Intergemeentelijk samenwerkingsorgaan
Midden-Holland
Mantelzorgondersteuning in Midden-Holland projectvoorbeelden
Thorbeckelaan 5 2805 CA Gouda Postbus 45 2800 AA Gouda Telefoon (0182) 54 55 55
[email protected] www.ismh.nl
Voorwoord
Sinds 1 januari 2007 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers. Op die datum werd de Wmo van kracht, de Wet maatschappelijke ondersteuning die voor het eerst mantelzorgers en vrijwilligers een wettelijke erkenning geeft. We zien nu al dat de komst van deze wet veel bewustzijn heeft gecreëerd over de belangrijke bijdrage die mantelzorgers en vrijwilligers aan de samenleving leveren. Steeds meer mensen onderkennen dat de zo veel besproken civil society staat of valt met de inzet van mantelzorgers en vrijwilligers. Omdat het echter een nieuwe taak is, zijn veel gemeenten nog wel zoekende naar de vormen van ondersteuning die tegemoetkomen aan de wensen van burgers. Midden-Holland is één van de proeftuinregio’s waar samenwerkende gemeenten pilotprojecten hebben ontwikkeld om juist dit uit te zoeken. In de brochure die voor u ligt, kunt u lezen wat er in Midden-Holland – mede ondersteund door de provincie Zuid-Holland – op dit gebied is bereikt of nog in ontwikkeling is. Ik wens gemeenten veel succes met de uitvoering van de Wmo. Ik hoop dat deze brochure daarbij inspirerend werkt!
Tonny van de Vondervoort, Gedeputeerde Zorg & Welzijn in de provincie Zuid-Holland
Mantelzorgondersteuning Naam project
: Werkenden ondersteunen Mantelzorgers
Financier
: VWS (ontwikkelpilot)
Uitvoerder
: Gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel/Informele Zorg
Partners
: NPV, vrijwilligersvacaturebank, Zorgcentrum Chrysanthemum,
Adviesaad gehandicaptenbeleid, gemeente Nieuwerkerk aan
den IJssel
Contact
: Berthilde Borreman, Gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel,
[email protected]
Aanleiding • er komt op termijn een tekort aan vrijwilligers en mantelzorgers zullen steeds zwaarder belast worden • werk en mantelzorg worden vaak beschouwd als twee verschillende domeinen Beschrijving project De oorspronkelijke bedoeling van dit project was werkenden te werven ter ondersteuning van de mantelzorger. Dat doel bleek halverwege de rit niet haalbaar, omdat het lastig was een goede ingang te vinden voor het werven van vrijwilligers op de werkvloer. Tegelijkertijd gaven verschillende vrijwilligersorganisaties aan dat jonge werknemers steeds vaker bereid zijn om vrijwilligerswerk te doen. Gekozen werd daarom voor een bewustwordingscampagne. Bij drie werkgevers zijn enquêtes uitgezet op het thema “mantelzorg” en het thema ”vrijwilligers”. Van de uitkomsten daarvan is een rapport beschikbaar. Daarnaast is ervoor gekozen via de plaatselijke krant, door interviews met werkende mantelzorgers, aandacht te vragen voor werk en mantelzorg. Aandachtspunten/observaties • insteek via werkgever is lastig • lokaal niveau is te klein • landelijke regelingen ook niet de enige oplossing, maatwerk is belangrijk • gemeente is ook werkgever
Mantelzorgondersteuning Naam project
: Schoonhovense senioren zorgen voor Mantelzorgers
Financier
: VWS (ontwikkelpilot) en Provincie Zuid-Holland (RAS)
Uitvoerder
: Gemeente Schoonhoven (in samenwerking met anderen)
Partners
: Informele Zorg, Civiq, Zorgberaad Midden-Holland,
De zonnebloem, SWOS, Stichting AMW Kwadraad
Contact
: Mariëlle van Gemeren, gemeente Schoonhoven,
[email protected]
Aanleiding • op termijn wordt voorzien dat er een tekort is aan vrijwilligers door de vergrijzing • de koppeling tussen mantelzorg ondersteuning en vrijwilligerswerk is nog te weinig gelegd • er is nog geen goede infrastructuur om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen. Beschrijving project Via verschillende methodieken wordt gewerkt aan een goede infrastructuur voor het vrijwilligerswerk. Daarbinnen worden nieuwe initiatieven ontwikkeld om vitale oudere vrijwilligers in te zetten om overbelasting in de mantelzorg tegen te gaan. Daarbij worden drie deelprojecten gedifferentieerd: een ambassadeursproject, waarbij bestaande vrijwilligers via wervingstechnieken potentiële vrijwilligers proberen te motiveren om ook vrijwilligerswerk te gaan doen. Deskundigheidsbevordering voor vrijwilligers en mantelzorgers en praktische ondersteuning van mantelzorgers door vrijwilligers, bijvoorbeeld door een klussendienst of hand- en spandienst. Aandachtspunten/observaties • vitale ouderen vormen een belangrijk potentieel, er zijn veel vrijwilligers te vinden • gemeente heeft vooral de functie van het leggen van verbindingen • betrokkenheid van gemeente stimuleert en genereert samenwerking tussen partijen • combinatie van vrijwilligersorganisatie en professionele onder- steuning is sterk
Mantelzorgondersteuning
Deskundigheidsbevordering vrijwilligers
Mantelzorgondersteuning Naam project
: Mantelzorgpanel
Financier
: Provincie Zuid-Holland
Uitvoerder
: Tympaan Instituut
Partners
: Mantelzorgers
Contact
: Wendy Buysse, Tympaan Instituut,
[email protected]
Aanleiding De provincie Zuid-Holland wil de belangenbehartiging van mantelzorgers ondersteunen en mantelzorgers een stem geven in de beleidsontwikkeling voor mantelzorgers. Omdat mantelzorgers vaak niet zijn aangesloten bij een belangenvereniging zijn mantelzorgpanels in gesteld om hun mening, behoefte en wensen te peilen over voor hen relevante onderwerpen. Beschrijving project Een mantelzorgpanel is een groep mantelzorgers die met enige regelmaat en gedurende langere tijd met een bepaalde methodiek wordt bevraagd over uiteenlopende beleidszaken. Het mantelzorgpanel heeft 68 leden uit 12 gemeenten (Ouderkerk niet). Het panel wordt 2 keer per jaar via (vooral) schriftelijke enquête bevraagd over verschillende onderwerpen, zoals de mantelzorger in het indicatieproces, de behoeften van mantelzorgers dichtbij huis en de inzet van vrijwilligers. Het stelt belangenbehartigers in staat de behoeften van hun achterban te kennen, en het geeft beleids- makers input om beleid te laten aansluiten bij de burgers. Deze panels zijn er ook voor senioren en GGZ-cliënten. Op dit moment wordt in de regio Midden-Holland nagedacht over de rol van deze panels in de Wmo. Aandachtspunten/observaties • de link tussen regionale panels en het lokale Wmo-beleid van de gemeente is niet eenvoudig te leggen • het werven van mantelzorgers voor participatie in een panel is best lastig, met name het voor elkaar krijgen van participatie van mantel- zorgers uit elke gemeente
Mantelzorgondersteuning Naam project Financier Uitvoerder Partners Contact
: Onderzoek ondersteuning Mantelzorg Boskoop en : : : :
Waddinxveen Provincie Zuid-Holland (RAS) Tympaan Instituut Gemeente Boskoop, gemeente Waddinxveen Jos de Wit, Tympaan Instituut,
[email protected]
Aanleiding • ontbreken van een lokaal netwerk van Informele Zorg in Boskoop en Waddinxveen • uitkomsten van regionaal onderzoek houden geen rekening met lokaal vraag en aanbod • onduidelijkheid over de juiste schaal van mantelzorgondersteuning, lokaal of regionaal Beschrijving project Onderzocht wordt hoe de gemeenten de verwachte vraag naar mantelzorgondersteuning het best kan beantwoorden en wat daarbij lokaal moet worden aangeboden en wat regionaal. Via literatuuronderzoek, een schriftelijke enquête, gegevensanalyse en discussiebijeenkomsten in beide gemeenten, wordt vraag en aanbod van mantelzorgondersteuning in kaart gebracht in een eindrapportage. Aandachtspunten/observaties • er zijn heel veel organisaties die lokaal iets met mantelzorg te maken (kunnen) hebben • het is lastig om een goede respons te krijgen • er is lokaal heel veel aanbod, als het gaat om mantelzorgondersteuning • bepaalde doelgroepen: GGZ, dementie en ouders van kinderen met een handicap/opvoedingsproblematiek worden nog onvoldoende onder steund, met name als het gaat om respijtzorg
Mantelzorgondersteuning Naam project
: Buurtzorg
Financier
: Provincie Zuid-Holland (RAS) en Federatie van
Woningcoöperaties
Uitvoerder
: Informele Zorg Midden-Holland
Partners
: vijf Krimpenerwaardgemeenten, Stichting coördinerend
ouderenbeleid Vlist, Zorgberaad Midden-Holland,
lokale organisaties
Contact
: Anja Jansen, Informele Zorg,
[email protected]
Aanleiding • het behoud van een veelzijdig vrijwilligersleven staat onder druk door toegenomen eisen, bureaucratie en ingewikkelde wet- en regelgeving • door de Wmo wordt van de gemeente gevraagd zich in te zetten voor deelname van kwetsbare burgers aan de maatschappij • mantelzorgers worden soms te zwaar belast Beschrijving project Het doel is te komen tot realisatie van buurtzorg, waarbij zorgvragers in de thuissituatie ondersteund worden. Mensen in de buurt, met name mensen die nog niet actief zijn, worden geactiveerd om zich in te zetten voor hulpbehoevenden in de buurt. Er worden contactpersonen ingezet (20 buurtbewoners) die het aanspreekpunt zijn in hun straat voor Buurtzorg. Via folders zijn alle inwoners van Stolwijk op de hoogte gesteld. Op de lagere scholen wordt een themaweek Buurtzorg georganiseerd. Aandachtspunten/observaties • de samenwerking met andere vrijwilligersinitiatieven • hulpvraag blijft achter bij hulpaanbod. Via intermediairen: woonvormen, woningbouwvereniging, verzorgingshuizen, thuiszorg wordt geprobeerd vraag en aanbod meer in evenwicht te brengen
Mantelzorgondersteuning Naam project
: Jong in Beeld
Financier
: VWS (ontwikkelpilot), Provincie Zuid-Holland (RAS)
Uitvoerder
: Informele Zorg
Partners
: diverse scholen voor voortgezet onderwijs en zorginstellingen
Contact
: Ineke van Os, Informele Zorg,
[email protected]
Aanleiding • er is weinig samenhang in de samenleving tussen jong en oud • er dreigt op termijn door de vergrijzing een tekort aan vrijwilligers te ontstaan Beschrijving project Via verschillende methodieken worden jongeren gestimuleerd zich in te zetten specifiek ter ondersteuning van de mantelzorger. Dit gebeurt met name intramuraal, maar ook extramuraal. De jongere brengt tijd door met de cliënt, waardoor de mantelzorger ontlast wordt. Deze tijd wordt besteed aan een bepaalde klus, of het maken van een levensboek/ foto en verhalenboek. Naast 1 op 1 contacten, is er ook groepsinzet, bijvoorbeeld rond de bereiding van maaltijden en activiteiten als bijvoorbeeld rolstoeldansen. De werving van de jongeren vindt plaats via scholen, internet en lokale kranten. Aandachtspunten/observaties • jongeren goed inzetbaar voor ondersteuning mantelzorgers (indirect) • projecten dragen bij aan samenhang in de samenleving • 1:1 aanbod heel arbeidintensief • groepscultuur (N:N) in enkel geval negatief • sterke identiteit verbindt vraag en aanbod • klussen op maat (opleidingsniveau belangrijk) • stedelijk of landelijk gebied maakt verschil • gemeente als regievoerder: belangrijk • op de basisschool beginnen
Mantelzorgondersteuning Naam project
: Pilotproject “Het ouderenhuis ”Rumah Orang tua tua”
Financier
: Provincie Zuid-Holland (RAS)
Uitvoerder
: Informele Zorg
Partners
: Gemeente Moordrecht, platform Molukse Ouderenadviseurs,
Vierstroom, Meander, GWBM (woningstichting Moordrecht),
Zorgberaad Midden-Holland
Contact
: Guido Blom, Informele Zorg Midden-Holland,
[email protected]
Aanleiding • onbekendheid van Molukse ouderen met de zorgvoorzieningen • overbelasting Molukse ouderen door sterk traditioneel familiegebonden zorg Beschrijving project Het pilotproject ‘Het ouderhuis / Rumah Orang tua tua’ is er op gericht om m.n. Molukse ouderen zo lang mogelijk actief en zelfstandig te houden. Daarbij tevens Molukse mantelzorgers te ontlasten zonder dat ingeleverd wordt op kwaliteit en kwantiteit van de geboden zorg. Er wordt een huiskamerproject gerealiseerd waarin ouderen worden opgevangen in eigen culturele sfeer en omgeving. Uitgaande van persoonlijke/culturele interesses van de deelnemers worden activiteiten ondernomen en met actieve ondersteuning de mogelijkheden voor gezamenlijke zelfzorg geoptimaliseerd. Een praktijkboek wordt gemaakt met daarin een beschrijving van ervaringen met aanpak, opzet en werkwijze in deze pilot. Aandachtspunten/observaties • project lijkt kleinschalig, maar het bleek lastig de betrokken partijen bij aanvang van het project op één lijn te krijgen. • integratie van de doelgroep in de maatschappij door ook Nederlandse ouderen de mogelijkheid tot participatie te bieden
Mantelzorgondersteuning Naam project
: BRAVO
Financier
: Provincie Zuid-Holland
Uitvoerder
: Zorgberaad Midden-Holland
Partners
: Woningstichting Mozaïek Wonen, Vrouw en Belang, Impuls,
de Moskee vereniging, Allochtone Adviesraad, St. Dunya,
R en M en Zorgbelang
Contact
: Moustapha El Baroudi, Zorgberaad Midden-Holland,
[email protected]
Aanleiding • het gebrek aan aansluiting van allochtone initiatieven in het “gewone” vrijwilligerswerk • het ontbreken van samenhang tussen verschillende bevolkingsgroepen in bepaalde wijken Beschrijving In de wijken Korte Akkeren en Oosterwei in Gouda wordt door een consulent van Marokkaanse afkomst directe ondersteuning geleverd aan grote en kleine vrijwilligersinitiatieven. Die ondersteuning wordt vooral geboden aan vrijwilligers die niet of nauwelijks aansluiting kunnen vinden bij de reguliere organisaties. Daar waar mogelijk probeert de consulent dwarsverbanden te leggen. De consulent werkt rechtstreeks voor de vrijwilligersinitiatieven en helpt ze o.a. bij kadervorming, subsidieverzoeken, projectuitwerking e.d. Ze houdt spreekuur in de wijken. Aandachtspunten/observaties • professionele ondersteuning voor structuur en sturing is noodzakelijk • afstemming is een voorwaarde, samenwerking geen doel op zich • consulent heeft affiniteit met doelgroep en beschikt over de juiste vaardigheden • voorziet in een duidelijke behoefte vanuit de vrijwilligers zelf
10 Mantelzorgondersteuning Naam project
: Dementie Zorgketen Midden-Holland: verbeteren onder-
steuning mantelzorger
Financier
: VWS (Landelijk Dementieprogramma)
Uitvoerder
: Transmuraal Netwerk Midden-Holland
Partners
: Zorgpartners Midden-Holland, Vierstroom,
Groene Hartziekenhuis, GGZ-Midden-Holland, Alzheimer
afdeling Midden-Holland
Contact
: Lisette van Dingenen, Transmuraal Netwerk Midden-Holland,
[email protected]
Aanleiding • onvoldoende ondersteuning Mantelzorgers • ontbreken van tijdige diagnostiek • gebrek aan continuïteit binnen de zorgketen Het project gaat over de drie knelpunten. Met betrekking tot de mantelzorgondersteuning wordt ingezoomd op het eerste knelpunt. Mantelzorgers van dementerenden vragen uit zichzelf niet om ondersteuning. Te lang doorgaan waardoor uiteindelijk een crisis ontstaat, komt regelmatig voor. Beschrijving project In Midden-Holland is gekozen voor een actieve benadering van mensen die er anders niet om zouden vragen via de praktijkondersteuner (met een verpleegkundige achtergrond) van de huisarts. Aan het eind van het project zijn minimaal 15 gediagnosticeerde patiënten en hun mantelzorgers uit huisartsenpraktijk A, B en C tweemaal thuis bezocht door de POH van hun eigen huisarts. Tijdens dit huisbezoek is een (speciaal voor dit project te ontwikkelen) protocol gevolgd, waarbij de volgende punten aan bod zijn geweest: benodigde ondersteuning van de mantelzorger (professioneel, informeel), voorlichtingsmaterialen waaronder de Dementiegids. Aandachtspunten/observaties • afhankelijkheid van de goodwill van de huisarts • voldoende expertise van de verpleegkundige
Mantelzorgondersteuning 11 Naam project
: Versterking ondersteuning mantelzorgers dementie
Financier
: Zorgberaad Midden-Holland (Provincie Zuid-Holland)
Uitvoerder
: Zorgbelang ZHZM, locatie Gouda
Partners
: Informele Zorg, Alzheimer afdeling Midden-Holland
Adviseur
: GGZ Midden-Holland
Contact
: Annette Geelink, Zorgbelang ZHZM,
[email protected]
Aanleiding • opzetten van gespreksgroepen voor partners van beginnend dementerenden • werving en training van vrijwilligers ter assistentie Het project is een aanvulling op het project dementie zorgketen MiddenHolland. Het wil de bewustwording van mantelzorgerschap vergroten en de rol van vrijwilligers voor mantelzorgers van dementerende patiënten versterken. Beschrijving project Het project wil ondersteuning bieden aan partners van dementerende patiënten. Vrijwilligers spelen hierbij een belangrijke rol. Professionals worden samen met vrijwilligers getraind om groepsgesprekken te houden met partners van beginnend dementerenden. Uit informatie van de Alzheimercafé’s kwam naar voren dat deze groep (na de diagnose kom je buiten en dan …) hier veel behoefte aan heeft en dit gemist wordt in de regio. Aandachtspunten/Observaties • inbedden bij bestaande organisaties (structurele financiering/faciliteiten) • samenwerking en afstemming met organisaties die op dit terrein actief zijn
12 Mantelzorgondersteuning Nawoord Deze brochure is samengesteld onder regie van het Intergemeentelijk Samen- werkingsorgaan Midden-Holland (ISMH). Doel is om project-ideeën op het gebied van mantelzorg beschikbaar te stellen voor gemeenten en andere geïnteresseerden. Voor meer informatie over de projecten kunt u contact opnemen met de contactpersonen van de verschillende projecten.
Gouda, juni 2007
Intergemeentelijk samenwerkingsorgaan
Midden-Holland
Mantelzorgondersteuning in Midden-Holland projectvoorbeelden
Thorbeckelaan 5 2805 CA Gouda Postbus 45 2800 AA Gouda Telefoon (0182) 54 55 55
[email protected] www.ismh.nl
