Reflectie
In deze Reflectie Mei 2012:
3 Legal Reflectie 4 Innovatief aanbesteden 6 Energie met toekomst 7 Milieurecht mist aansluiting met praktijk 8 Voorstelling nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen en concessierichtlijn 10 Juridische flexibiliteit 12 Uitbreiding vastgoedteam / Young Professional 13 Stage bij Legal 14 Conflictbemiddeling 16 Team AT Osborne Legal / Rechtsgebieden
Reflectie
Voorwoord Het is u wellicht niet ontgaan. Sinds 2011 levert AT Osborne juridi sche diensten onder de naam AT Osborne Legal. Met AT Osborne Legal hebben we gekozen voor een duidelijk profiel. Wij zijn immers de enige aanbieder in Nederland die integrale juridische dienstver lening biedt in ruimtelijke opgaven. Wij voorzien in juridisch advies en zo nodig advocatuur in alle relevante rechtsgebieden: aanbeste den en contracteren, omgevingsrecht en vastgoedrecht. En ons aanbod is duidelijk: onze juridische adviezen zijn van hoge kwaliteit, duidelijk geschreven en altijd gericht op de praktische oplossing die het meest haalbaar is. Dat we met onze profilering meer naar u toe willen komen, bewijst deze Reflectie. In deze uitgave delen we onze kennis en ervaringen graag met u. Want in de dagelijkse praktijk blijkt altijd weer dat het recht een dynamisch onderwerp is, met doelen, procedures en normen die continu in beweging zijn. Zeker in de ruimtelijke sector is daardoor sprake van veel keuzemogelijkheden om het recht optimaal te benutten. Bovendien is de wetgeving niet altijd duidelijk. Ook wij leren iedere dag over nieuwe ontwikkelingen en kansrijke juridische toepassingen. In deze uitgave reflecteren wij op onze inzichten en ambities met het boeiende recht voor ruimtelijke vraagstukken. Mocht u vragen hebben, dan kunt u vanzelfsprekend bij een van ons terecht. Achterin deze uitgave staan onze collega’s, met een over zicht van hun juridische specialisatie. Wij wensen u veel leesplezier. Directie AT Osborne Legal
mr. ir. Tom Peeters
2 | Reflectie
mr. dr. Harm Borgers
Aanbesteden maatschappelijk vastgoed Het maatschappelijk vastgoed is sterk in
Doorleggen aanbestedingsplicht
Aanbestedingsplicht woningbouw-
ontwikkeling. Op de ontwikkeling, realisa-
De ontwikkeling en realisatie van maat
corporatie
tie en het beheer van maatschappelijk
schappelijk vastgoed betreft veelal een
Indien de ontwikkeling en de realisatie van
vastgoed zijn de Europese aanbestedings-
opdracht vanuit een gemeente (de aanbe
maatschappelijk vastgoed is aan te merken
richtlijnen van toepassing. Zowel in het
stedende dienst) die het maatschappelijk
als een aanbestedingsplichtige overheids
geval van een zogenoemde ‘ontwikkel
vastgoed financiert en de eisen waaraan het
opdracht is één op één samenwerking
opdracht’ als bij enkel de realisatie van
maatschappelijk vastgoed moet voldoen,
tussen gemeenten en ontwikkelaars of
maatschappelijk vastgoed, kan sprake zijn
vaststelt. Aan de eisen voor een aanbeste
woningcorporaties niet mogelijk. In het
van een aanbestedingsplichtige overheids
dingsplichtige overheidsopdracht is in deze
wetsvoorstel tot wijziging van de Woning
opdracht.
gevallen snel voldaan. Tevens zal er sprake
wet is opgenomen dat woningcorporaties
zijn van een rechtstreeks economisch be
de bouwwerkzaamheden van maatschappe
Door mr. Valerie Viersen
1
lang , indien de gemeente eigenaar wordt
lijk vastgoed moeten aanbesteden. Hieruit
van het gerealiseerde vastgoed, het ter be
kan niet worden afgeleid dat de ontwikke
schikking krijgt of financieel bijdraagt aan
ling van maatschappelijk vastgoed zonder
de verwezenlijking.
Europese aanbesteding gegund kan worden aan woningcorporaties. Deze aanbeste
Vaak wordt ten onrechte gesteld dat de aan
dingsplicht voor woningcorporaties zal en
bestedingsplicht kan worden ‘doorgelegd’.
kel aan de orde zijn indien zij op eigen initia
De ontwikkelaar krijgt in dit geval de plicht
tief en met eigen middelen maatschappelijk
doorgelegd om het ontwerp en de realisatie
vastgoed realiseren en de gemeente geen
van het maatschappelijk vastgoed aan te
nadere eisen aan het vastgoed stelt. In
besteden. Het doorleggen van een aanbe
alle andere gevallen zal de samenwerking
stedingsplicht is enkel mogelijk indien er
tussen gemeenten en woningcorporaties
sprake is van een noodzaak tot doorleggen
moeten worden aanbesteed.
in geval dat de ontwikkelaar zelf eigenaar is van de grond. Indien de gemeente eigenaar is van de grond2, is doorleggen van de aan bestedingsplicht niet mogelijk. 1
Arrest HvJ, 25 maart 2010, C-451/08 (Helmut Muller/gemeente Wildeshausen)
2
Arrest HvJ 20 oktober 2005, C-264/03 (Commissie/Frankrijk)
|3
Reflectie
Innovatief aanbesteden
Echt Innovatief aanbesteden: Aanbesteden van een partnership Het is soms passen en meten om een aan-
“Ik wil aan de slag met duurzaamheid in mijn ontwikkelingsgebied. In mijn opdracht zijn
bestedingsprocedure goed aan te laten
onderzoeken uitgevoerd waaruit blijkt dat ik enorme energiebesparingen kan realiseren als
sluiten bij de eisen en wensen vanuit de
ik de regie neem over de duurzame energiehuishouding in mijn ontwikkelingsgebied. Ik weet
praktijk. Dit vereist innovatieve oplossin-
echter niet wat daarvoor nodig is: kan ik volstaan met het oprichten van een entiteit
gen en nieuwe toepassingen van het recht
die vraag en aanbod afstemt of moet ik misschien een duurzame energievoorziening of
die eerder niet voor mogelijk werden
warmtenet gaan aanleggen? Eigenlijk wil ik deze vragen zelf niet beantwoorden, omdat ik
gehouden. Naar aanleiding van een bij-
daar de kennis niet voor heb en omdat het niet tot mijn kerntaken behoort. Omdat ik een
zondere vraag van een aanbestedings-
aanbestedingsplichtige dienst ben, voel ik mij belemmerd om hiermee aan de slag te gaan.
plichtige ontwikkelingsmaatschappij, heeft
Hoe geef ik dit op een succesvolle en haalbare manier vorm die aan alle regels voldoet?”
AT Osborne Legal een innovatieve aan bestedingsprocedure bedacht, opgezet en
Huiver bij vroege marktbetrokkenheid
betrekken teneinde hun creativiteit, markt
uitgevoerd. Deze procedure heeft ook
Uit de vraag blijkt dat onze klant eigenlijk
kennis en innovatievermogen te benutten.
voor andere aanbesteders gunstige toe-
iets wil/moet aanbesteden, waarvan hij de
Hoewel een marktconsultatie een manier is
passingsmogelijkheden.
specificaties nog niet kent. Eigenlijk wil de
om marktpartijen uit te nodigen om mee
ontwikkelingsmaatschappij een partij selec
te denken, zijn marktpartijen bij de consul
Door mr. ir. Tom Peeters,
teren die bereid is om daarover op een
tatie toch vaak terughoudend met het gene
directeur AT Osborne Legal
innovatieve manier mee te denken, dus over
reren van creatieve en innovatieve ideeën.
de invulling, uitwerking en realisatie van de
Zij ontvangen daarvoor ook geen vergoe
duurzame ambities.
ding. Vanwege het innovatieve karakter van
Bij dit soort aanbestedingen wordt de
de vraag, leidt dit hier niet tot de juiste
manier van inschakelen van marktpartijen
oplossing.
en het tijdstip waarop dat plaatsvindt vaak als problematisch ervaren. Hoewel de
Innovatieve aanbesteding
behoefte wordt onderkend dat marktpartij
Om het nadeel te ondervangen dat een
en zo vroeg mogelijk hun kennis en kunde
marktpartij kosten maakt en een innovatief
inbrengen, lijken marktpartijen daar steeds
idee bedenkt, maar dit niet ten uitvoer mag
terughoudend mee om te gaan. Zij dragen
brengen omdat een andere partij de aan
immers het risico dat een goed idee wordt
besteding wint, zien wij de mogelijkheid van
ontwikkeld, maar kunnen daarvan zelf niet
een aanbesteding van een partnership. De
de vruchten plukken omdat de aanbeste
kern van deze aanbesteding is als volgt:
dingsplicht een gegeven is (‘cherry-picking’). Dit staat een open inbreng van kennis van
Omdat de ontwikkelingsmaatschappij de
marktpartijen in de weg.
vroegtijdige inbreng van de kennis essen tieel acht, is het van belang te zorgen dat
4 | Reflectie
Een ander belangrijk punt is de vrees van
deze marktpartij vanaf het begin kan mee
marktpartijen dat vroegtijdige betrokken
denken over de totstandkoming van de
heid in een project zou kunnen betekenen
oplossing. De marktpartij wordt gevraagd
dat zij een kennisvoorsprong krijgen op
haar kennis en ervaring in te brengen.
andere gegadigden in de aanbestedingsfase
Indien deze markpartij het vooruitzicht kan
van het project, waardoor zij mogelijk
worden gegeven op de mogelijkheid tot het
zouden moeten worden uitgesloten van de
ten uitvoer brengen van de zelf bedachte
nog te organiseren aanbesteding. Dit staat
oplossing, zal de marktpartij sneller gene
haaks op de wens om marktpartijen in de
gen zijn constructief en innovatief mee te
fase voorafgaand aan de aanbesteding bij
denken. Het gevaar van “cherry picking” kan
het ontwikkelen van de specificaties te
daarmee worden voorkomen.
In onze oplossing wordt een duurzaam heidsteam samengesteld waarin de inbreng van alle betrokken partijen is gewaarborgd. Deze werkwijze kent overeenkomsten met het al jaren bestaande “bouwteam-model”. In een bouwteam werken de opdrachtgever en zijn adviseurs (aannemers en ontwer pers) samen aan de totstandbrenging van een ontwerp, waarbij iedere deelnemer aan het bouwteam zijn kennis en kunde inbrengt. De aannemer die deel uitmaakt van het bouwteam sluit met de opdracht gever een bouwteamovereenkomst, waarin is vastgelegd dat de aannemer als eerste en enige in de gelegenheid zal worden gesteld
ontwerp. Het afbreukrisico is beheersbaar
De omschrijving van het uiteindelijke voor
een aanbieding te doen voor het uiteinde
te maken. Indien de marktpartij uiteindelijk
werp van de opdracht dient marktpartijen
lijke ontwerp. Indien deze aanbieding vol
besluit geen aanbieding in te dienen voor de
goed in staat te stellen de omvang van de
doet aan van te voren overeengekomen
uitvoering, is binnen het duurzaamheids
opdracht in te schatten;
randvoorwaarden (uitvoering binnen een
team een ontwerp tot stand gekomen dat
Een goede vastlegging van de afspraken
vastgesteld budget), dan zal de opdracht
dan alsnog kan worden aanbesteed. Indien
met de partner, onder meer op de punten
aan de aannemer worden gegund.
de aanbieding van de marktpartij voor de
risicoverdeling, toetsing van de uiteindelijke
ontwikkelingsmaatschappij niet aanvaard
aanbieding, eventuele kostenvergoeding in
Voor het duurzaamheidsteam zou dit bete
baar is, dan kan volgens vooraf vast te leggen
dien de opdracht niet wordt gegund.
kenen dat zo snel mogelijk een marktpartij
kaders (gefixeerde vergoeding voor de
wordt geselecteerd die in het team deel
gemaakte kosten) worden afgesproken dat
Het resultaat
neemt. De selectie van de marktpartij vindt
alsnog een aanbesteding wordt georgani
De gehanteerde werkwijze was even wennen
plaats door middel van een (Europese) aan
seerd op basis van de ontwikkelde oplossing.
voor marktpartijen, en de traditionele in koopafdelingen konden de uitvraag lastig
bestedingsprocedure. Indien deze aanbeste dingsprocedure juist wordt ingericht en
De voordelen van de aanbesteding van een
plaatsen: “U vraagt iets zonder specifica
wordt aangegeven dat een geselecteerde
partnership zijn:
ties? Dan kunnen we niet afprijzen. Wat
Tijdwinst door integratie van de ontwerp
moeten we daarmee?”. Uiteindelijk bleken
genheid zal worden gesteld de te ontwikke
fase en de uitvoeringsfase;
partijen met een bredere blik toch zeer geïn
len oplossing te realiseren, dan is een aan
Gegarandeerde betrokkenheid en inbreng
teresseerd en zagen dit als een geweldige
besteding van de latere fase van de uitvoe
van een marktpartij;
kans om hun creativiteit optimaal te presen
ring niet meer noodzakelijk.
Eén gesprekspartner in plaats van meerdere
teren. Na de ontvangst van vijf aanbiedingen
omdat één marktpartij wordt geselecteerd;
is een markpartij geselecteerd met wie nu
Voordelen van een partnership
Een betere oplossing omdat alle beschik
de duurzame oplossing wordt ontwikkeld.
De voordelen zijn dat in een zeer vroeg
bare kennis bij de totstandkoming van het
Innovatieve oplossingen vragen nu eenmaal
stadium de volledige betrokkenheid van een
ontwerp wordt benut.
om innovatieve toepassing van het (aan
marktpartij als eerste en enige in de gele
bestedings)recht.
marktpartij wordt verzekerd. De marktpartij heeft belang bij een snel en efficiënt verloop
Aandachtspunten bij dit scenario zijn:
van het project en zal niet terughoudend
Een doordachte omschrijving van de selec
zijn met het inbrengen van ideeën en inno
tie- en gunningscriteria bij de selectie van
vaties vanwege het zicht op de opdracht
een partner (dit heeft meer weg van een
verlening na de totstandkoming van het
‘sollicitatiebrief’);
|5
Reflectie
Energie met toekomst:
Wind wint!
Windenergie is belangrijk voor de duurzame
indruk dat de succesvolle realisatie van het
besluitvorming worden betrokken, zodat er
energietransitie. Er zijn steeds meer voor-
doelvolume windenergie wat achterblijft.
gezamenlijk naar oplossingen kan worden
beelden van succesvolle windprojecten. Het
Dit ondanks de Crisis- en herstelwet, die
gezocht. Zo kan met alle belangen rekening
beleid van de regering is bovendien zonder
volgens ons prima instrumenten bevat om
worden gehouden, zonder dat de energie
meer duidelijk; het volume windenergie kan
het de projecten voor de wind te laten gaan.
doelstelling sneuvelt of vertraging oploopt
omhoog. In de windenergieprojecten die
als gevolg van bestuurlijke aarzelingen bij
AT Osborne begeleidt, merken wij ook dat
Tegengestelde belangen
het van ‘aan de wind’ naar ‘voor de wind’ gaat.
Onze ervaring met de juridische begeleiding
de belangenafweging.
van de besluitvorming over windparken is
Er zijn diverse initiatieven om windmolens
dat het in praktijk soms lastig blijkt te zijn
op waterkeringen te plaatsen. Die locaties
voor gemeenten om een knoop door te
kunnen gunstig zijn, vanwege de beschik
AT Osborne Legal is juridisch adviseur in
hakken. Dat komt doordat de belangen bij
bare hoeveelheid wind en de afwezigheid
een aantal aansprekende windprojecten.
dit soort projecten behoorlijk tegengesteld
van andere ruimtelijke functies in de omge
Sinds 2009 voorzien wij het project ‘Wind
zijn. Het doel van een volume aan wind
ving. Maar een waterkering is niet primair
op Zee’ van de dienst Noordzee van juridisch
energie staat tegenover het belang van
bedoeld voor de opwekking van windener
advies over een serie beroepschriften tegen
omwonenden om de windmolens niet te
gie: het doel is waterveiligheid. AT Osborne
de plaatsing van windparken op de Noord
zien of te horen. En de effecten voor de
verricht momenteel een evaluatieonderzoek
zee. Ook in recente aanpassingen van de
natuur, zoals vogelslachtoffers, zijn soms
naar de kansen en voorwaarden voor ver
vergunningen hebben wij geparticipeerd.
ook een show-stopper. Het beste is daarom
gunningverlening door Waterschappen voor
Voor de windprojecten op land is onze
dat alle partijen zo vroeg mogelijk bij de
wind op waterkeringen.
Door mr. dr. Harm Borgers
6 | Reflectie
Milieurecht mist aansluiting met praktijk
Fundamenteel andere koers vergroot flexibiliteit en stimuleert duurzaam handelen Het milieurecht is de aansluiting met de
Oog hebben voor anderen
praktijk kwijtgeraakt. Het is geen incident
Doordat burgers, bedrijven en instanties
meer dat dit recht een gevoel van regel-
een eigen verantwoordelijkheid krijgen voor
druk oplevert bij veel infrastructurele
de waarde van duurzaam handelen, neemt
projecten, woningbouwlocaties en indu-
de inhoudelijke relevantie van het milieu
striële activiteiten. Harm Borgers, direc-
recht toe en sluit het recht beter aan bij de
teur bij AT Osborne Legal, promoveerde
praktijk. Harm Borgers introduceert daar
vrijdag 23 maart 2012 aan de Erasmus
voor een model van contextuele rechts
Universiteit Rotterdam op een normatieve
vinding, dat gebruikt kan worden door het
grondslag voor het milieurecht.
bestuur en door de bestuursrechter. Met dit model kan het milieurecht beter aansluiten
In zijn proefschrift ‘Duurzaam handelen’
bij de context van een ruimtelijke ontwikke
stelt hij een alternatieve benadering voor,
ling of milieurelevante activiteit. Hij advi
waarmee de crisis kan worden opgelost. Hij
seert aan de wetgever om het huidige
presenteert dit als alternatief voor het
staan als gevolg van de eenzijdige focus op
milieurecht te integreren in de toekomstige
huidige milieurecht, dat nog uitgaat van de
de zorg van de overheid voor het milieu en
Omgevingswet. Hij stelt voor om die wet te
gedachte dat de overheid een eenzijdige
de voortdurende toename van milieunormen
baseren op vertrouwen in de rechtspraktijk
zorg heeft om het milieu te beschermen
die dat heeft opgeleverd.
en niet op een eenzijdige zorg van de
door milieuregels vast te stellen en te hand haven.
overheid. Het fundament van vertrouwen, Op basis van hun eigen verantwoordelijk
vrijheid en eigen verantwoordelijkheid
heid mag van burgers en bedrijven worden
schept ruimte voor een redelijke interpre
Unknown others
verwacht dat zij in hun dagelijkse praktijk
tatie van milieunormen. Dit vereist van
Het milieurecht wordt in de praktijk regel
rekening houden met milieubelangen van
partijen wel dat zij oog hebben voor de
matig als moeilijk en star ervaren en er is
anderen. De mate waarin dit verwacht kan
waarde van duurzaam handelen.
zelfs sprake van een crisis in dit rechts
worden, is een kwestie van redelijke inter
gebied. In de praktijk is de overheid niet
pretatie. Dit omvat tevens een afweging van
goed in staat om het milieubelang eenzijdig
duurzame belangen van elders in de wereld
Meer weten? Neem dan contact op met
te ordenen. De stakeholders bij een project
en in de toekomst. De conclusie is daarom
mr. dr. Harm Borgers (
[email protected])
of activiteit laten zich de wet niet zomaar
dat de normatieve grondslag van het milieu
of via: 035 - 543 43 43. Wilt u graag een
voorschrijven en het komt geregeld voor dat
recht aanleiding geeft tot een waardering
exemplaar van het proefschrift ontvangen?
partijen met elkaar en met de overheid
van de belangen van ‘unknown others’.
Mail naar
[email protected].
onderhandelen over de mate van milieu bescherming. Bovendien hebben burgers, bedrijven en belangenverenigingen een eigen opvatting over elkaars verantwoorde lijkheid voor het milieu. Volgens Harm Borgers kan het milieurecht worden gebaseerd op deze eigen verant woordelijkheid. Hierdoor wordt de toepas sing van milieunormen een kwestie van redelijke interpretatie in het licht van de omstandigheden van een concreet geval. Dit vergroot de flexibiliteit van milieu normen en het lost de crisis op die is ont
|7
Reflectie
Voorstelling nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen en concessierichtlijn Op 20 december 2011 heeft de Europese
Modernisering aanbestedingsrichtlijnen
betere toepassing van de regels voor over
Commissie haar voorstellen gepresen-
Met de hervorming van de huidige aan
heidsaanbestedingen.
teerd voor de aanpassing van de
bestedingsrichtlijnen heeft de Europese
Aanbestedingsrichtlijnen. Tevens heeft de
Commissie de volgende doelen voor ogen:
Europese Commissie een aparte richtlijn
Concessierichtlijn De Commissie heeft een apart voorstel
voor concessies gepresenteerd. Als de
1. Het hoofddoel is de vereenvoudiging en
gedaan voor een richtlijn voor de gunning
richtlijnen volgens de huidige planning
versoepeling van regels en procedures
van concessies voor diensten en werken.
worden aangenomen, moeten ze medio
Dit gebeurt door:
Het voorstel zal ook van toepassing zijn op
2014 in Nederland worden geïmplementeerd. Wij kijken al vast vooruit wat dit voor de praktijk zal betekenen.
de mogelijkheid om meer gebruik te maken van onderhandelingen; uitbreiding en veralgemenisering van
concessies voor diensten die momenteel niet onder de bepalingen van de Aanbeste dingsrichtlijnen vallen.
elektronische communicatiemiddelen in Door mr. Ingrid Dolmans-Budé
overheidsaanbestedingen;
De regels hebben tot doel een helder
vermindering van de administratieve last,
rechtskader te stellen, dat zorgt voor rechts
waaronder de documentatie die onder
zekerheid. De nieuwe regels moeten een
nemers moeten indienen.
effectieve toegang tot de concessiemarkt waarborgen voor alle Europese onder-
2. De bevordering van de toegang voor
nemingen. Dit kan bijdragen aan stimulatie
kleine en middelgrote ondernemingen tot
van de ontwikkeling van publiek-private
overheidsaanbestedingen
partnerschappen, waarvoor concessies een
Om dit te bereiken zullen maatregelen
voorkeursinstrument zijn.
genomen worden die de last verminderen. Ook zal er een prikkel komen om opdrach
In het kort, houdt het voorstel van de
ten in percelen op te splitsen en worden de
Commissie in dat:
eisen betreffende de financiële capaciteit voor het indienen van een inschrijving beperkt.
concessies
verplicht
bekend
worden
gemaakt in het Publicatieblad van de EU; aanbestedende diensten verplicht zijn de keuze van selectie- en gunningscriteria te
3. Vergemakkelijking van beter kwalitatief gebruik overheidsopdrachten
concretiseren; basisgaranties worden opgelegd die tijdens
Door de hervorming kan beter rekening
de gunningprocedure moeten worden
worden gehouden met maatschappelijke en
nageleefd;
milieucriteria. Hierdoor wordt bijgedragen
de voordelen van de richtlijn over rechts
aan de realisatie van de Europa 2020-doel
middelen op het gebied van overheidsaan
stellingen.
bestedingen worden uitgebreid tot iedere belanghebbende bij het verkrijgen van een
4. Verbetering bestaande waarborgen Zo worden belangenconflicten, favoritisme
bepaalde verduidelijkingen worden aan
en corruptie tegengegaan en wordt gezorgd
gebracht over met name de regeling voor
voor meer integriteit van de procedures.
wijziging van concessies in uitvoering.
5. Aanwijzing van één nationale autoriteit voor bewaking en controle van overheidsopdrachten Deze autoriteit moet per lidstaat worden aangewezen en moet zorgen voor een
8 | Reflectie
concessie;
Drempelwaarden Europese aanbestedingen Op 30 november 2011 zijn door de Europese Commissie de Europese drempelbedragen voor 2012-2013 vastgesteld. Deze drempelbedragen worden elke twee jaar opnieuw vastgesteld. Een overheidsopdracht die
Overheidsopdrachten 2012-2013 Richtlijn 2004/18/EG (overheidsopdrachten voor werken, leveringen en diensten) en Bao (Besluit aanbestedingsregels voor overheidsopdrachten) Type opdracht
Centrale Overheid
Decentrale Overheid
drempelbedrag moet verplicht Europees
Werken
€ 5.000.000
€ 5.000.000
worden aanbesteed. Hiernaast een over-
Leveringen
€ 130.000
€ 200.000
Diensten
€ 130.000
€ 200.000
evenveel of meer bedraagt dan het
zicht van de drempelwaarden in euro’s (excl. BTW).
bedragen excl. BTW
Speciale sectoren 2012-2013 Richtlijn 2004/17/EG (nutssectoren) en Bass (Besluit aanbestedingen speciale sectoren) Type opdracht
Speciale sector
Werken
€ 5.000.000
Leveringen
€ 400.000
Diensten
€ 400.000 bedragen excl. BTW
|9
Reflectie
Kansen door de Omgevingswet
Juridische flexibiliteit Het is een veelgehoorde klacht: bouw
In het kader van het opstellen van een
op de Omgevingswet de gebiedsontwikke
projecten en gebiedsontwikkelingen heb-
nieuwe Omgevingswet wordt momenteel
ling in de toekomst vooruit kan helpen. Dit
ben last van complexe en starre regels
bezien of de regelgeving eenvoudiger en
heeft geleid tot een serie aanbevelingen die
uit het bouwrecht, milieurecht en natuur
helderder kan en beter kan inspelen op de
zijn gerubriceerd in drie parameters:
beschermingsrecht. Het is voor burgers,
wensen vanuit de praktijk. De minister van
verbeteringen aan de Wet & regelgeving
ondernemers en overheden vaak niet
Infrastructuur en Milieu heeft aangekon
kansen voor Bestuurlijke cultuur
eenvoudig om te bepalen welke ontwikke
digd dat de problemen met het omgevings
oplossingen voor een tekort aan Kennis &
lingen wel en niet mogelijk zijn in een
recht opgelost zullen worden via een nieuwe
gebied. Wij vermoeden dat de complexiteit
Omgevingswet. De voorbereidingen voor
van dit recht vaak zelfs een te grote
het wetsvoorstel zijn volop gaande en
Speelruimte Europees recht
hindernis is voor partijen om überhaupt het
kunnen worden gevolgd via de website van
In een andere opdracht helpen wij mee
initiatief te nemen wanneer een project tot
de programmadirectie van het ministerie
aan de ontwikkeling van een visie op de
complexe juridische vragen kan leiden.
(https://omgevingswet.pleio.nl).
kwaliteitsnormen van het omgevingsrecht.
Het investeringsrisico is dan op voorhand te groot. Door mr. dr. Harm Borgers
“Positieve evenredigheid legitimeert een project van de wettelijke norm af te wijken”
Het omgevingsrecht raakt veel belangen, Ter voorbereiding van het wetsvoorstel
aspecten en thema’s van de fysieke leef
heeft AT Osborne een advies gemaakt over
omgeving. De kwaliteit van die omgeving
de manier waarop het omgevingsrecht
kan worden uitgedrukt in ‘kwaliteitsnormen’.
flexibeler kan worden. De vraag is welke
Die normen houden in dat een bepaalde
beslissingsruimte kan worden gegeven om
kwaliteit van de leefomgeving moet worden
wettelijke normen aan te passen aan lokale
bereikt, behouden of bevorderd. Deze
omstandigheden. De kern van ons advies is
normen zijn een belangrijk onderdeel van
om een beginsel van ‘positieve evenredig
de nieuwe Omgevingswet en de wet kan
heid’ op te nemen in de Omgevingswet.
niet zonder een visie van de wetgever op de
Met dat beginsel kunnen initiatiefnemers
wijze waarop de kwaliteitsnormen effect
van projecten en gebiedsontwikkelingen
hebben op het beleid en de besluitvorming
juridisch onderbouwen dat hun project
van de overheid. Dit vereist tevens een visie
positieve gevolgen heeft voor de leefomge
op de wijze waarop deze normen (min
ving. Als het project desondanks belemmerd
of meer indirect) tot betere projecten en
wordt door een bepaalde wettelijke norm,
activiteiten van burgers en bedrijven aan
dan legitimeert de positieve evenredigheid
zetten. De wetgever is hierbij gebonden
om van die norm af te wijken. Het hele
aan de speelruimte die het Europese recht
advies is uitgegeven als een gratis e-book,
laat voor de nationale implementatie van de
verkrijgbaar via http://www.eburon.nl/even-
Europeesrechtelijke kwaliteitsnormen.
redig_de_ruimte. Casestudies De vraag is natuurlijk, wat de Omgevings wet zal gaan opleveren voor de praktijk. Die vraag leefde ook bij de VNG en het ministe rie van Infrastructuur en Milieu. Zij hebben AT Osborne gevraagd om samen met Buro Vijn een casestudie te doen naar de vraag of en hoe de besluitvorming over gebieds ontwikkeling kan verbeteren en vereenvou digen. Deze vraag is onderzocht via 8 cases en via een expertsessie over de wijze waar
10 | Reflectie
kunde
| 11
Reflectie
Rutger Hensen
AT Osborne Legal breidt vastgoedteam uit Het vastgoedteam van AT Osborne Legal
diverse interim opdrachten heeft vervuld,
is recentelijk versterkt met de dienst
onder andere voor MAB Development
verlening van mr. Rutger Hensen. Zijn
Nederland BV, CBRE Global Investors (voor
specialisatie is huurrecht, koop, onteigening
heen ING Real Estate Investment Manage
en projectontwikkeling. Het team bestaat
ment) en woningcorporatie Mitros. Van
verder uit onze adviseurs mr. Valerie Vier
1997 tot 2009 was Rutger als vastgoed
sen en mr. Marjolijn Tausch (zie hieronder).
advocaat werkzaam bij achtereenvolgens
De groei van het team is te danken aan de
NautaDutilh, Stibbe en CMS Derks Star
sterke toename in het aantal opdrachten en
Busmann.
adviesvragen over het vastgoedrecht.
mr. Rutger Hensen consultant mijn kennis, kunde en ervaring
Rutger versterkt de praktijk van AT Osborne
Rutger: “Voor mij is werken bij AT Osborne
aan blijven wenden in complexe vastgoed
Legal als senior adviseur vastgoedrecht en is
het beste van twee werelden: enerzijds
projecten; anderzijds kan ik als advocaat
tevens advocaat. Hij was hiervoor partner
kan ik voor bestaande en nieuwe op
diezelfde (of andere) opdrachtgevers ook in
bij Legaltree, in welke hoedanigheid hij
drachtgevers van AT Osborne als juridisch
rechte bijstaan.”
Marjolein Tausch
Young Professional @ Legal Marjolein: “Na mijn studie aan de faculteit
Na
Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit
AT Osborne werd ik onmiddellijk betrokken
Groningen, master Vastgoed, ben ik bij
bij verschillende projecten op het gebied
AT Osborne Legal gaan werken als junior
van aanbesteden en contracteren. Doordat
consultant in het kader van het Young
een senior jurist/advocaat je meeneemt in
Osborne Professional traject (YOP).
een project, krijg je al snel feeling met de
een
tweedaagse
introductie
van
manier van werken binnen AT Osborne. mr. Marjolijn Tausch
Bij het onderzoeken van mijn carrièremoge
Daarnaast leer en zie je ontzettend veel in
lijkheden viel mijn oog al snel op AT Osborne
de praktijk en krijg je verantwoordelijk
Legal. De verschillende rechtsgebieden, de
heden toebedeeld in je werkzaamheden.
UAV 2012. Ook volg ik, samen met andere
focus op ruimtelijke vraagstukken en de
Binnen deze werkzaamheden was het voor
collega’s die het YOP-traject volgen binnen
variatie in projecten en opdrachtgevers
mij een uitdaging om in overleg met de
AT Osborne, een training bij KSG Beren
maakten mij enthousiast. Daarnaast was ik
opdrachtgever zijn wensen en eisen om te
schot om onszelf het adviesvak eigen te
klaar om mijn handen uit de mouwen te
zetten in een selectieleidraad, aanbeste
maken. Daarnaast liggen er nog meer trai
steken, maar nog niet uitgeleerd. Het YOP-
dingsleidraad, overeenkomst of een ander
ningen en cursussen in het verschiet, niet
traject bij AT Osborne was voor mij dan ook
product. Dit alles uiteraard binnen de gren
alleen op het gebied van adviseren maar ook
een uitkomst.
zen van het recht om zodoende in een later
vakinhoudelijke trainingen en cursussen
stadium problemen en onduidelijkheden te
maken deel uit van het YOP-traject.
In het YOP-traject krijgen starters de moge
voorkomen, welke voor vertraging kunnen
lijkheid om werken, opleiding en onderzoek
zorgen van het project.
te combineren. Het doel is om je op weg te
Kortom, een traject waarbij je naast een stuk opleiding ook meedraait in de praktijk
helpen op de arbeidsmarkt in het vak van
Naast mijn werkzaamheden was er ook tijd
en daar het recht praktisch toepasbaar
consultant. Verkenning van je vakgebied en
voor opleiding en persoonlijke ontwikkeling.
maakt in ruimtelijke vraagstukken; een aan
persoonlijke ontwikkeling staan daarbij
Op dit moment ben ik bezig met het schrij
rader voor de creatieve jurist.”
hoog in het vaandel.
ven van een artikel met betrekking tot de
12 | Reflectie
Sarah Vredeveld
Stage bij Legal
mr. Sarah Vredeveld “Afgelopen zomer heb ik, in het kader van mijn master Omgevingsrecht, stage gelopen bij AT Osborne Legal. De stage die ik bij AT Osborne heb gelopen, is wellicht een ander soort stage dan u gewend bent. In tegen stelling tot veel andere opleidingen heeft de master Omgevingsrecht geen verplichte afstudeerstage. Als je ervoor kiest om stage te lopen, heb je de keuze uit een afstudeerstage (met een onderzoek als eindresultaat) of een meewerkstage (waarbij je meewerkt binnen het afstudeerbedrijf). Omdat ik graag in de praktijk ervaring op wilde doen, heb ik voor het laatste gekozen. Tijdens mijn stage heb ik meegelopen met Anita Nijboer, senior juriste van AT Osborne Legal. Omdat zij veel ervaring heeft in de rechtsgebieden die aan bod komen in mijn master (o.a. Omgevingsrecht, Milieurecht, Natuur- en Waterrecht) was het erg leerzaam om met haar samen te werken. De opdrachten die ik heb gedaan, varieerden van het mee schrijven aan een zienswijze bij een bestem mingsplan tot het schrijven van notities en het doen van jurisprudentieonderzoek. Daarnaast ben ik mee geweest naar een zitting en heb ik klanten bezocht. Het is heel leerzaam geweest om de kennis die ik tijdens mijn studie heb opgedaan toe te passen in de praktijk. Ik heb geleerd om goed en snel stukken op te stellen en snel relevante jurisprudentie te vinden. Ook heb ik een goed beeld gekregen van wat er van een adviseur bij AT Osborne Legal verwacht wordt. De ervaringen die ik heb opgedaan in de stage komen me nog steeds goed van pas. Ik werk inmiddels vier dagen in de week bij AT Osborne Legal als adviseur, sinds ik mijn Master in maart heb afgerond.”
| 13
Reflectie
Conflictbemiddeling door AT Osborne Legal
Mediation in de praktijk
14 | Reflectie
Overheidsrechtspraak biedt niet altijd de
In de praktijk is een proces bij de overheids
beste oplossing voor een geschil. Een gang
rechter vaak geen aantrekkelijke keuze, juist
ingezet worden bij een conflict waarbij
naar de rechter is immers tijdrovend. En
vanwege het onvoorspelbare verloop en
partijen op vrijwillige basis tot een
de overheidsrechter is geen specialist,
vanwege de kans op een negatieve uit
gezamenlijke oplossing willen komen.
waardoor het kan zijn dat niet alle aspec-
spraak. Wij zien conflictbemiddeling daar
Praktijkvoorbeeld: wij hebben een proces
ten en technische aspecten worden mee-
om als een zinvolle en resultaatgerichte
mogen begeleiden waarbij een overheids
gewogen in de beslissing.Als alternatief
manier om tot een werkbare oplossing te
partij en een marktpartij lange tijd in diver
komt conflictbemiddeling in beeld. Daar-
komen.
se projecten met elkaar te maken hebben en
bij krijgen partijen dezelfde duidelijkheid
Daarnaast
kan
conflictbemiddeling
het oneens waren over een onderlinge juri
als bij de overheidsrechter, maar de pro-
Praktijksituaties
dische werkwijze. Partijen hebben hun be
cesgang is veel beter in te richten op de
Bemiddeling is in alle fasen van een project
langen gedeeld en daarmee in korte tijd,
specifieke wensen van de conflicterende
in te zetten. Het werkt zelfs in situaties
zonder al te hoge kosten, een voor hen uit
partijen. Ook kan de bemiddelaar beter
waarin het conflict al behoorlijk is geësca
stekend werkbaar resultaat bereikt.
rekening houden met de specifieke kanten
leerd. Soms kiezen partijen ervoor om struc
van de (vaak langjarige) contractuele
tureel gebruik te maken van bemiddeling
Zelfs tijdens en na een gerechtelijke
relatie tussen de partijen.
tijdens een project, om te voorkomen dat er
procedure kan conflictbemiddeling plaats-
een conflict ontstaat. Hieronder noemen we
vinden. Praktijkvoorbeelden:
een aantal van onze praktijksituaties.
1) Tijdens een hoorzitting hebben wij mogen
Door mr. Marinke van ‘t Hoff
meemaken dat er toch mogelijkheden waren Bij conflictbemiddeling, ook wel mediation
Partijen kunnen verschillende belangen
om tussen partijen tot een onderlinge op
genoemd, schakelen de twistende partijen
en verantwoordelijkheden hebben en tege
lossing te komen. Met hulp van onze media
een neutrale, onafhankelijke derde in. Deze
lijkertijd een gezamenlijke opgave tot een
tor konden de partijen de gerechtelijke pro
bemiddelaar begeleidt de partijen bij een
goed resultaat willen of zelfs moeten
cedure daarna staken.
proces waarin zij zelf op zoek gaan naar de
brengen. Praktijkvoorbeeld: voor een regio
2) Na een gerechtelijke uitspraak hebben wij
adequate oplossing voor hun conflict. Met
nale waterveiligheidsopgave was de inbreng
partijen begeleid bij de precieze uitwerking
hulp van de mediator bepalen de partijen
van diverse publieke partijen vereist. Wij
van de uitspraak van de gewone rechter
zelf wat de relevante aspecten en onder
hebben die partijen begeleid om, met res
voor hun samenwerking, om eindeloze ver
werpen zijn waarover zij het eens willen
pect voor ieders bevoegdheden en beleids
volgprocedures te voorkomen.
worden.
wensen, tot gezamenlijke onderlinge afspra ken te komen. Dit is partijen gelukt en deze
Samenwerking
Werkbare oplossingen
werkwijze is zelfs een blauwdruk geworden
Uiteraard is het van belang dat partijen
AT Osborne Legal heeft ruime ervaring met
voor overige gelijksoortige projecten in heel
vrijwillig en welbewust gebruik maken van
conflictbemiddeling. Bij AT Osborne werken
Nederland.
het instrument conflictbemiddeling. Ondanks
juristen die zich hebben gespecialiseerd via
het conflict moeten partijen de wil hebben
de mediationopleiding van het NMI.
om het gesprek aan te gaan. Zij moeten
Conflictbemiddeling is natuurlijk niet voor iedere situatie geschikt. Een gang naar de gewone rechter kan heel zinvol zijn, bijvoor beeld omdat partijen een uitspraak willen over een principieel vraagstuk. Ook bekend zijn situaties waarin partijen definitief met elkaar breken en zij dus niet langer vertrou wen hebben in een herstel van hun relatie.
“Als je snel vooruit wil, ga dan alleen. Als je ver wil komen, ga dan samen.”
gezamenlijk tot een oplossing willen komen. Van AT Osborne Legal mogen zij daarbij deskundige conflictbemiddelaars verwach ten; professioneel, neutraal en onafhanke lijk. Dan klopt ook het Afrikaanse spreek woord: ‘Als je snel vooruit wil, ga dan alleen. Als je ver wil komen, ga dan samen.’
In dit soort situaties willen zij ‘tot het gaatje’ procederen tegen de ander.
| 15
Reflectie
Team AT Osborne Legal mr. ir. Tom Peeters
mr. Marinke van ’t Hoff
mr. ir. Duko Jonker
mr. Janine Griens
advocatuur, vastgoedrecht,
mediation, interim management
aanbesteden, contracteren
omgevingsrecht, advocatuur
omgevingsrecht, aanbesteden
[email protected]
[email protected]
[email protected]
mr. Rutger Hensen
mr. Ingrid Dolmans-Budé
mr. Marjolijn Tausch
mr. dr. Harm Borgers
vastgoedrecht, advocatuur
aanbesteden, contracteren
aanbesteden, contracteren
omgevingsrecht, bestuursrecht
[email protected]
[email protected]
[email protected]
mr. Anita Nijboer
mr. Valerie Viersen
mr. Sarah Vredeveld
omgevingsrecht, advocatuur
vastgoedrecht, aanbesteden
omgevingsrecht
[email protected]
[email protected]
[email protected]
[email protected]
algemeen, beleidsadvies
[email protected]
Rechtsgebieden AT Osborne Legal Beleidsstrategie en onderzoek Natuurrecht Milieurecht Ruimtelijke ordening Vergunningenmanagement
Vastgoedstructuren Eigendomsstructuren Huurrecht Maatschappelijk vastgoed
Omgevingsrecht
Vastgoedrecht
Aanbesteden en contracteren
Advocatuur en geschillenbeslechting
Contracteren Contracteringsstrategie Innovatief aanbesteden Europees aanbesteden Complexe aanbestedingen PPS en Allianties en DBFMO Bouwrecht Overeenkomsten
Advocatuurlijke ondersteuning Arbitrage Bindend advies Mediation
‘Reflectie’ is een uitgave van AT Osborne Legal, mei 2012
J.F. Kennedylaan 100 3741 EH Baarn Postbus 168 3740 AD Baarn
AT Osborne Holding
16 | Reflectie
T 31 (0)35 543 43 43 F 31 (0)35 543 43 44 E
[email protected]
Utrecht | Brussel | Parijs
Kijk op onze website voor meer informatie: www.atosborne.nl
Huisvesting & Vastgoed | Infrastructuur, Gebiedsontwikkeling & Milieu
