Regionaal basisaanbod opvoed- en opgroeiondersteuning Zuid-Holland Noord

Regionaal basisaanbod opvoedopvoed- en opgroeiondersteuning ZuidZuid-Holland Noord

Colofon Uitgever:

JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding

Redactie:

Jeanette van der Meer

Datum uitgave:

mei 2009

Bezoekadres:

JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding Nieuwe Gouwe Westzijde 1, 2802 AN Gouda Postbus 540, 2800 AM Gouda T 0182 547888 F 0182 547889 E [email protected] www.jso.nl

In opdracht van: gemeenten in Holland Rijnland en Rijnstreek

Copyright © 2009 JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding Uit deze uitgave mag niets worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, retrieval systemen of op welke andere wijze dan ook zonder toestemming van JSO.

Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding ........................................................................................................................................1 1

Opvoedondersteuning vanuit verschillende invalshoeken..........................................................3 1.1 Uitgangspunten en visie opvoedondersteuning ..........................................................................3 1.2 Kwaliteit van opvoedondersteuning..........................................................................................7 1.3 Opgroeiondersteuning, ofwel het aanbod 12+ ..........................................................................8 1.4 Financiering van opvoedondersteuning.....................................................................................9

2

Groeimodel voor regionaal basisaanbod opvoeden opgroeiondersteuning ...............................10 2.1 Inhoud regionaal basisaanbod...............................................................................................10 2.1.1 Opvoedondersteuning ....................................................................................................21 2.1.2 Opgroeiondersteuning ....................................................................................................24 2.2 Plusvarianten op het basisaanbod - een groeimodel.................................................................24 2.1.1 Triple P........................................................................................................................24 2.2.2 Jeugdmaatschappelijk werk ...........................................................................................24 2.2.3 Stevig Ouderschap Plus .................................................................................................29 2.2.4 Overige opties...............................................................................................................30 2.2.5 Regionaal aanbod .........................................................................................................31 2.2.6 Preventief aanbod door de GGZ ......................................................................................31 2.2.7 Lacunes .......................................................................................................................31 Bijlage 1 Overzicht van gebruikte bronnen....................................................................................33 Bijlage 2 Tabel Opvoedondersteuning op verschillende niveaus.......................................................34 Bijlage 3 Checklist kwaliteit huidige/toekomstige aanbod opvoedondersteuning ................................35 Bijlage 4 Effectieve onderdelen in het pakket opvoedondersteuning .................................................37

Inleiding Gemeenten in Zuid-Holland Noord willen dat ouders1 en jongeren op een vergelijkbare dienstverlening moeten kunnen rekenen als zij vragen hebben rond opvoeden en opgroeien2. Het is wenselijk dat het basisaanbod dat vanuit de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG’s) beschikbaar is in de hele regio overeen komt. Er zullen natuurlijk lokale verschillen zijn omdat elk CJG maatwerk betekent, maar een minimaal aanbod zou vergelijkbaar moeten zijn. Alle gemeenten zitten ook deels voor dezelfde vragen in de CJG-ontwikkeling. Bijvoorbeeld, hoe pas je het opvoedbureau of opvoedspreekuur in het CJG, wat kan uit het reguliere aanbod worden geïntegreerd in het CJG en wat moet extra worden georganiseerd?

Daarom hebben de gemeenten ervoor gekozen om gezamenlijk een regionaal basisaanbod opvoeden opgroeiondersteuning uit te werken dat als richtlijn dient bij het invullen van het aanbod van hun lokale CJG’s. Stapsgewijs kunnen gemeenten het gewenste aanbod opvoeden opgroeiondersteuning samenstellen, uitgaande van het huidige gemeentelijke aanbod en de gesignaleerde problematiek en de behoeften van ouders en jeugd. Waar nodig kunnen gemeenten door samen te werken aanbod realiseren dat de lokale schaal overstijgt. Een voorbeeld hiervan zijn de oudercursussen. Naast een basisaanbod zal per gemeente aanvullend ook lokaal maatwerk mogelijk zijn. Plusvarianten op het basisaanbod zijn denkbaar in de vorm van een groeimodel om op termijn de opvoeden opgroeiondersteuning te versterken.

Bestaande bronnen Er is al veel materiaal beschikbaar waaruit is geput bij het uitwerken van het basisaanbod opvoedondersteuning, zowel regionaal als landelijk. In bijlage 1 is een overzicht opgenomen van de gebruikte bronnen. Er blijkt echter nauwelijks informatie beschikbaar te zijn voor een basisaanbod opgroeiondersteuning. Het aanbod voor ondersteuning van jongeren vanaf 12 jaar bij het opgroeien is dan ook beperkt. Opbouw notitie Deze notitie start in 1.1 met een aantal relevante elementen van opvoedondersteuning. Er wordt ingegaan op de visie op opvoeden opgroeiondersteuning, Ook komen verschillende niveaus en het continuüm van opvoedondersteuning aan bod. In 1.2 is de kwaliteit van de opvoedondersteuning onderwerp. Het gaat erom dat het aanbod daadwerkelijk de ouders helpt. Diverse factoren zijn hierin van invloed waarbij m.n. effectiviteit en kwaliteit van de uitvoering genoemd worden. In hoofdstuk 1.3 wordt ingegaan op de ondersteuning aan jongeren bij het opgroeien. In 1.4 komt de financiering van opvoeden opgroeiondersteuning aan bod. Hoofdstuk 2 beschrijft wat in de regio het basisaanbod opvoeden opgroeiondersteuning is waar naar gestreefd kan worden. Uitgangspunt is het huidige aanbod en dit wordt voorzien van een aantal aanbevelingen. Hier wordt ook waar mogelijk ingegaan op de kosten van het aanbod opvoeden opgroeiondersteuning. In dit hoofdstuk worden ook een aantal plusvarianten voor het basisaanbod aangegeven.

1

Waar in deze notitie gesproken wordt over ouders, worden de ‘primaire opvoeders’ bedoeld. Soms betreft dit niet de ouders zelf. Het

gaat om de persoon/personen die de dagelijkse verantwoordelijkheid over een kind hebben. 2

Bij opvoeden wordt hier voornamelijk ouders als doelgroep bedoeld, bij opgroeien worden hier met name jongeren zelf bedoeld.

Regionaal basisaanbod opvoeden opgroeiondersteuning in Zuid-Holland Noord JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding

1

Zoals genoemd bevat bijlage 1 een overzicht van de bronnen. Bijlage 2 bevat een overzicht van gradaties en niveaus van opvoedondersteuning. In bijlage 3 is een checklist met eisen en criteria voor de kwaliteit van huidige en toekomstige aanbod opvoedondersteuning opgenomen. Bijlage 4 bevat een lijst met veelbelovende en effectieve interventies waarvan een aantal is opgenomen in het groeimodel voor regionaal basisaanbod opvoeden opgroeiondersteuning.


2

1

Opvoedondersteuning vanuit verschillende invalshoeken

1.1 Uitgangspunten en visie opvoedondersteuning In deze paragraaf wordt de basis gelegd om een basisaanbod van opvoeden opgroeiondersteuning te kunnen samenstellen. Het kader, uitgangspunten, visie en continuüm3 komen aan bod als ook de relatie met CJG en met RAAK4. Wettelijk Wettelijk kader Opvoedondersteuning is gepositioneerd in prestatieveld 2 van de Wmo. Dit prestatieveld betreft de gemeentelijke functies Informatie en advies, Signalering, Toeleiding naar hulp, Licht pedagogische hulp en Coördinatie van zorg. In deze notitie is opvoedondersteuning afgebakend tot de functies Informatie en advies en Licht pedagogische hulp. Visie op opvoeding en opvoedondersteuning Een visie op opvoedondersteuning begint bij een visie op opvoeding. De volgende punten maken deel uit van de visie op opvoeding. Hierbij wordt aangesloten bij de regionale pedagogische visie die op dit moment ontwikkeld wordt. Een goede opvoeding is essentieel voor een optimale ontwikkeling van kinderen en voor een gezonde samenleving. Opvoeden en opgroeien is een natuurlijk, vanzelfsprekend en dynamisch proces waarbij ouders en kinderen elkaar beïnvloeden Ouders respecteren de rechten van hun kinderen (zoals vastgelegd in het VN-verdrag voor de Rechten van het Kind) Ouders zijn eerstverantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen Ouders bepalen zelf welke waarden en normen zij aan hun kind willen overdragen Ouders kunnen ondersteuning krijgen bij het opvoeden, omdat het opvoeden een opdracht voor de samenleving als geheel is. Uitgaande van deze punten houdt een goede opvoeding rekening met de mogelijkheden en behoeften van een kind en veronderstelt een goede opvoeding een positieve benadering van kinderen, die berust op de volgende drie pijlers. 1. Steunen Elk kind heeft recht op onvoorwaardelijke steun in de vorm van tijd, liefde, aandacht en betrokkenheid. 2. Stimuleren Een goede opvoeding biedt kinderen de ruimte om zich te ontwikkelen overeenkomstig hun eigen capaciteiten, uitdagingen aan te gaan en te leren om moeilijkheden te overwinnen 3. Sturen Een goede opvoeding biedt kinderen structuur en houvast in de vorm van regels en grenzen en draagt bij aan sociale aanpassing en goed burgerschap. 3

Veel van deze informatie is afkomstig van concepten van de Handreiking voor gemeenten ‘Opvoedondersteuning in het Centrum

voor Jeugd en Gezin’, dat op dit moment wordt geschreven door Bert Prinsen en Moniek van Dijk, Nederlands JeugdInstituut (NJI) en dat opgenomen gaat worden in de gereedschapskist van www.invoeringcjg.nl 4

RAAK betreft een aanpak over de volle breedte: van populatiegerichte preventie t/m curatieve interventies bij kindermishandeling.

Alle gemeenten en organisaties in de regio werken samen om een sluitende aanpak van kindermishandeling door een effectief aanbod van opvoeden opgroeihulp in te richten.


3

De regionale visie op opvoedondersteuning gaat uit van de volgende uitgangspunten: Laagdrempeligheid. Het aanbod opvoedondersteuning moet voor alle doelgroepen laagdrempelig zijn: gemakkelijk bereikbaar, anoniem, niet-stigmatiserend en cultuur-sensitief. Vraaggerichtheid. Het aanbod opvoedondersteuning moet tegemoetkomen aan de vragen en behoeften van alle ouders van/en alle kinderen in alle leeftijds- en ontwikkelingsfasen. Betrokkenheid van ouders bij activiteiten, voorzieningen en beleid wordt gestimuleerd. Een criterium is het daadwerkelijk bereik van ouders in de praktijk. Ondersteuning op maat. Het aanbod opvoedondersteuning moet zo licht als nodig en zo zwaar als noodzakelijk zijn. Gericht op empowerment. Het aanbod opvoedondersteuning moet aansluiten bij de deskundigheid van ouders zelf en activerend zijn om zelf oplossingen te zoeken. Versterking van sociaal netwerk. netwerk Opvoedondersteuning dat bijdraagt aan een sterker netwerk rondom het gezin is structureel ingebed en heeft meer effect. Aanvullend op de bovengenoemde regionale uitgangspunten zijn de volgende criteria van belang. Deze criteria worden aangegeven door het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) en zijn gericht op verhoging van de kwaliteit van aanbod van opvoedondersteuning. Evidence based werken. werken Zoveel mogelijk wordt gewerkt met veelbelovende en/ of bewezen effectieve interventies. Waar deze niet beschikbaar zijn, is het criterium van tevredenheid van gebruikers van toepassing. (Des)kundigheid (Des)kundigheid. es)kundigheid De opvoedondersteuning wordt geboden door professionals en vrijwilligers die beschikken over de vereiste competenties. Doorlopende lijn. Er is een doorlopende lijn van opvoedondersteuning van informatie en advies bij (eenvoudige) vragen via lichte ondersteuning bij beginnende problemen naar intensievere ondersteuning, zoals oudertrainingen als de problemen groter en ingewikkelder worden. Er is een goede aansluiting tussen het aanbod in het preventieve domein en de jeugdzorg. Vragen van ouders bij opvoeden Uit onderzoek naar vragen van ouders bij opvoeden (NJI, mei 2006) blijkt dat de behoefte van ouders aan ondersteuning zich richt op de volgende top 5 van vragen en problemen: 1. Grenzen stellen Corrigeren of straffen 2. Lastig, ongehoorzaam gedrag Niet luisteren 3. Druk of agressief gedrag Moeizame contacten met andere kinderen en volwassenen 4. Ontwikkeling van het kind Vertraagde ontwikkeling (lopen, praten) Zindelijkheid Driftbuien 5. Gezondheid en lichamelijke ontwikkeling zoals eten, slapen en groeien Het hebben van vragen over opvoeding hoeft nog niet te betekenen dat er sprake is van een opvoedprobleem. Bij de meerderheid van de gezinnen doen zich geen opvoedproblemen voor5. Bij 15% van de gezinnen worden wel opvoedproblemen gesignaleerd. Bij 1% gaat het om zware problematiek, bij

5

Bron: Kinderen in Nederland, Zeijl e.a. (SCP, 2005)


4

4% om matige problematiek en bij 10% om lichte problematiek. Bij 70% van de gezinnen met opvoedproblemen betreffen het dus lichte problemen. Het basisaanbod opvoedondersteuning moet tegemoet komen aan de vragen en problemen die ouders het meest tegenkomen bij het opvoeden. Continuüm van opvoedondersteuning Ouders zoeken in eerste instantie informatie en advies in hun omgeving. Ze zoeken een steuntje in de rug bij hun partner of familie of ze leggen ‘hun oor te luister’ in de vrienden- of kennissenkring. Daar begint het continuüm van opvoedsteun (figuur 1). Deze informele steun kan ook georganiseerd worden aangeboden, voor mensen bij wie deze steun niet voorhanden is of wiens netwerk niet voldoende oplevert. Informele steun is geen functie in prestatieveld 2 van de Wmo, maar vormt wel de basis van alle opvoedondersteuning (A).

Doelgroep: alle ouders die behoefte hebben aan informele, onderlinge steun Doel: onderlinge steun en bieden van informele steun aan ouders Bij eenvoudige opvoedvragen hebben ouders behoefte aan bevestiging (doe ik het wel ‘goed’?), anticiperende voorlichting en informatie en advies (B). Voor ouders is het fijn als deze vorm van steun dicht bij huis en vooral gemakkelijk toegankelijk wordt aangeboden. Digitale informatie en advies hoort hier ook bij; steeds meer ouders zoeken naar informatie op internet.

Doelgroep: alle ouders van alle kinderen Doel: informeren over het aanbod en over opvoeding, bevorderen van competent ouderschap en een gezonde opvoedingssituatie Wanneer informatie en advies niet voldoende is en de problemen toch iets ingewikkelder zijn, dan ontstaat er behoefte aan lichte hulp (C). Hier spreken we nog steeds van universele preventie, gericht op alle ouders van alle kinderen.

Doelgroep: alle ouders van alle kinderen Doel: bevorderen van competent ouderschap en een gezonde opvoedingssituatie De doelgroepgerichte opvoedhulp (D) is ook een vorm van (licht) pedagogische hulp, die op gemeentelijk niveau wordt geboden. Deze hulp is echter gericht op risicogroepen (ook wel selectieve preventie genoemd) en ouders bij wie opvoedproblemen geconstateerd zijn (ook wel geïndiceerde preventie genoemd).

Doelgroep: subgroepen binnen de populatie: risicogroepen en gezinnen waar problemen geconstateerd zijn Doel: voorkomen van problemen bij risicogroepen en problemen verminderen en erger voorkomen bij gezinnen met problemen


5

Figuur 1. Continuüm van opvoedsteun

D. Doelgroepgerichte opvoedhulp

C. Universele opvoedhulp

B. Universele informatie en advies

A. Informele steun

Hoe hoger je komt in het continuüm, hoe meer het aanbod opvoedondersteuning is gericht op de (relatief beperkte) groep gezinnen met problemen. Hoe lager je komt in het continuüm, hoe meer het aanbod is gericht op alle ouders van alle kinderen. Dit opvoedcontinuüm is goed bruikbaar om de gemeentelijke Wmo-functies Informatie en advies en Licht pedagogische hulp invulling te geven. In bijlage 2 is een tabel opgenomen waarin schematisch is samengevat hoe de gradaties van opvoedondersteuning doorlopend in de geïndiceerde jeugdzorg gecombineerd kunnen worden met de doelen, de doelgroepen (naar de aard en de zwaarte van de opvoedingssituatie) en voorbeelden van daarbij toe te passen interventieprogramma’s. Het gaat er niet om duidelijke grenzen af te bakenen, want bij opvoedondersteuning zijn deze vaak niet precies te trekken. Zo staat het opvoedbureau nu bij de doelgroep waar opvoedingsspanning is, maar deze voorziening is ook aan zet in gewone opvoedingssituaties. Een dergelijk overzicht helpt om in beeld te brengen dat er voor verschillende vragen en problemen (lichter en zwaarder) een ondersteunings- en hulpaanbod voor ouders nodig is. Het basisaanbod moet zodanig zijn samengesteld dat het informatie en algemene opvoedhulp omvat voor alle ouders in gezonde opvoedsituaties maar ook de doelgroepgerichte opvoedhulp voor specifieke groepen ouders die risico lopen of die al problemen met opvoeden hebben. Opvoedondersteuning en RAAK Bij de invulling van het basisaanbod opvoedondersteuning wordt er aangesloten op de regionale ontwikkeling RAAK/preventie kindermishandeling. Feitelijk vormt het aanbod opvoedondersteuning zoals hier uitgewerkt al gedeeltelijk de invulling van het continuüm van acties zoals Jo Hermanns die voor RAAK


6

heeft uitgewerkt. In de loop van 2009 zal de regionale RAAK-coördinator een implementatieplan RAAK voor Zuid-Holland Noord beschikbaar hebben. Opvoedondersteuning en Centrum voor Jeugd en Gezin Het merendeel van het aanbod opvoedondersteuning zal geïntegreerd binnen of vanuit het CJG worden gecoördineerd. Het pedagogisch advies6 zal de basis vormen binnen het CJG. Uitvoering van opvoedondersteuning kan op diverse locaties plaatsvinden, onder andere op school, consultatiebureau, wijkcentrum. Het betreft de functies (prestatieveld 2 Wmo) Informatie en advies en Licht pedagogische hulp en ook de voorlichting, advies en instructie uit het basistakenpakket JGZ. De functies Signaleren en Toeleiding naar hulp zijn belangrijke voorwaarden, maar deze komen in het kader van deze notitie niet aan de orde.

1.2 Kwaliteit van opvoedondersteuning Effectiviteit van aanbod In een basisaanbod is het belangrijk om vooral die interventies op te nemen waarvan is aangetoond, of zeer aannemelijk is, dat ze ook daadwerkelijk werken. Het NJI heeft een overzicht van zowel de effectieve, veelbelovende, als anderszins veel gebruikte interventies opvoedondersteuning per leeftijdsgroep samengebracht. Deze informatie is gebruikt bij de invulling van het basisaanbod opvoedondersteuning voor de regio Zuid-Holland Noord. Veel interventies die informatie en advies als functie hebben zijn (nog) niet onderzocht op hun effectiviteit. Dit betreft bijvoorbeeld schriftelijke voorlichting (Groeigids), telefonische voorlichting (Kindertelefoon, telefonische spreekuren) of digitale voorlichting (websites als Ouders online). Het is belangrijk bij (nog) niet onderzochte interventies om na te gaan of ouders tevreden zijn over de geboden informatie en of deze in een behoefte voorziet. Kwaliteit van de uitvoering Een lokaal interventieprogramma komt met meer kracht tot stand naarmate interventies in de praktijk effectief zijn en professioneel worden toegepast door competente uitvoerders en organisaties. Het gaat hierbij niet alleen om kwalitatief goede uitvoering door professionals maar ook door semiprofessionals of vrijwilligers. De kwaliteit van opvoedondersteuning op lokaal niveau zal toenemen naarmate meer van onderstaande aspecten gerealiseerd worden. Het komt ten goede aan de kwaliteit als: de regie in één hand is (gemeente) er een (cijfermatige) onderbouwing van de vraag bestaat en het aanbod aansluit op de vragen en behoeften van verschillende doelgroepen (ouders en kinderen) een samenhangend en doorlopend ondersteuningsaanbod is opgesteld per functie duidelijk is wie de (preferente) aanbieders zijn de taken en verantwoordelijkheden helder zijn vastgelegd eenduidige en heldere financiering bestaat en voldoende financiën beschikbaar zijn ouders en kinderen volledig op de hoogte zijn van het aanbod het aanbod en de uitvoering van de interventies worden geregistreerd het palet aan interventies is ingebed in het lokaal jeugd- en gezondheidsbeleid. De kwaliteit van het aanbod wordt niet alleen bepaald door de interventie maar vooral ook door de professionals en vrijwilligers die dat aanbod uitvoeren. Interventies moeten worden uitgevoerd door daarvoor opgeleide of getrainde professionals die rugdekking hebben vanuit hun organisatie met een goede managementstructuur, flexibele logistiek en adequate begeleiding en supervisie/ intervisie. Als het gaat om opvoedondersteuning door vrijwilligers dan moeten deze goed begeleid worden.

6

Dit pleit voor integratie van het opvoedbureau in het CJG


7

Van belang is de veelzijdige benadering van de pedagoog, de jgz-medewerker en de maatschappelijk werker, die een persoonlijk contact leggen, praktische tips kunnen geven, kunnen bemoedigen en een ruime belangstelling kunnen bieden. In de eerste contacten is een brede verkennende blik nodig om alle factoren en problemen die van invloed zijn op opvoeden en opgroeien in beeld te hebben. Daarbij is het belangrijk om, uitgaande van het versterken van de eigen krachten, het sociale netwerk rond het gezin te betrekken. Kwaliteit van het hele aanbod De kwaliteit van het aanbod opvoedondersteuning wordt door verschillende factoren bepaald. Bijlage 3 bevat een checklist die helpt bij het bepalen van de kwaliteit van het huidige aanbod en/of om criteria te formuleren voor toekomstig aanbod. Bijlage 4 bevat een lijst van effectieve of veelbelovende interventies die het NJI aanbeveelt om op te nemen in het lokale aanbod opvoedondersteuning. Er bestaat geen landelijk voorgeschreven pakket opvoedondersteuning. Gemeenten zijn vrij om dit zelf samen te stellen Werving en bereik Ook signalering en toeleiding naar het aanbod zijn van cruciaal belang voor een goede uitvoering van opvoedondersteuning. Beroepskrachten die direct met ouders en jongeren te maken hebben, zoals op peuterspeelzalen, in de kinderopvang, op scholen, in het jeugd- en jongerenwerk, hebben een belangrijke functie in het bereiken van groepen ouders en jongeren die niet makkelijk zelf informatie zullen opzoeken of hun vragen zullen stellen. Zij moeten in staat zijn om alert signalen op te pikken van vragen en problemen bij ouders en jeugdigen en het eerste contact hierover te hebben. Vervolgens kunnen ouders en jeugdigen verwezen worden naar het CJG, waar de medewerkers goed op de hoogte zijn van de lokale en regionale sociale kaart. Het is belangrijk dat deskundigheidsbevordering van eerste lijn werkers in signaleren, motiverende gesprekstechniek en toeleiden naar voorzieningen structureel plaatsvindt. Dit is primair een verantwoordelijkheid van werkgevers. Gemeenten kunnen een stimulerende rol hebben, en waar het gaat om organisaties waarmee een subsidierelatie bestaat kan structurele deskundigheidsbevordering onderdeel zijn van de afspraken die gemaakt worden. Voor lokale voorzieningen als bijv. peuterspeelzalen is het efficiënt als cursussen jaarlijks op regionaal niveau worden georganiseerd.

1.3 Opgroeiondersteuning, ofwel het aanbod aanbod 12+ De doelgroep jongeren vanaf 12 jaar verdient aparte aandacht. Zoals in de inleiding is aangegeven is er weinig theorievorming en onderzoek bekend naar opgroeiondersteuning. Net als voor ouders geldt dat zij in eerste instantie hun informatie en steun zoeken in hun directe omgeving, bij familie, vrienden, vertrouwde volwassenen. Voor deze leeftijdsgroep geldt dat een groot deel van hen veel gebruik maken van het internet om informatie en advies te krijgen, hoewel ook sommige jongeren internet juist onveilig vinden 7. De school is voor sommige jongeren een vertrouwde plek waar zij informatie en advies zoeken, maar voor andere jongeren is de school juist geen geschikte plek. Om hun stappen naar zelfstandigheid te zetten hebben jongeren informatie nodig op heel diverse domeinen, zoals onderwijs, seksualiteit, werk, geld, vrije tijd, gezondheid. Ook een sociale kaart is belangrijk. In een apart traject wordt in regionaal verband de mogelijkheid onderzocht van één virtueel CJG speciaal voor deze doelgroep.

7

In een lokaal jeugddebat in Leiderdorp op 26 januari 2009 was de conclusie dat informatie en hulp heel divers moet worden

aangeboden om toegankelijk te zijn voor de verschillende groepen jongeren. Een aantal jongeren vond internet zo onveilig dat zij hier geen advies zouden zoeken. School was voor sommigen een vertrouwde plek, maar voor anderen juist onvoldoende anoniem om advies te zoeken. Ook bleek dat jongeren niet goed op de hoogte zijn waar zij informatie laagdrempelig kunnen krijgen.


8

Overigens kunnen jongeren voor hulp terecht bij de algemene voorzieningen zoals het algemeen maatschappelijk werk, jeugdmaatschappelijk werk, de huisarts, de jgz-medewerker enz. Ook zijn er voor hen activiteiten die door het welzijnswerk worden aangeboden zoals mentorprojecten (in en buiten de school), zakgeldprojecten, activiteiten in samenwerking met het jongerenwerk enz. Specifieke projecten in de regio zijn het Jeugdpreventieteam (JPT) en JPP die gericht zijn op jongeren met risicogedrag. Het Centrum Jeugdgezondheid heeft het advies uitgebracht om een extra contactmoment op de leeftijd van 15/16 jaar in te voeren8. Het laatste contactmoment op dit moment is bij 13 jaar. In het advies worden verschillende uitvoeringsopties beschreven, namelijk een preventief gezondheidsonderzoek door middel van een consult, een triage contactmoment, een vragenlijst met uitnodiging op indicatie en deze laatste optie aangevuld met een klassikale les gegeven door de JGZ. Van de verschillende uitvoeringsopties moet de effectiviteit en efficiëntie nog onderzocht worden. Daarnaast valt op dat er weinig aanbod is ontwikkeld voor de leeftijdsgroep 18-23 jaar. Deze groep is aangewezen op volwassenzorg, maar valt ook nog onder het preventief jeugdbeleid. Voor vragen over scholing, werk en inkomen kunnen jongeren tot 23 jaar terecht bij het Jongerenloket.

1.4 Financiering van opvoedondersteuning De financiering van het basisaanbod opvoedondersteuning vindt plaats vanuit de Brede Doel Uitkering , JGZ (uniform deel en maatwerkdeel), eigen gemeentelijke middelen en (beperkt) RAS-middelen9. Ook de Wmo (OGGZ)-middelen10 zijn in dit kader relevant. In het plan voor de besteding van RAS-middelen2009-2012 wordt voor 2009 voorgesteld om in te zetten op onder andere a. Jeugdmaatschappelijk werk: generalisten met (effectieve) methodieken gericht op (lichte) opvoeden opgroeiproblematiek b. Home Start: stimuleringsbijdrage voor uitbreiding tot regionale dekking. c. Inzet kortdurende hulp door GGD: extra inzet van 400 adviesgesprekken (Triple P niveau 3) Voor Home-Start is aandachtspunt dat een stimuleringsbijdrage wordt gegeven maar dat van gemeenten gelijktijdig een (groeiende) eigen bijdrage nodig is.

8

Advies aan het programmaministerie Jeugd en Gezin, oktober 2008. Geadviseerd wordt om het aanbod in het extra contactmoment

tenminste te laten bestaan uit voorlichting over normale ontwikkeling van adolescenten, seksualiteit (inclusief homoseksualiteit, SOA’s, anticonceptie, tienerzwangerschap), pesten, geweld en seksuele dwang, leefstijl (zoals middelengebruik, voeding en sport/bewegen), keuze van vervolgonderwijs/beroepskeuze, maatschappelijk functioneren, lawaaidoofheid en voorlichting op indicatie. Daarnaast is de signalering psychosociale problematiek, leefstijlproblemen en andere gezondheidsrisico’s van belang. 9

Middelen die de provincie beschikbaar stelt in het kader van Regionale Agenda Samenleving voor inzet van licht ambulante hulp.

10

Wmo staat voor de Wet maatschappelijke ondersteuning. OGGZ staat voor de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg.


9

2 Groeimodel voor regionaal basisaanbod opvoedopvoed- en opgroeiondersteuning 2.1 Inhoud regionaal basisaanbod basisaanbod Een landelijk vastgesteld minimumpakket opvoedondersteuning en opgroeiondersteuning is er niet. Voorop staat dat de vragen van ouders, die zijn aangegeven in 1.1, in dit regionale basisaanbod aan bod komen. Deze vragen van ouders worden vooral beantwoord in de uitwerking van het basisaanbod voor informatie en advies en in de universele opvoedhulp. In de doelgroepgerichte opvoedhulp komen deze vragen ook aan bod, maar dan veel intensiever. Bij de uitwerking van de twee gemeentelijke Wmo-functies Informatie en advies en Licht pedagogische hulp is het opvoedcontinuüm goed bruikbaar. Het NJI geeft, op basis van het continuüm in paragraaf 1.2, figuur 1, aan dat het minimumpakket opvoedondersteuning ten minste moet bestaan uit een pakket van veelbelovende en effectieve interventies, waarbij voor elke leeftijds- of ontwikkelingsfase, interventies moeten worden opgenomen uit iedere laag van het continuüm van opvoedsteun. Dit betekent dat er een aanbod is op het gebied van 1. 2. 3. 4.

informele steun informatie en advies universele opvoedhulp doelgroepgerichte opvoedhulp.

Het gaat dus om een pakket van interventies die gericht zijn op: ontmoeting, informatie, persoonlijke voorlichting, persoonlijk advies of ondersteuning thuis, oudertrainingen en kortdurende intensievere hulp. Er is voor gekozen om in het groeimodel de basale informele steun niet uit te werken. Dit krijgt zozeer op lokaal niveau zijn eigen vorm en kleur dat in algemene zin er niet zoveel over gezegd kan worden. Het regionaal basisaanbod opvoeden opgroeiondersteuning waar stapsgewijs naar toegewerkt kan worden is beknopt weergegeven in onderstaande twee tabellen. Er is uitgegaan van het huidige aanbod, waarbij is gekeken of sprake is van overlapping en leemten. Vervolgens worden aanbevelingen gedaan voor een evenwichtige samenstelling van een basisaanbod. Na de twee tabellen volgt een toelichting op de tabellen en de aanbevelingen. In 2.1.1 wordt ingegaan op het basisaanbod opvoedondersteuning. In 2.1.2 is de toelichting opgenomen voor wat betreft opgroeiondersteuning. Tabel 1 betreft informatie en advies en (doelgroepgerichte) opvoedhulp voor ouders. Tabel 2 is gericht de ondersteuning van jeugd en beperkt tot de functie informatie en advies. Toelichting tabel 1 Informatie en advies en (doelgroepgerichte) opvoedhulp Verticaal zijn de gegevens als volgt geordend: Kolom 1: geeft aan voor welke leeftijdsgroep de opvoedingsondersteuning is bedoeld en of het is gericht op alle opvoeders (100%) of bedoeld voor een specifieke buurt of groep (15-20%) met grotere risico’s op


10

problemen bij opvoeden. Het gaat hier om de twee gemeentelijke functies Informatie en advies en Licht pedagogische hulp.11 Kolom 2: bevat het aanbod dat aanbevolen wordt voor opname in het groeimodel van regionaal basisaanbod. Waar sprake is van effectieve en veelbelovende interventies zijn deze in vette letter weergegeven12. Kolom 3 geeft een korte omschrijving van het aanbod. Kolommen 4 en 5 bevat de verantwoordelijke organisaties en de financieringsbronnen. Kolom 6 betreft voor zover mogelijk een indicatie van de kosten.13 Het betreft de kosten die jaarlijks terugkomen van het betreffende aanbod, dekkend voor de hele regio Zuid-Holland Noord. Wanneer het om ongewijzigd bestaand aanbod gaat dat wordt gefinancierd uit het uniform deel van het basistakenpakket, dan zijn geen bedragen genoemd. Indien van toepassing zijn de kosten van huidig aanbod bovenin en de meerkosten van het aanbevolen toe te voegen aanbod onderin bij de betreffende rij aangegeven. Kolom 7 omschrijft of het betreffende aanbod (deels) nu al aanwezig is, dan wel of invoering /uitbreiding ervan ten behoeve van een regionaal basisaanbod aanbevolen wordt.

11

Deze scheiding tussen vormen van aanbod conform de gemeentelijke taken is niet scherp te hanteren. De periodieke contacten van

de JGZ (PVO en PGO) bevatten elementen van informatie en advies, signalering, monitoring, extra consult en licht pedagogische hulp. 12

Door invoering van Triple P (Plusvariant, zie 2.2.1) worden voorlichting en adviesgesprekken in diverse bestaande vormen ook

effectief. In tabel 1 is de invoering van Triple P niet verwerkt. 13

De kosten zijn zo nauwkeurig mogelijk aangegeven, zoveel mogelijk prijsindex 2009, maar soms nog van 2008. Organisaties zijn

bezig om voor vergelijkbare activiteiten de kosten te standaardiseren.


11

Tabel 1 Informatie en advies, Licht pedagogische hulp (nl. universele opvoedhulp en doelgroepgerichte opvoedhulp)

Doelgroep / wmo

Regionaal basisaanbod

Korte omschrijving

functie

Verantwoordelijke

Financiering

organisatie

Indicatie kosten

Huidig aanbod / Aanbeveling

huidig aanbod/aanbeveling

100% informatie en advies 0-19

JGZ

Groeigidsen (Borstvoeding,

Algemene

Uniform deel in

Huidig aanbod: voor elke

0-4, 4-14, Pubers. Evt. ook

basisinformatie voor

basistakenpak-

ouder/kind beschikbaar:

Kinderwens, Zwanger en

opvoeders

ket (btp) JGZ

Borstvoeding (indien van

Kraam)

toepassing), 0-4, 4-14 en Pubers Aanbeveling: nadere oriëntatie of uitreiken van de groeigidsen Kinderwens, Zwanger en Kraam nodig is.

0-19

Artikelen in schoolkranten

Voorlichting

JGZ

en nieuwsbrieven psz,

Maatwerkdeel in

Huidige aanbod: artikelen worden

btp

aangeboden in hele werkgebied

kinderopvang, BO

opvoedbureau –Activite (deels effectief met inhoud van TripleP), niet in DBS R 500,-

Aanbeveling: aandacht voor daadwerkelijke plaatsing en uitbreiden hele regio

0-19

Telefonische consultatie

Informatie en advies

tijdens werkdagen

alle opvoedvragen

JGZ

Uniform btp JGZ

Huidige aanbod: nu in hele regio al beschikbaar voor 0-4.

(klantenservice)

Aanbeveling: uitbreiden tot telefoonlijn 0-19


12

0-19

-9 mnd tot 0

Basistaak voorlichting,

Basisinformatie voor

advies en instructie

opvoeders.

(opvoedingsondersteuning )

Diverse vormen face to

voorgeschreven), standaard bij

JGZ (PVO, PGO),

face voorlichting incl.

elke kind in elk gezin. Triple P:

o.a. veiligheidskaarten,

schr. info

Alleen JGZ 4-19 voert dit uit in de

RokenRoken-niet waar de kleine

ondersteunend aan

bij is, mondgezondheid,

mondelinge

hele regio. Aanbeveling: handhaven

lichte opvoedvragen

voorlichting

(wettelijke verplichting)

Themabijeenkomst voor

Groepsvoorlichting

aanstaande ouders. Wordt

algemene opvoedinfo

aangeboden aan deelnemers

o.a. band met kind,

aparte bijeenkomst, bij Valent

van cursus prenatale gym.

borstvoeding,

onderdeel van pre/postnatale gym

gezondheid en

Aanbeveling: handhaven

JGZ

JGZ

Uniform btp

Huidig aanbod: nu in hele regio al

JGZ.

beschikbaar (wettelijk

Maatwerkdeel in

26 bijeenk.R 7.500,-

btp

Huidig aanbod: nu al in gehele regio beschikbaar. Bij Activite

veiligheid 0-4 mnd

Babycursus Hoera de Baby

Groepsvoorlichting en

is er

oefenen vaardigheden,

JGZ

Maatwerkdeel in

5 babycursus R 6.000

Huidig aanbod: nu in LR en RS

btp

45 babygroep

volle cursus, in DBS onvoldoende

R 38.600

dln voor cursus – daar is een

versterken van netwerk Of babygroepen (eerste

rond jonge gezin.

afgeleide vorm babygroepen.

kind, afgeleide van de oudercursus Hoera de Baby

Aanbeveling: handhaven, en afh.

is er)

van vraag per subregio cursussen of groepen aanbieden.

18 mnd – 4 jr

Themabijeenkomsten


Peuters (afgeleide van

advies, versterken

Peuters Lief maar lastig of

soc.netwerk

JGZ

Maatwerkdeel in btp

Huidig aanbod: nu al in gehele regio Aanbeveling:handhaven.

Peuters in zicht)


28 bijeenk. R 10.000

13

2-4

Themabijeenkomst Gezonde

Groepsvoorlichting

(Op)voeding

preventie overgewicht

JGZ

Maatwerkdeel in

20 bijeenkomsten

Huidig aanbod: nu in gehele regio.

btp (product

R 6.000

In DBS is het ook onderdeel van

overgewicht)

1212-19

de thema bijeenkomsten Peuters.

Themabijeenkomsten op


JGZ

Maatwerkdeel in

34 bijeenkomsten

verzoek (van een gemeente,

oefenen vaardigheden

(opvoedbureau)

btp

R 10.200

Aanbeveling: handhaven Huidig aanbod: nu in LR en RS

scholen enz.), o.a puber in huis, grenzen stellen,

Aanbeveling: handhaven in

weerbaarheid

basisaanbod, regelmatig interesse peilen in DBS


14

0-19

-9 mnd tot 0

Basistaak voorlichting,

Basisinformatie voor

advies en instructie

opvoeders.

(opvoedingsondersteuning )

Diverse vormen face to

voorgeschreven), standaard bij

JGZ (PVO, PGO),

face voorlichting incl.

elke kind in elk gezin. Triple P:

o.a. veiligheidskaarten,

schr. info

Alleen JGZ 4-19 voert dit uit in de

RokenRoken-niet waar de kleine

ondersteunend aan

bij is, mondgezondheid,

mondelinge

hele regio. Aanbeveling: handhaven

lichte opvoedvragen

voorlichting

(wettelijke verplichting)

Themabijeenkomst voor

Groepsvoorlichting

aanstaande ouders. Wordt

algemene opvoedinfo

aangeboden aan deelnemers

o.a. band met kind,

aparte bijeenkomst, bij Valent

van cursus prenatale gym.

borstvoeding,

onderdeel van pre/postnatale gym

gezondheid en

Aanbeveling: handhaven

JGZ

JGZ

Uniform btp

Huidig aanbod: nu in hele regio al

JGZ.

beschikbaar (wettelijk

Maatwerkdeel in

26 bijeenk.R 7.500,-

btp

Huidig aanbod: nu al in gehele regio beschikbaar. Bij Activite

veiligheid 0-4 mnd

Babycursus Hoera de Baby


is er

oefenen vaardigheden,

JGZ

Maatwerkdeel in

5 babycursus R 6.000

Huidig aanbod: nu in LR en RS

btp

45 babygroep

volle cursus, in DBS onvoldoende

R 38.600

dln voor cursus – daar is een

versterken van netwerk Of babygroepen (eerste

rond jonge gezin.

afgeleide vorm babygroepen.

kind, afgeleide van de oudercursus Hoera de Baby

Aanbeveling: handhaven, en afh.

is er)

van vraag per subregio cursussen of groepen aanbieden.

18 mnd – 4 jr

Themabijeenkomsten


Peuters (afgeleide van

advies, versterken

Peuters Lief maar lastig of

soc.netwerk

JGZ

Maatwerkdeel in btp

Huidig aanbod: nu al in gehele regio Aanbeveling:handhaven.

Peuters in zicht)


28 bijeenk. R 10.000

13

2-4


Groepsvoorlichting

(Op)voeding


JGZ

Maatwerkdeel in

20 bijeenkomsten


btp (product

R 6.000


overgewicht)

1212-19




JGZ

Maatwerkdeel in

34 bijeenkomsten



(opvoedbureau)

btp

R 10.200




weerbaarheid



14

2-4


Groepsvoorlichting

(Op)voeding


JGZ

Maatwerkdeel in

20 bijeenkomsten


btp (product

R 6.000


overgewicht)

1212-19




JGZ

Maatwerkdeel in

34 bijeenkomsten



(opvoedbureau)

btp

R 10.200




weerbaarheid



14

100% Universele opvoedhulp 0-12

Adviesgesprekken met

Advies en kortdurende

opvoeders 3 a 4

ondersteuning

JGZ

Maatwerkdeel in

Huidig aanbod: nu in hele regio.

btp

Triple P toepassing deels in Leiden

contactmomenten

e.o. ( ActiVite, GGD, Opvoedbureau, Kwadraad). Aanbeveling: minimaal handhaven.

0-18

Opvoedbureau/spreekuur.


Activite

Gemeentelijke

Huidig aanbod: nu voldoende

ondersteuning (6

Valent

financiering

dekkend aanbod. Medewerkers

gesprekken) op

Opvoedbureau Leidse regio +

spreekuur of afspraak.

Rijnstreek zijn getraind in Triple P.

(Alleen in DBS:) thema-avonden op

Beperkt aantal

Aanbeveling: minimaal

scholen, op verzoek

themabijeenkomsten is

handhaven. Organisaties vragen

video interactie

al onderdeel van de

om een plan voor integratie in het

begeleiding,

subsidie voor het

CJG.

groepstrainingen.

opvoedbureau. Overige

Puber mee bij

bijeenkomsten zijn

pedagogisch

kostendekkend.

adviesgesprek


15

2-4

Oudercursus Peuter in zicht

Voorlichting en

JGZ


Maatwerkdeel

4 cursus R 8.800

in btp

Huidig aanbod: nu (2008 1e jaar) succesvol in LR en RS Onvoldoende inschrijving dln in DBS Aanbeveling: handhaven, regelmatig interesse peilen in DBS

3-12

Oudercursus Opvoeden &Zo

Voorlichting en

Div. organisaties

Maatwerkdeel

9 cursus R 21.150


leveren docenten.

in btp

Totaalkosten per

Organisatie:

cursus R 2.334-. Bij

servicepunt

inzet van regulier

oudercursussen

docent (reeds gesubs.)

voor Leiden e.o;

dan lagere kosten

Valent voor DBS

Huidig aanbod: nu in hele regio

Aanbeveling: handhaven in basisaanbod, o.a. werving op

1212-18

Oudercursus Beter omgaan


Div. organisaties

Maatwerkdeel

6 cursus R 14.100

met pubers


leveren docenten.

in btp

laagopgeleide ouders

Organisatie:

Totaalkosten per

servicepunt

cursus R 2.334,-. Bij

oudercursussen

inzet van regulier

voor Leiden e.o;


Valent voor DBS

dan lagere kosten

gerichte doelgroepen Huidig aanbod: nu in hele regio,

Aanbeveling: handhaven in basisaanbod


16

Ca.15% Doelgroep gerichte opvoedhulp 0-18 mnd

Stevig Ouderschap Ouderschap (6 huisbezoeken)

Risicogezinnen

JGZ

preventie

Maatwerkdeel

227 trajecten


14

R 204.370

in btp

opvoedingsproblematie

0-6/23

HomeHome-Start

k en


kindermishandeling

basisaanbod

Thuis ondersteuning

JSO i.s.m.

RAS budget

Huidig aanbod: nu in Leiden en

en praktische hulp bij

Humanitas en PJ

(2009-2011),

Alphen,

gezins- en

Partners

groeiende

opvoedingstaken. Ca 9

bijdrage

Wordt in apart

mnd, minimaal 1 kind

gemeenten

Aanbeveling

onder 6 jr 4-12

Aanbeveling: uitbreiden hele regio

uitgewerkt.

Oudercursus Drukke


Div. organisaties

Maatwerkdeel

kinderen


leveren docenten.

in btp

3 cursus R 7.100

Organisatie:

Totaalkosten per

servicepunt

cursus R 2.334, -. Bij

oudercursussen

inzet van regulier

voor Leiden e.o;


Valent voor DBS

dan lagere kosten



14

Offertes 2009 omgerekend naar 12 maanden (trajectduur 18 maanden): Valent 120 trajecten 93.520; Activite 107 trajecten 110.850


17

0-19

Bemoeizorg

Huisbezoek na

Uniform en

DBS

signalen, outreachende

maatwerkdeel

190 trajecten

zorgcontacten, vaak

in btp

JGZ


R 40.300

zijn meer dan 3 bezoeken nodig om

LR en RS

ouders te motiveren tot

378 à 946 traj.

hulp

R 133.26015 Aanbeveling: handhaven in basisaanbod. Organisaties vragen om normen en inzet af te stemmen

0-19

Basiszorg Kwetsbare

Coördinatie van zorg in

Kinderen

gezinnen met ouders

JGZ

Vanaf 2010 in

met


psych./verslavingsprobl

basisaanbod

ematiek. Max ca 2 jaar

15


GGD begroting

Offertes 2009: Valent 190 kinderen/1 huisbezoek 40.300; Activite 2-5% kinderen 0-4 jr/2-4 huisbezoek 133.257. Activite registreert nog op uren, niet op cliënten – dit verandert bij de invoering van

EKD


18




opvoeders 3 a 4

ondersteuning

JGZ

Maatwerkdeel in


btp


contactmomenten


0-18



Activite

Gemeentelijke


ondersteuning (6

Valent

financiering


gesprekken) op





Beperkt aantal


scholen, op verzoek



video interactie

al onderdeel van de


begeleiding,

subsidie voor het

CJG.

groepstrainingen.


Puber mee bij

bijeenkomsten zijn

pedagogisch

kostendekkend.

adviesgesprek


15

2-4


Voorlichting en

JGZ


Maatwerkdeel

4 cursus R 8.800

in btp


3-12


Voorlichting en

Div. organisaties

Maatwerkdeel

9 cursus R 21.150


leveren docenten.

in btp

Totaalkosten per

Organisatie:


servicepunt

inzet van regulier

oudercursussen


voor Leiden e.o;

dan lagere kosten

Valent voor DBS



1212-18



Div. organisaties

Maatwerkdeel

6 cursus R 14.100

met pubers


leveren docenten.

in btp


Organisatie:

Totaalkosten per

servicepunt


oudercursussen

inzet van regulier

voor Leiden e.o;


Valent voor DBS

dan lagere kosten




16



Risicogezinnen

JGZ

preventie

Maatwerkdeel

227 trajecten


14

R 204.370

in btp


0-6/23

HomeHome-Start

k en


kindermishandeling

basisaanbod

Thuis ondersteuning

JSO i.s.m.

RAS budget



Humanitas en PJ

(2009-2011),

Alphen,

gezins- en

Partners

groeiende


bijdrage

Wordt in apart


gemeenten

Aanbeveling

onder 6 jr 4-12


uitgewerkt.

Oudercursus Drukke


Div. organisaties

Maatwerkdeel

kinderen


leveren docenten.

in btp

3 cursus R 7.100

Organisatie:

Totaalkosten per

servicepunt


oudercursussen

inzet van regulier

voor Leiden e.o;


Valent voor DBS

dan lagere kosten



14



17

0-19

Bemoeizorg

Huisbezoek na

Uniform en

DBS


maatwerkdeel

190 trajecten

zorgcontacten, vaak

in btp

JGZ


R 40.300


LR en RS


378 à 946 traj.

hulp


0-19

Basiszorg Kwetsbare


Kinderen

gezinnen met ouders

JGZ

Vanaf 2010 in

met



basisaanbod


15


GGD begroting


EKD


18

Tabel 2 Opgroeiondersteuning (Informatie en advies)

Doelgroep/wmo

Regionaal

functie

basisaanbod

Korte omschrijving omschrijving

Verantwoordelijke

Financiering

Indicatie kosten

organisatie


100% Informatie en advies 8-18

Kindertelefoon en


BJZ

Provincie

nvt

chat aanbod

Huidig aanbod: nu in hele regio Aanbeveling: handhaven in basisaanbod

1212-23

Jongereninformatie

Informatie en

Huidig aanbod: Digitaal: In

(digitaal)

advies, evt. in

LR en DBS Overenuit.nl en

combinatie met

Kattuk.nl.

Gemeente

activiteiten.

Wordt in apart

Aanbeveling: dit wordt al in

traject uitgevoerd

apart traject uitgewerkt, voorstel prioriteit voor doelgroep jongeren


20

0-19

Bemoeizorg

Huisbezoek na

Uniform en

DBS


maatwerkdeel

190 trajecten

zorgcontacten, vaak

in btp

JGZ


R 40.300


LR en RS


378 à 946 traj.

hulp


0-19

Basiszorg Kwetsbare


Kinderen

gezinnen met ouders

JGZ

Vanaf 2010 in

met



basisaanbod


15


GGD begroting


EKD


18




opvoeders 3 a 4

ondersteuning

JGZ

Maatwerkdeel in


btp


contactmomenten


0-18



Activite

Gemeentelijke


ondersteuning (6

Valent

financiering


gesprekken) op





Beperkt aantal


scholen, op verzoek



video interactie

al onderdeel van de


begeleiding,

subsidie voor het

CJG.

groepstrainingen.


Puber mee bij

bijeenkomsten zijn

pedagogisch

kostendekkend.

adviesgesprek


15

2-4


Voorlichting en

JGZ


Maatwerkdeel

4 cursus R 8.800

in btp


3-12


Voorlichting en

Div. organisaties

Maatwerkdeel

9 cursus R 21.150


leveren docenten.

in btp

Totaalkosten per

Organisatie:


servicepunt

inzet van regulier

oudercursussen


voor Leiden e.o;

dan lagere kosten

Valent voor DBS



1212-18



Div. organisaties

Maatwerkdeel

6 cursus R 14.100

met pubers


leveren docenten.

in btp


Organisatie:

Totaalkosten per

servicepunt


oudercursussen

inzet van regulier

voor Leiden e.o;


Valent voor DBS

dan lagere kosten




16



Risicogezinnen

JGZ

preventie

Maatwerkdeel

227 trajecten


14

R 204.370

in btp


0-6/23

HomeHome-Start

k en


kindermishandeling

basisaanbod

Thuis ondersteuning

JSO i.s.m.

RAS budget



Humanitas en PJ

(2009-2011),

Alphen,

gezins- en

Partners

groeiende


bijdrage

Wordt in apart


gemeenten

Aanbeveling

onder 6 jr 4-12


uitgewerkt.

Oudercursus Drukke


Div. organisaties

Maatwerkdeel

kinderen


leveren docenten.

in btp

3 cursus R 7.100

Organisatie:

Totaalkosten per

servicepunt


oudercursussen

inzet van regulier

voor Leiden e.o;


Valent voor DBS

dan lagere kosten



14



17

0-19

Bemoeizorg

Huisbezoek na

Uniform en

DBS


maatwerkdeel

190 trajecten

zorgcontacten, vaak

in btp

JGZ


R 40.300


LR en RS


378 à 946 traj.

hulp


0-19

Basiszorg Kwetsbare


Kinderen

gezinnen met ouders

JGZ

Vanaf 2010 in

met



basisaanbod


15


GGD begroting


EKD


18

Ondersteuning bij opgroeien In tabel 2 is de ondersteuning bij opgroeien, gericht op kinderen en jongeren, opgenomen voor wat betreft de functie van Informatie en advies. Toelichting tabel 2 Verticaal zijn de gegevens als volgt geordend: Kolom 1; geeft aan voor welke leeftijdsgroep de opgroeiondersteuning is bedoeld Kolom 2: bevat het aanbod dat aanbevolen wordt voor opname in het groeimodel van regionaal basisaanbod. Kolom 3 geeft een korte omschrijving van het aanbod. Kolommen 4 en 5 bevat de verantwoordelijke organisaties en de financieringsbronnen. Kolom 6 betreft voor zover mogelijk een indicatie van de kosten. Het betreft de kosten die jaarlijks terugkomen van het betreffende aanbod, dekkend voor de hele regio Zuid-Holland Noord. Wanneer het om ongewijzigd bestaand aanbod gaat dat wordt gefinancierd uit het uniform deel van het basistakenpakket, dan zijn geen bedragen genoemd. Kolom 7 omschrijft of het betreffende aanbod (deels) nu al aanwezig is, dan wel of invoering /uitbreiding ervan ten behoeve van een regionaal basisaanbod aanbevolen wordt.


19

Tabel 2 Opgroeiondersteuning (Informatie en advies)

Doelgroep/wmo

Regionaal

functie

basisaanbod

Korte omschrijving omschrijving

Verantwoordelijke

Financiering

Indicatie kosten

organisatie


100% Informatie en advies 8-18

Kindertelefoon en


BJZ

Provincie

nvt

chat aanbod

Huidig aanbod: nu in hele regio Aanbeveling: handhaven in basisaanbod

1212-23

Jongereninformatie

Informatie en

Huidig aanbod: Digitaal: In

(digitaal)

advies, evt. in

LR en DBS Overenuit.nl en

combinatie met

Kattuk.nl.

Gemeente

activiteiten.

Wordt in apart

Aanbeveling: dit wordt al in

traject uitgevoerd

apart traject uitgewerkt, voorstel prioriteit voor doelgroep jongeren


20

2.1.1 Opvoedondersteuning In tabel 1 is schematisch aangegeven wat nu in de praktijk voor ouders beschikbaar is aan informatie en advies en hulp bij opvoeden. En er worden aanbevelingen gedaan voor de aanpassing hiervan tot een evenwichtig aanbod aan opvoedondersteuning. Hieronder volgt een nadere toelichting. a. Informatie en advies Informatievoorziening heeft het meest effect als dit via meerdere kanalen en met regelmaat plaatsvindt. Schriftelijke informatie per levensfase De JGZ reikt al aan alle ouders de groeigidsen16 Borstvoeding, 0-4 en 4-14 uit. Er wordt op dit moment onderzocht hoe het beste de distributie van de groeigids Pubers kan plaatsvinden. Het laatste Periodiek gezondheidsonderzoek vindt plaats bij 14-jarigen waarbij de ouders vaak niet aanwezig zijn. De inzet van de GGD is om de groeigids Pubers rechtstreeks aan de ouders mee te geven. Met deze reeks groeigidsen krijgen opvoeders in de hele regio vergelijkbare schriftelijke informatie uitgereikt die actueel is en aansluit op Triple P. Dit wordt bekostigd uit het uniform deel basistakenpakket (btp) JGZ. Uitreiking van de overige groeigidsen Kinderwens, Zwangerschap en Kraamtijd vergt meer onderzoek omdat distributie via meerdere kanalen/organisaties zou lopen. Voor de gids Kraamtijd geldt dat de kraamorganisaties via hun koepel ook standaard informatie verstrekken. Afstemming is hierover nodig. De gehele serie bestrijkt de totale beoogde leeftijdsgroep die voor het CJG van toepassing is nl. van -9mnd tot 19 jaar. Artikelen in schoolkranten en nieuwsbrieven De JGZ, o.a. het opvoedbureau in de Rijnstreek en Leidse regio, voorziet hier al in in de Rijnstreek en Leidse regio. De indruk is dat artikelen niet altijd geplaatst worden. Aanbeveling Het is zinvol dat ook in de Duin- en Bollenstreek het opvoedbureau deze informatie aanlevert naar scholen e.d. Aandachtspunt voor de hele regio of na toezending van artikelen naar scholen inderdaad leidt tot plaatsing ervan. Telefonische consultatie voor opvoeders Wordt uitgevoerd door de klantenservice JGZ 0-4 tijdens kantooruren. Bekostiging binnen uniform btp Aanbeveling Vraag de JGZ 0-19 om een plan van aanpak te maken voor telefonische consultatie en inloopspreekuur voor 0-19 jaar in CJG, zie ook bij opvoedbureau. Basistaak voorlichting, advies en instructie (PVO’s (PVO’s en PGO’s17) Betreft wettelijke taak van de JGZ. Bekostiging binnen uniform btp.

16

De GroeiGids is een serie van 7 boekjes, waarin ouders informatie krijgen over de zwangerschap en over de ontwikkeling,

gezondheid en opvoeding van het kind in de verschillende levensfases van ongeboren kind tot en met de puberteit. Daarnaast staan er ook praktische tips in voor de soms lastige en moeilijke momenten in de opvoeding. Ouders kunnen op internet een eigen groeidossier van hun kind(eren) aanmaken. 17

Periodiek verpleegkundige onderzoek 0-4 resp. Periodiek gezondheids onderzoek 4-19


21

Themabijeenkomsten Voor verschillende leeftijdsgroepen en rond diverse thema’s worden veel themabijeenkomsten aangeboden naar behoefte. Aanbeveling Houd de omvang van bijeenkomsten op het huidige niveau en bepaal de thema’s afhankelijk van de vraag. Laat de verantwoordelijke organisaties een plan maken hoe in de toekomst themabijeenkomsten en cursussen worden georganiseerd vanuit de CJG’s. Aandachtspunt is op welke schaal, regionaal resp. lokaal, de organisatie plaatsvindt om het beste bereik te realiseren. Themabijeenkomsten kunnen vanwege de werving gekoppeld worden aan de cursussen. Uitvoering van de themabijeenkomsten dient plaats te vinden op locaties waar ouders vaak komen, zoals scholen, kindercentra enz.

b. Universele opvoedhulp Opvoedbureau/spreekuur (telefonisch en fysiek) De opvoedbureaus/spreekuren worden in DBS uitgevoerd door Valent. In RS en LR wordt het uitgevoerd door Acitivite. Bekostiging binnen gemeentelijk budget c.q. maatwerk btp. Aanbeveling Vraag aan de verantwoordelijke organisaties om gezamenlijk een plan van aanpak te maken om het opvoedbureau/spreekuur in het CJG te integreren, ook logistiek via bijv. eenzelfde telefoonnummer. Oudercursussen Voor verschillende leeftijdsgroepen en rond diverse thema’s worden oudercursussen aangeboden. Vanuit het uitgangspunt dat opvoedondersteuning heel divers moet worden aangeboden zijn cursussen een waardevol onderdeel in het aanbod. Oudercursussen leveren niet alleen meer inzicht maar versterken vaardigheden en houding van ouders. Voor een groot deel in de regio Zuid-Holland Noord worden de oudercursussen Opvoeden & Zo, Omgaan met pubers en Drukke kinderen georganiseerd door het Servicebureau Oudercursussen. Aanbeveling Houd de omvang van de cursussen op dit niveau en bepaal de thema’s afhankelijk van de vraag. Laat de verantwoordelijke organisaties een plan maken hoe in de toekomst themabijeenkomsten en cursussen worden georganiseerd met een relatie naar de CJG’s. Aandachtspunt is op welke schaal, regionaal resp. lokaal, de organisatie plaatsvindt om het beste bereik te realiseren en werving uitvoeren in verschillende vormen, via meerdere kanalen en zoveel mogelijk door vertrouwde sleutelfiguren. Uitvoering van de cursussen dient plaats te vinden op locaties waar ouders vaak komen, zoals scholen, kindercentra enz. c. Doelgroepgerichte opvoedh opvoedhulp Stevig ouderschap Effectieve ondersteuning van risicogezinnen met kind tussen 0-18 mnd in 6 huisbezoeken; preventie van opvoedingsproblematiek en kindermishandeling. Bekostiging uit maatwerk btp


22

HomeHome-Start Thuis ondersteuning en praktische hulp in gezinnen met minimaal 1 kind onder de 6 jaar, gericht op herstel van draagkracht en versterking van netwerk. Effectieve methodiek. Bekostiging uit (toenemend) gemeentelijk financiering. Aanbeveling Maak Home Start regiobreed dekkend zoals ook opgenomen in het Plan voor besteding RAS – middelen 2009-2012. Dit vergt een gemeentelijke bijdrage die in een aparte notitie wordt uitgewerkt. Bemoeizorg Bemoeizorg is een vorm van ongevraagde zorg bij (ouders van)kinderen/jongeren van 0-19 jaar. Deze wordt ingezet op grond van een gesignaleerde bedreiging van de gezondheid van de jeugdige, en waarbij doorgaans meer dan drie contacten nodig zijn om de ouders tot hulpverlening te motiveren. Het doel is gedeelde zorg met de ouders te bereiken (zij (h)erkennen dat er een probleem is voor de gezondheid van het kind) zonder dat gedwongen hulpverlening nodig is. Hierbij wordt o.a. gebruik gemaakt van huisbezoeken aan cliënten en (telefonische) contacten en overleg met andere instanties en cliënten. Bemoeizorg in de jeugdgezondheidszorg is in theorie effectief en opgenomen in de databank jeugdinterventies.nl. Wanneer meer dan 3 bezoeken nodig zijn vindt intercollegiale toetsing plaats. Bemoeizorg betreft de volgende groepen ouders/verzorgers: ‘Zorgweigeraars”: gezinnen die hulp nodig hebben maar niet bij de hulpverlening aankomen. In huisbezoeken tracht de verpleegkundige JGZ zicht te houden op de situatie van de kinderen en ouders te motiveren voor verdere hulpverlening. Gezinnen die met een wachtlijst bij de hulpverlening te maken hebben, zoals geïndiceerde jeugdzorg of Basiszorg Kwetsbare Gezinnen. Het betreft hier huisbezoeken ter overbrugging van de wachtperiode. Sociaal en pedagogisch zwakke gezinnen waar de verpleegkundige JGZ gedurende langere periode extra huisbezoeken brengt om ouders te ondersteunen in hun rol als opvoeder en hierdoor verwijzing naar verdere hulpverlening voorkomt. Medio 2009 komen er aangescherpte landelijke richtlijnen voor inzet van Bemoeizorg. Gelet op de aangegeven doelgroepen van Bemoeizorg valt op dat er sprake is van overlapping. De begeleiding van gezinnen die op een wachtlijst staan voor jeugdzorg is een verantwoordelijkheid van de aangewezen jeugdzorgaanbieder. Sociaal en pedagogisch zwakke gezinnen zijn, mits er wel lerend vermogen aanwezig is, ook doelgroep van Home-Start waar in een aantal maanden wordt toegewerkt naar versterking van het eigen sociale netwerk. Ook is niet altijd duidelijk hoe Bemoeizorg en Stevig Ouderschap (plus) zich tot elkaar verhouden, waar het gaat om het motiveren van het gezin tot hulpverlening. Bemoeizorg wordt uitgevoerd door Valent/JGZ 0-4, Activite en GGD. Bekostiging uit uniform en maatwerkdeel btp. Aanbeveling Vaag de JGZ om een scherpere afbakening van het product Bemoeizorg, opdat de overlapping met het aanbod van jeugdzorgaanbieders en met Home-Start wordt voorkomen. Basiszorg kwetsbare kinderen Betreft coördinatie van zorg voor kinderen van ouders met ernstige psychiatrische of verslavingsproblemen. Het voorstel is om met ingang van 2010 deze basiszorg op te nemen in de begroting van de GGD.


23

2.1.2 Opgroeiondersteuning In paragraaf 1.3 is al geconstateerd dat er weinig theorie en onderzoek bekend is over de ondersteuning van jeugd bij het opgroeien. Daarom is in deze notitie de uitwerking van het basisaanbod opgroeiondersteuning beperkt tot Informatie en advies. In tabel 2 is het basisaanbod Informatie en advies voor jongeren opgenomen. Het is moeilijk om af te bakenen wat wel en niet behoort tot ‘opgroeiondersteuning’. Voor de leeftijdsgroep 18-23 jaar is nauwelijks aanbod ontwikkeld. Aanbeveling Geef bij de ontwikkeling van het virtuele CJG voorrang aan de doelgroep jongeren. Werk in een apart traject apart uit wat het basisaanbod voor 12+ jarigen moet inhouden.

Informatie en advies Kindertelefoon en en chat aanbod Deze vraagbaak voor kinderen en jongeren van 8-18 jaar wordt uitgevoerd door Bureau jeugdzorg en gefinancierd door provinciale jeugdzorgmiddelen. Jongereninformatie Het regionale aanbod in de vorm van een site wordt in een apart traject ontwikkeld.

2.2 Plusvarianten Plusvarianten op het basisaanbod - een groeimodel Bovenstaand is het basisaanbod opvoeden opgroeiondersteuning uitgewerkt voor de regio waar gemeenten op termijn naar toe streven. Een aantal programma’s of interventies is niet opgenomen in het basisaanbod terwijl deze wel in de regio met tijdelijke financiering beschikbaar is en waarvoor meer of minder draagvlak is om het breed te implementeren. Deze onderdelen worden hier uitgewerkt als ware het een groeimodel. Gemeenten kunnen op langere termijn overwegen om deze al dan niet op te nemen in het regionale basisaanbod.

2.2.1 2.2.1 Triple P Door implementatie van de methodiek Triple P in de regio wordt het basisaanbod van opvoedondersteuning aanmerkelijk versterkt. Er ligt al een plan om elk team frontoffice van CJG’s in 20092012 te trainen in Triple. Omdat nog uitwerking nodig is op aspecten van coördinatie is Triple P hier nog niet opgenomen in het basisaanbod maar als plusvariant. In de loop van 2009 is besluitvorming mogelijk over opname van Triple P in het regionale basisaanbod opvoeden opgroeiondersteuning. Hier volgt eerst een korte omschrijving van Triple P en vervolgens wordt ingegaan op de kosten en financiering van regionale invoering. Triple P geeft met de niveaus 1 en 2 (mede) invulling aan de WMO-functies ‘Informatie en advies’ en op niveau 3 en 4 aan ‘Licht pedagogische hulp’. In Triple P sluit het lokale jeugdbeleid aan (niveaus 1 t/m 4) op de provinciale jeugdzorg (niveau 4 en 5).


24

Niveau 5

Niveau 4

Niveau 3

Niveau 2

Niveau 1

Triple P biedt vijf niveaus van ondersteuning, oplopend van weinig tot zeer intensief: Niveau 5 gezinsinterventie bij ernstige gedragsproblemen Doelgroep: ouders/gezinnen waarbij sprake is van ernstige gedragsproblemen van het kind en disfunctioneren van het gezin. Vorm: Gezinsinterventie, intensieve individuele training voor het gezin (ongeveer elf sessies van een uur), gericht op gedragsproblemen van het kind in combinatie met problemen van de ouders, zoals relatieproblemen, stress en depressie. Niveau 4 ondersteuning bij ernstige gedragsproblemen Doelgroep: ouders van kinderen met ernstige gedragsproblemen, als meervoudige gedragsproblemen van het kind, zoals agressief gedrag, gedrags- en leerstoornissen Vorm: uitgebreide training in opvoedingsvaardigheden (acht tot tien individuele bijeenkomsten van ongeveer anderhalf uur of vier groepsbijeenkomsten van ongeveer twee uur met telefonische consulten). Ook is een zelfhulpprogramma mogelijk. De ondersteuning richt zich onder andere op. Niveau 3 gericht advies bij specifieke specifieke zorgen Doelgroep: ouders die specifieke zorgen hebben over gedrags- en ontwikkelingsproblemen van hun kind, waarbij meer coaching nodig is dan in de voorlichtingsgesprekken.


25

Vorm: Gerichte adviezen in individuele pedagogische advisering (ongeveer vier sessies van twintig minuten) gericht op problemen als woede-aanvallen van het kind, zeuren, ruzie en vechtpartijen met broers en zussen. Niveau 2 voorlichtingsgesprekken Doelgroep: ouders die specifieke vragen hebben over het gedrag en de ontwikkeling van hun kind, bijvoorbeeld problemen met zindelijkheid of naar bed gaan. Vorm: kort persoonlijk of telefonisch advies (een of twee gesprekken van tien minuten), aangevuld met schriftelijke informatie in de vorm van een folder. Ook bestaat er de mogelijkheid van een groepsgericht aanbod in de vorm van lezingen. Niveau 1 informatiecampagnes in de media Doelgroep: alle ouders die geïnteresseerd zijn in de opvoeding en ontwikkeling van hun kinderen. Vorm: mediacampagnes met de boodschap dat opvoeden een belangrijke taak is en dat het goed is om daarbij gebruik te maken van informatie en steun. Deze methodiek is effectief gebleken en is nu voor toepassing tot 12 jaar in Nederland aangepast. In 2011 is toepassing tot 16 jaar gereed. Door gebruik van Triple P in bestaand aanbod worden voorlichting, gesprekken en groepsactiviteiten effectiever. Ook ontstaat er een samenhangende visie en taal voor de betrokken organisaties en sluiten de verschillende adviezen en activiteiten op elkaar aan. Bij de lezingen en gesprekken krijgen opvoeders schriftelijk materiaal uitgereikt. Een aantal beroepskrachten, zoals sociaal verpleegkundigen en jeugdartsen van de GGD en maatschappelijk werkers van Kwadraad is al getraind en voert activiteiten uit op niveau 2 en 3 in de hele regio. GGZ Rivierduinen en Cardea voeren regiobreed Triple P individuele ondersteuning en trainingen uit op niveau 4 en 5. In Leiden wordt al (beperkt) de publiekscampagne op niveau 1 uitgevoerd. Bekostiging vindt op dit moment plaats uit uniform en maatwerk btp en overige gemeentelijke financiering. In het voorstel voor besteding van RAS-middelen worden in 2009 400 adviesgesprekken (niveau 3) door GGDmedewerkers bekostigd. Verbreding van de methodiek ligt vooral in de scholing van andere nog te trainen beroepskrachten op niveau 2 en 3, de publiekscampagne en de coördinatie en afstemming van activiteiten op elkaar. Het voorstel is dat op termijn alle medewerkers van CJG geschoold zijn in Triple P niveau 2 en 3. Hiermee wordt bereikt dat er een gedeelde pedagogische visie is die methodisch is onderbouwd. Vanuit het CJG hebben de medewerkers een gedeelde werkwijze18. Regiobrede implementatie Het regiobreed implementeren van Triple P omvat het volgende. Uitvoeren van regiobrede publiekscampagne, met regelmatig artikelen in kranten en nieuwsbrieven in basisonderwijs, informatie op het virtuele CJG, posters, lezingen. Laat de lezingen geven door een kleine pool van mensen die hiervoor getraind zijn en ervaring opbouwen. Alle CJG-medewerkers in de frontoffice in de hele regio zijn geschoold in niveau 2 (1 à 2 voorlichtingsgesprekken à 10 min) en niveau 3 (4 gerichte adviesgesprekken à 20 min). In de financiële vertaling is uitgegaan van de nog niet geschoolde medewerkers in de JGZ, (jeugd)maatschappelijk werk, en opvoedbureaus. Deze regiobrede scholing kan gefaseerd worden uitgevoerd, waarbij in de trainingen zoveel mogelijk de CJG-teams gezamenlijk deelnemen. Deze trainingen dragen hierdoor bij aan teambuilding.

18

Scholing op niveau 4 is raadzaam voor een beperkt aantal medewerkers per CJG. Niet alleen is dit intensievere aanbod dan direct

binnen het CJG beschikbaar, maar bijkomend voordeel is dat de blik bij intake ruimer is en problematiek integraler wordt benaderd.


26

De coördinatie en organisatie van de regionale implementatie van Triple P is in de beginfase op een onafhankelijke positie belegd. Op termijn kan de coördinatie en organisatie van Triple P worden verbonden met de CJG’s.

Overzicht van kosten van regiobrede invoering van Triple P In het onderstaande overzicht zijn de kosten in beeld gebracht van scholing en uitvoering van Triple P door de groep (nog niet getrainde) medewerkers JGZ en Opvoedbureau op niveau 2 en 3. De scholingskosten van de groep (jeugd)maatschappelijk werk zijn hier niet uitgewerkt omdat dit al is opgenomen in het voorstel voor regionale versterking van jeugdmaatschappelijk werk in het kader van besteding van RAS-middelen 2009-2012. Eenmalige kosten en dekking De eenmalige kosten in tabel 3 betreffen de trainingen van alle JGZ-medewerkers en medewerkers opvoedbureau die deel uitmaken van de teams frontoffice van CJG’s die in de regio starten tot uiterlijk 2012. De kosten zijn berekend op een efficiënte organisatie van de trainingen, uitgaande van maximale bezetting van 20 deelnemers per training. Deze eenmalige kosten voor scholing van Triple P op niveau 2 en 3 van de medewerkers JGZ en opvoedbureaus die deel uitmaken van de frontoffice van CJG’s kunnen worden gedekt uit nog niet gespecificeerde RAS-middelen 2009-2012. Zoals al aangegeven zijn de scholingskosten van jeugdmaatschappelijk werkers (niveau 4) al opgenomen in het voorstel dat in het kader van de besteding van RAS-middelen 2009-2012 is ingediend. Tabel 3 Triple P: eenmalige kosten (trainingen beroepskrachten) Trainingen

Aantal

Kosten trainingen

beroepskrachten beroepskrachten Niveau 2 (korte voorlichting) (jeugdartsen) Niveau 2 (lezingen) Niveau 3 (gerichte adviesgesprekken) CB-

20

7.500

7

5.250

66

60.000

verpleegkundigen, opvoedbureau Totaal

72.750

Aansluitend op de training is een intervisietraject verplicht. De organisaties zijn hiervoor zelf verantwoordelijk. Het betreft 6 keer per jaar, 2 uur per persoon, begeleiding door een stafmedewerker.

Structurele kosten en dekking In de structurele kosten (tabel 4) is onderscheid gemaakt tussen regionale coördinatie 19(inclusief de huidige coördinatie van Triple P in Leiden) en de publiekscampagne. Daarnaast zijn de te verwachten jaarlijkse kosten van materialen en intervisie in beeld gebracht. De kosten van regionale coördinatie van Triple P kunnen in 2009 worden gedekt door de coördinatie te laten uitvoeren door JSO binnen de vraaggerichte uren RAS. Er wordt nog een voorstel ontwikkeld voor de positionering van de coördinatie van Triple P vanaf 2010. Organisaties hebben aangegeven dat zij, na een fase waarin alle medewerkers zijn geschoold, zelf de jaarlijkse kosten van scholing, intervisie en materialen in hun reguliere begroting opnemen. De organisaties 19

De coördinatie omvat het voorbereiden, organiseren en coördineren van de implementatie van Triple P in de regio. Hiertoe horen

activiteiten als het creeren van draagvlak, vorming van stuur/werkgroep, schrijven van projectplan, formuleren van samenwerkingsafspraken en resultaatverplichtingen, maken van publiciteitsplan, organiseren van de trainingen, verspreiden van materialen, procesbewaking en toezicht houden op uitvoering en voortgang, verzamelen van gegevens over resultaat en bereik, coördineren van intervisie, aanspreekpunt voor landelijke coördinator, onderzoekers en lokale uitvoerders.


27

zullen bij aanvang ook een eigen implementatieplan voor inbedding van Triple P in hun organisaties maken20.

Tabel 4 Triple P: structurele kosten (coördinatie, publiekscampagne, materialen) Indicatie omvang

Totale kosten

Dekking (ook na 2012)

Coördinatie

Max 31 uur*

nnb

Gemeenten/RAS

32.000

Gemeenten/RAS

39.130

Organisaties

per week Publiekscampagne

20 artikelen, 12 lezingen

Materialen/intervisie

261 beroepskr. 7.460 cliënten

Totaal

71.130

*Dit aantal coördinatie-uren per week is maximaal nodig wanneer de implementatie regiobreed is gerealiseerd vanaf omstreeks 2011. De uren zijn niet vertaald in kosten, omdat nog wordt onderzocht waar de coördinatie belegd gaat worden. Tot 2012 kunnen deze uren (deels) kosteloos door JSO worden uitgevoerd binnen de vraaggerichte uren RAS. **De kosten voor materiaal zijn geschat, na een jaar met meer zekerheid te bepalen. Hier zijn ook de materiaalkosten opgenomen voor gezinnen die door het jeugdmaatschappelijk werk worden begeleid.

20

Het is raadzaam om afspraken met de organisaties over hun aandeel in de implementatie van Triple P schriftelijk vast te leggen.


28

2.2.2 Jeugdmaatschappelijk werk In het kader van de besteding van RAS-middelen 2009-2012 wordt een voorstel uitgewerkt om het maatschappelijk werk gericht op vooral jeugd 4-12 jaar te versterken. De inzet van jeugdmaatschappelijk werk moet generalistisch zijn en bestaan uit effectieve kortdurende hulp of interventies gericht op het oplossen van problemen op het gebied van opvoeden opgroeiproblematiek. Het jeugdmaatschappelijk werk heeft een ‘outreachende’functie, in de zin dat ook bij het gezin thuis hulp wordt verleend. Er moet goed worden aangesloten bij scholen (vindplaatsen) en zorgstructuren (ZAT).

2.2.3 Stevig Ouderschap Ouderschap Plus Plus Er vindt in de regio nog discussie plaats of Stevig Ouderschap Plus moet worden toegevoegd aan het basisaanbod opvoedondersteuning. Het betreft het bieden van extra zorg aan gezinnen die het preventief gezondheidsonderzoek groep 2 bezoeken en een verhoogd risico op opgroeien opvoedproblemen, waaronder kindermishandeling hebben. Stevig Ouderschap Plus zet de systematische signalering van opvoeden opgroeiproblemen en zorgwekende gezinssituaties voort van Stevig Ouderschap. De vragenlijst voor het Periodiek Gezondheidsonderzoek groep 2 is uitgebreid en er worden aanvullende vragen gesteld gericht op opvoeden, ouderschapsbeleving en de gezinssituatie. Daarnaast zijn JGZ-medewerkers extra geschoold in gespreksvoering en signalering. Zo nodig wordt het gezin verwezen naar bijv. Opvoedbureau of andere hulp, of gaat de sociaal verpleegkundige op extra huisbezoek (bemoeizorg). Er is nog geen onderzoek gedaan naar de werking van Stevig ouderschap plus, een onderzoeksvoorstel hiertoe is ingediend bij ZonMW. Een aantal wetenschappers ondersteunen Stevig Ouderschap Plus. Alvorens Stevig ouderschap Plus in te voeren is het belangrijk om te evalueren of Stevig Ouderschap goed is geïmplementeerd, de verwachtingen over te bereiken gezinnen worden waargemaakt, gezinnen goed meewerken en er niet sprake is van tegenvallende resultaten. Eventuele verbeteringen kunnen dan worden aangebracht om het preventieve effect zo groot mogelijk te maken met als doel dat later gezinnen minder gebruik hoeven te maken van andere hulp of zorg. In onderstaande tabel is inzichtelijk gemaakt in welke gemeenten Stevig Ouderschap Plus wel/niet wordt uitgevoerd en wat de kosten zijn. Tabel 6 Stevig Ouderschap Plus, kosten en uitvoering per gemeente Gemeente

Offerte 2009

Start 20072007-2008

Alkemade

2.850,00

x

Start 20082008-2009

Geen uitvoering

of aanvang 2009 (Kaag en Braasem) Alphen aan den Rijn

12.825,00

x

Hillegom

3.420,00

x

Jacobswoude

1.852,50

x

(Kaag en Braasem) Katwijk

12.540,00

Leiden

17.812,50

Leiderdorp

4.702,50

Lisse

3.847,50

Nieuwkoop

4.845,00

Noordwijk

3.420,00

Noordwijkerhout

2.565,00

Oegstgeest

3.847,50

x x x x x x x x


29

Rijnwoude

3.277,50

Teylingen

6.982,50

Voorschoten

3.847,50

Zoeterwoude

1.567,50

x x x x

2.2.4 2.2.4 Overige opties Onderstaand volgen een aantal activiteiten en interventies die op dit moment buiten het basisaanbod opvoedondersteuning vallen. Deels betreft het aanbod dat al regionaal wordt uitgevoerd zoals Praktische pedagogische thuishulp (Reset), Gezonde school en genotmiddelen en Jongerenloket. Dit aanbod is breder dan opvoeden opgroeiondersteuning. Toch worden ze hier kort genoemd omdat het regionaal aanbod betreft en het voor gemeenten van belang is om deze in het totaalbeeld zichtbaar te hebben. Daarnaast wordt aangegeven wat het preventieve aanbod van de jeugd-GGZ omvat. En tot slot gaat het om aanbod dat nog maar net ontwikkeld is zoals voor (kinderen van) gescheiden ouders. Of het betreft lacunes die door meerdere organisaties zijn genoemd. Overwogen kan worden om dit (op onderdelen) op termijn op te nemen in het groeimodel voor basisaanbod opvoeden opgroeiondersteuning.


30

2.2.5 2.2.5 Regionaal aanbod Praktische pedagogische thuishulp (Reset) Is een vorm van intensieve preventieve zorg dat afgelopen jaren mede met provinciale middelen is geïmplementeerd. Na 2009 zijn de provinciale middelen niet meer geoormerkt voor deze bestemming. Gezonde school en genotmiddelen Dit voorlichtingsaanbod van de GGD is een preventieprogramma voor primair en voortgezet onderwijs (1015 jaar). Het omvat educatie/gastlessen, ouderavonden, deskundigheidsbevordering signaleren en begeleiden, regelgeving en algemene voorlichting. Het is een aanbod voor de hele regio en vindt plaats in overleg met gemeenten en op vraag van het onderwijs. Op dit moment wordt het uitgevoerd op 3 basisscholen en 4 scholen voor voortgezet onderwijs. Het programma wordt gefinancierd uit de doeluitkering ambulante verslavingspreventie en is een aanvullende dienst in de GGD-begroting. Jongerenloket Het jongerenloket biedt aan jongeren informatie, advies en begeleiding op het gebied van opleiding en werk. Begeleiding is vooral individueel. Aanbeveling Verbind aan het jongerenloket de integrale ondersteuning aan specifieke groepen zoals jonge moeders.

2.2.6 2.2.6 Preventief aanbod door de GGZ In het kader van de Collectieve preventie GGZ is er voor kinderen en jeugd in de regio het volgende aanbod beschikbaar. a. KOPP (opgroeien met ouders met psychiatrische en/of verslavingsproblemen b. Triple P (cursussen opvoedingsondersteuning) c. De Boomhut (kindermishandeling) d. Plezier op school (pesten) Daarnaast wordt ondersteuning geboden aan docenten/leerkrachten. Er is geen verwijzing of indicatie nodig. Ouders en kinderen kunnen zich zelf aanmelden, maar een verwijzer kan met toestemming van de ouder ook aanmelden.

2.2.7 2.2.7 Lacunes Organisaties constateren nog een aantal lacunes in het aanbod. Onderstaande interventies zijn om verschillende redenen nu niet opgenomen in het groeimodel regionaal basisaanbod opvoedingsondersteuning. Een optie is om deze in de toekomst alsnog toe te voegen. Sociale vaardigheid trainingen voor kinderen Het aanbod ter versterking van sociale vaardigheden van kinderen/jongeren is onvoldoende aanwezig. Er is in het kader van het Parapluproject beperkt aanbod ontwikkeld, en de GGZ heeft preventief aanbod bij ernstige problematiek. Voorheen gaf Bureau jeugdzorg de Kanjertraining maar dit is vervallen sinds Bjz niet meer preventieve taken uitvoert. De effectieve Kanjertraining is nog via de schoolbegeleidingsdienst OnderwijsAdvies en via een particulier bureau toegankelijk. Uitbreiding van sovatrainingen door Valent/Kwadraad in samenwerking met het onderwijs zou deze lacune oplossen.


31

Aanbod gericht op overgewicht jeugd Aandacht voor gezonde leefstijl komt nu aan bod in Gezonde school en genotmiddelen. Organisaties constateren dat het probleem overgewicht toeneemt en meer aandacht vergt. Bij diverse organisaties is er aanbod (in ontwikkeling). Er is geen inzicht in welk aanbod wel of niet werkzaam is. Extra Extra contactmoment JGZ bij 1515-/16/16-jarigen Het programmaministerie Jeugd en Gezin heeft nog geen besluit genomen over het advies om een extra contactmoment in het basistakenpakket jeugdgezondheidszorg op te nemen bij 15-/16-jarigen. In afwachting van een besluit is het mogelijk om op termijn een pilot in regio Zuid-Holland Noord uit te voeren. Kinderen van gescheiden ouders of in stiefgezinnen (samengestelde gezinnen) Er wordt gesignaleerd dat er een grote groep kinderen is die veel problemen ondervinden van de scheiding van hun ouders. Aanbod voor deze doelgroep is door Valent en Kwadraad ontwikkeld. Hierbij is gebruik gemaakt van de ervaring van Bureau jeugdzorg. Daarnaast zijn er veel opvoedingsvragen en -problemen binnen samengestelde gezinnen. Dit zijn gezinnen waarvan elk van de ouders uit een eerder huwelijk/relatie een of meerdere kinderen heeft en dit tezamen een nieuw gezin vormen. Voor deze groep is nog geen aanbod. Opvoeden en geld Er zijn veel geldproblemen onder jongeren. Aanbod voor ouders en voor jongeren zelf over het leren omgaan met geld is in de vorm van themabijeenkomsten beschikbaar in het onderwijs. Vooralsnog wordt dit niet expliciet in het basisaanbod opgenomen, er vanuit gaande dat voorlichting en advies over dit onderwerp afdoende geïntegreerd in onderwijs en in bijv. Pubercursussen is opgenomen. Opvoeden in twee culturen In het voorgestelde basisaanbod is niet specifiek aanbod opgenomen over opvoeden in twee culturen. Deze problematiek komt in een beperkt aantal gemeenten in de regio voor en is benoemd als plusaanbod, ofwel lokaal maatwerk. Nazorg/coaching voor jongeren die uitstromen uit jeugdzorg Het is nog volop in ontwikkeling welk aanbod nodig is voor jongeren die uit jeugdzorg komen en die een vorm van nazorg nodig hebben om zelfstandig op eigen kracht aan de samenleving deel te nemen. Daarom is dit nu niet opgenomen in het basisaanbod.


32

Bijlage 1 Overzicht van gebruikte bronnen

OOG: ouders en kinderen stevig in de schoenen (resultaat: overzicht van wensen en behoefte van opvoeders, overzichten per subregio en voor Alphen en Leiden wat het aanbod (in 2006) is, wat er minimaal moet zijn en wat aangevuld moet worden om het compleet te maken) Opvoedingsschema van Kousemaker en Timmers-Huigen: het aanbod zoals in OOG gepresenteerd is opnieuw geordend naar intensiteit van ernst van vragen/problematiek Presentaties van Triple P, Home-Start en Veilig Opgroeien Richtlijn ter stimulering van gebruik van veelbelovende en effectieve interventies voor de gemeentelijke functies van opvoeden gezinsondersteuning, Bert Prinsen, NJI) Handreiking voor gemeenten ‘Opvoedondersteuning in het Centrum voor Jeugd en Gezin’, een van de eerste conceptversies. Bert Prinsen en Moniek van Dijk, NJI Ouders en hun behoeften aan opvoedondersteuning, NJI mei 2006. Kinderen in Nederland, Zeijl e.a, SCP 2005


33

Bijlage 2 Tabel Opvoedondersteuning op verschillende niveaus Preventieniveau

Doelen

Doelgroep

Domein

Voorbeelden van activiteiten/ interventies

Universeel informatie

Destigmatiseren en

Gewone

Preventief jeugdbeleid

Algemene

en advies

normaliseren van

opvoedingssituatie

Gemeentelijk domein

informatiefolders of

opvoedingsvragen

websites over opvoeden, telefonische

Universele opvoedhulp

Ouders informeren over

Gehele populatie: alle

consultatie,

aspecten van de opvoeding

ouders, met dagelijkse

themabijeenkomsten

en het voorkomen van lichte

opvoedingsvragen en

opvoedingsproblemen.

zorg.

De gewone, dagelijkse

Opvoedingsspanning

opvoeding faciliteren

Preventief jeugdbeleid

Opvoedbureau

Gemeentelijk domein

Oudercursus Opvoeden

Ouders met Voorkomen van (ernstige)

opvoedingsvragen of

opvoedingsproblemen

lichte

& Zo

opvoedingsproblemen, bij wie een verhoogd risico is op het ontstaan van ernstiger opvoedingsproblemen.

Doelgroepgerichte

Verminderen en verhelpen

opvoedhulp

van opvoedingsproblemen in een vroeg stadium

Opvoedingscrisis

Preventief jeugdbeleid/

Home-Start, Stevig

ambulante zorg

Ouderschap,

Ouders bij wie

Snijvlak gemeentelijk

Oudercursus Drukke

opvoedingsproblemen zijn

met provinciaal

kinderen,

vastgesteld.

domein

praktische pedagogische thuishulp

Geïndiceerde jeugdzorg

Verhelpen van (stevige, zware)opvoedingsproblemen

Opvoedingsnood

Provinciaal domein

Families First, Triple P

(geïndiceerde

niveau 4, PMTO

jeugdzorg)

In deze tabel is schematisch samengevat hoe de drie gradaties van opvoedondersteuning doorlopend in de geïndiceerde jeugdzorg gecombineerd worden met de doelen, de doelgroepen (naar de aard en de zwaarte van de opvoedingssituatie) en voorbeelden van daarbij toe te passen interventieprogramma’s. Het gaat er niet om duidelijke grenzen af te bakenen, want bij opvoedondersteuning zijn deze vaak niet precies te trekken. Zo staat het opvoedbureau nu bij de doelgroep waar opvoedingsspanning is, maar deze voorziening is ook aan zet in gewone opvoedingssituaties als ook bij opvoedingscrisis. Bovengenoemde indeling van preventieniveaus is een hulpmiddel om het aanbod opvoedondersteuning in te delen. Een dergelijk overzicht helpt om in beeld te brengen dat er voor verschillende vragen en problemen (lichter en zwaarder) een ondersteunings- en hulpaanbod is voor ouders. Het kan helpen om zichtbaar te maken waar ‘gaten’ of juist veel overlap zit in het aanbod.


34

Bijlage 3 Checklist kwaliteit huidige/toekomstige aanbod opvoedondersteuning Deze checklist kan gemeenten helpen om het huidige aanbod opvoedondersteuning te beoordelen en om criteria te formuleren voor het toekomstige aanbod. De checklist is geen richtlijn, maar een hulpmiddel om te onderzoeken op welke onderdelen het aanbod verbeterd zou kunnen worden. Laagdrempeligheid21 □ het aanbod is helder geprofileerd: herkenbaar voor alle ouders en opvoeders □ het aanbod is zonder indicatie beschikbaar voor alle ouders en opvoeders met opvoedvragen en opvoedproblemen □ ouders kunnen hun vraag of probleem op verschillende manieren kwijt: telefoon/ e-mail/ chatfunctie/ bij een pedagogisch adviseur/ et cetera □ het aanbod is dichtbij ouders beschikbaar (Centrum voor Jeugd en Gezin, informatiepunten, op het consultatiebureau, vanuit basisvoorzieningen) □ het CJG of andere aanbieders van opvoedondersteuning heeft ruime openingstijden □ ouders worden snel geholpen en hoeven niet lang te wachten op advies, hulp of ondersteuning Kwaliteit van interventies en uitvoering □ er wordt gewerkt met veelbelovende en bewezen effectieve instrumenten instrumenten □ er wordt gewerkt met veelbelovende eelbelovende en bewezen effectieve opvoedprogramma’s □ de interventies en instrumenten zijn implementeerbaar op de plek waar men het wil gebruiken □ instrumenten en interventies worden op de voorgeschreven wijze toegepast (‘treatment integrity’) □ professionals beschikken over de vereiste competenties □ professionals krijgen de ruimte voor intervisie en bijscholing □ professionals worden ondersteund door een goede managementstructuur Inbedding □ het aanbod is structureel structureel beschikbaar (en niet op projectbasis) □ er is een geëxpliciteerde en gedeelde visie op opvoeding en opvoedondersteuning □ opvoedondersteuning is een onderdeel van het preventief jeugdbeleid □ opvoedondersteuning maakt deel uit van een integraal beleid waarbij opvoedondersteuning in tenminste in het jeugd, sociaal-, gezondheids- en onderwijsbeleid is ingebed. Samenhang en variatie in het aanbod: □ het aanbod is gedifferentieerd naar doelgroep en problematiek □ het aanbod bestrijkt alle preventieniveaus preventieniveaus (universele preventie - selectieve preventie – geïndiceerde preventie) □ het aanbod kent een breed spectrum aan functies (zie hieronder), met binnen de functies een gevarieerd aanbod;; □ Informatie en voorlichting □ Pedagogische advisering en (licht) pedagogische hulp (minimaal: huisbezoeken, pedagogische spreekuren, oudercursussen) □ Signalering en vroegtijdige onderkenning □ Praktische en instrumentele steun □ Versterken van het netwerk, sociale steun en zelfhulp □ Stimulering van de fysieke en pedagogische omgeving

21

De vetgedrukte criteria zijn de meest bepalende; ze vormen met elkaar als het ware de kwaliteitsnorm


35

Aansluiting bij en betrokkenheid van de doelgroep □ het aanbod sluit aan bij de omvang van de problematiek en de behoeften van de doelgroep □ het aanbod sluit aan bij verschillende leeftijden en ontwikkelingsfasen van van kinderen □ doelgroepen worden gestimuleerd om betrokken te zijn bij activiteiten, voorzieningen en beleid □ het aanbod is vindplaatsgericht en waar nodig outreachend □ het aanbod stimuleert een solidaire gemeenschap rondom ouders en opvoeders Monitoring, Monitoring, registratie en evaluatie □ met de aanbieders van opvoedondersteuning zijn afspraken gemaakt over monitoring en Registratie □ met de aanbieders van opvoedondersteuning zijn afspraken gemaakt over evaluatie van Interventies □ tussen de verschillende partners zijn afspraken gemaakt over uitwisseling van (geaggregeerde en cliënt-) gegevens De elementen die iets zeggen over de kwaliteit van het totale aanbod opvoedondersteuning, zijn van verschillende niveaus. Sommige hebben betrekking op de doelgroep, anderen op de uitvoering of de infrastructuur en weer andere op de consistentie tussen beleid en uitvoering. De lijst helpt om de verschillende aspecten die de kwaliteit van het aanbod bepalen in ogenschouw te nemen.


36

Bijlage 4 Effectieve onderdelen onderdelen in het pakket opvoedondersteuning Er is geen landelijk vastgesteld basispakket opvoedondersteuning. Het NJI beveelt aan om waar mogelijk gebruik te maken van interventies die effectief als veelbelovend in de databank effectieve jeugdinterventies zijn opgenomen. De volgende interventies die relevant zijn in het kader van opvoedondersteuning staan in de databank. De vetgedrukte namen zijn opgenomen in het groeimodel regionaal basisaanbod opvoedings en opgroeiondersteuning. (in alfabetische volgorde op interventietitel) 1. Armoede en gezondheid 2. Bemoeizorg 3. Oudercursus Beter omgaan met pubers 4. Boekenpret 5. Droge bed training 6. Oudercursus Drukke kinderen 7. Praktische pedagogische gezinsbegeleiding 8. Gezonde school en genotmiddelen 9. Gordon-oudercursus 10. Home Home-Start 11. Inbakeren met de richtlijn rust en regelmaat 12. Instapje, Opstapje, Opstap 13. Jij bent belangrijk 14. Marokkaanse buurtvaders 15. Moeders Informeren Moeders 16. Oudercursus Opvoeden Zo 17. Oudercursus Peuter in zicht 18. Ouder- en kindtraining Praten met kinderen 19. Stap voor stap 20. Stevig Ouderschap 21. Triple P 22. De Veiligheidskaarten 23. Kortdurende videohometraining 24. Voorzorg


37

Regionaal basisaanbod opvoed- en opgroeiondersteuning Zuid-Holland Noord

Recommend Documents