KRITISCHE REFLECTIE INSTELLINGSACCREDITATIE

KRITISCHE REFLECTIE INSTELLINGSACCREDITATIE

telefoon (0317) 486230 www.vanhall-larenstein.nl

Larenstein

internationale

lectoraten Leeuwarden functiebeperking

beleid

Velp

onderzoek opleidingsdirecteur

Wageningen

docenten

directie hogeschool resultaten

studenten

praktijkgericht

samenwerking

opleidingen visie

kwaliteit

Hall

Droevendaalsesteeg 2, Wageningen

do

VHL tevreden

telefoon (026) 369 56 95

plan

check

ontwikkelen

Larensteinselaan 26a, Velp

werkveld

telefoon (058) 284 61 00

medewerkers

Agora 1, Leeuwarden

onderwijs

Hogeschool Van Hall Larenstein Oktober 2012

act

Oktober 2012

Kritische Reflectie

Van Hall Larenstein t.b.v. proef-instellingstoets Kwaliteitszorg

1

INHOUDSOPGAVE 1.

Inleiding .................................................................................................................................... 5

2.

Karakteristieken van Van Hall Larenstein ................................................................................ 6 2.1

Historie ..................................................................................................................................... 6

2.2

Inhoudelijke thema’s ................................................................................................................ 6

2.3

De organisatie van VHL ........................................................................................................... 7

2.4

Opleidingen .............................................................................................................................. 8

2.5

Toegepast onderzoek .............................................................................................................. 9

2.6

Een middelgrote hogeschool.................................................................................................... 9

2.7

Samenwerkingsbanden ............................................................................................................ 9

3.

De missie en visie van VHL ................................................................................................... 11 3.1

De visie van VHL .................................................................................................................... 11

3.2

Zes Kwaliteitsdoelen .............................................................................................................. 11

3.3

Een kwaliteitscultuur .............................................................................................................. 13

3.4

Reflectie op de visie van VHL ................................................................................................ 14

4.

Het beleid van VHL ................................................................................................................ 16 4.1

Tevreden studenten ............................................................................................................... 16

4.1.1

Kwalitatief goed onderwijs ................................................................................................. 16

4.1.2

Transparantie en duidelijkheid in het onderwijs ................................................................ 17

4.1.3

Toetsen en beoordelen ...................................................................................................... 17

4.1.4

Toelating van studenten .................................................................................................... 17

4.1.5

Studentbegeleiding ............................................................................................................ 17

4.1.6

Studeren met een functiebeperking................................................................................... 18

4.1.7

Studiesucces ..................................................................................................................... 18

4.1.8

Actieve studenten stimuleren ............................................................................................ 18

4.1.9

Doorstroommogelijkheden ................................................................................................. 18

4.2

Beroepsgericht onderwijs ....................................................................................................... 19

4.2.1

Werkveldadviescommissies .............................................................................................. 19

4.2.2

Betrokken alumni ............................................................................................................... 19

4.2.3

Leren in Communities ........................................................................................................ 19

4.3

Internationale oriëntatie .......................................................................................................... 19

4.4

Verankering van praktijkgericht onderzoek ............................................................................ 20

4.4.1

Lectoren ............................................................................................................................. 21

4.4.2

Centers of expertise........................................................................................................... 21

4.4.3

Docenten en studenten betrokken bij onderzoek .............................................................. 22

4.5

Ruimte voor ontwikkeling en groei van medewerkers ........................................................... 22

2

4.5.1

Strategisch Personeelsplan ............................................................................................... 22

4.5.2

Professionalisering ............................................................................................................ 22

4.5.3

Functionerings- en beoordelingsgesprekken .................................................................... 23

4.6

Operational Excellence en voorzieningen .............................................................................. 23

4.6.1

Het onderwijsbureau .......................................................................................................... 23

4.6.2

Digitale informatie voor studenten ..................................................................................... 23

4.6.3

Mediatheek ........................................................................................................................ 24

4.6.4

ICT ..................................................................................................................................... 24

4.6.5

Gebouwen en praktijkvoorzieningen ................................................................................. 24

4.6.6 Arbo en milieu ....................................................................................................................... 25 4.6.6 4.7

Kwaliteitsborging en verbetering van het onderwijs ............................................................... 26

4.8

Reflectie op het beleid van VHL ............................................................................................. 26

5.

Resultaten .............................................................................................................................. 27 5.1

Tevreden studenten ............................................................................................................... 27

5.1.1

Studenttevredenheid.......................................................................................................... 27

5.1.2

Toetsing en beoordeling .................................................................................................... 27

5.1.3

Studentbegeleiding ............................................................................................................ 28

5.1.4

Studeren met een functiebeperking................................................................................... 28

5.1.5

Studiesucces ..................................................................................................................... 28

5.1.6

Doorstroom ........................................................................................................................ 29

5.1.7

Instroom ............................................................................................................................. 29

5.2

Beroepsgericht onderwijs ....................................................................................................... 29

5.2.1

Beroeps- en competentiegericht onderwijs borgen ........................................................... 29

5.2.2

Werkveldadvies- en opleidingscommissies ....................................................................... 30

5.2.3

Betrokken alumni ............................................................................................................... 30

5.2.4

Training en cursussen ....................................................................................................... 30

5.3

Internationale oriëntatie.......................................................................................................... 31

5.4

Verankering van praktijkgericht onderzoek ............................................................................ 32

5.4.1

Lectoren ............................................................................................................................. 32

5.4.2

Centers of Expertise .......................................................................................................... 33

5.5

Ruimte voor ontwikkeling en groei van medewerkers ........................................................... 33

5.6

Operational Excellence .......................................................................................................... 34

5.7

Reflectie ................................................................................................................................. 35

6.

7.

Locatiegebonden voorzieningen ........................................................................................ 25

Verbeterbeleid ........................................................................................................................ 37 6.1

Verbeteringen doorvoeren ..................................................................................................... 37

6.2

Strategie VHL ......................................................................................................................... 40

6.3

Reflectie ................................................................................................................................. 41 Organisatie- en beslissingsstructuur ...................................................................................... 42 3

7.1 De organisatiestructuur en beslissingsbevoegdheden ................................................................ 42 7.1.1 Het management ................................................................................................................... 42 7.1.2 Opleidingen ........................................................................................................................... 44 7.1.3 Stafdiensten .......................................................................................................................... 45 7.2 Cultuur.......................................................................................................................................... 46 7.3 8.

Reflectie ................................................................................................................................. 46 Bijlage: Documenten bij de kritische reflectie ........................................................................ 48

4

1. Inleiding Hogeschool Van Hall Larenstein (VHL) bereidt zich met deze kritische reflectie voor op de instellingsaccreditatie, die in het najaar van 2013 zal plaatsvinden. De instellingstoets kwaliteitszorg beoordeelt de kwaliteitszorg van de hogeschool als geheel. Gaat het bij de opleidingsaccreditatie vooral om de kwaliteit van de opleiding, bij de instellingstoets kijkt de NVAO naar de kwaliteit van alle lagen in de organisatie, zowel decentraal als centraal. VHL heeft de instellingstoets 1 januari 2011 aangevraagd en alle opleidingen die daarna zijn geaccrediteerd, konden volstaan met een beperkte opleidingsaccreditatie. Bij een beperkte opleidingsaccreditatie beantwoorden de opleidingen vragen binnen drie standaarden (de beoogde eindkwalificaties, de onderwijsleeromgeving en de toetsing en gerealiseerd eindniveau), terwijl zij bij de uitgebreide opleidingsaccreditatie zes vragen met zestien standaarden moeten beantwoorden. De beperkte accreditaties zijn drie jaar geldig en worden verlengd tot zes jaar zodra de instellingstoets is behaald. Na de beschrijving van de karakteristieken en de positie van VHL (hoofdstuk 2), gaan hoofdstuk 3 tot en met 7 in op de vijf standaarden uit het NVAO-protocol voor de instellingstoets kwaliteitszorg. Deze standaarden gaan over de visie, het beleid, de resultaten, het verbeterbeleid en de organisatie- en beslissingsstructuur van VHL. In het najaar van 2011 zijn bij alle opleidingen en bij de stafdiensten over deze vijf standaarden interviews afgenomen, waarin zowel met medewerkers op de werkvloer als met leidinggevenden is gereflecteerd op de kwaliteitszorg van VHL. De uitkomsten van de gesprekken zijn in dit rapport verwerkt. Elk hoofdstuk beschrijft de huidige situatie en wordt afgesloten met een reflectie. De onderliggende stukken waarnaar wordt verwezen, zijn vermeld aan het eind van de betreffende paragrafen. Deze kritische reflectie is tot stand gekomen in een periode waarin de discussie werd gevoerd over de vraag of VHL al dan niet onderdeel zal blijven van Wageningen UR. Naar aanleiding van discussies en draagvlakpeilingen in het afgelopen studiejaar (2011/2012) heeft het College van Bestuur, na afstemming met de Raad van Toezicht, eind juni 2012 de intentie uitgesproken ernaar te streven dat VHL een eigenstandig CvB (en RvT) krijgt, dat zelfstandig (financiële) afwegingen maakt. Aangezien Wageningen UR bestaat uit een personele unie van de drie CvB’s en RvT’s van VHL, DLO en WU, impliceert dit voornemen de ontvlechting van VHL uit Wageningen UR. Dit rapport is gebaseerd op de huidige situatie, waarin VHL formeel nog onderdeel is van Wageningen UR. Als de ontvlechting daadwerkelijk doorgaat, geeft deze kritische reflectie veel informatie die waardevol en nuttig is bij de vormgeving van een sterk zelfstandig VHL. Dit rapport geeft een eerlijke reflectie op de sterke punten van hogeschool Van Hall Larenstein en op zaken die verbeterd (moeten) worden. Wij zijn trots op de kwaliteit van ons onderwijs en onderschrijven dit met een openhartige, kritische reflectie. Om te leren hoe we onze kwaliteit nog verder kunnen verbeteren, verwelkomt VHL feedback van en discussie met de visitatiecommissie.

5

2. Karakteristieken van Van Hall Larenstein Hogeschool Van Hall Larenstein (VHL), gevestigd in Velp, Wageningen en Leeuwarden, is de grootste hogeschool in de sector Hoger Agrarisch Onderwijs (HAO). De hogeschool heeft een breed en diep aanbod van hbo-opleidingen en onderzoek in het groene domein. Lectoren versterken het onderwijs met onderzoek op het gebied van een breed scala aan maatschappelijk relevante thema’s. Dankzij de goede banden met het werkveld, zijn het onderwijs en het onderzoek van VHL gebaseerd op vragen vanuit het vakgebied. Ook robuuste samenwerkingsverbanden met kennisinstellingen, bedrijven en organisaties buiten het groene domein onderschrijven de koers van VHL. De kracht en de trots van VHL worden bewerkstelligd door zeer gemotiveerde professionals, die gedreven en gepassioneerd werken aan onderwijs en onderzoek in hun vakgebied.

2.1 Historie Gedurende een periode van meer dan honderd jaar heeft VHL zich door fusies en verhuizingen ontwikkeld tot de huidige instelling. In 2003 ontstond de stichting Hogeschool Van Hall Larenstein, een bestuurlijke fusie van Van Hall Instituut en Larenstein. In 2011 is de instellingsfusie geëffectueerd. Sinds 2004 is de hogeschool onderdeel van het concern Wageningen UR. Onlangs heeft het College van Bestuur zich echter voorgenomen om als hogeschool weer geheel zelfstandig verder te gaan. VHL past in het HAO-profiel dat in 2011 in de sector HAO is opgesteld en maakt met haar vestiging in Leeuwarden onderdeel uit van het Sectorplan Noord. In de onderstaande tijdlijn is de geschiedenis van VHL kort samengevat. Tijdlijn 1898 1903 1904 1912 1988

1993 1996 2003 2004 2006 2011 2012

Oprichting Rijkstuinbouwwinterschool te Boskoop, vanaf 1957 Hogere opleiding voor Tuinarchitectuur Oprichting Bosbouw en Cultuurtechnische School in Arnhem/Velp Oprichting Zuivelschool in Bolsward Oprichting Rijks Middelbare Koloniale Landbouwschool te Deventer. Vanaf 1928 Tropische Landbouwschool Oprichting Rijkslandbouwschool Groningen De Hogere Bosbouw en Cultuurtechnische School (Velp), Tropische Landbouwschool (Deventer), Rijks Hogere School voor Tuin- en Landschapsinrichting (Boskoop) en Hogere Analisten School (Wageningen) fuseren tot Internationale Agrarische Hogeschool Larenstein Verplaatsing van de opleidingen uit Boskoop en Wageningen naar Velp Verplaatsing Bolsward en Groningen naar Leeuwarden Het Van Hall Instituut en Larenstein bundelen bestuurlijk de krachten in Hogeschool Van Hall Larenstein Hogeschool Van Hall Larenstein treedt toe tot Wageningen UR Verplaatsing van één opleiding uit Velp en alle opleidingen uit Deventer naar Wageningen Volledige fusie van het Van Hall Instituut en Larenstein Intentie tot ontvlechting van Van Hall Larenstein en Wageningen-UR-concern

2.2 Inhoudelijke thema’s Het brede portfolio van opleidingen bepaalt de kern van VHL, namelijk: dé groene hogeschool, waar interdisciplinairiteit prominent aanwezig is. VHL richt zich op ‘natuur en omgeving’, ‘de gezondheid van mens en dier’ en ‘voeding en voedselproductie’. Binnen deze brede thema’s specialiseert VHL zich op de volgende samenhangende domeinen: - Voeding, gezondheid, milieu en technologie - Groene economie - Biologie en dier - Groene leefomgeving en water De maatschappelijke aandacht voor het vakgebied van VHL is groot. Ontwikkelingen in de samenleving en in de wereld vereisen meer kennis over deze onderwerpen. De groeiende 6

wereldbevolking, druk op landgebruik, voedselveiligheid en dierwelzijn; het zijn problematieken die de kwaliteit van het leven beïnvloeden. Met opleidingen, toepassingsgericht onderzoek en contractactiviteiten speelt VHL op deze terreinen een belangrijke rol. Door via opleidingen kennis te verspreiden en door onderzoek nieuwe kennis te genereren, draagt VHL bij aan de kwaliteit van leven en aan oplossingen voor maatschappelijke problemen.

2.3 De organisatie van VHL De hogeschool heeft twee kerntaken: onderwijs en onderzoek. Het onderwijs is altijd leidend. Sinds 2004 is de organisatie onderdeel van Wageningen UR. Het College van Bestuur en de Raad van Toezicht van VHL vormen een personele unie met die van Wageningen University en stichting DLO. De directie is verantwoordelijk voor de dagelijkse bedrijfsvoering van VHL en opereert met een duidelijk mandaat van het College van Bestuur. In het najaar van 2012 wordt bekend hoe en wanneer VHL een eigen College van Bestuur en Raad van Toezicht zal krijgen. Het onderstaande organogram geeft de huidige situatie weer, waarin VHL en Wageningen UR formeel nog niet zijn ontvlochten.

Figuur 1 Organogram Van Hall Larenstein

7

2.4 Opleidingen VHL heeft een ruim aanbod van toonaangevende opleidingen en biedt binnen de opleidingen vele keuzemogelijkheden. De drie over het land verspreide vestigingen zijn verankerd in de betreffende regio’s. Zowel voor de nationale als de internationale markt verzorgt VHL Associate Degrees, bacheloronderwijs, masteropleidingen, post hbo-opleidingen, cursussen en advies. De opleidingsdirecteuren zijn verantwoordelijk voor de opleidingen. Enkele opleidingsdirecteuren hebben de leiding over een cluster opleidingen (zie figuur 1). Het bureau Trainingen en Cursussen draagt zorg voor cursussen en trainingen die passen binnen het concept ‘life long learning’. Isat

Naam opleiding

Onderwijsvorm Locatie

Onderwijssoort

80070 80069 80023 80023 80044 80043 34866 34331 34869 34333 34936

Ad Duurzaam Bodembeheer Ad Duurzame Watertechnologie Ad Integrale Handhaving Omgevingsrecht Ad Integrale Handhaving Omgevingsrecht Ad Melkveehouderij Ad Ondernemerschap B Bedrijfskunde en Agribusiness B Biotechnologie (samen met NHL) B Dier- en Veehouderij B Diermanagement B International Business and Management Studies (samen met Stenden en NHL) B Kust en Zee Management B Milieukunde B Milieukunde B Plattelandsvernieuwing B Tuinbouw en Akkerbouw B Voedingsmiddelentechnologie (samen met NHL) Ad Tuin- en Landschapsinrichting Ad Tuin- en Landschapsinrichting B Tuin- en Landschapsinrichting B Tuin- en Landschapsinrichting B Bos- en Natuurbeheer B Bos- en Natuurbeheer B Land- en Watermanagement B Land- en Watermanagement M Project & Process Management in the Domain of Land and Water B Bedrijfskunde en Agribusiness B Dier- en Veehouderij B Plattelandsvernieuwing B International Development Management B Voedingsmiddelentechnologie M Agricultural Production Chain Management M Management of Development

deeltijd deeltijd deeltijd voltijd voltijd voltijd voltijd voltijd voltijd voltijd voltijd

Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden

Associate degree Associate degree Associate degree Associate degree Associate degree Associate degree bachelor bachelor bachelor bachelor bachelor

voltijd deeltijd voltijd voltijd voltijd voltijd

Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden

bachelor bachelor bachelor bachelor bachelor bachelor

deeltijd voltijd deeltijd voltijd deeltijd voltijd deeltijd voltijd deeltijd

Velp Gld. Velp Gld. Velp Gld. Velp Gld. Velp Gld. Velp Gld. Velp Gld. Velp Gld. Velp Gld.

Associate degree Associate degree bachelor bachelor bachelor bachelor bachelor bachelor Post-initiële master

voltijd voltijd voltijd voltijd voltijd voltijd voltijd

Wageningen Wageningen Wageningen Wageningen Wageningen Wageningen Wageningen

bachelor bachelor bachelor bachelor bachelor Post-initiële master Post-initiële master

39204 34284 34284 34859 34868 34856 80068 80068 34220 34220 34221 34221 34226 34226 70056 34866 34869 34859 34203 34856 70058 70057

Figuur 2 Opleidingen van VHL

8

2.5 Toegepast onderzoek VHL is, behalve een hogeschool, ook een kennisinstelling, die kennis ontwikkelt ten dienste van het werkveld en van de maatschappij. Het onderzoek wordt uitgevoerd binnen lectoraten, die onder leiding staan van een lector (zie figuur 1). Een lectoraat kan ook meerdere lectoren hebben. Lectoraten zijn onder andere actief in Centers of Expertise, waarin hogescholen en kennisinstellingen gezamenlijk onderzoek doen op het gebied van een specifiek onderwerp in het groene domein. Om kennisdoorstroming te garanderen, zijn de lectoraten verbonden met de opleidingen.

2.6 Een middelgrote hogeschool Volgens de studiekeuzegids van het hoger onderwijs is VHL een middelgrote hogeschool. VHL heeft een personeelsbestand van 410 fte’s, waarvan 280 fte’s primaire formatie, 40 fte’s hogeschool specifieke overhead en 125 fte’s zuivere overhead. Dit is inclusief de inhuur van fte’s via de SLA’s met Wageningen UR (35 fte’s). Deze uitsplitsing is opgesteld op basis van de definitie van overhead van Berenschot. Hoogste opleiding HBO-bachelor Master PhD Anders Percentage Master of hoger Figuur 3 Opleiding werknemers

Percentage werknemers 28% 60% 8% 4% 68%

Van Hall Larenstein heeft in totaal 4001 studenten (telling van 1 oktober 2011), waarvan 13% een vooropleiding heeft doorlopen in het buitenland. Studenten Studenten (totaal per 01-10) Instroom Afgestudeerden Bachelor Afgestudeerden Associate degree Afgestudeerden Master

2011

2010

2009

2008

4.001 1.130 579 25 60

3.972 1.204 680 18 52

3.861 1.115 682 7 75

3.791 1.046 702 17 55

Figuur 4 Studentenaantallen Een uitsplitsing per opleiding en locatie is te vinden in het jaarverslag 2011 Wageningen UR.

2.7 Samenwerkingsbanden De samenwerking met Wageningen UR blijft bestaan. Ook na de ontvlechting zal Wageningen UR een belangrijke partner van VHL blijven in het groene domein. In de sector Hoger Agrarisch Onderwijs (HAO) werkt VHL samen met de andere groene hogescholen in Nederland. In het sectorplan HAO zijn doelgericht thema’s geselecteerd, waarvan enkele thema’s raken aan de economische topsectoren. HAS Den Bosch, CAH Dronten, Stoas, Hogeschool INHOLLAND Delft en VHL geven samen vorm aan de sector voor agro, voeding en leefomgeving. Om goed in te spelen op de wensen van deze sectoren, hebben de hogescholen in het sectorplan HAO 2011-2015 hun doelmatigheid georganiseerd en gezamenlijke speerpunten benoemd voor de komende jaren. Deze speerpunten zijn verwerkt in de prestatieafspraken van VHL, die als middel functioneren om de kwaliteitsdoelstellingen van VHL te bereiken.

9

De vestiging in Leeuwarden werkt actief samen met de volgende andere hogescholen in het noorden:  De Hanzehogeschool Groningen, NHL, Stenden en VHL hebben de gezamenlijke missie om de komende vijf jaar een optimale opleidings- en kennisinfrastructuur te realiseren in het noorden van Nederland (sectorplan Noord).  Samen met NHL verzorgt VHL opleidingen op het gebied van Life Sciences. De opleidingen Biotechnologie en Voedingsmiddelentechnologie in Leeuwarden vallen onder deze samenwerking.  Stenden, NHL en VHL Leeuwarden organiseren samen de opleiding International Business and Management Studies.  De aansluiting tussen voortgezet onderwijs en hoger onderwijs wordt in het noorden gezamenlijk aangepakt.

10

3. De missie en visie van VHL Standaard 1: De instelling beschikt over een breed gedragen visie op de kwaliteit van haar onderwijs en op het ontwikkelen van een kwaliteitscultuur. Toelichting NVAO: Deze visie heeft betrekking op de ambitie van de instelling ten aanzien van de kwaliteit van haar onderwijs en de eisen die de instelling stelt aan de kwaliteit van haar opleidingen. Ten behoeve van het ontwikkelen van een kwaliteitscultuur stimuleert het instellingsbestuur de opleidingen om hun kwaliteit te monitoren en waar nodig verbeteringen door te voeren. Een actieve rol van allen die bij het onderwijs betrokken zijn, is hierbij van groot belang.

Van Hall Larenstein gelooft in de kracht van de hogeschool en in het maatschappelijke belang van onderwijs en onderzoek in het groene domein. De missie van VHL verwoordt wie VHL is, wat zij doet en wat zij wil bereiken. Onze missie is vertaald in een visie op de kwaliteit van het onderwijs en is tevens richtinggevend voor de wijze waarop VHL deze kwaliteit realiseert in een breed gedragen kwaliteitscultuur. Van Hall Larenstein heeft de missie om als gespecialiseerde hogeschool in het groene domein bij te dragen aan de kwaliteit van het leven door uitdagend groen onderwijs te verzorgen en praktijkgericht onderzoek uit te voeren.

3.1 De visie van VHL De ambities van VHL zijn verwoord in onze visie. Van Hall Larenstein is dé groene hogeschool van Nederland voor studenten die betekenisvol werk gaan doen in de sector gericht op natuur en leefomgeving, gezondheid van mens en dier en voeding en voedselproductie. VHL onderscheidt zich door een breed en diep aanbod van opleidingen en diensten, door het opstellen en uitdragen van een bredere visie en door het stimuleren van creativiteit en innovatie. VHL biedt hoogwaardig onderwijs en onderzoek waarin kwaliteit voorop staat. Dat is waarom studenten voor ons kiezen en waarom het werkveld zaken met ons doet. Strategisch Plan Wageningen UR 2011-2014 Prestatieafspraken VHL 2012-2015

3.2 Zes Kwaliteitsdoelen Voortkomend uit het adagium ‘dé groene hogeschool’ staan in onze visie zes kwaliteitsdoelstellingen centraal: Dé groene hogeschool van Nederland zorgt voor: 1. Tevreden studenten 2. Beroepsgericht onderwijs 3. Internationale oriëntatie 4. Verankering van praktijkgericht onderzoek 5. Ruimte voor ontwikkeling en groei van medewerkers 6. Operational Excellence Dé groene hogeschool van Nederland Dat VHL dé groene hogeschool van Nederland is, blijkt uit:  ons brede opleidingsaanbod dat zich uitstrekt over de hele groene sector,  onze bijdrage aan praktijkgericht onderzoek op de meeste groene terreinen,  onze relaties in de groene domeinen. Door middel van afspraken in samenwerkingsverbanden geeft VHL richting aan opleidingen en aan onderzoek op het gebied van thema’s waarin de hogeschool leidend is. Het onderwijs en het onderzoek hebben ook raakvlakken met het rode, grijze en blauwe domein. Kruisbestuiving tussen de disciplines van VHL en binnen samenwerkingsverbanden met NHL-hogeschool en Stenden University, 11

maakt VHL en haar afgestudeerden sterk. Vergeleken met andere hogescholen in het groene domein, heeft VHL een breder portfolio waarin, naast landbouw en voedselverwerking, ook landschap, natuur en milieu een plaats hebben. Bij de maatschappelijk relevante thema’s waarop VHL zich richt, is interdisciplinariteit van groot belang. Het brede onderwijsportfolio s dan ook het onderscheidende kenmerk van VHL. Tevreden studenten Studenten zijn onze klanten en staan centraal in het onderwijs en onderzoek van VHL. De studenten die bij VHL onderwijs volgen, verwachten en krijgen onderwijs van hoge kwaliteit. Daarmee verwerven zij een betekenisvolle uitgangspositie in het regionale, nationale en internationale werkveld. Met goed onderwijs en goede begeleiding en faciliteiten biedt VHL haar studenten optimale kwaliteit in een goede sfeer. Doordat onze opleidingen relatief kleinschalig zijn, is het contact tussen studenten en docenten persoonlijk en laagdrempelig. We meten de tevredenheid van studenten met de Nationale Studenten Enquête en streven naar een gemiddelde score van 3.8 op een schaal van 1 tot 5. Ook de indicatoren voor studiesucces uit de prestatieafspraken tonen aan dat VHL hoge ambities heeft als het gaat om de onderwijskwaliteit. Beroepsgericht onderwijs De verbondenheid van het onderwijs met het werkveld is één van de garanties voor de kwaliteitsborging van de opleidingen. De beroepsgerichtheid blijkt uit de intensieve relaties met het beroepenveld in de dagelijkse praktijk van het onderwijs en uit de actualiteit van beroepsprofielen en onderwijsprogramma’s. De competenties die studenten verwerven, sluiten aan bij de behoeften van het werkveld. Studenten maken zich deze competenties eigen door middel van praktijkgericht onderwijs, zoals vastgelegd in het Onderwijs- en Examenreglement. Ook de tevredenheid van het werkveld en van alumni is een indicator voor de beroepsgerichtheid van onze opleidingen. Internationale oriëntatie Het groene domein is niet alleen belangrijk in Nederland, maar is ook internationaal een belangrijke sector. Daarom leidt VHL studenten op tot professionals die in staat zijn te werken in het buitenland of in een internationaal georiënteerd werkveld. Van oudsher onderhoudt VHL nauwe contacten met buitenlandse partnerinstellingen om internationale uitwisseling van kennis te faciliteren. Onze internationale oriëntatie krijgt gestalte door uitwisseling van studenten en docenten en door internationale projecten die VHL uitvoert in samenwerking met instellingen in het buitenland. In 2012 studeert 13% van onze studenten met een vooropleiding die in het buitenland behaald is. In 2015 streeft VHL naar een percentage van 15% buitenlandse studenten. Ook heeft elke opleiding in 2015 internationalisering opgenomen in de competentiebeschrijving. Verankering van praktijkgericht onderzoek Interactieve kennisontwikkeling vanuit een sterke verbinding tussen het onderwijs, praktijkgericht onderzoek en het werkveld: dat is een belangrijk uitgangspunt van VHL en een borging van kwaliteit. Het onderwijs is leidend, zowel in de onderzoekstaken als in de relatie met het werkveld. Door onderzoek op het gebied van de thema’s van VHL uit te breiden, verankert de hogeschool het praktijkgerichte onderzoek in de instelling. In hoeverre deze doelstelling wordt bereikt, blijkt uit de jaarlijks op te leveren cijfers over onderzoeksomvang in budget, personele inzet en het aantal betrokken docenten en studenten. VHL heeft de ambitie om jaarlijks een beheerste groei op deze indicatoren te realiseren. Ruimte voor ontwikkeling en groei van medewerkers Medewerkers zijn het belangrijkste kapitaal van een kennisinstelling. Daarom bindt VHL goede en talentvolle medewerkers aan de instelling en geeft zij hen de ruimte om zich verder te ontwikkelen. Wij zorgen voor een inspirerende omgeving, waarin ook plaats is voor tijdelijke medewerkers uit het werkveld. Bijscholing, doorgroeimogelijkheden en reflectie op de eigen loopbaan, zijn de elementen van het HRM-beleid, dat borgt dat medewerkers zich prettig voelen en van harte hun bijdrage leveren 12

aan de hogeschool. Omdat VHL nastreeft dat in 2015 75% van de docenten een master of PhD heeft, worden docenten gestimuleerd een master of een PhD te halen. Naast de scholingsmogelijkheden, is ook de tevredenheid van medewerkers een indicator voor deze doelstelling. We meten de tevredenheid van medewerkers tweejaarlijks met de medewerkersmonitor. Operational Excellence Een efficiënte en effectieve ondersteunende dienstverlening is een voorwaarde voor kwalitatief goed onderwijs. VHL organiseert de primaire en ondersteunende processen zodanig, dat de dienstverlening aan studenten, klanten en personeel efficiënt is en van zeer goede kwaliteit. De principes van Operational Excellence zijn hierbij het uitgangspunt: heldere, uniforme en transparante werkprocessen, ondersteund door geschikte systemen en verwezenlijkt door passend gedrag, waarbij iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt in het realiseren van kwaliteit. Deze optimalisering van werkprocessen versterkt de bedrijfsvoering van VHL. Dit komt ten goede aan het onderwijs, leidt tot meer tevreden studenten en medewerkers en tot een zo laag mogelijke overhead. Indicatoren voor het effect van Operational Excellence zijn dan ook: de tevredenheid van studenten (NSE), de tevredenheid van medewerkers (medewerkers monitor) en het percentage overhead.

3.3 Een kwaliteitscultuur Uit de visie van VHL blijkt dat kwaliteit binnen de hogeschool de hoogste prioriteit heeft. Met behulp van de Plan-Do-Check-Act methode monitort en verbetert VHL systematisch de kwaliteit van het onderwijs, van het onderzoek en van de ondersteunende afdelingen (figuur 5).

Figuur 5 De Plan-Do-Check-Act cyclus In de ‘Planning and Control’ cyclus wordt de PDCA cyclus op drie niveaus doorlopen: op managementniveau, op opleidingsniveau en op het niveau van de onderwijseenheid (zie figuur 6). Docenten werken het hele jaar door aan de verbetering van het onderwijs. De opleidingsdirecteur borgt de kwaliteit van het onderwijsprogramma in samenwerking met de opleidingscommissies, examencommissies en met het werkveld. De directie voorziet de opleidingsdirecteuren van ondersteuning die ze nodig hebben op centraal niveau. Door middel van beleid en managementgesprekken geeft de directie richting en sturing aan de opleidingen. De directie is verantwoordelijk voor de algehele kwaliteit van de hogeschool. Doordat er tussen de drie cirkels (zie figuur 6) constant informatie wordt uitgewisseld, worden strategieën en plannen die op centraal niveau worden ontwikkeld, uitgevoerd op de werkvloer. Tegelijkertijd wordt er informatie vanuit de onderwijseenheden teruggekoppeld naar de opleidingsdirecteur, die vervolgens verbeterpunten en aanbevelingen doorgeeft aan het management. Het kwaliteitszorgsysteem van VHL is uitgebreid beschreven in het kwaliteitszorgplan. Naast een gedegen kwaliteitszorgsysteem, is het belangrijk dat de financiële situatie van VHL gezond is. Door de combinatie van voldoende rijksbekostiging, inkomsten uit tweede en derde geldstromen en kostenbeheersing, is VHL in staat om de komende jaren 2% à 3% rendement te genereren. Daardoor komt het percentage eigen vermogen (solvabiliteit) in 2016 uit op een solide 30%. Eventuele terugvallende rijksinkomsten kunnen worden opvangen, waardoor een gezonde groei mogelijk is. 13

Figuur 6 Organisatie van de kwaliteitszorg

3.4 Reflectie op de visie van VHL De visie van VHL is verbonden met het domein van de hogeschool en fungeert als leidraad voor het personeel. Studenten staan op de eerste plaats en de tevredenheid van studenten is het belangrijkste doel van de hogeschool en haar medewerkers. Wij willen onze studenten kwalitatief goed onderwijs bieden. Een kwaliteitscultuur, waarin we het onderwijs constant evalueren en verbeteren, is een logisch gevolg van dit streven. De visie van VHL is een uitwerking van de visie van Wageningen UR, zoals beschreven is in het strategisch plan van Wageningen UR. Het strategisch plan Wageningen UR vormt, samen met een aantal interne bijlagen, het Instellingsplan VHL 2011-2014. VHL heeft de visie uit het strategisch plan Wageningen UR uitgewerkt in de prestatieafspraken, het onderwijsbeleid, het Wenkend Perspectief en in de sectorplannen. Op deze manier concretiseert VHL de ambities uit het strategisch plan voor het onderwijs en het onderzoek. De prestatieafspraken en het Wenkend Perspectief kwamen in het voorjaar van 2012 tot stand, mede door gesprekken en interactie met vertegenwoordigers van de verschillende lagen in de organisatie. Inloopsessies en meningspeilingen borgden het draagvlak voor de koers van VHL, die in deze documenten is vastgelegd. De Review Commissie heeft de profilering in de prestatieafspraken als zeer goed beoordeeld en beoordeelde de ambities voor kwaliteit en studiesucces als toereikend voor het aanvullende budget.

14

Gezien de toekomstige ontvlechting en de verzelfstandiging van VHL, zal het nieuwe CvB de visie van VHL formuleren in een zelfstandig opgesteld instellingsplan, waarin de zes kwaliteitsdoelstellingen van VHL centraal staan (zie 3.2). Hiermee wordt tevens tegemoet gekomen aan de bevindingen uit de interviews die zijn afgenomen in het kader van deze kritische reflectie. Daaruit bleek dat veel VHLmedewerkers het Strategisch Plan Wageningen UR niet ervaren als een ‘eigen’ VHL document.

15

4. Het beleid van VHL Standaard 2: De instelling beschikt over adequaat beleid om de visie op de kwaliteit van haar onderwijs te realiseren. Dit omvat in elk geval: beleid op het gebied van onderwijs, personeel, voorzieningen, toegankelijkheid en studeerbaarheid voor studenten met een functiebeperking, verankering van onderzoek in het onderwijs, alsmede de verwevenheid tussen onderwijs en het (internationale) beroepenveld en vakgebied. Toelichting NVAO: De te beoordelen beleidsterreinen zijn niet beperkt tot de in de standaard genoemde, maar zijn afhankelijk van de visie van de instelling op de kwaliteit van haar onderwijs. Adequaat beleid veronderstelt concrete doelstellingen die voortvloeien uit de visie en veronderstelt toewijzing van voldoende middelen voor de implementatie van het beleid. De verankering van onderzoek in het onderwijs is van belang omdat instellingen voor hoger onderwijs alle in meer of mindere mate te maken hebben met onderzoek, zelfs als ze zelf geen onderzoek verrichten en de studenten slechts op de hoogte willen brengen van nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen in het domein van hun opleiding. Het gaat hier uitdrukkelijk niet om de beoordeling van het onderzoek zelf.

Om de visie gestalte te geven in de praktijk heeft VHL beleid ontwikkeld op het gebied van alle essentiële aspecten van het onderwijs. Er is beleid op het gebied van het onderwijsconcept, toetsen, toelating, begeleiding en studeren met een functionele beperking, maar ook is er beleid dat is gericht op verankering van het onderzoek in het onderwijs, de relatie met het werkveld, personele zaken en voorzieningen om de ambities van VHL te bereiken. In dit hoofdstuk presenteren we het beleid aan de hand van de zes kwaliteitsdoelstellingen van VHL.

4.1 Tevreden studenten Studenten willen kwalitatief goed onderwijs, adequate begeleiding en ontwikkelingsmogelijkheden en hebben behoefte aan een heldere communicatie. Studenten met een functionele beperking hebben behoefte aan specifieke extra ondersteuning. VHL biedt haar studenten hoogwaardig onderwijs en begeleidt en faciliteert studenten om het beste uit zichzelf te halen. Tevreden studenten, die de opleiding als professionals verlaten; dat is het belangrijkste doel van de hogeschool.

4.1.1

Kwalitatief goed onderwijs

VHL wil haar studenten opleiden tot praktijkgerichte professionals. De hogeschool heeft hiertoe een sterk onderwijsconcept ontwikkeld met valide toetsen en goede begeleiding en ondersteuning. Ons onderwijsconcept is beroeps- en competentiegericht en heeft een internationale oriëntatie op de inhoudelijke domeinen van VHL. Door middel van lectoraten en Centers of Expertise is er een sterke relatie tussen het onderwijs en toegepast onderzoek in het werkveld. In onze opleidingen verwerven studenten competenties. Een competentie is een combinatie van vakkennis, vaardigheden en houding. De competenties zijn afgestemd op de behoeften van het werkveld en worden verworven in authentieke beroepssituaties. Constant dagen onze docenten hun studenten uit om vanuit een beroepsrol de relevante kennis, vaardigheden en houding in te zetten. De link met onderzoek geeft studenten de mogelijkheid om toegepaste kennis te ontwikkelen en in contact te komen met het werkveld. Het onderwijs van VHL heeft een relatief hoge onderwijsintensiteit van gemiddeld 19 uur per reguliere lesweek in het eerste jaar (in vergelijking met het HBO-mediaan van 14.1). Door het relatief lage aantal studenten per docent en de informele omgangsvormen, is er sprake van veel uitwisseling en intensief contact tussen docenten en studenten. De combinatie van de hiervoor genoemde kenmerken maakt het onderwijs van VHL krachtig en kwalitatief goed. Op deze manier leidt VHL studenten op tot competente professionals, die zich op hun vakgebied blijven ontwikkelen. Onderwijsbeleid Hogeschool van Hall Larenstein, 2012 16

4.1.2

Transparantie en duidelijkheid in het onderwijs

Van Hall Larenstein voorziet studenten en docenten van volledige en toegankelijke informatie over het onderwijs. Elke opleiding heeft een uitgebreide Onderwijs- en Examenregeling (OER) waarin het onderwijs van de opleiding gedetailleerd is beschreven. De OER werkt als een studiegids: de student vindt hierin de procedures, rechten en plichten betreffende het onderwijs en de examinering voor het betreffende studiejaar. Voor de bacheloropleidingen is er een instellingsbreed casco, waarin elke opleiding haar specifieke onderdelen onderbrengt. Voor de masteropleidingen is er een casco-OER in ontwikkeling. Onderwijs- en Examenregeling (studiejaar 2012-2013)

4.1.3

Toetsen en beoordelen

Studenten worden getoetst op de verworven competenties. Het toetsbeleid van VHL formuleert de concrete en specifieke kaders en richtlijnen voor toetsen en beoordelen en fungeert tevens als handleiding voor de examinator. In de OER van de opleiding zijn de toetsing en beoordelingen per onderwijseenheid beschreven. Studenten worden getoetst op van tevoren vastgestelde competenties. Het eindniveau past bij het bachelorniveau, zoals is vastgelegd in de Dublin Descriptors. De student is geïnformeerd over de inhoud, de vorm en de beoordeling van de toets. De examencommissies en de gemandateerde toetscommissies zijn verantwoordelijk voor de borging van de kwaliteit van de toetsing en beoordeling. De taken en rol van de examencommissie voldoen aan de wettelijke eisen in de WHW (editie 2011). Toetsbeleid Hogeschool Van Hall Larenstein, 2012

4.1.4

Toelating van studenten

Het studiesucces van studenten hangt onder meer samen met hun startniveau. Studenten hebben specifieke voorkennis nodig voor de opleidingen. Zij kunnen deze voorkennis verwerven in een aansluitend havo- of vwo-profiel op de middelbare school, een diploma vergelijkbaar met het Nederlandse havo-diploma, of een hbo/wo propedeuse of graad. Daarnaast zijn er specifieke toelatingseisen geformuleerd voor mbo-studenten en internationale studenten. In het toelatingsbeleid zijn de toelatingsvereisten vastgelegd en worden handvatten gegeven voor bijzondere situaties, zoals het toelatingsonderzoek 21+ en nadere (werkervarings)eisen voor de toelating tot de deeltijdopleidingen. Toelatingsbeleid Hogeschool van Hall Larenstein, 2012

4.1.5

Studentbegeleiding

Studieloopbaanbegeleiding is een onderdeel van het onderwijs. De begeleiding is erop gericht studenten te leren reflecteren op hun competenties en persoonlijke ontwikkeling en hen te ondersteunen bij de keuzes die zij in hun studieloopbaan moeten maken en bij hun oriëntatie op het werkveld. De studieloopbaanbegeleider helpt studenten een zelfsturend vermogen te ontwikkelen en een leerroute te kiezen die het beste bij hen past. Dit leidt ertoe dat studieloopbaanbegeleiding een bijdrage levert aan het studiesucces en -rendement. Bij grotere studieproblemen fungeren de decanen als vangnet. Zij geven advies en begeleiding aan studenten bij ingewikkelde studieproblemen en/of problemen van persoonlijke aard (zie 4.1.6). Elke locatie van VHL heeft zijn eigen decanaat met kennis over de opleidingen van de betreffende locaties. De decanen van de locaties hebben regelmatig overleg, waarin zij gezamenlijk beleid bepalen en tijd inruimen voor intervisie. Zij rapporteren en adviseren binnen de organisatie over (knelpunten in) het onderwijs en studentaangelegenheden. Decanen adviseren onder andere de examencommissie wanneer een student een Negatief Bindend Studieadvies heeft. Studieloopbaanbegeleiders en decanen dragen eraan bij dat onze studenten zich ontwikkelen tot competente professionals. Onderwijsbeleid Hogeschool van Hall Larenstein, 2012 17

4.1.6

Studeren met een functiebeperking

Van Hall Larenstein biedt onderwijs aan alle studenten die voldoen aan de toelatingseisen, ook studenten met een functiebeperking. VHL zet zich ervoor in om deze studenten zodanig te begeleiden en te faciliteren, dat zij bij het volgen van hun studie zo min mogelijk hinder ondervinden van hun beperking. Decanen en studieloopbaanbegeleiders werken nauw samen om deze studenten te ondersteunen en adviseren de betrokken docenten over de situatie van de student. Om de studeerbaarheid van studenten met een functiebeperking te vergroten, zijn er speciale regelingen voor toetsing en examinering. De digitale leeromgeving en studie-informatiesystemen moeten voor deze studenten net zo bruikbaar en effectief als voor studenten zonder functiebeperking. Het decanaat geeft voorlichting op de open dagen en aan eerstejaars studenten, zodat elke VHLstudent weet hoe de hogeschool, studenten met een functiebeperking, kan ondersteunen. Studenten en docenten kunnen bij het decanaat terecht als zij vragen hebben over (het omgaan met) studeren met een functiebeperking. Conform de afspraken in de Regeling Profileringsfonds kunnen studenten met een functiebeperking financiële compensatie krijgen uit het profileringsfonds. In de beleidsnotitie over studeren met een functie beperking is uitgebreid beschreven op welke wijze VHL deze groep studenten ondersteunt. Beter studeren met een functiebeperking, 2012

4.1.7

Studiesucces

Van Hall Larenstein faciliteert de studieloopbaan van studenten zodanig, dat studenten hun studie kunnen afronden binnen de nominale studietijd plus één jaar. Deze facilitering bestaat uit studeerbare opleidingsprogramma’s, studieloopbaanbegeleiding en voorlichting. Sommige opleidingen voeren met risicogroepen intakegesprekken, waarin samen met de student wordt bekeken of de studie geschikt is. In de prestatieafspraken formuleert VHL specifieke doelstellingen om het studiesucces van studenten te verhogen. Met concrete maatregelen zijn in 2015 de volgende doelen bereikt:  Een verhoging van het rendement van 68.9% tot 75%. Dit wordt bereikt door vermindering van de drempels die de studievoortgang belemmeren, een beter studentvolgsysteem voor de studieloopbaanbegeleiding, een betere selectie van studenten en verbetering van de managementinformatie. Zo nodig worden er kwaliteitseisen opgenomen in het Negatief Bindend Studieadvies.  Een afname van de uitval van eerstejaars studenten 30.2% tot 27,5%. Dit wordt bereikt door een betere selectie aan de poort, intakegesprekken met risicogroepen, goede, realistische voorlichting, betere studieloopbaanbegeleiding en exitgesprekken.  Het percentage studenten dat binnen VHL verandert van opleiding blijft onder de 5%. Dit wordt bereikt door goede, realistische voorlichting en intakegesprekken met risicogroepen.

4.1.8

Actieve studenten stimuleren

Van Hall Larenstein motiveert studenten om actief te zijn binnen hun opleiding of studentenvereniging. Een bestuursfunctie of commissiewerk draagt bij aan de ontwikkeling van de student en aan de kwaliteit van het onderwijs. Studenten die lid zijn van de opleidings- of studentencommissie, de medezeggenschapsraad of het bestuur van een erkende studentenorganisatie kunnen financiële ondersteuning krijgen vanuit de honoreringsregeling en het profileringsfonds.

4.1.9

Doorstroommogelijkheden

In 2004 werd Van Hall Larenstein onderdeel van Wageningen UR, die gezamenlijk zowel universitair als hoger beroepsonderwijs aanbiedt. De mogelijkheden van deze samenwerking zijn beschreven in het plan voor een gezamenlijk onderwijshuis. Doel van het onderwijshuis is de doorstroom van VHL 18

naar Wageningen University en de uitwisseling tussen de twee instituten te vergroten en te verbeteren. Ook na de ontvlechting blijven beide instituten investeren in inhoudelijke samenwerking.

4.2 Beroepsgericht onderwijs Het onderwijs van VHL is verbonden met het werkveld. Dat betekent enerzijds dat wij ons onderwijs ontwikkelen mede op basis van input van experts uit het vakgebied, waardoor de competenties, de thematiek en de leervormen zijn afgestemd op het beroepenveld. Anderzijds voorziet van Hall Larenstein het vakgebied van kennis die voortkomt uit het onderwijs en toegepast onderzoek. De sterke wisselwerking tussen het beroepenveld en het onderwijs borgt de kwaliteit van het onderwijs en de aansluiting met de arbeidsmarkt. De samenwerking met het vakgebied krijgt vorm door de werkveldadviescommissies, lectoren, Centers of Expertise en contacten met alumni.

4.2.1

Werkveldadviescommissies

Elke opleiding (of cluster van opleidingen) heeft één of meer werkveldadviescommissie, die grotendeels bestaat uit externe leden die werkzaam zijn in of betrokken zijn bij het vakgebied van de opleiding. Opleidingen vragen deze commissies advies over voorgenomen wijzigingen in eindtermen, studieroutes of over resultaten van onderzoek naar de kwaliteit van de opleiding. Ook over andere onderwijskwesties kan de werkveldadviescommissie adviseren. Dankzij de kritische blik en de betrokkenheid van deze commissies blijft het opleidingscurriculum actueel. De samenstelling van de werkveldadviescommissie is breed in expertise en wordt regelmatig tegen het licht gehouden.

4.2.2

Betrokken alumni

De circa 33.000 alumni zijn waardevolle contacten van VHL. Het zijn niet alleen ambassadeurs van de hogeschool in het beroepenveld, ook vormen zij een bron van kennis en ervaring waarvan VHL kan profiteren. Onze opleidingen gebruiken de informatie van alumni om het onderwijs goed te laten aansluiten bij het beroepenveld. De relatie met alumni is wederkerig. VHL biedt de alumni bijscholing en netwerken aan, zodat de afgestudeerden zich blijvend kunnen ontwikkelen. Om de kennis van alumni te actualiseren, ontwikkelt VHL in samenwerking met alumniverenigingen, opleidingen en alumni cursussen en trainingen. Elke opleiding (of cluster van opleidingen) onderhoudt een meer of minder structurele relatie met de eigen alumni. Alumnibeleid Hogeschool Van Hall Larenstein, 2012

4.2.3

Leren in Communities

VHL onderzoekt en test mogelijkheden om ‘leren in communities’ te implementeren in het competentiegerichte onderwijs. In communities werken studenten, docenten en mensen uit het werkveld samen aan actuele vraagstukken. Studenten verwerven competenties, docenten professionaliseren en delen kennis en het bedrijfsleven verkrijgt nieuwe toepaste kennis. Zo wordt de wisselwerking tussen het beroepenveld en het onderwijs versterkt. In enkele pilots zijn inmiddels goede ervaringen opgedaan met het leren in communities, bijvoorbeeld met het werkplaatsconcept op het gebied van regionale transitie. Communities worden ook wel lerende netwerken genoemd.

4.3 Internationale oriëntatie Onze internationale oriëntatie is een gevolg van de positie die Van Hall Larenstein van oudsher inneemt in het internationale groene vakgebied. Met haar inspanningen tot internationalisering wil VHL de kwaliteit van het onderwijs en het toegepast onderzoek versterken en daardoor haar positie en reputatie in het domein vergroten. Om goed aan te sluiten bij het internationale groene domein, is een significant deel van ons onderwijs en onderzoek georiënteerd op het buitenland. Zo verzorgt VHL 19

internationale masteropleidingen een aantal Engelstalige bachelorprogramma’s en worden thema’s zowel in onderwijs als onderzoek vaak benaderd vanuit een internationaal perspectief. Ook heeft de hogeschool enkele internationale werkveldadviescommissies, internationale partners en neemt zij deel aan internationale projecten. Het uitgangspunt voor internationale samenwerking is dat VHL kiest voor kwalitatief goede partners met wie zij een langlopende, structurele, inhoudelijke samenwerking kan realiseren. Twee prestatie-indicatoren voor internationalisering zijn het aantal buitenlandse studenten en de internationale competenties van studenten. VHL stelt zich ten doel dat in 2015 15% van haar studenten uit het buitenland afkomstig is (in 2011 is dat 13%). Daarnaast streeft VHL ernaar dat alle opleidingen in de competenties een internationale component opnemen. Op dit moment is dat nog niet bij alle opleidingen het geval. Een student met een internationale competentie is in staat om op nationaal en internationaal niveau, in verschillende contexten en met verschillende partijen te communiceren. Om beide doelstellingen te bereiken, werkt VHL aan de uitbreiding en versterking van internationale producten en internationale samenwerking en aan internationalisering binnen de organisatie.  Internationale producten: activiteiten waarmee VHL haar internationale diensten en producten vormgeeft en in de markt zet (opleidingen, afgestudeerden, projecten, consultancy). Een gericht Engelstalig portfolio past hierbij.  International collaboration: activiteiten gericht op samenwerking met internationale sterke partners in de onderwijswereld en in het werkveld.  Internationalization@home: activiteiten die intern een internationale omgeving creëren die hoort bij onze internationale positie en reputatie. VHL heeft opleidingsprogramma’s met een ‘international classroom’, waarin Nederlandse en een gevarieerde groep buitenlandse studenten internationale ervaring opdoen. Middels twee masteropleidingen en bacheloropleidingen in Wageningen richt VHL zich specifiek op ontwikkelingssamenwerking. Ook een aantal korte cursussen in Leeuwarden zijn NFP-goedgekeurd en dus ontwikkelingsrelevant. Met aanvullende subsidie van het ministerie van EL&I wordt internationaal onderwijs in stand gehouden ten behoeve van jaarlijks minstens vijftig masterstudenten met een NFP-beurs. De overige internationale programma’s richten zich op de internationale agribusiness in de breedste zin van het woord. Daarom heeft VHL beleid ontwikkeld om een zo groot mogelijke diversiteit aan buitenlandse studenten binnen te halen. Hulpmiddelen hiervoor zijn beursmogelijkheden en een eigen kortingsregeling voor studenten uit NFP-landen. Een gerichte inzet op instroom via 2+2-partnerinstellingen borgt de kwaliteit van de instroom en het studiesucces van de buitenlandse studenten die bij VHL binnenkomen. Het Onderwijsbureau faciliteert de infrastructuur voor buitenlandse studenten (huisvesting, visum- en reisvoorzieningen). Internationaliseringsbeleid Hogeschool Van Hall Larenstein, 2011

4.4 Verankering van praktijkgericht onderzoek Praktijkgericht onderzoek is één van de kerntaken van het hoger beroepsonderwijs. Zoals eerder gesteld, is de verbinding tussen het onderwijs, onderzoek en het werkveld essentieel in de visie en in het beleid van VHL. In deze verbinding is het onderwijs altijd leidend. Doel van ons onderzoek is innovatieve kennis te ontwikkelen en deze te verbinden met het onderwijs en de beroepspraktijk. Onderzoeksprojecten worden uitgevoerd in samenwerking met of in opdracht van het werkveld en zijn tegelijkertijd verbonden met het onderwijs.

20

Lectoraten zijn de onderzoekseenheden van de hogeschool. Sommige lectoraten zijn actief in Centers of Expertise. In het onderzoeksbeleid beschrijft VHL haar visie op onderzoek en de relatie tussen onderwijs en onderzoek. De kwaliteitszorg van het onderzoek krijgt gestalte op basis van het brancheprotocol praktijkgericht onderzoek, waarin de borging wordt geëxpliciteerd van de drie doelstellingen van praktijkgericht onderzoek:  Bijdragen aan maatschappelijk relevante kennis.  Bijdragen aan actualiteit en onderzoekscompetenties in het hbo-onderwijs.  Vragen beantwoorden uit het werkveld (valorisatie). Alle lectoraten worden onderworpen aan een externe kwaliteitstoetsing. De eerste twee lectoraten zijn eind 2012 aan de beurt. De VKO toetst in dit kader de kwaliteitsborging van het onderzoek door middel van een instellingsaudit in het voorjaar van 2013.

4.4.1

Lectoren

Lectoren spelen een cruciale rol in de verbinding tussen wetenschap, het onderwijs en het beroepenveld. Zij staan in nauw contact met de opleidingen en met het betreffende vakgebied. Het toegepaste onderzoek speelt in op vraagstukken in het bedrijfsleven, waardoor de kennisontwikkeling direct toepasbaar is in het werkveld. De lectoraten voeden het onderwijs door studenten en docenten bij het onderzoek te betrekken. Door docenten en studenten te betrekken bij het onderzoek en door de input uit het werkveld terug te koppelen naar het onderwijs, spelen lectoren een belangrijke rol in de verbinding tussen het onderwijs en het werkveld. De lectoren vertegenwoordigen VHL in landelijke en regionale netwerken. De lector is een expert op zijn vakgebied en treedt op als innovator bij het ontwikkelen van nieuwe projecten en onderzoeksprogramma’s. Om de ontwikkelde kennis ter beschikking te stellen aan het werkveld, is de verspreiding van kennis van groot belang. Dit is een onderdeel van de taak van de lectoren. Tegelijkertijd hebben de lectoraten input nodig van het werkveld om relevante onderzoeksprogramma’s te ontwikkelen die aansluiten bij de behoeften van het werkveld. Daarom werken lectoren actief samen met bedrijven, non-profit organisaties en overheden. Naast het budget van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap voor het aanstellen van lectoren, stelt het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie extra budget beschikbaar voor zogenaamde Groene-plus-lectoraten op beleidsrelevante thema’s. Om haar onderzoeksomvang te verbreden en te verdiepen, maakt VHL gebruik van dit additionele budget en doet zij jaarlijks aanvragen voor dergelijke lectoraten.

4.4.2

Centers of expertise

In Centers of Expertise (CoE) ontwikkelen VHL, bedrijven en instellingen samen kennis op het gebied van specifieke thema’s in het domein van VHL. Hiertoe voeren zij in een CoE samen innovatieve projecten uit. Voor het bedrijfsleven leveren deze projecten kennis en ontwikkeling op en voor VHL dankzij de participatie van studenten en docenten - een verrijking van het curriculum. De lectoren koppelen de ontwikkelingen terug naar het onderwijs. Omdat de CoE’s in sterke mate de inhoudelijke profilering van de hogeschool weerspiegelen, zet VHL in sectoraal of regionaal verband gericht in op bepaalde CoE’s. Rond de belangrijke groene thema’s van VHL worden innovatieprojecten geëntameerd en via centraal gecoördineerd beleid aangevraagd. Er wordt aanvullende financiering aangevraagd van onder meer KIGO (Kennisdoorstroom en Innovatie Groen Onderwijs) en Raak. Ook het eigen aanvullend budget in het kader van ‘De school als kenniscentrum’ wordt gericht ingezet op de voor VHL belangrijke thema’s. Prestatieafspraken Hogeschool Van Hall Larenstein 2012-2015

21

4.4.3

Docenten en studenten betrokken bij onderzoek

Bij Van Hall Larenstein wordt onderzoek uitgevoerd binnen lectoraten, de drie professional masters en (internationaal) contractonderzoek. Het onderwijsportfolio is leidend voor het onderzoek. Het gaat om meerjarige onderzoeksprogramma’s, waarin het zwaartepunt ligt op de verdieping van kennis. De lectoraten zijn gekoppeld aan opleidingen en vallen onder de functionele verantwoordelijkheid van de opleidingsdirecteuren. De lectoraten betrekken zowel docenten als studenten bij het onderzoek. Voor de docenten levert deze betrokkenheid professionalisering op: zij ontwikkelen zowel hun inhoudelijke kennis als hun onderzoeksvaardigheden. Ook kunnen zij zich verder professionaliseren in onderzoek door middel van gerichte nascholing en projectmanagement. Omdat beroepsgericht- en competentiegericht leren centraal staan in het onderwijsconcept van VHL, werken ook studenten mee aan de onderzoeksprojecten. Met begeleiding van een lector verwerven zij zodoende onderzoekscompetenties in een realistische praktijksituatie. Ook zijn lectoren betrokken bij de ontwikkeling van het curriculum van de opleidingen, met name waar het gaat om de ontwikkeling van onderzoekscompetenties.

4.5 Ruimte voor ontwikkeling en groei van medewerkers Medewerkers zijn het belangrijkste kapitaal van VHL. Wij kunnen alleen excelleren als hogeschool als medewerkers zich blijven ontwikkelen. Daarom biedt VHL medewerkers gelegenheid om zich verder te ontwikkelen en te groeien binnen de organisatie. Het HRM-beleid is gebaseerd op zowel de wensen van de medewerkers als op de toekomstvisie van de hogeschool.

4.5.1

Strategisch Personeelsplan

Om een goed beeld te krijgen van de behoeften binnen de hogeschool, schrijft elke opleiding en stafdienst een Strategisch Personeelsplan (SPP). Hierin vertalen opleidingsdirecteuren en stafhoofden de strategische doelen van VHL naar langetermijndoelstellingen en plannen voor hun opleiding of stafdienst. Ook geven zij in het SSP aan welke bijscholingen nodig of wenselijk zijn om deze plannen te realiseren. Aan de hand van de SPP’s van opleidingen en stafdiensten stelt HRM een overkoepelend SPP op voor de hele hogeschool. Daarin staan de algemene ontwikkelpunten en is beschreven hoe HRM deze instellingsbreed zal ondersteunen. De SPP’s zijn leidend bij de werving en selectie van nieuw personeel. Belangrijke aandachtspunten bij het invullen van vacatures zijn: behoud van expertise, inbreng van praktijkervaring, diversiteit in de teams en het aandeel masteropgeleide docenten. Strategisch Personeelsplan VHL 2008-2010

4.5.2

Professionalisering

Er is elk jaar een professionaliseringsbudget beschikbaar, dat wordt ingezet om medewerkers toe te rusten voor (toekomstige) ontwikkelingen binnen de hogeschool. Op basis van de behoeften die in de SPP’s zijn geformuleerd, organiseert HRM verschillende trainingen. Vanaf 2010 zijn er trainingen beschikbaar gericht op internationalisering, het uitvoeren van onderzoek, projectmanagement en ruimte voor groei en talent. Jaarlijks stelt het team van de opleiding Bos en Natuurbeheer een Team Buiten dit door HRM georganiseerde trainingsaanbod, Ontwikkelplan (TOP) vast, waarin wordt organiseren opleidingen collectieve scholing voor hun aangeven aan welke competenties werknemers. In overleg met hun leidinggevende kunnen aandacht wordt geschonken. Ieder staflid medewerkers ook alternatieve bijscholingstrajecten volgen. maakt daarnaast zijn eigen Persoonlijk Een opleidingsdirecteur kan een beroep doen op het Ontwikkelplan (POP), gebaseerd op de Actieplan Leerkracht om medewerkers te laten bijscholen. afspraken binnen het TOP én gerelateerd aan zijn persoonlijke ontwikkeling . Op basis van het POP worden afspraken 22 gemaakt voor het volgen van bijscholing.

In de prestatieafspraken staat dat alle docenten met een vast contract didactisch voldoende geschoold moeten zijn. Daarom is er voor nieuwe docenten die nog geen didactische aantekening hebben een regulier bijscholingsaanbod op het gebied van didactiek. VHL stimuleert een aantal docenten met een opleiding op bachelorniveau om een vervolgstudie op masterniveau te volgen. Dit staat in het kader van het streven om het aandeel docenten met een master of PhD te verhogen van 68% (2011) naar 75% (2015), zoals in de prestatieafspraken is vastgelegd. Jaarlijks worden er financiële middelen gereserveerd en aangevraagd voor de scholing van medewerkers.

4.5.3

Functionerings- en beoordelingsgesprekken

In een jaarlijkse gesprekkencyclus wordt de ontwikkeling van de medewerkers gevolgd. In deze gesprekken komen de resultaten, ambities en werkzaamheden van de medewerker aan de orde. Het functionerings- en beoordelingssysteem kent drie soorten gesprekken: het plannings/functioneringsgesprek, het voortgangsgesprek en het beoordelingsgesprek. Elk jaar worden afspraken gemaakt die aan het eind van het (school)jaar gerealiseerd moeten zijn en worden beoordeeld. Tussentijds worden voortgangsgesprekken gehouden als daar aanleiding voor is.

4.6 Operational Excellence en voorzieningen Om onderwijs van kwaliteit te kunnen leveren, zijn ondersteunende faciliteiten en processen onmisbaar. Roosters, cijfers, gebouwen en studieplekken zijn voorbeelden van elementen die invloed hebben op de kwaliteit van het onderwijs. VHL organiseert de ondersteunende processen en faciliteiten op een efficiënte manier, die aansluit bij de eisen die het onderwijs stelt. Deze eisen komen voort uit het praktijkgerichte karakter van het onderwijs en de thema’s in de opleidingen. Om aan de eisen te voldoen, worden systemen breed aangeschaft, worden processen gestroomlijnd en worden de faciliteiten per locatie vormgegeven. Niet alleen de faciliteiten in de gebouwen op de drie locaties, maar ook praktijkleervoorzieningen in de omgeving zijn essentieel voor de kwaliteit van praktijkgericht onderwijs.

4.6.1

Het onderwijsbureau

Het onderwijsbureau (OWB) is verantwoordelijk voor de administratieve processen, zoals de inschrijving, uitschrijving, roostering, diplomering, stages, studievoortgang, facilitering voor internationale studenten en de informatiebalie. Op elke locatie van VHL is er een informatiebalie waar studenten terecht kunnen voor informatie en met vragen. Om het onderwijs voor de studenten zo goed mogelijk te organiseren en diensten goed op elkaar af te stemmen, werkt het onderwijsbureau samen met de opleidingen, met Studielink, met de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) en met Nuffic. De processen rondom de studentenservices zijn gestroomlijnd volgens het principe van Operational Excellence. Om een optimale kwaliteit te kunnen leveren worden de ondersteunende systemen geleidelijk aangepast, zoals het Student Informatie Systeem (SIS) en het roosterpakket. Ook wordt er bij alle ondersteunende diensten gewerkt aan de ontwikkeling van klantgericht gedrag, met name van medewerkers die de informatiebalies bemannen. Koers VHL 2015 Totaal rapportage Operational Excellence

4.6.2

Digitale informatie voor studenten

Studenten worden op verschillende manieren voorzien van informatie over hun opleiding. Bij de onderwijseenheden maken docenten en studenten gebruik van de elektronische leeromgeving Blackboard, binnen de EDUweb-portal. Dit is een platform waar docenten vakinformatie kunnen plaatsen en kunnen communiceren met studenten. Studenten vinden hier modulenbeschrijvingen, lesmateriaal en andere informatie over de onderwijseenheid. 23

De EDUweb-portal wordt binnenkort een Personal Page voor studenten, waarop zoveel mogelijk op de student toegespitste informatie wordt aangeboden uit de diverse systemen, zoals geleende boeken, rooster, studieresultaten en actuele onderwijseenheden. De onderliggende systemen (Student Informatie Systeem en roosterpakket) worden binnenkort vernieuwd en geactualiseerd. Daarnaast is er een speciale intranet website voor studenten: studentnet. Hier vinden studenten algemene informatie over de opleidingen, over de faciliteiten en het decanaat en over regelingen die relevant zijn voor studenten. Leidend voor de digitale informatie voor studenten zijn de studenttevredenheidscores (NSE) op het thema ‘informatie vanuit de opleiding’ en de procesgerichte aanpak van Operational Excellence.

4.6.3

Mediatheek

Elke locatie van VHL heeft een uitgebreide mediatheek. In Wageningen is de mediatheek geïntegreerd in de bibliotheek van Wageningen UR. Dit is de ‘state of the art’. De mediatheek is een aangename en moderne leeromgeving, waar actuele en op het onderwijs aansluitende informatie te vinden is in digitale en fysieke vorm. De beschikbare informatie is afgestemd op de opleidingen van de betreffende locatie. In HAO-verband is geïnvesteerd in specifiek onderwijsmateriaal via Green-I en de SAM-HAO-collectie. In 2011 zijn de mediatheken in Leeuwarden en Velp opnieuw ingericht en aangepast aan het huidige onderwijsconcept. Er zijn open en afgeschermde plekken gecreëerd waar studenten gezamenlijk aan opdrachten kunnen werken. Medewerkers van de mediatheek helpen studenten de juiste informatie te vinden en te verwerken. Vanuit hun specifieke deskundigheid ondersteunen deze medewerkers het onderwijs en onderzoek van VHL.

4.6.4

ICT

Als onderdeel van Wageningen UR neemt VHL de ICT-diensten grotendeels af bij de facilitaire dienst van Wageningen UR. Via dienstverleningsafspraken (SLA) borgt VHL dat de benodigde ICTfaciliteiten beschikbaar zijn. Tegelijkertijd werken Wageningen UR en VHL samen aan de aanbesteding van nieuwe systemen en producten, die het onderwijs optimaal ondersteunen. ICT ondersteunt het onderwijs onder meer op de volgende manieren: wireless internet in de meeste gebouwen, een elektronische leeromgeving Blackboard/ Eduweb, studentnet voor de algemene nieuwtjes, toegang tot het voortgangsregistratiesysteem (SIS- student Informatiesysteem, dat in 2013 wordt vernieuwd), digitale informatieborden bij de ingang van elk gebouw en een ruime toegankelijkheid tot computers en printers. De beschikbare software is ruimschoots voldoende. Deze is in beginsel afgestemd op universitaire behoeften en is uitgebreid met praktijkgerichte software. Aansluiting bij Surf voor onder andere Surf-spot (beschikbaar stellen van software voor studenten en personeel) en surfnet (snelle toegankelijkheid) is nu via de dienstverlening van Wageningen UR geregeld. De absolute en relatieve omvang van de ICT-kosten zijn in lijn met andere hogescholen in het groene domein. Uit de NSE blijkt dat de studenten van VHL tevreden zijn over de ICT-faciliteiten.

4.6.5

Gebouwen en praktijkvoorzieningen

De gebouwen op de drie verschillende locaties zijn van strategisch belang voor de hogeschool. De vestiging in Velp ligt op het Landgoed Larenstein. Dit landgoed - een aangelegde heemtuim met inheemse flora en fauna en een groot assortiment cultuurgewassen - wordt gebruikt als praktijkruimte voor het onderwijs. De tuin wordt ingezet in het onderwijs, bijvoorbeeld bij het leren van plantennamen, het uitvoeren van vegetatieopname, de berekening van waterafvoer, landmetingen en

24

bodemonderzoek. Het landgoed ontwikkelt zich tot een kenniscentrum. De voormalige kapel – voorheen mediatheek - is in dat kader omgebouwd tot conferentieruimte. In Wageningen is VHL ondergebracht in het Forumgebouw, één van de onderwijsgebouwen van Wageningen UR. Doordat VHL en Wageningen UR fysiek op dezelfde locatie onderwijs verzorgen, wordt de samenwerking en uitwisseling met Wageningen UR gefaciliteerd. Bovendien zijn de faciliteiten van Wageningen Universiteit (Mediatheek, laboratoria, computerruimtes) eenvoudig bereikbaar. Om de groeiende vraag van de noordelijke provincies naar hbo’ers te beantwoorden, richt de locatie in Leeuwarden zich op studenten in het noorden van het land. VHL deelt het gebouw met het Nordwin College en mbo Life Sciences. In het gebouw zijn laboratoria, een levensmiddelentechnologiehal en een milieuhal ingericht. De milieuhal wordt (deels) omgevormd tot een toonaangevend waterapplicatiecentrum waar praktijkgericht onderzoek wordt uitgevoerd met onder meer het instituut Wetsus. Het kerkje dat direct naast het onderwijsgebouw staat, is ingericht als onderzoeksruimte waarin VHL participeert. Voor de opleiding IBMS is het gebouw van Stenden University de thuisbasis. Buiten de eigen locaties, maken studenten en docenten van VHL gebruik van de agrarische praktijkleervoorzieningen (plv). Een aantal van de VHL-faciliteiten vallen hieronder. Dairy Campus is één van de grote plv’s waar VHL actief in participeert. Voor de uitbreiding van plv’s is landelijk aanvullend budget beschikbaar, waarvoor opleidingen gericht aanvragen kunnen doen. Twee aanvragen van VHL zijn de afgelopen jaren gehonoreerd. Zo heeft VHL het plv-aanbod kunnen uitbreiden met een gewasgroeisimulatievoorziening in Ede en met een diergezondheidsleeromgeving bij een dierenkliniek in Den Ham. In de meerjarenbegroting voor plv’s wordt gericht financiering gezocht voor uitbreiding en vernieuwing van het plv-aanbod.

4.6.6 Arbo en milieu Optimale arbeidsomstandigheden voor medewerkers en studenten is een randvoorwaarde voor kwaliteit. In het arbo/milieu beleidsplan heeft VHL realistische doelen en kengetallen vastgelegd op het gebied van verschillende thema’s rond arbo en milieu. Om de psychosociale arbeidsbelasting te beheersen, waarborgt dit beleid de veiligheid en gezondheid van personeel en studenten. VHL is op een zodanige manier georganiseerd, dat onaanvaardbare risico’s in principe niet voorkomen. Seksuele intimidatie, agressie, geweld, pesten en discriminatie worden actief bestreden. Ieder halfjaar bespreekt de Arbocommissie de klachten die, conform de klachtenregeling, binnenkomen in het registratiesysteem voor incidenten. De commissie rapporteert de klachten aan de directie, zodat deze zo nodig maatregelen kan nemen. Op elke locatie van VHL is er een vertrouwenspersoon aangesteld voor medewerkers en studenten. Studenten kunnen ook terecht bij de decanen. Het veilig werken van studenten in laboratoria is ook een belangrijk aandachtspunt.

4.6.6

Locatiegebonden voorzieningen

Voor alle drie de locaties zijn afspraken gemaakt over beschikbare sportvoorzieningen en studentenhuisvesting. In Arnhem speelt VHL een coördinerende rol bij de studentensport. In Leeuwarden en Wageningen wordt aangehaakt bij collega-instellingen ter plaatse. Het beleid voor studentenhuisvesting verschilt per locatie. In Velp organiseert VHL zelf een flink bestand, in Wageningen werkt VHL samen met Idealis en in Leeuwarden wordt voor bemiddeling gezorgd. Voor buitenlandse studenten (die van verder komen dan net over de grens) wordt huisvesting geregeld.

25

4.7 Kwaliteitsborging en verbetering van het onderwijs Om kwalitatief onderwijs te garanderen en te borgen, gebruikt VHL meerdere evaluatiemethoden die worden ingezet in verschillende lagen in de organisatie. Zoals beschreven in paragraaf 3.3 zijn de evaluatiemethoden verwerkt in de ‘Planning and Control’ cyclus (P&C cyclus), waarin de kwaliteit van het onderwijs constant wordt gemeten, geëvalueerd en verbeterd. De P&C cyclus is gebaseerd op het Plan-Do-Check-Act model. De PDCA cyclus speelt zich af op drie niveaus binnen de organisatie en deze processen zijn onderling op elkaar afgestemd. In het kwaliteitszorgplan is de kwaliteitszorg van VHL uitgebreid beschreven (inclusief de verantwoordelijke actoren in de PDCA cycli). Kwaliteitszorgplan Van Hall Larenstein, 2012

4.8 Reflectie op het beleid van VHL Het voorgaande toont aan dat VHL beleidsplannen heeft ontwikkeld om de zes kwaliteitsdoelstellingen van de hogeschool te realiseren. Meerdere beleidsplannen zijn van recente datum en zijn nog niet volledig geïmplementeerd. Het risico bestaat dat de hoeveelheid recente beleidsplannen te ambitieus is voor een middelgrote hogeschool. VHL dekt dit risico af door te werken met jaarplannen per opleiding en stafdienst. Daarin stellen opleidingen en stafdiensten prioriteiten. Zij kiezen voor activiteiten die relevant en haalbaar zijn in het betreffende jaar. De jaarplannen worden met de bijbehorende begroting met de directie besproken. Zo stuurt de directie de wijze waarop de opleidingen en stafdiensten het beleid uitvoeren en financieren. Om de innovatieve ideeën van opleidingen te faciliteren, zet de directie centraal gestuurde aanvragen voor aanvullende financiering in vanuit onder andere KIGO en praktijkleergelden.

26

5. Resultaten Standaard 3: De instelling heeft zicht op de mate waarin haar visie op de kwaliteit van haar onderwijs wordt gerealiseerd, en meet en evalueert regelmatig de kwaliteit van haar opleidingen bij studenten, medewerkers, alumni en vertegenwoordigers van het beroepenveld. Toelichting NVAO: Met betrekking tot de uitvoering van het beleid en de resultaten van haar opleidingen beschikt de instelling over managementinformatie en hanteert ze een adequaat systeem van interne evaluaties en externe beoordelingen. De evaluatie- en meetactiviteiten zijn goed opgezet en leveren geaggregeerde informatie op voor het bestuur van de instelling. Het is niet noodzakelijk dat de evaluatie- en meetactiviteiten instellingsbreed uniform zijn.

In dit hoofdstuk zijn de resultaten van het beleid van VHL geordend aan de hand van de zes kwaliteitsdoelstellingen. Om de implementatie van het beleid te borgen en te coördineren, meet en evalueert VHL verschillende resultaten per kwaliteitsdoelstelling.

5.1 Tevreden studenten De tevredenheid van studenten wordt direct gemeten door de Nationale Studenten Enquête (NSE), de module-evaluaties en de programma-evaluaties. Naast hun tevredenheid over het onderwijs, geven studenten ook aan wat zij vinden van onder meer doorstroommogelijkheden, faciliteiten en de hulp aan studenten met een functiebeperking. Zo meet VHL de aspecten die van belang zijn voor studenten én voor de kwaliteit van het onderwijs.

5.1.1

Studenttevredenheid

De studenttevredenheid wordt op verschillende manieren gemeten. De NSE en de HBO-monitor worden uitgevoerd door externe partijen. De resultaten van de NSE 2012 laten zien dat de tevredenheid van VHL-studenten op bijna alle onderwerpen gelijk is gebleven of is gestegen ten opzichte van 2011. De score van 3,72 voor de indicator ‘studentenoordeel over de opleiding in het algemeen’ is hoger dan het landelijke gemiddelde van 3.68. In de prestatieafspraken heeft VHL de doelstelling geformuleerd om de algemene studenttevredenheidsscore van 3.7 te verhogen naar een 3.8 in 2015. Om deze doelstelling te bereiken richt VHL zich met name op de dagelijkse kwaliteit van de hogeschool. Het lopende traject Operational Excellence, het uitstralen van een positieve sfeer, het organiseren van extra curriculaire activiteiten met studentenorganisaties en het verhogen van de respons van de NSE zullen de studenttevredenheid positief beïnvloeden. Directie en opleidingsdirecteuren bespreken de resultaten van de NSE en bepalen welke onderdelen VHL-brede verbeterpunten worden. De opleidingen kijken welke specifieke verbeteringen hun opleiding behoeft en verwerken deze punten in hun jaarplan. Naast deze externe evaluatieonderzoeken gebruikt VHL eigen, interne evaluatie-instrumenten. Deze instrumenten zijn beschreven in het kwaliteitszorgplan. VHL heeft de afgelopen jaren enkele interne evaluaties gestandaardiseerd. Zo is in 2011 de module-evaluatie gestandaardiseerd voor alle opleidingen. Deze evaluatie bevat een aantal uniforme vragen en biedt ruimte voor additionele vragen. Ligt het tevredenheidspercentage lager dan 50%, dan is actie tot verbetering noodzakelijk. De resultaten van de evaluaties en de voorgenomen verbeteracties worden besproken door de opleidingscommissies. In het studiejaar 2012-2013 wordt VHL-breed een programma-evaluatie afgenomen bij net afgestudeerde/afstuderende studenten. In het najaar van 2013 zijn de resultaten van deze evaluatie beschikbaar voor de verbetercycli van de opleidingen.

5.1.2

Toetsing en beoordeling

Per 1 september 2010 is de rol van de examencommissies gewijzigd en zwaarder geworden. Om de examencommissies te ondersteunen bij deze veranderde taak heeft VHL een werkgroep aangesteld. Deze werkgroep draagt er zorg voor dat de formele inbedding van de examencommissies binnen de 27

hogeschool voldoet aan de wettelijke eisen. Daarnaast dragen deskundigheidsbevordering en handreikingen eraan bij dat de examencommissies in overeenstemming met de wettelijke regelingen handelen. Om het werk van de examencommissies te monitoren en de kwaliteit te borgen, zullen de examencommissies vanaf 2012 jaarverslagen opleveren aan de directie.

5.1.3

Studentbegeleiding

Studenten krijgen studieloopbaanbegeleiding (SLB) binnen de onderwijseenheid waar zij studiepunten behalen. Om studenten goed te kunnen adviseren over hun studiekeuzes en studievoortgang, zijn de studieloopbaanbegeleiders veelal docenten van de betreffende opleiding. VHL zet studieloopbaanbegeleiding ook in om het studiesucces te verhogen. De studieloopbaanbegeleider kaart vroegtijdig problemen aan die het studiesucces belemmeren en biedt, samen met de decanen of opleiding, mogelijke oplossingen aan. In het najaar van 2012 heeft VHL een onderzoek uitgevoerd naar de studieloopbaanbegeleiding. Deze inventarisatie geeft informatie over de wijze waarop de SLB wordt uitgevoerd en laat de verschillen en de overeenkomsten zien tussen de opleidingen. Er is in het onderzoek onder meer gekeken naar de werkwijze, de methoden om SLB te evalueren, de omgang met studenten met een functiebeperking en de scholing van SLB’ers. Op basis van deze informatie worden VHL-breed verbeterpunten voor SLB geformuleerd.

5.1.4

Studeren met een functiebeperking

Met name de decanen merken op wat de resultaten zijn van het beleid voor studenten met een functiebeperking. Exitgesprekken, klachten van studenten bij decanen en het aantal verzoeken om ondersteuning via het profileringsfonds zijn onder meer aanleidingen om het beleid bij te stellen. Dit is in het jaarverslag van de decanen terug te vinden. Van Hall Larenstein is als vijfde geëindigd in de monitor Handicap en Studie, die is uitgevoerd door het expertisecentrum Handicap en Studie. In de NSE scoorde het thema ‘handicap’ een tevredenheidscore van 3.5. Dit is 0.3 punt hoger dan het landelijk gemiddelde. Ondanks deze goede score, zullen de ondersteuning en faciliteiten voor studenten met een functiebeperking verder worden ontwikkeld en verbeterd. Zo heeft VHL voor de komende jaren de In 2011 heeft een student van diermanagement volgende verbeterpunten geformuleerd. samen met de decaan een groep opgericht voor Deskundigheidsbevordering op dit gebied van studenten met een autistische stoornis. De studieloopbaanbegeleiders is een belangrijk studentengroep is bedoeld om elkaar steun te te speerpunt. In het hiervoor genoemde onderzoek geven. De student: ‘Ik wist in mijn studiejaar niet of er naar de uitvoering van meer studenten met ASS waren hier. Daardoor voelde studieloopbaanbegeleiding (5.1.3) wordt onder ik me wel eens alleen. Op een dag over autisme op andere gekeken naar de begeleiding van school ontmoette ik anderen. Ik heb nu de erkenning studenten met een functiebeperking en naar de dat ik niet de enige ben.’ behoefte van studieloopbaanbegeleiders aan extra scholing op dit gebied. Verder zal VHL aandacht besteden aan de toegankelijkheid van de gebouwen voor studenten met een functiebeperking. Binnen twee jaar wordt onderzocht in hoeverre de toegankelijkheid van de gebouwen voldoet aan de richtlijnen van het Handboek van de Toegankelijkheid. NSE resultaten 2012

5.1.5

Studiesucces

Bij het vaststellen van de nulmeting van studiesucces voor de prestatieafspraken, bleek het complex te zijn om geautomatiseerd de kengetallen, rendement, uitval en switch in de nieuwe definities snel boven tafel te krijgen. Het kostte veel handwerk. Nu de definities landelijk vastliggen, worden de 28

systemen (o.a. het nieuwe SIS) ingericht om de kengetallen jaarlijks geautomatiseerd te kunnen genereren. Aan de jaarlijkse kengetallenoverzichten die in de managementgesprekken aan de orde komen, wordt in 2013 een kengetallenoverzicht per opleiding toegevoegd dat is afgestemd op de prestatieafspraken. Jaarverslag Wageningen UR, 2011

5.1.6

Doorstroom

Dankzij samenwerking met Wageningen University heeft VHL zicht op het aantal studenten dat doorstroomt naar de universiteit. De laatste jaren schrijft 8% tot 11% van de afgestudeerden van VHL zich in voor een master bij de WU. Hoewel dit moeilijk is te beïnvloeden, probeert VHL samen met de Wageningen UR de doorstroming van VHL-studenten naar de universiteit te bevorderen. In het Wenkend Perspectief zijn de ambities van VHL beschreven voor een onderwijshuis in coöperatie met Wageningen UR. Ondanks de ontvlechting, worden de gesprekken over doorstroom- en uitwisselingsmogelijkheden voortgezet.

5.1.7

Instroom

In het strategisch plan van Wageningen UR is de ambitie geformuleerd dat Van Hall Larenstein in 2014 1450 studenten per jaar aantrekt. In 2010 schreven 1204 studenten zich in. In 2011 daalde het aantal inschrijvingen naar 1130. Van alle studenten komt 13% uit het buitenland, 348 studenten komen uit Europa en 182 studenten zijn afkomstig van de continenten Azië, Afrika en Noord- en ZuidAmerika. De instroom van studenten blijft een belangrijk aandachtspunt voor de komende jaren. De verschillende opleidingen werken hieraan met hulp van de afdeling Marketing en Communicatie. De afdeling Marketing en Communicatie onderzoekt op dit moment de effectiviteit van de wervingsactiviteiten. Jaarverslag Wageningen UR, 2011

5.2 Beroepsgericht onderwijs De resultaten van beroepsgericht onderwijs zien we met name terug in de intensieve contacten van VHL met het werkveld. Mensen uit het werkveld, vaak alumni van de hogeschool, zijn onder andere lid van werkveldadviescommissies. Naast de contacten met het werkveld, gebruiken de opleidingen werkvormen en behandelen ze onderwerpen uit de beroepspraktijk. Het formele deel van het beroepsgerichte onderwijs is vastgelegd in de Onderwijs- en Examenregelingen van de opleidingen.

5.2.1

Beroeps- en competentiegericht onderwijs borgen

Het beroepsgericht onderwijs van VHL is vastgelegd in de Onderwijs- en Examenregeling (OER). De beroepsgerichte competenties zijn meetbaar geformuleerd, zodat de examencommissies de competenties kunnen toetsen. Het onderwijsconcept Een pilot leren in communities van VHL en de harmonisatie van de De studenten van enkele opleidingen in Wageningen onderwijsprogramma’s worden geëvalueerd in de werken aan een innovatief product in online jaarlijkse cyclus van de vaststelling van de OER en Learning Communities die ze vormen met docenten bij de inrichting in het SIS. De afstemmingspunten en professionals uit het werkveld. Met behulp van zijn onderwerpen van gesprek in het het digitale platform “Moodle” helpen docenten én directeurenoverleg en in de professionals uit het werkveld de studenten online medezeggenschapsraad. De onderwerpen worden bij hun innovatieproces. Door online discussies, digitaal uitwisselen van ideeën en wederzijdse voorbereid op basis van de ervaringen van de feedback , wordt de innovatie naar een hoger niveau opleidingen gedurende het jaar. De jaarcyclus van gebracht, zo is de verwachting, omdat gezamenlijk de OER borgt dat het onderwijs elk jaar verbetert en kennis wordt gecreëerd. 29

aansluit bij de behoeften van studenten en het werkveld. In het studiejaar 2012-2013 voert VHL een additionele audit uit waarin de doeltreffendheid, conformiteit en het proces rondom de OER worden gemeten en geëvalueerd. Een projectgroep heeft een inventarisatie gemaakt van projecten binnen VHL waarin wordt gewerkt met verschillende vormen van het ‘leren in communities’. Deze inventarisatie geeft inzicht in manieren waarop het leren in communities kan worden ingezet om de verbinding tussen het onderwijs en het werkveld nog verder te versterken. In 2012-2013 wordt de discussie hierover verder gevoerd met het doel tot een concreet plan te komen.

5.2.2

Werkveldadvies- en opleidingscommissies

Elke opleiding (cluster van opleidingen) heeft een of meer werkveldadviescommissie en een opleidingscommissie, die regelmatig vergaderen. In deze vergaderingen geven de commissies de opleiding advies over de inhoud van het beroepsgerichte onderwijs. De opleidingen gebruiken deze adviezen bij het opstellen van de jaarlijkse verbetercyclus.

5.2.3

Betrokken alumni

Alumni zijn een belangrijke bron van informatie en helpen VHL om het onderwijs beroepsgericht vorm te geven. Alumni zijn lid van werkveldadviescommissies, faciliteren excursies en geven gastlessen. Zij kunnen lid worden van de alumniverenigingen Aristaeus en VVA. Voor de opleidingen in Wageningen profileert ook RDLV Nji-Sri zich als alumnivereniging. In samenwerking met de alumniverenigingen en alumni organiseert VHL om- en bijscholingsmogelijkheden, trainingen en cursussen voor alumni. In het kader hiervan brengt VHL, samen met de opleidingen en alumniverenigingen, de wensen en behoeften van alumni in kaart. Ongeveer anderhalf jaar na afstuderen meet de HBO-monitor de tevredenheid van alumni over de opleiding die zij hebben gevolgd. Bij een aantal kleine opleidingen is de respons - mede door gebrek aan actuele (mail)adressen - te laag om een representatief beeld te krijgen van de tevredenheid van alumni. Daarom gaat VHL de gegevens van afgestudeerde studenten bijhouden, zodat het bestand met gegevens van alumni up to date en volledig is. Ook bij de programma-evaluatie in 2012-2013 worden de adresgegevens van afgestudeerden gevraagd. Deze worden in het nieuwe SIS vastgelegd en bijgehouden. VHL heeft onderzocht hoe de relatie tussen hogeschool en alumni eruit ziet en op welke manier deze kan worden versterkt. Uit een SWOT-analyse blijkt dat meer aandacht moet worden besteed aan het aanbod aan en de uitstraling naar alumni. Ook is er binnen de organisatie onduidelijkheid over het alumnibeleid en is de aandacht voor internationale alumni bij de opleidingen beperkt. Om het alumnibeleid te operationaliseren wordt een Alumni Officer aangesteld. Alumnibeleid Hogeschool Van Hall Larenstein, 2012

5.2.4

Training en cursussen

Het interne bureau ‘Trainingen en Cursussen’ van VHL brengt onderwijs en bedrijfsleven bij elkaar en draagt actuele kennis over door middel van opleidingen en cursussen. Had voorheen elke locatie zijn eigen bureau voor trainingen en cursussen, begin 2012 is er een businessplan opgesteld voor een VHL-breed bureau. Het bureau T&C verzorgt trainingen, cursussen, seminars, masterclasses, evenementen en contractonderwijs voor externe partijen over onderwerpen die aansluiten bij de expertise van VHL. Doordat deze trainingen en cursussen worden gegeven door zowel (gast)docenten van VHL als uit de beroepspraktijk worden deze thema’s vanuit verschillende invalshoeken benaderd. De verbinding met het regulier onderwijs is het belangrijkste criterium voor het al dan niet aanbieden van trainingen en cursussen.

30

5.3 Internationale oriëntatie De internationale oriëntatie van het onderwijs van VHL is zichtbaar in het curriculum. Studenten verwerven internationale competenties door deelname aan de ‘international classroom’ en door onderwijseenheden, stages en afstudeeropdrachten in het buitenland te volgen of uit te voeren. De Engelstalige bachelor- en masteropleidingen, in het bijzonder op locatie Wageningen, trekken als vanouds veel buitenlandse studenten aan. De twee masteropleidingen, met steeds ruim vijftig studenten met een NFP-beurs (Netherlands Fellowship Programme), bekrachtigen de positie van VHL binnen de internationale (ontwikkelings-)samenwerking. Op 1 oktober 2011 waren er bij VHL studenten van 66 nationaliteiten ingeschreven. De grootste groepen internationale studenten komen uit Duitsland (291) en China (81). In Europa besteedt VHL veel aandacht aan samenwerkingsverbanden en onderwijsprojecten. Dankzij de geografische nabijheid is de uitwisseling van studenten en medewerkers relatief eenvoudig. VHL werft actief studenten in Bulgarije, Roemenië, Polen, Griekenland, Finland, Duitsland, Portugal en Spanje. Daarnaast gaan de projecten van VHL in Bulgarije, Polen en Hongarije ook vaak gepaard met studentenwerving. Bij deze projecten zijn Nederlandse bedrijven en lokale hogescholen betrokken. Al vele jaren heeft VHL het Erasmuscertificaat en regelt zij student- en stafuitwisseling met Erasmuspartners, waarvan zij jaarlijks verslag doet. Na enige teruggang, is nu weer een toename te zien. Het nieuwe SIS zal jaarlijks een overzicht geven van de internationale mobiliteit. Buiten Europa werft VHL studenten via ‘meet- & greet-sessies’ die worden georganiseerd door de lokale hogescholen en/of gespecialiseerde bureaus in de VHL coördineert het EU Tempus project betreffende landen. Daarnaast zoeken we actief EDUECO in de Balkan. samenwerking met derden door ‘international In de Balkan groeit de vraag naar voedsel dat placementdays’ te organiseren voor de hogeschool en op basis van ecologische principes is universiteit. Ook werft VHL studenten die slechts een deel geproduceerd. VHL en andere instituten in van het curriculum in Nederland volgen. Met China is Europa hebben kennis in huis over deze vorm daarmee al vele jaren goede ervaring opgedaan in van landbouw. Om de Balkan te helpen aan zogenaamde 2+2-programma’s (bachelor). Deelnemers de groeiende vraag te voldoen worden studeren het eerste en tweede jaar aan een Chinese docenten op zes agrarische beroepsscholen universiteit, waarmee VHL een structurele samenwerking is getraind. aangegaan. De laatste twee jaar komen de Chinese studenten naar VHL. Zij worden na een uitgebreide kwaliteitstoets en selectie toegelaten in het derde jaar van de opleiding. In 2010 is het 2+2 programma uitgebreid met de samenwerking met hogescholen in Thailand en Vietnam. In 2011 is verkennend onderzoek uitgevoerd naar mogelijkheden in India, Turkije en Indonesië. In Azië werft VHL projecten die zoveel mogelijk aansluiting vinden bij bestaande samenwerkingsverbanden. Naast inhoudelijke samenwerking met het werkveld, is de werving van studenten hierbij vaak een nevendoel. Ook in Afrika initieert VHL voor het onderwijs inhoudelijk interessante projecten en wordt veel aandacht besteed aan het vergroten van de bekendheid van VHL onder potentiële masterstudenten. In 2010 is een uitgebreide inventarisatie uitgevoerd bij alle opleidingen volgens de MINT-systematiek (Mapping INTernalionalisation, Nuffic). Op basis daarvan is het beleidsplan internationalisering herzien. Uit de inventarisatie bleek dat internationalisering in vrijwel alle opleidingen een belangrijke plaats heeft in het curriculum en dat alle opleidingen daaraan expliciet aandacht (willen) besteden. In de prestatieafspraken is dan ook opgenomen dat internationale competenties expliciet in alle opleidingsprofielen worden opgenomen. Op dit moment is dat bij 9 van de 16 opleidingen het geval. Op basis van de MINT-resultaten zijn ook maatregelen genomen om de opvang van en organisatie rondom buitenlandse studenten te verbeteren en verder te investeren in de international classroom. MINT resultaten VHL 2010 31

5.4 Verankering van praktijkgericht onderzoek Praktijkgericht onderzoek is verankerd in VHL. Ten behoeve van het onderwijs en het werkveld genereren lectoren actief kennis op het gebied van de verschillende thema’s van VHL. De lectoren zijn sterk verbonden met het onderwijs en het werkveld. Een voorbeeld is de betrokkenheid van enkele lectoren bij Centers of Expertise. Het aantal lectoraten en Centers of Expertise geven een goed beeld van de resultaten die VHL geboekt heeft op het gebied van praktijkgericht onderzoek. Om de verankering van het onderzoek nog verder te versterken, zal VHL de deelname aan Centers of Expertise de komende jaren uitbreiden.

5.4.1

Lectoren

De lectoraten zijn de onderzoekseenheden van de hogeschool. Op basis van de ambities die zijn beschreven in de conceptversie van het onderzoeksbeleid werkt VHL aan de ontwikkeling van een lectorenplan. Het lectorenplan geeft informatie over de huidige lectoraten en geeft een prioritering voor de komende jaren. Tegelijkertijd werkt VHL de komende jaren aan de verbetering van lectorenopdrachten, zodat de taken en verantwoordelijkheden van de lectoren voor iedereen helder zijn. Dit ondersteunt tevens de beoordelings- en functioneringsgesprekken met de lector. Er wordt aandacht besteed aan versterking van de relatie tussen de lectoraten en de bijbehorende opleidingen (zie figuur 7). Lectoraat

Opleiding (trekker)

Opleiding (betrokken)

Duurzame agribusiness in metropolitane gebieden Watertechnologie Biobased Economy

Bedrijfskunde en Agribusiness (W)

Plattelandsvernieuwing (W)1

Biotechnologie/Life Sciences2 Bedrijfskunde en Agribusiness (L)

Food, Health and Safety Food Physics Melkveehouderij Welzijn van dieren Marine Ecosystems Management Marine Policy Duurzame visserij en aquacultuur Geïntegreerd natuur- en landschapsbeheer Integraal waterbeheer en klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Groene leefomgeving van steden Regionale transitie

Voedingsmiddelentechnologie (L,W) Voedingsmiddelentechnologie (L,W) Dier en Veehouderij (L) Diermanagement Kust en Zee Management

Milieukunde Milieukunde, Tuin- en Akkerbouw (L), Dier- en Veehouderij (L), Biotechnologie Biotechnologie Bedrijfskunde en Agribusiness (L) Dier- en Veehouderij (L, W) Diermanagement, Milieukunde

Kust en Zee Management Kust en Zee Management

Tuin- en Akkerbouw (L)

Bos- en Natuurbeheer

Master Velp3

Land- en Watermanagement

Master Velp

Tuin- en Landschapsinrichting

Bos- en Natuurbeheer, Master Velp Tuin en Akkerbouw (L), Dier- en Veehouderij (L), Milieukunde, Land- en Watermanagement

Plattelandsvernieuwing (L) Bedrijfskunde en Agribusiness (L)

Figuur 7 De relatie tussen de lectoraten en de opleidingen van VHL 1

Plan is om Plattelandsvernieuwing in Wageningen in te voegen in de vernieuwde bachelor International Development Management (voorheen Tropische Landbouw) 2 Met NHL 3 Master Project en Process Management in the Domain of Land and Water

32

Dit najaar (2012) worden twee lectoraten onderworpen aan een extern onderzoek en in 2013 wordt door de VKO de kwaliteitszorg van het onderzoek getoetst. In het kader van de kwaliteitsborging van het onderzoek rapporteert VHL jaarlijks aan de HBO-raad wat de totale inzet (personeel en middelen) is voor onderzoek (zie figuur 8). Hoewel de definities van de indicatoren nog niet helemaal stabiel zijn, is er een gestage groei zichtbaar.

Categorie Totaal aantal 1. Lectoren 14 2. Docenten en andere onderzoekers 96 3. Promovendi 2 4. Ondersteuning 23 5. Studenten 481 Figuur 8 Gegevens onderzoeksinzet. Peildatum 1 januari 2012

5.4.2

Totaal FTE’s 5,25 16,75 1,0 8,85

Aantal gepromoveerden 9 11

Centers of Expertise

De Centers of Expertise van VHL, geleid door onderwijs en bedrijfsleven, ontwikkelen kennis op het gebied van economische innovatiepunten. Via de Centers krijgt de gegenereerde kennis een plek in het onderwijs en in de kennisinfrastructuur van het specifieke vakgebied. Als onderdeel van het Hoger Agrarisch Onderwijs (HAO) is VHL betrokken bij het Center of Biobased Economy en het Center of Expertise Watertechnology. Het Center of Biobased Economy is opgezet door Wageningen University, Van Hall Larenstein en drie andere agrarische hogescholen. Het lectoraat Biobased Economy in Leeuwarden ontwikkelt onderwijs over dit thema en werkt aan versterking van de interactie tussen de hogeschool, organisaties en bedrijven in de noordelijke provincies. Het Center of Expertise Watertechnology is opgezet door VHL en de hogeschool NHL, werkt samen met het topinstituut Wetsus en is verbonden aan tal van stakeholders. Dit Center of Expertise levert een actieve bijdrage aan onderwijsontwikkeling op het gebied van watertechnologie. Naast de deelname aan deze Centers of Expertise in HAO-verband, is VHL onderdeel van het Center of Marine Policy, dat is opgericht door verschillende groepen binnen Wageningen UR (VHL, LEI, Imares, leerstoelgroep Milieubeleid). In de komende drie jaar zullen in HAO-verband vier nieuwe Centers of Expertise worden opgezet rond de thema’s ‘Dier’, ‘Food’, ‘Duurzaam produceren en ondernemen’ en ‘Duurzaam leren en ontwikkelen van professionals en organisaties in hun omgeving’. VHL is betrokken bij alle vier de Centers en is kartrekker van het Center of Expertise ‘Dier’. VHL is ook actief in het Kenniscentrum Food, Health and Safety en Food Circle. Dit zijn samenwerkingsverbanden van bedrijven en kennisinstellingen rondom de thema’s ‘voedselveiligheid’ en ‘gezonde voeding’. Jaarverslag Wageningen UR, 2011

5.5 Ruimte voor ontwikkeling en groei van medewerkers De groei en ontwikkeling van medewerkers wordt onder andere geëvalueerd in functionerings- en beoordelingsgesprekken. De gesprekken geven opleidingsdirecteuren en stafhoofden inzicht in de ontwikkelingsbehoeften van werknemers. Zowel de afdeling HRM als de opleidingsdirecteuren en stafhoofden creëren mogelijkheden voor groei en ontwikkeling. In het Strategisch Personeelsplan (SPP) van de opleidingen en stafdiensten zijn deze plannen beschreven. Bijbehorend budget wordt in de begroting gereserveerd. Doordat het SPP wordt besproken met de directie, heeft de directie een goed overzicht van de ontwikkelingsmogelijkheden die medewerkers krijgen aangeboden. HRM organiseert cursussen voor de medewerkers. Dit cursusaanbod is afgestemd op de ontwikkelingsbehoeften die in de SPP’s naar voren komen.

33

In 2011 is 67% van de functionerings- en beoordelingsgesprekken uitgevoerd. In het strategisch plan van de Wageningen UR staat de ambitie dit percentage te verhogen tot 85% in 2014. HRM, die de leidinggevenden ondersteunt bij het voeren van deze gesprekken, zal extra aandacht besteden aan deze ambitie. Een ander aandachtspunt om de groei van medewerkers te faciliteren is het functiehuis. Medewerkers hebben een functiebeschrijving volgens de HAY-systematiek. Door ontwikkelingen in het hoger onderwijs verandert het werk van medewerkers. Dit vereist aanpassing van de inrichting en opbouw van onderwijsdirecties. De opbouw en inrichting van functies in de HAY-systematiek verschilt per opleiding en is afhankelijk van de behoeften en de ontwikkelingsplannen. Ten behoeve van de prestatieafspraak over het opleidingsniveau van docenten (zie 4.5.2) is in 2012 een nulmeting uitgevoerd. Om de tussentijdse resultaten te monitoren, wordt dit overzicht jaarlijks geactualiseerd. Wageningen-UR-breed wordt de tevredenheid van medewerkers tweejaarlijks gemeten met de medewerkersmonitor. Daaruit volgen acties zowel op het niveau van het concern Wageningen UR, als op VHL- en locatieniveau. In verband met de voorgenomen ontvlechting doet VHL in 2012 niet meer mee aan de Wageningen-UR-monitor. Zij zal een eigen tevredenheidsonderzoek uitvoeren, waarmee de voortgang ten opzichte van de belangrijkste punten uit vorige onderzoeken kan worden bijgehouden. Uit opleidingsaccreditaties blijkt vaak een hoge waardering voor de docenten van VHL. De meest recente voorbeelden zijn: de expliciet excellente waardering voor het team van Bos- en Natuurbeheer en de excellente waardering voor de ervaring en professionaliteit van de docenten van de Masteropleidingen in Wageningen. Dankzij de module-evaluaties, waarin studenten hun oordeel over de docenten geven, zijn de opleidingsdirecteuren goed op de hoogte van het functioneren van het personeel. De terugkoppeling vindt plaats in de functioneringsgesprekken, zoals aan het begin van deze paragraaf is beschreven. Rapport MedewerkerMonitor 2010

5.6 Operational Excellence In het project Operational Excellence werkt VHL aan het synchroniseren en verbeteren van ondersteunende processen en systemen. Om beter aan te sluiten bij het onderwijs, zijn de volgende processen onder de loep genomen: inschrijving, de roostering van lessen en van toetsen, cijferregistratie en stages. Deze processen zijn bij alle opleidingen geëvalueerd. Op basis van deze evaluaties zijn verbeterplannen opgesteld met het doel te komen tot uniforme processen en systemen op de verschillende locaties. Het onderwijsbureau, verantwoordelijk voor deze ondersteunende processen, heeft de afstemming met de opleidingen aangepast. Voor het aanleveren van roostergegevens, cijfers en tentamens wordt gebruikgemaakt van stoplichtrapportages. Dit zijn overzichten waarin met kleur is aangegeven wie op tijd is, wie nog tijd heeft en wie zich niet aan de afspraak heeft gehouden. Op deze manier worden de voortgang en knelpunten van de aanlevering van gegevens teruggekoppeld naar de opleidingen, zodat het onderwijsbureau en de opleidingen samen naar oplossingen kunnen zoeken. Naast het Operational Excellence traject, wordt in 2013 een nieuw Student Information System (SIS) ingevoerd. Met het nieuwe SIS komt er één uniform systeem voor alle studenten en docenten van VHL en Wageningen Universiteit. Het SIS helpt VHL om gegevens over studiesucces en studievoortgang sneller en makkelijker te achterhalen en te beheren.

34

Kwalitatief goede voorzieningen zijn een randvoorwaarde voor beroepsgericht onderwijs. In de NSE scoort VHL in vergelijking met andere hogescholen bovengemiddeld op de onderdelen ‘studiefaciliteiten’, ‘huisvesting’ en ‘informatiepunt’. Voor ‘informatievoorziening’ scoort VHL op het gemiddelde. Lager dan het gemiddelde scoort VHL op de punten ‘de studieomgeving van de hogeschool’ en ‘studierooster’. De relatief lage score op het onderdeel ‘studierooster’ heeft te maken met de vaak late bekendmaking van roosters en wijzigingen daarin. Dit is zowel voor het onderwijsbureau als voor de opleidingen een verbeterpunt. Ook de score op tijdige bekendmaking van studieresultaten moet worden verhoogd. De inspanningen om de processen te stroomlijnen en voortgang te monitoren zijn geïntensiveerd, onder meer door middel van de eerder genoemde stoplichtrapportages. Bovendien zal VHL de communicatie met studenten het komende jaar aanscherpen, zodat hun verwachtingen realistischer zijn. De kans is groot dat hierdoor de tevredenheidsscore bij de komende NSE hoger zal zijn. Over de huisvestings- en praktijkleervoorzieningen zijn de studenten in het algemeen zeer tevreden. Bij verschillende opleidingsbeoordelingen kwamen op dat onderdeel hoge waarderingen, zoals ‘huisvesting’ bij Dier- en Veehouderij in Wageningen en ‘specifieke ICT-voorzieningen’ bij Tuin en Landschapsinrichting Voor de overige (externe) praktijkleervoorzieningen is inmiddels op het niveau van de Groen Kennis Coöperatie een criteriumgerichte kwaliteitstoets in gang gezet, waarvan de voorzieningen van en rond VHL onderdeel uitmaken.

5.7 Reflectie VHL meet de kwaliteit van alle kwaliteitsdoelstellingen. Het onderstaande overzicht (figuur 9) laat zien dat VHL een uitgebreid systeem van interne en externe evaluaties en beoordelingen gebruikt. Voor elke doelstelling worden één of meerdere meetinstrumenten gebruikt. De resultaten worden in de Planning and Control cyclus (zie 4.1.10) geëvalueerd en worden gebruikt om het onderwijs te verbeteren. Sommige resultaten maken standaard onderdeel uit van de managementinformatie die de directie ontvangt, andere gegevens worden door de opleidingsdirecteuren of stafhoofden aan de directie gerapporteerd. Het overzicht met meetinstrumenten in figuur 9 laat zien dat VHL veel metingen uitvoert. De vraag die we onszelf hebben gesteld is of we niet te veel meten. Het aantal evaluaties dat wordt uitgevoerd is relatief groot voor een middelgrote hogeschool. In het najaar van 2012 zal VHL de meetinstrumenten evalueren. VHL zal de evaluatieresultaten in de toekomst nadrukkelijker communiceren met de werkvloer. Het is belangrijk dat medewerkers zien dat het belang van de kwaliteit van het onderwijs wordt onderkend in interne en externe evaluaties. Tegelijkertijd geven de resultaten inzicht in mogelijke verbeterpunten. Medewerkers voelen zich verantwoordelijk voor het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs. Kennis van de aandachtspunten en de verbeterplannen helpt hen hieraan een gerichte bijdrage te leveren.

35

1

Kwaliteitsdoelstelling

Wat wordt gemeten?

Hoe wordt het gemeten?

1.

Studenttevredenheid

-

Nationale Studentenenquête Interne evaluaties (o.a. moduleevaluaties en programma-evaluaties)

Werk en constateringen van de examencommissies

-

Jaarverslagen examencommissies

Studentbegeleiding

-

Inventarisatie onderzoek studieloopbaanbegeleiding

Studeren met een functiebeperking

-

Terugkoppeling van decanen Exit-gesprekken Gebruik van profileringsfonds

Studiesucces

-

Kengetallen

Doorstroom

-

Eigen gegevens en informatie van Wageningen University

Vormgeving beroepsgericht onderwijs

-

Jaarlijkse evaluatie Onderwijs- en Examenregeling

Betrokken alumni

-

Samenwerkingsverbanden en georganiseerde activiteiten met de alumniverenigingen HBO-monitor

2.

Tevreden studenten

Beroepsgericht onderwijs

3.

4.

Internationale oriëntatie

Verankering van het onderzoek

Aantal internationale studenten

Lectoren en de betrokkenheid bij Centers of Expertise

-

Erasmus-jaarverslagen

-

Aantal lectoraten en aan welke opleidingen zij verbonden zijn. Aantal Centers of Expertise waarbij VHL betrokken is Monitor van onderzoeksomvang VKO toets kwaliteitszorg onderzoek

-

5.

Ruimte voor ontwikkeling en groei voor medewerkers

Scholingsmogelijkheden

-

6.

Operational Excellence

Kwaliteit van processen, systemen en gedrag

-

Figuur 9 Meetinstrumenten kwaliteitsdoelstellingen 1

In de bijlage is een overzicht en uitleg van alle meetinstrumenten te vinden

36

Adviezen werkveldadviescommissies en opleidingscommissies Percentage studenten met een vooropleiding in het buitenland

De gevoerde R&O gesprekken Strategisch Personeelsplan van opleidingen, stafhoofden en VHL breed Aantal centraal georganiseerde cursussen Medewerkersmonitor (MM) Module-evaluaties Stoplichtrapportages van het onderwijsbureau De Nationale Studenten Enquête Medewerkersmonitor Kwaliteitstoets praktijkleervoorzieningen Groene Kenniscoöperatie

6. Verbeterbeleid Standaard 4: De instelling kan aantonen dat zij de kwaliteit van haar opleidingen waar nodig systematisch verbetert. Toelichting NVAO: De instelling voert een actief verbeterbeleid op grond van haar zicht op de verkregen resultaten. Dit draagt bij aan de kwaliteitscultuur binnen de instelling.

VHL evalueert en verbetert systematisch de kwaliteit van het onderwijs door middel van de Planning en Control cyclus (P&C cyclus), waarin de Plan-Do-Check-Act cirkel wordt doorlopen (zie 3.3). In hoofdstuk 3 en 4 zijn de visie en het beleid van VHL behandeld. Deze twee stappen beschrijven de Planfase van de PDCA-cyclus. De meetinstrumenten en de resultaten die in hoofdstuk 5 zijn beschreven, staan voor de Checkfase van de PDCA-cyclus. In dit hoofdstuk staat de Actfase van de cyclus centraal: de resultaten van de Checkfase worden gebruikt om verbeterbeleid te formuleren.

6.1 Verbeteringen doorvoeren VHL gebruikt de resultaten van de evaluaties uit hoofdstuk 5 op verschillende manieren om het onderwijs te verbeteren. Op welke manier dat gebeurt, is afhankelijk van het niveau waarop de meting plaatsvindt. In de P&C cyclus wordt de PDCA-cyclus op drie niveaus doorlopen (zie 3.3). Deze PDCAcyclus is essentieel voor een systematische verbetering van de kwaliteit van onze opleidingen. Om hogere resultaten te behalen op de zes kwaliteitsdoelstellingen, heeft VHL in het verleden verbeterbeleid doorgevoerd. We bespreken een aantal voorbeelden die aantonen dat VHL in de organisatie actief verbeteringen doorvoert om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren.

Heldere kaders voor het onderwijs De verantwoordelijkheid voor het vaststellen van kaders voor het onderwijs ligt bij de centrale beleidsafdeling van Wageningen UR. De beleidsmatige sturing van deze afdeling was echter onvoldoende, waardoor een aantal beleidsdocumenten voor het onderwijs en onderzoek ontbraken. Door de jaren heen werd dit in toenemende mate als probleem ervaren. Daarom heeft de directie een aantal beleidsmedewerkers aangesteld en hen de opdracht gegeven om de vereiste beleidskaders voor VHL te ontwikkelen. De beleidsmedewerkers van VHL hebben hieraan de afgelopen twee jaar hard gewerkt en hebben de volgende beleidsdocumenten opgeleverd: toetsbeleid, toelatingsbeleid, kwaliteitszorgplan, onderwijsbeleid, het casco Onderwijs- en Examenregeling en beleid voor studeren met een functiebeperking. In november 2012 wordt de conceptversie van het onderzoeksbeleid aan de directie en opleidingsdirecteuren voorgelegd. VHL signaleerde dat er op een aantal terreinen beleidskaders ontbraken en heeft actief gehandeld om dat probleem op te lossen en heldere kaders te creëren voor het onderwijs. Om nog meer grip te krijgen op de kwaliteit van de hogeschool, zal VHL in de komende jaren zelf interne audits uitvoeren. De planning van deze audits is opgenomen in het kwaliteitszorgplan. 1. Tevreden studenten Naar aanleiding van de NSE-resultaten heeft VHL in 2011-2012 ingezet op de verbetering van drie speerpunten: ‘informatieverstrekking over roosters’, ‘informatieverstrekking over toetsen’ en ‘informatie over en het gebruik van onderwijsevaluaties’ (zie figuur 10). De eerste twee speerpunten zijn opgepakt door het Onderwijsbureau (OWB). De roostering en de cijferregistratie zijn geëvalueerd en er zijn op basis daarvan, in samenspraak met de opleidingen, formele procesbeschrijvingen vastgesteld. Aan de hand van deze procesbeschrijving rapporteert het OWB over de voortgang en over de knelpunten die zich voordoen in de informatieverstrekking over roosters en cijfers. Zo is duidelijk waar de oorzaak van het probleem ligt en wie de verantwoordelijkheid heeft om het knelpunt op te lossen. Hierdoor is de informatievoorziening verbeterd. De kwaliteit van de informatievoorziening zal nóg beter worden met de invoering van het

37

nieuwe SIS in 2013, dat volledige managementinformatie faciliteert. Het derde speerpunt, ‘informatie over en het gebruik van de onderwijsevaluaties’ is door tijdgebrek in het studiejaar 2011-2012 niet opgepakt. NSE score 2011 1

De tijdigheid van de

Tijdig bekendmaken

Tijdig bekendmaken

roosters: 2.48

roosters: 2.9

informatieverstrekking over roosters en roosterwijzigingen. 2

NSE score 2012

Tijdig bekendmaken

Tijdig bekendmaken

roosterwijzigingen: 2.81

roosterwijzigingen: 2.94

2.81

2.80

2.84

2.82

De informatieverstrekking over resultaten van toetsen en beoordelingen.

3

De informatie over en het gebruik van onderwijsevaluaties

Figuur 10 De drie speerpunten voor 2011-2012 De verbeteringen hadden relatief weinig effect op de resultaten van de NSE. De scores op het speerpunt ‘tijdig bekendmaken van roosters’ zijn wat gestegen, maar de scores op de twee andere speerpunten niet. Het kwaliteitszorgteam (Q-team) heeft directie en opleidingsdirecteuren geadviseerd om voor het studiejaar 2012-2013 één speerpunt te kiezen, namelijk: de informatieverstrekking over de resultaten van toetsen en beoordelingen. De directie en opleidingsdirecteuren hebben dit advies overgenomen. Door één speerpunt centraal te stellen en door duidelijk te communiceren over de afspraken, de verbeterplannen en de tussentijdse resultaten, kan VHL beter tegemoetkomen aan de verwachtingen van studenten op het betreffende punt. Tegelijkertijd laat VHL de studenten hiermee zien dat zij de NSE-resultaten, de studenttevredenheid, serieus neemt en zich inzet om de kwaliteit te verbeteren. Een betere communicatie kan indirect leiden tot een betere tevredenheidsscore op het derde speerpunt: ‘de informatie en het gebruik van onderwijsevaluaties’. Studenten kunnen naast de NSE ook in de module-evaluatie, in de opleidingscommissies en de medezeggenschapsraad hun tevredenheid over de opleiding ter sprake brengen. Bij Kust- en Zeemanagement en bij Diermanagement organiseren de opleidingen daarnaast ook studievoortgangoverleggen met studentenvertegenwoordigers. In deze gesprekken gaven studenten bij de Kust- en Zeemanagement aan dat zij uniforme handleidingen voor de modulen willen (de handleidingen worden ook wel moduleboeken genoemd). De studenten kwamen zelf met een voorstel voor een uniform format en de opleiding heeft dit voorstel overgenomen. 2. Beroepsgericht onderwijs Beroepsgericht onderwijs vereist onderwijsvormen waarbij studenten competenties kunnen ontwikkelen in (gesimuleerde) beroepspraktijksituaties. De opleidingen gaan hier innovatief mee om en worden hierin gestimuleerd door de directie. De pilots die worden uitgevoerd in het kader van het ‘leren in communities’ zijn hier voorbeelden van. ‘Leren in communities’ is een uitwerkingsvorm van het onderwijsconcept die goed aansluit bij de vraag van de huidige generatie studenten. In communities zijn interne betrokkenen en externe stakeholders bij elkaar gebracht. Door middel van externe opdrachten biedt de community de student een leeromgeving waarin hij onder andere kennis verwerft in en over het beroepenveld. Er is een projectgroep aangesteld die verschillende vormen van het ‘leren in communities’ onderzoekt, de gewenste situatie beschrijft en aanbevelingen doet voor vervolgstappen. Het eerste resultaat is een overzicht van wat er al wordt gedaan. Daaruit zullen best practices worden gedestilleerd. In het voorjaar van 2013 wordt er een VHL-brede dag georganiseerd, waar de basis zal worden gelegd voor VHL-brede beleidskaders voor het ‘leren in communities’.

38

3. Internationale oriëntatie VHL heeft de ambitie om haar internationale oriëntatie meer in alle opleidingen te incorporeren. Een aantal VHL-opleidingen werven actief internationale studenten voor de ‘international classroom’. Het onderwijs profiteert van de verscheidenheid aan ideeën en ervaringen in de ‘international classroom’. Bij de laatste visitatie van de masteropleidingen in Wageningen toonde het oordelend panel hiervoor veel waardering. In het verleden trokken de opleidingen vooral Duitse en Chinese studenten. VHL besloot om actief studenten te gaan werven in meer landen. Zij initieerde zogenaamde ‘2+2 programma’s’ met onder meer India, Thailand en Vietnam en breidde de netwerken met Oost-Europe en Afrika uit (zie 5.3). De diversiteit in de ‘international classroom’ is bereikt (zie figuur 11). 2008 955 143

2009 1.027 131

2010 1.096 161

2011 950 134

Instroom Ad (01 oktober) Aantallen internationaal Ad

24 --

27 --

30 --

91 1

Instroom master (01 oktober) Aantallen internationaal master (01 oktober)

67 67

61 60

78 77

89 65

Aantallen Chinezen (totaal aanwezig/per 1 oktober) Aantallen Duitsers (totaal aanwezig/per 1 oktober) 2+2programma’s (totaal aanwezig/per 1 oktober)

103

88

89

81

259

185

290

291

19

17

80

75

Instroom bachelor (01 oktober) Aantallen internationaal bachelor (01 oktober)

Figuur 11 Instroom internationale studenten De kwaliteit van de internationale studenten was een verbeterpunt. Om ervoor te zorgen dat buitenlandse studenten in 2+2 programma’s voldoende competent zijn, worden zij geselecteerd en getoetst door VHL-docenten. Hierdoor borgt VHL de kwaliteit van de internationale instroom van studenten. 4. Verankering van het praktijkgericht onderzoek Sinds 2001 houdt VHL zich, naast onderwijs, ook bezig met praktijkgericht onderzoek, dat met name wordt uitgevoerd door lectoraten. Eind 2011 startte VHL met een grootschalige inventarisatie van de lectoraten. Uit de tussentijdse resultaten bleek dat de verbinding tussen de lectoraten en het onderwijs beter kan en tijdens bijeenkomsten met lectoren werd duidelijk dat de kaders niet voor iedereen helder zijn. Verdere institutionalisering van lectoraten in de hogeschool blijkt noodzakelijk. Daarom wordt er momenteel gewerkt aan beleidsontwikkeling op dit terrein. In overleg met de lectoren en opleidingsdirecteuren worden duidelijke kaders geformuleerd in het onderzoeksbeleid. Bovendien beschrijft het beleid acties om de verbinding tussen de lectoraten en het onderwijs en de lectoraten onderling de komende jaren verder te formaliseren en te faciliteren. Eind 2012 wordt het beleid vastgesteld.

39

5. Ruimte voor ontwikkeling en groei van medewerkers Om meer zicht te krijgen op de ontwikkelings- en groeimogelijkheden van medewerkers, stelt elke opleiding en stafdienst een eigen Strategisch Personeelplan (SSP) op. Daarnaast is er een Strategisch Personeelsplan (SPP) voor de gehele hogeschool. De opleiding/stafdienst werkt in haar SPP de organisatiebrede HRM-visie uit in concrete plannen voor de eigen opleiding of stafdienst. Deze plannen komen terug in de begroting en worden besproken in een managementgesprek tussen opleidingsdirecteur/stafhoofd en directie. De stafdienst HRM geeft de opleidingen/stafdiensten advies over het ontwikkelde SPP en adviseert de directie. De SPP’s geven directie niet alleen meer informatie over de ruimte voor groei en ontwikkeling van medewerkers, ze fungeren tevens als managementinstrument om hierop beleid te voeren. De scholing en groei van docenten is een speerpunt voor de komende jaren. Het accent ligt hierbij op het verhogen van het basisniveau van docenten en de ondersteuning van de docent als studieloopbaanbegeleider. Daarbij wordt specifiek aandacht besteed aan de begeleiding van studenten met een functiebeperking en de ondersteuning van docenten in projectmatig werken. 6. Operational Excellence VHL heeft de kwaliteit van de ondersteunende processen, systemen en faciliteiten de afgelopen jaren aanmerkelijk verbeterd. Zo is er geïnvesteerd in het onderwijsbureau (OWB), waardoor het OWB haar diensten kon verbeteren. Het OWB heeft gewerkt aan adequate procesbeschrijvingen, aan rapportages voor de opleidingen en aan de kwaliteit van het personeel. Zo hebben de medewerkers een assessment doorlopen en werken zij aan hun ontwikkeling door middel van persoonlijke ontwikkelingsplannen (POP). De medewerkers bespreken hun POP met hun leidinggevende. Eén van de tastbare resultaten is het nieuwe format voor studentendossiers, waarmee het onderwijsbureau de niet toelaatbare studenten eerder op het spoor komt. Controleerde het OWB de toelaatbaarheid van studenten voorheen in december, nu zijn de gegevens al in september gecheckt. Een ander voorbeeld van een concrete verbetering is de uitbreiding van het aantal ICT-werkplekken voor studenten. De afgelopen jaren nam de behoefte aan ICT-werkplekken op de hogeschool toe. De druk op de bestaande capaciteit werd te groot, met name aan het eind van de periode en midden op de dag, zo bleek uit onderzoek. In de oude mediatheek in Velp is allereerst een groot aantal extra werkplekken gecreëerd. Toen de mediatheek in Velp werd verplaatst naar het centrale deel van het gebouw, is deze ingericht volgens de wensen van studenten en docenten. Er zijn zowel open als afgeschermde groepswerkplekken ingericht. Ook in Leeuwarden is dit concept gerealiseerd. Door de aanleg van WiFi in het gebouw en het gebruik van meer eigen laptops, is de druk op ICT-werkplekken nu acceptabel.

6.2 Strategie VHL Medio 2011 werd duidelijk dat medewerkers op de werkvloer en in de medezeggenschapsraad zich afvragen of VHL binnen Wageningen UR wel optimaal tot haar recht komt. Naar aanleiding hiervan is het traject ‘Wenkend Perspectief’ van start gegaan. Doel hiervan was te onderzoeken hoe de samenwerking met Wageningen UR beter benut kan worden en welke (interne) voorwaarden daarvoor nodig zijn. Er zijn vier werkgroepen gevormd die voorstellen ontwikkelen en vragen beantwoorden over de volgende thema’s: Samenwerking in het primaire proces (met subgroepen onderwijs en toegepast onderzoek). Governance en autonomie VHL. Financiële verhouding VHL-WUR. Effectieve invulling taakverdeling MT en CvB. Onderdelen van het traject ‘Wenkend Perspectief’ waren inloopsessies, VHL-brede bijeenkomsten en een draagvlakpeiling. Aan het eind van dit proces heeft de Raad van Toezicht van VHL, op aangeven 40

van het College van Bestuur, besloten VHL te ontvlechten uit het samenwerkingsverband van Wageningen UR. VHL zal alle ontwikkelde verbeterplannen gebruiken om de kwaliteit van de hogeschool te versterken. De volgende strategische stap is het ontwikkelen van een eigen instellingsplan.

6.3 Reflectie De medewerkers van VHL werken allemaal aan hetzelfde doel: kwalitatief goed onderwijs. Zij hebben een proactieve houding om verbeterplannen te ontwikkelen en uit te voeren. De relatie tussen de Check- en Actfase van de PDCA-cyclus wordt gelegd door de resultaten van evaluaties te gebruiken om verbeteringen aan te brengen in het onderwijs. De verbeteringen worden gerapporteerd in jaarplannen, in de begrotingen, de kaderbrief en in het onderwijscurriculum, zoals beschreven in de Onderwijs- en Examenregeling. De implementatie van het verbeterbeleid wordt vervolgens gemonitord in managementgesprekken met de directie en door middel van jaarplannen en voortgangsrapportages. Dat is zichtbaar in verslagen van directie-overleg, managementreviews, gespreksverslagen en actielijsten. In de afgelopen jaren wisselden opleidingen slechts beperkt kennis uit over verbeteringen in het onderwijs. Door de discussies over VHL-brede beleidsdocumenten (casco OER, toetsbeleid, toelatingsbeleid) was er in 2012 meer ruimte voor het delen van ‘best practices’ en zijn in het kader van Wenkend Perspectief (zie hoofdstuk 7) op MT-niveau verbeteringen doorgevoerd. Een instrument dat VHL in dit kader inzet is VHL-breed overleg van medewerkers die zijn belast met dezelfde taak, zoals het Q-team en het overleg van de examencommissies. Naast de jaarlijkse verbeteringen, heeft VHL voor verschillende onderwerpen recent (verbeter)beleid vastgesteld. In deze beleidsdocumenten formuleert VHL (verbeter)plannen voor nu en voor de toekomst. Het risico bestaat dat de hoeveelheid beleidsplannen te ambitieus is voor een middelgrote hogeschool. Eerder (in 4.8) stelden we immers vast dat meerdere recent vastgestelde beleidsplannen nog niet volledig zijn geïmplementeerd. Dit had mogelijk voorkomen kunnen worden als er eerder was gereageerd op signalen dat er behoefte was aan duidelijke beleidskaders. VHL richt zich de komende jaren op de uitvoering van het beleid in het onderwijs en onderzoek en op het monitoren van de implementatie, zodat waar nodig tijdig kan worden bijgestuurd.

41

7. Organisatie- en beslissingsstructuur Standaard 5: De instelling heeft een effectieve organisatie- en beslissingsstructuur met betrekking tot de kwaliteit van haar opleidingen, waarin de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden duidelijk zijn afgebakend en waarvan de inspraak van studenten en medewerkers deel uitmaakt. Toelichting NVAO: De organisatie- en beslissingstructuur maakt het mogelijk de visie (standaard 1), het beleid (standaard 2), de resultaten (standaard 3) en het verbeterbeleid (standaard 4) in samenhang te realiseren. De betrokkenheid van medewerkers en studenten blijkt uit de wijze waarop zij worden geraadpleegd en uit de doorwerking van hun aanbevelingen in de opleidingen. Bij de beoordeling van deze standaard worden (indien wettelijk vereist) ook de taakstelling en de positionering van examencommissies en opleidingscommissies betrokken. Zoals in hoofdstuk 2 is beschreven heeft de hogeschool in het verleden diverse fusieprocessen ondergaan. Meest recente ontwikkeling is het voorgenomen besluit om als hogeschool zelfstandig, buiten Wageningen UR, verder te gaan. De organisatie- en beslissingstructuur die in dit hoofdstuk wordt beschreven, is gebaseerd op de huidige situatie waarin de ontvlechting van Wageningen UR nog niet is geëffectueerd.

7.1 De organisatiestructuur en beslissingsbevoegdheden Hogeschool VHL is een lijnorganisatie (zie figuur 1 in 2.3). De organisatie heeft verschillende managementlagen die ieder hun eigen verantwoordelijkheden en taken hebben. We geven hieronder een overzicht van de taken en verantwoordelijkheden van alle partijen die betrokken zijn bij beslissingen over de kwaliteit en de facilitering van het onderwijs. Per actor zijn de beslissingsbevoegdheden benoemd.

7.1.1 Het management Raad van Toezicht De Raad van Toezicht van VHL is tevens de Raad van Toezicht van WU en van DLO. Conform het Bestuurs- en Beheersreglement en de statuten wordt de Raad van Toezicht aangesteld door de minister van EL&I. Zij heeft de taak de hoofdlijnen van het totale beleid te beoordelen en houdt toezicht op het functioneren van de hogeschool en op het functioneren van het College van Bestuur. De Raad van Toezicht benoemt de drie leden van het College van Bestuur. De RvT heeft beslissingsbevoegdheid over het instellingsplan, de begroting, jaarverslagen en gemeenschappelijke regelingen. Daarnaast geeft de Raad van Toezicht advies omtrent de belangen van de organisatie en van de betrokken instellingen. De Raad van Toezicht kan auditcommissies aanstellen om haar besluitvorming voor te bereiden. College van Bestuur Het College van Bestuur (CvB) bestuurt en beheert hogeschool Van Hall Larenstein. Het CvB VHL is tevens Raad van Bestuur van Wageningen University en van Stichting DLO. Het CvB stelt de hoofdlijnen vast van het strategisch beleid van VHL alsmede het jaarverslag en de jaarrekening. Het CvB is verantwoordelijk voor de kwaliteit en de resultaten van de hogeschool. De bevoegdheden van het College van Bestuur zijn wettelijk bepaald en zijn vastgelegd in de statuten en in het Bestuurs- en Beheersreglement (BBR) van VHL. Het College van Bestuur legt verantwoording af aan de Raad van Toezicht. De directie De directie van VHL bestaat uit de algemeen directeur en de directeur bedrijfsvoering en onderwijskwaliteit. De directie krijgt ondersteuning van de directiesecretaris. De directie is door het CvB gemachtigd als dagelijkse bestuur van de hogeschool en is verantwoordelijk voor de uitvoering 42

van het strategisch beleid. Zij is verantwoording verschuldigd aan het CvB. De directie opereert met een groot mandaat van het CvB, vastgelegd in het Bestuurs- en beheersreglement en in een specifieke Mandaatregeling. De beslissingen van het CvB en de directie worden op intranet geplaatst, zodat medewerkers en studenten op de hoogte zijn van de genomen besluiten. Op een bepaald aantal onderwerpen heeft de directie het mandaat om besluiten te nemen, de spelregels van medezeggenschap in acht nemend. De directie overlegt wekelijks en neemt beslissingen op basis van de vastgestelde adviesprocedures. Afhankelijk van het onderwerp van de (voorgenomen) beslissing, legt de directie deze aan de medezeggenschapsraad voor. De directie vraagt advies aan de opleidingsdirecteuren als het gaat om VHL-brede zaken, waaronder regelingen en beleidsmaatregelen betreffende het onderwijs en alle zaken die volgens wet- en regelgeving aan de MR moeten worden voorgelegd. Hiertoe overlegt de directie maandelijks met de opleidingsdirecteuren (het opleidingsdirecteurenoverleg, ODO). Hierbij zijn stafhoofden aanwezig als er een onderwerp wordt besproken dat te maken heeft met hun stafafdeling. De opleidingsdirecteuren zijn op de hoogte van de adviezen van de examencommissies en programmacommissies en verwoorden deze adviezen, indien relevant, in het overleg. De input van de opleidingsdirecteuren wordt gebruikt om beleid en beslissingen te verbeteren. De directeur bedrijfsvoering en onderwijskwaliteit voert periodiek overleg met de hoofden van de stafdiensten over de organisatie en de kwaliteit van de ondersteuning. De directie voert overleg met zowel opleidingsdirecteuren als stafhoofden als het VHL-brede onderwerpen betreft die zowel het onderwijs als de ondersteunende diensten aangaan. In deze vergadering, die wordt ingepland wanneer dat nodig is, geven de opleidingsdirecteuren en de stafhoofden advies aan de directie Managementteam De opleidingsdirecteuren en stafhoofden vormen samen het managementteam van VHL. De portefeuilles zijn onder de leden van het managementteam verdeeld. De portefeuillehouders hebben de verantwoordelijkheid om rond de onderwerpen in hun portefeuille proactief op te treden. Enkele portefeuillehouders sturen een VHL-brede werkgroep aan die het MT adviezen geeft en voorstellen doet. Medezeggenschapsraad Sinds de fusie van VHL en Wageningen University is er een gezamenlijke medezeggenschapsraad (MR), waarin geledingen van elke locatie zijn vertegenwoordigd. De leden vertegenwoordigen studenten en medewerkers van de hogeschool. De MR speelt een belangrijke rol bij beslissingen over beleid en maatregelen die invloed hebben op het onderwijs, op studenten, op de organisatie, de kwaliteitszorg en de werkomgeving. De leden van de medezeggenschapsraad hebben recht op informatie en hebben instemmings- en adviesrecht, zoals beschreven in het MR-reglement. De samenstelling en het functioneren van de MR conformeren aan de wettelijke bepalingen in de WHW. In technische overleggen kan de MR vragen stellen aan medewerkers die nauw betrokken zijn bij de beleidsvoorbereiding van een geagendeerd onderwerp. De MR gebruikt adviezen van opleidingscommissies en examencommissies bij haar oordeel over het betreffende onderwerp. Om de kwaliteit van het overleg tussen de MR en de directie op een hoger niveau te brengen, heeft adviesbureau Taqt in 2012 verbeteradviezen geformuleerd. De directie en de MR zijn in overleg over de wijze waarop deze adviezen worden gerealiseerd. Bestuurs- en Beheersreglement (BBR) Mandaat VHL 2012

Uitwerkingsplan Wenkend perspectief, 2012 Reglement medezeggenschapsraad

43

Medewerkers Naast de getrapte betrokkenheid van personeelsleden en studenten via opleidingscommissies, de medezeggenschapsraad en teamoverleggen, organiseert VHL centrale inloopsessies en algemene bijeenkomsten als het gaat om belangrijke onderwerpen. Zo organiseerde de directie in 2011 en 2012 diverse inloopsessies over de prestatieafspraken en de uitwerking van het Wenkend Perspectief. Ook zijn er draagvlakpeilingen uitgevoerd tijdens twee centrale bijeenkomsten in Zwolle (2012) met vrijwel het voltallige personeel. De uitkomsten hiervan speelden een belangrijke rol in de besluitvorming over de positie van VHL binnen het Wageningen UR-concern. Via intranet en (digitale) postvakken krijgen personeelsleden informatie over VHL-brede onderwerpen.

7.1.2 Opleidingen Opleidingsdirecteuren

Vanuit de decentrale besturingsfilosofie dat de aansturing dichtbij ‘de werkvloer’ moet plaatsvinden, ligt de integrale managementverantwoordelijkheid voor het onderwijs bij de opleidingsdirecteuren. De opleidingsdirecteur is integraal verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken van de programmering, uitvoering en kwaliteitszorg van de opleiding en voor de implementatie van het VHLbrede beleid. Daarnaast is de opleidingsdirecteur verantwoordelijk voor het personeel dat aan de opleiding is toegewezen en voor een efficiënte en rechtmatige besteding van de middelen. De verantwoordelijkheden van de opleidingsdirecteur zijn helder omschreven in een functieomschrijving en de financiële kaders voor de opleidingen zijn gespecificeerd in de ‘kaderbrief’. De opleidingsdirecteur rapporteert aan de directie over de kwaliteit van de opleiding en over de realisatie van de jaarplannen. De voortgang wordt besproken in het managementoverleg en in bilaterale gesprekken. Elk halfjaar worden in managementgesprekken met de directie het budget, de formatie en het jaarplan besproken. Daarnaast voert de directeur bedrijfsvoering en onderwijskwaliteit in de andere twee kwartalen gesprekken met de opleidingsdirecteuren over onder andere de begroting, ziekteverzuimgegevens en de financiële rapportages. De opleidingsdirecteuren voeren voortgangsgesprekken met hun werknemers en onderwijsteams. De frequentie en vormgeving van dit overleg verschilt per opleiding (of cluster opleidingen). De uitkomst van deze overleggen is een advies aan de opleidingsdirecteur. Ook krijgt de opleidingsdirecteur advies van de werkveldadviescommissies over ontwikkelingen in het werkveld die relevant zijn voor de inhoud en kwaliteit van de opleiding. Het cluster opleidingen Life Science and Technology (LS&T) en de opleiding International Business and Management Studies hebben een bijzondere positie binnen de organisatie van VHL, omdat zij worden verzorgd in samenwerking met andere hogescholen. De vijf opleidingen van Life Science and Technologie verzorgt VHL in samenwerking met NHL Hogeschool. De opleiding Biotechnologie valt onder de licentie van zowel VHL als NHL. De opleiding Voedingsmiddelentechnologie valt geheel onder VHL. De opleidingsdirecteur van LS&T zit in de managementteams van beide hogescholen. In een gemeenschappelijke regeling is de bevoegdhedenstructuur ten opzichte van beide moederinstellingen vastgelegd. De opleiding International Business and Management Studies (IBMS) wordt verzorgd in samenwerking met Stenden en is gehuisvest in het gebouw van Stenden. Ook voor IBMS is de bevoegdhedenstructuur vastgelegd in een gemeenschappelijke regeling. Beide (clusters van) opleidingen hebben een gemeenschappelijke regeling die is ondertekend door de betrokken hogescholen. Lectoren De lectoren vallen hiërarchisch onder de aansturingsbevoegdheid van de algemene directie; een opleidingsdirecteur is de functioneel leidinggevende. In de conceptversie van het onderzoeksbeleid is dit uitgewerkt. 44

Examencommissies Er is per opleiding één examencommissie, ongeacht of een opleiding op meerdere locaties wordt aangeboden. De directie benoemt de leden van de examencommissie. In de Wet Versterking Besturing (2010) staat onder andere dat examencommissies een onafhankelijke positie hebben binnen de instellingen, zodat zij een centrale rol kunnen spelen in het kader van de kwaliteitszorg. Daarom heeft VHL één uniform kader vastgesteld waarin de samenstelling, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de examencommissies (conform de wettelijke vereisten) zijn geregeld. Examencommissies bewaken de kwaliteit van het toetsings- en beoordelingsproces en van het gerealiseerde afstudeerniveau. Ook hebben de examencommissies de taak de kwaliteit van de examinatoren te borgen. Een examencommissie kan de uitvoering van bepaalde taken delegeren aan een toetscommissie, die opereert onder de verantwoordelijkheid van de examencommissie. Examencommissies zijn verantwoording verschuldigd aan het College van Bestuur, gedelegeerd aan de directie. Daarbij spelen de jaarverslagen van de examencommissies een centrale rol. De examencommissies voeren ten minste eenmaal per jaar overleg met de opleidingsdirecteuren over alle zaken die te maken hebben met de organisatie en met de kwaliteit van de examens en de examinatoren. Dit overleg heeft een adviserend karakter. Onderwijs- en Examenregeling Bestuurs- en Beheersreglement (BBR) Opleidingscommissies Elke opleiding heeft een opleidingscommissie, die bestaat uit docenten en studenten van de betreffende opleiding. De opleidingscommissie adviseert de opleiding over de kwaliteit van het onderwijscurriculum, binnen de kaders van het VHL-brede beleid. Aan de hand van de resultaten van de modulen- en programma-evaluaties en informatie van studenten en medewerkers, adviseren de leden mogelijke verbeteringen. De opleidingscommissie adviseert de opleidingsdirecteur over het onderwijs en adviseert de directie over het Onderwijs- en Examenreglement dat zij jaarlijks evalueert. Ook kan de opleidingscommissie ongevraagd advies geven aan opleidingsdirecteuren en aan de medezeggenschapsraad over alle onderwerpen betreffende het onderwijs en het studieprogramma. De taken en werkwijze van de opleidingscommissies zijn beschreven in het reglement voor opleidingscommissies. Reglement opleidingscommissies Toelatingscommissie Elke opleiding heeft een ‘toelater’ of een toelatingscommissie die studenten tot de opleiding toelaat op basis van de wettelijk vereiste vooropleidingseisen. In het Opleidings- en Examenreglement zijn de eisen beschreven waaraan moet worden voldaan als de student niet aan de vooropleidingseisen voldoet. De toelater bepaalt aan de hand van de OER welke toetsen of onderzoeken moeten worden gedaan, controleert de uitkomsten en stelt vervolgens vast of de student tot de opleiding wordt toegelaten. Toelaters worden voorgedragen door de opleidingsdirecteur en worden benoemd door de directie. Toelatingsbeleid Hogeschool van Hall Larenstein, 2012

7.1.3 Stafdiensten Het hoofd van de stafdienst is verantwoordelijk voor de producten en diensten die de stafdienst levert. Elk stafhoofd heeft volledige budget- en personeelsverantwoordelijkheid binnen de kaders van de hogeschool. De organisatie van de stafdiensten is verschillend. De diensten van de facilitaire dienst, 45

ICT/mediatheek en het onderwijsbureau hebben een duidelijke locatiegebonden functie en zijn daarom grotendeels locatiegericht georganiseerd. Met een systeem van front- en backoffices zijn taken gecentraliseerd, zodat de effectiviteit en efficiëntie van de dienstverlening verbeteren. Stafdiensten, zoals de facilitaire dienst, ICT en Finance huren enkele fte’s in via SLA’s bij de corresponderende afdeling van Wageningen UR. De stafdienst Marketing & Communicatie werkt nauw samen met de marketingafdeling van Wageningen UR. De stafdiensten houden, net zoals de opleidingen, werkoverleggen en teambijeenkomsten. In deze overleggen worden werkprocessen aangescherpt, wordt gedrag geëvalueerd en wordt afstemming bereikt. Op deze manier zijn werknemers actief betrokken bij de kwaliteit van de stafdienst.

7.2 Cultuur Om de cultuur van de instelling te begrijpen, is zicht op de historie nuttig. Door de vele fusies in het verleden is er niet zoiets als ‘dé cultuur van Van Hall Larenstein’. Elke locatie, en soms elke opleiding, heeft zijn eigen manier van doen. Bestuurders en managers van VHL hebben op verschillende manieren blijk gegeven van het besef van de vele interne cultuurverschillen en hebben acties ondernomen om deze verschillen te overbruggen. Zo zijn in 2008/2009 zes kernwaarden benoemd die belangrijk zijn voor de instelling: klantgericht, professioneel, plezier, ruimte voor talent en groei, samenwerken en ondernemend. Uit de medewerkersmonitor van 2010 bleek dat 30% van de medewerkers de kernwaarden herkent. Dit laat zien dat er een begin is gemaakt met de bewustwording. Om de bekendheid met de kernwaarden te vergroten, is een begin gemaakt om deze te gebruiken in de planningsgesprekken bij enkele opleidingen en stafafdelingen. Een aantal van onze kernwaarden gaat over kwaliteitscultuur: klantgericht, professioneel, ruimte voor talent en groei en samenwerken. Deze kernwaarden komen onder meer tot uiting in de tevredenheid van de interne en externe klanten. Zo blijkt uit de Nationale Studenten Enquête (NSE, 2012) dat de studenten tevreden zijn over de professionaliteit en de klantgerichtheid van de docenten (themascore over docenten 3,55 op vijfpunts-schaal, gelijk aan landelijk gemiddelde). Uit de medewerkersmonitor (2010) blijkt dat medewerkers van VHL erg tevreden zijn over collegialiteit, sfeer en samenwerking binnen de organisatie-eenheid (rond de 80%). Uit dezelfde medewerkersmonitor (2010) blijkt dat er bij VHL verschillende vormen van ongewenst gedrag voorkomen, met name intimiderend gedrag (25% heeft daar soms mee te maken) en verbaal geweld (20% heeft daar soms mee te maken). Om dit aan te pakken heeft HRM een protocol ontwikkeld voor het omgaan met agressie en ongewenst gedrag. In het protocol is beschreven wat medewerkers kunnen doen als ze te maken hebben met ongewenst gedrag en welke nazorg ze krijgen van VHL. In het kader van het Wenkend Perspectief is in 2012 op het gebied van cultuur een belangrijke stap gezet in de werkgroep ‘Effectief MT’. Was het managementteam voorheen vooral gericht op de eigen opleiding of stafdienst, nu heeft het team collectieve ambities onderschreven in het belang van VHL als geheel. Nieuw gedrag van opleidingsdirecteuren en stafhoofden, gericht op een gezamenlijk en samenhorig VHL, zullen het beslissingsproces en de implementatie verbeteren. Uitwerkingsplan Wenkend perspectief, 2012

7.3 Reflectie VHL heeft een duidelijke organisatie- en beslissingsstructuur. Via de opleidingscommissies en de medezeggenschapsraad worden medewerkers en studenten betrokken bij het besluitvormingsproces. De examencommissies en toelatingscommissies waken over de kwaliteit van het onderwijs en adviseren de directie over mogelijke verbeteringen. De taak van examencommissies en 46

toetscommissies is recentelijk uitgebreid. Uit de jaarverslagen (studiejaar 2011-2012) van de examencommissies zal blijken of de commissies hun nieuwe taken beheersen en of ze extra ondersteuning nodig hebben. De effectiviteit van de organisatie- en beslissingsstructuur is in de afgelopen jaren verbeterd. De taken en bevoegdheden van de opleidingsdirecteuren zijn aangescherpt en het MT heeft besloten om het VHL-belang hogere prioriteit te geven dan de eigenheid van de opleiding. Directie, opleidingsdirecteuren en stafhoofden maken VHL-brede afspraken om samen de koers van VHL en het bijbehorende beleid te realiseren. Door in het managementteam portefeuillehouders aan te stellen, levert het MT een actieve bijdrage aan het beslissingsproces. In de organisatie- en beslissingsstructuur is er ruimte voor initiatieven van mensen op de werkvloer en voor pilots die, in overleg, op de werkvloer worden geïnitieerd. Door middel van de managementrapportages blijft de directie op de hoogte van deze projecten. De gezamenlijke reflectie op de instellingsbrede beslissings- en bestuursstructuur en de uitwerking van het Wenkend Perspectief leidden tot de (voorgenomen) ontvlechting van Wageningen UR. Ook leidde dit tot een sterker gezamenlijk MT. Voor de nieuwe Raad van Toezicht en College van Bestuur moet dat leiden tot een vliegende doorstart van VHL als zelfstandige instelling.

47

8. Bijlage: Documenten bij de kritische reflectie De beleidsdocumenten hebben als functie de visitatiepanel in staat te stellen de informatie in deze kritische reflectie te verifiëren. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.

22.

Strategische Plan Wageningen UR 2011-2014 Prestatieafspraken VHL 2012-2015 NSE resultaten, 2012 Toelatingsbeleid Hogeschool Van Hall Larenstein, 2012 (instemming MR verkregen tijdens overlegvergadering) Kwaliteitszorgplan Hogeschool Van Hall Larenstein, 2012 (nog onderwerp van overleg met de MR) Toetsbeleid Hogeschool Van Hall Larenstein, 2012 (nog onderwerp van overleg met de MR) Onderwijsbeleid Hogeschool Van Hall Larenstein, 2012 (wordt ter instemming voorgelegd aan de MR) Beter studeren met een functiebeperking, 2012 (nog onderwerp van overleg met de MR) Alumnibeleid Hogeschool van Hall Larenstein, 2012 Internationaliseringsbeleid Hogeschool van Hall Larenstein, 2011 Strategisch Personeelsplan VHL 2008-2011 Koers VHL 2015 Totaal rapportage Operational Excellence, 2010 MINT resultaten VHL 2010 Jaarverslag Wageningen UR 2011 Medewerkermonitor 2010 Bestuurs- en Beheersreglement (BBR) Uitwerkingsplan Wenkend Perspectief, 2012 Mandaat VHL 2012 Reglement medezeggenschapsraad Reglement opleidingscommissies Onderwijs- en Examenregeling (OER) a. Diermanagement (Leeuwarden) b. Land en Watermanagement (Velp) c. Agribusiness and business administration (Wageningen) Lijst met documenten ter inzage op 26 november

48