Hier staan enkele voorbeelden: Uden en Veghel hebben een langjarige historie van samenwerking achter de rug. In het zogenaamde ReVUS verband werken bedrijfsleven en onderwijs samen op de schaal van Veghel, Uden en Schijndel. De bedrijven in Oss werken samen in het verband van de BOSS. De drie gemeenten Oss, Uden en Veghel hebben in het verleden gezamenlijk opgetrokken bij de succesvolle lobby voor de (versnelde) doortrekking van de A50. Oss is overigens van oudsher meer georiënteerd op de stad ’s-Hertogenbosch en stemt in het zogenaamde Waalboss verband af met de zeven steden die globaal tussen Waalwijk en Oss liggen op het gebied van ruimtelijke inpassing van woonlocaties, bedrijventerreinen en natuurontwikkeling. Oss en Uden zijn op het gebied van winkelen en uitgaan op bovenregionale schaal op ’s-Hertogenbosch georiënteerd, waar het bedrijfsleven zich steeds meer naar de ontwikkelingen in Eindhoven richt. Onder leiding van de gemeente ’s-Hertogenbosch werken 21 gemeenten in Noordoost Brabant, waaronder onze drie, samen aan een gemeenschappelijke regionale agenda. Een bijzondere samenwerking tussen onderwijs, overheid en ondernemers is die van de 5-sterrenregio. Deze omvat de negen werkgelegenheidsgemeenten rond ’s-Hertogenbosch, inclusief Oss, Uden en Veghel. Zij zetten zich samen met het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen in voor het verder versterken van de belangrijke economische speerpunten in het hier goed vertegenwoordigde cluster van bedrijven op het gebied van food, health en farma. De 5-sterrenregio stimuleert samenwerking en netwerkvorming tussen bedrijven, overheid en kennisinstituten. Voor innovatieve ideeën en projecten van ondernemers is er een stimuleringsbudget. Via de As-50 willen Oss, Uden en Veghel ook in de verschillende samenwerkingsrelaties gezamenlijk een sterkere positie innemen om de specifieke sterke punten van de As-50 stevig te verankeren. Regionale samenwerking is overigens niet alleen een zaak van de gemeenten. Met name maatschappelijke en nutsorganisaties zijn al tientallen jaren bezig met schaalvergroting en werken of samenwerken in de regio. Voorbeelden zijn de gezondheidszorg (Bernhoven, Brabantzorg), het welzijnswerk (Vivaan), wonen, zorg en welzijn (Brabantzorg) woningcorporaties (Mooiland/Maasland), het onderwijs (ROC de Leijgraaf) en culturele instellingen (Bibliotheek), die voor een belangrijk deel op regionaal of bovenregionaal niveau zijn georganiseerd.

9


Healthvalley Nijmegen

Dienstencentrum Den Bosch

Brainport Eindhoven Greenport Venlo


10

Ook buiten de regio is regionale samenwerking een belangrijk issue. Er zijn succesvolle voorbeelden. Brabantstad is de samenwerking van de vijf grote Brabantse steden Breda, Eindhoven, Helmond, ’s-Hertogenbosch en Tilburg met de provincie Noord-Brabant. Met behoud van autonomie hebben deze steden zich met succes ingezet voor een gezamenlijke investeringsagenda van 1,4 miljard voor verdere structuurversterking. In de Greenport Venlo werken vier gemeenten en de provincie Limburg met het Rijk samen aan een innovatieve agro-logistieke sector inclusief een hoogwaardig werklandschap. In de Stedendriehoek werken Apeldoorn, Zutphen en Deventer met vier kleinere gemeenten succesvol samen aan een structuurvisie voor het gebied, die extra investeringen van rijk en provincie oplevert. Noord-Brabant heeft een mooie traditie in gebiedsontwikkeling, stond al opgetekend in het Paspoort dat een onderlegger vormt voor deze visie. Ontginning van woeste gronden, ontsluiting met infrastructuur, modernisering van de landbouw, ruilverkaveling, reconstructie, industriebeleid en natuurontwikkeling hebben Noord-Brabant de afgelopen eeuw ingrijpend veranderd. De meeste plannen zijn op rijks- en provinciaal niveau ontwikkeld en met meer of minder succes uitgevoerd. Hoe categoraler de aanpak en hoe groter de afstand tot het gebied, des te onvoorspelbaarder was vaak de uitkomst. Bijzonder aan de As-50 is dat de gemeenten zelf op een samenhangende regionale schaal gezamenlijk het initiatief nemen voor het versterken van de regio. In onze visie gaat het bij de As-50 namelijk om een duurzame versterking van de structuur en de kwaliteit van het gebied met als doel een robuuste kwaliteit van werken, wonen en leven te realiseren. De schaal, de wil tot samenwerken en de wens om integraal te kijken naar de vraagstukken die in de regio spelen, zijn kansrijke elementen. Met de bundeling in de As-50 kiezen de gemeenten Oss, Uden en Veghel ervoor om zelf de regie te nemen om uit te groeien tot een regio, die op alle fronten vitaal is.

11



12

ONZE VISIE RICHTING 2020: DE STIPPEN OP DE HORIZON Als we een wenkend beeld op de horizon schetsen, dan ziet dat er als volgt uit: De As-50 is een regio die door zijn identiteit herkenbaar is in Brabant. De inwoners zijn trots op hun imago en dragen dat uit. De identiteit van de regio laat zich niet bepalen door exact afgebakende grenzen of door strakke concepten. De identiteit is sterk historisch en cultureel bepaald door de agrarische herkomst, de vroege industrialisatie en een hoog aandeel ondernemerschap en een groot arbeidsethos. De kracht van de agrarische keten heeft ervoor gezorgd dat bedrijven zijn ontstaan en dat uit kleine bedrijven grote zijn voortgekomen. Dit zijn niet alleen coöperaties maar ook leveranciers van mengvoer, transporteurs, groothandelsbedrijven en bedrijven in de farmacie. Het succes van de regio heeft blijvend zijn uitwerking gekregen naar bedrijven buiten de food keten, die vertrouwen hebben in de kwaliteit van het ondernemerschap, het innovatief vermogen, de educatie van en het arbeidsethos onder werknemers in de regio. Hierdoor hebben een aantal grote bedrijven op het gebied van de maakindustrie zich structureel gevestigd in de regio. De identiteit en intrinsieke kracht van de kernen in de regio is niet voor alle gebieden gelijk. Er zijn ook in 2020 en daarna nog accenten die ervoor zorgen dat er verschillende oriëntaties zijn. Oss is als grootste gemeente een aantrekkelijke partner van ’s-Hertogenbosch daar waar het gaat om bedrijvigheid en Nijmegen daar waar het gaat om farmacie. Veghel en Uden richten zich op zowel ’s-Hertogenbosch als Eindhoven. Het bedrijfsleven oriënteert zich vooral op Eindhoven, terwijl mensen voor winkelen en uitgaan ook nog altijd ’s-Hertogenbosch in het vizier hebben. Maar in 2020 is er een toenemend aanbod aan mogelijkheden in de regio zelf. De samenwerking met Schijndel als werkgemeente blijft intensief. Het gebied van Bernheze en Landerd richt zich op landbouw, natuur en recreatie. Deze gemeenten zijn integraal onderdeel van het gebied en vormen uitloopgebieden voor Oss, Uden en Veghel. De samenwerking in de regio As-50 laat deze differentiatie ook toe waardoor de regio met een eigen identiteit een excellente partner is van de omliggende kernen. In de regio zijn de pijlers van economie, bereikbaarheid en leefmilieu in evenwicht. Onderstaand de visie per pijler.

13


infrastructuur


14

Economie De regio As-50 is een maakgebied met een sterke focus op food, health en farma, een sterke logistieke sector en een goede arbeidsmoraal. De sterke punten van de economie worden blijvend benut dankzij kwalitatief passende en duurzame bedrijventerreinen met een selectief vestigingsbeleid dat de formule en de kwaliteit van de bedrijventerreinen bewaakt. Natte terreinen huisvesten bedrijven die op water zijn georiënteerd; industrie en distributie zitten op en om de logistieke overslagpunten rond Oss en Veghel; de dienstverlening zit op andere plekken. Slimme combinaties van bedrijven en ketens zorgen voor beperking van transport, onderling leveren van energie en synergievoordelen. Een goede uitwisseling met innovatieve centra als het kennis- en innovatiecentrum rond de Brainport Eindhoven en de Greenport Venlo schraagt de economische structuur (Adaptie, adoptie en innovatie). De As kopieert niet wat daar gebeurt, maar implementeert. Innovatie is gericht op het voorop blijven lopen in adaptie van nieuwe technologieën, verbinden van ontwikkelingen in agro-keten en industrie en vernieuwing van productie-processen. De overheid ondersteunt en faciliteert dat en zet extra in op duurzaamheid. Bedrijven en overheid zijn daarom ook goed aangesloten op de ontwikkelingen in de omgeving. Opleidingen in het gebied hebben een focus op de maakindustrie en de economische pijlers. Naast sterke beroepsopleidingen zijn er verbindingen tussen bedrijven en universiteiten in Wageningen, Nijmegen en Eindhoven waarbij studenten kennis maken met deze regio via stages en werkplaatsen. Infrastructuur De infrastructuur kent sterke hoofdassen: de A50, de A59, de verbeterde N279, de Maas, de ZuidWillemsvaart die geschikt is voor klasse IV doorvaart en de spoorlijn ‘s-Hertogenbosch-Nijmegen zijn hoofdaders. De havens van Oss en Veghel hebben zich ontwikkeld tot toonaangevende binnenhavens in het netwerk van de Rotterdamse haven. Het onderliggende wegennet en met name de aantakkingen op de hoofdstructuur zijn verbeterd. Wat daadwerkelijk een impuls heeft gekregen is het openbaar vervoer (OV). Snelle busbanen vormen de regionale ader, een mix van goede en snelle busverbindingen en buurtbussen vormen de feeders. Alleen een gemeenschappelijke visie, lobby en aanpak bracht ons zover. In nauw overleg met het Rijk en aansluitend op de investeringsagenda van de Provincie zijn de knelpunten in de infrastructuur aangepakt en de OV-investeringen tot stand gekomen. Naast weg en OV-verbindingen beschikt de regio over een compleet utilitair en recreatief netwerk van fietspaden dat belangrijke voorzieningen, economische centra en recreatieplekken in de regio verbindt.

15


Leefkwaliteit De leefkwaliteit in het gebied kenmerkt zich door drie aantrekkelijke stedelijke centra met elk eigen accenten. Deze accenten komen voort uit de historische aanwezigheid van voorzieningen en uit het verzorgingsgebied dat het bedient. Voor alle drie de gemeenten is het kernwinkelgebied van bovenlokale betekenis. Het kernwinkelgebied van Uden heeft van de drie gemeenten de sterkste boven regionale uitstraling en is voor Uden van groot belang voor de economie en de werkgelegenheid. Voor de mensen die in de regio wonen is het gebied aantrekkelijker geworden dankzij investeringen in sport, wonen en recreatie. Ook hebben wij nadrukkelijk aandacht voor het belang van cultuur. Cultuur inspireert een samenleving, geeft vorm aan identiteit en eigenheid van de regio, van de drie gemeenten in het geheel en van de diverse kernen. Cultuurbeleving en -beoefening maken een samenleving boeiend, creëert sociale cohesie en is aantrekkelijk voor nieuwe bewoners, bezoekers en nieuw te vestigen bedrijvigheid. Een variatie aan woonkwaliteiten trok nieuwe mensen naar de regio: jongeren, hoger opgeleiden en welstandige ouderen. Het buitengebied en de relatie stad-platteland kon alleen door een gezamenlijke inspanning verrijkt worden. Voorzieningen zijn voor iedereen bereikbaar. Met efficiënt OV aan de ene kant en aan de andere kant doordat voorzieningen in de kleine kernen op het gebied van wonen, winkelen, welzijn, onderwijs en zorg voldoen aan de basisbehoeften. De groene omgeving wordt andersom in de stedelijke kernen goed beleefd doordat het stedelijk gebied goed is aangehaakt op de natuur en recreatiemogelijkheden in het buitengebied. Uden kent als woongebied een groen karakter met uitlopers naar de Maashorst, Oss en zijn vele kernen in het buitengebied naar Herperduin en de Maasvallei en Veghel naar het Groene Woud. Deze verwevenheid van stad en buiten is optimaal tot zijn recht gekomen en heeft bijzondere woonkwaliteiten opgeleverd. Een ommetje op de fiets is net zo makkelijk te doen als een dag lang struinen en recreëren in het buitengebied. Natuurgebieden zijn onderling verbonden en recreatieplekken goed bereikbaar met voorrang voor wandelaars en fietsers. De sterke en innovatieve landbouwsector kent in zowel fysieke als in economische zin een optimale aansluiting op de food-, health- en farmasector. De hele keten is versterkt; de productie is efficiënt, het vervoer duurzaam en de trend tot waardevermeerdering in de keten dichtbij de consument is optimaal benut. De locaties waar landbouw wordt bedreven zijn goed afgestemd op de omgeving, waaronder natuur, vrije tijdbesteding en wonen (in relatie tot milieu- en gezondheidsaspecten).


16

Een gemeenschappelijke marketing zet het gebied op de kaart en zorgt voor een optimale bekendheid van de recreatieve mogelijkheden. De focus ligt op het benutten van de recreatiemogelijkheden voor mensen uit de directe omgeving. In samenwerking met de omliggende steden wordt het gebied op de kaart gezet voor meerdaagse verblijfrecreatie. De stad als basis, het groen eromheen en de verwevenheid met de omliggende kernen vormt een aantrekkelijke combinatie. De As-50 regio kenmerkt zich door een sterke inkomende pendel. Om mensen die hier werken ook een aantrekkelijk leefklimaat te bieden hebben de drie gemeenten gezamenlijk geïnvesteerd in een hoogwaardig woonmilieu en op cruciale punten in versterking van de kwaliteit van voorzieningen. De drie gemeenten zijn gezamenlijk gesprekspartner van corporaties, instellingen op het gebied van kunst en cultuur, welzijn en zorg. Vanuit een gezamenlijke agenda bespreken zij wat op regionaal, wat op stedelijk en wat op niveau van buurten en kernen geregeld wordt.

17


economie

identiteit en visie

bereikbaarheid


leefkwaliteit

18

DE GEDACHTE ACHTER ONZE VISIE - REGIO IN BALANS Een veelheid aan factoren vormt de kracht en de aantrekkelijkheid van de regio As-50. Bij duurzame ontwikkeling spreekt men vaak over de balans tussen economie, ecologie en sociaal culturele ontwikkeling. Meerwaarde voor een gebied is als de pijlers duurzaam in evenwicht zijn. Waardecreatie vindt plaats door het maken van verbindingen op de pijlers. Uit analyses en de gevoerde gesprekken in de regio As-50 komen binnen deze benadering voor een duurzaam ontwikkelde regio, de volgende hoofdthema’s naar voren: economie, bereikbaarheid en leefkwaliteit. De focus voor de samenwerking is dan ook op deze thema’s gelegd. De thema’s worden daarbij gevoed door andere lopende thema’s zoals energie. In een regio die op de lange termijn sterk en aantrekkelijk blijft als gebied om te wonen, te werken en te leven vormen deze pijlers een stevig en duurzaam fundament en zijn ze met elkaar in balans. Met die blik hebben we ook naar de As-50 gemeenten gekeken. Gevoed door de bijeenkomsten met colleges, raadsleden en stakeholders, hebben we op hoofdlijnen gekeken wat de huidige kwaliteit op deze drie factoren is, welke ontwikkelingen we op ons af zien komen en wat er nodig is om de regio een eigen plek met een eigen identiteit te geven als onderdeel van een grotere Noordoost-Brabantse regio. Voor een duurzame ontwikkeling van de regio moeten de drie pijlers economie, bereikbaarheid en leefkwaliteit in balans zijn. De samenwerking van de regio kan zich op de lange termijn niet alleen richten op één pijler of één as. In onze benaderingswijze gaan wij uit van een integrale kijk op hoofdlijnen van wat er in de regio is. We kijken naar wat er op elk van de drie pijlers in samenwerking tussen de drie gemeenten kan of moet gebeuren om de regio op de langere termijn sterk te houden. Daarbij volstaat niet een korte termijn projectenlijst, maar gaat het om het benoemen van de vraagstukken die de komende jaren moeten worden aangepakt. Duurzame versterking van een gebied wordt niet in één keer gerealiseerd. En ook de ontwikkeling van de samenwerking tussen besturen en met maatschappelijke organisaties op een hoger schaalniveau dan nu zal in de regio getrapt plaatsvinden. De logische aanpak is eerst inzetten op maatregelen die met eenvoudige middelen kunnen worden gerealiseerd, dan wel groot draagvlak hebben bij zowel overheden als stakeholders. Als de samenwerking zich heeft bewezen kunnen complexere maatregelen worden opgepakt. Alle maatregelen moeten echter passen binnen de lange termijn visie van de samenwerking.

19



20

In de ontwikkeling van de regio dient duurzaamheid hoog op de agenda te staan. Bij duurzaamheid gaat het er om de afhankelijkheid van eindige grondstoffen te verminderen en de kwaliteit van ruimte en leven in het gebied op een hoger niveau te brengen. In onze benadering is duurzaamheid geen losstaande paragraaf uitmondend in een afzonderlijk programma, maar een intrinsiek onderdeel in elke pijler en randvoorwaarde bij elke maatregel. Duurzaamheid gaat over activiteiten die passen bij het landschap, over het inrichten van duurzame bedrijventerreinen en het nemen van ruimtelijke beslissingen die aantasting van gebieden, afstanden tussen wonen en werken en voorzieningen en tussen bedrijven onderling zo klein mogelijk houden. Een belangrijk perspectief van duurzame ontwikkeling is het optimaal benutten van energie en grondstoffen. Een goed voorbeeld is het onderzoek naar de mogelijkheden van een gezamenlijke biomassa-energiecentrale.

21



22

DE PIJLERS ECONOMIE, LEEFBAARHEID EN BEREIKBAARHEID BESCHREVEN Economie De economische structuur in het gebied is ondanks de conjuncturele dip van dit moment sterk te noemen. Er is een grote mate van industriële bedrijvigheid. Maakindustrie, met een groot aandeel MKB en een aantal grote landelijk en internationaal opererende ondernemingen, die voortkomen uit en geworteld zijn in het gebied vormen de ruggengraat en de pijlers van de economie. Kenmerkend in het gebied is de grote mate van creatief ondernemerschap en betrokkenheid bij de regio. Bedrijven zoals MSD/Organon, Unilever, Vos Logistics, Jumbo, Sligro, Van der Lande, Cehavé, DMV/Campina, BeterBed en Hout Brox vormen een selectie uit een veel langere lijst aansprekende voorbeelden, veelal voortkomend uit sterke familiebedrijven. Daarnaast functioneert een keten, die mede aan de wieg heeft gestaan van een aantal van deze bedrijven. Dat is de agro-logistieke keten, die vanouds sterk is in dit deel van Noordoost Brabant. In het gebied van de As-50 en daaromheen is de gehele agro-logistieke keten nog altijd aanwezig. Van grond tot mond, van zaadje tot karbonaadje. Veel industriële bedrijvigheid heeft zijn wortels in de agrarische sector. Van de boer, die in zijn eigen schuur sleutelde aan zijn eigen machines en zo verder groeide. Niet voor niets is de foodsector sterk vertegenwoordigd in de As-50, net als de sectoren health, farma en logistiek. Zowel de industrie als de agro-sector zijn sterk in beweging. Innovatie, een toenemende vraag naar hoger opgeleiden en voor belangrijke delen van beide sectoren toenemende concurrentie van met name bulkproducten uit andere delen van de wereld zijn aan de orde. Voor Oss, Uden en Veghel geldt dat het aantal arbeidsplaatsen groter is dan in een gebied als dit verwacht kan worden. Het leidt tot een inkomende pendel die van meer dan grootstedelijk niveau is. Anders gezegd: het gebied heeft veel meer arbeidsplekken dan de beroepsbevolking groot is. Veel werknemers komen dagelijks in Oss, Uden en Veghel van buiten hun eigen plaats naar het werk. Totaal zijn er inclusief het onderliggende verkeer zo’n 60.000 in- en uitgaande bewegingen en dat zorgt voor druk op het (onderliggend) wegennet. Een bijzonder kenmerk van het gebied is het bestaan van een grote binding aan de eigen omgeving. Mensen zijn van oudsher loyaal aan hun gemeenschap, hun dorp en hun baan of baas. Van vele kanten wordt het traditioneel hoge arbeidsethos in de regio genoemd, die mede heeft gezorgd dat juist hier bedrijvigheid die wortelde stand hield, doorgroeide en spelers van formaat voortbracht. Het zorgde en zorgt ook

23



24

voor een sterke binding aan de regio; het is juist het eigen bedrijfsleven dat het fundament vormt onder de economie. Dit bedrijfsleven is krachtig georganiseerd (ReVUS en BOSS) en werkt nauw samen met de lokale overheden. Veel werkgelegenheid in de agro- en in de maakindustrie bevindt zich op het niveau van middelbaar geschoolde medewerkers. Een sterk ROC met vestigingen in de hele regio speelt daarop in en werkt nauw samen met het bedrijfsleven. Aanbod aan hoger onderwijs is alleen in de vorm van de PABO (Fontys) in Veghel aanwezig. Hoger onderwijs dat is toegesneden op de regionale economie is niet in de drie steden gevestigd. Voor HBO- en WO-opleidingen zijn mensen aangewezen op de omliggende grote steden. In samenwerking tussen bedrijfsleven en ROC zijn wel gesprekken gestart met bijvoorbeeld Fontys om andere specifieke HBO-leergangen die aansluiten op de vragen uit de food-, health en farmasector naar de regio te halen. Hierbij hoort de zorg van de samenwerkende gemeenten voor het in standhouden van een onderwijsinfrastructuur, toegespitst op MBO en uitwerkend naar HBO. Dat is gewenst, omdat ook in de beide economische ketens de vraag naar hoger opgeleiden stijgende is. Bereikbaarheid De infrastructuur in de As-50 kent sterke hoofdassen: de A50, de A59, de N279, de Zuid-Willemsvaart, de Maas met het multimodaal knooppunt van de Osse havens en de spoorlijn ’s-Hertogenbosch-Nijmegen zijn hoofdaders. Het onderliggende wegennet van de stedelijke regio Uden-Veghel met Oss en in het gehele gebied de aantakkingen op de hoofdstructuur is achtergebleven. De logistieke sector loopt vast op onhandig liggende aantakkingen en onvoldoende doorstroming op het onderliggend wegennet. Knelpunten liggen bijvoorbeeld bij Paalgraven en bij de ontsluiting van de bedrijventerreinen in Veghel. De beide havens in Oss en Veghel hebben grote betekenis als inland overslag terminals en zijn beide in ontwikkeling. Daarbij beschikt de Osse haven reeds over een spoorvoorziening, die echter opwaardering behoeft. De Veghelse haven is nog niet aangesloten op het spoornetwerk, maar daar wordt wel studie naar verricht. Sterk achtergebleven in de regio is het openbaar vervoer tussen de steden Oss, Uden en Veghel onderling en op de verbindingen naar de kleine kernen in de omgeving. Daarin verschilt de positie van de gemeenten Uden-Veghel van die van de gemeente Oss. Mede via het bestaande spoor is Oss goed bereikbaar via openbaar vervoer vanuit en naar ’s-Hertogenbosch, Nijmegen en Eindhoven. Verder kent de gemeente Oss een fijnmazig netwerk van Openbaar Stadsvervoer. Recent is met de visie Hoogwaardig Openbaar Vervoer Noordoost-Brabant een studie verschenen voor het ontwikkelen van een

25


woonmilieu’s


26

structurerend HOV (Hoogwaardig Openbaar Vervoer) voor de regio. Ook het onderlinge fietsnetwerk tussen de drie gemeenten ontbreekt in grote mate. Aan het fietsnetwerk binnen de gemeenten en met hun directe omgeving is zowel in Oss als in de regio Uden-Veghel wel goed invulling gegeven. Een kenmerk in de regio is dat het georganiseerd bedrijfsleven een sterke pleitbezorger en partner is in de lobby bij hogere overheden voor het versterken van de hoofdassen en het openbaar vervoer. Leefkwaliteit De gemeenten Oss-Uden-Veghel hebben samen een inwonertal van meer dan 150.000 mensen en een oppervlakte van ruim 25.000 hectare en een vijftiental kleine kernen. Het is verleidelijk het gebied te beschouwen als een behoorlijke stad met de omvang van Haarlem of dichter bij huis Arnhem en ’s-Hertogenbosch. Getalsmatig doen we dat af en toe ook, maar de karakteristiek van het gebied Oss, Uden en Veghel is niet dat van een centrumstad maar van een gebied met een vijftiental kernen. De regio kenmerkt zich door de grotere stad Oss en de stedelijke regio Uden-Veghel plus een veelheid aan kernen: kleine en hele kleine, middelgrote en wat grotere. Stad en land zijn in de regio As-50 veel meer verweven dan in een klassieke centrumstad. Stad en land lopen haast geruisloos in elkaar over. De drie steden hebben wel een bepaalde mate van verstedelijking, maar een echt stedelijke uitstraling hebben de drie gemeenten eigenlijk niet. Uden heeft van de drie gemeenten, zeker naar verhouding van het inwonertal, het centrum dat het meest ontwikkeld is en het imago heeft van een aantrekkelijk gebied voor winkelen en uitgaan. Het verzorgingsgebied van de Udense binnenstad bestrijkt een gebied dat groter is dan op basis van de schaal van Uden verwacht kan worden. Ook het centrum van Oss is de afgelopen jaren goed ontwikkeld. Oss en Veghel investeren in hun centrum. In Oss is het voorzieningenniveau op dat gebied de laatste vijf jaar aanmerkelijk versterkt; passend bij een stad die groeit naar 80.000 inwoners. De woningmarkt in de drie gemeenten kent relatief veel eengezinswoningen in het middensegment. Een aantal woonmilieus ontbreekt. Er wordt een tekort gesignaleerd aan starterswoningen en levensloopbestendige huisvesting voor ouderen. Voor realisatie van de huidige woningvraag spannen de gemeenten zich ieder in. We komen nog terug op de vraag of er ook op een ander schaalniveau naar de woonkwaliteiten moet worden gekeken. De relatief kleinschalige steden en kernen zorgen voor een in potentie aantrekkelijke verwevenheid van stad en platteland en daarmee een sterke kwaliteit van de regio. Het buitengebied heeft mooie veelal nog onontdekte plekken te bieden. De Maashorst, uiterwaarden langs de Maas, het tracé van het Duits lijntje zijn voorbeelden van aantrekkelijk buitengebied.

27


oeverwallen en komgronden

plateau Peelhorst

dekzandlandschap met beekdalen


28

UITDAGINGEN VANUIT DE IDENTITEIT De As-50 is een economisch sterk gebied zonder in het oog springende, alles overstijgende urgente sectorale problemen. De ligging, de hechte sociaaleconomische structuur en de beschikbare ruimte maken het een gebied van nieuwe kansen. Het meest in het oog springend is de eerder genoemde verbondenheid van de agro- en de industriële keten. Wanneer we van buiten naar de regio As-50 kijken, dan zien we een interessant gebied langs de belangrijkste economische as in Nederland. Het economisch zwaartepunt in Nederland verschuift langs die as van de noordvleugel van de Randstad in de richting van Eindhoven. De As-50 ligt tussen vier grotere knooppunten met elk een eigen karakteristiek: bestuursstad ‘s-Hertogenbosch, universiteitsstad Nijmegen, Brainport Eindhoven en Greenport Venlo. De plussen van de As-50 zijn de sterke economie, een goed ontwikkelde agrarische en industriële keten, veel lokaal geworteld ondernemerschap, een verwevenheid van stad en platteland en veel interessante kwaliteiten in het buitengebied. Food, health en farma zijn economische speerpunten. Met de besturen van de centrumgemeenten – ‘s-Hertogenbosch en Eindhoven - en met de provincie zijn gesprekken gevoerd over hun beeld van de identiteit van het gebied Oss-Uden-Veghel. Kijken we met de ogen van de mensen die wonen, werken en recreëren in het gebied, dan zien we een rijk geschakeerd gebied met een veelheid aan plekken die elk een eigen specifieke uitstraling hebben. Tussen Maas en Boerdonk is een palet aan kwaliteiten zichtbaar op het gebied van natuur, landschap en verstedelijking. De kracht van de verweving van platteland en stad heeft met name op de raakpunten uiteenlopende beelden opgeleverd. Van een afstandje kunnen we één gebied ontwaren. Van binnenuit ervaren we dat Uden en Veghel al dicht bij elkaar liggen. De afstand met Oss is groter: Oss ligt even ver van Uden als van ‘s-Hertogenbosch.

29


Regionale samenwerking As-50

30

Mensen binden Zoemen we wat meer in op de drie pijlers economie, bereikbaarheid en leefkwaliteit, dan ontstaat nog een andere dimensie. We zien een gebied waar hard gewerkt wordt, maar waar de ontwikkeling van stedelijke kwaliteiten en voorzieningen achter blijft. De economische motor heeft volop gedraaid, maar de kwaliteit van wonen en voorzieningen en het benutten van de potentie van het buitengebied is achtergebleven. Daar valt nog een slag te maken. In onze ogen moet die slag ook worden gemaakt en moeten de twee benen worden bijgetrokken. Alleen al om demografische redenen. De regio As-50 vergrijst. Bij ongewijzigd beleid zal de bevolking na 2030 langzaam gaan krimpen. In andere regio’s komt de krimp al eerder op gang. De effecten daarvan op het arbeidsaanbod zullen mede daardoor eerder zichtbaar worden. Als mensen, die nu naar de regio komen, straks dichter bij huis makkelijk aan werk komen, heeft dat ook gevolgen hier. Vergrijzing op zichzelf heeft twee effecten. Een afnemend arbeidsaanbod, maar aan de andere kant een de komende decennia nog groeiende groep van vitale en welvarende en sociaal actieve ouderen met een ruim bestedingspatroon. Voor regio’s met een in potentie aantrekkelijk woonklimaat in het groen kan dat een interessante markt zijn. Een noodzaak ligt er gezien het economisch profiel van de regio om op de langere termijn arbeidskrachten aan de regio te verbinden. Om een evenwichtige bevolkingssamenstelling te houden is nu actie nodig om daar beweging in te brengen. De regio staat vanuit deze optiek voor een interessante keuze: welke mensen willen wij naast de huidige bevolkingsgroepen duurzaam aan de regio binden? Willen we vooral jongeren aantrekken en vasthouden, willen we mikken op midden- en hoger opgeleiden, die de economie draaiende houden of willen we ook de groep van welvarende ouderen aan de regio binden. Of streven we naar een goede mix van deze drie groepen. En bij elke keuze hoort dan ook de vraag welke kwaliteiten op het gebied van wonen en voorzieningen moet de regio dan bieden om daadwerkelijk aantrekkelijk te zijn voor die groepen om hier te werken en te wonen en met welke regio’s zijn we dan in concurrentie? Voor een evenwichtige en vitale bevolkingsopbouw zal het onvermijdelijk zijn een groter aandeel jongeren, hoger opgeleide werknemers en welvarende ouderen te binden. Dat betekent investeren in meer gevarieerde woonkwaliteiten en voorzieningen. Ook dienen we in het kader van de leefkwaliteit te kijken naar de maatschappelijke ontwikkelingen op het gebied van zorg en welzijn. Welke zorgstructuur past er in een vitale regio? Wat willen we dicht bij huis en nabij organiseren en welke voorzieningen hebben een grotere omvang en een hoger schaalniveau nodig. De ontwikkeling naar één ziekenhuis in Uden voor de gehele regio betekent dat de drie gemeenten gezamenlijk een verantwoordelijkheid hebben voor het stellen van eisen aan de kwaliteit van een dergelijke voorziening en de toeleidende voorzieningen.

31



32

Potenties benutten van het buitengebied De verwevenheid van stad en platteland is een sterk identiteitskenmerk. Vanuit ruimtelijk perspectief ligt de vraag voor hoe deze verwevenheid optimaal als een kwaliteit kan worden benut. Vooral in het buitengebied is sprake van een grote dynamiek rondom de landbouw en de herontwikkeling daarvan, rondom de gewenste natuurontwikkeling in het kader van onder andere de EHS en Natura 2000 doelstellingen. Daarnaast liggen er potenties op het gebied van recreatie, zoals in de Maashorst. De situatie nu is dat de drie gemeenten een relatief kleine rol spelen in het buitengebied. Het is vooral landelijk beleid en provinciale regie die de boventoon voeren. Een eigen visie vanuit de drie gemeenten, aangevuld met de landelijke gemeenten Landerd en Bernheze, is in onze optiek gewenst om de regie te houden op de versterking van de potentiële kwaliteit en identiteit die op de raakvlakken tussen stad, landbouw, recreatie en natuur zijn vorm krijgt. Hier liggen in de toekomst belangrijke keuzen te maken over waar we landbouw en aanpalende nijverheid willen concentreren, of en hoe we woonkwaliteiten in het groen voor specifieke doelgroepen willen ontwikkelen, welke recreatieve hotspots prioriteit krijgen en hoe we het buitengebied ten behoeve van recreatie en natuurbeleving op een verantwoorde manier willen ontsluiten en verbinden. Interessante samenwerkingspartijen zijn in de relatie buitengebied en stedelijk gebied de BOM, Agro en Co en de Kamer van Koophandel. Focus op maken, leren en verbinden De economie is en blijft een belangrijk zwaartepunt. Historisch gezien is er bijna ongemerkt een heel goed vestigingsklimaat ontstaan en zijn bedrijventerreinen als vanzelf volgelopen. Het schaduweffect daarvan is dat er weinig gedaan is aan een gericht vestigingsbeleid. Zo zitten op de natte bedrijventerreinen in Oss en Veghel diverse bedrijven zonder binding of met hun rug naar het water. Op termijn zal de kwaliteit van de bedrijventerreinen omhoog en duurzamer moeten en ligt de keuze voor in hoeverre we kunnen segmenteren in kwaliteiten. Met het verschuiven van het economisch zwaartepunt in de richting van Eindhoven is er ook een sterkere oriëntatie van het bedrijfsleven op de Brainport. Indien we er in slagen een scherp eigen profiel als maakgebied te houden, dan kan de As-50 profiteren van de ontwikkelingen in Brainport Eindhoven en als makers profiteren van het research en development werk wat daar gebeurt. Uit onderzoek van de Brainport blijkt dat veel toeleveranciers van high tech bedrijven gezocht worden in een straal van veertig kilometer rondom Eindhoven. Een gezamenlijke investering in het scherp profileren als maak- en toeleveranciergebied met een focus op food, farma en health is een keuze en uitdaging die voorligt. Deze keuze heeft ook gevolgen voor het onderwijs. Bij een dergelijk profiel past ook een focus op het verder

33


versterken van de samenwerking tussen ROC en bedrijfsleven en het daarnaast ook aan de regio binden van HBO-leergangen. Op het gebied van bereikbaarheid liggen de keuzes in het blijven inzetten op een gezamenlijke lobby om de (voorgenomen) rijksinvesteringen in de hoofdinfrastructuur op de agenda te houden. Een onvoorwaardelijke keuze voor versterking van het OV is noodzakelijk, evenals het verbeteren van de interne fietsverbindingen en het oplossen van de zwakke schakels in het onderliggende wegennet en de aansluitingen op de hoofdinfrastructuur. De identiteit uitdragen Een belangrijke rode draad in het versterken van de pijlers ligt in het samen optrekken om de sterke punten van de regio uit te bouwen en deze met kracht neer te zetten. Het investeren in het zichtbaar maken en uitdragen van de identiteit van het gebied is daarbij van uitermate groot belang om mensen en bedrijven te binden. De drie gemeenten hebben een rol in het pakken van de regie op de samenwerking. De samenwerking is niet alleen een zaak van gemeentebesturen. In sterke regio’s weten overheid, ondernemers en onderwijs en kennis elkaar te vinden. Voorbeelden uit andere regio’s, zoals in de Brainport Eindhoven, laten zien dat het gezamenlijk optrekken van overheid, ondernemers en onderwijs een krachtige impuls kan geven aan het versterken en uitdragen van de identiteit van het gebied.


34

UITVOERINGSAGENDA EN STAPPEN NAAR REALISATIE Inleiding Bij het opstellen van de uitvoeringsagenda kiezen we voor een gezamenlijke aanpak met een aantal lijnen: • Bestuurlijke regie; • Een programmatische aanpak van thema’s en projecten, gebaseerd op de drie pijlers; • Het ontwikkelen van een sterke identiteit als vertrekpunt voor het verder ontwikkelen en profileren van de regio. Wat in de visie op de samenwerking als kracht van de regio As-50 is benoemd, blijkt voor mensen in de regio en voor omliggende gebieden te weinig bekend. De kracht van de samenwerking kan alleen dan benut worden als iedereen de visie eigen maakt en uitdraagt. Dit zowel door bestuurders als ambtenaren, op de pijlers, programma’s als projecten, bij verkenning, planvorming, lobby en uitvoering. Dit zal geleidelijk moeten ontstaan. Het ontwikkelen van een groeiend beeldverhaal van een duurzame sterke regio op basis van succesprojecten is de kern van een sterke identiteit; • Een belangrijke rode draad door alle activiteiten heen vormt duurzaamheid. Duurzaamheid is een centraal uitgangspunt van de samenwerking. Alle uit te voeren acties worden uitgevoerd in het licht van een duurzame ontwikkeling van de regio. Op het niveau van beleidsvorming betekent dit dat doelen worden gesteld die voor de langere termijn bijdragen aan een sterke en gezonde samenleving; • Op alle niveaus zal samenwerking met andere stakeholders moeten worden gezocht. Overheden hebben de komende jaren minder te besteden. Effectiviteit van middelen en bijdragen van derden zijn van groot belang. Om kansen voor samenwerking te benutten zal per stakeholder een aparte werkwijze noodzakelijk zijn. Bestuurlijke regie en organisatie De ontwikkeling van de samenwerking tussen de gemeenten zal geleidelijk aan plaatsvinden. We kiezen niet voor een zwaar opgetuigde organisatie, maar voor een vorm van regie, die gaandeweg kan worden uitgebouwd en mee kan groeien met het succes van de samenwerking. Toch zal enige vorm van regie en coördinatie nodig zijn. Dat staat in het onderstaande schema aangegeven. Nadrukkelijk zij benoemd dat het om een groeimodel gaat. De bestuurlijke regiegroep wordt gevormd door drie bestuurders, bij voorkeur de burgemeesters, die zich laat bijstaan door een ambtelijke regiegroep. Kern van de samenwerking zal zijn dat portefeuillehouders elkaar op inhoud vinden.

35


gemeenteraden

bestuurlijke regiegroep

portefeuillehoudersoverleg per thema

projectgroep (P-houdertrekker)


ambtelijke regiegroep

programmasturing

portefeuillehoudersoverleg per thema



sturing pijlers (per thema)

maatschappelijke instellingen

onderwijs

ondernemers


36

sturing op projecten

Van belang is dat de portefeuillehouders uit de drie gemeenten op inhoud bij de pijlers (thema’s) worden betrokken. Projecten die worden opgepakt kennen altijd een portefeuillehouder als bestuurlijke trekker. Om de gemeenteraden betrokken te houden bij de regionale samenwerking, is het streven om minimaal één keer per jaar een gezamenlijke bijeenkomst te beleggen voor de drie afzonderlijke gemeenteraden. Verder zullen de drie raden halfjaarlijks worden geïnformeerd over de voortgang van de samenwerking. Regie voeren betekent dat activiteiten zoveel mogelijk met mensen en middelen uit de lijn worden uitgevoerd. Er komen geen aparte zware projectorganisaties. Een ambtelijk regieteam en projectgroep ondersteunen de stuurgroep in de programmasturing en de ontwikkeling van de samenwerking. Op het niveau van de pijlers geven de portefeuillehouders van de drie gemeenten op dit thema gezamenlijk sturing aan de richting en prioriteiten en trekkerschap van de projecten. De projecten worden vervolgens onder leiding van één van de portefeuillehouders met een licht aangezet ambtelijk projectteam uitgevoerd. Daarbij worden onderwijs, ondernemers en relevante maatschappelijke organisaties nauw betrokken. De ambtelijke bemensing van de projectteams komt uit de lijnorganisatie van de drie gemeenten. De drie colleges komen minimaal een keer per jaar bij elkaar waarop de portefeuillehouders per thema het gesprek over de regie voeren. De samenwerking is ook in organisatorische zin een groeimodel. Naar behoefte kan de samenwerking verder worden uitgebreid en de betrokkenheid van derden op meerdere niveaus vorm krijgen. Middelen komen vooralsnog uit de drie reguliere gemeentebegrotingen. Er wordt niet ingestoken op een apart projectenbudget As-50; wel wordt door de krachten te bundelen ingezet op het gezamenlijk aanvragen van subsidies om doelen en projecten te realiseren. Daar waar de As-50 activiteiten passen binnen de samenwerking die voor heel Noordoost Brabant wordt opgericht, zal er een beroep worden gedaan op het projectenbudget dat daar wel voor aanwezig is en waar ook de gemeenten Oss, Uden en Veghel ieder 1 euro per inwoner aan hebben gedoneerd.

37


economie

• versterken • verbinden

infrastructuur en bereikbaarheid

leefkwaliteit

• lobbyen • verbinden

• verbinden • coalities maken • kwaliteit maken • been bijtrekken

•

•


38

DE UITVOERINGSAGENDA: PIJLERS, PROGRAMMA’S EN PROJECTEN Aan een duurzame ontwikkeling van de regio liggen de drie pijlers economie, bereikbaarheid en leefkwaliteit ten grondslag. In een sterke regio dienen deze in balans zijn. De ontwikkeling van de regio en de samenwerking van de drie gemeenten kan zich op de langere termijn niet alleen richten op één pijler of één as. Bij het opstellen van de uitvoeringsagenda kiezen we voor een zogenaamde programmatische aanpak. Dat betekent in dit geval dat onder elk van de drie pijlers economie, bereikbaarheid en leefkwaliteit een samenhangende set aan projecten hangt. Om het gewenste beeld op de horizon van een economisch vitale, goed bereikbare en aantrekkelijke regio te bereiken, zijn per pijler een aantal opgaven of doelen te definiëren. Die opgaven worden gerealiseerd in verschillende projecten en activiteiten. De stappen richting het wenkend perspectief zijn per pijler verschillend doordat de uitgangssituatie verschilt: • De economische pijler is sterk binnen de agrarische keten, in de maakindustrie en in de logistiek. De opgave voor de regio is te versterken wat al goed is, investeren in duurzaamheid en innovatie en op elkaar laten aansluiten van kennis, onderwijs en bedrijfsleven. Het bedrijfsleven moet terecht (blijven) kunnen op kwalitatief goede bedrijventerreinen. Het bedrijfsleven realiseert deze opgaven voor een groot deel zelf. De overheid zorgt voor de randvoorwaarden door het uitdragen van een sterke identiteit van het gebied, het voeren van een aantrekkelijk vestigingsbeleid en het faciliteren van de verbindingen tussen kennis, onderwijs en werk. • In de pijler infrastructuur en bereikbaarheid gaat het om het waarborgen van de kwaliteit van de hoofdinfrastructuur, goede aansluitingen op het onder liggend wegennet, goede onderlinge verbindingen en prioriteit voor de aanleg van het openbaar vervoer. Dit lukt alleen als de gemeenten samen met het bedrijfsleven de handen ineen slaan en zorgen voor een gerichte lobby naar provincie en Rijk. Primair doel van de samenwerking op deze pijler moet zijn om bereikbaarheid, gekoppeld aan het wensbeeld voor economie en leefmilieu, op de agenda van Provincie en Rijk te houden voor de bestaande plannen en te krijgen voor de ontbrekende schakels. Door de havens in Oss en Veghel en de daar gevestigde overslagterminals, zijn de bedrijventerreinen in beide gemeenten multimodaal bereikbaar. Voor de Osse haven geldt tevens dat deze per spoor

39


bereikbaar is. De twee havens hebben niet alleen een functie voor de eigen regio, maar verzorgen een groot gebied met een straal van enkele tientallen kilometers, zowel in Noordoost Brabant als de Betuwe. De aanwezigheid en het gebruik van deze voorzieningen kan verder worden uitgebouwd, waarmee OssUden-Veghel nadrukkelijker op de logistieke kaart van Nederland komen te staan. • Op de pijler leefkwaliteit / leefmilieu is de opgave minder eenduidig maar is er wel een rode draad: het been moet worden bijgetrokken om Oss-Uden-Veghel blijvend aantrekkelijk te maken om te wonen, te werken en te leven. In deze pijler gaat het er om nog beter zicht te krijgen op de behoefte aan ontbrekende woonkwaliteiten (starters, welstandige ouderen, hoger opgeleiden) en nog beter zicht te krijgen op wie de (beter) opgeleide werknemer van de toekomst is en wat er nodig is om deze te binden aan de regio. In deze pijler gaat het ook om de kwaliteit van het buitengebied en de afweging van aantrekkelijke natuur en recreatie als onderdeel van de woonkwaliteit en de landbouw als economische functie. Daarnaast gaat het om een aantrekkelijk voorzieningenpakket voor alle inwoners van de gemeenten. Het gaat daarbij om het maken van kwaliteit van woningen en voorzieningen, om het realiseren van een goede structuur voor zorg en welzijn waarin wordt afgestemd welke voorzieningen regionaal en welke op lokaal niveau aangeboden moeten worden. In het maatschappelijk middenveld is regionalisering en differentiatie tussen regionaal en lokaal aanbod al langer gaande. Bibliotheken werken in regionaal verband samen en zorgen in hun aanbod voor lokale verankering, theaters zijn begonnen met afstemming van de programmering en gezamenlijke brochures, het ziekenhuis maakte al enkele jaren geleden een regionale afweging voor één hoofdvestiging in Uden. Welzijnsinstelling Vivaan biedt vanuit kennis van de regionale markt voorzieningen van regioniveau tot aan een lokaal aanbod in de kleine kernen. Niet de minste reden om naar samenwerking tussen de drie gemeenten te kijken is om op deze schaal een gelijkwaardig afwegingskader te kunnen creëren zoals andere partijen doen. Een sterke en gezamenlijke regiefunctie van de drie gemeenten naar aanbieders in het maatschappelijk middenveld is daarbij nodig. Als we de drie pijlers of thema’s verder ontwikkelen in een meer programmatische aanpak, dan kunnen we op elk van die pijlers de programma’s onderverdelen in drie fasen: de verkenningsfase, de planvormingsfase en de realisatiefase. De status van de maatregelen in het programma is verschillend. Voor de pijlers economie en bereikbaarheid is al veel verkend en onderzocht, waarvan de weerslag in deze visie staat. Op het gebied van leefkwaliteit, waar zoals gezegd het been moet worden bijgetrokken, zal nog veel verkend en uitgezocht moeten worden.


40

Van programma’s naar projecten in 2010-2011 De stap om te komen van pijlers en programma’s naar concrete projecten, is in belangrijke mate een zaak van bestuurlijke prioriteitstelling. Vanuit de hiervoor beschreven visie komen de volgende thema’s naar voren, die de komende periode bestuurlijk worden uitgediept. Bij voldoende aanknopingspunten voor uitvoering, worden de thema’s verwoord in een projectopdracht. Dit onder leiding van een portefeuillehouder uit één van de drie gemeenten. De thema’s die in de tabel aan het eind van dit document zijn genoemd, kunnen een extra impuls krijgen wanneer ze gezamenlijk door de gemeenten Oss-Uden-Veghel worden opgepakt. Dit door de uitvoering zelf ter hand te nemen of door samen een onderwerp op de agenda te plaatsen van een hogere / grotere samenwerkingsvorm zoals de provincie of de samenwerking Noordoost-Brabant. Zaken die door één gemeente of onderling gewoon kunnen worden gerealiseerd, zijn niet opgenomen in deze tabel.

Doorgaande projecten en concrete quick wins Naast de hiervoor genoemde projecten/activiteiten waar de drie gemeenten zich gezamenlijk sterk voor maken, zijn er ook al concrete lopende vormen van samenwerking. Deze worden voortgezet. Doordat er steeds meer wordt samengewerkt, kan er ook een klimaat ontstaan waarbij samenwerking ‘heel gewoon’ is. Waarbij het geen extra drempel is om even met de collega’s in Uden of Oss of Veghel te bellen om te vragen hoe zij het doen. Samenwerking betekent dan ook dat de drie gemeentelijke organisaties elkaar beter leren kennen. De colleges streven er naar een dergelijk klimaat te bevorderen, door los van formele projecten dit soort logisch met elkaar optrekken te stimuleren. Onderstaande lijst is een eerste overzicht. Quick Wins: lopende zaken en nieuwe projecten • Promotie regio op de Provada (vestigingklimaat, woonklimaat en verblijfsklimaat) • Website www.as50.nl met kennisarchief • Gezamenlijk optrekken in gebiedsagenda Brabant (MIRT) • Gezamenlijk optrekken in samenwerking NO-Brabant • Gezamenlijke reactie structuurvisie RO van de provincie • Gezamenlijk Belastingkantoor met enkele andere gemeenten en het Waterschap • Aan te vullen vanuit de dagelijkse praktijk die ontstaat…….

41


BIJLAGE samengevatte oogst van mogelijke projecten per thema

Fase

Bereikbaarheid

Economie

Leefkwaliteit

Verkenning

• Ontwikkeling visie en aanpak landbouw, buitengebied en volksgezondheid; positie landbouw in relatie tot natuur, recreatie en gezondheid. • Concept Maashorst / Herperduin / Maasvallei naar het voorbeeld van het Groene Woud. • Visie op de regionale en lokale zorgstructuren en de relatie zorgaanbieders gemeenten. • Wonen en voorzieningen in de toekomst: welke mensen willen wij duurzaam aan de regio binden en wat is daarvoor nodig. • Visie naar mogelijkheden op het gebied van cultuur gezamenlijk op te trekken of een gezamenlijk aanbod te realiseren.

Planvorming

• HOV NO Brabant; geconcentreerde lobby • Arbeidsmarkt & Scholing, waaronder participatiebeleid; samen met onderwijs naar provincie. • Multimodaal / logistiek op de kaart; en ondernemers zorg dragen voor duurzaam aanbod aan personeel en verdere uitbouw van de multimodale werkgelegenheid. kansen van de bedrijventerreinen in Oss en Veghel + promotie als logistiek • Bedrijventerreinbeleid; kwalitatieve segmentering en de bijdrage van deze aantrekkelijk vestigingslocatie + econoterreinen aan de sectoren food-healthmische mogelijkheden van het Duitse achterland. farma (centraal in de 5-sterrenregio).

Realisatie

HOV NO Brabant; realisatie quick wins Rode draden – duurzaamheid en promotie & marketing


44

BIJLAGE 1: SAMENGEVATTE OOGST VAN MOGELIJKE PROJECTEN PER THEMA In onderstaande lijst staat ingedikt de inhoudelijke oogst uit de bijeenkomsten en werkateliers. De denklijn blijft het trechtermodel uit het Paspoort (zie onderstaand), waarbij gefaseerd naar een lange termijn horizon wordt toegewerkt. Het plaatje geeft aan dat de samenwerking een groeimodel is. Duurzame versterking van het gebied wordt niet in een keer gerealiseerd. En ook de ontwikkeling van de samenwerking tussen besturen en met maatschappelijke organisaties op een hoger schaalniveau dan nu zal in de regio getrapt plaatsvinden. Het onderstaande model laat dat zien. Voor onderwerpen die op de lange termijn tot realisatie komen, betekent het niet dat het denken daarover en de visievorming niet eerder plaatsvindt. Nadere toelichting en uitwerkingen op projecten:

de lange termijn horizon

ie in de

regio

visie op gevolgen veranderingen landbouw

rlijke re g

differentiatie woonmilieus

bestuu

e regio gie in d

rlijke re

bestuu

visie op natuur landschap en recreatie

middellange termijn: verbeteren infra, OV en voorzieningen kortere termijn: identiteit en marketing nu: programma voor economie, arbeid en educatie

projecten per thema

45


Uitvoeringsagenda economie 1. De gemeenten kiezen voor het verder versterken van de bestaande sterke bedrijvigheid in met name de agro-keten, maakindustrie en logistiek door segmentering van bedrijventerreinen in de regio. Op basis van een logische clustering van bedrijven en ketens versterken de gemeenten de specifiek gewenste kwaliteit op bedrijventerreinen en verhogen ze de duurzaamheid. De gemeenten ontwikkelen daartoe een gezamenlijk regionaal vestigingsbeleid. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten. • Speelt op middellange termijn. 2. Verdere versterking van het multimodale karakter van de bedrijventerreinen in met name Oss en Veghel. Daarmee kan de totale regio nadrukkelijker op de logistieke kaart van Nederland worden geplaatst. De versterking strekt zich ook uit naar de aanwezigheid van voldoende (natte) bedrijfskavels. Stimulering van beide havens is gezien de ligging en overslagmogelijkheden kansrijk. Oss zet in op multimodale overslag van weg, water en spoor. Mocht het ‘Duitse lijntje’ tussen Boxtel en Veghel (=spoor) weer in gebruik worden genomen voor goederenvervoer, dan kent ook Veghel een trimodaal knooppunt. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten. • Visievorming speelt op korte termijn; langere termijn uitvoering. 3. De gemeenten verkennen gezamenlijk de regionale arbeidsmarkt met als doel het behoud van voldoende arbeidskrachten, in relatie tot de vergrijzende beroepsbevolking, de ontgroening van regio, de gevolgen van krimp (in de omliggende regio) en het gewenste hogere opleidingsniveau (werknemers die de schakel zijn tussen de wetenschap en productie) bij bedrijven. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten. • Speelt op korte termijn. 4. De gemeenten zetten in op een goede educatieve infrastructuur om te zorgen voor optimale mogelijkheden voor het aansluiten van stage, opleiding, werk en wonen. De gemeenten trekken daartoe in het vervolg gezamenlijk op naar ROC en HBO. Het opnieuw invoeren van een regionaal platform voor de 3 O’s is een van de te overwegen instrumenten. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten. • Speelt op korte termijn.


46

5. De gemeenten stimuleren ondernemerschap door het ontwikkelen van regionaal startersbeleid, waarbij profilering van het imago van ondernemerschap in de regio en het stimuleren van meer spin-off vanuit onderwijs naar zelfstandige bedrijvigheid en initiatieven als Kennisplaza centraal staan. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten. • Speelt op korte termijn. 6. De gemeenten zetten in op duurzame bedrijfsterreinen en onderzoeken een gemeenschappelijk energiebeleid gericht op het klimaat neutraal maken van gebouwen en terreinen door het faciliteren van slimme koppelingen en ketens. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten. • Speelt als visie op korte termijn, uitvoering is langere termijn.

Uitvoeringsagenda infrastructuur en bereikbaarheid 7. De gemeenten in de regio trekken gezamenlijk op naar Provincie en het Rijk voor verbetering van de bereikbaarheid van de regio als het gaat om: • Behouden en versterken van de kwaliteiten van de A50 (garanderen doorstroming) • Realisatie van projecten op het hoofdwegennet (Verdubbeling N279 naar een regionale ontwikkelingsas tussen ‘s-Hertogenbosch en Veghel, en tussen Veghel en Helmond, als onderdeel van de grote “T”). • Betere ontsluitingen op het hoofdwegennet (verbetering Knooppunt Paalgraven en aansluiting bedrijventerreinen Veghel). • Realisatie van de Weg van de Toekomst / N 329 in Oss. Door een verdubbeling van deze weg, voorzien van diverse maatregelen ter bevordering van de duurzaamheid, worden zowel de stad als de aangelegen bedrijventerreinen beter bereikbaar. • Onderzoek naar een verbinding met het Duitse achterland. • Het opstellen van de MIRT agenda. Hier ook al gebruik maken van de concepttekst voor deze agenda. Met name de passages over de gebiedsopgave Waalboss – Nijmegen/ Arnhem. • Speelt op schaalniveau van de bredere regio en de provincie. • Speelt als lobby agenda op korte termijn; realisatie is lange termijn.

47


8. In relatie tot de segmentering van bedrijventerreinen en het voorzieningenniveau van de steden onderzoeken gemeenten de mogelijkheden voor multimodale ontsluiting van bedrijventerreinen en steden als alternatief voor het wegverkeer. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten en de bredere regio plus provincie. • Speelt als visievorming op de korte termijn; realisatie is lange termijn. 9. De gemeenten ontwikkelen het HOV concept door en zetten bestuurlijke daadkracht op de uitvoering van het convenant Hoogwaardig Openbaar Vervoer om gebruik te maken van het momentum. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten en de bredere regio plus provincie. • Speelt als lobby en uitwerking visie op de korte termijn; realisatie is lange termijn. 10. De gemeenten realiseren gezamenlijk de quick wins uit het convenant Hoogwaardig Openbaar Vervoer. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten en de bredere regio plus provincie. • Speelt op de korte en middellange termijn. 11. De gemeenten ontwikkelen een plan voor verbetering van de fietspadenstructuur: Verbinden van kernen en belangrijke (recreatieve) functies binnen het gebied in een recreatief en utilitair fietspadennetwerk. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten en de omliggende gemeenten. • Speelt als plan op de kortere termijn; realisatie op de middellange termijn. Uitvoeringsagenda leefkwaliteit 12. Regie op de ontwikkelingen in het buitengebied. De gemeente ontwikkelen een gezamenlijke visie op de samenhang van landbouw, natuur en recreatie in het buitengebied en op de mogelijkheden van landelijk wonen in de overgangsgebieden met de bebouwde kernen. Concentratie van de landbouw, versterking van de economische potentie en de gebruiksmogelijkheden van de recreatie en verbinden van waardevolle natuurgebieden is het uitgangspunt. Het leidt onder andere tot: • Regie kunnen voeren in het buitengebied (op EHS, Natura 2000, landbouw, recreatie, vrijetijdsbesteding, ongewenste verstedelijking, etc.) • Natuur als economische mogelijkheid onderzoeken: ‘natuur met een rode drager’. • Groen-blauwe dooradering van de regio (corridors). • Concept Maashorst ontwikkelen.


48

• Kansen voor projecten waarin natuur en educatie worden gekoppeld (plattelandwerkplaats) . • LOG’s exclusief houden voor landbouwontwikkelingen. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten en de omliggende gemeenten plus provincie. • Speelt als visievorming op de korte termijn; realisatie is lange termijn. 13. Ontwikkelen woonkwaliteiten. Voor de langere termijn ontwikkelen de gemeenten een gemeenschappelijke visie op de gewenste en noodzakelijke woonkwaliteiten. Aansluitend op de demografische ontwikkelingen en het economisch profiel van de regio gaat het hierbij om een visie en maatregelen voor het boeien en binden van jongeren, mensen met een hogere opleiding en welstandige ouderen, mede op basis van de economische ontwikkeling. Regionaal ontwikkelen de gemeenten een visie op de gewenste leefkwaliteiten in de toekomst en wat dat betekent voor de ruimtelijke vertaling daarvan. De gewenste leefkwaliteiten en voorzieningen zijn afgestemd op de bestaande bevolking en op bevolkingsgroepen die we in de regio willen binnenhalen of juist binnen houden, zoals jongeren, welstandige ouderen en hoger geschoolde werknemers. Er is in dat kader behoefte aan regie op het realiseren van het voorzieningenniveau en het aantrekkelijke leefmilieu, dat aansluit op de behoeften van de burger. De drie gemeenten zetten gezamenlijk in op behouden en versterken van de rijke cultuurhistorie en (landschaps)monumenten. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten en de bredere provincie. • Speelt op langere termijn. 14. Regie op voorzieningen Gemeenten sturen aan op regie en organisatie van voorzieningen op regionaal schaalniveau waarna deze voorzieningen vervolgens lokaal worden aangeboden. De gemeenten opereren daartoe in het netwerk van toenemende regionalisering van maatschappelijke voorzieningen. Een voorbeeld hiervan zijn de cultuur- en welzijnsinstellingen. De rol van de regisserende gemeenten is om gesprekspartner zijn naar voorzieningen in de regio. Netwerken waar de gemeenten gezamenlijk in optrekken zijn onder andere gezondheidszorg. • Speelt op schaalniveau van de drie gemeenten en de bredere regio • Speelt op de middellange termijn.

49


Healthvalley Nijmegen

Dienstencentrum Den Bosch

Brainport Eindhoven Greenport Venlo

economie

identiteit en visie

bereikbaarheid


50

leefkwaliteit

HOOFDSTUKTITEL Platte tekst gg ddffd

51


A5

0

Nijmegen

Oss

A50 A7 3

’s-Hertogenbosch

A2

Uden

Veghel

A58

A2


Eindhoven

52 A67

Regionale Samenwerking As-50 Visie en Uitvoeringsprogramma samenwerking Oss-Uden-Veghel

Recommend Documents