Regionaal Kader Maatschappelijke Zorg Midden Holland 2013 - 2016
Inhoudsopgave Deel I 1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.1
Waarom is een nieuw beleidskader nodig? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1.2
Voor wie is dit beleidskader bedoeld? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2.
Landelijke ontwikkelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2.1
Invoering Wmo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2.2
Veranderingen in de AWBZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2.3
Wijzigingen in de GGZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.4
Wet op de Jeugdzorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.5
Scheiden wonen en zorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.6
Wijzigingen in wet- en regelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.7
Gemeentelijke bezuinigingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
2.8
Gevolgen ontwikkelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
3.
Definitie van Maatschappelijke Zorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3.1
Voorwaarden Maatschappelijke Zorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3.2 Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 4.
Omvang van de doelgroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
4.1
De OGGZ-doelgroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
4.2
De risicogroepen voor sociale uitsluiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
5.
Evaluatie beleid 2008 – 2011 Midden Holland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
5.1
Platform en Bestuurlijk Overleg OGGZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
5.2 Regiogemeenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Deel II
Nieuw Beleid 2013 – 2016
6.
Visie op Maatschappelijk Beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
7.
Uitgangspunten van beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7.1
Naar één plan en één arrangement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7.2
Verbeteren preventie en vroegsignalering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.3
Instroom-doorstroom-uitstroom verbeteren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.4
Sturen op zelfredzaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
7.5 Monitoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2
3
8.
Beleidsspeerpunten komende jaren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
8.1 Preventie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 8.2
Vroegsignalering en zorgtoeleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
8.3
Opvang en behandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
8.4
Doorstroom en herstel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
8.5
Nazorg detentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
8.6
Vermindering overlast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
8.7
Minder uitval uit de zorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
8.8 Zwerfjongeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 8.9
Overige zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
9.
Vrouwenopvang en Huiselijk Geweld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
9.1 Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 9.2
Landelijke ontwikkelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
9.3
Huidige situatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
9.4
Aandachtspunten van beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
10. Financiën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Bijlagen: 1
Taken centrumgemeente en regiogemeenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
2
Evaluatie beleidskader 2008 – 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
3
Zelfredzaamheidsmatrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
4
Uitstroomcijfers ex-gedetineerden per gemeente . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
5
Partijen die een bijdrage hebben geleverd aan de nota . . . . . . . . . . . . . . 55
6 Literatuurlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
Deel I 1. Inleiding 1.1
In 2007 is in samenspraak met betrokken partijen bij het Bestuurlijk Overleg Openbare Geestelijke Gezondheidszorg1 (OGGZ) de Regionale visie OGGZ Midden-Holland 2008-2011 vastgesteld. Aan het bestuurlijk overleg OGGZ nemen deel de directies van de instellingen, een vertegenwoordiging van wethouders van de gemeenten in Midden Holland, zorgkantoor en zorgverzekeraar VGZ en een cliëntenorganisatie. De visie is uitgewerkt in een uitvoeringsplan. Daarnaast is in 2008 het Regionaal Kompas Midden Holland ontwikkeld. De looptijd van de beleidskaders is inmiddels verstreken. Bij de behandeling van de nota aanscherping budgettair kader Maatschappelijke Opvang, OGGZ en verslavingsbeleid in 2011 is afgesproken dat in 2012 zal worden gestart met de ontwikkeling van een nieuw beleidskader en dat tot en met 2013 de huidige inhoudelijke kaders en het aangescherpte financieel kader leidend zijn.
1.2
Voor wie is dit beleidskader bedoeld?
Het beleidskader heeft betrekking op de prestatievelden 7, 8 en 9 van de Wmo: • het bieden van maatschappelijke opvang (MO), waaronder vrouwenopvang (VO) (7); • het bevorderen van de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ) (8); • het bevorderen van verslavingsbeleid (9). De doelgroep is heel breed maar heeft over het algemeen betrekking op een groep burgers die in een sociaal kritieke en kwetsbare situatie terecht is gekomen of dreigt te komen. Een deel van hen heeft meerdere problemen tegelijk, zoals psychische problemen, problemen met inkomen en schulden, zijn verslaafd en/of dakloos en/of hebben een crimineel verleden. Zij vragen zelf niet om hulp of mijden zorg - en hulpverlening, maar hebben deze wel nodig. De zorg voor deze doelgroep wordt ook wel maatschappelijke zorg genoemd. Tot de gemeentelijke taken in het kader van vrouwenopvang wordt ook de bestrijding van huiselijk geweld gerekend. Het onderhavige beleidskader vervangt zowel de Regionale visie OGGZ 2008 – 2011 als het Regionaal Kompas Midden Holland 2008 - 2011. Het beleidskader is een regionaal kader en bevat daarom niet alleen gemeentelijk beleid voor de centrumgemeente Gouda, maar ook het met de regiogemeenten afgestemde en af te stemmen beleid.
1
4
Waarom is er een nieuw beleidskader nodig?
Zie bijlage 5
5
2. Landelijke ontwikkelingen Sinds de vorige nota’s Regionale visie OGGZ Midden Holland 2008 – 2011 en Stedelijk Kompas Midden Holland 2008 – 2011 hebben er veel landelijke ontwikkelingen plaatsgevonden die van invloed zijn op het toekomstige beleid voor de maatschappelijke zorg. Deze ontwikkelingen worden hier toegelicht. Het betreft: • Invoering van de Wmo • Veranderingen in de AWBZ • Wijzigingen in de GGZ • Wet op de Jeugdzorg • Wijzigingen in wet – en regelgeving • Gemeentelijke bezuinigingen
2.1
Invoering Wmo
Per 1 januari 2007 is de Wet Maatschappelijke Ondersteuning ingevoerd. De Wmo is een participatiewet die tot doel heeft dat alle mensen mee kunnen doen in de samenleving. Dit geldt ook voor de meest kwetsbare mensen. Gedacht kan worden aan ouderen en mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking, maar ook aan mensen die om wat voor reden dan ook niet goed voor zichzelf kunnen zorgen of buiten de maatschappij dreigen te vallen. Alle gemeenten hebben een beleidsplan Wmo geschreven. Hierin wordt aandacht besteed aan de 9 prestatievelden. Het beleidsterrein van de prestatievelden 7, 8 en 9 wordt ook wel “maatschappelijke zorg” genoemd. In deze nota wordt deze term verder gehanteerd. Alle gemeenten zijn gehouden aan de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Gemeente Gouda2 heeft in haar Strategisch beleidskader de verbindende principes van de Wmo genoemd. Deze zijn: • Uitgangspunt is de kracht van het individu en zijn netwerk • Er is samenhang in het aanbod: algemeen wat kan en specifiek/individueel als het niet anders kan • Samenhang tussen de leefgebieden omzetten in beleid en ondersteuning op maat. Het gaat hierbij om een integrale benadering van de cliënt Om te komen tot vernieuwing zijn de volgende uitgangspunten beschreven: • Een resultaat gestuurd arrangement; het zoeken van een integrale oplossing voor een hulpvraag, dwars door organisaties heen • Regie op de samenhang; minder fragmentatie. Dit betekent dat in de toekomst meer krachten moeten worden gebundeld. • Sturen op hoofdlijnen; door meer te sturen op effecten ontstaat meer beleidsvrijheid voor organisaties.
2.2
Veranderingen in de AWBZ
Het totale zorgstelsel in Nederland moet worden aangepast, omdat de kosten van de AWBZ te hoog worden. Zonder koerswijziging wordt de zorg onbetaalbaar. Het recht op verzekerde zorg is in de loop der jaren steeds verder verbreed. Om de kosten weer in de hand te krijgen, zal – naar verwachting – een aantal aanspraken uit de AWBZ overgeheveld worden naar de Wmo. Binnen de Wmo is geen sprake van een verzekering, maar wordt een groter beroep gedaan op
2
6
Strategisch beleidskader Wmo 2012 – 2015, Gemeente Gouda
7
de eigen kracht van mensen. Het is immers een participatiewet en geen zorgwet. De Wmo hanteert het compensatiebeginsel. Daar waar mensen het echt zelf niet meer kunnen biedt de gemeente een vorm van ondersteuning. De afgelopen jaren is een aantal maatregelen getroffen waardoor mensen met lichte problematiek geen vergoeding meer konden krijgen voor begeleiding vanuit de AWBZ. Het rijk gaat er vanuit dat mensen hun problemen in de eigen kring oplossen dan wel een beroep kunnen doen op andere voorliggende voorzieningen zoals de Wmo, de zorgverzekeringenwet, jeugdzorg of onderwijs. Het Kabinet Rutte II kondigt in haar Regeerakkoord ‘Bruggen slaan’ de decentralisatie van ondersteuning, begeleiding en persoonlijke verzorging aan per 1 januari 20153. Uit een inventarisatie van de huidige gebruikers van AWBZ begeleiding is gebleken dat bijna de helft van de mensen die nu begeleiding binnen de AWBZ ontvangt, een psychiatrische grondslag heeft en dus binnen de doelgroep van dit kader valt. Bij de uitvoering van deze decentralisatie wordt in het Regeerakkoord uitgegaan van een schaalgrootte van gemeenten van 100.000+ inwoners.
2.3
Wijzigingen in de GGZ
Juni 2012 is er een breed akkoord gesloten over de toekomst van de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Uitgangspunt is dat er komende jaren fors bezuinigd moet worden op de GGZ. Om dit te kunnen realiseren, zal er de komende jaren een omslag plaatsvinden van klinisch (beddencapaciteit) naar ambulant (begeleiding en behandeling aan huis), van tweede lijn naar eerste lijn, van eerste lijn naar huisarts en van huisarts naar meer zelfredzaamheid. De ontwikkeling naar ‘meer zorg in de buurt’ hoort hier ook bij. De ambitie is om in de periode tot 2020 de beddencapaciteit in de GGZ met een derde af te bouwen ten opzichte van 2008. Verder is voor wat betreft de GGZ in het Regeerakkoord van Kabinet Rutte II meegenomen dat de langdurende GGZ zorg zal worden overgeheveld van de AWBZ naar de zorgverzekeringswet. Het is vooralsnog niet duidelijk of deze overheveling ook zal gelden voor de GGZ zorg in de maatschappelijke opvang. Dat zal in de loop van 2013 duidelijk moeten worden. Per 1 januari 2012 was besloten tot een eigen bijdrage voor tweedelijns psychologische zorg. Deze eigen bijdrage is per 1 januari 2013 weer vervallen. Door deze maatregel wordt de GGZ weer beter toegankelijk, ook voor cliënten met een laag inkomen.
2.4
Wet op de Jeugdzorg
Per 1 januari 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor alle vormen van ondersteuning en hulp aan kinderen en hun opvoeders. De provinciale jeugdzorg, jeugdbescherming, jeugd GGZ, jeugdreclassering en de zorg voor verstandelijk gehandicapte jeugd wordt overgeheveld naar de gemeenten. Samen met de tijdelijke regeling Centrum Jeugd en Gezin (CJG) komt er één financiering en wettelijk kader.
2.5
Scheiden wonen en zorg
De rijksoverheid wil dat mensen langer thuis zorg kunnen ontvangen. In 2013 wordt een begin gemaakt met dit scheiden van wonen en zorg. Nieuwe cliënten die in 2012 nog in aanmerking zouden komen voor een licht zorgzwaartepakket (ZZP 1-2) en een indicatie voor zorg in een instelling (intramuraal), krijgen vanaf 1 januari 2013 een indicatie voor zorg aan huis (extramuraal). Bestaande cliënten die op 1 januari 2013 een indicatie met verblijf hebben, behouden hun recht op zorg in een instelling. Na 2013 zulle ook zwaardere vormen van zorg (ZZP 3-4) vanuit huis geleverd moeten gaan worden. We kunnen verwachten dat dit gevolgen heeft voor onder andere de woningmarkt, maar dat ook de druk op extramurale zorg, welzijnswerk, mantelzorgers en Wmo-voorzieningen zal toenemen.
tot de sociaal zwakkere groep wordt gerekend. Deze ontwikkeling heeft ertoe geleid dat veel centrumgemeenten zijn overgegaan op het principe van regiobinding. Dit houdt in dat mensen binding moeten hebben met de regio om in aanmerking te komen voor een plaats en begeleidingstraject in de maatschappelijke opvang. Dit principe staat op een gespannen voet met het uitgangspunt van landelijke toegankelijkheid van de maatschappelijke opvang zoals vastgelegd in artikel 20 van de Wmo. Landelijke toegankelijkheid houdt in dat er voor iedere dak- en thuisloze opvang is als eerste stap naar een beter leven. Het Ministerie van VWS heeft een poging gedaan een landelijke gedragscode landelijke toegankelijkheid in te voeren. Dit is tot nu toe niet gelukt, omdat de centrumgemeenten vrezen voor bureaucratie. In de praktijk kiezen de meeste centrumgemeenten (waaronder Gouda) er wel voor om dak- en thuislozen een eerste opvang te bieden. Als blijkt dat een cliënt uit een andere regio afkomstig is dan wordt de cliënt wel kort en tijdelijk onderdak geboden. Vervolgens wordt contact opgenomen met een instelling voor maatschappelijke opvang in de regio van herkomst voor afspraken over warme overdracht van de cliënt. Het uitgangspunt is dat de cliënt een traject volgt in de regio waar de kans op een succesvolle re-integratie het grootst is. In zijn algemeenheid is dat in de regio waaruit de cliënt afkomstig is en waar hij een sociaal netwerk heeft of had. Gemeenten werken volgens de beleidslijnen genoemd in de handreiking landelijke toegankelijkheid in de maatschappelijke opvang van de VNG.
Eigen bijdrage MO/VO Al jaren wordt in de Maatschappelijke Opvang en Vrouwenopvang een eigen bijdrage geheven door de instellingen. Deze heeft echter geen wettelijke grondslag. Hierin zal naar verwachting in 2013 verandering worden gebracht door een wetswijziging in de Wmo. Het heffen van een eigen bijdrage zal dan verplicht worden. Gevolg hiervan is dat de centrumgemeenten een verordening op moeten stellen op grond waarvan de eigen bijdrage kan worden geheven. Gemeente Gouda is al bezig met voorbereidingen op dit punt.
Wet Zorg en Dwang en de Wet Verplichte GGZ De rijksoverheid vindt dat er een hiaat is in de rechtsbescherming van GGZ patiënten. Daarom zijn twee nieuwe wetten in de maak; de Wet Zorg en Dwang en de Wet Verplichte GGZ. De beide wetten gaan de wet Bijzondere Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) vervangen. Volledige titel van de Wet Zorg en Dwang is Wet Zorg en Dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten. Deze wet is bedoeld voor rechtsbescherming voor mensen met dementie en voor mensen met een verstandelijke beperking. Door hun beperking zijn zij vaak niet in staat in te stemmen met opname in een zorginstelling. De Wet Verplichte GGZ (WvGGZ) is bedoeld voor mensen met psychische problemen en/of een verslaving. Uitgangspunt van beide wetten is dat gedwongen opnames zoveel mogelijk worden beperkt. In beide nieuwe wetten zijn ook regels opgenomen voor verplichte zorg buiten een zorginstelling. De WvGGZ benoemt ook een rol voor de gemeenten als partij waar een zorgmachtiging voor verplichte zorg kan worden aangevraagd. Beide wetten liggen op dit moment ter behandeling bij de Tweede Kamer. De streefdatum voor inwerkingtreding is nog niet bekend.
Wet forensische zorg Dit wetsvoorstel (op dit moment in behandeling bij de Eerste Kamerr) regelt de invoering van een nieuw stelsel voor forensische zorg. De bedoeling is dat met dit wetsvoorstel wordt voorkomen dat personen met een psychische stoornis of verstandelijke beperking in een justitiële inrichting terechtkomen terwijl ze daar eigenlijk niet thuis horen. Met dit voorstel krijgen de officier van Justitie en de rechter de mogelijkheden om iemand binnen het strafrecht sneller geestelijke zorg te bieden. De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg heeft onlangs het advies ‘Stoornis en delict’ afgerond, over de aansluiting van forensische (GGZ-)zorg op de reguliere zorg. De bedoeling is dat gemeenten in de uitwerking hiervan een grote rol gaan spelen. Hoe dit er precies uit gaat zien, is nog niet bekend. De verwachting is in ieder geval dat met dit wetsvoorstel de toestroom in de GGZ zal toenemen.
Schuldhulpverlening
2.6
Wijzigingen in wet- en regelgeving
Handreiking landelijke toegankelijkheid Sinds 2010 worden de middelen voor Maatschappelijke Opvang niet meer verdeeld op basis van de gegroeide historische situatie, maar op grond van objectieve criteria. Dit zijn ondermeer het inwoneraantal en het aantal mensen dat
3
Per 1 juli 2012 is de Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening ingevoerd. Kern is dat iedere gemeente een zorgplicht heeft, maar dat de burger geen recht heeft op schuldhulpverlening. De gemeente moet criteria aanleggen voor wie al dan geen recht heeft op schuldhulpverlening. Voor de OGGZ-doelgroep betekent dit dat niet iedereen met schulden meer in aanmerking komt voor schuldhulpverlening. In een aantal gevallen is stabilisatie van de financiële situatie het maximaal haalbare. Belangrijk is dat er een integrale aanpak van schulden komt. De hulp moet niet alleen gericht zijn op de schulden, maar ook op de omstandigheden waaronder zij konden ontstaan.
We zijn op dit moment nog in afwachting van de exacte uitwerking van deze decentralisatie
8
9
2.7
Gemeentelijke bezuinigingen
In het verleden ontving centrumgemeente Gouda een doeluitkering voor Maatschappelijke Opvang, Vrouwenopvang, OGGZ en Verslavingsbeleid. De middelen werden verdeeld op grond van de historische gegroeide situatie. Sinds 2010 worden de middelen voor Maatschappelijke Opvang, OGGZ en Verslavingsbeleid verdeeld op grond van objectieve criteria. Dit zijn ondermeer het inwoneraantal en het aantal mensen dat tot de sociaal zwakkere groep wordt gerekend. Ook de mate waarin de centrumgemeente eigen middelen heeft ingezet, speelt hierbij een rol. Het rijk gaat er daarbij vanuit dat de gemeenten ook eigen middelen inzetten om het niveau van voorzieningen te handhaven. Gouda als centrumgemeente ontvangt minder middelen dan voor de herverdelingssystematiek. Het nieuwe verdeelmodel voor de maatschappelijke opvang heeft gemaakt dat het budget dat centrumgemeente Gouda jaarlijks ontvangt, fors krimpt. In Midden Holland is al een bezuinigingsslag gemaakt op basis van de nota Aanscherping Budgettair kader Maatschappelijke Opvang, OGGZ en Verslavingsbeleid van juni 2011. Hierin is aangegeven dat rijksbezuinigingen één op één zullen worden doorgesluisd. Als gevolg van de economische crisis is de verwachting dat alle gemeenten in Midden Holland zullen moeten bezuinigen. Dit betekent dat het gewenst is beleidsterreinen zoveel mogelijk goed op elkaar af te stemmen en te kijken waar bezuinigd kan worden, zonder dat de doelstellingen daar onder leiden.
2.8
Gevolgen ontwikkelingen
De in de vorige paragrafen benoemde ontwikkelingen kunnen de volgende gevolgen met zich meebrengen: • Als gevolg van de Wmo zal de nadruk meer komen te liggen op de eigen kracht van de burger en zelfredzaamheid aan de ene kant en op preventie en vroegsignalering aan de andere kant. • Zowel de bezuinigingen op de gemeentelijke begrotingen als de beperktere middelen van de doeluitkering maatschappelijke zorg maken dat het een uitdaging is om met beperktere middelen toch de gestelde doelen te bereiken. • De doeluitkeringen maatschappelijke opvang en vrouwenopvang zijn omgezet in decentralisatie uitkeringen waardoor de mogelijkheid bestaat een minder strikte scheiding aan te brengen tussen beide budgetten. Hierdoor ontstaat meer flexibiliteit van beleid. • Door een verdere beperking van de aanspraken in het kader van de Zorgverzekeringenwet en AWBZ is de kans groot dat de druk op de gemeentelijke voorzieningen groter wordt. • De schaarste aan woningen wordt groter door het scheiden van wonen en zorg. • De doelgroep wordt duidelijker afgebakend door de regiobinding als gevolg van de handreiking landelijke toegankelijkheid. • Er komen meer mogelijkheden voor drang en dwang als gevolg van de Wet Verplichte GGZ en de Wet Zorg een Dwang. De aansluiting tussen de forensische zorg en de reguliere GGZ zorg zal worden verbeterd.
3. Definitie van Maatschappelijke Zorg 3.1
Voorwaarden Maatschappelijke Zorg
Het kabinet stelt de volgende voorwaarden aan maatschappelijke zorg op grond van artikel 20 in de Wmo4: • Het waarborgen van de landelijke toegankelijkheid van de voorzieningen die met deze middelen worden gefinancierd • De regionale verantwoordelijkheid van de centrumgemeenten • Registratie Aan de decentralisatie-uitkering zijn de prestatieafspraken verbonden zoals eerder overeengekomen door de vier grote steden (G4) met de rijksoverheid in het kader van het Stedelijk Kompas 2008 -2014. 1. 2. 3. 4.
Dakloosheid ten gevolge van huisuitzetting komt (vrijwel) niet meer voor. Dakloosheid ten gevolge van ontslag uit detentie komt (vrijwel) niet meer voor. Dakloosheid ten gevolge van uitval uit zorginstellingen komt (vrijwel) niet meer voor Voor een afgesproken tijdstip is voor alle dak- en thuislozen een trajectplan opgesteld en zijn zij – afhankelijk van de persoonlijke omstandigheden – voor zover mogelijk voorzien van inkomen, passende huisvesting, effectieve ondersteuning, zorg, zinvolle dagbesteding en werk. 5. Bij een groot deel van de doelgroep is overlastgevend gedrag verminderd. In het geactualiseerde plan van de vier grote steden5 zijn er enkele nieuwe doelstellingen bij gekomen. Deze luiden als volgt: 6. Voorkomen van nieuwe dak- en thuislozen door te investeren in preventie van uitval en op het voorkomen van terugval 7. In zorg en opvang brengen van mensen die nu nog dakloos zijn en verbeteren van de doorstroom 8. Bevorderen dat mensen die in zorg en opvang zitten uitstromen en re-integreren en participeren in de samenleving. Centrumgemeenten hebben de ruimte van het Rijk gekregen om de prestatieafspraken op hun eigen wijze te formuleren, maar de hoofdrichting moet wel worden ingezet. De prestatieafspraken voor de regio Midden Holland zijn uitgewerkt in hoofdstuk 8 van dit rapport. Het Trimbos-instituut6 heeft de opdracht van het ministerie van VWS om de voortgang van de Kompassen te monitoren en zij doet dit dan ook jaarlijks door het uitbrengen van een Monitor Stedelijk Kompas.
3.2 Definitie Maatschappelijke zorg7 is een overkoepelend begrip voor maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, verslavingsbeleid, aanpak Huiselijk Geweld en openbare geestelijke gezondheidszorg. Het doel van maatschappelijke zorg is te voorkomen dat mensen met zware, vaak meervoudige problemen dreigen uit te vallen en daardoor dakloos worden. OGGZ is primair gericht op het vroegtijdig signaleren en beïnvloeden van risicofactoren.
10
4
Bijlage 5a Decentralisatieuitkering maatschappelijke opvang, OGGZ en verslavingsbeleid - VNG
5
Plan van Aanpak dak- en thuislozen (maatschappelijke opvang) 2e fase – april 2011
6
Monitor Stedelijk Kompas 2010 – Trimbos Instituut
7
Van: Movisie
11
De gemeente is verantwoordelijk voor de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg en dit houdt in dat er samenhang moet worden gezocht op de hiervoor genoemde beleidsterreinen met het overige gemeentelijke beleid op het gebied van kwetsbare groepen. Het beleidsterrein van de OGGZ is niet gemakkelijk te definiëren. Dit heeft te maken met de complexiteit van de problematiek, het multidisciplinaire karakter van het veld en de moeilijke toegankelijkheid van de doelgroep.
4. Omvang van de doelgroep
De definitie luidt als volgt: “De OGGZ is het veld van hulpverlening en beleid dat zich bezighoudt met mensen met een combinatie van problemen op verschillende levensgebieden, en vaak ook psychiatrische of verslavingsproblemen of beperkte verstandelijke vermogens, die niet meer in hun eigen bestaansvoorwaarden kunnen voorzien of, bij uitblijven van passende hulp, in die situatie terechtkomen. Het gaat in de OGGZ om medische zorg, praktische ondersteuning, rehabilitatie en opvang”.
4.1.
De OGGZ-doelgroep
De doelgroep van maatschappelijke zorg is de doelgroep die al min of meer buiten de samenleving valt. Gedacht kan worden aan dementerende mensen die zijn vereenzaamd, mensen die in hun huis vervuilen, (zwerf)jongeren die niet weten waar zij naar toe moeten, multiproblem gezinnen of langdurig verslaafden. Er zijn geen exacte cijfers bekend over de omvang van de doelgroep maatschappelijke zorg. Dit heeft te maken met het complexe karakter van de doelgroep zoals hiervoor reeds betoogd. Op grond van landelijke berekeningen wordt de doelgroep van de OGGZ geschat op 0,5 tot 1% van het aantal inwoners. Voor de regio Midden Holland met 240.000 inwoners komt dit neer op 1200 – 2400 personen. In de OGGZ Monitor 2008 – 20098 komt men uit op een aantal van 2200 inwoners die als OGGZ-cliënt staan geregistreerd bij een of meer instellingen op het gebied van maatschappelijke zorg. Dit aantal komt overeen met de landelijk gehanteerde maatstaven. Circa 10 % van de geregistreerden vormt de harde kern die meerdere jaren in de zorg en opvang verblijft. Daarnaast zijn er ook zorgmijders die niet in beeld zijn van de zorgorganisaties. Dit betekent dan ook dat de genoemde cijfers niet de werkelijke cijfers zijn, maar dat de werkelijke cijfers hoger zullen liggen. De doelgroep van maatschappelijke zorg is breder dan de OGGZ en daardoor is het aantal geregistreerden derhalve hoger. In onderstaand staatje worden verschillende doelgroepen van maatschappelijke zorg genoemd met de aantallen.
Aantallen van doelgroepen maatschappelijke zorg in Midden Holland9 Doelgroep
OGGZ-cliënten
2009
2009
2.252
2.116
232
208
40
40
790
775
Vrouwenopvang
60
55
Veelplegers (jeugd)
23
Daklozen Zwerfjongeren Verslavingsproblematiek
Veelplegers (volwassenen)
173
Zeer actieve veelplegers
50
Vaak bestaat de indruk dat de OGGZ-cliënten zich alleen in de centrumgemeente bevinden omdat daar de voor zieningen zijn. Uit onderstaand staatje blijkt dat de werkelijkheid anders is en de cliënten ook wel degelijk in de regio gemeenten wonen.
8 OGGZ-monitor Midden-Holland 2008 -2009, Aantallen geregistreerde cliënten in de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg maart 2011. 9
12
Uit: OGGZ-monitor Midden Holland 2008 -2009
13
Woon- of verblijfplaats van OGGZ-cliënten in Midden Holland10 Woon- of verblijfplaats
2009
Gouda
2009
630*
604
Krimpenerwaard
99
80
Zuidplas
86
75
Bodegraven-Reeuwijk
83
79
Waddinxveen
53
59
Boskoop
47
51
Buiten de regio
59
57
Onbekend
68
73
1.125**
1.078**
Totaal Midden Holland
De belangrijkste risicofactoren die een groot effect hebben op sociale uitsluiting zijn: • Gering psychisch welbevinden • Slechte gezondheid • Laag inkomen • Uitkeringsgerechtigd/werkloos (tot 65 jaar) Geen al dan niet betaald arbeid, vrijwilligerswerk, mantelzorg (ouder dan 65 jaar). Groepen waarbij bovenstaande combinatie van factoren veel voorkomt zijn bijvoorbeeld mensen met een laag inkomen (uitkeringsgerechtigd, mensen met schulden of moeite met rondkomen), eenoudergezinnen en niet-westerse allochtonen. Hieronder worden schattingen gegeven van de risicogroepen voor sociale uitsluiting in Midden Holland, waarbij is uitgegaan van deze 4 belangrijkste risicofactoren en de gegevens uit de gezondheidspeiling 2009. Dit betekent dat de werkelijke aantallen hoger liggen.
Cumulatie van risicofactoren in de algemene bevolking in Midden Nederland Inwoners 20 t/m 64 jaar
Midden Holland *
Daklozen staan geregistreerd in de centrumgemeente en veel OGGZ cliënten trekken naar de centrumgemeente omdat daar voorzieningen zijn.
**
Betreft alleen die OGGZ cliënten waarvan uitgebreide informatie beschikbaar is, en dus niet het totaal aantal cliënten. Cliënten van Kwadraad, Stek, Inloophuis Domino, ’t Swanenburghofje en ’t Lichtpunt (Eleos) ontbreken
4.2
De risicogroepen voor sociale uitsluiting
Het centrale thema in de Wmo is dat iedereen mee doet. Echter met name de OGGZ doelgroep loopt grote kans niet mee te doen. Er is een groep mensen met een verminderd welzijn en een verminderde zelfredzaamheid. Deze mensen lopen het risico af te glijden naar een situatie waarin zij zorg en opvang nodig hebben als er geen sociaal vangnet aanwezig is. Dit proces wordt ook wel sociale uitsluiting genoemd. Met name op dit gebied kunnen de regiogemeenten een bijdrage leveren aan het voorkomen van het afglijden van mensen. Preventie gericht op de algemene bevolking, maar vooral gericht op risicogroepen is hier van belang. Ook kunnen de regiogemeenten een bijdrage leveren aan signalering, vroeginterventie en toeleiding naar zorg van deze inwoners. Er zijn twee centrale kenmerken voor sociale uitsluiting11: • Er is sprake van een tekort of achterstand op sociaal, cultureel en economisch vlak • Toekomstperspectief ontbreekt
Gering psychisch welbevinden
3,9
Slechte financiële situatie (schulden of grote moeite met rondkomen)
10.877
7,7
Uitkeringsgerechtigd
12.790
9,1
Slechte lichamelijke gezondheid
7.628
5,4
Combinatie van 2 van de 4 factoren
6.357
4,5
Combinatie van 3 van de 4 factoren
1.695
1,2
141
0,1
Combinatie van alle 4 de risicofactoren
Hieronder wordt per gemeente, en voor de 5 gemeenten in de Krimpenerwaard gezamenlijk, weergegeven hoe groot de risicogroep is met een opeenstapeling van risicofactoren.
Opeenstapeling van risicofactoren voor sociale uitsluiting bij mensen met een slechte financiële situatie van 20 – 64 jaar Woonplaats
Risicofactoren niet- of nauwelijks beïnvloedbaar door beleid:
Te beïnvloeden risicofactoren door beleid: • Mate van zelfredzaamheid • Gezondheid • Opleiding • Arbeidsmarktpositie • Inkomen • Fysieke en sociale leefomgeving
%
5.509
Er zijn 2 soorten risicofactoren voor sociale uitsluiting: wel- en niet beïnvloedbaar door beleid.
• Burgerlijke Staat • Gezinssamenstelling • Sociale afkomst • Etniciteit
Aantal
+ 2 van 3 risicofactoren**
Gouda
346
77
Krimpenerwaard
184
41
Zuidplas
161
36
Bodegraven-Reeuwijk
100
22
Waddinxveen
92
20
Boskoop
94
21
Totaal Midden Holland
979
218
** Risicofactoren zijn behalve een slechte financiële situatie: • Hoog risico op angst/depressie • Sterk beperkt door chronische aandoening • Uitkeringsgerechtigd
10 Uit: OGGZ-monitor Midden Holland 2008 -2009 11 Risicogroepen voor sociale uitsluiting in Midden Holland – GGDMH oktober 2011
14
+ alle 3 de risicofactoren
15
5 Evaluatie beleid 2008 – 2011 Midden Holland De beleidsdoelstellingen in de vorige nota’s zijn niet altijd even hard en SMART geformuleerd. Wel is duidelijk dat er hard gewerkt is aan verbeteringen binnen de beleidsveld. Hieronder worden de behaalde resultaten op hoofdlijnen benoemd. Voor een meer gedetailleerd overzicht van de behaalde resultaten wordt verwezen naar de bijlage.
5.1
Platform en Bestuurlijk Overleg OGGZ
Het Platform OGGZ en het Bestuurlijk Overleg OGGZ hebben in een evaluatiebijeenkomst in januari 2012 aangegeven wat volgens hen de behaalde resultaten van de afgelopen jaren zijn. Op hoofdlijnen is het volgende gerealiseerd: • Er is een aanbod op alle treden van de OGGZ-ladder • De ketensamenwerking is versterkt • Er wordt meer outreachend gewerkt • Er is meer aandacht voor uitstroom uit de opvang • Alcoholmatiging staat op de politieke agenda • De doelgroep heeft de mogelijkheid om mee te praten • De aanpak voorkomen huisuitzetting is gerealiseerd; gemeente Gouda heeft een convenant afgesloten. Aan het volgende moet nog worden gewerkt: • Ketenafstemming en ketenregie • Vroegsignalering kan meer wijkgericht • Afstemming met zorgkantoor en woningcorporaties • Huisvesting en doorstroom van de opvang • Aanpak zwerfjongeren • Invulling hulpverlening/begeleiding aan huis • Monitoring
5.2 Regiogemeenten De regiogemeenten hebben aangegeven dat de laatste jaren de regionale aandacht en bewustwording voor de kwetsbare doelgroepen is gegroeid. Meer dan in het verleden realiseren zij zich dat zij een taak hebben op het gebied van zorg voor deze doelgroep. De plannen ten aanzien van de decentralisaties in de jeugdzorg en de AWBZ en de Participatiewet (2014) geven daar een nieuwe impuls aan. Als verbeterpunten noemen zij: • De doelgroep is onvoldoende in beeld. Men heeft de indruk dat de OGGZ doelgroep met name in Gouda voorkomt. De aantallen zouden te klein zijn om op diverse deelterreinen lokaal beleid op te stellen. Men heeft behoefte aan inzicht in getallen. • De aanpak van huiselijk geweld vindt buiten het blikveld van de regiogemeente plaats. Dit heeft te maken met het feit dat de afstemming hiervoor op Hollands Midden niveau plaatsvindt en de rol in de uitvoering van de regiogemeenten beperkt is (met uitzondering van de huisverboden). • Er wordt wel geïnvesteerd in preventie, maar er is geen sprake van een breed gedragen preventiebeleid. Algemene indruk is dat er ten aanzien van de OGGZ-doelgroep nog slagen gemaakt kunnen worden. • De lokale loketfunctie moet verder worden versterkt. Niet in alle Wmo-loketten is deskundigheid beschikbaar om met de OGGZ-doelgroep om te gaan. • Voor de vervolgperiode is behoefte aan meer concrete en haalbare doelen.
16
17
Nieuw Beleid 2013 – 2016 6. Visie op Maatschappelijke Zorg Nieuw beleid begint met het formuleren van een actuele visie op het onderwerp. Een paar jaar geleden is al een visie op Maatschappelijke Zorg ontwikkeld. De visie op Maatschappelijke Zorg is verwoord in de Regionale Visie12 en in het Regionaal Kompas13. Samengevat houdt deze in: De portefeuillehouders uit Midden Holland streven er naar dat mensen zo lang mogelijk mee kunnen doen. Primair richten zij zich op preventie van OGGZ-problematiek. Mochten mensen toch in multiproblem situaties terecht komen dan moet dit vroegtijdig gesignaleerd worden en moeten de mensen worden opgevangen. Waar mogelijk zullen de regiogemeenten ervoor zorgen dat hun inwoners weer mee kunnen doen in de samenleving. De visie is nader uitgewerkt in het Regionaal Kompas. Hierin is expliciet geformuleerd dat de aanpak van dakloosheid meer gericht moet zijn op het verminderen van het aantal daklozen. De doorstroming naar een zo zelfstandig mogelijk bestaan moet worden verbeterd evenals de kwaliteit van leven van de doelgroep. Voorts moet de overlast van de doelgroep worden verminderd. Deze visie is nog steeds actueel en sluit aan bij de oorspronkelijke doelstellingen van het Rijk in het kader van het Stedelijk Kompas. Daarnaast heeft het Rijk aanvullende doelstellingen geformuleerd die betrekking hebben op preventie van dakloosheid, verbetering van de doorstroom en bevordering van uitstroom en participatie. Op grond van het voorgaande wordt de actuele visie als volgt verwoord: In Midden Holland streven de gemeenten er naar dat mensen zo lang mogelijk mee kunnen doen. Primair richten zij zich op preventie van OGGZ-problematiek. Mochten mensen toch in multiproblemsituaties terecht komen dan wordt dit vroegtijdig gesignaleerd en worden de mensen opgevangen. Waar mogelijk zorgen de regiogemeenten ervoor dat hun inwoners weer mee kunnen doen in de samenleving. De regiogemeenten zetten zich expliciet in voor het voorkomen van dakloosheid en het scheppen van voorwaarden ter bevordering van uitstroom en participatie van de doelgroep uit de opvang. Op deze manier wordt de doorstroming naar een zo zelfstandig mogelijk bestaan verbeterd evenals de kwaliteit van leven van de doelgroep. Voorts zetten de gemeenten zich in voor het verminderen van overlast van de doelgroep.
12 Regionale visie OGGZ Midden Holland 2008 - 2011 13 Regionaal Kompas Midden Holland 2008 - 2011
18
19
7. Uitgangspunten van beleid
Uitgangspunt is dat we de afgelopen periode al veel bereikt hebben met elkaar, maar dat we ook nog een slag kunnen maken. Dat zal ook noodzakelijk zijn om in een tijd dat de sector onder druk staat (evenals de beschikbare middelen) er toch voor te kunnen zorgen dat niemand tussen wal en schip terecht komt. Hoe kunnen we de beschikbare middelen nog slimmer (lees effectiever en efficiënter) inzetten? Daarbij gaan we ervan uit dat de kennis en ervaring om dit anders/ beter op te pakken, juist bij de instellingen (en hun cliënten) ligt en dat er een taak voor de gemeente is weggelegd om ervoor te zorgen dat er sprake is van samenhang en dat organisaties niet naast elkaar aan verschillende oplossingen gaan werken. Op grond van de principes van de Wmo is het Platform OGGZ en het Bestuurlijk Overleg OGGZ tot de volgende uitgangspunten voor Maatschappelijke Zorg gekomen.
7.1
Naar één plan en één arrangement
Uitgangspunt van de Wmo is dat de cliënt centraal staat. Ketenzorg zou over moeten gaan in cirkelzorg (wrapped around care) in de wijk. Zorg op maat dicht bij de cliënt is gewenst. Eén cliënt, één plan, waarbij eventueel meerdere hulpverleners zich richten op dat ene plan. Zo kunnen de goede dingen worden gedaan voor de goede doelgroep. Cliënten moeten in hun kracht worden gehouden en daar waar mogelijk moet het netwerk van de cliënt worden betrokken en ingezet. Wij stellen dan ook voor om te spreken over netwerksamenwerking in plaats van ketensamenwerking. Bij netwerksamenwerking worden partijen nog meer op hun gezamenlijke verantwoordelijkheid aangesproken. Voor de ondersteuning van cliënten wordt tot nog toe veelal uitgegaan van de benodigde zorg. Door anders te kijken naar de cliënt en uit te gaan van zijn mogelijkheden als deelnemer aan de samenleving, komen er nieuwe leefgebieden in beeld. Wat kan de cliënt wel als het gaat om participatie aan de samenleving? Heeft hij (behoefte) aan werk, scholing of dagbesteding? Heeft hij voldoende inkomen om deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer? Heeft hij al dan geen schulden? Dit zijn allemaal zaken die bijdragen aan het welzijn van de cliënt. Dit betekent ook dat er nieuwe beleidsterreinen in beeld komen die benut kunnen worden. De gemeenten willen in het belang van de cliënt toe naar afrekening op basis van het behaalde effect in plaats van op productie. Het gaat niet om de inspanning die de organisatie heeft geleverd, maar om het resultaat dat bij de cliënt is behaald. Met name de mensen met multiproblematiek hebben intensieve ondersteuning nodig. Zij zijn erbij gebaat dat er één afgestemd plan wordt gemaakt met de cliënt. De hulpverleningsorganisaties moeten daartoe samenwerken. Voorwaarde hiervoor is ontschotting van de financiering. Zaken waar de komende tijd over na moet worden gedacht, zijn: • Er moet één begeleidingsplan komen voor de cliënt waarvoor één instelling als casushouder (eind)verantwoordelijk is. Wat moet hierin opgenomen worden? • Financiering vindt plaats op basis van outcome. Wie betaalt wat? Gemeente, Zorgverzekeraar en AWBZ. • Er zal gewerkt moeten gaan worden met hoofdaannemerschap en onderaannemerschap. Hoe bepaal je wie de hoofdaannemer is? • Zorgt de hoofdaannemer voor de coördinatie van zorg?
o In deze beleidsperiode willen wij komen tot financiering op basis van zorgarrangementen, waarbij de cliënt centraal staat.
20
21
7.2
Verbeteren preventie en vroegsignalering
Voor betere preventie en vroegsignalering is meer samenwerking rond de burger met psychische/psychiatrische pro blemen belangrijk. Het gaat hierbij om instellingen en professionals, kerken, vrijwilligers, werknemers in het kader van de Wet Werken naar Vermogen, en scholen waar leerlingen lerend werken naar vermogen. Er moet vooral aandacht komen voor jongeren met psychische/psychiatrische problematiek, zodat met de scholen gewerkt kan worden aan eventueel begeleiding op maat bij het leren en later bij het werken. Dit kan o.a. met behulp van vrijwilligers onder leiding van een professional. Het CJG speelt hierin een belangrijke rol.
Om een goed beeld te krijgen van de situatie, de kracht van de cliënt en de hulpvragen kan de zelfredzaamheidsmatrix als instrument worden ingezet. Zie bijlage 3. Voordeel van het instrument is dat er niet meer in doelgroepen hoeft te worden gedacht. Er kunnen meteen d oelen worden verbonden aan de verschillende levensdomeinen op individueel niveau. Hierop kan de voortgang en de resultaten worden gemeten. Bovendien is het een evidence based instrument in het buitenland dat op dit moment voor de Nederlandse situatie wordt gevalideerd. Wij zijn voorstander van het zoveel mogelijk hanteren van landelijk vastgestelde instrumenten, zodat resultaten meetbaar en vergelijkbaar zijn. Op dit moment hanteren veel instellingen eigen indelingen op de leefgebieden, vaak verschillend per doelgroep.
Een andere belangrijke doelgroep betreft burgers met psychosociale problematiek. Deze groep kan worden ondersteund door hen te leren ritme en structuur in hun leven aan te brengen. Hiervoor kunnen eveneens vrijwilligers onder leiding van een professional worden ingezet. Vroegsignalering kan o.a. worden verbeterd door te signaleren achter de voordeur.
o Wij willen gaan werken met één instrument waarin de organisaties de doelen die zij met de cliënt willen nastreven scoren en waarin de voortgang wordt gemeten, zodat de resultaten meetbaar en vergelijkbaar zijn en de organisaties één taal spreken.
In het kader van Welzijn Nieuwe Stijl zijn gemeenten bezig ontmoetingsplekken in de wijk te organiseren voor burgers om het leefklimaat in de wijk te verbeteren. Vaak hebben kwetsbare burgers een steuntje in de rug nodig om weer contacten aan te gaan. Het welzijnswerk probeert kwetsbare burgers en vrijwilligers met elkaar in contact te brengen en pikt signalen op uit de wijk over kwetsbare burgers die ondersteuning nodig hebben. Een aantal gemeenten in de regio is al bezig een laagdrempelige netwerkstructuur neer te zetten in de wijk, dicht bij de burger. De zogenaamde wijknetwerken of dorpsnetwerken. Het gaat hierbij om een team bestaande uit vertegenwoor digers van de gemeente, het welzijnswerk en een zorgverlener die signalen uit de wijk oppikken over kwetsbare mensen die ondersteuning nodig hebben.
7.5 Monitoring
Gouda is bezig met een pilot voor het ontwikkelen van sociale wijkteams in onder andere Plaswijck en Goverwelle. Het is belangrijk dat deze netwerken kunnen doorverbinden en opschalen waar dat nodig is en dat bij afbouw daarvan ook weer naar deze sociale wijkteams wordt afgeschaald. Het is belangrijk dat de wijken en wijkteams ook fungeren als maatschappelijke steunsystemen voor kwetsbare burgers en ondersteuning kunnen bieden bij participatie, waarbij inzet van vrijwilligers, maatjes en kwartiermaken voor de kwetsbare doelgroepen van belang is in zowel de preventie als bij rehabilitatie/nazorg14.
In de regio Midden Holland is twee keer een OGGZ-monitor uitgebracht. Tijdens het proces van het ontwikkelen van de monitor was onvoldoende duidelijk wat de partijen wilden met de monitor. Bovendien sluit de monitor onvoldoende aan bij het beleid. Uit de evaluatie blijkt dat de geluiden over het monitoren van gegevens strijdig zijn. Aan de ene kant willen de instellingen de middelen aan hulpverlening besteden en niet aan monitoring. Aan de andere kant geven de (regio)gemeenten aan dat zij te weinig inzicht hebben in aantallen om te kunnen bepalen op welk terrein zij beleid moeten maken. Om de voortgang te meten is monitoring van maatschappelijke zorg noodzakelijk. Daarnaast is het wenselijk te weten hoe de regio Midden Holland het doet ten opzichte van andere regio’s. Er zijn landelijke een aantal monitorinstrumenten ontwikkeld die ook de mogelijkheid van benchmarking bieden. Monitoring is minimaal 1 keer per 2 jaar nodig en het liefst jaarlijks.
o Onderzocht zal worden welke van de bestaande monitor-instrumenten het meest geschikt is voor de regio Midden Holland. o Van de instellingen wordt verwacht dat zij de gevraagde gegevens registreren en aanleveren.
o Preventie en signalering van kwetsbare mensen is verbeterd door inzet van wijk- en dorpsnetwerken en door het verbinden van zorg en welzijn.
7.3
Instroom-doorstroom-uitstroom verbeteren
Op dit moment blijven veel mensen langer in de opvang dan nodig. Dit heeft o.a. te maken met het feit dat er weinig geschikte woningen (al dan niet met ambulante zorg) beschikbaar zijn. Dit maakt de opvang onnodig duur. Een snelle uitstroom is ook belangrijk zodat meer hulpvragers geholpen kunnen worden. Zelfstandig wonen doet tevens recht aan de hulpvragers die zelfstandig kunnen wonen. Een manier om met de schaarste aan woningen om te gaan, is te zoeken naar regionale oplossingen. Niet alleen moet gekeken worden naar reguliere woningen, maar ook naar mogelijke andere woonvormen. Met de instellingen zijn afspraken gemaakt dat cliënten maximaal 6 tot 9 maanden in de opvang mogen verblijven. Voor gezinnen telt een maximale termijn van 6 weken.
o De mogelijkheden voor huisvesting in de regio zullen worden onderzocht zodat de doorstroom kan worden bevorderd.
7.4
Sturen op zelfredzaamheid
Er is sprake van een overgang van denken in problemen naar denken in oplossingen. In plaats van te kijken naar wat de cliënt niet meer kan, wordt gekeken naar wat hij nog wel kan. Ook is de tendens minder te denken in termen van doelgroepen. Ieder individu heeft specifieke kenmerken waardoor hij moeilijk in een hokje is te stoppen. 14 Strategisch beleidskader Wmo 2012 – 2015, Verbinden/Vernieuwen, gemeente Gouda.
22
23
8. Beleidsspeerpunten komende jaren Zoals genoemd in hoofdstuk 3 zijn de centrumgemeenten gehouden aan prestatieafspraken die zijn gemaakt met het Rijk. Aan de decentralisatie-uitkering zijn de prestatieafspraken verbonden zoals eerder overeengekomen in het kader van het Stedelijk Kompas 2008 - 2014. Hieronder worden de prestatieafspraken nader uitgewerkt voor de regio Midden Holland, waarbij rekening wordt gehouden met de landelijke ontwikkelingen zoals genoemd in hoofdstuk 2, de visie op Maatschappelijke Zorg in hoofdstuk 3, de omvang van de doelgroep in hoofdstuk 4, de evaluatie van beleid in hoofdstuk 5 en de beleidsuitgangs punten in hoofdstuk 6.
8.1 Preventie Ambitie/Hoofddoel: o Dakloosheid ten gevolge van huisuitzetting komt (vrijwel) niet meer voor. o Voorkomen van nieuwe dak- en thuislozen door te investeren in preventie van uitval en op het voorkomen van terugval Huidige situatie en aandachtspunten van beleid De gemeenten krijgen met de huidige ontwikkelingen en de komende decentralisaties toenemende verantwoordelijkheid voor hun burgers en daarmee veel meer zicht op de burgers. Daarmee kunnen een aantal hoofditems worden opgepakt en uitgewerkt. Daarbij is het van belang om niet alleen beleid te ontwikkelen, maar er ook zorg voor te dragen dat de medewerkers aan de loketten in voorkomende situaties weten wat zij kunnen doen en hoe zij met signalen kunnen omgaan.
• Voorkomen huisuitzetting Een van de redenen waarom een huishouden uit huis wordt gezet is dat hij zijn huur voor langere tijd niet betaalt. Mensen uit hun huis zetten wegens huurschuld kost de maatschappij veel geld. De mensen moeten immers weer aan ander onderdak worden geholpen. In Gouda is na een pilotperiode van 2 jaar het convenant voorkomen huisuitzettingen bij huurschulden 2011 - 2015 afgesloten met de woningcorporaties. In het convenant is overeengekomen dat alle betrokken partijen dreigende huisuitzettingen melden bij het Meldpunt Zorg en Overlast. Het is wenselijk dat alle gemeenten dergelijke afspraken maken met de woningcorporaties, het Meldpunt Zorg en Overlast en enkele instellingen, waaronder het maatschappelijk werk en de schuldhulpverlening. Dit ligt ook in de lijn van de nieuwe wet schuldhulpverlening waarin aan gemeenten een regierol wordt toebedeeld. Veelal weten de woningcorporaties de weg naar het Meldpunt wel te vinden, maar nog niet met alle gemeenten in de regio zijn specifieke afspraken gemaakt. Ook ontwikkelen van beleid en afspraken over het signaleren van mensen met dreigende energie en waterafsluiting past hierin.
o Alle gemeenten in de regio Midden Holland maken afspraken met de woningcorporaties over het voorkomen van huisuitzettingen. o Alle betrokken partijen melden dreigende huisuitzettingen bij het Meldpunt Zorg en Overlast o Gemeenten registreren het aantal (voorkomen) huisuitzettingen.
24
25
• Schuldhulpverlening
• Preventie van verslaving
Iedere gemeente moet volgens de nieuwe Wet Schuldhulpverlening beleid maken op het gebied van schuldhulp verlening. Belangrijk is dat de toegankelijkheid wordt gewaarborgd voor de meest kwetsbare doelgroepen. Bij de gemeenten die de schuldhulpverlening aan het reorganiseren zijn is gebleken dat men vooral aandacht heeft voor de doelgroepen die het meest kansrijk zijn. Er moet een inkomen en een (post)adres zijn om in aanmerking te komen voor schuldhulpverlening. Voor de meest kwetsbare doelgroep geldt dit niet altijd. Zij zijn bovendien niet in staat op eigen kracht hun schulden af te lossen. De schulden moeten worden gestabiliseerd zodat zij hun leven voort kunnen zetten. Voor de doelgroep is het belangrijk dat begeleiding bij stabilisatie van schulden in combinatie met zorgtoeleiding wordt aangeboden. Ook hebben deze mensen behoefte aan een langer traject dan de reguliere cliënten krijgen. Voor de doelgroep moet gekeken worden wat gedaan kan worden om de schulden te voorkomen, niet verder op te laten lopen, dan wel terug te dringen. Belangrijk is dat er een component administratie- en budgetvaardigheden wordt opgenomen in het re-integratietraject van kwetsbare burgers. De twee groepen die het meeste risico lopen op sociale uitsluiting, zoals blijkt uit paragraaf 4.2, zijn uitkeringsgerechtigden en mensen met schulden die moeilijk rond kunnen komen. Voor deze doelgroep is preventief beleid noodzakelijk.
In aanvulling op de reguliere hulpverlening wordt in de regio Midden Holland geïnvesteerd in preventie en bestrijding van verslaving. Sinds 2012 zijn de middelen voor preventie van verslaving naar de GGD gegaan zodat algemene preventie en gerichte preventie van verslaving beter op elkaar kunnen worden afgestemd. De GGD bepaalt hoe de middelen worden ingezet. Een deel hiervan gaat naar Brijder verslavingszorg voor gerichte preventie. Zij wil zich meer gaan richten op risicogroepen en individuen en minder op algemene informatievoorziening nu de beschikbare middelen afnemen. Naast alcohol raken steeds meer jongeren verslaafd aan cannabis en andere middelen. Voor zover mogelijk wordt dit meegenomen in de voorlichting. Preventie van bestrijding van verslavingsproblematiek is ook een belangrijke peiler van het (regionaal) gezondheidsbeleid. Vooral wordt ingezet op preventie van (alcohol)verslaving onder jongeren. Een nieuw thema is verslavings problematiek onder 55+ers. In het kader van de bezuinigingen zal meer met speerpunten en omschreven doelgroepen gewerkt moeten worden.
Voorts moeten afspraken worden gemaakt over wat de werkwijze wordt voor cliënten voor wie een schuldhulp verleningstraject is opgestart, maar die gedurende het traject terugkeren naar de gemeente van herkomst.
o Alle gemeenten dragen zorg voor preventie van schulden en begeleiding bij stabilisatie van schulden eventueel in combinatie met zorgtoeleiding voor de kwetsbare burgers. o Er wordt een component administratie- en budgetvaardigheden opgenomen in het re-integratietraject van kwetsbare burgers. o Er worden afspraken gemaakt over de werkwijze bij schuldhulpverlening als cliënten terugkeren naar de gemeente van herkomst. • Aanpak onverzekerden De afgelopen jaren waren er steeds meer mensen die geen zorgverzekering hadden. Hierdoor draaiden de zorgver zekeraars op voor de kosten van onverzekerden. De Zorgverzekeringswet (ZVW) verplicht burgers zich te verzekeren voor ziektekosten. De overheid heeft geprobeerd een einde te maken aan de ontstane situatie door maatregelen te treffen en onverzekerden actief op te sporen. Inmiddels heeft het College voor Zorgverzekeringen (CVZ) het onderwerp onverzekerden opgepakt en wordt waar nodig voor onverzekerden een zorgverzekering afgesloten. De premie wordt ingehouden op inkomen of uitkering en indien dat niet mogelijk is wordt deze op de persoon verhaald15. Toch blijkt uit een landelijk onderzoek dat 24 procent van de dak- en thuislozen - ongeveer twintigduizend mensen niet over een adres beschikt en daarom niet staat ingeschreven bij de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Hieruit volgt dat zij geen uitkering ontvangen en dus de verzekering niet kunnen bekostigen. Het gaat hier om zogenaamde verborgen onverzekerdheid, die niet is te herleiden uit de GBA en dus ook niet wordt meegenomen in de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)16. Veel gemeenten hebben collectieve zorgverzekeringen afgesloten voor burgers met een minimuminkomen. Voor mensen met een inkomen van maximaal 110 % van het minimumloon is het mogelijk gebruik te maken van de collectieve zorgverzekering die de gemeente Gouda heeft afgesloten met zorgverzekeraar VGZ. Zij krijgen behalve een ruim pakket ook een korting op de verzekering. Voor een klein aantal onverzekerden heeft de zorgverzekeraar een potje om de kosten bij ziekte alsnog te betalen. Punt van aandacht is dat een deel van de doelgroep niet over een geldig adres beschikt en niet ingeschreven staat in het GBA. Ook duurt het vaak lang voordat de uitkering geregeld is voor OGGZ-cliënten. Indien zij geen inkomsten/uitkering hebben kunnen de kosten van de verzekering ook niet door hen betaald worden en lopen de schulden op. Het is belangrijk dat de regeling (post)adres zoveel mogelijk passend is om bovenstaande knelpunten op te lossen.
o Onverzekerdheid wordt tegengegaan door ervoor te zorgen dat mensen die daarvoor in aanmerking komen zo snel mogelijk een (post)adres krijgen.
Vanuit centrumgemeente middelen en regionale middelen wordt een beleidsmedewerker alcoholmatiging gefinancierd die voor alle regiogemeenten optreedt als trekker. Er bestaan nog wel grote verschillen tussen gemeenten in de mate waarin het onderwerp de afgelopen jaren is opgepakt. De GGD doet veel aan voorlichting op scholen; docententrainingen, gastlessen en ouderavonden. Brijder geeft voorlichting over o.a. het organiseren van een Halt-afdoening bij overmatig alcoholgebruik. Voorts worden jongerenwerkers en andere professionals getraind in het herkennen van verslavingsproblematiek. Brijder houdt wekelijks een open spreekuur voor verslaving om en om in Schoonhoven en in Gouda voor alle burgers in Midden Holland. Dit spreekuur is laagdrempelig en voorziet in een behoefte. In 2010 is in de regio Zuid Holland besloten om de kliniek in Zoetermeer van Brijder verslavingszorg te sluiten. Dit in het kader van ambulantisering van de zorg. In Gouda (en Zoetermeer) is extra geïnvesteerd in de poliklinieken zodat mensen uit Midden Holland beter en meer ambulant geholpen kunnen worden. In 2012 heeft Brijder ook het initiatief genomen voor een samenwerkingsverband met I-psy en Palier. Als samenwerkingsverband kunnen zij cliënten met verslavingsproblematiek die daarnaast andere problemen hebben op het gebied van GGZ of die te maken hebben met specifieke zaken als gevolg van de culturele achtergrond of reclassering helpen. Verslaving blijkt ook duidelijk aanwezig te zijn bij de doelgroep in het veiligheidshuis.
o GGD en Brijder, en overige organisaties, werken meer samen op het gebied van preventie van verslaving waardoor zij in kunnen spelen op de trends op dit gebied.
8.2
Vroegsigalering en zorgtoeleiding
Ambitie/Hoofddoel: • In zorg en opvang brengen van mensen die nu nog dakloos zijn en verbeteren van de doorstroom • Meldpunt Zorg en Overlast Alle meldingen over mensen waar anderen zich zorgen over maken komen binnen bij het Meldpunt Zorg en Overlast. Het Meldpunt kijkt of er al hulp, begeleiding of zorg geboden wordt en wat er nodig is. Daarvoor werkt zij nauw samen met het Coördinatieteam, met daarin een aantal vaste netwerkpartners. Desgewenst legt het Meldpunt en/of het Coördinatieteam een huisbezoek af. Waar nodig wordt naar zorg toegeleid, worden netwerkpartners ingeschakeld of wordt stagnerende zorg gecoördineerd en gemonitord. Afstemming en individuele casuïstiekbespreking vindt onder andere plaats in het coördinatieteam en middels de zorgnetwerken OGGZ. Vaak gaat het om mensen met meervoudige en complexe problemen. Afstemming over de hulpverlening en wie de regiehouder wordt (of is) is noodzakelijk. In het kader van de bezuinigingen is in 2011 bezuinigd op het coördinatieteam. Het team kan echter de coördinatie van de zorg niet doen als hier geen financiering tegenover staat.
15 bron: http://www.cvz.nl/verzekeringen/zvw/onverzekerden/onverzekerden.html 16 bron: Verslaving jaargang 7, nummer 4 (2011) p. 26-29
26
27
o Het regelen van de doorzettingsmacht in de regio voor het Meldpunt en het Coördinatieteam is van belang om te voorkomen dat mensen te lang in het zorgtoeleidingstraject blijven hangen. Daarnaast kunnen Meldpunt en Coördinatieteam zo bevorderen dat één instelling de regie over het totale zorgpakket op zich neemt. o Structurele financiering van het Coördinatieteam moet worden geregeld. • Centrale Registratie Het streven is meer grip te krijgen op de problematiek van alle kwetsbare doelgroepen in de regio Midden Holland. Hiervoor is het belangrijk dat alle instellingen gebruik gaan maken van één centraal registratiesysteem voor cliënten met meervoudige problematiek. Op deze manier komt alle informatie over dreigend daklozen op één punt in de regio samen. Een volgende stap is dat nagedacht wordt over het realiseren van een centrale toegang. Zo kan de zorgtoewijzing en zorgtoeleiding worden verbeterd. In hoeverre de toewijzing van plaatsen ook gekoppeld moet worden aan de centrale toegang zal besproken moeten worden. Gezien de beperkte omvang van de regio moeten pragmatische oplossingen worden gezocht.
o In de komende beleidsperiode zal gewerkt gaan worden met één centraal registratiesysteem. o Onderzocht zal worden of een centrale toegang wenselijk en haalbaar is.
8.3
Opvang en behandeling
• (F)ACT-team Het is wenselijk dat er een breed outreachend team komt dat langdurige ambulante begeleiding biedt aan de zwaardere doelgroep: daklozen buiten die geen gebruik willen maken van de opvang, overlastgevers, mensen met dubbeldiagnose, ex-gedetineerden die overlast veroorzaken. De zorgverzekeraar is bereid een dergelijk team te financieren. Uitgangspunt van de zorgverzekeraar is dat mensen kortdurend intramuraal worden opgenomen en vervolgens zo snel als mogelijk teruggaan naar hun eigen vertrouwde omgeving. Voorwaarde om deze vorm van zorg te laten slagen is dat het (F)ACT-team is ingebed in een netwerkstructuur met de intramurale voorziening, de gemeentelijke voorzieningen en het eigen netwerk van de cliënt. Centrumgemeente Gouda vindt het wenselijk dat een dergelijk team er komt. Daar waar mogelijk wil zij een bijdrage leveren aan het realiseren van de besluitvorming hierover tussen GGZ Rivierduinen en zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid. Voorkomen moet worden dat de intramurale plaatsen al worden afgebouwd voordat het (F)ACT-team er is. Belangrijk aandachtspunt is dat een deel van de cliënten van het (F)ACT-team een zorgindicatie heeft (degenen die uit de intramurale voorziening komen) en een ander deel niet (de bemoeizorgcliënten die via het Meldpunt Zorg en Overlast komen). Het streven moet zijn zo snel mogelijk voor iedereen een zorgindicatie te krijgen. Met het zorgkantoor en de zorgverzekeraar zullen afspraken gemaakt moeten worden over de afbakening van de financiering van de doelgroep door gemeente en ZvW/AWBZ. Daarnaast moet worden bepaald hoe het (F)ACT-team zich verhoudt tot het Meldpunt en het Coördinatieteam.
o Gemeente Gouda zal een inhoudelijke bijdrage leveren aan het realiseren van een (F)ACT-team in de regio Midden Holland. o De positie (afstemming en taakafbakening) van het (F)ACT-team ten opzichte van het Meldpunt en het Coördinatieteam moet worden bepaald.
Ambitie/Hoofddoel: • Voor alle dak- en thuislozen is een trajectplan opgesteld. Voor zover hun persoonlijke omstandigheden dit toelaten zijn zij voorzien van inkomen, passende huisvesting, effectieve ondersteuning, zorg, zinvolle dagbesteding en/of werk • In zorg en opvang brengen van mensen die nu nog dakloos zijn en verbeteren van de doorstroom
8.4
Doorstroom en herstel
Ambitie/Hoofddoel: • Bevorderen dat mensen die in zorg en opvang zitten uitstromen en re-integreren en participeren in de samenleving.
Huidige situatie en aandachtspunten van beleid • Bepalen benodigde capaciteit opvangvoorzieningen Huidige situatie en aandachtspunten voor beleid Centrumgemeente Gouda heeft een dag- en een nachtopvang en een crisisopvang. De huidige voorzieningen zitten voortdurend vol. Voor de centrumgemeente is het van essentieel belang dat de basisvoorzieningen er zijn. Zij vormen een soort vangnet voor de kwetsbare doelgroep. Uitgangspunt is dan ook dat deze voorzieningen er blijven. De benodigde capaciteit zal de komende jaren worden bepaald in relatie tot de doorstroom (van nachtopvang naar 24uurs begeleiding) en de uitstroom uit de opvang. Centrumgemeente Gouda heeft afspraken gemaakt met de instellingen om te werken met regiobinding. Het streven is vooral mensen uit de regio op te vangen. Dit kan betekenen dat de vraag naar opvang afneemt. Het pand van het Leger des Heils (’t Kompas) voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd. Daarom wordt gezocht naar een ander pand. Op dit moment lopen de doelgroepen van de nachtopvang, de crisisopvang (gezinnen) en de 24-uursopvang door elkaar. In de nieuwe situatie is het de bedoeling de doelgroepen te scheiden. Het Leger des Heils wil graag een pand delen met andere partijen. Dit uit kostenoverwegingen, maar ook om te komen tot betere samenwerking. Gemeente Gouda ondersteunt dit met als uitgangspunt dat de operatie budgetneutraal moet zijn.
o Uitgangspunt in de opvang is regiobinding, waarbij mensen een persoonlijk traject van re-integratie geboden kan worden. o De wens voor nieuwe huisvesting van het Leger des Heils wordt ondersteund.
Een andere manier om te zorgen dat de opvang minder vol is, afgezien van de preventieve activiteiten, is ervoor te zorgen dat er meer doorstroom vanuit de opvang is. Soms zitten mensen nu al jaren in de opvang. Daar is deze niet voor bedoeld. Het streven moet dan ook zijn om binnen zes weken een persoonlijk trajectplan voor de cliënt klaar te hebben en de duur van de opvang te bekorten door mensen in een traject naar een passende leefsituatie te begeleiden. Eén onderdeel van dit plan is het organiseren van het wonen.
• Wonen RIBW-plekken17 In de opvang zit een aantal cliënten dat in feite behoefte heeft aan beschermd wonen. Voor hen is een plek in een RIBW-voorziening het beste. Een aantal mensen meldt zich bij het Leger des Heils, maar wordt niet officieel aangemeld op de wachtlijst van het zorgkantoor. In 2011 is een quick scan gedaan van de cliënten in de opvang van ’t Kompas. Toen is gebleken dat 3 á 4 personen met psychiatrische problematiek in aanmerking komen voor een indicatie met verblijf. Daarnaast is er ook vraag naar plekken voor forensische zorg. Palier heeft circa 10 mensen die voor deze laatste plekken in aanmerking zouden komen. Op dit moment is niet duidelijk of er voldoende RIBW-plekken zijn in de regio. Zorg-
17 Een RIBW-voorziening is een Regionale Instelling voor Beschermd en Begeleid zelfstandig wonen voor cliënten met een psychiatrische achtergrond.
28
29
kantoor VGZ zoekt dit uit. Een deel van de plaatsen wordt gecontracteerd door VGZ en een deel door een ander zorgkantoor. De eerste indruk is dat er circa 220 plaatsen zijn in Midden Holland. Dit is iets onder het landelijk g emiddelde. Afspraken met woningcorporaties In 2011 is de afspraak tussen twee regionale woningcorporaties, diverse opvang- en zorginstellingen en de centrum gemeente over het beschikbaar stellen van woningen in Gouda voor uitstroom uit de opvang of instelling herijkt. Uitgangspunt is en blijft dat mensen zoveel mogelijk zelf via het reguliere woonruimteverdeelsysteem een woning zoeken, maar dit lukt niet iedereen. Daarom mogen deze instellingen in Gouda jaarlijks een aantal woningen voor hun cliënten claimen bij deze woningcorporaties. Op dit moment stellen de woningcorporaties daartoe 22 woningen beschikbaar. Voor de vrouwenopvang is sinds 2012 een urgentieregeling in Gouda afgesproken. Op dit moment is er onvoldoende zicht op de behoefte aan dit soort woningen en het potentiële aanbod. Hierdoor is onduidelijk of het aantal beschikbaar te stellen woningen toereikend en/of leverbaar is. Daarnaast is zelfstandig wonen (met begeleiding) niet voor alle cliënten de enige passende woonvorm. Zo willen zwerfjongeren bijvoorbeeld niet altijd een woning, maar volstaat een wooneenheid of kamer vaak ook. De mate waarin dit zich voordoet is onbekend. Zelfstandig wonen met begeleiding Centrumgemeente Gouda heeft het probleem dat zij weinig geschikte woningen beschikbaar heeft voor de doelgroep als gevolg van een herstructurering van de woningvoorraad in een tweetal wijken. Ook de crisis op de woningmarkt speelt hierbij een rol. De verwachting is dat met de extramuralisering van de zorg de behoefte aan zelfstandige woonruimte in de sociale huursector voor deze doelgroep zal toenemen. Daarom zal samen met de regiogemeenten moet worden nagedacht over het voldoende beschikbaar krijgen van woningen met ambulante begeleiding. Dit biedt de cliënten uit de opvang tevens de gelegenheid zo snel mogelijk weer terug te gaan naar de gemeente van herkomst. Het streven naar doorstroom en meer zelfstandig wonen met ambulante begeleiding kan met de decentralisatie van AWBZ begeleiding verder vorm krijgen. Skaeve Huse Daarnaast heeft centrumgemeente Gouda een werkgroep gevormd die de mogelijkheden gaat onderzoeken voor Skaeve Huse. Dit zijn kleine woningen die op een afgelegen gebied aan de rand van een stad of dorp worden geplaatst. De woningen zijn bedoeld voor dak- en thuislozen met aanpassingsproblemen voor wie geen perspectief meer is op terugkeer in een reguliere woning in een woonwijk. Het is de verwachting dat 5 á 6 mensen in de regio in aanmerking komen voor een dergelijke woning. Housing first In onder andere Amsterdam zijn de afgelopen 5 jaar goede resultaten behaald met Housing First. Dak- en thuislozen worden zo snel mogelijk onderdak gebracht in een gewone woning met begeleiding. Er wordt gewerkt met een integrale aanpak, waarbij het FACT-team een cruciale rol speelt. In feite wordt de werkwijze omgedraaid. Normaliter wordt mensen eerst aangepast gedrag aangeleerd en daarna krijgen zij een woning. Bij Housing First krijgt men een woning onder strikte voorwaarden zoals het op tijd betalen van de huur en het niet zorgen voor overlast. Uit evaluatie van het project is gebleken dat 80% van de cliënten die vanaf het begin in het project is geplaatst er nog woont. De 20% die is afgevallen, is ondergebracht in een voorziening voor beschermd wonen.
inloop en recreatieve dagbesteding bieden voor een groep burgers dagstructuur; een voorwaarde voor het dagelijks functioneren. Terugval kan worden voorkomen, (gedrags) problemen kunnen worden gesignaleerd. Bij de invulling van een inloopfunctie zal nader bepaald moeten worden in hoeverre de inloop als opvangvoorziening ingevuld moet blijven (dagopvang in aansluiting op nachtopvang) en in hoeverre omvorming naar lokale dagbesteding mogelijk is. Er bestaat een mogelijkheid dat er middelen voor inloop naar alle gemeenten zullen gaan. Daarom willen we inzicht hebben in wat de mogelijkheden zijn om inloop en recreatieve dagbesteding lokaal (dus per gemeente) in te vullen. Deze vraag zal in regionaal verband (projectaanpak decentralisaties) worden opgepakt. In het kader van de Wmo is het belangrijk dat de doelgroep mee kan doen. Van de doelgroep is bekend dat men het meest behoefte heeft aan arbeidsmatige dagbesteding. Het uitgangspunt van de Wmo is: “algemeen wat algemeen kan” en “mensen willen zo gewoon mogelijk mee doen aan de samenleving”. Dit betekent dat daar waar mogelijk de cliënten moeten deelnemen aan algemene dagbesteding en niet aan dagbesteding alleen voor hun eigen doelgroep. Van de opvangvoorzieningen wordt gevraagd zodra dat kan te beginnen met het organiseren van dagbesteding voor de cliënt. We willen de dagbesteding zo zinvol mogelijk invulling geven en daarbij ook kijken naar de mogelijkheden om arbeidsmatige dagbesteding en de sociale werkvoorziening op elkaar aan te sluiten. Ook dit vraagstuk zal binnen de regionale projectaanpak decentralisaties worden opgepakt. Een deel van de doelgroep zal aangewezen blijven op specifieke begeleiding en zal daarom ook een appèl moeten doen op “specifiek waar dat moet”. Aansluiten bij mogelijkheden en ontwikkelingen als maatschappelijke steunsystemen (MSS) en van begeleiding door vrijwilligers, maatjesprojecten, trajectbegeleiding naar werken, vrijwilligerswerk en/of leren zijn van belang en vraagt vaak om specifieke inzet voor de OGGZ doelgroep. Inzet van ervaringsdeskundigen kan voor de doelgroep een waardevolle bijdrage zijn. Dat geldt ook voor cliëntgestuurde initiatieven in de dagbesteding. Het zoveel mogelijk aansluiten bij de sociale wijkteams en de mogelijkheden in de eigen woon- en leefomgeving zijn van belang. Daarbij spelen de mantelzorgers een belangrijke rol. De afgelopen jaren hebben we met regionaal budget (maar ook lokaal; in Gouda sinds 2012) ingezet op de ondersteuning van mantelzorgers binnen de OGGZ. Daarbij speelde zowel algemene voorlichting als individuele ondersteuning een belangrijke rol. Mantelzorgondersteuning blijft ook binnen dit kader van onverminderd groot belang.
o De gemeenten dragen er zorg voor dat de kwetsbare doelgroep - voor zover mogelijk- gebruik kan maken van algemene voorzieningen. o Waar nodig wordt een specifiek aanbod gerealiseerd. o Aansluiting van arbeidsmatige dagbesteding op sociale werkvoorziening wordt nader vormgegeven.
8.5
Nazorg detentie
Ambitie/Hoofddoel: • Dakloosheid als gevolg van detentie komt (vrijwel) niet meer voor.
o Vraag en aanbod van woningen voor de doelgroep moet inzichtelijk worden gemaakt en regionaal worden gemonitord. o Met de regio worden afspraken gemaakt over het beschikbaar stellen van verschillende soorten woningen (begeleid wonen en zelfstandig wonen in combinatie met ambulante begeleiding).
• Ex-gedetineerden zijn zoveel mogelijk voorzien van de basisvoorzieningen op de vijf leefgebieden: wonen, identiteitsbewijs, dagbesteding/werk, inkomen en zorg
• Dagbesteding
Huidige situatie en aandachtspunten van beleid
Voor het herstel van de cliënten is het belangrijk dat zij mee kunnen doen aan de samenleving. Een geschikte vorm hiervoor is dagbesteding. In het kader van de wet Participatiebudget werd in het verleden geld beschikbaar gesteld door de Rijksoverheid voor dagbesteding voor de doelgroep. Dit budget wordt steeds krapper. Aan de andere kant komt in 2015 de functie begeleiding naar gemeenten en dat biedt weer kansen18. De functie begeleiding bestaat op dit moment uit individuele begeleiding en groepsbegeleiding in de vorm van een aantal dagdelen dagbesteding. Groepsbegeleiding kan recreatief of arbeidsmatig ingevuld zijn. Het dagprogramma is bedoeld voor personen met een langdurige psychische stoornis en daarmee samenhangende beperkingen (onder meer sociale redzaamheid). Een laagdrempelige
• Realiseren basisvoorzieningen voor ex-gedetineerden In 2010 zijn 26719 ex-gedetineerden uitgestroomd in Midden Holland uit een Penitentiaire Inrichting. In 2011 waren dit 273 ex-gedetineerden. In 2011 zitten 107 mensen uit de regio in detentie20. Voor cijfers per gemeente wordt verwezen naar bijlage 4.
18 De (financiële) gevolgen van de decentralisatie voor onder meer dagbesteding en inloop zijn op dit moment nog niet helder. Naar verwachting zal
19 Uitstroomcijfers DJI 2010 en 2011
hierover in het voorjaar van 2013 door het Kabinet meer helderheid verschaft worden.
30
20 Jaarverslag Veiligheidshuis Gouda 2011
31
Ontslag uit detentie kan worden gezien als één van de oorzaken voor dakloosheid. Veel ex-gedetineerden hebben problemen op het gebied van huisvesting, inkomen,schulden en zorg. De kans is groot dat zij hierdoor opnieuw de fout in gaan. Om dit te voorkomen zijn in 2009 landelijk afspraken gemaakt, uitgewerkt in het samenwerkingsmodel nazorg ex-gedetineerden. Justitie en VNG hebben hierin afspraken gemaakt over de gezamenlijke verantwoordelijkheid om er voor te zorgen dat mensen die uit detentie komen zijn voorzien van huisvesting, inkomen, een ID, dagbesteding/werk en zorg. De gemeente heeft als taak de coördinatie van de nazorg voor ex-gedetineerden te regelen voor mensen die dat niet kunnen op de bovengenoemde leefgebieden. Gebleken is dat als de basisvoorzieningen aanwezig zijn dat de kans op recidive sterk verminderd. Binnen het veiligheidshuis in Gouda worden in een regionaal en Gouds casusoverleg gedetineerde inwoners besproken volgens een gestandaardiseerde werkwijze om voorwaarden te scheppen voor de basisvoorzieningen voor de ex-gedetineerde. Ook wordt een registratie bijgehouden van de voor de nazorg relevante gegevens. Sinds september 2011 loopt een pilot van één jaar voor aanhaking van de regiogemeenten bij het Veiligheidshuis voor coördinatie van de nazorg van ex-gedetineerden. Net als Gouda wordt voor de regiogemeenten een nazorgoverleg georganiseerd. Dit wordt tweewekelijks gehouden. De regiogemeente sluit alleen aan als er gedetineerden uit hun gemeente besproken worden. De pilot wordt gefinancierd uit de tijdelijke rijksmiddelen coördinatie nazorg. Tot nog toe zien de gemeenten in de regio geen reden om hier aan mee te betalen. Uit een evaluatie moet blijken of de regiogemeenten in de toekomst wel bereid zijn om bij te dragen. Er is geen zicht op wat er gebeurt met ex-gedetineerden uit gemeenten in de regio die niet meedoen in de pilot en zich niet zelf melden bij de gemeente voor het regelen van de basisvoorzieningen. Mensen die zorg nodig hebben en hier niet om vragen krijgen dat op deze manier niet. Elke gemeente heeft hierin echter wettelijke taken. Eind 2011 is een pilot gestart waarbij het Meldpunt Zorg en Overlast als linking pin richting de zorgpartners aan tafel zit bij het Veiligheidshuis voor de nazorg van Goudse ex-gedetineerden. Het veiligheidshuis Gouda betaalt één jaar voor de deelname aan dit overleg. Het Meldpunt zit niet structureel aan tafel bij het overleg over ex-gedetineerden uit de regio. Dit heeft te maken met een gebrek aan financiering.
o Er wordt gewerkt volgens de afspraken in het samenwerkingsmodel van VNG en Justitie o Met de regiogemeenten zal overleg plaatsvinden over het belang van coördinatie van nazorg en de financiering daarvan. o De gemeenten zullen zich inzetten voor structurele aansluiting tussen de netwerken zorg en veiligheid door deelname aan het veiligheidshuis.
8.6
justitie, gemeentelijke diensten en zorginstellingen. De criminaliteit van veelplegers veroorzaakt - ondermeer door de veelheid waarin gepleegd - doorgaans grote overlast voor burgers en bedrijven. Daarbij tast deze criminaliteit en overlast de leefbaarheid in de woongebieden ernstig aan. In 2011 zijn er 46 zeer actieve veelplegers en stelselmatige daders besproken in het casusoverleg van veiligheidshuis. Het is wenselijk dat een dergelijk overleg ook voor de regiogemeenten wordt ingesteld. Veel regiogemeenten hebben een intentieverklaring getekend voor deelname aan het veiligheidshuis in Gouda. Een reden waarom dit nog niet geëffectueerd is zijn de financiën. Een deel van de mensen die overlast veroorzaakt heeft zorg nodig. In 2011 zijn er 44 meldingen geweest van overlast bij het Meldpunt Zorg en Overlast en 97 meldingen waarbij het ging om een combinatie van overlast en zorg21. In 2011 zijn 99 risicojongeren besproken in het Risicojongerenoverleg (RJO). Het gaat hierbij om jeugdigen tot 27 jaar die gesignaleerd worden vanwege contacten met politie, justitie of door zorgsignalen die mogelijk in de toekomst leiden tot overlastgevend en/of crimineel gedrag. Vanuit veiligheid zijn middelen beschikbaar gesteld voor 10 – 15 coachingstrajecten per jaar voor risicojongeren. Het gaat hierbij om de zware doelgroep die ook veel overlast veroorzaakt, vaak strafbare feiten pleegt, maar wel uit handen van justitie blijft. Ook het ministerie van justitie heeft incidenteel middelen beschikbaar gesteld. De gemeente Gouda heeft beleid gemaakt om overlastgevend gedrag harder aan te pakken. Dit beleid is onder andere gericht op jongeren, maar wordt ook gehanteerd voor andere doelgroepen. Er is in samenwerking met de politie een stappenplan ontwikkeld genaamd “grenzen stellen”. Doel van dit stappenplan is: • Eenduidig reageren op overtredingen • Waarschuwen om te voorkomen dat het overlastgevend gedrag steeds verder gaat • Preventief hulp bieden Het veiligheidshuis Gouda werkt nauw samen met het veiligheidshuis in Leiden. Nagedacht wordt over het realiseren van één veiligheidshuis voor de regio Hollands Midden. In onderling overleg tussen beide veiligheidshuizen wordt onderzocht of er een regiocoördinator kan komen voor een groepsaanpak van jongeren die richting criminaliteit gaan. De regiogemeenten in Midden Holland hebben aangegeven hier ook behoefte aan te hebben.
o De wenselijkheid van deelname aan het veiligheidshuis zal nogmaals worden besproken met de regiogemeenten.
Vermindering overlast 8.7
Ambitie/Hoofddoel: o Overlastgevend gedrag is bij een groot deel van de doelgroep verminderd
Minder uitval uit de zorg
Ambitie/Hoofddoel: o Dakloosheid door uitval uit de zorginstellingen komt (vrijwel) niet meer voor.
Huidige situatie en aandachtspunten van beleid In de kadernota Gouds Veiligheidsbeleid 2010-2014 legt Gouda het accent op het terugdringen van gevoelens van onveiligheid, door meer nadruk te leggen op preventie, leefbaarheid en sociale cohesie. De gemeente wil dit bereiken middels een integrale aanpak. Preventie en repressie worden gecombineerd met een persoonsgerichte aanpak. Er zal intensieve samenwerking plaatsvinden tussen alle betrokken partijen, waaronder politie, Openbaar Ministerie, instanties voor jeugdzorg, hulpverlening, Centra voor Jeugd en Gezin, welzijns- en onderwijsinstellingen, ondernemers, woningcorporaties, zelforganisaties en vrijwilligersorganisaties en burgers. Deze aanpak sluit goed aan op de aanpak in het kader van het Stedelijk Kompas.
Huidige situatie en aandachtspunten van beleid
Veelplegers zijn personen die veelvuldig strafbare feiten plegen, die volharden in hun crimineel gedrag en die door dit gedrag stelselmatig in contact komen met Justitie. Zij vormen de vaste klanten - in een draaideurproces - van politie,
21 Uit jaarverslag 2012 Steunpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Hollands Midden 2011
32
Op dit moment zijn er nog geen vaste afspraken gemaakt tussen de zorginstellingen over verwijzingen als er sprake is van dreigende uitval van cliënten. Het is gewenst dat als mensen uit dreigen te vallen dit tijdig wordt ingebracht in het Meldpunt Zorg en Overlast evenals in het zorgnetwerk OGGZ. Op deze wijze kunnen we ook voorkomen dat instellingen niet langer aan hun zorgplicht - die uit geïndiceerde zorg voortkomt – kunnen voldoen.
33
o Bij dreigende uitval van cliënten uit de zorginstelling wordt Meldpunt Zorg en Overlast ingeschakeld. Hier wordt de zorg niet overgenomen, maar gecoördineerd en gemonitord, zodat de cliënt een alternatief aangeboden krijgt.
8.8 Zwerfjongeren
jongeren die gesignaleerd worden door de organisaties in de regio gemeld en geregistreerd worden bij het Meldpunt Zorg en Overlast. Tevens wordt onderzoek gedaan naar de oorzaken van thuisloosheid van jongeren. Ook wordt onderzocht wat de wensen, behoeften en mogelijkheden zijn van de doelgroep, gemeenten en betrokkenen. De eerste cijfers (april 2012) laten zien dat er circa 30 zwerfjongeren zijn in de regio Midden Holland. Dit is waarschijnlijk nog niet het daadwerkelijke aantal.
• Realiseren ambulante woonvoorziening zwerfjongeren
Ambitie/hoofddoel: • Geen zwerfjongere meer op straat • Het aantal zwerfjongeren wordt ten minste tot staan gebracht. Alle zwerfjongeren worden gesignaleerd, geregistreerd en gescreend.
Op grond van de cijfers en resultaten van het inhoudelijke onderzoek zal o.a. worden bekeken wat er geregeld moet worden op het gebied van wonen voor de doelgroep. Een mogelijkheid waaraan gedacht wordt is het realiseren van (individuele) woonvoorzieningen voor (zwerf)jongeren, evenals mogelijkheden voor begeleiding. Gedachte is dat er verspreid over de stad en in de regio enkele woonplekken voor zwerfjongeren komen, waarbij de jongeren ambulant begeleid kunnen worden.
• Integrale benadering van zwerfjongeren Dit betreft een nieuw thema dat niet is opgenomen in de oorspronkelijke prestatieafspraken van het Rijk in het kader van het Stedelijk Kompas, maar sinds 2011 een landelijk speerpunt is geworden. Speerpunt van de rijksoverheid is het bevorderen van het beleid voor zwerfjongeren. In het verleden werden verschillende definities gehanteerd voor zwerfjongeren. Dit is een van de redenen waarom er onvoldoende zicht is op het aantal zwerfjongeren in Nederland. Sinds 2010 is een nieuwe definitie opgesteld. Deze luidt als volgt:
“Zwerfjongeren zijn feitelijk of residentieel daklozen onder de 23 jaar met meervoudige problemen.” Bureau HHM22 heeft op grond van deze nieuwe definitie een telling gehouden en komt op een landelijke schatting van 9000 zwerfjongeren per jaar. Circa 900 hiervan verblijven in een opvangvoorziening. De anderen hebben onderdak bij vrienden, in de nachtopvang of slapen buiten (portiek, fietsenstalling auto of caravan). Het totale aantal zwerfjongeren is toegenomen ten opzichte van de telling in 2007 (toen was de schatting 6000 per jaar). Dit heeft onder andere te maken met een betere telling omdat er meer gegevens beschikbaar zijn. Aan de andere kant is de veronderstelling dat meer jongeren in de problemen komen door verharding van de maatschappij.
Zwerfjongeren bevinden zich vaak op het grensvlak van jeugdzorg en maatschappelijke opvang. Een belangrijk thema voor de komende jaren is de nazorg van jeugdzorg. Uit het onderzoek van HHM24 blijkt dat een deel van de zwerfjongeren afkomstig is uit de jeugdzorg. Na hun 18e vallen zij niet meer onder de verantwoordelijkheid van jeugdzorg en een deel van hen blijkt niet in staat om voor zichzelf te zorgen. Veronderstelling is dat als de nazorg van jeugdzorg verbetert voorkomen wordt dat deze jongeren gaan zwerven. Door de decentralisatie komt de jeugdzorg te vallen onder gemeentelijke verantwoordelijkheid. Deze ontwikkeling biedt samen met de decentralisatie van AWBZ Begeleiding naar de gemeente nieuwe kansen om verbindingen te leggen met jeugdbeleid en het Centrum voor Jeugd en Gezin. In afwachting van de decentralisatie zal in overleg met Bureau Jeugdzorg gekeken worden hoe kan worden voorkomen dat jeugdzorgcliënten zwerfjongeren worden. Gedacht kan worden aan meer inzet van verlengde jeugdzorg. Voor jongeren die langduriger gebruik willen maken is er een mogelijke uitloop tot 23 jaar. Jongeren die daar niet vrijwillig gebruik van maken en/of de aansluiting naar de volwassenenzorg missen, lopen extra risico om toch in de problemen te komen en buiten de boot te vallen. Voor zorgmijdende zwerfjongeren is daarom een outreachende aanpak nodig. Zwerfjongeren die zelf hulp wensen kunnen goed terecht bij het CJG. Het is belangrijk dat voor iedere zwerfjongere zo spoedig mogelijk een trajectplan wordt opgesteld en dat jongeren die na hun 18e uit zorg dreigen te vallen worden gemonitord en waar nodig gemeld bij het Meldpunt Zorg en Overlast.
Het is wenselijk dat er een sluitende aanpak voor zwerfjongeren tot stand komt van preventie, signalering, opvang, begeleiding en nazorg. De rijksoverheid wil de centrumgemeenten ondersteunen om de jongeren weer op weg te helpen. Daarom heeft VWS voor 2012 en 2013 het ondersteuningsprogramma zwerfjongeren opgezet23. De centrumgemeenten worden binnen het ondersteuningsprogramma geholpen een quick scan te maken van de huidige situatie en oplossingsrichtingen te zoeken om jongeren van de straat te krijgen. De oplossingsrichtingen worden in een beknopt plan van aanpak weer gegeven en de bedoeling is dat binnen een beperkte tijdsduur een concrete stap vooruit wordt gemaakt in de aanpak van de zwerfjongerenproblematiek. Gouda neemt namens de regio deel aan de tweede lichting gemeenten die na de zomer van 2012 van start is gegaan. In Gouda zal de opvangproblematiek voor zwerfjongeren in kaart worden gebracht.
o Alle zwerfjongeren in Midden Holland worden geregistreerd bij het Meldpunt Zorg en Overlast. o Op grond van de resultaten van het onderzoek naar wensen en behoefte van zwerfjongeren worden woningen voor zwerfjongeren beschikbaar gesteld. o Voor iedere zwerfjongere wordt een trajectplan opgesteld en passende hulp/begeleiding geboden. o De samenwerking tussen het Centrum voor Jeugd en Gezin en Jeugdzorg wordt verder uitgebouwd.
Tot 2011 is er weinig aandacht geweest voor dit thema in Midden Holland. Het besef dat er iets moet gebeuren op dit gebied is wel ontstaan. Inmiddels is er een werkgroep zwerfjongeren ingesteld geïnitieerd door het Platform OGGZ.
Het huidige Platform OGGZ bestaat uit organisaties op het gebied van maatschappelijke opvang, verslavingsbeleid, OGGZ en vrouwenopvang. Daarnaast zitten ook vertegenwoordigers van cliëntenorganisaties, zorgkantoor/zorgverzekeraar en gemeenten aan tafel. Er komen signalen van de deelnemers dat het platform een te algemeen karakter heeft. Dit heeft onder andere te maken met de breedte van de groep deelnemers. Nagedacht moeten worden over de doelstelling van het Platform. Het begrip netwerksamenwerking zal hier centraal in staan. Op grond hiervan kan dan worden bepaald welke partijen aan tafel moeten zitten en met welke frequentie.
Huidige situatie en aandachtspunten van beleid • In beeld brengen zwerfjongeren Op basis van een schatting aan de hand van literatuuronderzoek in de OGGZ-monitor 2002-2004 is men voor de regio Midden Holland uitgekomen op een gemiddeld aantal zwerfjongeren van 40. Sinds 2011 wordt door het Platform OGGZ samen met de GGD een nieuwe impuls gegeven aan registratie van zwerfjongeren. Afgesproken is dat alle zwerf
8.9
Overige Zaken
• Overlegstructuur
o De overlegstructuur voor het Platform OGGZ zal worden aangepast op basis van een discussie over het doel van het overleg en de te bereiken doelen.
22 Telling Zwerfjongeren – aantallen op basis van definitie 2010 – Bureau HHM, 2011 23 www.1stapvooruit.nl
24 Telling Zwerfjongeren – aantallen op basis van definitie 2010 – Bureau HHM, 2011
34
35
• Collectieve Preventie GGZ en middelen Zorgvernieuwingsprojecten Bij de invoering van de Wmo zijn de budgetten voor collectieve Preventie GGZ (CP GGZ) en Zorgvernieuwingsprojecten GGZ (ZVP GGZ) vanuit de AWBZ naar het gemeentefonds van alle gemeenten gegaan. Doel van de CP GGZ is dat mensen psychische klachten leren herkennen. Daarnaast wordt hen geleerd wat zij in zo’n geval kunnen doen. Doel van de ZVP GGZ is cliëntinitiatieven te stimuleren in de geestelijke gezondheidszorg. De gemeenten in regio Midden Holland hebben afgesproken de middelen in ieder geval tot en met 2013 gemeenschappelijk te besteden. Psychologische Hulpverlening Haastrecht, GGZ Rivierduinen, Reakt en ZOG bieden voor deze middelen activiteiten aan in de regio. Afgesproken is dat vanaf 2010 het aanbod regionaal wordt ingezet en dat de organisaties die subsidie ontvangen bijhouden uit welke gemeente de deelnemers komen en waar de activiteiten plaatsvinden. Op grond hiervan vindt evaluatie van de regeling plaats in 2013. Dit is basis voor besluitvorming of de gemeenten de middelen al dan niet gezamenlijk in blijven zetten.
o De regelingen CP GGZ en ZVP GGZ worden in 2013 geëvalueerd op initiatief van centrumgemeente Gouda. Vervolgens wordt inhoudelijk bepaald waar de middelen aan moeten worden besteed. Op grond hiervan vindt besluitvorming plaats over het al dan niet gezamenlijk in blijven zetten van de middelen. • Cliëntenvertegenwoordiging
9. Vrouwenopvang en Huiselijk Geweld Het beleidsterrein Vrouwenopvang valt niet onder de prestatieafspraken die landelijk gemaakt zijn in het kader van het Stedelijk Kompas. Wij formuleren hier zelf een hoofddoel van beleid.
Ambitie/Hoofddoel: • Slachtoffers, daders en omstanders die te maken hebben met geweld in huiselijke sfeer en/of afhankelijkheidsrelaties ontvangen adequate hulp en/of adequaat advies
9.1 Definitie
Cliëntenvertegenwoordiging vindt plaats via de inzet van de Zorgvragersorganisatie Midden Holland (ZOG). Hiertoe onderhoudt het ZOG contacten met cliëntenraden van de diverse instellingen. Daarnaast ondersteunt zij hen bij hun advieswerkzaamheden. Ook organiseert zij of attendeert zij op de noodzaak van cliëntenvertegenwoordiging waar dat nu niet het geval is. Het ZOG leidt (voormalige) cliënten uit de doelgroep op tot ervaringsdeskundigen die kunnen helpen bij preventieactiviteiten. Verder verzamelt zij signalen van cliënten en brengt deze onder de aandacht bij de betrokken partijen. Ook biedt het ZOG onafhankelijke cliëntenondersteuning. Deze activiteiten worden nu grotendeels gefinancierd uit de CP en ZVP middelen. Binnen de tijdspanne van dit regionaal kader zal kritisch worden nagegaan hoe we in de toekomst aan deze functies invulling kunnen en willen blijven geven. Daarbij zal de mogelijkheid tot het realiseren van één Wmo brede invulling van cliëntondersteuning worden onderzocht.
o Belangenbehartiging van cliënten, cliëntenvertegenwoordiging en onafhankelijke cliëntenondersteuning blijft de komende jaren van belang.
Onder vrouwenopvang wordt begrepen het tijdelijk bieden van onderdak, begeleiding, informatie en advies aan vrouwen die, al dan niet gedwongen, de thuissituatie hebben verlaten in verband met problemen van relationele aard of geweld en het beleid ter bestrijding van huiselijk geweld en aan vrouwen die slachtoffer zijn van mensenhandel. Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke kring van het slachtoffer is gepleegd. Onder geweld wordt aantasting van de persoonlijke integriteit verstaan met daarbij een onderscheid tussen psychisch (waaronder belaging) en lichamelijk (waaronder seksueel) geweld. De huiselijke kring van het slachtoffer bestaat uit (ex) partners, gezinsleden, familieleden en huisvrienden. Het begrip huiselijk geweld betreft hier de relatie tussen dader en slachtoffer en niet de locatie25.
9.2
Landelijke ontwikkelingen
Het beleid op het gebied van vrouwenopvang en huiselijk geweld heeft de laatste jaren een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Sinds 2009 is de Wet Tijdelijk Huisverbod ingevoerd. Sindsdien hoeft niet meer per definitie de vrouw het huis te ontvluchten, maar wordt de (vermeende) dader de toegang tot het huis ontzegd. Op het moment dat de dader uit huis is wordt er snel gehandeld. Er wordt een zorgtraject opgestart voor het gehele gezinssysteem. De dader kan telefonisch contact onderhouden met de kinderen. Als er na 10 dagen sprake is van een gestabiliseerde situatie dan wordt het huisverbod opgeheven. Anders wordt dit verlengd. Deze ontwikkeling heeft gemaakt dat er een omslag heeft plaatsgevonden naar een andersoortige opvang. Van anonieme blijf-van-mijn-lijf huizen naar oranjehuizen. Oranjehuizen zijn plekken waar mensen kunnen verblijven die te maken hebben gehad met geweld, maar waarbij het risico op geweld dusdanig is dat dit te hanteren is. Daarnaast wordt onderkend dat het belangrijk is zo snel mogelijk aan te sluiten bij het eigen netwerk van de vrouwen. Daarom is opvang - voor zover mogelijk - in de eigen regio essentieel, zodat zij weer kunnen werken aan het versterken van hun eigen kracht. Dit betekent dat het gebruik van noodbedden en crisisopvang zo kort mogelijk moet zijn. Tot nog toe werd apart beleid gemaakt voor de verschillende groepen op het gebied van huiselijk geweld. De doelgroep is de afgelopen jaren echter steeds breder geworden. Niet alleen vrouwen zijn slachtoffer van huiselijk geweld, maar ook kinderen en mannen. Daarnaast zijn er slachtoffers van eerwraak en mensenhandel. Steeds duidelijker wordt dat het gaat om verschillende vormen van geweld in afhankelijkheidsrelaties. De vrouwenopvang is een onderdeel geworden van de ketenaanpak om geweld in afhankelijkheidsrelaties te stoppen.
25 Privé Geweld – Publieke Zaak, Ministerie van Justitie, Den Haag, april 2002
36
37
Om netwerksamenwerking vorm te kunnen geven is het gewenst dat slachtoffers zoveel mogelijk in de eigen regio worden opgevangen. Dit is een trendbreuk met het verleden waarin slachtoffers zover mogelijk weg van huis werden opgevangen op een geheime plaats. Er zal een beperkt aantal landelijke voorzieningen blijven voor vrouwen voor wie de dreiging levensbedreigend is. In het Wetsvoorstel Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling wordt melding gemaakt van het feit dat de centrumgemeenten samen met de regio tot een regionale visie Huiselijk Geweld moeten komen. In deze visie moeten de basisfuncties van het Steunpunt Huiselijk Geweld worden uitgewerkt. De centrumgemeenten krijgen hierbij de regie. Dit betekent dat de centrumgemeente beleid maakt en samen met de regiogemeenten een regionale aanpak voor huiselijk geweld ontwikkelt26. Voor eind 2014 moet de regiovisie gereed zijn.
• Meer ambulante begeleiding Net als het beleid voor andere doelgroepen geldt ook hier dat het belangrijk is dat mensen zo snel mogelijk teruggaan naar hun eigen vertrouwde omgeving, zodat zij gebruik kunnen maken van hun eigen netwerk. De vrouwenopvang maakt al gebruik van de urgentieregeling voor woningtoewijzing om vrouwen zo snel mogelijk in aanmerking te kunnen laten komen voor een woning als zij daar aan toe zijn. Daarnaast zal meer worden ingezet op ambulante begeleiding, waardoor de doorstroom in de opvang sneller gaat.
o Er zal meer worden ingezet op wonen met ambulante begeleiding waardoor de doorstroom in de vrouwenopvang sneller gaat. • Ontwikkeling regiovisie aanpak Geweld in Afhankelijkheidsrelaties
De rijksoverheid is voornemens net als in de maatschappelijke opvang de middelen voor vrouwenopvang te h erverdelen op grond van objectieve criteria en niet langer op basis van een historisch gegroeide situatie. Bovendien zullen op termijn (een deel van) de middelen niet langer aan de centrumgemeenten beschikbaar worden gesteld, maar aan alle gemeenten. Verwachting is dat de herverdeling plaats gaat vinden vanaf 2015. In 2013 zal het verdeelmodel bekend worden gemaakt. De veronderstelling is op grond van de herverdeling van de middelen maatschappelijke opvang dat Gouda ook nadeelgemeente wordt voor de vrouwenopvang.
9.3
Huidige situatie
De afgelopen jaren is er op het gebied van vrouwenopvang een hulpverleningsaanbod ontwikkeld op alle leefgebieden. Daarnaast is er meer aandacht gekomen voor vaders en kinderen. Het bevorderen van de uitstroom uit de vrouwenopvang heeft veel aandacht gekregen. Dit heeft erin geresulteerd dat de gemiddelde opvangduur is teruggebracht van 9 naar 6 maanden. Tevens is er een urgentieregeling voor huisvesting als vervolg op de vrouwenopvang afgesproken. Vrouwen uit de opvang hebben voorrang bij het toewijzen van een woning door de woningcorporatie als zij weer in staat zijn zelfstandig te gaan wonen. Uit de evaluatie blijkt dat het volgende de afgelopen jaren is bereikt: • De ketensamenwerking is versterkt. Partijen weten elkaar goed te vinden. • Geconstateerd wordt dat de doelgroep zwaarder wordt, maar het werkveld weet hier goed op in te spelen. • Er is een gedegen aanpak ontwikkeld voor huiselijk geweld, met bijzondere aandacht voor loverboys, eergerelateerd geweld en ouderenmishandeling. Huiselijk geweld heeft prioriteit bij alle netwerkpartners. • De uitvoering van de Wet Tijdelijk Huisverbod verloopt goed. Het aantal huisverboden neemt toe. • Het bereik van de doelgroep Huiselijk Geweld kan beter. Als gekeken wordt naar de politiecijfers van Hollands Midden van november 2011 dan zijn er 1600 meldingen en 90 huisverboden opgelegd, waarvan circa 40 voor Hollands Midden. Op grond van extrapolatie van landelijke cijfers waarbij 9 % van de bevolking de afgelopen 5 jaar te maken heeft gehad met enige vorm van huiselijk geweld kan worden geconcludeerd dat in de regio een grote groep nog niet wordt bereikt. Voor de regio Midden Holland zou het dan gaan om circa 4000 incidenten. Het Steunpunt Huiselijk Geweld in Midden Holland kreeg in 2010 60 meldingen Huiselijk Geweld en in 2011 97. • Er is een goed functionerend protocol kindermishandeling.
9.4
Aandachtspunten van beleid
•
Huisvesting vrouwenopvang
Het is belangrijk dat ook de gemeenten uit de regio Midden Holland worden betrokken bij de ontwikkeling van de regiovisie. Dit is nodig om integraal beleid te kunnen ontwikkelen voor alle doelgroepen. Dit wil zeggen het bieden van een samenhangend aanbod van preventie, vroegsignalering, adequate opvang, hulpverlening en nazorg voor slachtoffers, plegers en omstanders. Op deze manier kunnen ook de regiogemeenten hun rol pakken in de ketenaanpak. Ook moet er meer aandacht komen voor signalering en preventieve hulpverlening. Daarnaast moet er een betere afstemming komen met de keten veiligheid dan wel het veiligheidshuis. De instellingen hebben aangegeven behoefte te hebben aan een meer eenduidige aanpak op het gebied van geweld in afhankelijkheidsrelaties.
o Centrumgemeente Gouda zal zich inzetten om de regiogemeenten meer te betrekken bij de ontwikkeling van de regiovisie Huiselijk Geweld in Afhankelijkheidsrelaties. Het accent zal hierbij liggen op preventie van Huiselijk Geweld en ambulante hulpverlening. • Meer zicht op aanpak Huiselijk Geweld De regiogemeenten in Midden Holland hebben aangegeven dat zij weinig zicht hebben op wat er op het niveau van Hollands Midden gebeurt op het gebied van de aanpak Huiselijk Geweld. Daarom is het belangrijk dat er extra wordt ingezet op communicatie op dit gebied.
o Er zal extra aandacht worden besteed aan communicatie richting de regiogemeenten over de aanpak van Huiselijk Geweld.
De huisvesting van de vrouwenopvang kan beter. In het huidige gebouw zitten de vrouwen te dicht op elkaar doordat er weinig faciliteiten zijn. Op dit moment worden de vrouwen op drie verschillende plekken opgevangen. Er wordt gezocht naar een gezamenlijke opvanglocatie voor Siriz (tienermoederopvang) en het VrouwenOpvangCentrum.
o Nieuwe huisvesting voor het Vrouwenopvangcentrum en Siriz is gewenst.
26 De volgende stap – Handreiking voor de versterking van de regierol van centrumgemeenten bij de aanpak van huiselijk geweld – VNG 2011
38
39
10. Financiën In het verleden was er sprake van een aparte doeluitkering voor vrouwenopvang en voor maatschappelijke opvang. De middelen worden sinds respectievelijk 2011 en 2010 niet meer verstrekt in de vorm van een doeluitkering, maar opgenomen in het gemeentefonds. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid voor de centrumgemeente om te schuiven met budgetten. Sinds 2010 zijn de middelen voor maatschappelijke opvang herverdeeld over de centrumgemeenten op basis van objectieve criteria. Daarvoor vond verdeling van de middelen plaats op grond van de historisch gegroeide situatie. Als gevolg van de herverdeling is Gouda nadeelgemeente geworden. Bij de herijking van de verdeling van de middelen zijn de centrumgemeenten die eigen middelen in de maatschappelijke opvang staken erop vooruit gegaan. De centrum gemeenten die dit niet deden, waaronder Gouda, krijgen minder. In de nota aanscherping budgettair kader maatschappelijke opvang (juni 2011) is op basis van de prognoses nog rekening gehouden met een daling van het budget voor Maatschappelijke Opvang/verslavingsbeleid en OGGZ van € 2,13 mln in 2009 naar € 1,55 mln. in 2013. In 2012 is de decentralisatie uitkering maatschappelijke opvang ongeveer € 1,7 mln. Dit komt overeen met de prognose die we hiervoor in de nota aanscherping gehanteerd hebben. In de septembercirculaire 2012 is opgenomen dat de decentralisatie-uitkering voor 2013 ook ca. € 1,7 mln. zal bedragen. Dit is ca. € 150.000 hoger dan waar we in de nota aanscherping van uit zijn gegaan. In de junicirculaire 2013 wordt de verdeling van de grensstrookmiddelen bekend. Verwachting is dat dit nog een kleine ophoging van het budget zal betekenen. Ook voor de vrouwenopvang/huiselijk geweld zijn er plannen van de rijksoverheid om te komen tot een herverdeling van de middelen. Voordat dit gebeurt, zal eerst een stelselwijziging toe worden gepast. Het huidige financiële stelsel is niet voldoende toegerust op hulp voor specifieke groepen zoals tienermoeders en mannelijke slachtoffers van eergerelateerd geweld. Gemeente Gouda heeft hierin een bijzondere positie omdat één van de discussiepunten de financiering van de tienermoederopvang is. Tot 1 januari 2015 functioneert gemeente Gouda als doorsluisfunctie voor financiering door het Rijk. Per 1 januari 2015 zal hieraan een einde komen. De verwachting is dat tienermoederopvang vanaf dat moment onderdeel zal gaan uitmaken van de maatschappelijke opvang. In 2012 is het budget voor vrouwenopvang/huiselijk geweld structureel gestegen in verband met o.a. de inzet van tolk- en vertaaldiensten, de aanpak van ouderenmishandeling en het versterken van de integrale aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties. De decentralisatie uitkering vrouwenopvang 2012 is circa € 1.7 mln. Voor 2013 komt daar € 195.000 bij voor de bestrijding van oudermishandeling en een brede aanpak van geweld in huiselijke kring, aldus de junicirculaire 2012. Er zijn instellingen die zowel subsidie ontvangen vanuit het budget maatschappelijke opvang als uit het budget vrouwenopvang. Daarom is eenheid van beleid gewenst. Het vasthouden aan twee gescheiden budgetten ligt daarbij niet voor de hand. Het budget voor Huiselijk Geweld groeit nog steeds in tegenstelling tot dat van de Maatschappelijke Opvang. Gouda overweegt daarom deels te gaan schuiven met de middelen.
o De budgetten voor maatschappelijke opvang en vrouwenopvang/huiselijk geweld worden samengevoegd om de eenheid van beleid te kunnen bevorderen. o Overwogen wordt deels te gaan schuiven met de middelen voor Huiselijk Geweld in de richting van Maatschappelijke Opvang. De hier genoemde middelen zijn centrumgemeentemiddelen. Van de individuele gemeenten wordt verwacht dat zij daarnaast eigen middelen steken in preventie, zorgtoeleiding en nazorg voor de doelgroep.
40
41
Bijlage 1 Taken Centrumgemeente en regiogemeenten
Bijlage 2
Onderzoeksbureau Cebeon heeft in het rapport Verdeelsystematiek Specifieke Middelen voor Maatschappelijke Opvang, Verslavingsbeleid en Openbare Geestelijke Gezondheidszorg 2009 (blz 17) een takenpakket geformuleerd voor de centrumgemeenten op het beleidsterrein voor de Maatschappelijke Opvang.
Verslag bijeenkomst BO OGGZ 30 januari 2012
Als regionale en bovenlokale kerntaken worden gerekend:
1. Opening en vaststelling agenda
• Toeleiden naar zorg, zoals het bevorderen van de samenwerking tussen OGGZ-partners, coördineren van lokale zorgnetwerken en contracteren van instellingen voor bemoeizorg. • Het bieden van preventieve en ambulante voorzieningen voor verslaafden, zoals specifieke verslavingspreventie, ambulante verslavingszorg en gebruiksruimten. • Het bieden van tijdelijke opvang en begeleiding aan feitelijk en residentieel daklozen. Meestal gaat het om personen met meervoudige problematiek die geen recht hebben op verblijf in een zorgvoorziening die uit een ander financieel kader wordt bekostigd.
De wethouder opent de vergadering. De aanwezigen kunnen zich vinden in de agenda.
Als specifieke taken voor de centrumgemeente zijn benoemd: • Collectieve verslavingspreventie • Ambulante woonbegeleiding voor zelfstandig wonende potentiële of ex-daklozen • Maatschappelijke steunsystemen voor ex-daklozen als nazorg voor een periode van maximaal 2 jaar • Extra uitgaven voor schuldhulpverlening (in samenhang met verblijf in de opvangvoorziening). • Activering in de vorm van dagbesteding voor cliënten in de maatschappelijke opvang.
Onderstaande taken worden als lokale taken gezien: • collectieve preventie en zorgvernieuwingsprojecten GGz; • lokale zorgnetwerken of sociale teams; • inloopvoorzieningen als vorm van welzijnswerk • voorkomen van huisuitzetting en laatste kansbeleid; • coördinatie/regie-activiteiten in het kader van het veiligheid Dit overzicht is niet uitputtend, maar geeft de grenssituaties aan.
Evaluatie beleidskader 2008 – 2011
Aanwezig: Zie bijgevoegde deelnemerslijst
2. Mededelingen Na een voorstelronde gaat de wethouder in op de samenstelling en werkwijze van het Bestuurlijk Overleg OGGZ. In het convenant OGGZ MH is opgenomen dat de taken van het bestuurlijk overleg zijn: Kaders en actieplannen vaststellen, randvoorwaarden scheppen om doorbraken te realiseren als hulpverleners vastlopen in de casuïstiek. Deelnemers BO zijn: 1 organisatie uit de MO, 1 uit verslavingszorg, 1 uit GGZ, GGD, 1 vertegenwoordiger uit de K5 en 1 vertegenwoordiger uit de G7. In het kader van de ontwikkeling van het nieuwe beleidskader OGGZ kunnen alle partijen deelnemen aan het overleg. Onderdeel van het nieuwe beleidskader is ook het maken van nieuwe afspraken over de samenstelling en werkwijze van het BO OGGZ en het Platform OGGZ.
3. Evaluatie Regionaal Beleidskader OGGZ 2008 – 2011 Judith Willemen geeft een toelichting op de handouts die zij uitgereikt heeft. Uitgangspunt is het huidige beleidskader. In een evaluatie met instellingen en een met regiogemeenten is gekeken naar wat er de afgelopen jaren is gerealiseerd en wat er beter kan.
4. Toelichting op het plan van aanpak beleidskader Judith Willemen licht het plan van aanpak toe aan de hand van de uitgereikte handout. Er moet een nieuw beleidskader komen omdat de looptijd van de oude is verlopen en omdat er veel ontwikkelingen zijn die vragen om nieuw beleid, waaronder het aangescherpte budgettaire kader MO. De wethouder verzoekt de aanwezigen een eventuele reactie op de stukken binnen 3 weken toe te zenden aan Judith.
5. Verkenning speerpunten nieuw beleidskader Rina Roelfs leidt de discussie over het nieuwe beleidskader. Zij is zelfstandig adviseur en zij zal het nieuwe beleidskader OGGZ ontwikkelen samen met de partijen. Zij neemt deze taak waar tijdens het zwangerschapsverlof van Judith tot 1 juli a.s. Drie vragen staan centraal in de verkenning: • Welks speerpunt heeft volgens jou de komende periode prioriteit en waarom? • Welke “slimme oplossing” draag je aan om op dit speerpunt een goed resultaat neer te zetten? • Welke bijdrage kan jouw organisatie hieraan leveren? Aan de deelnemers wordt gevraagd met drieën te overleggen en vervolgens de vragen schriftelijk te beantwoorden voor de eigen organisatie. Genoemde speerpunten zijn: • Een integrale benadering van de zware doelgroep. Hier wordt onder verstaan: o Een centrale registratie o Een gezamenlijke aanpak o Ontschotting van financiering • In het nieuwe pand voor de Maatschappelijke Opvang ook ruimte creëren voor overleg met netwerkpartners. • Minder hulpverlenen en meer begeleiden van de cliënt • Oplossen overlast van OGGZ-cliënt door betere samenwerking tussen woningcorporaties en zorg/welzijn • Regionaliseren van de urgentieregeling voor woningen, waardoor de woningnood in Gouda afneemt • In een vroeg stadium een breed netwerk om een risicojongere heen mobiliseren
42
43
• Meer vroegsignalering • Ketensamenwerking door o.a. oprichten ACT-team en door inzetten maatschappelijk steunsysteem • Welzijn meer betrekken bij de doelgroep • Doelgroep Huiselijk Geweld wordt zwaarder • Meer signaleren achter de voordeur. Hierbij gebruik maken van betere verbindingen tussen wonen, zorg en welzijn. O.a. praktijkondersteuner huisarts (POH), ouderenadviseur en thuiszorg komt achter de voordeur. Meer afstemming over wie achter de voordeur komt. • Meer expertise-uitwisseling tussen partijen. Bijv. Brijder wil professionals scholen in het herkennen van verslaving. • Meer aansluiten bij de behoeften van de cliënt • Een cirkel vormen rond de cliënt in plaats van een keten; iedereen moet in afstemming worden ingezet indien nodig en niet perse volgtijdelijk. • Verkennen van de grenzen van vrijwilligersorganisaties. Hoe sluiten vrijwilligersorganisaties het beste aan op professionele organisaties? • De doorstroming van wonen met begeleiding moet beter • Voorkomen dat organisaties steeds weer bij 0 beginnen. Wat weten wij al van andere organisaties? • Ook de regiogemeenten hebben een taak op het gebied van OGGZ; met name op het gebied van preventie en nazorg. • Niet duidelijk is wat nu precies de doelgroepen van de OGGZ zijn. Verzoek om beschrijving van de doelgroepen van de OGGZ met de bijbehorende dienstverlening in het nieuwe beleidskader.
Evaluatie Regionaal Beleidskader OGGZ 2008 -2011
Groep 1: Maatschappelijke Opvang en Zwerfjongeren Gerealiseerd!
Wat kan beter?
Trots op!
Dagopvang de Steeg voor dubbele diagnose.
Dagopvang nu ook voor verschillende doelgroepen toegankelijk
Dagopvang en nachtopvang sluiten op elkaar aan
Realiseren van de dagopvang door Leger des Heils en Reakt
Persoonlijke begeleidingsplannen bij de nachtopvang en de dagopvang
Voor elke MO cliënt 1 begeleidingplan waarmee zowel de steeg als de nachtopvang werken met verdeling van taken Reakt is bereid om veel te realiseren en te fasciliteren voor de doelgroep Domino bereikt veel zonder fondsen en subsidies en heeft een schat aan vrijwilligers actief en is daarmee 5 dagen per week geopend. Vrijwilligers willen zich ook voor anderen inzetten, zoals voor de winterregeling.
6. Rondvraag en sluiting In maart wordt een inspiratiedag gehouden. De datum zal zo spoedig mogelijk worden gecommuniceerd. Doel is het komen tot een concrete (en haalbare) invulling van één van de gekozen speerpunten van het nieuwe beleidskader. Tevens moet het antwoord geven op de volgende vraag: hoe kunnen wij op een kostenefficiënte en vraaggerichte wijze een (sluitende) keten binnen de OGGZ realiseren en wat betekent dit voor de (gewenste) invulling van de ketenregie? Brijder heeft al aangegeven hieraan een bijdrage te willen leveren. Wie volgt?
Onderzoek door straatadvocaat naar behoefte dagopvang Diverse instellingen verzorgen maaltijden; betere afstemming zodat er op elke dag een mogelijkheid is om ergens te eten tegen een gering tarief
Het eerstvolgende Bestuurlijk Overleg OGGZ is op 25 juni 2012 van 15.00 u tot 17.00 u. Mogelijk in het nieuwe Huis van de Stad.
Clientenraad Leger des Heils Gouda
Betere afstemming van instellingen bij het organiseren en over het jaar verdelen van bijzondere activiteiten Laat elkaar weten wat je doet en wat je aan het ontwikkelen bent. We weten te weinig van elkaar en elkaars mogelijkheden. Informeer elkaar over wijzigingen. Meldpunt zorg en overlast heeft “body” gekregen
Meldpunt zorg en overlast is goed bekend en toegankelijk
Winterregeling uitgewerkt in een draaiboek
Samenwerking in de keten bij winteropvang voor bijv. extra inzet personeel/vrijwilligers
Nazorg na verlaten van de maatschappelijke opvang door Leger des Heils
Nazorg na verlaten van de maatschappelijke opvang door Leger des Heils Postadres door Leger des Heils en regelmatige inzet van extra bedden, buiten de begroting om Daklozenoverleg
44
45
Groep 2: Vrouwenopvang en huiselijk geweld Gerealiseerd!
Wat kan beter?
Trots op!
Meer woningen (verschillende vormen) beschikbaar krijgen voor de doelgroep en daardoor de wachttijden voor doorstroom verkorten
Kinderwerk
VO: maatjesproject en tienermoedergroep
Cliënt voorop in plaats van beschikbaar aanbod instellingen
Boomhut groepen
Professionalisering VO sector gericht op innovatie
Huisvesting VO
Instellingen maken nog niet optimaal gebruik van de (zorgdak) woningen
(Aandacht voor) opvoedvaardigheden
Ontwikkeling eigen methodiek voor tienermoeders
Meer intensieve vormen van samenwerking bereiken. Waar zit de overlap? Naar een nog meer sluitend netwerk
Instellingen in de regio zoeken elkaar steeds meer op in de samenwerking o.a. OGGZ netwerk, HG netwerk en Kindspoor overleg
Korte lijnen met AMK (Kindspoor)
OGGZ platform (wat willen we concreet bereiken?)
In de regio verschillende vormen van samenwerking ontwikkeld. Leren elkaar steeds beter kennen.
Ontwikkeling methodiek speciaal voor Steunpunt HG: weinig meldingen. vaders/ aandacht voor het systeem Helpen (vanuit instellingen) bij vastzitten trajecten
Professionele opvang gerealiseerd voor vrouwen en kinderen.
Goede samenwerking tussen ketenpartners
Opgebouwde expertise extern aanbieden (VOC)
Samenwerking (GGZ) met VOC voor uitvoering Boomhut groepen
Doorstroom binnen de VO en afspraken omtrent woningaanbod voor doelgroep
Roep om regionalisatie opvang komt niet overeen met functie landelijke opvangvoorziening
Specifieke aandacht/ aanpak voor vrouwenhandel, eerwraak, en loverboys (relatief nieuwe doelgroepen)
Urgentieregeling voor VOC doelgroep
Schuldhulpverlening verbeteren
KOPP groepen
Deskundigheidsbevordering over begeleiding in een gezin (signaleringsfunctie geweld) (Kwintes)
Nu doorpakken: gezamenlijke hulpverlening tussen instellingen is belangrijk
Maatjesproject, tienermoederproject
Verschillende samenwerkingsvormen met verschillende instellingen (o.m. AMK en samenwerking met wijkagent)
Meer aandacht voor beperkte vaardigheden gezin/ ouders/ preventief versterken van opvoedcapaciteiten
Triple P opgezet (opvoedondersteuning)
Afstemming zorgkantoor-zorgverzekeraar-gemeente-instellingen
De doelgroep is in kaart gebracht. We weten over wie we het hebben en aantallen zijn bekend ( OGGZ monitor)
De regionale visie OGGZ moet meer gaan leven in het ISMH veld. Er kan veel meer worden samengewerkt
Afspraken vastleggen in overlegvorm/ beleid
Geen wachtlijst meer (in jeugdhulpverlening)
Meer aandacht voor kinderen in probleemsituaties
Betere afstemming binnen gemeenten (integraliteit)
Commitment van ketenpartners om een bijdrage te willen leveren aan de aanpak HG
HG op de kaart
Ontwikkeling preventief aanbod (maatschappelijk werk) voor de doelgroep om hun kwaliteit van leven te verbeteren, o.m. groepen voor lotgenoten/ ouders en kinderen.
Meer systeemgericht werken. Meer accent op POM gesprekken
Uitvoering Wet tijdelijk huisverbod
Inzet psychotrauma centrum (GGZ) bij HG
Soepele afspraken m.b.t. uitkering voor doelgroep
Professionalisering VO
Alle medewerkers (maatschappelijk werk) geschoold in één gezin, één plan
Dat Siriz past binnen het normale, regionale aanbod
Subsidiëring (hoewel geen reguliere opvang) (Siriz)
Aandacht voor nazorg: waakvlamcon- Uitbreiding begeleid wonen tacten om te voorkomen dat mensen terugvallen en om snel te kunnen constateren dat het niet goed gaat.
Gezamenlijke afspraken over doorstroom
Deskundigheidsbevordering scholen
Gerealiseerd!
Wat kan beter?
Mogelijkheden zoals zorgdak woningen
Trots op!
Nieuwe locaties gerealiseerd voor zelfstandig wonen Kwintes Sociale kaart is geupdate
Deze is bijgewerkt door ervarings deskundige ZOG
Plan van aanpak zwerfjongeren
Passende opvang voor (zwerf)jongeren van crisis t/m weer zelfstandig wonen (18-23)
Registratie zwerfjongeren
Het lijkt erop dat nog niet alle zwerfjongeren worden nog geregistreerd
“Powerboost “aan de registratie zwerfjongeren van afgelopen jaar
Opsporing van zwerfjongeren door instanties en instellingen Meer sociale huurwoningen voor zwerfjongeren Preventie huiselijk geweld en loverboys Samenwerking van cliënten en vrijwilligers bij inloophuis Domino in gelijkwaardigheid Kwartiermaken door Kwintes Belangenbehartiging voor en door doelgroep Er wordt meer gebruikt gemaakt van mogelijkheden zoals zorgboerderijen
Voorkomen huisuitzetting Gouda
Uitrol naar regiogemeenten; deels bereikt via zorgnetwerken en woningbouwcorporaties daarin, maar vraagt nog om betere afspraken gemeenten, woningbouw en instellingen Spreekuur STIP ZOG Aanbod van diverse partijen voor de doelgroep in Schoonhoven, zoals STIP, spreekuur Bijder, ’t Weeshuis opvang. OGGZ monitor en risicogroepen
46
47
Jeugd- en volwassenenzorg binnen 1 instelling mogelijk (regelgeving)
Groep 3: Verslavingsbeleid en OGGZ Gerealiseerd!
Wat kan beter?
Trots op!
Gerealiseerd!
Samenwerking
Samenwerking Kindspoor
Budget volgt cliënt
Protocol kindermishandeling
Ondanks verzwaring doelgroep (ook meer allochtoon) professionele opvang op deelgebieden
Schuldhulpverlening soepeler
Samenwerkingsverbanden en samenwerking met andere instellingen; • Signaleringsoverleg • Meldpunt Zorg en Overlast • Multi-problem overleg gezinnen • Platform OGGZ • Convenant
Bereidheid samenwerking ketenpartners HG
Meer maatwerk per organisatie in aanpak HG
AMK - BJZ korte lijnen + protocol
Meer integrale aanpak kindermishandeling en HG (Nog) meer aandacht voor snelle(re) uitstroom en preventie in VO (ambulante begeleiding)
Wat kan beter?
Trots op! Samenwerkingsverbanden en samenwerking met andere instellingen; • Signaleringsoverleg • Meldpunt Zorg en Overlast • Multi-problem overleg gezinnen • Platform OGGZ • Convenant
Schotten tussen organisaties moeten worden geslecht Meer werken vanuit de vraag van de cliënt
Meer werken vanuit de vraag van de cliënt
Regiogemeenten zijn zich meer bewust van prestatievelden 7.8.en 9
Strakkere regie op de keten door gemeenten
Meer aansluiting bij de wensen van de klant
Zorgnetwerk vroegsignalering gestart in Zuidplas Straatadvocaat
Taken van straatadvocaat aan scherpen
Inzetten ervaringsdeskundigen Begeleid wonen door Leger des Heils RIBW, nachtopvang, crisisopvang, gezinsopvang
Meer woningen nodig voor begeleid en zelfstandig wonen; meer variatie in woningen
Afname van weerstand in de buurt bij opvangvoorziening Meer bekendheid verslavingspreventie onder publiek Samenwerkingsverbanden in thuisbegeleiding Voorlichting op scholen en aan professionals Preventief opvangen gezinnen
Openingstijden Meldpunt onderzoeken
Veel cliënten oppakken vanuit het Meldpunt
Integrale werkgroep alcoholmatiging in K5 en Zuidplas
In Gouda nog geen werkgroep
Resultaten in K5; logo en slogan genieten bekendheid onder de jeugd
Gezonde School en Genotmiddelen
Weinig aandacht voor gokverslaving
Alcoholmatiging is een belangrijk onderwerp geworden op de agenda van de gemeenten. O.a. APV aangepast voor sneller bekeuren jongenen met alcohol
48
49
Verslag evaluatie bijeenkomst plenaire sessie Samenvatting MO: ketenzorg MO heeft afgelopen jaren een duidelijke impuls gekregen. Ook wordt er méér dan voorheen gewerkt met persoonlijke begeleidingsplannen. Maar partijen weten elkaar nog te weinig te vinden. Er zou meer afstemming plaats moeten vinden over wie en wat we gaan doen (niet alleen bij noodsituaties). Instellingen stellen nu naast elkaar plannen op voor dezelfde cliënten; beter zou zijn als er één plan over instellingen heen opgesteld wordt. Trots op het feit dat voor elke trede van de trap van uitval en herstel aanbod aanwezig is. Afstemming dag – en nachtopvang is ook een goed punt. Aandachtspunt is en blijft de aanpak van zwerfjongeren (‘staat nog niet eens in de kinderschoenen).
Bijlage 3
Zelfredzaamheidmatrix
Samenvatting verslavingsbeleid en OGGZ: Werkwijze meldpunt zorg en overlast wordt beschouwd als belangrijk aspect dat afgelopen opgetuigd/ gerealiseerd is. Er is wel behoefte aan een meer strakke ketenregie (afspraken over wie doet wat en daar financiering aan koppelen) naar het voorbeeld van gemeente Rotterdam waarbij vanuit één centraal plan de GGD de regie voert. Er is behoefte aan een (F)ACT team voor begeleiding bij multiprobleem situaties. OGGZ monitor: pleidooi voor en tegen een nieuwe OGGZ monitor. Heeft als nadeel dat cijfers niet geheel betrouwbaar zijn (dubbelingen tussen instellingen). Daarnaast zeggen de cijfers niets over het verhaal (van de cliënt) achter die cijfers. Er lijkt meer behoefte te zijn aan een verdiepend onderzoek op specifieke thema’s of doelgroepen. Nog te bespreken: wat willen we terugzien met een monitor/ onderzoek? Cliëntparticipatie/zorgvernieuwingsgelden: wordt door ZOG neergelegd (levert geen discussie op): wat willen we met de CP en ZVP gelden en wat betekent dat voor cliëntenparticipatie? Hoe gaan we voorkomen dat we hetgeen bereikt hebben op dit punt weer een stille dood sterft? Ook zou volgens ZOG er te weinig geïnvesteerd worden in mantelzorgondersteuning terwijl de druk op de mantelzorgers naar verwachting toe zal nemen. Algemene oproep: vanuit GGZ wordt opgeroepen om méér aandacht te besteden aan het systeem (bij alle vormen van hulpverlening)/ de kinderen in het systeem. Daarbij is een goede samenwerking en afstemming (ook op uitvoerend niveau) tussen jeugd en volwassenen noodzakelijk. Dat gebeurt nu te weinig. Kwintes: Er zijn betere verbindingen op buurtniveau gewenst met keten veiligheid/politie, met jeugd en met werk en inkomen. Niet zo zeer op niveau platform (afstemming), maar uitvoerend (in de praktijk). Een FACT team zou daarin verbindende rol kunnen spelen als bijvoorbeeld de wijkagent, maatschappelijk werker en huisarts daar ook bij aansluit. Gebeurt nu bijvoorbeeld al met succes in Boskoop.
50
51
52
53
Bijlage 4 Uitstroomcijfers ex-gedetineerden per gemeente27
Bijlage 5
Partijen die een bijdrage hebben geleverd aan het Regionaal Kader
Deelnemers Platform OGGZ en Bestuurlijk Overleg OGGZ Uitstroomgegevens
2010
Bergambacht
2011
2
2
Bodegraven-Reeuwijk
16
13
Boskoop
21
13
158
179
4
6
Gouda Nederlek Ouderkerk
4
Schoonhoven
13
6
1
1
Waddinxveen
16
17
Zuidplas
36
32
267
273
Vlist
Totaal
Brijder Verslavingszorg GGZ Midden Holland Leger des Heils Kwintes Eleos Reakt Kwadraad Siriz Opvang Vrouwenopvang Centrum Meldpunt Zorg en Overlast ZOG Midden Holland Vierstroom GGD Hollands Midden Zorgkantoor en zorgverzekeraar VGZ Bureau Jeugdzorg Woonpartners Mozaïek Wonen Mee Midden Holland Inloophuis Domino Politie Holland Midden Gemeente Bergambacht Gemeente Zuidplas Gemeente Vlist Gemeente Bodegraven – Reeuwijk Gemeente Waddinxveen Gemeente Nederlek Gemeente Ouderkerk Gemeente Schoonhoven Gemeente Boskoop Gemeente Gouda
Ambtenaren Regiogemeenten Mirjam Muilwijk – Vlist Grace Braam – Nederlek Renske Hoogeveen – Waddinxveen Indra Gharbharan – Bodegraven – Reeuwijk Berthilde Borreman – Zuidplas Judith Willemen – Gemeente Gouda
27 DJI uitstroomcijfers 2010 en 2011
54
55
Bijlage 6
Literatuurlijst
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.
Strategisch Beleidskader Wmo 2012 – 2015, Verbinden/vernieuwen - Gemeente Gouda Regionale Visie OGGZ Midden-Holland 2008 – 2011 Regionaal Kompas Midden Holland 2008 – 2011 OGGZ-monitor Midden Holland 2008 – 2009 Risicogroepen voor sociale uitsluiting in Midden Holland – GGDHM, 2011 Aanscherping budgettair kader MO.OGGZ, VB regio Midden Holland, juni 2011 Bijlage 5a Decentralisatieuitkering maatschappelijke Opvang, OGGZ en Verslavingsbeleid – VNG Plan van Aanpak dak- en thuislozen (maatschappelijke opvang) 2e fase Monitor Stedelijk Kompas 2010 – Trimbos Instituut Verslaving jaargang 7, nummer 4 (2011) Uitstroomcijfers Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) 2010 – 2011 Jaarverslag veiligheidshuis Gouda 2011 Jaarverslag Steunpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Hollands Midden 2011 Telling Zwerfjongeren – aantallen op basis van definitie 2010 , Bureau HHM 2011 Privé Geweld – Publieke Zaak, Ministerie van Justitie, Denhaag april 2002 De volgende stap – Handreiking voor de versterking van de regierol van centrumgemeenten bij de aanpak van huiselijk geweld – VNG 2011 17. Verslagen van overleggen van het Platform OGGZ, Bestuurlijk Overleg OGGZ en ambtelijk overleg met de regiogemeenten.
56
57
colofon uitgave: gemeente Gouda oplage: druk: Twigt Grafisch Facilitair bv Dit rapport is gedrukt op papier afkomstig uit verantwoord beheerde bossen. © gemeente Gouda, februari 2013
