Redactie Elly Fieret Fotografie: Ron Otsen © 2006 Instituut voor Pathologie VUmc
Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2006 van de afdeling Pathologie, waarin weer een aantal belangrijke mijlpalen staan beschreven. Zo werd de Micro-array unit in de structuur van de afdeling pathologie ingepast en werd de data analyse van deze unit aanzienlijk verbeterd door de komst van Mark van der Wiel. Een deel van de afdeling pathologie werd ingehuisd in het VUmc kankercentrum, waarmee de enorme ruimtenood voor een deel werd verzacht. Het SymPathy systeem werd verder met software ge-update, managementgegevens en besturingsprocessen op meerdere niveaus kunnen daardoor nu wél heel gemakkelijk verkregen worden. Wat betreft het onderzoek is de afdeling vorig jaar verder uitgebreid. Er werden nogal wat subsidies verkregen. Tevens werd het onderzoek verder gestructureerd (zie hoofdstuk 5), waarmee te grote diversiteit is voorkomen. Naast de subsidies voor wetenschappelijke projecten werd ook een subsidie van het Europees Sociaal Fonds (ESF) verkregen om medewerkers beter voor de arbeidsmarkt geschikt te maken. Tevens zijn wij erin geslaagd om de neuroPA met de komst van Annemieke Rozemuller verder te versterken. Wat betreft de diagnostiek heeft met name de moleculaire pathologie een grote vlucht genomen. De aanvragen vanuit de kliniek voor een classificatie van ziekten door middel van moleculaire technieken als aanvulling op klassiek patho-morfologisch onderzoek groeit aanzienlijk. Verder werden in de werkeenheid medische immunologie de HLA-DQ typeringen in het kader van coeliakie vraagstellingen in het diagnostische pakket ingevoerd. Bovendien werden de doorlooptijden van het diagnostiekproces in de werkeenheden histodiagnostiek, cytodiagnostiek en obductie onder de loep genomen. Er werd een uitgebreide analyse gemaakt en de verbeteringen in de afwerking van cytologie en histologie uitslagen zijn nu reeds zichtbaar. Voor de afwerking van obducties is de planning in 2007 een aanzienlijke reductie te bereiken. Het “schotse” dagje uit ten slotte was een uitstekende gelegenheid om te demonstreren dat de afdeling in aantal medewerkers toeneemt en erin slaagt jong te blijven. Al met al een was het voor de afdeling Pathologie een succesvol 2006. CJLM.Meijer Hoogd afdeling Pathologie
Inhoud
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding...............................................................................9 Hoofdstuk 2: Doelstellingen....................................................................15 Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg ....................................................................21 Hoofdstuk 4: Onderwijs ..........................................................................41 Hoofdstuk 5: Research...........................................................................48 Hoofdstuk 6: Personeel ..........................................................................99 Hoofdstuk 7: Arbo, Milieu en Veiligheid................................................103 Hoofdstuk 8: Infrastructuur ...................................................................107 Bijlage 1: Overlegstructuren afdeling pathologie ..................................113 Bijlage 2: Wetenschappelijke stages 2006 ...........................................114 Bijlage 3: Stages beroepsonderwijs 2006 ............................................115 Bijlage 4: Personeel 2006 ....................................................................117
1 Inleiding
7
8
Hoofdstuk 1: Inleiding Als klinisch specialisme in een academisch medisch centrum kent de afdeling Pathologie, als onderdeel van divisie V van het VU medisch centrum, drie academische hoofdtaken, te weten: • patiëntenzorg, • onderzoek en • onderwijs. Om deze drie hoofdtaken goed te kunnen uitvoeren beschikt de afdeling over een infrastructuur. Een uitgebreide beschrijving kunt u terugvinden in Organisatie Afdeling Pathologie (mei 2003).
RvB
I
II
III
IV
VI
Cluster V
Afdelingshoofd
Afdelingsadviesraad
Sector managem ent / ondersteuning + autom atisering
Arbo-, m ilieu- en veiligheidsborging
Kwaliteitsborging
Patiëntenzorg
Onderzoek
Onderwijs
Drie hoofdprocessen binnen de afdeling
M edisch technische ondersteuning t.b.v. de 3 hoofdprocessen
Figuur 1: Organisatie Afdeling Pathologie
9
Patiëntenzorg De patiëntenzorg bestaat uit de volgende onderdelen: • histodiagnostiek, • cytodiagnostiek, • immunologische diagnostiek, • moleculaire diagnostiek en • post mortale diagnostiek. De verantwoordelijkheid van de uitvoering ligt bij de verschillende diagnostiek coördinatoren. Onderzoek Het onderzoek kent verschillende onderzoekslijnen die allen binnen diverse onderzoekinstituten zijn ondergebracht, met aan het hoofd een researchcoördinator: Een gedetailleerd overzicht van de onderzoekslijnen die ondergebracht zijn bij de pathologie wordt gegeven in Hoofdstuk 5 en tabel 5.1 Onderwijs Het onderwijs is als volgt georganiseerd: • academisch onderwijs: geneeskundig, medische biologie, tandheelkunde, informatica, wis/natuurkunde, • postacademisch onderwijs: opleiding tot –gerechtelijk- patholoog, medisch immunoloog, bij/nascholing, • beroepsonderwijs: HLO/MLO tbv analisten, informatici, • nascholing post MLO/post HLO en • overig onderwijs: verpleegkundigen, politie/recherche Het onderwijs kent een onderwijscoördinator ten behoeve van het academisch onderwijs en een stagecoördinator voor de HLO/MLO-opleiding. Door middel van overlegstructuren is de interne communicatie gegarandeerd, in bijlage 1 wordt hiervan een overzicht gegeven. De professionele aansturing van het patiëntenzorgproces is samengevat in een organogram, zie figuur 2. Voor de medisch technische ondersteuning is het laboratorium onderverdeeld in 7 sectoren (zie fig.3): - Sector Oncopathologie - Sector Histodiagnostiek - Sector Neuro Immuno Diagnostiek - Sector Cytodiagnostiek / patiëntensecretariaat - Sector Immunologie - Sector Moleculaire pathologie - Sector Disease Profiling .
10
Functioneel organogram
Professionele aansturing patiëntenzorgproces Afd. Pathologie
Afdelingshoofd
Diagnostiek commissie
Kwaliteitsborging
Histodiagnostiek diagnostiek coördinator
Cytodiagnostiek diagnostiek coördinator
Immunologische diagnostiek diagnostiek coördinator
Post mortale diagnostiek diagnostiek coördinator
Moleculaire diagnostiek diagnostiek coördinator
Pathologen PA-diagnostiek consulenten (diagnosten) Pathologen met deelspecialisatie (specialisten) Medisch immunologen Arts-assistenten
Stafsecretariaat Fotografie Patiëntensecretariaat Cytodiagnostiek Oncopathologie
Histotechniek Electronenmicroscopie Obductie / mortuarium Weefselbank
UNITS:
Figuur 2: Professionele aansturing patiëntenzorgproces
11
Neuropathologie en immunohistochemie In Situ Hybridisatie Medische immunologie Pathobiologie
Moleculaire diagnostiek met ontwikkelings research Moleculaire pathologie research Immunogenetica Tumor profilering Micro-array fac.
Hiërarchisch organogram
Medisch Technische Ondersteuning Afd. Pathologie
Afdelingshoofd
Sector management ondersteuning en automatisering
Afdelingsadviesraad
Unit stafsecretariaat
KAM
Unit Fotografie
Sector oncopathologie
Unit experimentele oncopathologie
Sector histodiagnostiek
Unit histotechniek
Sector neuro / immuno diagnostiek
Unit Immunohistochemie
Unit electronen microscopie
Unit neuropathologie
Unit Obductie Mortuarium
Unit ISH
Sector cytodiagnostiek / patiëntensecretariaat
Sector immunologie
Sector moleculaire pathologie
Sector Disease Profiling
Unit Cytodiagnostiek
Unit Medische Immunologie
Unit Moleculaire diagnostiek met ontwikkelingsresearch
Unit Tumor profilering
Unit Patiënten secretariaat
Unit Pathobiologie
Unit Moleculaire pathologie research
Unit Micro-array
Unit Immunogenetica
Unit in ontwikkeling
Unit weefselbank
Figuur 3: Medisch Technische Ondersteuning
12
2 Doelstellingen
13
14
Hoofdstuk 2: Doelstellingen Doel: Jaargesprekken medewerkers. 75% is gerealiseerd. De jaargesprekken worden gecontinueerd. Doel: Opleidingsplan 2006-2007. Een voortgangsrapportage mbt de opleidingen in 2005/2006 is opgesteld. De ESF-subsidie is in maart 2006 toegekend. Scholingsactiviteiten binnen de afdeling zijn van april 2005 t/m december 2007 voor 50% gefinancierd. Het deel mbt pathologie wordt volgens plan uitgevoerd. Een nieuwe ESFsubsidie aanvraag voor de periode 2008- wordt voorbereid.
In 2006 heeft de afdeling Pathologie haar doelstellingen conform het INK model verwoord in het Management Contract 2006 / 2007(jaarplan) en periodiek in de management rapportages aan de Raad van Bestuur over de voortgang gerapporteerd. De rapportages geven een overzicht van de gerealiseerde doelstellingen en afdelingscijfers per 4, 6, 8 en 12 maanden. De doelstellingen uit het jaarplan 2006/2007 zijn geëvalueerd. In het hiervolgend overzicht worden de gerealiseerde en niet gerealiseerde doelstellingen en de status ervan weergegeven.
Management van middelen Doel: Meerjaren investeringsplan. Het geactualiseerde meerjaren investeringsplan is in februari 2006 bij het clusterbureau ingediend en in het meerjaren investeringsplan van cluster V opgenomen. Doel: Financiering research. In de verslagperiode is meer dan 20 fte uit de 3e en 4e geldstroom financiering gehaald.
Gerealiseerde doelstellingen Leiderschap Doel: Integratie van de Immunogenetica en Micro Array Faciliteit is gerealiseerd, de evaluatie wordt in het 2e kwartaal 2007 afgerond. Strategie en Beleid Doel: Een matrix met daarin afdeling, onderzoeksthema, zwaartepunt, aangevraagde subsidies is opgesteld. De 1e versie van de matrix is opgenomen in het jaarverslag. Doel: Innovatie diagnostiek. Binnen de Medische Immunologie werden in 2006 HLADQ typeringen geïmplementeerd in de diagnostiek; daarnaast werden testen opgezet o.m. ter bepaling van antistoffen tegen intrinsic factor en GAD65 en werd een deel van de autoimmuundiagnostiek geautomatiseerd. Doel: Regio-functie: ziekenhuizen Slotervaart en Amstelveen. Op last van de raad van bestuur zijn de contacten met het Slotervaatziekenhuis geminimaliseerd. Contracten met Ziekenhuis Amstelland zijn in een beslissende fase. Doel: Regio-functie m.b.t. invoering nieuwe technieken voor diagnostiek. Twee LPTvoorstellen zijn ingediend; een beperkt budget is voor 2007 toegekend. Zwaartepuntfunctie voor colondiagnostiek is gerealiseerd Doel: Budgetafspraken nieuwe ontwikkelingen. Twee LPT-voorstellen zijn ingediend; een beperkt budget is voor 2007 toegekend. Doel: Inbedding Hersenbank. Een organisatieen financieringsstructuur met een evenwichtige inbreng van alle participanten, te weten de afdelingen Neurologie, Pathologie en het ICEN is in het 2e kwartaal 2006 gerealiseerd.
Management van Processen Patientenzorg Doel: Diagnose Behandelcombinatie (DBC’s). De nieuwe integrale kostprijs (tbv 2007) is eind 2006 vastgesteld en dient nog te worden geïndexeerd voor 2007. De nieuwe index voor 2007 wordt afgewacht. Onderwijs Doel: Practica Histologie en Pathologie. De ruimtelijke faciliteiten zijn gerealiseerd; het budget tbv onderwijsfaciliteiten is tot 2008 geregeld. Histologie-preparaten zijn zodanig gekozen dat ze goed aansluiten op het PA materiaal (“gehumaniseerd”) Doel: Opleiden van analisten. Voor het studiejaar 2006/2007 zijn 4 stagiaires op MLO niveau in een afdelingsbreed stageprogramma van start gegaan, Naast 13 leerlingen MLO voor 1 dag. Op HLO niveau zijn er 8 stagiaires van start gegaan en 4 voor 1 dag. Nieuw is een stage van 6 weken voor een HLO duaal student. Voorts zijn, in het kader van beroepsoriëntatie, aan scholieren van het voortgezet onderwijs voor 2 groepen stages pathologie verzorgd. Maatschappij Doel: Aandacht voor milieu. Wordt gecontinueerd Doel: Wetenschappelijke gegevens toepassen in gezondheidszorg Hoofdstukken protocollenboek wordt voortdurend geactualiseerd. Momenteel deels in
Management van medewerkers Doel: Arboen milieu management. Gerealiseerd
15
(opnieuw opgenomen in het OZONplan) wordt vooralsnog door MCA en VUmc-Pathologie gezamenlijk bekostigd. De opleiding voor medisch immunoloog wordt momenteel nog niet vergoed door de ziektekostenverzekeraars. In 2007 zal opnieuw worden getracht de opleiding voor medisch immunoloog in opleidingsfonds onder te brengen.
versie 2 en deels in versie 3. Totale actualisatie wordt verspreid over 5 jaar. Bestuur en financiers Doel: Informatievoorziening binnen Pathologie. Maand- en kwartaalrapportages zullen binnen de deadlines worden aangeleverd en betere terugkoppeling naar de afdeling mbt afdelingsrapportages zal worden nagestreefd. Beoogt wordt een efficiëntere logistiek van projectbegrotingen. Afronding 2e kwartaal 2005. In 2006 is hiervoor extra capaciteit ingezet en in 2007 is hieraan verder vorm gegeven.
Management van Medewerkers Doel: Welzijn medewerkers Pathologie Het ziekteverzuim kent een totaal verzuim van 5.04%, waarvan 1,79% gravida. De afdeling zal meer moeten anticiperen op de gevolgen van part-time aanstellingen en medewerkers die recht hebben op ouderschapsverlof.
Niet gerealiseerde doelstellingen Leiderschap Doel: Optimalisering organisatiestructuur afdeling. De implementatie van een slagvaardige Afdelingsadviesraad met vertegenwoordigers uit de diverse onderdeel commissies zal worden afgerond in het tweede kwartaal van 2007
Management van middelen Doel: ICT-plan. De onderdelen van ICT plan blijven onder de aandacht Handleiding Sympathy: In progress, nadere specificatie in samenspraak met leverancier Spraakherkenning: offertetraject afgesloten. Implementatie is vertraagd omdat een ziekenhuisbrede actie moet worden gewacht. Invoering wordt zodoende pas in oktober 2007 verwacht. Digitaal order management: lage prioritering in PIP is probleem. Besproken met cluster automatiseringsfunctionaris en medegeïnteresseerde (= afdeling klinische chemie) ICT-beleidsplan wordt in het 2e kwartaal 2007 geactualiseerd
Strategie en Beleid Doel: Lange termijn huisvesting Het ontwerp en het ‘vlekkenplan’ zijn gereed en goedgekeurd. De indeling is gebaseerd op de diverse opgaven die de laboratoria reeds eerder hadden aangeleverd. Het voorstel van de architect voor de invulling van pathologie laboratoria en -kantoorplekken zal verder door de werkgroep van de afdeling worden uitgewerkt. Doel: Korte termijn huisvesting Kwestie rondom verplaatsing metabool laboratorium en vriezerruimte is nog niet opgelost. Maatregelen: Offerte is opgevraagd. Verbouwing mei 2007 klaar Doel: Optimalisering afstemming clusters Helaas blijkt bij na herijking het toegekende budgetniveau onder de werkelijkheid (productie niveau). Budget en productie niveau zullen in balans worden gebracht. Doel: Profilering Pathologie op arbeidsmarkt Het Content Management Systeem (CMS) is inmiddels beschikbaar voor VUmc. Dit jaar zal het geeffectueerd worden door het optimaliseren van de website. Doel: Weefselbank. De procedures mbt weefselbank worden momenteel afgestemd op VUmc richtlijn implementatie “code goed gebruik.” Voorts is afstemming gaande met VICI en ICEN in het kader van een inventarisatie van de research infrastructuur. Doel: Structurering medisch immunologische opleidingsplaats. Afstemming met MCA (klinische chemie/immunologie) over opleidingsplaats heeft plaatsgevonden. Een opleidingsplaats medische Immunologie
Management van Processen Patientenzorg Doel: Logistiek van patiëntenzorg In 2007 zullen de logistieke veranderingen worden geëvalueerd door het uitvoeren van interne audits. Ontwikkelingen en verbeteringen op het vlak van de planautomaat zijn ziekenhuisbreed in volle gang en worden door de afdeling direct gevolgd. Doel: Toetsing PA-diagnose en logistiek Naast de indicatoren revisies en consulten, gewijzigde conclusies, vriescoupe discordanties, specificiteit en sensitiviteit puncties, zal worden nagegaan in hoeverre de niet afgewerkte diagnostiek wordt bewaakt. Onderzoek Doel: Onderzoekslijnen stroomlijnen Een update van de toekomstvisie pathologie tbv research wordt voorbereid. Onderwijs Doel: Nadere uitwerking en implementatie pathologie-onderwijs in nieuw curriculum Het pathologie-aandeel tweede semester van 2de jaar zal worden afgerond. Tevens zullen voor de overige jaren de delen van de 16
pathologie bij de orgaan pathologie worden ondergebracht.
Maatschappij Doel: Van kwaliteitszorgsysteem naar KAM In april 2007 zal op het CCA een RI&E worden uitgevoerd door de AMD. In het Pathologisch Instituut worden interne audits op het gebied van arbo en milieu ingepland en uitgevoerd in het laatste kwartaal van 2007.
Klanten en verwijzers Doel: Verbeteren klanttevredenheid Per jaar zal een thematische enquête worden gehouden. In het 1ste kwartaal van 2007 worden voorbereidingen getroffen voor een enquête tbv dienstverlening mortuarium. Uitvoering medio 2007.
17
18
3 Patiëntenzorg
19
20
Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg Dit hoofdstuk gaat in op de productiegegevens van de patiëntenzorg. Ook aspecten zoals doorlooptijden, rondzendingen en andere indicatoren komen aan bod in dit hoofdstuk .
3.1
Jaarcijfers klinische pathologie
Histodiagnostiek: aantal inzendingen Aantal gewogen eenheden Cluster
MT
Afdeling
2006
2005
I
MT-DER MT-END MT-HEM MT-INW MT-LON MT-MDL MT-NEF MT-ONC MT-REU MT-NUC MT-KNO MT-MKZ MT-NCH MT-NEU MT-OOG MT-PCH MT-REV MT-PSYCH MT-KLG MT-KCH MT-KIN MT-V&G MT-ANES MT0CAR MT-CCH MT-HLK MT-ICV MT-ORT MT-URO MT-RAD MT-RTH
Dermatologie Endocrinologie Hematologie Inwendige geneeskunde Longziekten Maag-, Lever-, Darm-ziekten Nefrologie Oncologie Reumatologie Nucleaire geneeskunde Keel, Neus, Oor specialisme Mondziekten, Kaakchirurgie Neurochirurgie Neurologie Oogheelkunde Plastische chirurgie Revalidatie Psychiatrie Klinische genetica Kinderchirurgie Kindergeneeskunde Verloskunde & Gynaecologie Anesthesiologie Cardiologie Cardiochirurgie Heelkunde Intensive care Orthopedie Urologie Radiologie Radiotherapie Extramuraal (incl SALTRO), consulten en revisies
3137 26 1130 451 1465 3452 242 293 135 0 2135 699 1093 178 200 1343 0 0 0 199 1039 3520 0 94 288 3788 49 464 1135 13 4 5735
3120 18 941 551 1496 3224 225 300 80 0 1973 686 1081 39 310 1482 0 0 4 224 1054 2848 0 82 282 3510 31 382 985 15 2 5002
32.307
29.947
II
III
IV
V
Totaal aantal eenheden
Korte evaluatie: Een stijging van het aantal gewogen eenheden klinisch pathologie 2006 tov 2005.
21
Speciële technieken Totaal aantal inzendingen Histologisch onderzoek: Waarvan: Sneldiagnostiek Elektronenmicroscopisch onderzoek: Aangeboden patiëntenmateriaal Waarvan aangeboden experimenten Totaal afgewerkte verslagen voor diagnostiek Kwantitatieve technieken en tumor profilerend onderzoek Aangeboden patiëntenmateriaal Morfometrie Flowcytometrie (Array) CGH FISH Moleculaire diagnostiek, waarvan: Diagnostiek VU Medisch Centrum Extramurale zorg Totaal Routine bepalingen HPV t.b.v. research Immunohistochemisch onderzoek, waarvan: Immunohistochemie Immunocytochemie ISH PCR Neuropathologie, waarvan: Hersenobductie VU met microscopie Hersenobductie elders met microscopie Totaal
2006
2005
23.827
23.476
321
286
439 0 281
647 83 259
571 771 176 7 10
518 792 153 2 2
1.355 728 2.083 15.111 5.690 4.675 259 168 588
835 364 1199 13.987 5.692 4.698 260 143 591
93 13 106
87 24 111
2006
2005
12.601
11.814
4.890 210 7.711
4289 253 7525
Korte evaluatie: de moleculaire diagnostiek ontwikkelt zich snel
Cytodiagnostiek Cytologisch onderzoek Totaal waarvan: a) niet gynaecologisch cytologisch onderzoek b) door pathologen verrichte punctie door derden ter beoordeling ingezonden uitstrijken (BO + indic)
Korte evaluatie: het aantal algemeen cytologisch onderzoek neemt toe; het aantal door pathologen verrichte puncties neemt af.
Micro-Array faciliteit Micro-Array onderzoek
2006
Totaal, waarvan: Diagnostische arrays Expressie arrays Array CGH
1493 30 393 1070
Na het op starten van de Micro Array Faciliteit (2002) is het aantal diagnostische array’s toegenomen.
22
Obducties naar afdeling 2006 Cluster I
II
III
IV
V
MT
Afdeling
MT-DER MT-END MT-HEM MT-INW MT-LON MT-MLD MT-NEF MT-ONC MT-REU MT-NUC MT-KNO MT-MKZ MT-NCH MT-NEU MT-OOG MT-PCH MT-REV MT-PSYCH MT-KLG MT-KCH MT-KIN MT-V&G MT-ANES MT-CAR MT-CCH MT-HLK MT-ICV MT-ORT MT-URO MT-RAD MT-RTH
Dermatologie Endocrinologie Hematologie Inwendige geneeskunde Longziekten Maag-, Lever-, Darm-ziekten Nefrologie Oncologie Reumatologie Nucleaire geneeskunde Keel, Neus, Oor specialisme Mondziekten, Kaakchirurgie Neurochirurgie Neurologie Oogheelkunde Plastische chirurgie Revalidatie Psychiatrie Klinische genetica Kinderchirurgie Kindergeneeskunde Verloskunde & Gynaecologie Anesthesiologie Cardiologie Cardiochirurgie Heelkunde Intensive care Orthopedie Urologie Radiologie Radiotherapie Subtotaal Verpleeghuizen Elders Gerechtelijke obducties Totaal
2005
overledenen
obducties
0 0 22 50 45 13 9 63 1 0 7 0 33 45 0 0 0 0 0 0 49 98 0 68 29 137 80 2 6 0 0
0 0 3 7 13 4 0 13 0 0 0 0 3 8 0 0 0 0 0 0 19 46 0 14 6 41 14 0 1 0 0
0 0 26 50 54 9 11 60 2 0 10 0 29 45 0 0 0 0 0 0 61 103 0 69 20 121 56 2 2 0 0
0 0 3 8 12 2 4 16 0 0 6 0 6 6 0 0 0 0 0 0 13 62 0 12 3 39 20 0 0 0 0
757 81 88 166 1092
192 81 17 1 291
730 77 120 202 1129
212 77 48 2 339
Het obductie percentage ligt met 25% onder het niveau van 2005 (29%)
23
overledenen obducties
3.2
Jaarcijfers medische immunologie
3.2.1
VUmc Aantal MI-equivalenten
Cluster I
II
III
IV
V
MT
Afdeling
MT-DER MT-END MT-HEM MT-INW MT-LON MT-MLD MT-NEF MT-ONC MT-REU MT-NUC MT-KNO MT-MKZ MT-NCH MT-NEU MT-OOG MT-PCH MT-REV MT-PSYCH MT-KLG MT-KCH MT-KIN MT-V&G MT-ANES MT-CAR MT-CCH MT-HLK MT-ICV MT-ORT MT-URO MT-RAD MT-RTH
Dermatologie Endocrinologie Hematologie Inwendige geneeskunde Longziekten Maag-, Lever-, Darm-ziekten Nefrologie Oncologie Reumatologie Nucleaire geneeskunde Keel, Neus, Oor specialisme Mondziekten, Kaakchirurgie Neurochirurgie Neurologie Oogheelkunde Plastische chirurgie Revalidatie Psychiatrie Klinische genetica Kinderchirurgie Kindergeneeskunde Verloskunde & Gynaecologie Anesthesiologie Cardiologie Cardiochirurgie Heelkunde Intensive care Orthopedie Urologie Radiologie Radiotherapie Overigen Basisfaciliteiten Totaal aantal MI-equivalenten Totaal aantal bepalingen Totaal aantal monsters
2006
2005
399 703 168 4290 809 5158 405 169 4070 95 373 0 16 757 118 8 1 0 0 10 4879 498 1 54 20 51 29 41 10 0 0 36 151 23319 18450 6170
481 794 115 4567 791 4501 413 109 3504 48 342 0 12 487 122 0 5 3 4 4 3863 566 0 50 10 101 57 17 11 0 1 1 60 21039 16860 5999
Korte evaluatie: De groei in hoeveelheid bepalingen, hoewel niet zo explosief als in 2004 en 2005, zette zich in 2006 licht voort. Het totale aantal ingezonden VUmc monsters is met een kleine 3% toegenomen en het aantal bepalingen steeg met 9%. Het aantal gewogen MI-equivalenten steeg met 11% ten opzichte van 2005. 3.2.2
Onderlinge dienstverlening Aantal ontvangen monsters
Totaal aantal monsters Totaal aantal bepalingen Totaal aantal MI-equivalenten
2006
2005
1689 4290 5873
1821 5559 6806
In 2005 was er in de MI-produktie een forse groei te zien ten opzichte van 2004, met name veroorzaakt door de toegenomen HLA-DQ2/8 typeringen. Ook in 2006 was wederom een stijging te zien in HLA-DQ2/8 typeringen. Desondanks is er overall toch sprake van een afname in productie (23% minder bepalingen; 14% minder MI-equivalenten), vooral te wijten aan opvallend minder ingestuurde serologie. 24
3.3
Vakinhoudelijke ontwikkelingen
3.3.1 Klinische pathologie Algemeen De pathologie maakt op het ogenblik een enorme ontwikkeling door. Vanuit een primair morfologisch perspectief worden in toenemende mate, in aanvulling op immuunhistochemische bevindingen, “moleculaire” karakterisaties van tumoren en ontstekingen gevraagd omdat door het vastleggen van bepaalde expressie patronen de therapie meer ziektegericht kan zijn. De translationeel gerichte research van de afdeling begint nu vruchten af te werken: de toepassingen van nieuwe technieken komen naar de kliniek toe. Zo blijkt dat bij de karakterisering van tumoren op de patiënt toegesneden therapieën, b.v. EGFR blocking antilichamen en Ras mutaties bij longtumoren, her2Neu antilichamen bij bepaalde mammacarcinomen van belang te zijn. Ook de evaluatie van geschiktheid van bepaalde therapieën bij patiënten die chemotherapie met alkylerende middelen krijgen door MGMT bepaling is belangrijk. Ook op het gebied van virusgeïnduceerde tumoren werden grote vorderingen gemaakt. Het ziet ernaar uit dat het humaan papillomavirus (HPV) op korte termijn de klassieke cytologie als primaire screeningsmethode gaat vervangen. Ook als middel om patiënten die voor een ernstige cervix afwijking (CIN3, cervix carcinoom) zijn behandeld te monitoren is een HPV bepaling bruikbaar .
nieuwe laboratorium informatie systeem als de techniek van dunnelaagcytologie (waarbij feitelijk twee systemen naast elkaar gingen bestaan: conventioneel en vloeistofcytologie) had de procesgang van het werk gecompliceerd gemaakt en onoverzichtlijk. De gebrekkige outilage (zoals bijvoorbeeld geen aparte ontvangstruimte voor materiaal) speelt hierbij een rol, omdat de ‘routing’ van materiaal bij ontvangst niet optimaal afgewerkt kan worden, maar het was niettemin de moeite waard om binnen de bestaande mogelijkheden door een aangepaste werkwijze tot verbetering te komen. Inmiddels is eind 2006 de doorlooptijd rond de 3 dagen. Mede door direct invoer van microscopische beschrijving, door verbeterde inroostering van supervisie en onderwijs en sterk gewijzigde roostering van de laboratorium werkzaamheden, lijkt de unit op de goede weg de zitten. Over 2006 is de samenwerking met de cytodiagnostiek van het Slotervaart ziekenhuis gecontinueerd. Gebruik van de dunnelaagcytologie voor klinisch gebruik is gehandhaafd (schildklierdiagnostiek) en zal worden uitgebreid (immunotoepassing). Helaas is het nog steeds niet mogelijk direct elektronische uitslagen van cytologie te verschaffen aan huisartsen (Edifact) door problemen op automatiseringsgebied.
Tumor Profiling In een groot gedeelte van de gevallen die worden aangeboden voor pathologie diagnostiek kan met behulp van de standaard histologische evaluatie, eventueel aangevuld met immunohistochemisch onderzoek, een diagnose worden gesteld. In een deel van de gevallen, met name bij gradering van tumoren, worden aanvullende kwantitatieve bepalingen als morfometrie en DNA cytometrie verricht. De unit binnen de afdeling pathologie waar deze bepalingen plaatsvinden droeg dan ook lange tijd de naam Kwantitatieve Pathologie. De laatste jaren hebben een aantal ontwikkelingen op het terrein van genomics ertoe geleid dat het scala aan beschikbare technieken is uitgebreid. Hierbij is met name de micro array technologie van belang. Recent is aan het VUmc een micro array faciliteit tot stand gekomen en momenteel zijn micro arrays voor RNA analyse (“expression profiling”) en DNA analyse (“micro comparative genomic hybridization”) volledig operationeel. Een ontwikkeling is gaande waarbij naast
De expressiepatronen van het Epstein Barr virus (EBV) in naropharynx carcinomen en non Hodgkin lymfomen worden nu ook gebruikt om de diagnostiek van deze tumoren te optimaliseren. Belangrijk voor al deze ontwikkelingen is het labmanagement systeem “Sympathy”, waardoor evaluatie op klinisch materiaal goed is te evalueren. Hieronder worden de verschillende ontwikkelingen die zich voordoen aangegeven.
Cytodiagnostiek In 2006 is de unit cytodiagnostiek bedrijfskundig doorgelicht (bureau Synops) om tot snellere doorlooptijden te komen. De aandacht is hierbij vooral gericht op nietgynaecologische cytologie. De doorlooptijden van allerlei vormen van punctie- en exfoliatieve cytologie bleek begin januari 2006 rond de 6 dagen te schommelen. De introductie van het 25
eerder genoemde kwantitatieve methodes, deze microarray technieken worden toegepast om tot een verfijndere karakterisering van weefselmonsters te komen, en de uitkomst hiervan te gebruiken voor het voorspellen van ziektebeloop en het kiezen van de meest optimale therapie. De te karakteriseren weefselmonsters zijn in de praktijk meestal afkomstig van tumoren en voor deze benadering wordt in het Engels vaak de term “tumour profiling” gebruikt. Omdat we verwachten dat “tumour profiling” een belangrijke rol gaat spelen in de tumor diagnostiek is de naam van de unit Kwantitatieve Pathologie veranderd in Tumor Profilering. Deze naam dekt goed de lading, inclusief de bestaande methoden als morfometrie en DNA cytometrie. Naast bovengenoemde genomische microarrays raken ook zogenaamde tissue microarrays meer in zwang. Hierbij kunnen kleine biopten, met een doorsnede van 0,6 mm, van honderden verschillende weefselmonsters op een preparaatglas worden geanalyseerd (zie ook bij weefselbank). Voor de analyse en verwerking van deze TMA’s is in 2006 met subsidie van V-ICI een Zeiss Mirax slide scanner aangeschaft. Hiermee kunnen de coupes met immunohistochemisch gekleurde tissue microarrays worden gescand en geanalyseerd. Bovendien worden momenteel bestaande beeldbewerkingstoepassingen voor bijvoorbeeld DNA cytometrie en immunokwantificering aangepast en geschikt gemaakt om te worden gebruikt met deze slide scanner. Voorts biedt deze slide scanner andere mogelijkheden op het gebied van virtuele microscopie, zoals consultatie op afstand (telepathologie) en gebruik voor onderwijsdoeleinden.
toename van het aantal bepalingen verwacht door regionale ontwikkelingen. De verhuizing binnen het laboratorium heeft meer concentratie gebracht, hetgeen wel enigszins ten koste van de ruimte is gegaan. Om de kwaliteit overal zoveel mogelijk te waarborgen, zal waarschijnlijk een immunolab op het CCA “geopend” worden.
Weefselbank In het kader van de implementatie van de code goed gebruik in het VUMC is reeds eerder het regelement van de weefselbank veranderd, mede in samenspraak met de METC. Met name wordt nu nog gewerkt aan een verbetering van de automatisering (link met het Sympathy systeem en het ZIS voor goede controle op eventueel door patienten gemaakt bezwaar voor nader gebruik van weefsel). Het gebruik van tissue arrays neemt toe; deze arrays worden veelal zelf gemaakt en gebruikt voor zowel diagnostiek (uittesten van nieuwe antilichamen) als ook voor research doeleinden.
Neurodiagnostiek Belangrijkste gebeurtenis is het vertrek van dr. W. Kamphorst (pensioenering) en de komst van dr. A. Rozemuller. Zij heeft een eigen onderzoekslijn op het gebied van de ziekte van Alzheimer meegebracht, die het werk op dit gebied in de unit zeer versterkt. Er zijn afspraken gemaakt met de afdeling pathologie van het st. Lucas-Andreas ziekenhuis over serviceverlening op neuropathologisch gebied. Op het gebied van de research naar multiple sclerose is in samenspraak met het MS centrum de plaats van dr. Bö overgenomen door de afdeling pathologie. De research lijnen van de neuropathologie zijn productief en succesvol.
Immunohistochemie De in eerdere jaren gesignaleerde trends zetten door. Het betreft de steeds verdere differentiatie in therapieen, met name moleculair op de patient toegesneden therapieen (EGFR blocking antilichamen, RAS mutaties, Her2 Neu antilichamen, etc.) en evaluatie van geschiktheid van bepaalde therapieen (MGMT-bepaling bij chemotherapie met alkylerende middelen, b.v.). Verder worden verbeterde mogelijkheden voor tumordiagnostiek met nieuwe antilichamen natuurlijk scherp gevolgd. Mede gezien de toenemende vraag naar kleuringen, een andere duidelijke trend, en de vraag naar goede reproduceerbaarheid is de automatisering middels kleurmachines uitgebreid. Ook is de logistiek aangepast om de snelheid waar mogelijk te verhogen. Op het gebied van de in situ hybridisatie wordt een duidelijke
3.3.2 Medische Immunologie Automatisering en logistiek Er vond in 2006, na in gebruikname van het CCA, een ruimtelijke reorganisatie binnen het pathologisch instituut plaats, waardoor er iets meer ruimte voor de MI beschikbaar kwam. Zo kon er een apart laboratorium aangepast worden voor materiaalontvangst en verwerking van bloedmonsters. Verder werd er dit jaar een immunogenetisch laboratorium (PCR en SSCP-analyses) ingericht voor HLA-DQ typeringen. De logistiek van het diagnostisch proces is ten gevolge van deze herinrichting en als gevolg van de in gebruikname van een robot voor een aantal verschillende diagnostische bepalingen drastisch aangepast. 26
Er werd opnieuw gestreefd naar reductie in papieren formulieren voor het vastleggen van testresultaten. Gezien de trage voortgang in het acceptatieproces van SYMPATHY werden echter nog geen stappen gezet om de robot aan SYMPATHY te koppelen; het ligt in de bedoeling dit in de nabije toekomst wel te realiseren.
technieken. Deze research betreft met name de ontwikkeling en evaluatie van in vitro parameters voor het immunologisch functioneren van patiënten met chronisch inflammatoire aandoeningen, autoimmuunziekten en maligniteiten. Daarnaast worden verschillende condities onderzocht die de (auto)immuunreactiviteit kunnen beïnvloeden, zoals trauma, de voedingsstatus, kanker of het al dan niet aanwezig zijn en functioneren van regulatoire elementen, zoals NKT-cellen en Tregs. Dit jaar werd veel aandacht besteed aan de technische en klinische validatie van de isolatie en fenotypering van IEL uit duodenumbiopten (AIO Wieke Verbeek, GE). Het aberrante fenotype van deze IEL (T cellen zonder membraanexpressie van CD3 en CD8), dat gezien wordt bij een deel van de refractaire coeliakiepatienten vormt een belangrijke prognostische parameter voor het ontwikkelen van enteropathie geassocieerd T-cellymfoom (EATL). Opmerkelijke bevinding hier was de omgekeerde correlatie tussen aantallen Tγδcellen en aberrante IEL, welke in kaart gebracht werd in een groep refractaire coeliakiepatienten tijdens therapie. Het routinematig bepalen van de HLA-DQ heeft geleid tot het initiëren van een aantal nieuwe research projecten binnen de unit MI, in nauwe samenwerking met de unit Immunogenetica en gastroenterologie. Wat betreft immunomonitoring van klinische trials: dit jaar werd de evaluatie van KRN7000 behandelde HCV en HBV patiënten (fase I/II studie i.s.m. Kirin company) afgerond en tot publicatie(s) verwerkt. Daarnaast werd er een stuk monitoring, gericht op regulatoire T cellen, opgezet in samenwerking met dr. TD de Gruyl, ter evaluatie van prostaatkankerpatiënten, die naast een tumorcel vaccin oplopende doseringen anti-CTLA-4 krijgen toegediend (GVAX-studie). Als bijdrage aan het monitoren van immunologische effecten van autologe stamceltransplantatie werd gestart met de evaluatie van lymfocytenfuncties en vaccinatieresponsen (samenwerking met Hematologie), van lymfocytensubsets bij systemische sclerose (samenwerking reumatologie) en van aberrante intra-epitheliale duodenum T-celpopulaties bij refractaire coeliakie (samenwerking GE).
Techniekontwikkelingen In 2006 werden er verschillende nieuwe diagnostische bepalingen opgezet, gevalideerd en in gebruik genomen. - De radioimmunoassay voor TSH-R bindende antistoffen werd vervangen door een inhibitie ELISA, en wordt voortaan gerapporteerd in IU/ml. - De introductie van een geautomatiseerd systeem (Immunocap) voor het bepalen van DNA-antistoffen, ENA’s, CCP-antistoffen, PR3en MPO-antistoffen, alsmede glomerulair basaalmembraan antistoffen betekende een nieuwe stap in de automatisering op het lab. Betrekkelijk infrequent aangevraagde tests kunnen met dit systeem toch frequent verricht worden, waardoor de doorlooptijden zullen afnemen. Bovendien zal op termijn dit apparaat aan SYMPATHY gekoppeld kunnen worden. - In het kader van coeliakie-diagnostiek werd een nieuw testsysteem in gebruik genomen m.b.v. humaan recombinant tissue transglutaminase en werden de coeliakie gerelateerde IgG-tests gevalideerd voor toepassing op sera van IgA deficiënte patiënten. - De HLA-DQ- typeringen, eveneens in het kader van coeliakievraagstellingen, worden met ingang van de zomer 2006 uitgevoerd binnen de unit Medische Immunologie in een daartoe speciaal ingericht laboratorium. - T.b.v. de differentiatie tussen type I en II diabetes werd een ELISA gevalideerd ter bepaling van antistoffen tegen GAD-65; deze antistoffen komen m.n. bij type I diabetes voor en hebben een iets hogere sensitiviteit dan de gebruikelijke immuunfluorescentietest voor eilandcel-antistoffen. - Ter evaluatie van het fenotype van IEL bij refractaire coeliakie (RCD) werd een nieuwe techniek geïntroduceerd, waarbij IEL niet langer mechanisch, maar ‘chemisch’ geïsoleerd worden uit duodenumbiopten. Dit levert een veel zuiverder IEL-populatie op, terwijl uit het resterend materiaal nog de lamina propria-lymfocyten te isoleren zijn dmv enzymatische dissociatie.
Onderwijs Er werden op de unit MI uiteenlopende stages begeleid. Emmy de Cocq (bachelorstage biologie) werkte aan de ontwikkeling van een ELISA voor IL-23 (in samenwerking met dr.HJ Bontkes). Dr. Rina Susilowati uit Yogyakarta (Musketeer stage, KWF IN2006-25 ) werkte
Implementatie onderzoek De medisch immunologische research vindt plaats binnen de thema’s van het V-ICI (2.2) of dient ter evaluatie en validatie van eigen 27
gedurende 3 maanden aan een Authorware computerprogramma t.b.v. immunologie onderwijs. Het onderdeel ‘lymphoid organs’ werd afgerond en kan zowel in Indonesië als aan het VUmc ingezet worden in het bachelor onderwijs. David Bernardo Ordiz (PHD student uit Valladolid, Spanje) werkte 4 maanden aan de identificatie van regulatoire T cellen en NKT cellen in de circulatie van patiënten met goed responderende dan wel refractaire coeliakie. Tot slot werd een korte stage immunologie op het MI-lab gelopen door Annemieke Heijboer (klinisch chemicus in opleiding) en Willemijn Kortmann (infectioloog in opleiding).
merkers. De unit Moleculaire Pathologie speelt in op deze toenemende vraag door het ontwikkelen van nieuwe moleculair biologische methodieken die een antwoord geven op de verschillende klinische vragen. Op dit moment is de implementatie van HPV genotypering (met behulp van Reverse Line Blot en multiplex bead-based technologie), en mutatie analyse van EGFR, k-ras, c-kit, en b-raf (middels cycle-sequencing en WAVE analyse) in volle gang. Ook houdt de unit Moleculaire Pathologie zich bezig met techniekverbetering en robotisering ten behoeve van highthroughput bepalingen. Daarnaast is in 2006 het tarievenstelsel ten behoeve van het faciliteitenbudget voor moleculaire bepalingen opgezet.
Door de medisch immunologen werd bijgedragen in de vorm van colleges aan de volgende cursussen: bachelorcursus Humane pathologie, de master cursussen Immunity and disease en Clinical immunology (biologiestudenten) en de profielcursus Immunologie (geneeskunde studenten). Bij de laatste cursus veel tevens een groot deel van de coordinatie onder verantwoordelijkheid van de MI.
3.3.4 Micro-array faciliteit Technische ontwikkelingen In de meeste tumoren en bij patiënten met aangeboren afwijkingen worden chromosomale afwijkingen gevonden in het aantal chromsomen of delen van chromsomen. Met behulp van array “Comparative Genomic Hybridization” aCGH kan in de tumoren en bepaald worden waar die afwijkingen op de verschillende chromosomen plaats vinden. Die techniek is binnen het VUMC in het afgelopen jaar sterk verbeterd waarbij het oplossend vermogen sterk (100x) is toegenomen. Afwijkingen ter grootte van 10-100kb kunnen nu op genoom wijde schaal gemeten worden.
Daarnaast werd een bijdrage geleverd als tutor/mentor aan semester 1.1 van geneeskunde studenten. Binnen de MI wordt vanaf 2005 een assistent opgeleid in de medische immunologie. Daarnaast wordt op landelijk niveau bijgedragen aan de kwaliteit van de MI / transplantatie immunologie opleiding (BME von Blomberg als lid van de commissie opleiding en registratie) en de integratie van de opleiding in een breder federatief verband van ziekenhuislaboratoria (BME von Blomberg als lid van de commissie 6-partijenoverleg).
Diagnostische ontwikkelingen Een belangrijke toepassing van microarrays betreft het a priori inschatten van de succes kans van bepaalde behandelingen. Door in een vroege fase patiënten te identificeren voor wie een bepaalde (veelal dure) behandeling wel of niet zinvol is (bijvoorbeeld omdat zonder de behandeling de prognose al goed is, of omdat ondanks de behandeling de prognose zeer slecht zal blijven), kan veel bespaard worden in termen van menselijk leed en geld. Op dit terrein zijn reeds meerdere toepassingen gepubliceerd. Meerdere van deze toepassingen worden op dit moment, veelal in een trial setting, aan de VUmc MAF opgestart al dan niet in samenwerking met perifere ziekenhuizen.
3.3.3 Moleculaire Pathologie Binnen de pathologische diagnostiek neemt de moleculaire diagnostiek een steeds toenemende plaats in. Er bestaat een grote verscheidenheid aan moleculair diagnostische technieken. Het basisprincipe is telkens de detectie van kwalitatieve (sequentie) of kwantitatieve veranderingen van nucleïnezuren. Op de unit Moleculaire Pathologie wordt een scala aan moleculair biologische technieken toegepast ten behoeve van diagnostiek, waaronder PCR methodieken voor detectie van oncogene virussen (EBV en HPV), microsatellietanalyse (weefselverwisselingsanalyse), LOH, MSI, en analyse van B- en T-cel clonaliteit. Door toenemende klinische vraagstellingen, o.a. therapiekeuze op basis van mutatie-analyse van bepaalde genen (bijv. small molecules), is er een toenemende vraag naar diagnostiek op basis van moleculaire
Diagnostiek dubbel tumoren Patiënten met long maar ook o.a. hoofd/hals, colon en retinobalsoma, presenteren zich regelmatig met meedere turmoren of komen terug in de kliniek met een nieuwe tumor. Met oog op de behandlingsprocedure is het daarom van belang te bepalen of het hier om een recidief of een onafhankelijke nieuwe 28
tumor gaat. We hebben recent kunnen aantonen dat array CGH een snelle en efficiënte methode is om dit aan te tonen (Gallegoz Ruiz Journal Thoracic Oncology 2007). Inmiddels wordt de techniek reeds in de diagnostiek toegepast.
VU. Zij hebben zich in eerste lijn gericht op de data-analyse van array CGH data maar ook op de integratie van die data met klinisch diagnostische gegevens én expressie array data. Daartoe is een zogenaamde “data pipeline” gecreëerd die in de figuur schematisch weergegeven wordt. De verschillende segementen van deze pipeline zijn inmiddels gebpubliceerd in peer-reviewed tijdschriften zoals, “Cancer Bioinformtics”, “Bioinformtics” en ”Biostatistics”.
Non-Hodgkin lymfoom Met behulp van expressie microarray kan goed onderscheid gemaakt worden tussen patiënten met een diffuus grootcellig B-cel lymfoom die een goede kans hebben op complete remissie en patiënten die dat niet hebben. Deze bevindingen zijn inmiddels gepubliceerd (Muris et al. 2007), in de komende periode zal verder uitgewerkt worden hoe dit in de praktijk toe te passen. Coloncarcinomen De respons op 5FU gebaseerde chemotherapie bij advanced coloncarcinomen kan deels worden voorspeld op basis van o.a. de activiteit van het enzym thymidilaatsynthetase. Door middel van expressie profilering wordt getracht deze respons preciezer in te schatten om tot een betere therapiekeuze te komen. In verschillende clinical trials wordt tumor profilering m.b.v. microarrays toegepast om de resultaten van deze trials beter te kunnen inschatten. Maagcarcinoom Op basis van het array CGH profiel kan bij maagcarcinomen goed de kans op de aanwezigheid van lymfkliermetastasen worden voorspeld. Door dit in een preoperatief biopt te doen kan gekozen worden voor de meest geschikte operatie, dat wil zeggen wel of geen uitgebreide lymfklier dissectie (zie figuur). In 2004 is een KWF project verworven om voor dit doel een diagnostische test te ontwikkelen. Diagnostiek mentale retardatie humane genetica Landelijk en internationaal gezien is er een tendens om vooral binnen de klinische en humane genetica de array CGH in te zetten als instap techniek. In het afgelopen jaar is ism met de humane genetica afdelingen van het VUMC in samenwerking met het AMC, gekeken of dit gerealiseerd kan worden. Gezien de bewezen kracht van de techniek wordt daarom hard gewerkt om zo snel mogelijk tot diagnostische implementatie over te gaan. Validatie en SOPs zijn in ontwikkeling. Dataprocessing Arrays produceren grote hoeveelheden data in een korte tijd. Daartoe is in de afgelopen periode een data analyse team opgezet, dit ism de klinische epidemiologie en Biostatistiek binnen VUMC en de wiskunde afdeling van de 29
3.4
Prestatie indicatoren PA-onderzoek
3.4.1 Prestatie indicatoren Een belangrijk onderdeel binnen het kwaliteitssysteem van de afdeling is het monitoren van de technische- en diagnostische processen. Hiertoe zijn procesindicatoren benoemd. In dit hoofdstuk worden de indicatoren per unit benoemd en geëvalueerd.
Normen voor de doorlooptijden zijn voor 2006 als volgt vastgesteld: Histodiagnostiek: 6 werkdagen 80% van TVU aanvragen afgehandeld en geautoriseerd. 3 werkdagen 80% van TSA aanvragen afgehandeld en geautoriseerd Obducties volw.:
3 werkdagen 100% van SVU aanvragen voorlopige autorisatie gereed en/of doorgebeld 30 werkdagen 80% van SVU aanvragen definitief afgehandeld en geautoriseerd (huisartsobducties 80% in 20 werkdagen)
Obducties kinderen:
6 werkdagen 100% van SVU aanvragen voorlopige autorisatie gereed en/of doorgebeld 30 werkdagen 80% van SVU aanvragen definitief afgehandeld en geautoriseerd
Cytodiagnostiek:
6 werkdagen 80% van de algemene cytologie (CVU) afgehandeld en geautoriseerd 6 werkdagen 80% van indicatief (BVU) onderzoek afgehandeld en geautoriseerd 10 werkdagen 80% van BVO onderzoek afgehandeld en geautoriseerd
Moleculaire Pathologie: zie 3.1.3 Doorlooptijden ten aanzien van consulten en revisies zijn niet vastgesteld
Histologie Doorlooptijden gerealiseerd Rapporten T nummers TVU T-nummers SALTRO
2006 85% in 6 werkdagen 80% in 3 werkdagen
2005 80% in 6 werkdagen 82% in 3 werkdagen
S-nummers volw. voorlopige diagnose na obductie S-nummers volw. definitieve diagnose na obductie
68% in 3 werkdagen (83% in 4 werkdagen) 61% in 30 werkdagen (100% gereed in 60 werkdagen)
82% in 6 werkdagen 100% in 60 werkdagen
S-nummers kind voorlopige diagnose na obductie S-nummer kind definitieve diagnose na obductie
71% in 6 werkdagen (80% gereed in 8 werkdagen) 63% in 30 werkdagen (100% gereed in 60 werkdagen )
80% in 10 werkdagen 100% in 60 werkdagen
Korte evaluatie: 100% van alle obducties is afgewerkt na 60 werkdagen. Gestreefd wordt dit terug te brengen naar 40 werkdagen.
30
Consulten, revisies en vriescoupe onderzoek Paraffinecoupe onderzoek Totaal aantal Consulten t.b.v. derden (patholoog van elders stuurt coupes op ter beoordeling subspecialisatie) Revisies t.b.v.derden (patient is hier onder behandeling, eigen kliniek vraagt coupes op) Revisies extern (kliniek elders vraagt PA coupes op) Revisies intern / eigen revisies (meestal met wijziging conclusie) Vriescoupe onderzoek discrepanties definitieve diagnose (%)
Uitbesteed onderzoek (MPE) (Her2FISH AVL en Transloc.sarcomen, par/N2-mat AMC)
2006
2005
23.827
24.414
1181
1505
1394
1307
389
323
73
81
199 13 (6%)
286 9 (3%)
10
6
Algemene cytologie Inzendingen
Aantal niet gynaecologisch onderzoek Aantal door pathologen verrichte punctie Aantal geen diagnose Revisies t.b.v. derden Concordant Discordant Totaal Interne revisies Concordant Discordant Totaal
2006
2005
4.890 210 waarvan: 56(27%)
4.289 253 waarvan: 55 (22%)
232 17 249
182 13 195
3 5 8
2 6 8
Cervix cytologie Inzendingen
Aantal Bevolkingsonderzoek Aantal Indicatie totaal
31
2006
2005
4.394 3.317 7.711
4.241 3.284 7.525
Doorlooptijden gerealiseerd Rapporten
Norm
2006
2005
CVU-nummers (alg cytologie)
80% in 6 werkdagen
92%
91%
BVO-nummers (Bevolkingsonderzoek)
80% in 10 werkdagen
59%
85%
80% in 6 werkdagen 80% na 10 werkdagen
33% 64%
52% 81%
BVU-nummers (Indicatief)
Berekende sensitiviteit en specificiteit van mammapuncties Als kwaliteitsindicator berekent de algemene cytologie naast de doorlooptijden ook de sensitiviteit en specificiteit van de mammapuncties. Dit zijn echogeleide puncties/aspiraties door de clinicus en puncties door de patholoog. Uitkomst mammapuncties
2006
2005
2004
2003
Sensitiviteit cytologische puncties
94%
85%
66%
64%
Specificiteit cytologische puncties
93%
95%
80%
85%
Moleculaire pathologie De Moleculaire Pathologie heeft als normdoorlooptijd ten aanzien van de verschillende PCR bepalingen, waaronder de HPV test, vastgesteld op 10 werkdagen. Meer dan 95% van alle aangevraagde testen worden binnen 5 werkdagen, en 100% van alle HPV testen zijn binnen 10 werkdagen afgerond. Ten aanzien van speciële aanvragen, te weten microsatellietanalyse, B- en T-cel clonaliteitsanalyse, LOH analyse, en MSI bepalingen, is de normdoorlooptijd ruimer gesteld, gezien deze bepalingen moleculair biologische technieken vereisen welke, zowel qua noodzakelijke specifieke opwerkingsmethoden als qua benodigde complexere analyse van de resultaten, meer tijd in beslag nemen. De B- en T-cel clonaliteitanalysen, microsatelliet en MSI bepalingen zijn voor 100% afgerond binnen 10 werkdagen. De aanvragen betreffende de LOH-analysen worden binnen 20 werkdagen afgerond.
In 2006 zijn 1132 incidenten gemeld tegenover 1462 incidenten in 2005. Dit betekent voor 2006 een afname van 330 meldingen tov. 2005. Van de totale hoeveelheid meldingen in 2006 is 35% van algemene aard, 34% wordt gemeld door de cytodiagnostiek, 15% door de histodiagnostiek, 9% door de Medische Immunologie, 5% door de vakdeskundigen en de obductie unit, moleculaire pathologie en het patiëntensecretariaat meldden samen 2%. Normen voor het toegestane aantal meldingen zijn niet gedefinieerd. Gesteld kan worden dat de aantallen en soorten meldingen continue dienen te worden bewaakt en dat bij excessen direct verbeteracties moeten volgen. De algemene incidentmeldingen met betrekking tot fouten bij registratie (code 009), meldingen overig (code 003) en het onjuist aanleveren van materiaal (code 015) zijn afgenomen. De histotechnische meldingen met betrekking tot ontkalking (code 105), ontvetting (code 106) en impregnatie (code 107) zijn eveneens afgenomen. Daarentegen zijn de meldingen waarbij discrepantie bestaat tussen formulier en ingezonden materiaal (code 010) toegenomen.
Meldingen incidenten codes SymPathy De mogelijkheid tot melden van incidenten in SymPathy is bij alle medewekers bekend en ook dit jaar zijn nog nieuwe incidentcodes gedefinieerd. De meldingen die als prestatie indicatoren beschouwd kunnen worden zijn in onderstaande tabel weergegeven. De incidentmeldingen in SymPathy worden per rapport aangegeven. Datum van afhandeling en de afhandelingsacties zijn van belang voor analyse en doorlooptijd van de meldingen. Deze manier van melden maakt het mogelijk bepaalde trends waar te nemen en daar waar nodig verbeteracties te formuleren.
Nummerverwisselingen De meldingen tav. nummerverwisseling (017) zijn eveneens toegenomen. In 2006 waren dat 31 meldingen tov 26 meldingen in 2005. Deze verwisselingen zijn allen ontdekt vóór autorisatie. De betrokken patiënten hebben door de tijdige ontdekking geen nadelen 32
ondervonden. De hoeveelheid verwisselingen heeft ertoe geleid dat onderzoek is gedaan naar de oorzaken hiervan en naar mogelijke verbeteringen die moeten leiden tot een afname van verwisselingen. De resultaten van het onderzoek wezen uit dat alhoewel er meerdere controle momenten zijn ingebouwd tijdens het laboratoriumproces er met name blijkt dat de handelingen mbt het registreren en nummeren van de materialen en mbt het uitsnijden en indozen van weefsels en het inspreken van de microscopie in SymPathy het meest foutgevoelig zijn: heeft daar de verwisseling plaatsgevonden dan is deze vrijwel niet op het lab te ontdekken. Ook komen verwisselingen voor op het laboratorium. Deze liggen oa. gelegen in het feit dat het inbedden van weefsels door alle analisten wordt gedaan en men hiervoor geen strikte, uniforme werkwijze heeft.. De foutgevoeligheid kan hierdoor toenemen. Ook bij het lintjes snijden en plakken vinden verwisselingen plaats, de oorzaken hiervoor kunnen te wijten zijn aan drukte en de concentratie van werkzaamheden op het laboratorium. Alle bevindingen zijn aangegeven bij de coordinerend hoofdanalist en gepresenteerd in de kwaliteitsbespreking
Inc. Alg. 001 002 003 009 010 013 *015 017 Path 300 304 Hist 105 106 107 Cyt 401 402 407 408 410 411 413
pathologen. Afgesproken is een uniforme wijze van registreren en stikkeren van de patientenmaterialen en oplettendheid bij indozen en inspreken macroscopie. Men dient ten alle tijden alert te zijn (assistent en analist) dat bij het uitsnijden van patiëntenmateriaal met de juiste, bijbehorende aanvraagbrief wordt gewerkt en men het correcte nummer met eventueel Romeinse cijfer hanteert. Bevolkingsonderzoek Ook is opvallend dat de meldingen aangaande bevolkingsonderzoek flink zijn toegenomen. Het gaat hier met name om het ontbreken van een oproepkaart waardoor het materiaal voor verdere verwerking als indicatief wordt beschouwd (medlingscode 401) en het ontbreken van de AGB code van de huisarts (meldingscode 402). Voor een correcte afhandeling dienen de ontbrekende gegevens achterhaald te worden, hetgeen een flinke tijdsinvestering vergt van de verantwoordelijke analist. Dit geldt eveneens voor de belrondes die gedaan moeten worden als er discrepanties zijn tussen formulier en patiëntenmateriaal (meldingscode 407).
Beschrijving
Totaal 2006
Totaal 2005
Klacht door derden MIP-melding Overig (nader omschrijven) Fout bij registratie Discrepantie gegevens formulier en materiaal Incident tijdens verwerking Materiaal vanuit kliniek onjuist aangeleverd Nummer verwisseling
1 2 86 17 71 43 57 31
3 2 127 75 59 44 109 26
Blokje ondiep aangesneden Kleuring op verkeerde lintje/blokje
12 29
3 29
Weefsel niet goed ontkalkt: teruggevoerd Weefsel niet goed ontvet: teruggevoerd Weefsel niet goed geimpregneerd: teruggevoerd
62 67 22
92 99 39
BVO wegens ontbreken oproepkaart als indicatief verwerkt BVO: aanvragende huisarts (AGB code) ontbreekt Geen naam op glaasje / potje Uitstrijk(en) gebroken ontvangen Preparaat gebroken ontvangen, ntb (zie ALG005) Check: BVU met vermelding BVO: contact SO Onduidelijk BVO of BVU. Actie: belronde Subtotalen deze tabel
119 98 37 34 6 59 3 995
28 5 33 34 10 36 24 1278
Overige incidenten Totalen van alle klachten
177 1132
175 1462
Tabel: Incidentencodes SymPathy
33
3.4.2 Externe rondzendingen
kwaliteitscontroles
cq.-
3.4.3
SKKP Binnen het kader van het kwaliteitssysteem heeft de afdeling Pathologie in 2006 deelgenomen aan een aantal externe kwaliteitscontroles, verzorgd door de Stichting Kwaliteitstoetsing Klinische Pathologie. De rondzending op het gebied van diagnostische bepalingen op de algemene histologie (Alcian Blue en HE, Giemsa) en de moleculaire pathologie (MSI en weefselidentificatie) zijn met een goed tot zeer goed resultaat afgerond. De resultaten van de algemene cytologie (kleuren en verwerken urine en sereus vocht) waren onvoldoende, deze bepalingen wordt geëvalueerd. De resultaten van de cervix cytologie (beoordelen B3 en PAP prepraten) waren voldoende tot goed. De rondzending ten aanzien van diagnostische bepalingen op Immunohistochemisch gebied waren: Oestrogeenreceptor, Her2 neu, PLAP, CD 30, αFP, βHCG, CD117, SMA en Desmine. De conclusie was dat voor Her2neu, Desmine, αFP en SMA de kleuring op eigen coupes goed was, maar op de SKKP-coupes niet sensitief genoeg. Door aanpassingen in het protocol zijn de kleuringen nu verbeterd. De CD117-kleuring was niet specifiek genoeg. Ook dit is inmiddels aangepast.
Kl. pathologische samenwerking
Kwaliteitsbesprekingen Pathologen De kwaliteitsbesprekingen hebben in 2006 regelmatig doorgang gevonden. Tijdens deze besprekingen ligt de nadruk op het reviseren van de protocollen pathologie. Tevens wordt de nadruk gelegd op de ontwikkeling van (nieuwe) prestatie indicatoren (diagnoses conform/afwijkend, revisies intern en extern en de incidentmeldingen) en de ontwikkeling / revisie van zelf ontwikkelde of door het CBO/NVVP voorgeschreven protocollen. Het cursorisch onderwijs heeft in 2006 niet plaatsgevonden.
Twaalf-uursbespreking Dagelijks om 12 uur is er een coupe bespreking voor pathologen en assistenten in opleiding aan de 18-kops microscoop. Tijdens deze bespreking worden aan de hand van coupes casus besproken en bediscussieerd; dit betreft zowel histopathologie als cytologie en obducties. Het kunnen diagnostische problemen zijn maar ook eenvoudigere, maar typische gevallen in het kader van de opleiding. Met name worden er discussies gevoerd als het nut en de beperkingen van de immuunhistochemie. De besproken gevallen worden geregistreerd.
Werkgroep Immunohisto- en Cytologie (WIHC) Tevens is in regionaal verband in 2006 deelgenomen aan vier rondzendingen, verzorgd door de WIHC (onderdeel van de Vereniging Analisten Pathologie), met als doel de kwaliteit van de verschillende kleuringen te waarborgen en te beoordelen. Van drie rondzendingen zijn de resultaten bekend. Deze rondzendingen werden respectievelijk verzorgd door het MCA, Gooi-Noord ziekenhuis, Westfries Gasthuis en het Slotervaart ziekenhuis, met als testpakket: o voor het MCA: Bcl-6 en CD138. o voor het Gooi-Noord ziekenhuis: Calretinine. o voor het Westfries Gasthuis: IgM, CAM5.2, Keratine AE1/3. Deze resultaten volgen nog. o voor het Slotervaart ziekenhuis: TTF-1 en Ki-67. Maatregelen ter verbetering van de immunohistochemische kleuringen zijn niet nodig. Alle inzendingen zijn met goed resultaat afgerond. Maatregelen ter verbetering zijn niet nodig.
Clinicopathologische conferenties Met bijna alle klinische afdelingen worden patiënt besprekingen gehouden. De kliniek geeft aan welke patiënten besproken zullen worden (meestal 6-10). Bij de bespreking vertelt de clinicus het klinische deel, de patholoog of assistent in opleiding het resultaat van het pathologische onderzoek; vervolgens wordt gediscussieerd over de correlatie hiertussen en de therapeutische consequenties.
34
Afdeling
Kontakt pers. PA
Frequentie
Cardiologie
H. Niessen
1 x per maand
Dermatologie
E.H. Jaspars/F. van Kemenade
1 x per maand
Gastro-enterologie
G.A. Meijer
3 x per maand
Gynaecologische oncologie
M Visser
1 x per week
Heelkunde
A.H. van Hattum
1 x per maand
Hematologie
P. v.d. Valk/J.J. Oudejans/ Chr.Meijer
2x per maand
Interne geneeskunde
P. v.d. Valk
2 x per maand
Keel-, Neus- en Oogheelkunde
E. Bloemena
1 x per maand
Klinische genetica
M.Visser
2 x per maand
Kinderneuro-oncologie
L.C.D. Wijnaendts/P.vd.Valk
1 x per week
Kinderoncologie
L.C.D. Wijnaendts/P.vd. Valk
1 x per week
Leverziekten
E. Bloemena
1x per maand
Longziekten
K.Grunberg
1 x per maand
Mamma bespreking
W.Mooi
1 x per week
Mondheelkunde
E. Bloemena/I.vd.Waal
1 x per maand
Multidisciplinaire oncologie
A.H. van Hattum
1 x per week
Necrologie heelkunde
A.H. van Hattum
1 x per maand
Nefrologie
E.H. Jaspars
1 x per maand
Neurologie
A.Rozemuller
1 x per maand
Neuro-chirurgie
P. v.d. Valk
1 x per maand
Neuro-oncologie
P. v.d. Valk
1 x per week
Orthopedie
F.J. van Kemenade
1 x per maand
Paediatrie
L.C.D. Wijnaendts/.C.C.Flohil
Op afspraak
Plastische chirurgie
E.H.Jaspars
1 x per maand
Urologie
M.Visser
1 x per week
Gyn/Vevo/Obstetrie
C.C. Flohil
1 x per maand
Tabel: Clinicopathologische conferenties Lies Jaspars is contactpersoon voor een viertal besprekingen, zij zal wegens werkzaamheden elders medio 2007 deze taken overdragen aan: Liliane Wijnaendts Dermatologie Katrien Grünberg Nefrologie Rence Rozendaal Plastische chirurchie en SALTRO
Coupe avonden Deze avonden worden georganiseerd voor pathologen en assistenten uit de gehele regio. Momenteel participeren 16 laboratoria in deze bespreking. Pathologen zenden coupes van gevallen in naar het VUmc, de coupes worden verzameld en met klinische inlichtingen naar de regionale laboratoria verstuurd, zodat de gevallen van tevoren bestudeerd kunnen worden. Op de avond zelf worden de gevallen
bediscussieerd. Jaarlijks wordt een speciale avond integraal verzorgd door grote participanten (AMC, NKI, VUmc) en door regionale werkgroepen (gynaecopathologie, lymfoompathologie, wekedelentumorpathologie). In 2006 zijn negen coupeavonden georganiseerd, waarin in totaal ruim 80 casus aan de orde zijn geweest. Het gemiddeld aantal participanten was ca. 30.
35
“Black Box” bespreking In principe wekelijks (‘s dinsdags 12.00 – 13.00 uur) wordt door assistenten en sommige stafleden een coupeset besproken, die enkele dagen tevoren in een zgn ‘Black Box’ beschikbaar wordt gesteld aan de assistenten. Deze coupes gaan vergezeld van klinische gegevens, maar niet de histopathologische diagnose: de assistenten bestuderen voorafgaand aan de bespreking elk de casus en worden op de wekelijkse bespreking uitgenodigd, een differentiaaldiagnose te adstrueren en een (voorkeurs) diagnose te stellen.
SYMPATHY zou hier uitkomst moeten bieden, maar is nog steeds niet operationeel.
Prestatie indicatoren
Code
001 009 013 020 303 603
Omschrijving
2006
2005
Aantal rapporten
7889
7820
Klacht van derden Fout bij registratie Incident tijdens verwerking Fout in verslag Gewijzigd verslag Probleem rekeningen
0 7 3 4 0 0
1 24 3 2 1 2
Materiaal onjuist aangeleverd
103
205
Klachtenoverzicht medische immunologie
3.5
Medische Immunologie
3.5.1
Doorlooptijden
In 2006 is 85% van de aanvragen binnen 10 werkdagen afgewerkt. Hiermee is ruimschoots voldaan aan de gestelde norm (80% binnen 10 werkdagen). 3.5.2
Incidentenmeldingen
Incidenten werden in 2006 per rapport aangegeven in SYMPATHY. Het registreren van incidenten wordt nu door iedereen beschouwd als een normaal onderdeel van het werkproces. Definities van meldingen hebben in de loop van dit jaar verder hun beslag gekregen en worden in onderstaande tabel opgedeeld in parameters die als prestatieindicatoren beschouwd kunnen worden en in incidenten die het gevolg zijn van foutief handelen op andere afdelingen of klinieken. Wat betreft de prestatie-indicatoren valt op dat fouten bij registratie beduidend zijn afgenomen in 2006. Er zijn overigens een aantal jaren nodig om ervaring met deze parameters op te doen en normen vast te stellen. Wat betreft de inventarisatie van foutief aangeleverd materiaal (in SYMPATHY gedifferentieerd naar soort van fout, afdeling en kliniek), kan vermeld worden dat daar reeds gerichte acties op ondernomen zijn naar de aanvragers.
Klachtenoverzicht medische immunologie Overigens zij vermeld dat uitsluitend patiëntmonster gerelateerde klachten als incident geïnventariseerd worden in SYMPATHY. Wat betreft andere klachten vanuit de kliniek (zie o.m. klanttevredenheidsonderzoek 2005) staat voor de MI op de voorgrond dat de kliniek niet kan zien of er van een patiënt reeds onderzoek is aangevraagd. De webview- functie in 36
3.5.3
Externe kwaliteitsrondzendingen van autoimmuunserologie en lymfocytentypering; de resultaten waren overwegend goed (zie tabel).
In 2006 werd geparticipeerd in verschillende landelijke SKML-rondzendingen op het gebied
Rondzending
Testpakket
Datum
Resultaat
Actie
Status
Datum
IA
Collageenziekten
ANA, DNA, ENA, ACA
Mei ’06
Goed
Geen
Afgehandeld
21-12-2006
Nov. ’06
Goed/zeer goed
Geen
In behandeling
IB
Reumafactoren
RF, CCP
Mei ‘06
Redelijk/goed
Geen
In behandeling
Nov. ‘06
Zeer goed
Geen
In behandeling
IIA
Orgaan specifiek AMA, SMA, AIZ PCA, TA, TBII
Mrt. ‘06
Voldoende/goed
Geen
In behandeling
Nov. ‘06
Nog geen rapportage ontvangen.
IIB
Orgaan specifieke AIZ
AGA, ARA, EMA, TTG, DSA
Apr. ‘06
Voldoende/goed
VII
ANCA
ANCA-IFT, PR3, MPO
Apr. ‘06
X
Lymfocyten subsets
XII
HLA-B27
XIV BAL
3.5.4
Geen
Afgehandeld
21-12-2006
Sept. ‘06 Nog geen rapportage ontvangen. Goed
Geen
Afgehandeld
Sept. ‘06 Goed
Geen
In behandeling
Apr. ‘06
Geen
Afgehandeld
14-12-2006
Sept. ‘06 Goed
Geen
Afgehandeld
14-12-2006
Apr. ‘06
Geen
Afgehandeld
14-12-2006
Sept. ‘06 Zeer goed
Geen
Afgehandeld
14-12-2006
Mrt. ‘06
Goed
Geen
Afgehandeld
14-12-2006
Nov. ‘06
Nog geen rapportage ontvangen.
Goed/zeer goed Goed/zeer goed
21-12-2006
Organisatorische bijdrage aan kwaliteit (buiten VUmc)
Vanaf 2006 functioneert het VUmc MI lab als verzend/expertlab voor de coeliakieserologie binnen de SKML. In dit kader worden tweemaal per jaar rondzendingen verzorgd. Tevens werd deelgenomen als vakdeskundige (IMW.van Hoogstraten als lid van de commissie visitatie en accreditatie van de NVvI) aan externe CCKL audits van ziekenhuislaboratoria. In dit kader werden de laboratoria Medische Microbiologie en
Immunogie van het St. Antoniusziekenhuis te Nieuwegein en het laboratorium voor Medische Immunologie van het AMC geaudit. Daarnaast werd een bijdrage geleverd aan het opstellen van een landelijke richtlijn t.b.v. de diagnostiek en behandeling van coeliakie (BME von Blomberg als lid van de commissie CBO-richtlijn coeliakie)
37
38
4 Onderwijs
39
40
Hoofdstuk 4: Onderwijs 4.1
Academisch onderwijs
Studie geneeskunde In 2005 startte het geheel vernieuwde curriculum geneeskunde van de VU: VUmc Compas. Vanuit de afdeling Pathologie wordt bijgedragen aan zes van de cursussen in het eerste jaar, en wel in de vorm van colleges, bijdragen aan patiëntendemonstraties, practica, studieopdrachten en tutorschappen van leergroepen. In het tweede jaar vervult de afdeling Pathologie bij hoofde van Prof.dr. W.J.Mooi het coordinatorschap van twee cursussen en het semestercoordinatorschap van de tweede helft van het jaar. Voorts wordt in de vorm van colleges, practica, studieopdrachten en tutorschappen bijgedragen aan vele onderdelen van dit curriculumjaar. Tal van bijdragen worden geleverd aan de voorbereidingen van derde en afsluitende jaar van de bachelorfase en van de masterfase van VUmc Compas.
De afdeling Pathologie neemt deel aan het oude medisch curriculum in 4 onderwijsblokken. Het pathologie-onderwijs in het oude curiculum bestaat uit colleges en practica. De practica betreffen practica macroscopie en microscopie; deze worden gegeven aan groepen van maximaal 35 studenten voor de macroscopische practica en 90 studenten voor de microscopische practica. De practica worden verzorgd door tal van stafmedewerkers. Per groep van 90 studenten bestaat de begeleiding in het algemeen uit een klinische patholoog, één AIO en twee promovendi. Naast het blokonderwijs verzorgt de afdeling pathologie obductieonderwijs en begeleiding van wetenschappelijke stages en keuze-coschappen
Pathologie in het nieuwe curriculum geneeskunde, ‘VU Compas’. In de loop van 2005 werd met tal van basale en klinische afdelingen samengewerkt om het pathologie-onderzoek te integreren in het nieuwe curriculum geneeskunde, VUmc Compas. Verbanden worden gelegd tussen klinische problematiek, pathologie en basale disciplines. Verdieping van basale leerstof en van de algemene pathologie loopt door in de masterfase van de studie. De lijst met items van basale leerstof en van algemene pathologie, die in het curriculum wordt geïntegreerd, kent verschillende niveaus van detaillering. In het curriculum VUmc Compas wordt het algemene pathologie-onderwijs verdeeld over een groot aantal cursussen, in alle semesters van de bachelorfase en naar verwachting in diverse semesters van de masterfase. De pathologie van orgaansystemen wordt geïntegreerd met de behandeling van de klinische problematiek, waarbij het accent zal komen te liggen op de latere jaren van de studie.
41
Colleges aan studenten Geneeskunde Jaar 1e jaar
2e jaar
3e jaar
4e jaar
Blok / semester 1.1.1 Huid en afweer 1.1.2 Bouw en bewegen 1.2.1 Homeostase 1.2.2 Circulatie en volumeregulatie 1.2.3 Hersenen en zintuigen Bloed, Oncologie & Genexpressie Infectie en Afweer Hart en Bloedsomloop Nieren en Milieu Interieur Ademhaling Werking van het Zenuwstelsel Voeding & Spijsvertering Voortplanting Beweging
Uren 1 1,5 2 2,25 1 16 6 6 9 3 4 8 5 1
Docent W.J. Mooi W.J. Mooi W.J. Mooi W.J. Mooi P. van der Valk C.J.L.M. Meijer (blokvoorzitter)/P. Snijders (2x) E. Bloemena H. Niessen E. Bloemena E.K. Risse W. Kamphorst E. Bloemena/I. v.d. Waal/G.A. Meijer M. Visser F. van Kemenade
Practica voor studenten Geneeskunde Jaar 1e jaar
2e jaar
Blok / semester 1.1.4 Ziektegedrag 1.2.2 Circulatie en volumeregulatie 1.2.3 Hersenen en zintuigen Bloed, Oncologie en Genexpressie Bioregulatie en Stofwisseling Hart en Bloedsomloop Nieren en Milieu Interieur Ademhaling
3e jaar
Voeding en Spijsvertering Voortplanting
4e jaar
Beweging
Soort practicum Microscopisch Microscopisch Microscopisch Microscopisch Microscopisch Macroscopisch Microscopisch Macroscopisch Microscopisch Macroscopisch Microscopisch Macroscopisch Microscopisch Macroscopisch Microscopisch Microscopisch
Aantal en duur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van ½ uur 1 practicum van 2 uur 3 practica van 2 uur 2 practica van 1,5 uur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van 2 uur 1 practicum van 2 uur
Participatie afdeling pathologie in onderwijs studenten tandheelkunde Colleges aan studenten tandheelkunde (ACTA) Jaar Blok 1e jaar Pathologie
Uren 8
Docent E. Bloemena
Practica voor studenten tandheelkunde (ACTA) 1e jaar Pathobiologie
4 x 3 uur
E. Bloemena
16
I. v.d. Waal
Colleges aan mondhygiënisten
42
Participatie afdeling pathologie in onderwijs studenten medische biologie Jaar 1e jaar
Blok Pathologie (i.s.m. M. de Jong, biologie)
1e jaar 2e jaar
Pathologiepracticum (i.s.m. M. de Jong, biologie) Humane pathologie (organisatie R. Scheper)
3e jaar
Specialisatiecursus Oncologie (organisatie R. Scheper)
4e jaar
Specialisatiecursus Immunity (organisatie R. Scheper i.s.m. R. Beelen)
Master in Oncology Master course Oncogenesis (mede-organisatie P.J.F. Snijders)
Uren 4 4 4 9 x 1,5 7 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 2 1 1 2 1 1 1 1 15 0,75 0,75 1,5 0,75 1,5 0,75 0,75 0,75 0,75
Docent v. Hattum v.d. Valk v. Kemenade v. Kemenade/v. Hattum/v.d. Valk Scheper v. Hattum v. Kemenade Ylstra Snijders Niessen Risse Bloemena Visser Oudejans Jaspars Kamphorst Meijer Rozendaal Steenbergen Blomberg Hooijberg De Gruijl v. Dongen Scheper Snijders Oudejans Bloemena Joenje/Sminia Bontkes/de Gruijl/Hooijberg Von Blomberg/v Hoogstraten Scheper/v.d. Goes/Veerhuis Schreurs Bontkes Hooijberg de Gruijl Von Blomberg van Hoogstraten Veerhuis Scheper (en overige docenten) Snijders Oudejans Schreurs Middeldorp Stevens Meijer C Meijer G Steenbergen Brink v.d. Waal
Wetenschappelijke stages Bijlage 2 geeft een overzicht van de wetenschappelijke stages die de afdeling pathologie heeft verzorgd
43
4.2
Hoger- en middelbaar laboratoriumberoepsonderwijs
Ontwikkelingen op het gebied van het laboratoriumonderwijs Het competentiegericht onderwijs is een feit. Alle opleidingen hebben hun curriculum veranderd en hebben allen hun eigen invulling eraan gegeven. Centraal bij dit onderwijs staat het ontwikkelen van competenties/vermogens om adequaat en gemotiveerd zowel oplossingsgericht als resultaatgericht te werken en te handelen. Zeven competenties zijn te onderscheiden: onderzoeken, experimenteren, beheren/coördineren, adviseren/verkopen, instrueren/begeleiden, leiding geven/managen, zelfsturing. Tijdens de opleiding worden deze competenties ontwikkeld aan de hand van studietaken en opdrachten (in teamverband werken) die afgeleid zijn van het latere beroep.
momenteel de criteria uitgedacht en proef gedraaid in studiejaar 2007-2008. In Januari, Juni en November is deel genomen aan de open dagen van het ROC Amsterdam om het vak cyto/histopathologie te promoten bij bezoekende scholieren van het voortgezet onderwijs. ROC Leiden/Delft In 2006 begeleidt de afdeling ook drie stagiaires (4e jaar, niveau IV) gehad van het ROC Leiden en één stagiaire (niveau III) van het Mondriaan College Delft. HLO regulair onderwijs In 2006 heeft de afdeling pathologie 11 stagiaires geplaatst richting cyto/histopathologie en biomedisch/biotechnologie. Het betrof hier acht 4e jaars studenten en drie 3e jaars studenten.
MLO De regionale samenwerkingsverbanden tussen de diverse ROC’s hebben in 2006 hun beslag gevonden. Inmiddels hebben wij al veel ervaring opgedaan met het begeleiden van MLO stagiaires en zijn de diverse ontwikkelde programma’s voor de diverse stagemomenten in de diverse leerjaren waar nodig geoptimaliseerd. Voor de toekomst is de verwachting dat leerlingen een hoger niveau hebben qua zelfstandigheid en dat de afstemming met de scholen optimaal is. Omdat de diverse MLO opleidingen min of meer een eigen BPV traject invoeren met vergelijkbare stagemomenten wordt het moeilijk om al deze stagiaires te plaatsen. Er zal van tijd tot tijd gekeken moeten worden aan welke opleiding wij de voorkeur geven, zowel qua niveau als qua afstand ( regio ). Bij de Cytologie is er nog geen opvolger voor de stagebegeleiding gevonden. Dit vormde in 2006 een probleem bij het plaatsen van stagiaires cyto/histologie, zowel op HLO als op MLO niveau. Naar een oplossing wordt gezocht.
Van de laboratoriumopleiding van INHolland hebben wij geen stagiaires gekregen, hun opleiding staat in de steigers qua invulling. Van deze opleiding zou een werkveldoverleg zijn in 2006 maar vanwege de geringe respons is dit overleg verplaatst naar 7 februari 2007. De tendens is dat de meeste opleidingen 2 stageperioden kennen: één in het derde jaar en één in het vierde jaar. De stageduur van beiden is 4 tot-5 maanden. Dit wordt door ons als te kort ervaren om voldoende rendement te hebben: te veel inwerken te weinig resultaat boeken.. De derde jaars stage geeft helemaal geen rendement omdat het de eerste stage is. Hogeschool Leiden heeft tot nu toe als enige een stage van 9 maanden waarvan een relatief klein gedeelte als leer/werkperiode te boek staat. Ook is contact gelegd met de HBO Bioinformatica opleiding van Hogeschool Leiden; dit is een interessante opleiding voor de Pathologie omdat gebruik van steeds meer geavanceerde technieken ook steeds meer data op zal leveren welke adequaat geanalyseerd moeten worden. Dit contact dient verder uitgewerkt te worden door betrokken projectleiders.
ROC Amsterdam In 2006 begeleidt de afdeling één stagiaire (4e jaar, Niveau IV) richting cyto/histopathologie. Ook zijn er meerdere stages verzorgd voor de diverse studiejaren. Tevens heeft e afdeling deelgenomen aan de binnenschoolse activiteit van het ROC Amsterdam. Het ROC Amsterdam gaat met ingang van het studiejaar 2009-2010 de toets ‘Proeve van bekwaamheid’ invoeren als praktijkexamen op de werkvloer. In samenwerking met deelnemers uit het werkveld worden januari en augustus. Eind 2006 hebben wij één student HLO duaal mogen ontvangen voor een korte stage van 6 weken in het 3e semester.
HLO duaal Het duale onderwijs zoals dat door het HLO Utrecht ontwikkeld is onder de naam Life Sciences & Chemistry start 2x per jaar, in Voor ons was dit de eerste keer dat wij invulling hebben gegeven aan deze vorm van onderwijs. Inmiddels is het ontwikkelde 44
stageprogramma zowel door de student als door de begeleiders als prettig en goed van niveau ervaren en zal ongewijzigd gebruikt worden bij de volgende student, te verwachten in april 2007. Inmiddels heeft de student te
kennen gegeven dat hij hoofdvak wil bij het VUmc.
Stageboek Ook in 2006 is weer een stageboek verschenen: een overzicht van alle stageopdrachten en bijbehorende informatie binnen de afdeling Pathologie, tevens via de website van de Pathologie te downloaden. De HLO-studenten, die zelfstandig een stageplaats moeten zoeken, waarderen de toegankelijkheid van deze informatie zeer. In 2007 zal een nieuwe website geïntroduceerd worden waar het item stages ook een rol zal spelen.
Een ander idee is om de website te gebruiken als informatie bron voor deze scholieren. Dit moet nader uitgewerkt worden.
Hieronder opleiding:
een
verkorte
Pathologie inhoud
van
als de
MLO en HLO stages Bijlage 3 geeft een overzicht van de HLO, MLO en AEL stages die de afdeling pathologie heeft verzorgd.
Voortgezet onderwijs stages Arbeid Ervarend Leren (AEL) Eind 2006 hebben wij twee verzoeken ontvangen voor stages in het kader van Arbeid Ervarend Leren. Dit zijn stages, geïnitieerd door de scholen van het voortgezet onderwijs vinden 1 à 2 weken vóór het keuzemoment van het onderwijsprofiel plaats en het doel is dat de scholieren bekijken wat zij in de praktijk met het gekozen profiel kunnen doen. Eén stage duurde 1 week en omdat het veel tijd en energie kost hebben wij de andere stage op 1 dag gedaan. In het vervolg bieden wij dan ook niet meer dan één dag aan, coordinatie mbt de samenwerking met de diverse unit wordt verzorgd door de stagecoördinator van de Pathologie. Slechts een beperkt aantal verzoeken kan worden gehonoreerd. Een idee zou kunnen zijn om 4x per jaar iets te organiseren naast de open dagen waaraan de Pathologie al aan deelneemt. 45
46
5 Onderzoek
47
Hoofdstuk 5: Research Introduction All research programmes are embedded in the respective VUmc research institutes, i.e. the VUmc Institute for Cancer and Immunology (VICI), the Institute for Clinical and Exerimental Neurosciences (ICEN), and the Research Institute for Cardiovascular Diseases (IcarVU).
Pathology has a central role in multiple research institutes within the VU University Medical Center, and research at the department of pathology of the VU University Medical Center covers major topics in Oncology, Cardiovascular diseases, Neuropathology, and Immunology. Of these, oncological research has the largest volume. Research at the Department of Pathology focuses both on basic and translational aspects. In early disease these research programmes deal with pathogenesis and prevention, and in advanced disease the main issues are profiling, biological classification and monitoring. In addition, a major focus exists on cell based therapies. An overview of the research at our department is presented in Table 5.1.
Furthermore, the research programmes participate in the Graduate School of Oncology Amsterdam (OOA), the Amsterdam Leiden Institute for Immunology (ALIFI) and the Graduate School for Cardiocascular Diseases Maastricht Amsterdam (CARMA). Graduate students of the department receive their training from these graduate schools, and staff members of the department participate in courses of these graduate schools.
48
Figure 5.1 Overview of research lines within the Department of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam.
49
Lines of research 5.1 Oncology 5.1.1 Cervical and lung cancer Program leaders Prof.dr. C.J.L.M. Meijer & Prof.dr. P.J.F. Snijders 5.1.1.1 Human Papillomavirus infection and cervical cancer: epidemiology and screening Prof.dr. C.J.L.M. Meijer, prof.dr. P.J.F. Snijders, dr. A.A.T.P. Brink, dr. F.J. van Kemenade, dr. H. Berkhof, dr. D.A.M. Heideman Infection with high-risk HPVs (hrHPVs) has been recognized as the key causative event for cervical cancer. In the course of various projects the impact of this finding has been evaluated at the a) prevention level, b) diagnostic level, and c) test of cure level. Moreover, the efficacy of prophylactic vaccines is being tested. The results obtained so far have led to altered algorithms for the management of women with equivocal Pap smears and follow-up of women treated for CIN3. At the moment the focus is on the development of primary screening by HPV testing followed by triage of HPV positive women by cytology, viral parameters, or molecular cancer markers. Projects: I. Prospective population-based trials in Amsterdam (POBASCAM; n=44,000) and Utrecht (VUSA-BOB; n=25,000) using GP5+/6+-PCR and hc2, respectively, for implementation of hrHPV testing in cervical screening. Interim analyses of the POBASCAM trial up to 18 months of follow-up revealed that the sensitivity and negative predictive value of HPV testing for CIN2+ is superior to that of cytology. Moreover, there exist hrHPV-type specific differences in risk of CIN2+ and CIN3+, which in part reflects differences in clearance rates between the various types. From the typing data it can be concluded that women with normal cytology containing HPV16 or HPV18 should be managed more aggressively because these HPV types confer the greatest risk of CIN3/SCC and adenocarcinoma (in situ). Analysis of about 18,000 women who already reached the second screening round (after 5 years) revealed that the total number of CIN3+ lesions in both cytology (control) and cytology+HPV testing (intervention) arms that accumulated till the next screening round was almost the same. However, 73% of the CIN3+ lesions in the intervention arm versus 47% of those in the control arm were detected prior to the next screening round. As a consequence a reduction of 47% of CIN3+ lesions in the next screening round was obtained by adjunct HPV testing. Moreover, the 5 years CIN3+ risk was hardly increased in HPV- women at baseline
compared to those that were double negative for HPV and cytology. These data are in favour of a novel screening algorithm involving HPV testing as a primary screening tool followed by reflex cytology, and genotyping of HPV+ women with normal cytology to distinguish HPV 16/18 positive women that need immediate referral for colposcopy. II. Cost-effectiveness models were developed for implementation of HPV testing in the triage of women with equivocal (BMD) smears, and monitoring for post-treatment CIN 3. That adjunct hrHPV testing might be costeffective can already be concluded from these modeling studies. Cost-effectiveness models for novel primary screening algorithms with HPV testing included, either or not combined with preventive vaccination programs, are currently being developed. III. Comparison of the clinical performance of different hrHPV testing methods (e.g. hc2, GP5+/6+ PCR, SPF10 LiPa) and assessment of the value of viral load analysis to increase the specificity of hrHPV testing for lesions ≥CIN3. The goal was to find out what method is most suitable for screening purposes and whether assessment of viral load can result in the reduction of follow-up of women with normal cytology who are hrHPV positive. Case-control studies involving women with normal cytology and equivocal cervical smears (BMD) revealed that all three methods had equal sensitivities for CIN2/3+. The ultrasensitive SPF10-LiPa method, however, is not suitable for screening purposes because of its low clinical specificity, whereas GP5+/6+ PCR and hc2 perform equally well, provided that the cut point of the latter test is slightly increased to 2 RLU/CO. Currently, the clinical sensitivity and specificity of the Roche Amplicor assay for CIN2/3+ is also being tested. Viral load analysis for HPV 16, 31, 31, and 33 revealed that all women with prevalent CIN3 lesions had viral load levels that were higher than those of the 33rd lowest percentile of viral load scored in women with normal cytology containing the respective hrHPV type detectable by GP5+/6+-PCR. Hence, by using these 33rd percentile viral load thresholds CIN3 50
HPV tests. To that end the clinical performance of a commercially available HPV E6/E7 mRNA NASBA assay for HPVs 16, 18, 31, 33, and 45 (Pretect Proofer, Norchip) is being analysed. Data so far suggest that, similar to viral load analysis, this assay can exclude prevalent CIN3+. VI. Other HPV epidemiology projects. Worldwide HPV prevalence survey studies executed in collaboration with the IARC in order to determine geographical variations in type-specific HPV prevalence that form the basis for future screening and vaccination policies. Variant analysis of HPVs 33 and 45 is performed on samples from a world-wide cervical cancer case-control study. VII. Transmission of HPV infections: the role of the male. Male partners of women with cervical intraepithelial neoplasia (CIN) frequently have flat penile lesions that become visible after acetowhitening. These lesions have a high viral load and are clearly more prevalent in male partners of women with CIN than in controls. Current research focuses on identifying individuals with these lesions by combining an HPV DNA test with a visual inspection. Prevention of penile lesion development by vaccination of men would result in a considerable reduction of viral transmission to sexual partners, thereby lowering the risk of HPV related cancer development. Moreover, sera of both female and male partners are evaluated for HPV serology. In addition, a large randomized trial in Kenia is currently being performed on the effect of male circumcision on penile HPV infection and flat lesions, and plans exists for initiating prophylactic vaccination trials in men.
can be excluded in 33% of the women with normal cytology participating in a populationbased screening program who are GP5+/6+PCR positive for HPV 16, 18, 31, or 33. IV.hrHPV testing on self sampled vaginal material as tool to recruit non-responders into the screening program. Annually, in the Netherlands, about 30% of the invited women do not participate in the cervical screening program and half of the cervical cancers are diagnosed in this group of women. A userfriendly self-sampling method for collecting representative cervical cell material at home may lower the threshold for women to participate in the screening, as we found out in a pilot study on more than 2,500 women who even after a recall did not respond to the invitation for screening. About one third of these women responded actively by sending vaginal material, collected via a self-sampler to the test laboratory. Upon hrHPV testing 24% of the hrHPV positive women appeared to have prevalent lesions ≥CIN 2. Thus, in combination with hrHPV DNA testing, self-sampling may increase the coverage of the population-based cervical screening program since a substantial number of women who do not participate in the regular screening program may participate when a hrHPV self-sampling kit would be offered. In December we will start the Flevoland/North Holland self-sampling project in collaboration with the local health councils. This involves a large trial in which about 45,000 non-responders will be approached for submitting a cervico-vaginal self-sample for HPV testing. V. HPV E6/E7 mRNA analysis. The introduction of new preservation media for collection of cervical scrapings has opened possibilities for to increase the specificity of *****
5.1.1.2 Molecular biology of cervical carcinogenesis Prof.dr. P.J.F. Snijders, dr. R.D.M. Steenbergen, prof.dr. C.J.L.M. Meijer I. The activation of telomerase is a key event underlying immortalization. We have identified 164 genes being significantly differentially expressed, between telomerase positive and negative cell lines derived from an HPVimmortalized cell line carrying an extra copy of chromosome 6, 32 of which were also differentially expressed in other HPV transformed cells with deregulated hTERT compared with primary keratinocytes. For two of these genes, encoding AQP3 and MGP, these date were confirmed on cervical tissues by real time PCR and immunohistochemistry. Using luciferase reporter assays, we furhtermore demonstrated that besides the promoter region, sequences in exon1, intron 1
Cervical cancer development is initiated by a high-risk HPV infection. However, progression to an immortal and subsequent invasive phenotype results from the accumulation of specific (epi)genetic alterations. Identification of these host cell alterations will provide novel markers for early cancer detection. This research line aims to identify cellular events involved in cervical carcinogenesis and to translate this to triage of high-risk HPV positive women. For this purpose, both an in house developed vitro model system of HPV containing epithelial cells as well as welldefined clinical material from cervix are studied. 51
and exon 2 are involved in regulation of hTERT expression, and we found this to be associated with methylation of specific CpG sites in between two CTCF binding sites. In collaboration with Prof. F. Rosl (DKFZ, Heidelberg) we found that alterations in expression of members of the Notch1 signaling pathway and downstream AP-1 complex family members including Net and Notch1, c-Fos, Fra-1, are particularly associated with the progression from an immortal to a tumorigenic phenotype (de Wilde et al., in preparation). II. Inactivation of TSLC1 by promoter methylation is involved in the acquisition of a tumorigenic phenotype of HPV-transformed cells and associated with tumor invasion in vivo. Extensive methylation analysis of the TSLC1 promoter indicated that particularly density of TSLC1 promoter methylation, which was correlated with reduced TSLC1 expression as determined by immunohistochemistry, may provide a powerful tool for risk assessment of cervical SCC but not for cervical adenocarcinomas (AdCAs)(Overmeer et al., in preparation). Methylation Specific Multiplex Ligationdependent Probe Amplification (MS-MLPA) analysis for 29 (candidate) tumor suppressor genes revealed for eight genes, i.e. APC, CDH13, CHFR, DAPK1, MGMT, TIMP3, TP73
and TSLC1 frequent methylation (in >40% of cases) in cervical carcinomas. Interestingly, SCC showed significantly more methylation of DAPK1 compared with AdCA, whereas in AdCA methylation of APC, CDH13, CDKN2B, TIMP3 and TP73 was more common (Henken et al., in preparation). III. Genomic profiling of cervical SCC, AdCAs and HPV-immortalized keratinocytes revealed gains at 1q21.1-31.1 and 20q11.21-13.33 and losses at 11q22.3-25 and 13q14.3-21.33 to be common to both SCC and AdCA, while a gain at 3q25-28, which was significantly more frequent in SCC, next to a gain at 20q11.2113.33 that also was evident in all HPVimmortalised cell lines, which are reminiscent of cervical pre-malignant lesions. Further finemapping of chromosome 20 using multiplex ligation-dependent probe amplification (MLPA) showed frequent copy number increases of a number of genes located at 20q11-q12, including REM1, DNMT3B, E2F1, TOP1 and ADA (Wilting et al., 2006). Subsequently, genome-wide mRNA expression profiles that were combined with chromosomal signatures identified 74 genes with altered expression in carcinomas compared to normal epithelium. (Wilting et al., submitted). *****
5.1.1.3 The role of human papilloma virus in non-cervical cancer Prof.dr. P.J.F. Snijders, dr. R.D.M. Steenbergen, dr. D.A.M.Heideman prof.dr. C.J.L.M. Meijer (18/24) of HPV16 positive and in none (0/10) of the HPV8 positive tumors. Epidemiological and serological data suggest that particularly HPV16 is directly involved in penile carcinogenesis. Current studies further involve the evaluation of cutaneous HPV presence in non-melanoma skin cancers and actinic keratosis (in collaboration with Dr. B. Lloveras, Barcelona, and Dr. I. Nindl, Berlin) and at the functional level in collaboration with Dr. M. Feltkamp, and Dr. F. de Gruyl of the LUMC.
Recently we showed that oral and oropharyngeal carcinomas with transcriptionally active hrHPV have distinct patterns of genetic alterations, suggesting two separate genetic routes of head and neck carcinogenesis. In addition, comprehensive analysis, molecular as well as serological, of HPV infections in patients with penile cancer is ongoing. HPV DNA was found in 55% (46/83) of penile SCCs, with HPV16 (29%) and HPV8 (11%) being the most frequent types. Transcriptional activity was found in 75% *****
5.1.1.4 Early detection and improved classification / genomic profiling of lung cancer Prof. dr. P.J.F. Snijders, dr. F.B.J.M. Thunnissen, dr. D.A.M. Heideman, prof.dr. C.J.L.M. Meijer Lung cancer is the most common cause of cancer death in the western world. Research at the department of pathology, in collaboration with the departments of Pulmonology and Medical Oncology focus on early detection and molecular classification.
I. Molecular early detection of lung cancer In the Netherlands CT screening for early detection of lung cancer (NELSON study) has been started in 2004 and 1500 sputum samples have been collected order to develop molecular tests for early detection of lung cancer, either alone or in combination with CT 52
screening. To this end we are building lung cancer bank of high quality tissue, sputum, blood and urine samples (patients and controls) with corresponding clinicopathologic data. Our studies revealed TSLC1 promoter hypermethylation at the transcription start site as well as methylation of exon1/intron 1 of hTERT to be associated with bronchial carcinogenesis. In a separate study, cell-free DNA levels of the Fra-1 gene in plasma were higher in patients with overt lung cancer compared to controls. Studies are currently being extended with patients having early staged, radiologically occult carcinomas. In addition, the value of DNA copy number changes as marker of progression risk in premalignant endobronchial lesions is investigated by array CGH. In a separate project we aim to identify novel methylation markers specific for SCCs with focus a.o. on bronchial SCC. Candidate markers will be deduced from micro array expression analysis of cell lines that are
untreated and treated with 5-aza/TSA. So far, these analyses revealed about 150 silenced candidate genes, which will be further studied for their methylation status in cell lines and tissues. II Improved classification / genomic profiling of lung cancer. Optimal classification of lung cancer required both standardised histopathological evaluation and (increasingly) molecular profiling. With respect to the former, a web-based lung cancer digital diagnosis database is established in Amsterdam at the VUmc, and pathology of RCT trials is coordinated. The same technology supports the IASLC panel. The possibilities of molecular classification for prediction of response to drug therapy are explored in collaboration with the departments of Pulmonology and Medical Oncology. This includes both arrayCGH based genomic profiling of primary lung cancers to predict survival, as well as prediction of response to EGFR-inhibitors by testing EGFR mutation and copy number status. *****
5.1.2 Colorectal and gastric cancer Program leader prof.dr.G.A. Meijer 5.1.2.1 Early detection of colorectal cancer Dr. B. Carvalho, dr. R. Fijneman, dr.B. Diosdado, dr. B Ylstra, prof.dr.G.A. Meijer Colorectal cancer (CRC) is the second leading cause of cancer death in the western world with over 4200 deaths per year in The Netherlands. Secondary prevention is the most realistic approach for reducing this high number of colorectal cancer deaths. This research line includes the following projects± .I. DNA stool test. At present, options for secondary prevention include fecal occult blood testing (FOBT) which is easy and well tolerated, but has a low sensitivity and specificity, as well as endoscopic screening with a ±90% sensitivity for detecting adenomas (the precursors of colorectal cancer), but since only 5% of all adenomas ever progress to cancer, endoscopy has a low specificity in terms of cancer prevention. Therefore, a need exists for more sensitive and specific CRC tests. DNA based faeces tests are promising but need further improvement. This can be achieved by using additional genes associated with CRC (which we have recently identified), and alternative methods, like tests for copy number changes and promoter methylation in DNA isolated from stool. To this end it is investigated whether promoter methylationand DNA copy number profiling can be used as a test in CRC population screening. First, in a case control study faeces samples from CRC
cases as well as colonoscopic negative controls will be collected. DNA will be isolated and promoter methylation and DNA copy number profiles will be compared between the two groups and to the DNA profiles of the matching tumor tissue. Next, a screening pilot will be started in collaboration with the NIPED and the Unviersity of Maastricht, that will allow to test at least ca. 2000 – 10.000 screenees. This research will bring us a major step forward towards new low-cost/high performance DNA based diagnostic tests for CRC which will be highly suitable for population based screening purposes in the Netherlands. II. Molecular markers of colorectal adenoma to carcinoma progression Against the background of the above mentioned molecular screening test for CRC it is important to improve on the panel of discriminating markers available. Integration of high resolution array CGH data and microarray mRNA expression data of colorectal adenomas and adenomas has yielded a series of new (methylation and copy number) markers specific for colorectal carcinomas compared to adenomas and normal mucosa. III. Mechanisms and effects of chromosomal instability in colorectal 53
adenoma to carcinoma progression. The major factor determining the progression of adenomas to carcinomas is the development of overt genomic instability, which in 85-90% of cases means chromosomal instability (CIN). In this research line, the functional effects of amplified oncogenes (discovered in line II.) on tumor cell phenotype and chromosomal instability are tested by siRNA assays. In addition, the role of non-coding RNAs, including miRNAs, is investigated..
IV. Tumor stroma Interaction in of tumor progression. In addition to changes occurring in the actual tumor cells, also the interaction between tumor cells and the surrounding micro environment is a determining factor in adenoma to carcinoma progression. We here focusing on how modulation of inflammatory characteristics of hematopoietic cells within tumor stroma environment affects colon tumor development and susceptibility, and how these findings may be translated to diagnostic tests. *****
5.1.2.2 Tumor profiling of gastric & colorectal) cancer Dr. B. Carvalho, dr. JAM Belien, dr. N.C.T. van Grieken, dr. B. Ylstra, prof.dr.G.A. Meijer classifier for preoperatively, on biopsy material, identifying gastric cancer patients who could benefit from extended lymph node dissection. These results may on short-term lead to a clinical application that can help to reduce the high death rates from gastric cancer. In addition, in collaboration with Prof Phil Quirke and Dr Heike Grabsch, University of Leeds similar studies are carried out also including expression profiles. With the same group a large study of small intestinal cancer is planned as well. 2) Colorectal cancer. CRC biologically is a heterogeneous disease, and therefore prognosis and response to chemotherapy are highly variable. Nevertheless, most patients are treated empirically with regimens containing (oral) 5-fluorouracil (5FU) formulations, usually combined with oxaliplatin or irinotecan, while novel targeted therapies containing e.g. cetuximab or bevacizumab will be implemented shortly. For several biological factors like thymidylate synthase (TS) and dihydropyrimidine dehydrogenase (DPD) expression, microsatellite instability (MSI) and a number of chromosomal aberrations, like loss of 18q and gain of 20q, an association with response to chemotherapy or prognosis has been determined, which includes work of our own group. The aim of this research is to to stratify CRC patients for systemic therapy based on arrayCGH genomic tumor profiles, micro-array, and MSI and TS/DPD status.
Gastrointestinal cancer causes >25% of cancer death in the western world, with death rates of 50% (colorectal cancer) to 80-90% (gastric and esophageal cancer). Once cancer has been diagnosed, standard surgical and medical oncological therapy regimens are followed. For both gastric and colorectal cancer we and others have demonstrated the existence of substantial genomic variation, which correlates to clinical outcome. Yet, the standard therapy regimens mentioned above largely neglect the existence and relevance of this genomic variation. Aim: To improve outcome of gastrointestinal cancer by stratification of GI cancer patients based on genomic tumor profiles for optimized therapy selection 1) Gastric cancer Surgery is the only possible curative treatment of gastric cancer, yet the results of gastrectomy largely depend on the stage of the disease. Nine year follow-up data from the Dutch D1/D2 trial, that very recently became available, have shown that patients with N2 lymph node metastasis do benefit from extended lymph node dissection. Treating this subgroup of patients with extended lymph node dissection could improve survival of gastric cancer. Using microarray based comparative genomic hybridization (microarray CGH), our group has recently demonstrated that the type of genomic tumor profile (i.e. the pattern of DNA copy number changes) is strongly correlated to lymph node status. An ongoing KWF funded project is expected to yield a *****
54
5.1.2.3 Genome architecture in relation to disease Dr. B. Ylstra, prof.dr. G.A. Meijer platform to perform these analysis is being introduced; The Agilent platform. Aims: Development and implementation of technical and bioinformtics tools for the clinical application of genomics into the clinic. Deliverables: State-of-the-art RNA and DNA techniques and combined with cutting edge informatics for the development of genomics diagnostics and research within VUMC. For clinical research and development of diagnostics we rely on the genomics research lines with the departments of pathology and oncology, with an emphasis on heamatological and gastrointestinal tumors. Infrastructural development is guided by demands of the department, institute and collaborators.
Research within the Micro Array (MA) facility at VUMC focuses on the development of genomic techniques for implementation in research, prognostic and diagnostics of diseases, We primarily focus on cancer, but also hereditary, inflammatory and communicable diseases. Our research methodologies are twofold, concentrating on the laboratory techniques to generate the data ánd bioinformtical techniques to interpret the acquired data. With regards to the laboratory techniques both RNA expression arrays as well as arrays to measure chromosomal copy number aberrations (array CGH) are routinely being performed. All current platforms have been tested on quality and reproducibility. Currently a commercial ***** 5.1.2.4 Genomics Data Analysis Dr. M.A.van de Wiel, dr. B. Ylstra, prof. dr G.A. Meijer
3. Availability of methodological support to point the users to the right data analysis method for their question. Aim: 1. To supply and train the users with MIAME compatible databases, allowing easy storage, (limited) visualisation and data retrieving. 2. Further development of such methods, in particular for testing association with clinical data, data integration and classification (‘statistical diagnostics’) using array CGH data. 3. Sustain consultancy at the current level. Involve more informaticians and statisticians to help the pathologists. Inform researchers about useful software. Methodology: This research field is entirely methodological. In terms of software, we aim to support Rbased packages with manuals because of flexibility and compatibility with the genomics data analysis research community. Occasionally, other packages, preferrably internet-based, will be supported when these contain additional value.
Background: A large number of researchers within the pathology department generate microarray data for a variety of cancer types. These are either on the level of mRNA (gene expression) or DNA (array CGH). The latter requires specific data analysis methods, which are less well established as those for gene expression data. Researchers usually want to associate the genomics data with clinical data like survival status and disease progression. Moreover, more and more researchers aim to integrate the two data sources and possibly use other data types as well. Successful genomics data analysis depends mainly on three factors: 1. Efficient data storage enabling queries to combine several data sets and links to genomic information from public databases. 2. Powerful, dedicated statistical and informatics methods, available in a reasonably user-friendly fashion.
*****
55
5.1.3 Lymphomas Program leader Dr. JJ Oudejans 5.1.3.1 Apoptosis inhibition in the pathogenesis of lymphomas and as cause for chemotherapy resistance Dr. JJ Oudejans, prof. Dr. P.J. van den Elsen, dr.E Hooijberg, prof.dr. CJ. Mulder, prof.dr. C.J.L.M. Meijer samples of diffuse large B cell lymohomas are studied by mRNA xpression profiling of apoptosis genes by RT-MLPA analysis and using specific antibodies for immunohistochemistry and western blot analysis. Furthermore, apoptosis sensitivity is measured by FACS analysis using live dyes in combination with specific caspase inhibitors. Furthermore, we detect caspase activation using fluorescent and chemoluminescent caspase substrates. In this way we have shown that chemotherapy refractory DLBCL are characterized by constitutive activation of the intrinsic apoptosis pathway and that chemotherapy resistance is not caused by failure to activate the intrinsic pathway but is caused by high expression levels of apoptosis inhibiting genes downstream in the convergence apoptosis pathway. Moreover, we found that apoptosis sensitivity can be restored using a XIAP small antagonistic molecule. In addition to DLBCL, these strategies are currently also used to analyse enteropathy associated T-cell lymphoma.
Inhibition of apoptosis is probably a crucial step early in the pathogenesis of lymphomas because a) dividing non-neoplastic lymphocytes have a limited lifetime and die via apoptosis and b) neoplastic cells accumulate genetic aberrations including oncogene activations that in normal cells result in stressinduced apoptosis. Inhibition of apoptosis is not only crucial in the development of lymphomas but is also a major factor causing intrinsic resistance of tumor cells to chemotherapy in chemotherapy refractory patients. Identifying the apoptosis inhibiting mechanisms in these lymphomas may allow for developing specific strategies neutralizing these mechanisms. We therefore seek to understand what mechanisms cause apoptosis resistance and whether specific apoptosis inhibiting mechanisms are related to a poor clinical response to chemotherapy. In additions we aim to determine alternative strategies to kill these tumor cells by targeting specific apoptosis inhibiting molecules or by triggering alternative pathways of cell death. To this ***** 5.1.4 Tumor immunology
5.1.4.1 Cancer Immunotherapy Dr T.D. de Gruijl, dr. A.J.M. van den Eertwegh and prof dr R.J. Scheper obtained from clinical sentinel-LN procedures. Focusing on effector cellular status and tumorinduced immune-suppressive factors, local and systemic immune functions are also monitored in peripheral blood, tumor lesional preparations and DTH reactions. Optimization of NKT cell expansion and anti-tumor CTL priming methods. Aims/Deliverables: Identification of optimal strategies for clinical DC targeting, and unravelling mechanisms maintaining tumor tolerance. Introduction of drugs identified for their possible tolerance reversal potencies into (pre)clinical trials, such as cytokines (e.g. GMCSF, IL-12), chemokines (eg. CXCL12), microbial TLR-ligands (e.g. CpG), and drugs (e.g. anti-CTLA4, (VEGF-R) tyrosine kinase inhibitors, KRN7000). Type-1 skewing NKT cell lines.
Background: In vivo targeting and modulation of dendritic cells (DC) for tumor immunotherapy; encompasses promising approaches to the induction of anti-tumor immune responses. Since cancer cells can obstruct immune reactivity at various levels, identification of ways to circumvent immune tolerance will be critical for successful translation of such approaches into efficacious immunotherapies in clinical cancer. Methodology: Various (pre-)clinical DC-based and -targeting strategies are studied, including usage of GM-CSF, CpG, retargeted adenoviral vectors, peptide- or lysate pulsing, etc. Preclinical studies include our unique human DC cell line and skin culture models next to experimental mouse tumor models. Phenotypic and functional immune functions are explored in vaccination sites and draining lymph nodes ***** 56
5.1.4.2 HPV Vaccination and Immunotherapy Dr. E.Hooijberg, dr.H.Bontkes and prof.dr.C.J.L.M. Meijer and C) T cell receptor isolation and transfer to recipient (effector) T cells. Using in vitro cell isolation and culture of dendritic cells and T cells, and different molecular techniques to obtain expression vectors for HPV antigens, tumor antigens and TCRs, expression of HPV antigens and tumor antigens after electroporation of APC and/or target cells, we aim at developing vaccination strategies for HPV induced malignancies. Based upon dendritic cells, in which genetic modification of the cells is restricted to temporal expression of the transgenes, and TCR transfer of high avidity TCRs we aim to develop immunotherapy for cervical cancer.
Background. The adaptive immune system has been suggested to have a role in preventing the development of dysplasia and cancer. However precursor frequencies of HPV specific T cells are notoriously low necessitating optimized protocols for the induction of (primary) T cell responses and prolonged in vitro culture to obtain sufficient numbers for adoptive transfer purposes. This research line has focused on A) dendritic cells for the induction of specific T cell responses, B) HPV and tumor specific T cells and the possibilities to use these for adoptive transfer,
***** 5.1.5 EBV related cancers Program leader prof. dr. J Middeldorp 5.1.5.1 EBV oncogenesis and early diagnosis Prof.dr.JM Middeldorp, prof.dr. E.Bloemena and prof.dr.CJLM Meijer In a large series of case-controlled Lymphoma (N=1120) we found distinct EBV serological abnormalities in B-CLL, HD and T-cell NHL patients. Also tumors with location in digestive tract were more EBV+. In gastric cancer (GC) the presence of EBV defines a subset of cancers with less lymph node involvement and better prognosis. BARF1, a c-fms and CSFreceptor homologue is found in EBV+ carcinoma cells without virus replication. We made new MoAbs to BARF1 protein and aim to study its role in GC and NPC (KWF VU2007). EBV+ tumour cells express various non-coding genes, such as EBER1,2, BARTs and some miRNAs. In a collaboration with Tufts University, Boston, and Univ. Homburg and Lyon this is further investigated. In collaboration with multiple centers in Indonesia we explore markers for NPC disease progression by parallel analysis of tissue sections and serum/plasma samples. By using synthetic peptides derived from immunodominant EBV antigens developed simple sensitive tests that permit field screening and doctors office testing suitable for developing countries, where EBV malignancies are most prevalent. We recently developed non-invasive nasopharyngeal brushing as a new tool for early identification and posttreatment monitoring of NPC. BARF1 mRNA can be detected in these brushings as tumor specific marker. These methods are now implemented in larger studies (EU Asia-Link, KWF-IN 2004-17, KWF-IN 2006-21, SKION).
Epstein-Barr virus (EBV) is a transforming human herpesvirus and class-I carcinogen causally implicated in multiple lymphomas and carcinomas. Viral mRNA profiling reveals different pathogenic mechanisms in individual tumour types. In addition, EBV-specific antibody responses reflect underlying defective virushost relationship. During lifelong persistence EBV hides latently in memory B-cells and preferentially replicates in epithelial cells. EBVdriven malignant disease is closely linked to the viral latent state, although serological evidence suggest a role for virus replication in early stages, which can be exploited for diagnosis. EBV serology and EBV DNA/-RNA behave as independent markers with clear value for clinical management. We aim at further finetuning and implementation of EBV diagnostic and prognostic methods in the clinical practise both nationally and internationally. Dynamic changes in EBV-DNA load in blood leukocytes have prognostic value in HIV carriers, transplant recipients and autoimmune patients as they reflect unbalanced host-virus relationship, predisposing to lymphomagenesis.. In contrast, in Hodgkin (KWF2001-2511) and nasopharyngeal carcinoma (NPC) patients EBV-DNA is highly fragmented in blood, probably released from apoptotic tumor cells. In collaboration with three clinical transplant centers in the Netherlands we study the EBV transcriptional abnormalities, in order to reveal early (pre-) malignant KWF VU2005-3283). 57
5.1.5.2 EBV immunopathogenesis and Immunotherapy Prof.dr. J.M. Middeldorp and prof.dr.E Bloemena In immunocompetent persons, EBV+ tumor cells express various virus-encoded (“nonself”) gene products, such as EBNA1, LMP1 and LMP2 (plus BARF1 in EBV+ carcinomas). However, with the possible exception of EBV+ gastric cancer, no effective anti-tumor immune response is detectable in most EBV+ cancer patients. EBV+ tumors actively escape immune elimination by mechanisms that need to be resolved in order to develop effective immunotherapy strategies. Our aim is to analyse EBV driven immune escape and to design novel immunotherapeutic approaches. We study the “in situ” APC characteristics of DC in HD to define their (dis) function in vivo (KWF VU2001-2511). The role of secreted LMP1/LMP2 via MHC-II rich exosomes and BARF1 will be analysed (KWF 2007). EBNA1 is essential for viral genome maintenance and is present in all EBV+ malignancies. We have mapped relevant human epitopes on this protein and developed new Moab reagents. Our analysis of T- and B-cell epitopes on EBNA1 suggests in vivo cross-presentation of EBNA-1 via nucleosomal complexes, shielding certain parts of the protein and exposing associated “self” components. This may have implications for autoimmune diseases linked to EBV and for vaccine design. LMP1 is an important oncogene and together with LMP2 it mediates (tumor) cell growth and survival. We recently made new MoAbs to LMP2 allowing in situ detection. LMP1 associates with galectin-9 and is secreted via exosomes from tumour cells. LMP1 induces T-cell anergy and may affect APC function of tumour-surrounding DCs. In addition, LMP1 induces production of hIL-10 and may upregulate CD83. We showed that LMP1 TM1 domain is responsible for driving T-cell disfunction and has strong homology with (endogenous) retroviral fusion/suppressive domains. PAMGENE kinase analysis has revealed a new signaling pathway currently explored. BARF1, a CSF1-Receptor (c-fms) homologue, is secreted from epithelial tumour cells and has immunomodulating function. We recently made antibodies that can neutralize this effect but the BARF1 receptor remains undefined. In humans BARF1 escapes T- and
B-cell responses, which needs further investigation. In order to induce immune responses against EBV tumour antigens, we use purified recombinant LMP1, LMP2, BARF1 and EBNA1 proteins and we created a mutantLMP1 deleted of the immuno-suppressive domain. These purified proteins as well as synthetic peptide epitopes are presented via dendritic cells (DC) to lymphocytes from healthy EBV carriers and EBV+/- tumor patients as responder cells using FACS and ELISPOT techniques for read-out. In addition we study the uptake and processing of EBV tumor antigens by DC, to find clues for their “natural” lack of immunogenicity. The aim is to develop a generic EBV-protein mixture for a prime-boost vaccination across HLA-types. In collaboration with an external party we are involved in constructing novel EBV tumor vaccine vectors. In 2003 we engaged in a Phase-I EBV prophylactic gp350-vaccine study (CR-UK PH1-84). In addition, we developed antibodies with specific reactivity against extracellular domains (loops) of EBVencoded tumor-associated proteins LMP1 and LMP2. We are the first to demonstrate extracellular accessibility of these loops, which are highly conserved among different EBV isolates. This approach may lead to a human peptide-based vaccine application. In collaboration with Gadjah Mada University, Yogyakarta, Indonesia we described abnormal IgG and IgA antibody responses in NPC patients and showed these to be triggered differently, involving different sets of EBVproteins and peptide epitopes. Anti-LMP1, 2 and BARF1 responses are currently under detailed investigation. Using a mixture of chemotherapy (5-FU, gemcitabine) and HDAC inhibitors (valproic acid) we were able to induce EBV lytic replication in vivo in a patient with NPC. Subsequent treatment with antiviral ganciclovir kills EBV infected and bystander tumor cells and anti-EBV T-cells may contribute to tumor clearance as well. This new approach will be further analysed in vitro and in a mouse model. In collaboration with Univ. Leiden and Birmingham, UK it was shown that EBV BGLF5 DNAse protein, degrades RNA, leading to host shut-off and reduction of MHC-I on the cell surface, thus contributing to immune evasion during lytic replication. *****
58
5.1.6 Salivary Gland Tumors Program leader prof. dr. E Bloemena
5.1.6.1 Characterization and prognostication of salivary gland tumors H. Vekony, dr. F.M. Raaphorst, prof.dr. G.A. Meijer, dr. B. Ylstra, prof.dr I. van der Waal and prof.dr. E. Bloemena
expression of the proteins P53, p16, Mib-1, and EZH2 expression was significantly higher in ACC (p<0.001) DNA of 24 cases of ACC was isolated and analyzed by genome wide micro-array comparative genomic hybridization (CGH). A total of 238 aberrations were detected, representing more gains than losses (205 vs. 33 respectively). Most frequent gains (> 60%) at loci harboring growth factor (FGFs and PDGF) and growth factors receptor (FGFR3 and PDGFRβ) genes. Gains at the FGF® regions occurred significantly more frequently in the recurred/metastasized ACCs compared to indolent ACCs. Furthermore, patients with seventeen or more chromosomal aberrations had a significantly less favorable outcome than patients with fewer chromosomal aberrations (log rank=5.2, p=0.02) (H. Vékony et al., submitted)
The aim of this study is the improvement of classification of salivary gland tumors and to develop markers useful for prognostication. Twenty four cases of adenoid cystic carcinoma (ACC), 17 cases of myoepithelioma and 15 normal salivary gland tissues were characterized by immunohistochemistry for the cell cycle and proliferation markers p53, Cyclin D1, Mib1, and p16 and for the expression of the polycomb group (PcG) proteins BMI-1, EZH2, and MEL-18. In myoepithelioma, compared to normal tissue, the expression of Cyclin D1 and p16 was increased (p<0.001 and p=0.005 resp.). In ACC, p53, Mib-1, p16, Cyclin D1 and EZH2 expression was increased compared to normal tissue (p<0.001). BMI-1 expression was as high as in normal tissue. This indicates that in ACC expression of the two PcG complexes is deregulated. Compared to myoepithelioma, *****
59
5.2 Neuropathology Program leaders prof. dr. P.vd Valk, dr. A. Rozemuller 5.2.1 Neurogenerative disorders Dr. A. Rozemuller 3) Role of glia in the dynamics of protein aggregation and removal 4. Study of glia and associated proteins in early alfa-synucleinopathies ( incidental Parkinson’s disease). 5) Study of vascular abnormalities in neurodegeneration.
Background: Protein misfolding is an essential pathogenic mechanism in neurodegenerative disorders. For example, in Alzheimer’s disease the abnormal aggregated protein is Amyloid-beta, in Parkinson’s disease and Lewy body dementia it is alpha-synuclein and in Creutzfeldt-Jakob disease it is the prionprotein. Several aggregated proteins have been found in different forms of frontotemporal dementia’s. Both genetic and sporadic cases are described. Associated factors in the dynamics of protein misfolding and removal has not been elucidated, such as the role of amyloid associated proteins, glial cells, vascular factors and the role of the Unfolded Protein Respons (UPR). This may be the missing link between A-beta aggregation and cytoskeletal changes in AD. Using nanoLC-LTQFTMS proteomics technology new components in the aggregates can be found. Aim: 1) Study the role of associated proteins in amyloid beta related disorders in early and late stages (Alzheimer’s diasease, congophilic angiopathy) for the design of small therapeutic molecules (integrated FP6- ADIT study). 2) Role of UPR in several neurodegenerative disorders. (VENI) 3) Study different type of Amyloid plaques in AD by Laser dissection and MS techniques to find new proteins and elucidate plaque formation.
Methodology: Immunohistochemical techniques with (new) antibodies) using unique collections of well validated tissue (brainbank). Antibodies against different forms of aggregated proteins. Tissue blotting. In vitro studies using postmortem cultures of glial cells. ImmunoEM studies. Laser dissection and nanoLCLTQFTMS proteomics technology. Deliverables: a) Evaluate new target proteins for the ADIT study; study of their role in the time sequence in AD. b) Evaluate UPR in many different forms of neurodegeneration with proteinmisfolding in different stages of the disease. c) Select a large cohort of cases with early synucleinopathy and combine with stereological studies and molecular studies of associated molecules d) Clinicopathological studies of vascular abnormalities. e) Improve the pathological diagnostics of neurodegenerative diseases in general f) Improve the clinical diagnosis (in cooperation with NUBIN/CSF studies and using clinicopathological studies *****
5.2.2 White matter disorders Prof.dr. P.vd Valk, dr. L. Bö, prof.dr. P.J.van den Elsen lesion location. Elements thought to be essential to white matter lesion development but not found in grey matter lesions include blood-brain-barrier breakdown, local T cell infiltration, and complement activation. These results support hypotheses of the primary change in MS being oligodendrocyte degeneration. 2. The other main research line at present is mitochondrial function in MS. Non-inflammatory degenerative mechanisms have been implicated in MS lesion development. It is likely that these mechanisms involve mitochondrial dysfunction. Mitochondrial dysfunction in MS could occur through a genetically determined vulnerability together with systemic factors that temporarily change energy
Background We have two main research lines: 1. The pathogenesis of grey matter demyelination in MS. We have demonstrated that in chronic MS cortical demyelination is extensive, and have shown that one possible reason for extensive gray matter demyelination not being previously known is that only approximately 5% of cortical MS lesions are visible by MRI. In further studies we have demonstrated that the pathology of MS grey matter lesions differs from that of white matter lesions. This is potentially important for the understanding of MS pathogenesis, as factors that are necessary for lesion development would be expected to be present independent of 60
also exert anti-inflammatory properties and may so play a role in regulating the immune system. Because of these anti-inflammatory properties, statins therefore could provide a potential treatment for various chronic inflammatory diseases such as MS. Therefore, we are studying the effect of statins on the expression and function of a variety of immune relevant molecules and have determined that statins reduce the cell surface expression of a variety of immunoregulatory molecules, including chemokine receptors. As a result, statins inhibit several immunological functions of microglia, which include inhibition of spontaneous migration of microglia and the capacity of microglia to migrate towards specific chemokines.
demands, such as stress or infections. It could also occur as a result of local demyelination and inflammation. Demyelination may change the energy demands of axons and oligodendrocytes at the same time as the mitochondria are damaged by inflammation. This may lead to oligodendrocyte death and axonal degeneration in the acute phase, but may also induce a chronic degenerative process. We will investigate whether mitochondrial function is systemically and locally changed in MS. We have performed histochemical and immunohistochemical staining for the different units of the respiratory chain to study whether there is a reduction or increase in their activity and distribution in MS white matter lesions of different demyelinating and inflammatory activity, and in cortical MS lesions. We are cooperating with the Center for Mitochondrial Disease in Nijmegen to quantitate mitochondrial activity in homogenized brain tissue from defined lesion areas, and will study whether there is pathological mitochondrial ultrastructure and changes in mitochondrial number in axons by electron microscopy. Further, we will study the expression of genes associated with mitochondrial genesis and function in MS and control tissue. Finally, we will study systemic mitochondrial function in blood platelets and in muscle of MS patients and controls using standard assays for activity of mitochondrial enzymes in cooperation with the Nijmegen group. 3. We are also investigating the immunomodulatory properties of statins. Recently, various findings suggest that statins
Methods We are, or will be, using histochemistry, oligonucleotide array,electron microscopy.
immunomicro-
Aims The main aims of these reseach line is 1. To use similarities and differences to white matter lesions in order to establish what are constant and necessary features of MS lesion development. 2. To explore whether mitochondrial dysfunction plays a secondary or primary role in the degeneration of axons and oligodendrocytes in MS. 3.To evaluate the immunomodulatory properties of statins.
***** 5.2.3 Molecular basis of immune regulation Prof.dr.P.J. van den Elsen (HDMs). Dnmts, HMTs, HATs, HDACs and HDMs have been shown to play critical roles in the control and fine tuning of cell growth, cellcycle control, development, differentiation and survival. These epigenetic mechanisms therefore are fundamental for variety of normal cellular processes including stem cell differentiation and lineage commitment. Epigenetic DNA and histone modifications contribute to malignant transformation and cancer progression and increase during ageing. This argues for an important role of these epigenetic modifications in the pathogenesis of diseases with relative late onset. Importantly, the study of epigenetics offers great potential for the identification of biomarkers that can be used for disease detection and diagnosis in its earliest stages and to assess individual risk. Because these epigenetic processes are reversible they provide excellent targets for pharmacological intervention.
Background: Over the past years, major advances in the field of chromatin remodelling have dramatically changed our understanding of the ways in which genes are regulated. These epigenetic mechanisms act to change the accessibility of chromatin by modification of DNA and by modification or rearrangement of nucleosomes, which include post-translational modifications of histones. Ìn this way the cellular portrait of expressed genes is modulated without a change in the DNA sequence including in the nucleotide sequence of transcriptional control elements. Global gene activation and local control of gene-specific transcription is exerted by components of the epigenetic machinery, which include DNA methyltransferases (Dnmts), histone methyltransferases (HMTs), histone acetyltransferases (HATs), and histone deacetylases (HDACs) and demethylases 61
Current Methodologies: These include Chromatin ImmunoPrecipitation (ChIP), Bisulphite sequencing, Promoterreporter assays, Electrophoretic mobility shift assays, DNA footprinting and immunohistochemistry to relate alterations in histone modifications and recruitment of nonhistone proteins to chromatin of specific genes with transcription. Additionally, we explore cell based assays for gene transcription and function, which includes the application of inhibitors for epigenetic processes (e.g. HDAC and Dnmt inhibitors). Future methodologies also include HPLC, high-performance capillary
electrophoresis, electronspray-assistedtandem-mass spectrometry and ChIP on chip analyses. Aim: The overall aim of our studies is to translate global alterations in the cellular epigenome to the expression characteristics and function of disease-relevant genes. Deliverables: State of the art technologies and reagents in the area of chromatin, transcription and genefunction research in addition to a variety of cellular assays and materials. *****
62
5.3 Cardiovacular diseases Prof dr H.W. Niessen, dr. Chr. Meischl, dr. F.J. van Milligen 5.3.1 Cardiovascular inflammation Prof.dr. H.W. Niessen, dr Chr. Meischl, dr FJ van Milligen Venous grafts: We hypothesize that graft failure is related to overdistension of the vein graft that was placed in an arterial perfusion system. Additionally inflammatory mediators are also playing an important role. We are analyzing the effects of stretch on the vein graft in a human perfusion model and in apoE3 Leiden mice. In addition to the analysis of mediators that play a role in the process of cell damage, we are also testing inhibitors of both overdistension of the graft and of inflammatory mediators. Finally, we are analyzing the process of cell damage at a cellular level in isolated smooth muscle cells that are subjected to continuous stretch. Hyperhomocysteinemia: We hypothesize that induction of premature atherosclerosis in patients with HHC is regulated in part by local reactive oxygen species production. For these studies we are analysing biopsies of patients and tissues from ApoE3-Leiden mice fed with a special, HHC inducing diet and cultured smooth muscle and endothelial cells incubated with different concentrations of homocysteine. Diabetes: We are analyzing the role of advanced glycation end products in the induction of complications of vessel disease in patients with diabetes, not only related to atherosclerosis but also with respect to changes in the heart itself
Cytotoxic effects of ischemia in the heart. After acute myocardial infarction (AMI) an inflammatory response induces an increase of the area of cell death, resulting in an increase in heart failure of these AMI patients. We are analysing signal transduction pathways in cardiomyocytes facilitating the binding of inflammatory mediators to these cells and are analysing the cascade of activation of these inflammatory mediators . These studies will thus characterize very early markers of AMI, that also can be used in forensic pathology (see 5,2,2). These studies are performed at different levels: *in isolated cardiomyocytes intracellular pathways that result in binding and activation of inflammatory mediators on ischemically challenged cardiomyocytes are analyzed *in an in-vivo AMI model of the rat we are analyzing the effect of putative inhibitors of inflammatory mediators with respect to infarct size *mesenchymal stem cell therapy as a possible new therapeutical option for AMI patients is analyzed in a rat in-vivo AMI model (see 5.2.3). Mechanism of vascular failure related to venous grafts, hyperhomocysteinemia and diabetes.
***** 5.3.2 Wound healing Prof dr H.W.Niessen blood and tissue of patients with AMI, in burn wounds and in surgical skin wounds. These findings then also will be extrapolated to wound analysis in forensic pathology.
Inflammatory mediators in the process of wound healing. We are analysing the sequence of activation of inflammatory mediators in wound healing in ***** 5.3.3 Mesenchymal stam cell harvesting Dr. F van Milligen Like the bone marrow, adipose tissue contains a stromal fraction that contains high numbers of stem cells. These mesenchymal stem cells are the progenitors of many mesenchymal lineages, including osteocytes, chondrocytes, adipocytes, (cardio)myocytes and hepatocytes. Thus, these cells have the potential to be used for various clinical applications, including bone, cartilage-, and cardiac repair. The advantages of using adipose tissue as the
source of stem cells is that the harvesting of adipose tissue is minimally invasive and can be done under local anesthesia, thus resulting in minimal patient discomfort and low patient risk. Furthermore, it provides large numbers of stem cells as compared to the bone marrow. In the lab of Stem Cell Therapy we are investigating the applicability of these adipose tissue-derived stem cells (ASCs) for several clinical purposes. 63
Subjects of investigation are: 1) Optimization of stem cell harvesting procedures 2) Induction of differentiation pathways of the ASCs 3) Animal models for testing the effectiveness of the ASCs in regenerating tissue in vivo.
64
5.4 Immunopathogenesis & profiling Program leaders prof.dr.A. S Pena, dr. S. A. Morre, dr. M. von Blomberg 5.4.1 Immunogenetics Dr.J.B.A. Crusius, dr.S.A. Morré and prof.dr.A.S. Peña I Oncogenesis: Cancer genetics Dr. J.B.A. Crusius, dr. S.A. Morré and prof.dr. A.S. Peña
III Immunity and inflammation: Inflammation Dr. J.B.A. Crusius, dr. S.A. Morré and prof.dr. A.S. Peña
Genetic susceptibility, environmental & infectious factors, pre-malignant conditions and gastric cancer risk in the European population Mucosal infection and chronic inflammation contribute to the development of gastric cancer. We are studying genetic susceptibility and environmental factors as an integrated model of gastric carcinogenesis. A large multicentre prospective European cohort is being studied (EC-FP5: EUR-GAST, QLG1-CT-200101049). The Laboratory of Immunogenetics contributes with large scale genotyping of cytokine gene polymorphisms. Other European Laboratories study the contribution of other genes involved in mucosa protection, oxidative damage, DNA repair, oncogenes and tumour suppressor genes.
Immunogenetics of chronic inflammatory and autoimmune diseases. We investigate the immunogenetics of chronic inflammatory and autoimmune diseases to gain insight into the susceptibility to, severity of, and clinical course of these diseases in order to assess prognostic factors. Ongoing research includes the following disease models: rheumatism, multiple sclerosis, inflammatory bowel disease (EC-FP6 20062009 (IBDCHIP project), periodontitis and coeliac disease. Both genetic epidemiological and functional studies are used in well-defined clinical cohorts as compared to control population to further unravel the complex genetic basis of these diseases. The safety and efficacy of VSL#3 in patients with quiescent IBD who suffered from arthralgia for more than two weeks was recently studied in an open-label trial (Karimi et al). Randomized controlled studies are indicated and being planned.
II Immunity and inflammation: Infection Dr. S.A. Morré, dr. J.B.A. Crusius and prof.dr. A.S. Peña Immunogenetics and environmental factors in infectious diseases. The differences in the clinical course of infectious diseases depend on behavioral, environmental, bacterial, viral and host factors. To investigate the contribution of host factors involved in the susceptibility to and severity of infections integrated approaches are used including candidate gene approaches based on genes involved in innate and acquired immunity. Infections of main interest are Chlamydia trachomatis (EC-FP6 EpiGenChlamydia consortium), HIV, periodontitis (EC-FP6 NoE: INFOBIOMED Contract No. 507585) and HPV, from which the HPV is also embedded in the research line Cancer genetics.
IV Valorisation and Utilisation Dr. J.B.A. Crusius, dr. S.A. Morré and prof.dr. A.S. Peña The IBDchip Project is developing an easy to use DNA array. This non-invasive tool will allow the simultaneous analysis of around 100 relevant mutations to predict the clinical evolution, the risk of developing IBD-related complications, and the likelihood of responding to certain drugs of each IBD patient. (IBDCHIP Consortium) . One of the aims of the EpiGenChlamydia consortium is to develop vaccines for sexually transmitted and ocular C. trachomatis infections. *****
5.4.2 Medical Immunology Dr.M.E. von Blomberg 5.4.2.1 (Auto)-immune responsiveness in chronic inflammatory disease and malignancy Dr. B.M.E. von.Blomberg, dr.I.M.W. van Hoogstraten, MWJ Schreurs, prof.dr. R.J. Scheper Research and development within the unit Medical Immunology focuses on optimization of (diagnostic) in vitro parameters for in vivo
immune functions in patients with chronic inflammatory disease, autoimmunity and malignancy. Complementary studies focus on 65
conditions determining the individual immune responsiveness, such as nutritional status, hormonal status, recent trauma, malignancy or the presence of regulatory cells, eg NKT-cells. Our research aims: To develop adequate strategies for NKT based immunotherapies To develop efficient strategies for monitoring immunodeficiency. To develop adequate assays for monitoring T cell responsiveness to drugs and contact allergens.
To develop cost effective (non-invasive) strategies for diagnosing celiac disease, by the use of either serum or saliva. To develop adequate technology for identification of pre-malignant phenomena in small bowel biopsies by flowcytometric analysis in refractory celiac disease. To further evaluate the genetic predisposition for autoimmune disease in high risk patient groups.
*****
66
Indicators of esteem Conference and course organization (from level Post-HBO / AIO) Prof.dr. Peter J. van den Elsen University of leiden Co-organizer and lecturer of the Frontiers of Science Course: Regulation of the immune response in human disease and the LIFI course on Immunology Prof.dr. AS Peña Intestinal Flora and Synbiotics. A.S. Peña Chairman and Speaker, Symposium 4. In: 1st International Congress for Medical Use of Functional Foods, 16-27Th November 2006, Tokyo, Japan * Second Mini-symposium Chlamydia trachomatis Infections: 28 March 2006 * Third Mini-symposium Chlamydia trachomatis Infections: 18 December 2006 * Postgraduate IBD Course Organizer 4-5 May 2007 in Madrid, Spain * European Club for the study of small intestine disease. Murcia, Spain 24th June 2006 Lecture: Advances in IBD Dr. S.A.Morre * Second Mini-symposium Chlamydia trachomatis Infections: 28 March 2006 * Third Mini-symposium Chlamydia trachomatis Infections: 18 December 2006
Editorial board memberships Prof. dr. C.J.L.M. Meijer, member editorial board: • American Journal of Dermatopathology • APMIS • Critical Reviews in Oncology/Haematology • Histopathology • Papillomavirus Report • Journal of Clinical Pathology/Clinical Molecular Pathology • International Journal of Cancer • Journal of Pathology • Leerboek pathologie • Cancer Cytopathology (corresponding member) Reviewer for: • Journal of Pathology • Histopathology • Journal of Cutaneous Pathology • The Lancet • Journal of Cinical Pathology • Blood • International Journal of cancer • Modern Pathology • Journal of Clinical Epidemiology • International Journal og Gynaecological Cancer • American Journal of Pathology • American Journal of Clinical Pathology • Journal of Investigative Dermatology • International Journal of Gynaecology and Obstetrics • Journal of Obstrics and Gynaecology • Journal of Cutaneous Pathlogy • Journal of Histochemical Cytochemistry • Lab Investigations • Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde • Tumor Biology • Gastroenterology • Clinical Oncology 67
• • • • • •
Leukemia Journal of the European Academy of Dermatology and Venerology American Journal of Dermatopathology Canadian Medical Association Journal Journal of the National Cancer Institute Journal of Infectious Disseases
Prof. dr. G.A. Meijer: • Editor-in-chief Cellular Oncology Prof. dr. W.J. Mooi,: • Member editorial board: Advances in Anatomic Pathology Prof.dr. AS Peña • World Journal of Gastroenterology • Inflammatory Bowel Diseases • Revista Española Enfermedades Digestivas • Editor of Book of Proceedings 4-5 May 2006 (In Spanish): Avances en el Manejo de la Enfermedad de Crohn Aran Publishers ISBN: 84-95913-92-5 Printed in Madrid Spain Prof. dr. P.J. van den Elsen, member editorial board • Immunogenetics Prof.dr.R.J.Scheper • Contact Dermatitis Prof. dr. I. van der Waal, member (international) editorial board • Member International Editorial Board ACTA Stomatologica Croatica • Consulting Editor European Journal of Cancer • Member Editorial Board Medicina Oral • Member Editorial Board Mund-, Kiefer- und Gesichtschirurgie • Member Editorial Board Oral Health & Preventive Dentistry • Member of the Board of Senior Advisors of Oral Oncology • Member Editorial Board Revista de Odontologia da Universidade de São Paolo (Journal of Dentistry, University of São Paolo) • Member of Scientific Committee STOMA • Member Editorial Board Nederlands Tandartsenblad • Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde • Reviewer European Archives of Oto-Rhino-Laryngology • Reviewer European Journal of Oral Sciences • Reviewer Journal of Oral Pathology and Medicine • Reviewer Journal of Periodontology • Reviewer Journal of Oral Rehabilitation • Reviewer Journal of Surgical Oncology • Reviewer Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology and Endodontology • Reviewer World Journal of Surgical Oncology • Reviewer Virchows Archives
Dr.B.Ylstra • Review board, Fundacao para a Ciencia e Tecnologia – FCT (science and Technology Foundation) 68
Committee memberships national and international scientific organizations Mw. prof. dr. E.Bloemena • member of the Dutch working party liverpathology • member Commitee Scientific Research OOVU Mw. dr. B.M.E.von Blomberg • Secretary Committee Education and Registration Medical Immunology, NVVI • Boardmember Foundation for the training for Medical Biological Scientific Research (SMBWO) • Boardmember Steering group Interacademic Working party Immunodeficiencies (WID) • Member working party CBO guideline Coeliac disease (on behalf of NVVI) • Member working party 6-party meeting Federation of Medical Laboratory Specialisms Dr. J.B.A. Crusius • Member of the Celiac Disease consortium • Member of the EFI (European Federation of Immunogenetics) • Member of the ICTI Consortium (Integrated-approach to Chlamydia trachomatis Infections) • Reviewer >10 journals Prof. dr. P.J. van den Elsen, • Biomedical Research Institute Dr.L.Willems-Instituut, advisory board member • Member and projectleader of the SON working party on Nucleic Acids. Mw. dr .I.M.W. van Hoogstraten • Member inspection committee Medical Immunology NVVI • Member Dutch working party Bronchoalveolar lavages • Member expertgroup Coeliakie SKML (quality send round coeliakie serology) • Member expert group ‘Coeliakie-serologie’ SKML (Dutch quality send round ‘coeliakie’ (of: celiac disease) serology) Dr E Hooijberg • Program leader V-ICI program 2: Immunopathogenesis Dr. F.J.van Kemenade • Board member PALGA • Working group annual report PALGA • Chairman task force Cytopathologie • Member committee of Information & Automation NVVP • Boardmember Pathologists contact group IKc-Amsterdam • Chairman NVVP Task force Cytopathologie • Regional coördinating pathologist on behalf of the Screeningsorganisation Foundation Cervixcarcinoma Region Noord-Holland en Flevoland. Station: GGD Amstelveen Prof. dr. C.J.L.M.Meijer • Chairman board of directors • Chairman cluster V VUmc • Chairman Steering group Populationsurvey Breastcancer IKA • Secretary/treasurer Foundation Specialists Account VU • Member Concilium Pathologicum • Boardmember Integraal Kankercentrum Amsterdam • Member Scientific Council KWF • Member KNAW - Committee Animalexperiments, Transgene en Biotechnology • Member CTB Experimental Pathobiology 69
• • • • •
Chairman projectgroup medical training course Blood, Oncology and Gene expression Member Education Committee V-ICI Member Advisory Board CCA Member Advisory Borad V-ICI Member Board VU Cancer Center Amsterdam
Memberships researchcommittees • Nederlandse working Group Cutaneous Lymphomas • KWF/NKB Working Group Malignant Lymphomas • Working Group Dermatopathology • ECC Research Group Gynaecologic Oncology • ECC Research Group Immunomodulation of cervical carcinoma • ECC Research Group Hemato-oncology • European Research Group Epilymph • International Research Group Interlymph • IKA Working Group Urological Tumors • IKA/IKST Working Group Heam. Onc. • IKA/IKST Working Group gastro-enterology • Working Group HOVON • Working Group Guidelines Diagnostics non Hodgkin lymphoma Prof. dr. G.A. Meijer • International Society for Cellular Oncology, board member • Stichting PALGA, member executive committee • Board member Stichting Barret Registration NL • Member IKA Barret’s disease Advisory Committee • Member RIVM Advisory Committee Breast Cancer Screening • Program leader V-ICI program "Disease profiling” • Chairman research committee Department of Pathology • Director Oncology Graduate School Amsterdam • Chairman course committee master program Oncology Prof.dr. J.M.Middeldorp • Certified Medisch Biologisch Wetenschappelijk Onderzoeker (SMBWO) • Certified Proefdierkundig Onderzoeker (Ex.Art. 12) • Member American Society for Microbiology • Member European Society for Clinical Virology • Member Transplantation Society • Member EBV association • Member Nederlandse Vereniging voor Immunologie • Member Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiology • Member Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging • Member Nederlandse Vereniging Biochemie en Moleculaire Biologie • Reviewer Blood • Reviewer Journal Clinical Oncology • Reviewer British Journal of Cancer • Reviewer International Journal of Cancer • Reviewer Cancer Letters • Reviewer Cancer Immunology & Immunotherapy • Reviewer BMC Cancer • Reviewer Journal Virology • Reviewer Journal Clinical Microbiology • Reviewer Journal Clinical Virology • Reviewer Journal Medical Virology • Reviewer Journal General Virology • Reviewer Future Medicine • Reviewer Journal Virological Methods 70
• •
Reviewer Journal Immunological Methods Reviewer Methods Molecular Biology
Prof. dr. W.J.Mooi • Secretary EORTC Pathology group • Chairman Committee Educational Programme , NVVP • Chairman Dutch Melanoma panel • Organisor regional pathology slide club • Chairman Education Committee Pathology VUmc • Semester coordinator, VUmc Compas 2.2 • Course coördinator VUmc Compas 2.1.1 • Course coordinator, VUmc Compas 2.2.4 • Member WHO Blue Book writing committee, skin tumours • Member Pulmonary Pathology Club, UK • Member Committee Dutch Health Council on Asbestos • Member CBO consensus working party Guide Melanomas • Member Dutch melanoma working party • Member Dutch Mesothelioma panel • Member Education Committee VUmc Dr. S.A. Morré • Member of the EFI (European Federation of Immunogenetics) • Member Nederlandse Vereniging voor Gastroenterologie • Member Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie • Board Member Chlamydia werkgroep Nederland • Member of the ICTI Consortium (Integrated-approach to Chlamydia trachomatis Infections) • Reviewer >10 journals Prof. dr. A.S. Peña • Member of the Celiac Disease consortium • Member of the EFI (European Federation of Immunogenetics) • Member of the ICTI Consortium (Integrated-approach to Chlamydia trachomatis Infections) • Member of the Medical Patron of European Federation of Crohn’s and Colitis Associations (EFCCA) • Member and Executive Board member International Organization of Inflammatory Bowel Disease (IOIBD) • Member of the Nederlandse Vereniging voor Gastro-enterologie • Member of the American Society of Gastroenterology (AGA) • Honorary Member Spanish Society of Gastroenterology • Honorary Member Asociación Castellana de Aparato Digestivo (ACAD) • Honorary Member Hungarian Society of Gastroenterology • Fellow Royal College of Physicians (London, U.K.), (FRCP) • Reviewer >10 journals Prof. dr. R.J. Scheper • Head experimental pathology/ tumorimmunology, Department of Pathology, VUmc • Member Advisory Committee topfaculty positions VUmc • Member examination committee Master Oncology VUmc • Member examination committee Medical Biology • Trainer SMBWO registration Exp. Pathologist • Board member European Experimental Contact Dermatitis Research Group • Member European Environmental and Industrial Contact Dermatitis Group • Member Tumor Vaccine and Cell Therapy Working Group (Washington / Portland) • Member Nickel Producers Environmental Research Association (NiPERA, Durham, NC, USA) • Member Scientific Council Burns Foundation NBS 71
• •
CEO A-Skin BV, Amsterdam CSO DC-Prime BV, Amsterdam
Prof. dr. P. van der Valk • Board member SKKP (Stichting Kwaliteitstoetsing Klinische Pathologie) • Chairman Subcommittee Scientific Training • Member Eye and Orbita tumor committee • Member exploration committee multifactorial disorders KNAW Dr. R. Veerhuis • Board member NUBIN (Neurounit Biomarkers VUmc) Prof. dr. I. van der Waal
• • • • • • • • • • • • • • •
American Academy for Oral and Maxillofacial Pathology British Association of Oral and Maxillofacial Surgeons British Society for Oral Pathology British Society for Oral Medicine European Association for Cranio-Maxillofacial Surgery European Association of Oral Medicine International Association of Oral Medicine and Pathology International Association of Oral Pathologists International Association of Oral & Maxillofacial Surgery Nederlandsch Tandheelkundig Genootschap Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde Nederlandse Vereniging voor Mondziekten en Kaakchirurgie Nederlandse Vereniging voor Pathologen Nederlandse Vereniging van Tandartsen Scandinavian Society for Oral Pathology and Oral Medicine
Dr.B.Ylstra • Advisory committee member Genome Canada
Overview of ongoing and acquired grants 1.
A phase I dose escalation trial of MDX-010 (anti-CTLA-4) in combination with CG1940 and CG8711 (GM-producing prostate cancer cell lines) in patients with metastatic hormone-refractory prostate cancer vd Eertwegh, Gerritsen, Giaccone, Pinedo, de Gruyl, Scheper et al Cell Genesys/Medarex(2004-2007).
2.
(Auto)-immune responsiveness in chronic inflammatory disease and malignancy B.M.E. von Blomberg1, R.J. Scheper1, I.M.W. van Hoogstraten1, M.W.J. Schreurs1, H.J. Bontkes1; T. Rustemeyer2, A.S. Peña1,3, C.J.J. Mulder3 Depts. of 1Pathology, 2Dermatology, 3Gastroenterology, VU University medical Center
3.
3D DNA cytometry and nuclear texture analysis for grading of prostate cancer J.A.M. Belien1, L.S. Ploeger1, A.Y. Abbaker1, M.A.M. Broeckaert1, N.M. Poulin1, P.J. van Diest1, W.E. Grizzle2 1Dept of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam, 2Dept of Pathology, University of Alabama, Birmingham, SIA NIH #1 RO1-AGO21397-01
72
4.
ABC transporters in dendritic cell function R. van de Ven1, G.L. Scheffer1, A.W. Reurs1, A.J.N. Schoonderwoerd1, G. Jansen2, T.D. de Gruijl3, and R.J. Scheper1 Depts. of 1Pathology, 2Rheumatology, and 3Medical Oncology, VU University Medical Center, Amsterdam KWF-VU 2003-2830
5.
Adenovirus-based and CD40-targeted in vivo tumor vaccination B.N. Hangalapura1, P.G.J.T.B. Wijnands2, V.W. van Beusechem1, W.R. Gerritsen1, A.J.M. van den Eertwegh1, R.J. Scheper2, T.D. de Gruijl1, Depts. of 1Medical Oncology, 2Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam KWF-VU 2005-3284
6.
Analyse the CK19 expression frequency in breast cancer lymph node metastasis C.J.L.M. Meijer Sysmex
7.
Analyzing the performance of C2P-based recurrence prediction of breast cancer patients C.J.L.M. Meijer Sysmex
8.
Anti-tumor effector functions of skewed natural killer T-cells. vd. Eertwegh, von Blomberg, RJ.Scheper KWF-VU 2002-2007
9.
Autologous tissue-engineered skin for healing chronic wounds E.M. de Boer1, H.M. van den Hoogenband1, G. Kirtschig1, C.D. Richters3, R.J. Scheper2, S.Gibbs1 Departments of 1Dermatology and 2Pathology, VU Medical Centre, 3Euro Skin Bank, Beverwijk NWO, Biopartner First Stage Grant
10.
Blood expression profile as a marker for genetic predisposition for sporadic colorectal carcinoma J. Terhaar, R Fijneman, G.A. Meijer Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam Gastrostart subsidie 50-50105-98-244
11.
Celbeschermend effect van EPO op cardiomyocytniveau J.W. Niessen Crucell, 06/mcu/0224.VUMC
12.
Cervical carcinogenesis: unraveling of the multistep pathways using well-defined clinical material and an in vitro cell culture model system J. de Wilde, S.M. Wilting, R.M. Overmeer, F.E. Henken, D. Claassen-Kramer, D.A.M. Heideman, C.J.L.M. Meijer, P.J.F. Snijders, R.D.M. Steenbergen Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam V-ICI / KWF / CMSB / KNAW 2005-3276
13.
Characterization and prognostication of salivary gland tumours H Vekony1, FM Raaphorst2, GA Meijer2, B Ylstra3, I van der Waal1, E Bloemena1,2 Depts of 1Oral and Maxillofacial Surgery/Oral Pathology, Academic Centre for Dentistry (ACTA), 2Pathology and 3Micro-array Unit, VU University Medical Center, Amsterdam Interuniversitaire Onderzoeksschool Tandheelkunde (IOT)
14.
Clinical performance of Roche HPV AMPLICOR test P.J.F. Snijders Roche Molecular Systems
15.
Collaborative project on early and specific diagnoses of Epstein-Barr virus-associated Nasopharyngeal carcinoma in Indonesia (NPC-2) J.M. Middeldorp 73
KWF 16.
De invloed van statines op de expressie en functie van immuunregulatoire moleculen van microglia en astrocyten. P.vd.Elsen MS04-543
17.
De rol van ontstekingsmediatoren, extracellulaire matrixcomponenten en RNA expressie in de chronologische wonddatering: toepassing in de Forensische pathologie J.W. Niessen NFI 522.11.331
18.
Defining the essential molecular pathways involved in cervical carcinogenesis F.E. Henken, R.D.M. Steenbergen, P.J.F. Snijders Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam V-ICI PV05/21 Prom
19.
Dendritic cell maturation and polarization by aero- and contact-allergens M. Toebak1, H. Moed1, S. Spiekstra1, B.M.E. von Blomberg2, R.J. Scheper2, D.P. Bruynzeel1, S. Gibbs1, T. Rustemeyer1 Departments of 1Dermatology and 2Pathology, VU University Medical Center
20.
Design of Small Molecular Terapeutics for the Treatment of Alzheimer's based on the Discovery of Innovative Drug Targets J.M. Rozemuller EG-511977/ADIT
21.
Development of a 'chemokine/angiogenic cocktail' for facilitating closure of burn wounds and improving scar quality K. Kroeze1, M. Breetveld1, T. Rustemeyer1, R.J. Scheper2, S.Gibbs1 Depts. 1Dermatology / 2Pathology, VU University Medical Centre Nederlandse Brandwonden Stichting WO/P05.101
22.
Development of a well-organised and efficient self supporting Tumour Diagnostic Laboratorium (TDL) JM. Middeldorp KWF
23.
Development of fully cultured skin equivalents. R.J.Sceper, S.Gibbs NOW-Biopartner grant to A-SKIN BV (2005-2006)
24.
Development of Langerhans’cell-/DC-reconstruction skin-equivalents for studies on skin inflammatory processes and novel vaccination approaches S.Gibbs, de Gruyl, RJ.Scheper V-ici (2005-2009)
25.
Development of monoclonal antibosies to multidrug t ransporter proteins. G.L.Scheffer, R.J.Scheper Sanbio, Alexis, Chemicon (1990- ongoing)
26.
Development of MUTZ-3 and novel AML-derived cell lines for DC-based allogeneic tumor vaccination S.J.A.M. Santegoets1 , A.G.M. Stam1, N. Ravenshorst1, P.J.G.T.B. Wijnands1, S. Moeniralm2, A.A. van de Loosdrecht3, C. Dirven2, A.J.M. van den Eertwegh4, E. Hooijberg1, A.M. Kruisbeek5, T.D. de Gruijl4, and Rik J. Scheper1,4,5 Departments of 1Pathology, 2Neurosurgery, 3Hematology, 4Medical Oncology, and 5DC Prime BV, VU University Medical Center, Amsterdam, DC Prime, Biopartner FSG & Senter Grant 74
27.
Development of novel DC-based anti-tumor vaccines. A.Kruisbeek, R.J.Scheper NOW-Biopartner grant to DC-prime?Vumc(EUR 250.000;2005-2007)
28.
Development of tissue engineered, autologous human skin for studying sensitization and Immuno-Vaccination Approaches K. Ouwehand1, S.W. Spiekstra1, B.M.E. von Blomberg2, D.P. Bruynzeel1, T. Rustemeyer1, R.J. Scheper2, T.D. De Gruijl3, S. Gibbs1 Departments of 1Dermatology, 2Pathology, 3Medical Oncology, VU University Medical Center V-ICI
29.
Development of tissue-engineered full-skin substitutes for use in wound healing and industrial screening M. Breetveld1, T. Waaijman1, S.W. Spiekstra1, M. Engelse3, R.J. Scheper2, S.Gibbs1 Depts. 1Dermatology / 2Pathology / Physiology3, VU Medical Centre NWO
30.
Diagnosis and therapy of genetically altered mucosal lesions in the oral cavity and oropharynx J.F. Bremmer2, A. Brink1,2, J.A.M. Belien3, E. Bloemena3, B.J.M. Braakhuis1, C.R. Leemans1, I. van der Waal2, R.H. Brakenhoff1 Depts of 1Otolaryngology/Head-Neck Surgery, 2Oral and Maxillofacial Surgery and 3Pathology, VU University Medical Center ACTA
31.
Distinction of early, intermediate and late cervical intraepithelial neoplasia grade 3 lesions by micro-array analysis S. Wilting, P.J.F. Snijders, R.D.M. Steenbergen, C.J.L.M. Meijer Dept. of Pathology, VU University Medical Center Centre for Medical Systems Biology CMSB 137
32.
Early pathogenesis and intervention in Epstein-Barr virus (EBV) driven post-transplant lymphoproliferative disease (PTLD) in stem cell (SCT) and solid organ transplant (SOT) recipients S.J.C. Stevens1, J.J. Cornelissen2, C.G.M. Kallenberg3, E.A.M. Verschuuren2, L. Verdonck4, D.A.P. Rockx1, S.A.W.M. Verkuijlen1, J.M. Middeldorp Depts. of 1Pathology, VUMC, Amsterdam, 2Hematology, EUMC, Rotterdam, 3Internal Medicine, GUMC, Groningen, 4Hematology, UMCU, Utrecht KWF 2005-3283
33.
EBV rapid test H. Juwana, J.M. Middeldorp Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam Industry
34.
EBV vaccine development J.M. Middeldorp Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam industry
35.
Effects of hematopoietic stromal cells on colon tumor development R.J.A. Fijneman1, P.M. van Diemen1, B. Carvalho2, G.A. Meijer2, V.W.M. van Hinsbergh1. Depts. of 1Medical Oncology and 2Pathology, VU University Medical Center 1e AEGON International Scholarship in Oncology
36.
Epidemiology and screening for early stage nasopharyngeal carcinoma S.H. Hutajulu, J.M. Middeldorp Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam KWF-Welcher fund
75
37.
Epidemiology and screening for early-stage detection of nasopharyngeal carcinoma J Fachiroh1, DK Paramita1, N.Ng1, SM Haryana1, B.Hariwiyanto1, M.Corbex2, P.Brennan2, SAMW Verkuijlen, SJC Stevens and JM Middeldorp 1Gadjah Mada University, Medical School, Dept. ENT and Cell Biology, Yogyakarta, Indonesia, 2WHO-IARC, Dept. Genetic and Environmental Epidemiology, Lyon, France and VU University medical center, Dept. Pathology, Amsterdam. KWF-IN, WHO-IARC, EU Asia-Link ASI/B7-301/98/679-034 2004-17
38.
Expression profiling and clinical outcome in primary nodal diffuse large B-cell lymphomas J.F.M. Muris, W. Vos, C.J.L.M. Meijer, J.J. Oudejans Depts of Pathology, VU Medical Center, Amsterdam, The Netherlands Research Fund Pathology SRP00-1
39.
Favorable outcome in clinically stage II melanoma patients is associated with presence of activated tumor infiltrating T-lymphocytes and preserved MHC-I expression I.S. van Houdt, B.J.R. Sluijter, L. Moesbergen, B.G. Molenkamp, A.J.M. van den Eertwegh, E. Hooijberg, P.A.M. van Leeuwen, C.J.L.M. Meijer, J.J. Oudejans Departments of Pathology, surgical oncology and Medical Oncology, VU University Medical Center, Amsterdam 0,5 V-ICI, 0,5 SRP
40.
Functional characterization of chromosome 20q amplified genes suitable for CRC screening A. Hardebol, B Carvalho, R Fijneman, G.A. Meijer Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam Sponsor Bingo loterij
41.
Generation of functionally competent acute myeloid leukemic dendritic cells for clinical vaccination purposes in minimal residual disease I. Houtenbos1, T.M. Westers1, T.D.de Gruijl3, R.J. Scheper2, A.A. van de Loosdrecht1, G.J. Ossenkoppele1. Departments of 1Haematology, 2Pathology and 3Medical Oncology, VU University Medical Center lopend project
42.
Gonorrhoea and Chlamydia Trachomatis testing in an international prevalence survey of sexually transmitted infections and cervical cancer P.F.J. Snijders WHO
43.
HPV quantification in cervical smears: consequences for screening and management of women with equivocal cervical smears B. Hesselink1, A. Brink1, M. Lettink1, J. Berkhof2 1Dept.of Pathology, 2Dept of Clinical Epidemiology and Biostatistics, VU University Medical Center ZONMW 2200.0147
44.
Human papillomavirus infection and cervical cancer: epidemiology and screening N. Bulkmans1, P. Snijders2, R. Rozendaal1, A.A.T.P. Brink1, F. van Kemenade1, A. v.d. Geest1, R. Pol1, N. Fransen-Daalmeijer1, S. van Schaick1, M. Lettink1, M. Verkuyten1, R.E. van Andel1, R.H.M. Verheijen2, F.J. Voorhorst1, J. Berkhof3 Depts of 1Pathology, 2Obstetrics and Gynaecology, 3Clinical Epidemiology & Biostatistics, VUmc, Amsterdam ZONMW / ZONMW / ZONMW / Sponsorloterij / V-ICI / KWF 305220 / 50-50110-98-115 / 200.0147 / 2006-3570.
45.
Identification of a tumor suppressor gene involved in the development of cervical cancer R.D.M. Steenbergen, D. Kramer, C.J.L.M. Meijer
76
Depts. of Pathology, VU University Medical Center KNAW fellowship R.D.M.S. 46.
Immune functions in Sentinel LN. Van leeuwen, S Meijer, de Gruyl, Scheper Heelkunde fonds(2004-2007)
47.
Immune responses to EBV tumour-associated proteins in nasopharyngeal carcinoma D. Paramita, J.M. Middeldorp Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam EU Asia-Link ASI B7-301/98/697-034
48.
Immunogenetics and environmental factors in infectious diseases SA Morré1, S Ouburg1, J Spaargaren2, RA Coutinho2, Y Pannekoek3, J Lyons4, JI Ito4, J Land 5, C Bruggeman6, M Laine7, B Loos7, AJ van Winkelhoff7, PH Savelkoul8, CMJEVandenbroucke-Grauls8, M van Agtmael9, S Danner9, JBA Crusius1, AS Peña1,10 1Lab Immunogen, 2GG&GD Amsterdam, 3AMC Med Microbiol, 4City of Hope Nat Med Center, Dept. Infect Dis, Duarte, CA, USA, 5AZM, Dept. Gynecol, 6AZM, Dept Med Microbiol, 7Dept. Basic Dental Sci, 8Med Microbiol Infect Prev, 9Int Med, 10Gastroenterol VUmc EC-FP6 NoE INFOBIOMED Contact No. 507585
49.
Immunological studies supporting phase 1-3 active specific vaccination and chemoimmunotherapy trials in clinical cancer A. Baars2, P.R. Pohlmann2,T.D. de Gruijl2, S.M. Lougheed2, A.G. Stam1, P.E.T. Scholten1, B.M.E. von Blomberg1, E. Hooijberg1, C.J.L.M. Meijer1, H. Gall2, J. Buter2, H.M. Pinedo2, W.R. Gerritsen2, R.J. Scheper 1, A.J.M. van den Eertwegh2 Depts. of 1Pathology and 2Medical Oncology, VU University Medical Center, Amsterdam Coley Pharmaceuticals Inc & NWO Spinoza premie H.M. Pinedo
50.
Immunomodulation of the melanoma sentinel lymph node B.J.R. Sluijter1, B.G. Molenkamp1, P.A.M. van Leeuwen1, S. Meijer1, A.J.M. van den Eertwegh2, R.J. Scheper3, T.D. de Gruijl2 Departments of 1Surgical Oncology, 2Medical Oncology, and 3Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam Heelkundefonds
51.
Improvement of treatment of head and neck cancer. General aspects. R. de Bree1, B. Tijink1, A. Lo Galbo1, L. van der Putten1, P. Doornaert2, I. van der Waal3, J. Buter4 , O.S. Hoekstra5 , J.A. Castelijns6 and C.R. Leemans1 Depts. of 1Otolaryngology/Head-Neck Surgery, 2Radiation Oncology, 3Oral and Maxillofacial Surgery, 4 Medical Oncology, 5 Nuclear Medicine / PET research and 6 Radiology, VU University Medical Center, Amsterdam Genetronics
52.
In situ targeting and modulation of dendritic cells for immunotherapy: signaling pathways in immune suppression J.J. Lindenberg1, D. Oosterhoff1, S.M. Lougheed1, P. van den Tol2, S. Meijer2, P.A.M. van Leeuwen2, V.W. van Beusechem1, W.R. Gerritsen1, A.J.M. van den Eertwegh1, R.J. Scheper32, T.D. de Gruijl1 Depts. of 1Medical Oncology, 2Surgical Oncology, 3Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam NWO VIDI 917.56.321
53.
In situ targeting and modulation of dendritic cells for tumor immunotherapy: reversal of suppression D. Oosterhoff1, J.J. Lindenberg1, S.M. Lougheed1, V.W. van Beusechem1, W.R. Gerritsen1, A.J.M. van den Eertwegh1, R.J. Scheper2, T.D. de Gruijl1, Depts. of 1Medical Oncology, 2Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam NWO VIDI 917.56.321
77
54.
In vivo CD40-targeted gene transfer to cutaneous dendritic cells for anti-tumor T cell priming: preclinical validation and clinical implementation T.D. de Gruijl, A.J.M. v.d. Eertwegh, R.J. Scheper Dept. of Medical Oncology and Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam KWF / NKB VU 2005-3284
55.
In vitro diagnostics of metal allergies BME. von Blomberg, T.Rustemeijer, RJ.Scheper ACTA 2006-2008)
56.
Increasing sensitivity for detection of high risk flat adenomas in population screening for colorectal cancer. GA.Meijer, van Engeland, CJ.Mulder KWF
57.
Laboratory assays for a prevalence survey of human papillomavirus in China P.F.J. Snijders WHO
58.
Laboratory assays for a prevalence survey of human papillomavirus in rural and urban Guinea P.F.J. Snijders WHO
59.
Laboratory assays for a prevalence survey of human papillomavirus (HPV in ontwikkelingslanden) P.F.J. Snijders WHO
60.
Long-term high-risk human papillomavirus incidence and clearance in population based cervical screening, as retrieved from a second screening round in the PROBASCAM study C.J.L.M. Meijer ZON Mw 6200.0013
61.
Methylation for Early Coloractal Cancer Detection - MECCAD L.J.W. Bosch, G.A. Meijer Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam OMS/Senter Novem
62.
Molecular basis of immune regulation PJ van den Elsen Dept. of Pathology, VUmc
63.
Molecular imaging of colorectal cancer M. de Wit, G. Meijer, R. Fijneman Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam Philips PV06/14 Philips
64.
Multidrug resistance molecules in normal and malignant tissues G.L. Scheffer, A.J.N. Schoonderwoerd, P. van der Valk, R.J. Scheper Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam Sanbio, Alexis, Chemicon
65.
Natural killer (T) effector cells in immunity J.W. Molling2, M. Moreno2,3 H.J. Bontkes2, H.J. van der Vliet1, H.M. Pinedo1, G. Giaccone1, S von Mensdorff-Pouilly3, R.J. Scheper2, A.J.M. van den Eertwegh1, B.M.E. von Blomberg2 Depts. of 1Medical Oncology, 2Pathology and 3Obstetrics and Gynaecology, VU University Medical Center KWF VU 2002-2607
78
66.
Networking between European Expertise Centres for Retinoblastoma and the Indonesian Centre of Expertise for retinobalstoma (ICER) P. van der Valk KWF
67.
Non-invasive diagnostic and prognostic markers in nasopharyngeal carcinoma SAMW Verkuijlen, M.Adham2, J Fachiroh1, DK Paramita1, SM Haryana1, SJC Stevens and JM Middeldorp 1Gadjah Mada University, Medical School, Yogyakarta, Indonesia, 2Dept. ENT, Universitas Indonesia, Jakarta, Indonesia and Dept. Pathology, VU University medical center, Amsterdam. KWF-IN 2000-03, 2006-21
68.
Predicting lymph node status in gastric cancer by DNA-based genomic profiling for stratifying surgical therapy T. Buffart1, C.J.H. van de Velde2, G.A. Meijer1 1Dept. of Pathology, VU University Medical Center and 2Dept of Surgery, LU University Medical Center NKB 2004-3051
69.
PreTect HPV proofer technology for the detection of HPV RNA in cervical cells and tissues P.F.J. Snijders Norchip
70.
Prevalence survey of human papillomavirus in Ambillikai, Southern India P.F.J. Snijders WHO
71.
Prognostic monitoring of NPC treatment and realising a second center for NPCexpertise in Indonesia J.M. Middeldorp Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam KWF-IN 2005-21
72.
Randomized controlled trial to evaluate self-sampling for high-risk HPV in order to increase screening-adherence in the national cervical screening program C.J.L.M. Meijer IKA en GGD
73.
Research toward the mechanisms of resistance against Disease Modifying Antirheumatic Drugs (DMARDs) in the treatment of rheumatoid arthritis patients J.W. van der Heijden, G. Jansen, R.J. Scheper, B.A.C. Dijkmans Dept. of Reumatology, VU University Medical Center, Amsterdam AGIKO ZonMw 902-03-362
74.
Restaging the mediastinum after induction chemotherapy for stage IIIA-N2 NSCLC: biological determinants of FDG-PET results A.J. de Langen1, C.F.M. Molthoff1, M.A. Paul2, G.A. Meijer3, E.F. Comans1, E.F. Smit, O.S. Hoekstra1,5. Depts. of 1Nuclear Medicine&PET Research; 2Surgery, 3Pathology, 4Respiratory Medicine, and 5Clinical Epidemiology & Biostatistics, VU University Medical Center, Amsterdam
75.
Rol ATP-afhankelijke drug-transporters bij resistentie tov DMARDS in reumapatienten BAC.Dijkmans, G.Jansen, RJ.Scheper V-ici 2002-2006
76.
Rol van Natural Killer T cellen en hun ligand KRN7000 in de afweer tegen tumoren J.J. van der Vliet, H.M. Pinedo, R.J. Scheper Dept. of Medical Oncology and Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam NWO, Talent Stipendium 920-03-142
79
77.
Roles of drug resistance-related molecules in chronic inflammations G.L. Scheffer1, R. van de Ven1, A. W. Reurs1, P. van der Valk1,T.D. de Gruijl2, R.J. Scheper1, R. Oerlemans3, J. van der Heijden3, G. Janssen3, B.A.C. Dijkmans3 Depts of 1Pathology, 2Medical Oncology, VU University Medical Center, Dept. of 3Rheumatology, VU University Medical Center Dutch Cancer Society/NRF VU 2003-2830, VU 2003-2007
78.
Standardized dendritic cell based vaccines (STAVAC) A.Kruisbeek, R.J.Scheper SenterNovem (2006-2010)
79.
Stratifying high-risk HPV positive women for risk of CIN 3 and cervical carcinoma by HPV transcript analysis D. Rijkaart, P.J.F. Snijders, R.H.M. Verheijen, C.J.L.M. Meijer Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam KWF/NKB VU 2006-3570
80.
Sysmex begins large-scale clinical performance evaluation of cervical cancer screening technology C.J.L.M. Meijer Sysmex
81.
Targeted adenoviral gene transfer to human cutaneous DC in situ TD de Gruijl1, CC Sombroek1, A Baars2, SM Lougheed1, AGM Stam1, J Buter2, W Gerritsen1, HM Pinedo1, AJM van Eertwegh1, RJ Scheper2 Depts of 1Medical Oncology and 2Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam VIDI grant 917.56.32
82.
T-cel lymfomen en coeliakie: is er meer dan een Enteropathy- Associated-T cellLymphoma (EATL) W.H.M. Verbeek, C.J.J. Mulder, J.J. Oudejans Dept. of gastroenterology, VU University Medical Center, Amsterdam Astra Zeneca
83.
The identification and validation of gene methylation markers for the screening, diagnosis and pharmacogenomics of carcinomas, in particular lung and cervical carcinomas C.J.L.M. Meijer, GA.Meijer, B.Ylstra KWF
84.
The role of FDG PET in esophageal cancer staging and monitoring the response to neoadjuvant therapy M. Westerterp1, G.A. Meijer2, P.M.M. Bossuyt3, F.W. ten Kate4, G.W. Sloof5, E.F. Comans6, R. Boellaard6, J.J.B. van Lanschot1, O.S. Hoekstra6, C.F.M. Molthoff6 Depts. of 1Surgery, 3Clinical Epidemiology, 4Pathology and 5Nuclear Medicine, Amsterdam Medical Center, and Depts. of 2Pathology and Nuclear Medicine&PET Research, VU University Medical Center, Amsterdam
85.
The role of human papilloma virus in non-cervical cancer D.A.M. Heideman, C.J.L.M. Meijer, D. Kramer, R.D.M. Steenbergen, P.J.F. Snijders Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam KWF UL 2004-3006
86.
The Unfolded Protein Response in the pathogenetic cascade of Alzheimer's disease J.J.M. Hoozemans Veni subsidie 916.76.013
87.
Transmission of HPV infections: the role of the male M.C.G. Bleeker, P.J.F. Snijders, C.J.A. Th. Starink, Hogewoning, C.J.L.M. Meijer Dept. of Pathology and Dermatology, VU University Medical Center, Amsterdam ZonMW / NIH 28-2725 / R01 CA114773-01 80
88.
Transplantation of adipose tissue-derived mesenchymal stem cells for effective cardiac repair after acute myocardial infarction J.W. Niessen ICarVU (EG/Marie Curie)
89.
TSLC1 silencing, a marker for risk assessment of cervical cancer R.M. Overmeer, R.D.M. Steenbergen, P.J.F. Snijders, C.J.L.M. Meijer Dept. of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam KWF 2005-327
90.
VEGFR Tyrosine Kinase Inhibition: effects on DC differentiation H. Van Cruijsen1, K. Hoekman1, D. Oosterhoff1, A.G.M. Stam2, A.J.M. van den Eertwegh1, B.C. Kuenen1, E. Boven1, R.J. Scheper 2, G. Giaccone1, T.D. de Gruijl Departments of 1Medical Oncology and 2Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam Stichting Medicina Interna
91.
Verbetering van het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker door middel van het aanbieden van een thuistest met hoog-risico humaan papillomavirus-test, aan vrouwen die niet deelgenomen hebben aan het reguliere bevolkingsonderzoek. C.J.L.M. Meijer IKA en GGD
Publications 1.
Agaba C, Weiderpass E, Tommasino M, Smet A, Arslan A, Dai M, Katongole-Mbidde E, Hainaut P, Snijders PJF, Franceschi S (2006) Papillomavirus infection in the conjunctiva of individuals with and without AIDS: An autopsy series from Uganda. Cancer Letters 239: 98-102.
2.
Al Toma A, Goerres MS, Meijer JW, von Blomberg BME, Wahab PJ, Kerckhaert JA, Mulder CJ. Cladribine therapy in refractory celiac disease with aberrant T cells. Clin Gastroenterol Hepatol 2006; 4(11): 1322-1327 (WI)
3.
Al-Toma A, Visser OJ, van Roessel HM, von Blomberg BM, Verbeek WH, Scholten PE, Ossenkoppele GJ, Huijgens PC, Mulder CJ. Autologous hematopoietic stem cell transplantation in refractory celiac disease with aberrant T-cells. Blood. 2006 Oct 26; [Epub ahead of print
4.
Al-Toma A, Goerres MS, Meijer JW, Pena AS, Crusius JBA, Mulder CJJ. Human leukocyte antigen-DQ2 homozygosity and the development of refractory celiac disease and enteropathyassociated T-cell lymphoma. Clin Gastroenterol Hepatol. 2006 Mar;4(3):315-9
5.
Aleksunes, L. M., Scheffer, G. L., Jakowski, A. B., Pruimboom-Brees, I. M., and Manautou, J. E. Coordinated Expression of Multidrug Resistance-Associated Proteins (Mrps) in Mouse Liver during Toxicant-Induced Injury. Toxicol.Sci., 89: 370-379, 2006
6.
Amaral Mendes R, Van der Waal I. An unusual clinicoradiographic presentation of a lateral periodontal cyst. Report of two cases. Medicina Oral 2006; 11: E185-187
7.
Amaral Mendes R, Van der Waal I. Een radiolucentie tussen de radices van 2 vitale gebitselementen. Ned Tijdschr Tandheelkd 2006; 113: 326-327
8.
Arbyn M, Sasieni P, Meijer CJLM, Clavel C, Koliopoulos G, Dillner J. Chapter 9: Clinical applications of HPV testing.A summary of meta-analyses. Vaccine 2006; 24 Suppl 3: S78-S89 (WI)
9.
Baidoshvili A, Krijnen PAJ, Kupreishvili K, Curiana C, Bleeker W, Nijmeijer R, Visser CA, Visser FC, Meijer CJLM, van Hinsergh VWM, Hack CE, Niessen HWM, Schalkwijk CG. Ne(carboxymethyl)lysine depositions in small intramyocardial arteries in patients with acute myocardial infarction. A predictor of myocardial infarction? ATVB, 2006;26:2497-2503
81
10.
Bekkers RL, Meijer CJLM, Massuger LF, Snijders PJF, Melchers WJ. Effects of HPV detection in population-based screening programmes for cervical cancer: a Dutch moment. Gynecol Oncol 2006; 100(3): 451-454 (WI)
11.
Benz,C.C., Fedele,V., Xu,F., Ylstra,B., Ginzinger,D., Yu,M., Moore,D., Hall,R.K., Wolff,D.J., Disis,M.L. et al. (2006) Altered promoter usage characterizes monoallelic transcription arising with ERBB2 amplification in human breast cancers. Genes Chromosomes. Cancer. 45, 983-894.
12.
Berkhof J, Bulkmans NW, Bleeker MC, Bulk S, Snijders PJF, Voorhorst FJ, Meijer CJLM. Human papillomavirus type-specific 18-month risk of high-grade cervical intraepithelial neoplasia in women with a normal or borderline/mildly dyskaryotic smear. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2006; 15(7): 1268-1273 (WI)
13.
Berkhof J, de Bruijne MC, Zielinski GD, Bulkmans NW, Rozendaal L, Snijders PJF, Verheijen RHM, Meijer CJLM. Evaluation of cervical screening strategies with adjunct high-risk human papillomavirus testing for women with borderline or mild dyskaryosis. Int J Cancer 2006; 118(7): 1759-1768 (WI)
14.
Berkhof J, van Kemenade FJ, Snijders PJF, Verheijen RHM, Meijer CJLM. When to test women for human papillomavirus: testing is possible without increasing colposcopy referral rate. BMJ 2006; 332(7535): 23 (WI)
15.
Bleeker MC, Snijders PJF, Voorhorst FJ, Meijer CJLM. Flat penile lesions: the infectious "invisible" link in the transmission of human papillomavirus. Int J Cancer 2006; 119(11): 25052512 (WI)
16.
L. Bö L, J.J.G. Geurts, S.J. Mörk, P. van der Valk. Grey matter pathology in multiple sclerosis. Acta Neurologica Scandinavica 2006 113(Suppl) 48-50
17.
Bontkes HJ, Kramer D, Ruizendaal JJ, Kueter EW, van Tendeloo VF, Meijer CJLM, Hooijberg E. Dendritic cells transfected with interleukin-12 and tumor-associated antigen messenger RNA induce high avidity cytotoxic T cells. Gene Ther. 2006 Oct 12; [Epub ahead of print]
18.
Bontkes HJ, Ruizendaal JJ, Kramer D, Santegoets SJ, Scheper RJ, De Gruijl TD, Meijer CJ, Hooijberg E. Constitutively active STAT5b induces cytokine-independent growth of the acute myeloid leukemia-derived MUTZ-3 cell line and accelerates its differentiation into mature dendritic cells. J Immunother 2006; 29: 188-200 (WI)
19.
Bouwman,J., Spijker,S., Schut,D., Wachtler,B., Ylstra,B., Smit,A.B. and Verhage,M. (2006) Reduced expression of neuropeptide genes in a genome-wide screen of a secretion-deficient mouse. J. Neurochem., 99, 84-96
20.
Braakhuis BJM, Senft A, de Bree R, de Vries J, Ylstra B, Cloos J, Kuik DJ, Leemans CR, Brakenhoff RH. Expression profiling and prediction of distant metastases in head and neck squamous cell carcinoma. J Clin Pathol 2006; 59(12): 1254-1260 (WI)
21.
Breedveld, P., Pluim, D., Cipriani, G., Dahlhaus, F., van Eijndhoven, M. A., de Wolf, C. J., Kuil, A., Beijnen, J. H., Scheffer, G. L., Jansen, G., Borst, P., and Schellens, J. H. The effect of low pH on BCRP (ABCG2)-mediated transport of methotrexate, 7-hydroxymethotrexate, methotrexate diglutamate, folic acid, mitoxantrone, topotecan and resveratrol in in vitro drug transport models. Mol.Pharmacol., 2006
22.
Breetveld M, Richters CD, Rustemeyer T, Scheper RJ, Gibbs S. Comparison of wound closure after burn and cold injury in human skin equivalents. J Invest Dermatol 2006; 126(8): 1918-1921 (WI)
23.
Brink AA, Meijer CJLM, Wiegerinck MA, Nieboer TE, Kruitwagen RF, van Kemenade FJ, Fransen DN, Hesselink AT, Berkhof J, Snijders PJF. High concordance of results of testing for human papillomavirus in cervicovaginal samples collected by two methods, with comparison of a novel self-sampling device to a conventional endocervical brush. J Clin Microbiol 2006; 44(7): 2518-2523 (WI) 82
24.
Brink AA, Snijders PJF, Meijer CJLM, Berkhof J, Verheijen RHM. HPV testing in cervical screening. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2006; 20(2): 253-266 (WI)
25.
Bulk S, Berkhof J, Bulkmans NW, Zielinski GD, Rozendaal L, van Kemenade FJ, Snijders PJF, Meijer CJLM. Preferential risk of HPV16 for squamous cell carcinoma and of HPV18 for adenocarcinoma of the cervix compared to women with normal cytology in The Netherlands. Br J Cancer 2006; 94(1): 171-175 (WI)
26.
Bulkmans NW, Bulk S, Ottevanger MS, Rozendaal L, Hellenberg SM, van Kemenade FJ, Snijders PJF, Boeke AJ, Meijer CJLM. Implementation of human papillomavirus testing in cervical screening without a concomitant decrease in participation rate. J Clin Pathol 2006; 59(11): 1218-1220 (WI)
27.
Bruynzeel AME, Mul PPN, Berkhof J, Bast A, Niessen HWM, van der Vijgh WJF. The influence of the time-interval between monoHer and doxorubicine administration on the protection against doxorubicine-induced cardiotoxicity in mice. Cancer Chemotherapy and Pharmacology, 2006; 58:699-702.
28.
Campo E, Chott A, Kinney MC, Leoncini L, Meijer CJLM, Papadimitriou CS, Piris MA, Stein H, Swerdlow SH. Update on extranodal lymphomas. Conclusions of the Workshop held by the EAHP and the SH in Thessaloniki, Greece. Histopathology 2006; 48(5): 481-504 (WI)
29.
Castellsague X, Diaz M, de Sanjose S, Munoz N, Herrero R, Franceschi S, Peeling RW, Ashley R, Smith JS, Snijders PJF, Meijer CJLM, Bosch FX. Worldwide human papillomavirus etiology of cervical adenocarcinoma and its cofactors:implications for screening and prevention. J Natl Cancer Inst 2006; 98(5): 303-315 (WI)
30.
S. Chakraborti, M.A. van de Wiel and B. Hong (2006), A note on sample size determination for a nonparametric test of location, Technometrics, 48, 88-94.
31.
Checinska A, Oudejans JJ, Span SW, Rodriguez JA, Kruyt FAE, Giaccone G. The expression of TUCAN, an inhibitor of apoptosis protein, in patients with advanced non-small cell lung cancer treated with chemotherapy. Anticancer Res 2006; 26(5B): 3819-3824 (WI)
32.
Cillessen SA, Meijer CJ, Ossenkoppele GJ, Castricum KC, Westra AH, Niesten P, Muris JJ, Nijdam HF, van der Hem KG, Flens M, Hooijberg E, Oudejans JJ. Human soluble TRAIL/Apo2L induces apoptosis in a subpopulation of chemotherapy refractory nodal diffuse large B-cell lymphomas, determined by a highly sensitive in vitro apoptosis assay. Br J Haematol 2006; 134: 283-293 (WI)
33.
Claas FHJ, von Blomberg BME. HLA geassocieerde auto-immuunziekten. Ned tijdschr Klin Chem Labgeneesk 2006; 31: 296-300 (WN)
34.
Cloos J, de Boer WP, Snel MH, van Die IM, Ylstra B, Leemans CR, Brakenhoff RH, Braakhuis BJM. Microarray analysis of bleomycin-exposed lymphoblastoid cells for identifying cancer susceptibility genes. Mol Cancer Res 2006; 4(2): 71-77 (WI)
35.
Copani A, Caraci F, Hoozemans JJ, Calafiore M, Angela Sortino M, Nicoletti F. The nature of the cell cycle in neurons: Focus on a "non-canonical" pathway of DNA replication causally related to death. Biochim Biophys Acta. 2006; 1772(4):409-12.
36.
Copani A, Hoozemans JJ, Caraci F, Calafiore M, Van Haastert ES, Veerhuis R, Rozemuller AJ, Aronica E, Sortino MA, Nicoletti F. DNA polymerase-beta is expressed early in neurons of Alzheimer's disease brain and is loaded into DNA replication forks in neurons challenged with beta-amyloid. J Neurosci. 2006, 26(43):10949-57.
37.
Cuzick J, Mayrand MH, Ronco G, Snijders P, Wardle J (2006) Chapter 10: New dimensions in cervical cancer screening. Vaccine 24S3; S3/90-S3/97.
83
38.
Cuzick J, Clavel C, Petry KU, Meijer CJLM, Hoyer H, Ratnam S, Szarewski A, Birembaut P, Kulasingam S, Sasieni P, Iftner T. Overview of the European and North American studies on HPV testing in primary cervical cancer screening. Int J Cancer 2006; 119(5): 1095-1101 (WI)
39.
Dai M, Bao YP, Li N, Clifford GM, Vaccarella S, Snijders PJF, Huang RD, Sun LX, Meijer CJLM, Qiao YL, Franceschi S. Human papillomavirus infection in Shanxi Province, People's Republic of China:a population-based study. Br J Cancer 2006; 95(1): 96-101 (WI)
40.
Davies P, Arbyn M, Dillner J, Kitchener HC, Meijer CJLM, Ronco G, Hakama M. A report on the current status of European research on the use of human papillomavirus testing for primary cervical cancer screening. Int J Cancer 2006; 118(4): 791-796 (WI)
41.
De Bree R, Van der Valk P, Kuik DJ, Van Diest PJ, Doornaert P, Buter J, Eerenstein SEJ, Langendijk JA, Van der Waal I, and Leemans CR. Prognostic factors in adult soft tissue sarcomas of the head and neck: A single-centre experience. Oral Oncology 2006; 42: 703-709.
42.
De Gruijl TD, Ophorst OJ, Goudsmit J, Verhaagh S, Lougheed SM, Radosevic K, Havenga MJ, Scheper RJ. Intradermal delivery of adenoviral type-35 vectors leads to high efficiency transduction of mature, CD8+ T cell-stimulating skin-emigrated dendritic cells. J Immunol 2006; 177(4): 2208-2215 (WI)
43.
De Gruijl TD, Sombroek CC, Lougheed SM, Oosterhoff D, Buter J, van den Eertwegh AJM, Scheper RJ, Pinedo HM. A postmigrational switch among skin-derived dendritic cells to a macrophage-like phenotype is predetermined by the intracutaneous cytokine balance. J Immunol 2006; 176(12): 7232-7242 (WI)
44.
De Waard V, Arkenbout EK, Mocking AI, van de Graaf SAR, Niessen HWM, Stooker W, de Mol BAJM, Pannekoek H, de Vries CJM. Transcription factor TR3 nuclear orphan receptor prevents cyclic stretch-induced proliferation of venous smooth muscle cells. Am J Pathol. 2006 Jun;168(6):2027-35
45.
De Vries HJ, Fennema JS, Morre SA. Lymphogranuloma venereum among men having sex with men; what have we learned so far? Sex Transm Infect. 2006 Aug;82(4):344
46.
Den Hartog JE, Ouburg S, Land JA, Lyons JM, Ito JI, Pena AS, Morre SA. Do host genetic traits in the bacterial sensing system play a role in the development of Chlamydia trachomatisassociated tubal pathology in subfertile women? BMC Infect Dis. 2006 Jul 21;6:122
47.
Den Hartog JE, Morre SA, Land JA. Chlamydia trachomatis-associated tubal factor subfertility: immunogenetic aspects and serological screening. Hum Reprod Update. 2006 NovDec;12(6):719-30
48.
Eikelenboom P, Veerhuis R, Scheper W, Rozemuller AJ, van Gool WA, Hoozemans JJ. The significance of neuroinflammation in understanding Alzheimer's disease. J Neural Transm. 2006; 113(11):1685-95.
49.
Eikelenboom P, Veerhuis R, Scheper W, Rozemuller AJ, van Gool WA, Hoozemans JJ. The significance of neuroinflammation in understanding Alzheimer's disease. J Neural Transm. 2006; 113(11):1685-95. (review)
50.
Fachiroh J, Paramita DK, Hariwiyanto B, Harijadi A, Dahlia HL, Indrasari SR, Kusumo H, Zeng YS, Schouten T, Mubarika S, Middeldorp JM. Single-assay combination of Epstein-Barr Virus (EBV) E. J Clin Microbiol 2006; 44(4): 1459-1467 (WI)
51.
Franceschi S, Herrero R, Clifford GM, Snijders PJF, Arslan A, Anh PT, Bosch FX, Ferreccio C, Hieu NT, Lazcano-Ponce E, Matos E, Molano M, Qiao YL, Rajkumar R, Ronco G, de Sanjose S, Shin HR, Sukvirach S, Thomas JO, Meijer CJLM, Munoz N. Variations in the age-specific curves of human papillomavirus prevalence in women worldwide. Int J Cancer 2006; 119(11): 26772684 (WI)
84
52.
Fidder HH, Heijmans R, Chowers Y, Bar-Meir S, Avidan B, Pena AS, Crusius JBA. TNF-857 polymorphism in Israeli Jewish patients with inflammatory bowel disease. Int J Immunogenet. 2006 Apr;33(2):81-5
53.
Gheit T, Landi S, Gemignani F, Snijders PJ, Vaccarella S, Franceschi S, Canzian F, Tommasino M (2006) Development of a sensitive and specific assay combining multiplex PCR and DNA microarray primer extension to detect high-risk mucosal human papillomavirus types. J Clin Microbiol, 44 : 2025-2031.
54.
Gibbs S, van den Hoogenband HM, Kirtschig G, Richters CD, Spiekstra SW, Breetveld M, Scheper RJ, de Boer EM. Autologous full-thickness skin substitute for healing chronic wounds. Br J Dermatol 2006; 155(2): 267-274 (WI)
55.
Gillio-Tos A, De Marco L, Ghisetti V, Snijders PJ, Segnan N, Ronco G, Merletti F (2006) Human papillomavirus typing with GP5+/6+ polymerase chain reaction reverse line blotting and with commercial type-specific PCR kits. J Clin Virol, 36:126-132.
56.
Gilmore CP, Bö L, Owens T, Lowe J, Esiri MM, Evangelou N. Spinal cord gray matter demyelination in multiple sclerosis-a novel pattern of residual plaque morphology. Brain Pathol 2006 Jul; 16(3):202-208
57.
Anna C. Gorter, Zoyla E. Segura and Servaas A Morré. Chlamydia trachomatis infections in Nicaragua: Preliminary results from a competitive voucher scheme to prevent and treat sexually transmitted infections and HIV among sex workers. Drugs of Today 2006;42 Suppl A:47-54
58.
Grinstein E, Shan Y, Karawajew L, Snijders PJF, Meijer CJLM, Royer HD, Wernet P. Cell cyclecontrolled interaction of nucleolin with the retinoblastoma protein and cancerous cell transformation. J Biol Chem 2006; 281(31): 22223-22235 (WI)
59.
Haanen JB, Baars A, Gomez R, Weder P, Smits M, de Gruijl TD, von Blomberg BM, Bloemena E, Scheper RJ, van Ham SM, Pinedo HM, van den Eertwegh AJ. Melanoma-specific tumorinfiltrating lymphocytes but not circulating melanoma-specific T cells may predict survival in resected advanced-stage melanoma patients. Cancer Immunol Immunother 2006; 55: 451-458 (WI)
60.
Hadithi M, Mallant M, Oudejans JJ, van Waesberghe JH, Mulder CJ, Comans EFI. 18F-FDG PET versus CT for the detection of enteropathy-associated T-cell lymphoma in refractory celiac disease. J Nucl Med 2006; 47(10): 1622-1627 (WI)
61.
V Heerebeek, A Borbely, HWM Niessen, JGF Bronzwaer, J vd Velden, GJM Stienen, WA Linke, GJ Laarman, WJ Paulus. Myocardial structure and function differ in systolic and diastolic heart function. Circulation, 2006, 113:1966-1973
62.
Hennard C, Pfuhl T, Buettner M, Becker KF, Knofel T, Middeldorp JM, Kremmer E, Niedobitek G, Grasser F. The antibody 2B4 directed against the Epstein-Barr virus (EBV)-encoded nuclear antigen 1 (EBNA1) detects MAGE-4: implications for studies on the EBV association of human cancers. J Pathol 2006; 209(4): 430-435 (WI)
63.
Hesselink AT, Bulkmans NW, Berkhof J, Lorincz AT, Meijer CJLM, Snijders PJF. Crosssectional comparison of an automated hybrid capture 2 assay and the consensus GP5+/6+ PCR method in a population-based cervical screening program. J Clin Microbiol 2006; 44(10): 36803685 (WI)
64.
Hoefnagel JJ, Mulder MM, Dreef E, Jansen PM, Pals ST, Meijer CJLM, Willemze R, Vermeer MH. Expression of B-cell transcription factors in primary cutaneous B-cell lymphoma. Mod Pathol 2006; 19(9): 1270-1276 (WI)
65.
Holling TM, van Eggermond MC, Jager MJ, van den Elsen PJ. Epigenetic silencing of MHC2TA transcription in cancer. Biochem Pharmacol 2006; 72(11): 1570-1576 (WI)
85
66.
Hopman EG, le Cessie S, von Blomberg BME, Mearin ML. Nutritional management of the gluten-free diet in young people with celiac disease in The Netherlands. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2006; 43(1): 102-108 (WI)
67.
T. Hothorn, K. Hornik, M.A. van de Wiel and A. Zeileis (2006), A Lego System for Conditional Inference, The American Statistician, 60, 257-263.
68.
Hoozemans JJ, Chafekar SM, Baas F, Eikelenboom P, Scheper W. Always around, never the same: pathways of amyloid beta induced neurodegeneration throughout the pathogenic cascade of Alzheimer's disease. Curr Med Chem. 2006;13(22):2599-605.
69.
Hoozemans JJ, Stieler J, van Haastert ES, Veerhuis R, Rozemuller AJ, Baas F, Eikelenboom P, Arendt T, Scheper W. The unfolded protein response affects neuronal cell cycle protein expression: implications for Alzheimer's disease pathogenesis. Exp Gerontol. 2006;41(4):380-6.
70.
Hoozemans JJ, Veerhuis R, Rozemuller JM, Eikelenboom P. Neuroinflammation and regeneration in the early stages of Alzheimer's disease pathology. Int J Dev Neurosci. 2006;24(2-3):157-65.
71.
Huisman A, Ploeger LS, Dullens HF, Jonges TN, Belien JA, Meijer GA, Poulin N, Grizzle WE, and van Diest PJ: Discrimination between benign and malignant prostate tissue using chromatin texture analysis in 3-D by confocal laser scanning microscopy. Prostate 2006,
72.
Hull M, Muksch B, Akundi RS, Waschbisch A, Hoozemans JJ, Veerhuis R, Fiebich BL. Amyloid beta peptide (25-35) activates protein kinase C leading to cyclooxygenase-2 induction and prostaglandin E2 release in primary midbrain astrocytes. Neurochem Int. 2006;48(8):663-72.
73.
Janmaat ML, Gallegos-Ruiz M, Rodriguez JA, Meijer GA, Vervenne WL, Richel DJ, van Groeningen CJ, Giaccone G. Predictive factors for outcome in a phase II study of gefitinib in second-line treatment of advanced esophageal cancer patients. J Clin Oncol 2006; 24(10): 1612-1619 (WI)
74.
Kemf T, Eden M, Willenbockel C, Naguib M, Tongers J, Kotlarz D, Templin C, Strelau J, Niessen HWM, Drexler H, Wollert KC. The TGF-beta superfamily member growth differentiation factor-15 is induced in the infarcted human heart and protects from ischemia/reperfusion injury. Circ Res. 2006;98:351-360
75.
Keryer-Bibens C, Pioche-Durieu C, Villemant C, Souquere S, Nishi N, Hirashima M, Middeldorp JM, Busson P. Exosomes released by EBV-infected nasopharyngeal carcinoma cells convey the viral latent membrane protein 1 and the immunomodulatory protein galectin 9. BMC Cancer 2006; 6: 283 (WI)
76.
Kjaer S, Hogdall E, Frederiksen K, Munk C, van den Brule AJC, Svare E, Meijer CJLM, Lorincz AT, Iftner T. The absolute risk of cervical abnormalities in high-risk human papillomaviruspositive, cytologically normal women over a 10-year period. Cancer Res 2006; 66(21): 1063010636 (WI)
77.
Kocken M, Louwers JA, Helmerhorst ThJM, Meijer CJLM, Quint WGF, Snijders PJF, Verheijen RHM, ter Harmsel WA. Vaccinatie ter preventie van cervixcarcinom. Ned Tijdschr Med Microbiol 2006; 14: 22-26 (WN)
78.
Kocken M, Louwers JA, ter Harmsel WA, Meijer CJLM, Quint WGF, Snijders PJF, Verheijen RHM, Helmerhorst ThJM. Vaccinatie ter voorkoming van baarmoederhalskanker?. Kanker 2006; 3: 22-25 (WN)
79.
Krijnen PAJ, Nijmeijer R, Hack CE, Niessen HWM. sPLA2 a new cardiovascular risk factor.Antiinflammatory and anti-allergy agents in medicinal chemistry 2006;5: 163-173
80.
Krijnen PAJ, Meischl C, Nijmeijer R, Hack CE, Niessen HWM. Inibition of sPLA2-II, C-reactive protein and complement: benefits for patients with acute myocardial infarction? Current Drug Targets-Cardiovascular and Haematological Disorders. 2006;6:113-125. 86
81.
Kuipers HF, Rappert AA, Mommaas AM, van Haastert ES, van der Valk P, Boddeke HW, Biber KP, van den Elsen PJ. Simvastatin affects cell motility and actin cytoskeleton distribution of microglia. Glia 2006; 53(2): 115-123 (WI)
82.
Kuipers HF, van den Elsen PJ. Putative immunoregulatory role of statins. Current Immunology Reviews 2006; 2: 55-64 (WI)
83.
Laine ML, Leonhardt A, Roos-Jansaker AM, Pena AS, van Winkelhoff AJ, Winkel EG, Renvert S. IL-1RN gene polymorphism is associated with peri-implantitis. Clin Oral Implants Res. 2006 Aug;17(4):380-5.
84.
Li LK, Dai M, Clifford GM, Yao WQ, Arslan A, Li N, Shi JF, Snijders PJF, Meijer CJLM, Qiao YL, Franceschi S. Human papillomavirus infection in Shenyang City, People's Republic of China.A population-based study. Br J Cancer 2006; 95(11): 1593-1597 (WI)
85.
Lont AP, Kroon BK, Horenblas S, Gallee MP, Berkhof J, Meijer CJLM, Snijders PJF. Presence of high-risk human papillomavirus DNA in penile carcinoma predicts favorable outcome in survival. Int J Cancer 2006; 119(5): 1078-1081 (WI)
86.
Lyons JM, Ito JI, Morre SA. Efficacy of an Immune Modulator in Experimental Chlamydia trachomatis Infection of the Female Genital Tract. Infect Dis Obstet Gynecol. 2006;(2):61265
87.
Maher, J. M., Cheng, X., Tanaka, Y., Scheffer, G. L., and Klaassen, C. D. Hormonal regulation of renal multidrug resistance-associated proteins 3 and 4 (Mrp3 and Mrp4) in mice. Biochem.Pharmacol., 71: 1470-1478, 2006.
88.
Mallant-Hent RC, Mary B, von Blomberg BME, Yuksel Z, Wahab PJ, Gundy CM, Meyer GA, Mulder CJ. Disappearance of anti-Saccharomyces cerevisiae antibodies in coeliac disease during a gluten-free diet. Eur J Gastroenterol Hepatol 2006; 18(1): 75-78 (WI)
89.
Mallant-Hent RC, Mooij M, von Blomberg BME, Linskens RK, van Bodegraven AA, Savelkoul PHM. Correlation between Saccharomyces cerevisiae DNA in intestinal mucosal samples and anti-Saccharomyces cerevisiae antibodies in serum of patients with IBD. World J Gastroenterol 2006; 12(2): 292-297 (WI)
90.
Marin-Jimenez I, Pena AS. Budesonide for ulcerative colitis. Rev Esp Enferm Dig. 2006 May;98(5):362-73.
91.
Mearin ML, Catassi C, Brousse N, Brand R, Collin P, Fabiani E, Schweizer JJ, Abuzakouk M, Szajewska H, Hallert C, Farre Masip C, Holmes GK; Biomed Study Group on Coeliac Disease and Non-Hodgkin Lymphoma. European multi-centre study on coeliac disease and nonHodgkin lymphoma. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2006 Feb;18(2):187-94.
92.
Medhurst AL, Laghmani eH, Steltenpool J, Ferrer M, Fontaine C, de Groot J, Rooimans MA, Scheper RJ, Meetei AR, Wang W, Joenje H, de Winter JP. Evidence for subcomplexes in the Fanconi anemia pathway. Blood 2006; 108(6): 2072-2080 (WI)
93.
Meischl C, Krijnen PAJ, Cillessen SAGM, Gamez Munoz I, Okroj M, Ramska M, Visser CA, Musters RJP, Simonides WS, Hack CE, Roos D, Niessen HWM. Ischemia induces nuclear Nox2 expression in cardiomyocytes and subsequently activates apoptosis. Apoptosis. 2006; 11:913921
94.
C Meischl, D Roos, HWM Niessen. NADPH oxydases in the heart. Current Cardiology Reviews. 2006;2:261-270
95.
Meleti M, Mooi WJ, Van der Waal I. Oral malignant melanoma associated with pseudoepitheliomatous hyperplasia. Report of a case. J Cutan Pathol 2006; 33: 331-333.
96.
Meuwissen M, van der Wal AC, Niessen HWM, Koch KT, de Winter RJ, van der Loos CM, Chamuleau SAJ, Piek JJ, Becker AE. Intraplaque C-reactive protein associates with the severity of acute coronary syndromes. J Clin Pathol. 2006;59:196-201 87
97.
Meijer CJLM, Snijders PJ, Castle PE. Clinical utility of HPV genotyping. Gynecol Oncol. 2006 Oct;103(1):12-7. Review.
98.
Meijer CJLM, Snijders PJF, Castle PE. Clinical utility of HPV genotyping. Gynecol Oncol 2006; 103(1): 12-17 (WI)
99.
Meijer CJLM, Snijders PJF, Verheijen RHM. The role of HPV in the management of cervical neoplasia. In: Jordan J, Singer A, Jones III H, Shafi M (eds.), The Cervix, Blackwell Publishing, 2nd edition. 2006; : 476-480 (WB)
100. Moffit, J. S., Aleksunes, L. M., Maher, J. M., Scheffer, G. L., Klaassen, C. D., and Manautou, J. E. Induction of hepatic transporters multidrug resistance-associated proteins (Mrp) 3 and 4 by clofibrate is regulated by peroxisome proliferator-activated receptor alpha. J Pharmacol.Exp.Ther., 317: 537-545, 2006 101. Molenkamp BG, van Leeuwen PAM, van den Eertwegh AJM, Sluijter BJ, Scheper RJ, Meijer S, de Gruijl TD. Immunomodulation of the melanoma sentinel lymph node: a novel adjuvant therapeutic option. Immunobiology 2006; 211(6-8): 651-661 (WI) 102. Morre SA, Spaargaren J, Veldhuijzen IK, Postma MJ, van Bergen JE & PILOT CT study-group. Evaluation of the leukocyte esterase test (LET) as pre-screening test to reduce costs for national population-based Chlamydia trachomatis screening programs.J Adolesc Health. 2006 Apr;38(4):332-338 103. Servaas A. Morré, Yvonne Pannekoek, and Jacobus M. Ossewaarde. Over twenty-five years urogenital Chlamydia trachomatis research in The Netherlands. Drugs of Today 2006;42 Suppl A:5-24 104. S.A. Morré, J. Spaargaren, J.M. Ossewaarde, J.A. Land, C.J. Bax, P.M. Oostvogel, D. Vanrompay, P.H.M. Savelkoul, Y. Pannekoek, J.E.A.M van Bergen, H.S.A. Fennema, H.J. de Vries, J.B.A. Crusius, A.S. Peña, J.I. Ito and J.M. Lyons. Description of the ICTI consortium: an integrated approach to the study of chlamydia trachomatis infection. Drugs of Today 2006;42 Suppl A:107-114 105. Muris JJ, Meijer CJ, Ossenkoppele GJ, Vos W, Oudejans JJ. Apoptosis resistance and response to chemotherapy in primary nodal diffuse large B-cell lymphoma. Hematol Oncol 2006; 24: 97-104 (WI) 106. Muris JJ, Meijer CJ, Vos W, van Krieken JH, Jiwa NM, Ossenkoppele GJ, Oudejans JJ. Immunohistochemical profiling based on Bcl-2, CD10 and MUM1 expression improves risk stratification in patients with primary nodal diffuse large B cell lymphoma. J Pathol 2006; 208: 714-723 (WI) 107. Muris JJ, Meijer CJ, Vos W, van Krieken JH, Jiwa NM, Ossenkoppele GJ, Oudejans JJ. Immunohistochemical profiling based on Bcl-2, CD10 and MUM1 expression improves risk stratification in patients with primary nodal diffuse large B cell lymphoma. J Pathol 2006; 208: 714-723 (WI) 108. Muris JJ, Ylstra B, Cillessen SA, Ossenkoppele GJ, Kluin-Nelemans JC, Eijk PP, Nota B, Tijssen M, de Boer WP, van de Wiel M, van den Ijssel PR, Jansen P, de Bruin PC, van Krieken JH, Meijer GA, Meijer CJ, Oudejans JJ. Profiling of apoptosis genes allows for clinical stratification of primary nodal diffuse large B-cell lymphomas. Br J Haematol 2006; 136: 38-47 (WI) 109. Nindl I, Koehler A, Meyer T, Forschner T, Meijer CJLM, Snijders PJF, Sterry W, Stockfleth E. Detection of human papillomavirus DNA in primary squamous cell carcinoma and metastases. Br J Dermatol 2006; 154(4): 797-799 (WI) 110. Oerlemans R, van der Heijden JW, Vink J, Dijkmans BAC, Kaspers GJL, Lems WF, Scheffer GL, Ifergan I, Scheper RJ, Cloos J, Assaraf YG, Jansen G. Acquired resistance to chloroquine
88
in human CEM T cells is mediated by multidrug resistance-associated protein 1 and provokes high levels of cross-resistance to glucocorticoids. Arthritis Rheum 2006; 54(2): 557-568 (WI) 111. Oosterling SJ, Mels AK, Geijtenbeek TBH, van der Bij GJ, Tuk CW, Vuylsteke RJ, van Leeuwen PAM, Meijer GA, Meijer S, Beelen RHJ, van Egmond M. Preoperative granulocyte/macrophage colony-stimulating factor (GM-CSF) increases hepatic dendritic cell numbers and clustering with lymphocytes in colorectal cancer patients. Immunobiology 2006; 211(6-8): 641-649 (WI) 112. Pena AS. Contribution of genetics to a new vision in the understanding of inflammatory bowel disease. World J Gastroenterol. 2006 Aug 14;12(30):4784-7 113. Post PN, Kuipers EJ, Meijer GA. Declining incidence of peptic ulcer but not of its complications: a nation-wide study in The Netherlands. Aliment Pharmacol Ther 2006; 23(11): 1587-1593 (WI) 114. Rustemeyer I, van Hoogstraten IMW, von Blomberg BME, Scheper RJ. Mechanisms in Allergic Contact Dermatitis, in Contact Dermatitis, eds. Frosch, PJ, Menne T, Lepoittevin J.-P. 4th ed. with CD-ROM, ISBN: 978-3-540-24471-4. 2006; : 11-45 (WB) 115. Rustemeyer T, van Hoogstraten IMW, von Blomberg BME, Scheper RJ. Contact Dermatitis, 4th edition, Chapter 2, Eds. P.J. Frosch, T. Menné, J.-P. Lepoittevin. ISBN-10 3-540-24471-9. Springer Berlin Heidelberg New York. 2006; : 11-43 (WB) 116. Santegoets SJAM, Masterson AJ, van der Sluis PC, Lougheed SM, Fluitsma DM, van den Eertwegh AJM, Pinedo HM, Scheper RJ, de Gruijl TD. A CD34(+) human cell line model of myeloid dendritic cell differentiation: evidence for a CD14(+)CD11b(+) Langerhans cell precursor. J Leukoc Biol 2006; 80(6): 1337-1344 (WI) 117. Santegoets SJAM, Schreurs MWJ, Masterson AJ, Liu YP, Goletz S, Baumeister H, Kueter EW, Lougheed SM, van den Eertwegh AJM, Scheper RJ, Hooijberg E, de Gruijl TD. In vitro priming of tumor-specific cytotoxic T lymphocytes using allogeneic dendritic cells derived from the human MUTZ-3 cell line. Cancer Immunol Immunother 2006; 55(12): 1480-1490 (WI) 118. Savitri E, Wimardhani YS, Meleti M, Van der Waal I. Leemans CR. Surgery versus radiotherapy for the treatment of squamous cell carcinoma. Indonesian J Dent 2006; 13(3): 206-209 119. Scholten KB, Kramer D, Kueter EW, Graf M, Schoedl T, Meijer CJ, Schreurs MW, Hooijberg E. Codon modification of T cell receptors allows enhanced functional expression in transgenic human. Clin Immunol 2006; 119: 135-145 (WI) 120. Schmitt M, Bravo IG, Snijders PJF, Gissmann L, Pawlita M, Waterboer T (2006) Bead-Based Multiplex Genotyping of Human Papillomaviruses. J Clin Microbiol, 44: 504-512. 121. Seng TJ, Low JS , Li H, Cui Y, Goh HK, Srivastava G, Sidransky D, Califano J, Steenbergen R.D.M., Rha SY, Tan J, Hsieh W-S, Ambinder R.F., Tao Q. (2006)The major 8p22 tumor suppressor DLC1 is silenced by methylation in both endemic and sporadic nasopharyngeal, esophageal and cervical carcinomas, and inhibits tumor cell colony formation. Oncogene (Epub july 2006) 122. Shivapurkar N, Stastny V, Suzuki M, Wistuba II, Li L, Zheng Y, Feng Z, Hol B, Prinsen C, Thunnissen FB, Gazdar AF. Application of a methylation gene panel by quantitative PCR for lung cancers. Cancer Lett. 2006 Apr 25; 123. Sisodiya SM, Martinian L, Scheffer GL, Scheper RJ, Harding BN, Thom M. Vascular colocalization of P-glycoprotein, multidrug-resistance associated protein 1, breast cancer resistance protein and major vault protein in human epileptogenic pathologies. Neuropathol Appl Neurobiol 2006; 32(1): 51-63 (WI) 124. Slitt, A. L., Cherrington, N. J., Dieter, M. Z., Aleksunes, L. M., Scheffer, G. L., Huang, W., Moore, D. D., and Klaassen, C. D. trans-Stilbene oxide induces expression of genes involved in metabolism and transport in mouse liver via CAR and Nrf2 transcription factors. Mol.Pharmacol., 69: 1554-1563, 2006. 89
125. Smeets SJ, Braakhuis BJM, Abbas S, Snijders PJF, Ylstra B, van de Wiel MA, Meijer GA, Leemans CR, Brakenhoff RH. Genome-wide DNA copy number alterations in head and neck squamous cell carcinomas with or without oncogene-expressing human papillomavirus. Oncogene 2006; 25(17): 2558-2564 (WI) 126. Smid K, Bergman AM, Eijk PP, Veerman G, van Haperen VW, van den Ijssel PR, Ylstra B, Peters GJ. Micro-array analysis of resistance for gemcitabine results in increased expression of ribonucleotide reductase subunits. Nucleosides Nucleotides Nucleic Acids 2006; 25(9-11): 10011007 (WI) 127. Snijders PJF, Hogewoning CJ, Hesselink AT, Berkhof J, Voorhorst FJ, Bleeker MC, Meijer CJLM. Determination of viral load thresholds in cervical scrapings to rule out CIN 3 in HPV 16, 18, 31 and 33-positive women with normal cytology. Int J Cancer 2006; 119(5): 1102-1107 (WI) 128. Snijders PJF, Steenbergen RDM, Heideman DAM, Meijer CJLM. HPV-mediated cervical carcinogenesis: concepts and clinical implications. J Pathol 2006; 208(2): 152-164 (WI) 129. Sriamporn S, Snijders PJF, Pientong C, Pisani P, Ekalaksananan T, Meijer CJLM, Parkin DM. Human papillomavirus and cervical cancer from a prospective study in Khon Kaen, Northeast Thailand. Int J Gynecol Cancer 2006; 16(1): 266-269 (WI) 130. Steenbergen RDM, Meijer CJLM, Snijders PJF. Molecular markers for cervical cancer. In: Monsonego (ed) Emerging issues on HPV infections: From science to practice. Karger, (Basel). 2006; : 73-81 (WB) 131. Stevens SJC, Verkuijlen SA, Hariwiyanto B, Harijadi A, Paramita DK, Fachiroh J, Adham M, Tan IB, Haryana SM, Middeldorp JM. Noninvasive diagnosis of nasopharyngeal carcinoma: nasopharyngeal brushings reveal high Epstein-Barr virus DNA load and carcinoma-specific viral BARF1 mRNA. Int J Cancer 2006; 119(3): 608-614 (WI) 132. Stevens SJC, Zwaan CM, Verkuijlen SA, Middeldorp JM. Epstein-Barr virus (EBV) serology for predicting distant metastases in a white juvenile patient with nasopharyngeal carcinoma and no clinical response to EBV lytic induction therapy. Head Neck 2006; 28(11): 1040-1045 (WI) 133. Suttorp CM, Van Dijk PGCJ, De Cleen MJH, Koch AE, Van der Waal I. Resorptie van 2 bovenincisieven bij een 14-jarige jongen. Ned Tijdschr Tandheelkd 2006; 113: 241-242 134. Terwisscha Van Scheltinga SE, Den Boer FC, Pijpers R, Meijer GA, Engel AF, Silvis R, Meijer S, van der Sijp JRM. Sentinel node staging in colon carcinoma: value of sentinel lymph node biopsy with radiocolloid and blue staining. Scand J Gastroenterol Suppl 2006; (243): 153-157 (WI) 135. C.E. Teunissen, C.D. Dijkstra, B. Jasperse, F. Barkhof, H. Van der Stichele, E. Van Mechelen, C.H. Polman, L. Bö. Growth associated protein 43 (GAP-43) in lesions and cerebrospinal fluid in multiple sclerosis, Journal of Neuropathology and Applied Neurobiology 2006 32(3): 318-331 136. Thunnissen FB, Kerr KM, Brambilla E, Comin CE, Franklin WA, Guldhammer B, Westra WH, Flieder DB. EU-US pathology panel for uniform diagnosis in randomised controlled trials for CT screening of lung cancer. Eur Respir J. 2006 Aug 9; [Epub ahead of print] 137. Thunnissen FB, Schuurbiers OC, den Bakker MA. A critical appraisal of prognostic and predictive factors for common lung cancers. Histopathology. 2006 Jun;48(7):779-86. Review. 138. Toebak MJ, Moed H, von Blomberg BME, Bruynzeel DP, Gibbs S, Scheper RJ, Rustemeyer T. Intrinsic characteristics of contact and respiratory allergens influence production of polarizing cytokines by dendritic cells. Contact Dermatitis 2006; 55(4): 238-245 (WI) 139. Toebak MJ, Pohlmann PR, Sampat-Sardjoepersad SC, von Blomberg BME, Bruynzeel DP, Scheper RJ, Rustemeyer T, Gibbs S. CXCL8 secretion by dendritic cells predicts contact allergens from irritants. Toxicol In Vitro 2006; 20(1): 117-124 (WI)
90
140. Tolstrup J, Munk C, Thomsen BL, Svare E, van den Brule AJC, Gronbaek M, Meijer CJLM, Kjaer S. The role of smoking and alcohol intake in the development of high-grade squamous intraepithelial lesions among high-risk HPV-positive women. Acta Obstet Gynecol Scand 2006; 85(9): 1114-1119 (WI) 141. Vaccarella S, Franceschi S, Herrero R, Munoz N, Snijders PJF, Clifford GM, Smith JS, LazcanoPonce E, Sukvirach S, Shin HR, de Sanjose S, Molano M, Matos E, Ferreccio C, Anh PT, Thomas JO, Meijer CJLM. Sexual behavior, condom use, and human papillomavirus: pooled analysis of the IARC human papillomavirus prevalence surveys. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2006; 15(2): 326-333 (WI) 142.
Vaccarella S, Herrero R, Dai M, Snijders PJF, Meijer CJLM, Thomas JO, Hoang Anh PT, Ferreccio C, Matos E, Posso H, de Sanjose S, Shin HR, Sukvirach S, Lazcano-Ponce E, Ronco G, Rajkumar R, Qiao YL, Munoz N, Franceschi S. Reproductive factors, oral contraceptive use, and human papillomavirus infection: pooled analysis of the IARC HPV prevalence surveys. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 2006; 15(11): 2148-2153 (WI)
143. Vainas T, Stassen FR, Bruggeman CA, Welten RJ, van den Akker LH, Kitslaar PJ, Pena AS, Morre SA. Synergistic effect of Toll-like receptor 4 and CD14 polymorphisms on the total atherosclerosis burden in patients with peripheral arterial disease. J Vasc Surg. 2006 Aug;44(2):326-32 144. Van Beek J, zur Hausen A, Snel SN, Berkhof J, Kranenbarg EK, van de Velde CJ, van den Brule AJ, Middeldorp JM, Meijer CJ, Bloemena E. Morphological evidence of an activated cytotoxic T-cell infiltrate in EBV-positive gastric carcinoma preventing lymph node metastases. Am J Surg Pathol 2006; 30: 59-65 (WI) 145. Van Bodegraven AA, Curley CR, Hunt KA, Monsuur AJ, Linskens RK, Onnie CM, Crusius JB, Annese V, Latiano A, Silverberg MS, Bitton A, Fisher SA, Steinhart AH, Forbes A, Sanderson J, Prescott NJ, Strachan DP, Playford RJ, Mathew CG, Wijmenga C, Daly MJ, Rioux JD, Van Heel DA. Genetic Variation in Myosin IXB Is Associated With Ulcerative Colitis. Gastroenterology. 2006 Sep 8; [Epub ahead of print] 146. Van Dijk PGCJ, Suttorp CM, Van der Waal I. Een vergrote tong. Ned Tijdschr Tandheelkd 2006; 113: 146-147 147. Van Galen JC, Muris JJ, Oudejans JJ, Vos W, Giroth CP, Ossenkoppele GJ, Otte AP, Raaphorst FM, Meijer CJ. Expression of the polycomb-group gene BMI1 is related to an unfavourable prognosis in primary nodal DLBCL. J Clin Pathol. 2006 Jul 12; 148.
L Van Leenders GJ, Dukers D, Hessels D, van den Kieboom SW, Hulsbergen CA, Witjes JA, Otte AP, Meijer CJLM, Raaphorst FM. Polycomb-Group Oncogenes EZH2, BMI1, and RING1 Are Overexpressed in Prostate Cancer With Adverse Pathologic and Clinical Features. Eur Urol. 2006 Nov 17; [Epub ahead of print]
149. Van Heijst JWJ, Niessen HWM, Musters RJ, van Hinsbergh VWM, Hoekman K, Schalkwijk CG. Advanced glycation end-products in human non-small cell lung cancer: a possible mechanism for evasion of apoptosis. Cancer Letters. 2006; 241: 309-319 150. J. Van Horssen, L. Bö, C.D. Dijkstra, H.E. de Vries. Extensive extracellular matrix depositions in active multiple sclerosis lesions. Neurobiology of Disease 2006, Sep 25 [Epub ahead of print]. 151. J. Van Horssen, G. Schreibelt, L. Bö, L. Montagne, B. Drukarch, F.L. van Muiswinkel, H.E. de Vries. NAD(P)H: quionone oxidoreductase expression in active demyelinated lesions. Free Radic Biol Md. 2006 Jul 15;41(2):311-7. 152. Van Seters M, Ten Kate FJ, van Beurden M, Verheijen RH, Meijer CJ, Burger MP, Helmerhorst TJ. In the absence of (early) invasive carcinoma vulvar intraepithelial neoplasia associated with lichen sclerosus is mainly of undifferentiated type: new insights in histology and aetiology. J Clin Pathol. 2006 May 19; [Epub ahead of print]
91
153. Van Wieringen WN, Belien JAM, Vosse SJ, Achame EM, Ylstra B. ACE-it: a tool for genomewide integration of gene dosage and RNA expression data. Bioinformatics 2006; 22(15): 19191920 (WI) 154. Van Zon A, Mossink MH, Houtsmuller AB, Schoester M, Scheffer GL, Scheper RJ, Sonneveld P, Wiemer EA. Vault mobility depends in part on microtubules and vaults can be recruited to the nuclear envelope. Exp Cell Res 2006; 312(3): 245-255 (WI) 155. Van de Ven R, de Jong MC, Reurs AW, Schoonderwoerd AJ, Jansen G, Hooijberg JH, Scheffer GL, de Gruijl TD, Scheper RJ. Dendritic cells require multidrug resistance protein 1 (ABCC1) transporter activity for differentiation. J Immunol 2006; 176(9): 5191-5198 (WI) 156. M.A. Van de Wiel, M. Holden, I.K. Glad, H. Lyng and A. Frigessi (2006) Bayesian process-based modeling of two-channel microarray experiments: estimating absolute mRNA concentrations. In: Bayesian inference for gene expression and proteomics. Edited by P. Mueller, K-A. Do and M. Vannucci. Cambridge University Press. 157. Van der Deen M, Marks H, Willemse BW, Postma DS, Muller MJ, Smit EF, Scheffer GL, Scheper RJ, de Vries EG, Timens W. Diminished expression of multidrug resistance-associated protein 1 (MRP1) in bronchial epithelium of COPD patients. Virchows Arch 2006; 449(6): 682688 (WI) 158. Van der Graaf CA, Netea MG, Morre SA, Den Heijer M, Verweij PE, Van der Meer JW, Kullberg BJ. Toll-like receptor 4 Asp299Gly/Thr399Ile polymorphisms are a risk factor for Candida bloodstream infection. Eur Cytokine Netw. 2006 Mar;17(1):29-34. 159. Van der Heijden JW, Oerlemans R, Lems WF, Scheper RJ, Dijkmans BA, Jansen G. Potential anti-inflammatory properties elicited by the 26-S proteasome inhibitor bortezomib. Ann Rheum Dis 2006; 65 (S11): 457 (WBC) 160. Van der Heijden JW, Oerlemans R, Tak PP, Scheper RJ, Scheffer GL, Assaraf YG, Lems WF, Dijkmans BAC, Jansen G. Expression of lung resistance protein on CD68 positive synovial tissue macrophages is associated with disease activity in rheumatoid arthritis patients. Arthritis & Rheumatism 2006; 54: S399-400 (WBC) 161. Van der Heijden JW, Oerlemans R, Tak PP, Van der Laken CJ, Scheper RJ, Scheffer GL, Lems WF, Assaraf YG, Dijkmans BA, Jansen G. Expression of multi-drug resistance related proteins in synovial tissue of rheumatoid arthritis patients: correlation with disease activity and methotrexate therapy, Ann Rheum Dis, 2006. 2006; 65 (S11): 340-341 (WBC) 162. Marjo S. Van der Knaap, Leo M.E. Smit, Frederik Barkhof, Yolande A.L. Pijnenburg, Sonja Zweegman, Hans WM Niessen, Saskia Imhof, Peter Heutink. Familial neonatal porencephaly and adult stroke related to mutations in collagen type IV A1. Annals of Neurology. 2006;59:504511. 163. Van der Meij EH, Becking AG, Van der Waal I. Fibrodysplasia ossificans progressiva. An unusual cause of restricted mandibular movement. Oral Diseases 2006; 12: 204-207 164. Van der Stoep N, Quinten E, Alblas G, Plancke A, Van Eggermond MCJA, Holling TM and Van den Elsen PJ. Constitutive and IFNγ-induced activation of MHC2TA promoter type III in human melanoma cell lines is governed by separate regulatory elements within the PIII upstream regulatory region. Mol. Immunol. Epub ahead of print. Oct 24, 2006 165. Van der Vliet HJ, van Vonderen MG, Molling JW, Bontkes HJ, Reijm M, Reiss P, van Agtmael MA, Danner SA, van den Eertwegh AJM, von Blomberg BME, Scheper RJ. Cutting edge: Rapid recovery of NKT cells upon institution of highly active antiretroviral therapy for HIV-1 infection. J Immunol 2006; 177(9): 5775-5778 (WI) 166. Van der Waal I. Premaligne afwijkingen van de mondholte en hun behandeling. Ned Tijdschr Oncol 2006; 3: 137-143
92
167. Daisy Vanrompay, Joseph M. Lyons and Servaas A. Morré. Animal models to the study of Chlamydia trachomatis infections in the female genital tract. Drugs of Today 2006;42 Suppl A:55-64 168. Vischioni B, Oudejans JJ, Vos W, Rodriguez JA, Giaccone G. Frequent overexpression of aurora B kinase, a novel drug target, in non-small cell lung carcinoma patients. Mol Cancer Ther 2006; 5(11): 2905-2913 (WI) 169. Vuylsteke RJ, Molenkamp BG, van Leeuwen PAM, Meijer S, Wijnands PG, Haanen JB, Scheper RJ, de Gruijl TD. Tumor-specific CD8+ T cell reactivity in the sentinel lymph node of GM-CSFtreated stage I melanoma patients is associated with high myeloid dendritic cell content. Clin Cancer Res 2006; 12(9): 2826-2833 (WI) 170. Wanghai Zhang, Shannon WD, Duncan J, Scheffer GL, Scheper RJ, McLeod HL. Expression of drug pathway proteins is independent of tumour type. J Pathol 209: 231-219, 2006. 171. Waschbisch A, Fiebich BL, Akundi RS, Schmitz ML, Hoozemans JJ, Candelario-Jalil E, Virtainen N, Veerhuis R, Slawik H, Yrjanheikki J, Hull M. Interleukin-1 beta-induced expression of the prostaglandin E-receptor subtype EP3 in U373 astrocytoma cells depends on protein kinase C and nuclear factor-kappaB. J Neurochem. 2006;96(3):680-93. 172. Willemze R, Meijer CJLM. Classification of cutaneous T-cell lymphoma: from Alibert to WHOEORTC. J Cutan Pathol 2006; 33 Suppl 1: 18-26 (WI) 173. Wilting SM, Snijders PJF, Meijer GA, Ylstra B, van den Ijssel PR, Snijders AM, Albertson DG, Coffa J, Schouten JP, van de Wiel MA, Meijer CJLM, Steenbergen RDM. Increased gene copy numbers at chromosome 20q are frequent in both squamous cell carcinomas and adenocarcinomas of the cervix. J Pathol 2006; 209(2): 220-230 (WI) 174. Wilting SM, Snijders PJF, Meijer GA, Ylstra B, van den Ijssel PR, Snijders AM, Albertson DG, Coffa J, Schouten JP, van de Wiel MA, Meijer CJLM, Steenbergen RDM. Increased gene copy numbers at chromosome 20q are frequent in both squamous cell carcinomas and adenocarcinomas of the cervix. J Pathol 2006; 209(2): 220-230 (WI) 175. Wimardhani YS, Savitri E, Meleti M, Doornaert P, Van der Waal I. Radiation therapy as primary treatment for palatal squamous cell carcinoma. Indonesian J Dent 2006; 13(3): 202-205 176. Winnepenninckx V, Debiec-Rychter M, Belien JAM, Fiten P, Michiels S, Lazar V, Opdenakker G, Meijer GA, Spatz A, van den Oord JJ. Expression and possible role of hPTTG1/securin in cutaneous malignant melanoma. Mod Pathol 2006; 19(9): 1170-1180 (WI) 177. Ylstra B, van den IJssel P,Carvalho B, Brakenhoff RH, Meijer GA. BAC to the future! or oligonucleotides: a perspective for micro array comparative genomic hybridization (array CGH). Nucleic Acids Res 2006; 34(2): 445-450 (WI) 178. Ylstra,B., Fridlyand,J., Snijders,A.M., Olshen,A., Segraves,R., Dairkee,S., Tokuyasu,T., Ljung,B.M., Jain,A.N., McLennan,J. et al. (2006) Breast tumor copy number aberration phenotypes and genomic instability. BMC Cancer, 6, 96. 179. Ylstra,B., Muris,J.J., Ossenkoppele,G.J., Kluin-Nelemans,J.C., Eijk,P.P., Nota,B., Tijssen,M., de Boer,W.P., van de,W.M., van,d., I et al. (2006) Profiling of apoptosis genes allows for clinical stratification of primary nodal diffuse large B-cell lymphomas. Br. J. Haematol 180. Zhang W, Shannon WD, Duncan J, Scheffer GL, Scheper RJ, McLeod HL. Expression of drug pathway proteins is independent of tumour type. J Pathol 2006; 209(2): 213-219 (WI)
93
Publications in press 1.
Bais A.G., van Kemenade F.J., Berkhof J., Verheijen R.H., Snijders P.J., Voorhorst F., Babovic M., van Ballegooijen M, Helmerhorst T.J., Meijer C.J. HPV testing on self-sampled vaginal specimens: an effective alternative for non-responders of the cervical screening programme. Int. J. Cancer. In press.
2.
Braakhuis,B.J., Senft,A., de,B.R., de,V.J., Ylstra,B., Cloos,J., Kuik,D.J., Leemans,C.R. and Brakenhoff,R.H. (2006) Expression profiling and prediction of distant metastases in head and neck squamous cell carcinoma. J. Clin. Pathol In Press.
3.
Brink AATP, Meijer CJLM, Van den Brule AJC, Snijders PJF. HPV typing - comparison of different molecular assays. In: Fuchs J, Podda M. (Eds). Encyclopedia of Diagnostic Genomics and Proteomics (Marcel Dekker, New York, USA). In press.
4.
Brink AATP, Snijders PJF, Meijer CJLM. Target amplification-based techniques. In: Lorincz A (Ed.): DNA and RNA testing for human disease. Marcel Dekker (in press)
5.
Bronner IM, Hoogendijk JE, Veldman H, Ramkema M, van den Bergh Weerman MA, Rozemuller JM, de Visser M. Tubuloreticular structures in polymyositis and dermatomyositis, accepted Annals of Neurology
6.
Bontkes, H. J., Kramer, D., Ruizendaal, J. J., Kueter, E. W., Van Tendeloo, V. F., Meijer, C. J., and Hooijberg, E. Dendritic cells transfected with interleukin-12 and tumor-associated antigen messenger RNA induce high avidity cytotoxic T cells. Gene Ther., 2006.
7.
Buffart,T.E., Carvalho,B., Hopmans,E., Brehm,V., Klein Kranenbarg,E., Visser,B.M., Eijk,P.P., van Grieken,N.C.T., Ylstra,B., van de Velde C.J.H. et al. (2006) Gastric cancers in young and elderly patients show different genomic profiles. J. Pathol., In Press.
8.
L. Bö, J.J.G. Geurts, P. van der Valk, C. Polman, F. Barkhof. Cortical demyelination in multiple sclerosis is not correlated with white matter pathology. Archives of Neurology 2006, In press
9.
Carvalho, B., Buffart, T. E., Reis, R., Mons, T, Moutinho, C., Silva, P., van Grieken, N. C., Grabsch, H., van de Velde, C. J., Ylstra, B., Meijer, G. A., and Carneiro, F. Mixed gastric carcinomas show similar chromosomal aberrations in both their diffuse and glandular components. Cell Oncol. in press. 2006.
10.
Carvalho,B., Buffart,T.E., Reis,R.M., Mons,T., Moutinho,C., Silva,P., Grabsch,H., Quirke,P., van de Velde C.J.H., Ylstra,B. et al. (2006) Mixed gastric carcinomas show similar chromosomal aberrations in both their diffuse and glandular components. Cell Oncol. In Press.
11.
Derks, S., Postma, C., Moerkerk, P. T., van den Bosch, S. M., Carvalho, B., Hermsen, M. A., Giaretti, W., Herman, J. G., Weijenberg, M. P., de Bruine, A. P., Meijer, G. A., and van Engeland, M. Promoter methylation precedes chromosomal alterations in colorectal cancer development. Cell Oncol. in press. 2006.
12.
Gallegos-Ruiz,M.I., Cruijsen,H., Smit,E., Meijer,G., Antonio-Rodriquez,J., Ylstra,B. and Giaccone,G. (2007) Genetic heterogeneity in patients with multiple neoplastic lung lesions; a report of three cases. J. Thorac. Onc.,
13.
Heijden van der J.W, Dijkmans B.A.C, Scheper R.J, Jansen G. Resistance to diseasemodifying antirheumatic drugs: from bench to bedside. Nature Clin Pract. Rheumatol, in press.
14.
Houtenbos I, Westers TM, Dijkhuis A, de Gruijl TD, Ossenkoppele GJ, van den Loosdrecht AA. Leukemia-specific T cell reactivity induced by leukemic dendritic cells is augmented by 4-1BB targeting. Clin Cancer Res in press.
15.
Jong,K., Marchiori,E., van der Vaart,A., Chin,S.F., Carvalho,B., Tijssen,M., Eijk,P.P., van den IJssel,P., Grabsch,H., Quirke,P. et al. (2006) Cross-platform array comparative genomic 94
hybridization meta-analysis separates hematopoietic and mesenchymal from epithelial tumors. Oncogene. In Press 16.
Li LK, Dai M, Clifford GM, Yao WQ, Arslan A, Li N, Shi JF, Snijders PJ, Meijer CJ, Qiao YL, Franceschi S (2006) Human papillomavirus infection in Shenyang City, People’s Republic of China: a population-based study. Br J Cancer, (in press (epub))
17.
Juan L. Mendoz, Elena Urcelay, Raquel Lana, M Carmen Martin, Natalia López, Luis G. Guijarro, JA Mayol, Emilio G. de la Concha, Amado S. Peña, Manuel Díaz-Rubio. MDR1 polymorphisms and response to azathioprine therapy in Crohn´s disease patients. Inflammatory Bowel Diseases. In press
18.
(WI)Lo Galbo AM, De Bree R, Kuik DJ, Lips PTAM, Von Blomberg BME, Langendijk JA, Leemans R. The prevalence of hypothyroidism after treatment for laryngeal and hypopharyngeal carcinomas: are autoantibodies of influence? Acta Oto-Laryngologica 2006, in press.
19.
McCann GP, Gan CT, Beek AM, Niessen HWM, Vonk Noordergraaf A, van Rossum AC. Extent of delayed contrast enhanced myocardial mass is related to right ventricular dysfunction in pulmonary arterial hypertension. American Journal of Rontgenology. In Press.
20.
Meijer CJLM, Snijders PJF, Verheijen RHM. The role of HPV in the management of cervical neoplasia. In: Jordan and Singer (eds.) The cervix, 2e. chapter 33, pp. 476-480 (in press).
21.
(WI) Melis GC, van Leeuwen PA, von Blomberg-van der Flier BM, Goedhart-Hiddinga AC, Uitdehaag BM, van Schijndel RJ, Wuisman PI, van Bokhorst-de van der Schueren MA. A Carbohydrate-rich beverage prior to surgery prevents surgery-induced immunodepression: A randomized, controlled, clinical trial. JPEN J Parenter Enteral Nutr.2006 in press.
22.
(WI) Molling JW, Langius J.A.E., Langendijk J.A, Leemans C.R, Bontkes H.J, Vliet van der H.J.J, Blomberg von B.M.E, Scheper R.J, Eertwegh van A.J.M. Low levels of circulating invariant natural killer T cells predict poor clinical outcome in patients with head and neck squamous cell carcinoma. J. Clin. Oncol, 2006 in press.
23.
Muris JJ, Ylstra B, Cillessen SA, Ossenkoppele GJ, Kluin-Nelemans JC, Eijk PP, Nota B, Tijssen M, de Boer WP, van de Wiel M, van den Ijssel PR, Jansen P, de Bruin PC, van Krieken JH, Meijer GA, Meijer CJ, Oudejans JJ. Profiling of apoptosis genes allows for clinical stratification of primary nodal diffuse large B-cell lymphomas. Br J Haematol. 2006, in press
24.
Oedayrajsingh-Varma MJ, Breuls RGM , Schouten TE, Jurgens WJFM, Bontkes HJ, Schuurhuis GJ, van Ham SM, van Milligen FJ. (2006). Phenotypical and functional characterization of freshly isolated adipose tissue-derived stem cells. Stem Cells and Development: in press.
25.
Thi Hoang Anh P, Trong Hieu N, Herrero R, Vaccarella SV, Smith JS, Thi Thuy N, Hoai Nga N, Ba Duc N, Ashley R, Snijders PJF, Meijer CJLM, Munoz N, Parkin DM, Franceschi S. Human papillomavirus infection among women in South and North Vietnam. Int J Cancer. In press.
26.
M.A. Van de Wiel and K. I. Kim, Estimating the False Discovery Rate using nonparametric deconvolution, Accepted for publication 2006/2007. Biometrics.
27.
Van den IJssel,P. and Ylstra,B. (2007) Protocols for oligonucleotide array CGH. In Bergman N (ed.), Comparative Genomics. Humana Press, New York, p. In Press.
28.
Van der Linde K, Boor PPC, Houwing-Duistermaat JJ, Crusius JBA, Wilson JHP, Kuipers EJ, de Rooij FWM. CARD15 mutations in familial and sporadic inflammatory bowel disease and an overview of European studies. European Journal of Gastroenterology and Hepatology. 2006:in press.
95
Dissertations Jettie Muris. Expression profiling and clinical outcome in primary nodal diffuse large B-cell lymphomas. (15 december 2006) Promoters: prof.dr.C.J.L.M.Meijer Co-promotors:dr. J.J.Oudejans Joke Spaargaren. A multidisciplinairy approach to the study of Chlamydia trachomatis infections. Female urogenital and male anorectal tract. (2006) Promotors: Prof. R.A. Coutinho, M.D., Ph.D., Prof. A.S. Peña, M.D., Ph.D. Co-promotor: S.A. Morré, Ph.D., 12 december 2006 Sander Ouburg. Immunogenetics of inflammation and infection in the gastrointestinal and urogenital tracts (18 december 2006) Promotors: Prof. A.S. Peña, M.D., Ph.D., Prof. C.J.J. Mulder, M.D., Ph.D. Co-promotors: S.A. Morré, Ph.D., E.C. Klinkenberg-Knol, M.D., Ph.D., Joanne Verheij. Heart and lung function in the critically ill and the effect of fluid loading (7 juli 2006) Promotoren: prof.dr.A.B.J.Groeneveld, prof.dr. A.R.J.Girbes Copromotor: dr. P.G.H.M.Raijmakers.
96
6 Personeel
97
98
Hoofdstuk 6: Personeel 6.1 Inleiding
Genoemd kunnen worden: KNAW, NWO, diverse collectebusfondsen, WHO- en EGstudies en industriele gelden. De stijgende lijn van het aantal projecten met een externe financiering blijft ook in 2006 zichtbaar waarbij aan het eind van dit verslagjaar een groot aantal ingediende projecten werden gehonoreerd.
Klinische pathologie is een hoogwaardig specialisme. Via “tailor made” diagnoses die tot stand komen via weefsel-, cel-, eiwit- en nucleinezuuronderzoek kan een inschatting gemaakt worden van de prognose en behandelbaarheid van de patient. Hiervoor is hoogwaardig gekwalificeerd personeel nodig dat volgens gecertificeerde normen en protocollen werkt. Werkomstandigheden zijn dan belangrijk.
6.3 Evaluatie-gesprekken Ook in 2006 hebben evaluatie-/jaargesprekken binnende afdeling pathologie plaatsgevonden. Onderstaand een overzicht wie daarbij betrokken zijn geweest
6.2 Aanstellingen vanuit externe financieringen Een groot deel van het personeel van de afdeling is aangesteld via externe geldstromen.
Wie
Met
Soort evaluatiegesprek
Afdelingshoofd
Hoger kader/wp
Jaargesprek
Hoofd unit* en technisch supervisor
Medisch-technische ondersteuning
Jaargesprek
Afdelinghoofd en patholoog
Arts assistenten
Beoordelingsgesprek
Researchcoördinator/projectleider
Promovendi & adjunct-onderzoekers PA
Coordinerend hoofdanalisten
Stagiaires HLO/MLO
Beoordelingsgesprek (eind) Beoordelingsgesprek
afdelingsborrel, dan wel in kleine kring collegiaal is gevierd. Dit zijn de jubilarissen: • Jaap van Veldhuisen: op 1 juni 25 jaar in dienst • Hetty Bontkes: op 1 juli 12,5 jaar in dienst
6.4 Sociale activiteiten Op 1 juni 2006 is het jaarlijkse dagje uit van de afdeling door DUC (Dagje Uit Commissie) wederom georganiseerd. Dit keer zijn we massaal naar het Twiske getogen voor een sportief evenement: de Highland Games met als thema “Scotland”. In 12 groepen hebben we elkaar sportief bestreden in oa. het kogelstoten, boomstammen werpen en touwtrekken. Na een leuke maar uitputtende middag kon iedereen onder het genot van een hapje en een drankje neerploffen in restaurant De Blauwe Poort en konden we terugkijken op een zeer geslaagd dagje uit! Als afsluiting van een succesvol en druk jaar is in december door een aantal enthousiaste medewerkers een kerstbowl georganiseerd in bowlingcentrum Amstelveen. Uiteraard hadden we ook hier een wedstrijdelement met na afloop een zeer overtuigende winnaar! (ons aller Branko)
In bijlage 4 treft u een overzicht aan van alle medewerkers die in 2006 voor de afdeling Pathologie werkzaam zijn geweest.
6.6 Opleidingen medewerkers Voor 2006 was er een opleidingsplan beschikbaar met daarin een inventarisatie van de gewenste/benodigde scholing op diverse gebieden voor diverse medewerkers, waarover verslag wordt gedaan in Opleidingen Pathologie 2007. De opleidingen/trainingen zijn globaal in te delen in de volgende categorieën: - Intern Cursusprogramma georganiseerd voor en medewerkers (ICP)
6.5 Jubilea Voor een aantal medewerkers was 2006 een gedenkwaardig jaar, hetgeen met een 99
Pathologie, door eigen
Pathologie gerealiseerd. Voorts hebben medewerkers deelgenomen aan ziekenhuisdivisiebrede opleidingen. In het kader van de implementatie van het nieuw financiëel systeem bij BIZA volgden onze medewerkers diverse modules van Oracle. Ook is door veel medewerkers deelgenomen aan de incompany cursussen voor Divisie V zoals Gevaarlijke stoffenbeleid en Veilig werken met chemicaliën.
- Algemene interne opleidingen /Bedrijfsopleidingen op het gebied van persoonlijke vorming en leidinggeven, automatisering (Amstel Academie) - Scholing op het gebied van stralingshygiëne - Kwaliteit, Arbo en Milieu - Externe cursussen - Verplichte opleidingen arts-assistenten (AIOS) en opleidingen promovendi De meeste opleidingen, die in de eerste vijf cateregorieën ondergebracht kunnen worden, vinden een plek binnen het ESF scholingsproject Medische Technische Ondersteuning – Kennis maakt ons beter Onder de categorie Verplichten opleidingen arts-assistenten (AIOS) en opleidingen promovendi vallen o.a. de opleidingen zoals deze door de Specialisten Registratie Commissie (SRC) zijn vastgesteld. Het betreft de Opleidingen in het kader van subspecialisaties binnen het specialisme pathologie en medische immunologie. Ook de bijscholingscursussen die Landelijke Pathologen Assistenten Verenigingen verzorgen, worden tegenwoordig als een SRCverplicht onderdeel beschouwd. Aan het onderwijsprogramma voor de promovendie wordt eveneens aandacht besteed.
José Koevoets, ESF-projectcoördinator ESF2005/3d/0392 1. ESF-subsidie voor scholing en mobiliteit cluster V Interview met José Koevoets, ESF-projectcoördinator ESF2005/3d/0392 Ursula Wopereis, Tracer, 13 april 2006 2. Betrokkenheid medewerkers José J.M. Koevoets, Paul Langenhoff Voortgangsrapportage Arbozorg 2006 - cluster V, VUmc, p.7, december 2006
6.7 ESF-subsidie voor bij- en nascholing Pathologie Veel van de, door de medewerkers in 2006 gevolgde opleidingen maken onderdeel uit van het divisiebrede project Medisch Technische Ondersteuning – Kennis maakt ons beter dat door het Europees Sociaal Fonds gesubsidiëerd wordt (ESF2005/3d/0392). Dit project richt zich op een verhoging van de employability van de medewerker op de arbeidsmarkt en loopt van april 2005 t/m december 2007. In 2006 ontving cluster V het bericht dat de subsidieaanvraag geheel door het Europees Sociaal Fonds gehonoreerd is, hetgeen een bijdrage van 50% van € 3,3 miljoen bedraagt. Voor de afdeling Pathologie betekent dit een maximaal netto’ bedrag van € 164.000, aangevuld met een 50% vergoeding voor de cursussen van de AmstelAcademie en het coördinatorschap van het project. Cursussen zoals Bijscholing Pathologie, Meervoudige immunohistochemische kleuringen, Obductie/onderwijs en Punctiecytologie zijn binnen dit project door de afdeling
100
7 Arbo, milieu en veiligheid
101
102
Hoofdstuk 7: Arbo, Milieu en Veiligheid Inleiding De arbeidsomstandigheden binnen de afdeling blijveneen punt van aandacht; zo ook in 2006. In hoofdstuk 8 (Infrastructuur) wordt verslag gedaan van de (huidige) ontwikkelingen op ruimte gebied. Eind 2006 heeft de cytologie veel overlast ondervonden van van verbouwingswerkzaamheden op de 6e verdieping (OK’s). Dit heeft geleid tot onwenselijke en gevaarlijke situaties voor de medewerkers. Van deze overlast is rapport opgemaakt door de heer Wijsman van de AMD en zijn meldingen /klachten ingediend bij de AMD. Tevens is van de overlast melding gemaakt in het klachtenssysteem van de pathologie. Naar aanleidng van deze meldingen en in verband met de duur van de verbouwingen is door het bureau Nieuwbouw aangegeven dat regelmatig overleg zal worden gepland om de diverse afdelingen die hinder ondervinden te kunnen informeren.
hoorbaar was. Aandachtspunten waren het mortuarium en obductieruimten en de ruimte van de 18-kops microscoop. Tevens is de werking van de signaallamp in ruimte -1E15 gecontroleerd. Dankzij de medewerkers van de meldkamer hebben we gezamenlijk kunnen constateren dat de lamp goed functioneerde en dat het signaal in alle ruimten goed hoorbaar was. Een tweede actiepunt nav de oefening was het benoemen van lokaaldeskundigen op alle etages van het Pathologisch Instituut en voor het CCA. Diverse medewerkers hebben zich hiervoor aangemeld. Met deze acties hebben we het actieplan nav de ontruimingsoefening 2005 afgesloten en zijn we als afdeling ons meer bewust geworden van vooral onverwachte gevaarlijke situaties die zich voor kunnen doen bij calamiteiten. De sector moleculaire pathologie is gesitueerd op de Brug van het ziekenhuis. Ook de medewerkers van deze sector hebben, samen met andere afdelingen op de Brug, dit jaar een ontruimingsoefening ondergaan. Rapport met eventuele aandachtspunten volgt nog.
Andere belangrijke gebeurtenissen in 2006 op het gebied van Arbo, Milieu en Veiligheid zijn:
7.1
Bedrijfsveiligheid - blusinstructie
In 2006 zijn er door de dienst Arbo en Milieu een aantal blusinstructies georganiseerd. Van de afdeling Pathologie hebben twaalf medewerkers (waarvan acht dames!) de instructie gevolgd!
7.2
7.3
Ziekteverzuim
Ten opzichte van het verzuimpercentage in 2005 (5,31%) is het percentage in 2006 afgenomen tot 4,91%. Hierbij kan worden opgemerkt dat zowel het kortverzuim (2,0%) als langziek (1,11%) zijn afgenomen tov 2005. Het gravidaverzuim (1,80%) is tov 2005 met een factor 2 toegenomen.
Ontruimingsoefening
Naar aanleiding van de ontruimingsoefening in 2005 is gebleken dat het ontruimingssignaal blijkbaar niet in alle ruimten in het Instituut even goed hoorbaar is geweest. In overleg met de portiers van de meldkamer is dit signaal op 15 februari functioneel getest. Per etage is het alarm aangezet en is door diverse medewerkers gecontroleerd of het overal goed
7.4
Prik-/snijaccidenten
In 2006 hebben zich vier (gemelde)prik/snijaccidenten voorgedaan.
103
7.5.
Organisatiestructuur Arbo en Milieu afdeling Pathologie VUmc
Een beschrijving van de functies en taken (de structuur) binnen de afdeling ziet u hieronder:
Functie
Taak
Medewerker
Arboteam
Coördinatie Arbo, Milieu & veiligheid
-
Leidinggevenden
Uitvoer in dagelijkse praktijk
Biologische veiligheidsfunctionarissen (BVF)
Zorg voor biologische veiligheid (MLI/MLII laboratoria)
Stralingshygiëne:
Zorg voor stralingshygiëne (nivo 3, 4 en 5a/b)
- 1afdelingsdeskundige en 1 waarnemer - 4 Lokaal ter Zake Kundigen (pathologen) - 2 medewerkers stralingsdeskundig, niveau III - Vele medewerkers met bevoegdheid 5a/b (researchanalisten, fotografen)
Proefdierdeskundigen
Zorg voor proefdieren
- 1 hoogleraar - 1 researchanalist
BHV-er
Hulp bij calamiteiten
- 1 medewerker in pathologisch instituut
7.6
VU medisch centrum
coördinator cluster V management coordinerend hoofdanalisten (2p) kwaliteitscoördinator management assistent sr. research analist
- 5 coordinerend hoofdanalisten - 2 leidinggevenden secretariaten - coordinerend hoofdanalist - 1 post doc - 1 UD
met betrekking tot de risico inventarisatie en evaluatie en de voortgang van verbeteracties ontbreekt. Begin 2006 is een start gemaakt met het schrijven van een beleidsnotitie hoe Arbo en Milieubeleid binnen cluster V vorm gegeven kan worden. In augustus 2006 is aan de afdelingsmanagers verzocht om binnen hun cluster een coordinator aan te stellen, die tot taak krijgt zorg te dragen voor een clusterbreed Arbobeleid. In 2007 zal het door de managers aangestelde arboteam van cluster V starten met de verdere vormgeving van een clusterbrede organisatiestructuur op het gebied van Arbozorg. Ook zal de status van Arbozorg in beeld worden gebracht. In 2007 zal een werkplan worden opgesteld en uitgewerkt.
Vanuit P&O centraal is het wenselijk dat een duidelijke regie wordt gevoerd met betrekking tot het centrumbrede Arbo en MiIieu beleid. P&O centraal draagt zorg voor de kaders en de informatieverstrekking. Regie in de uitvoering en coordinatie ligt bij de afdelingen, met ondersteuning vanuit de Clusterbureaus. Onder Arbozorg verstaat cluster V feitelijk het Integraal gezondheidsmanagement. Dit management bestaat uit drie pijlers, te weten: gezondheid, milieu en arbeidsomstandigheden, waarbij tevens aan het aspect Veiligheid binnen cluster V grote waarde wordt gehecht. Arbozorg is bij de pathologie en bij andere, geaccrediteerde afdelingen voor een belangrijk deel geintegreerd in de planning en control cyclus, maar onvoldoende op clusterniveau en voor buitenstaanders zichtbaar. Coordinatie en afstemming van Arbozorg binnen het cluster is niet aanwezig en zodoende niet gestructureerd, waardoor overzicht en inzicht
104
8 Infrastructuur
105
106
Hoofdstuk 8: Infrastructuur 8.1 Huisvesting VUmc – Cancer Center Amsterdam (VUmcCCA) Op maandag 19 juni werd het CCA feestelijk geopend door minister Hoogervorst. Na enkele jaren van voorbereidingen is in 2005 daadwerkelijk met de bouw begonnen en werden de laatste werkzaamheden uitgevoerd begin maart 2006. Het gebouw staat naast de polikliniek van het VUmc en is een opvallend gebouw geworden, bestaande uit vele gekleurde units waarbij de rode units de letters ‘CCA’ vormen. In 2005 is hard gewerkt aan het bouwen van het CCA en waren er in totaal 421 units nodig om 4 etages laboratorium te kunnen huisvesten. De gebruikersgroep heeft zich in 2005 intensief bezig gehouden met nieuw aan te schaffen apparatuur, nieuw meubilair, regelgeving omtrent het werken in GMP-ruimten en natuurlijk het plannen van de daadwerkelijke verhuizing in 2006. Vanaf maandag 1 mei zijn we daadwerkelijk verhuisd is de afdeling Pathologie als eerste overgegaan. De totale verhuizing van de Pathologie (inclusief de Micro-Array) nam 2 dagen in beslag. De medewerkers die nu in het CCA werken hebben ruime kamers en ruime, nieuw ingerichte laboratoria.
Doordat de Immunohistochemie is verhuisd naar de tweede etage heeft de unit Histotechniek er een stuk laboratorium bij gekregen. Door deze uitbreiding kunnen zij nu beter hun logistieke proces uitvoeren en zijn diverse werkzaamheden (laboratorium en administratie) nu gescheiden van elkaar. Bij de interne verbouwing is o.a. een extra veiligheidskast geplaatst en aangesloten op het lucht afvoerkanaal waardoor men nu chemicaliën nog beter kan opslaan dan voorheen. Ook de afdeling Medische Immunologie heeft er meer ruimte bij gekregen. Doordat diverse researchwerkzaamheden verplaatst zijn naar het CCA is één lab verbouwd tot een materiaal ontvangstruimte waar men i.t.t. voorheen nu meer ruimte heeft om het materiaal te verwerken. Ook hier is het nodige aangepast en verbouwd. In 2006 is ook de afdeling Immunogenetica verhuisd van de medische faculteit naar de afdeling Pathologie. De immunogenetische diagnostiek is ingebed bij de sector Medische Immunologie, de medewerkers hebben zitruimte gekregen op de derde etage van het pathologische Instituut Binnen het ziekenhuis is i.h.k.v. het CCA eveneens ruimte ontstaan, met name in de polikliniek. Het metaboollaboratorium zal begin 2007 verhuizen naar de polikliniek waardoor er, nabij de afdeling Pathologie, weer ruimte ontstaat waar met name de moleculaire pathologie een plekje zal krijgen. Verder is binnen de afdeling Pathologie gekeken naar ‘logische’ zitruimte, o.a. de coordinerend hoofdanalisten hebben nu hun zitplek nabij hun laboratoria. Nadat het CCA in gebruik is genomen heeft de technische dienst enkele gewenste aanpassingen (extra data- & telefoonlijnen, extra boekenplanken, nieuwe wandtafels op de laboratoria) uitgevoerd om de herinrichting voor de komende 5 jaar een feit te laten zijn want immers in 2012 moet er een nieuwe laboratoriumtoren staan op het terrein naast de polikliniek.
1 – Oost In juni 2004 heeft de afdeling de beschikking gekregen over de vleugel 1-Oost totdat het CCA gereed en opgeleverd zou zijn. In deze tijdelijke ruimte is destijds voor een aantal units met minimale technische aanpassingen extra laboratoriumruimte en meerdere werkplekken gecreeerd. Met het in gebruik nemen van het CCA zijn in 2006 deze medewerkers weer teruggekeerd naar de Pathologie en is de velugel 1-oost ontruimd. Dit gebeurde op dinsdag 4 juli waarbij er op 1 dag werd verhuisd. Herinrichting Pathologie Er is lang nagedacht over de vraag hoe we de ruimte die vrij zou komen i.h.k.v. het CCA zouden kunnen herinrichten. Met de reshuffeling is o.a. rekening gehouden met het vergroten van enkele laboratoria: van unit Histotechniek en van de unit Immunohistochemie. De unit Immunohistochemie is op 11 juli verhuisd naar de tweede etage en na een kleine verbouwing en een extra labtafel (gekregen van 4-Noord) heeft de unit nu een groter oppervlakte aan laboratoriumruimte.
Lange Termijn Huisvestingplan (LTPH) /Nieuwbouw Het huidige gebouw, het Pathologisch Instituut waarin het grootste deel van de afdeling Pathologie is gehuisvest, is afgeschreven. In 2003 is er door de afdeling hard gewerkt aan het opstellen van een programma van eisen 107
waaraan de nieuwbouw moest voldoen. Deze laboratorium nieuwbouwtoren zal worden gebouwd op het parkeerterrein naast de polikliniek en diverse laboratoria, waaronder Hematologie, Klinische Chemie, Pathologie en de Medische Microbiologie en Infectiepreventie zullen hierin worden gehuisvest. In 2005 is het ziekenhuis i.s.m. projectburo PRC opnieuw gestart met het inventariseren van de huidige situatie versus de gewenste situatie. De diverse laboratoria hebben middels een bepaald format uitgebreid verslag gedaan van het aantal huidige m2 en hebben daarnaast een rekenkundige schets gemaakt van de door hen gewenste situatie. Na het inventariseren door PRC is gebleken dat de door een ieder gewenste situatie niet past binnen het aantal toegekende m2 nieuwbouw zodat in 2007 de diverse laboratoria met elkaar zullen moeten zoeken naar een passende oplossing. Inmiddels is duidelijk dat de laboratoria gevestigd in het CCA daar ook zullen blijven en niet verhuizen naar de nieuwbouw. Op deze wijze is voldoende ruimte vrij gemaakt voor de andere laboratoria. Het is nog steeds de bedoeling dat de nieuwbouw omstreeks 2012 klaar zal zijn. Op dit moment is het ontwerp van het gebouw bekend en is een vlekkenplan bijna af, waarna ook de afdeling Pathologie echte plannen kan maken voor inrichting in deze nieuwe toren.
dankbaar gebruik van digitale gemaakt door de unit fotografie.
opnamen
Een groot aantal analoge beelden uit de jaren voor de digitalisering zijn inmiddels door de fotografen gedigitaliseerd en via Sympathy beschikbaar. Ook dit jaar besteedden de fotografen veel tijd aan beeldbewerking en kwaliteitprints voor publicaties. Verder werd er dit jaar ook weer verschillende malen een beroep gedaan vanuit de Nederlandse Hersenbank en justitie (Ned. Forensisch Instituut).
2006 Microfotografie analoog Kleurendia’s Geleverde files Röntgenopnamen Digitale micro-opnamen Computergraphics Digitale scans Digitale prints CD’s Digitale opname Ontwikkeling blots
140 71 2348 717 16.322 0 4252 3695 352 5450 263
8.3 Automatisering
8.2 Fotografie
In het jaar 2006 is verdere uitvoering gegeven aan de beleidsvoornemens die zijn neergelegd in het “Beleidsplan automatisering pathologie 2002-2006”. Een centrale factor in dit proces is het nieuwe Pathologie Informatie Management Systeem, Sympathy. Dit automatiseringssysteem speelt een centrale rol in de administratieve en medisch inhoudelijke verslaglegging, maar is ook van groot belang geworden bij workflow management in de gehele afdeling Pathologie, het beheer van de weefselbank, digitaal dicteren, digitaal aanvragen van aanvullende bepalingen en digitale archivering van beeldmateriaal. Nieuwe automatiseringsmogelijkheden en opvragen, c.q. aanleveren van management informatie bleken dankzij de invoering van SymPathy een goede basis voor optimaliseren van logistieke procedures, een proces dat afgelopen jaar extra aandacht heeft gekregen.
De voordelen van het digitaal fotograferen zijn duidelijk merkbaar op de unit fotografie. Er kunnen tegenwoordig zeer snel en effciënt digitale highresolutie opnamen gemaakt worden. Dit geldt in het bijzonder voor de micro opnamen welke worden gebruikt voor de klinische besprekingen. In 2006 zijn er wel minder opnamen gemaakt dan in 2005. Vooral bij de micro opnamen; de oorzaak ligt in het feit dat een aantal pathologen zelf een camera op de microscoop hebben en deze opnamen worden niet in de telling meegenomen. De macroscopische en microscopische beelden gemaakt bij de unit fotografie komen automatisch bij de patiëntengegevens op de SymPathy server wat een adequaat beheer van het uitgebreide digitale archief mogelijk maakt. De beelden zijn voor alle gebruikers binnen de pathologie bij de patiëntengegevens direkt zichtbaar. Ook de kliniek maakt
108
In 2006 zijn initiatieven ontplooid voor het implementeren van programmatuur welke het aanleveren van management gegevens voor sturing van processen op meerdere niveaus verzorgt. Daarnaast is er in het kader van de operatie Gerichte Groei, op basis van een offerte traject in het najaar van 2006 een leverancier gekozen welke op de afdeling pathologie in de komende periode via gefaseerde invoering spraakherkenning zal implementeren. Plannen voor verdere automatisering zoals digitaal order management (d.w.z. het vervangen van de blauwe aanvraagformulieren door aanvragen van pathologie onderzoek per computer), elektronische versturing van uitslagen naar o.a. huisartsen via EDIFACT via het ZIS van het VUmc en het koppelen van verschillende laboratorium apparatuur aan Sympathy zijn in voorbereiding. Met deze ontwikkelingen zal de logistiek binnen de afdeling pathologie, en dus uiteindelijk de kwaliteit van dienstverlening in het kader van de patiëntenzorg, goed voorbereid zijn op de toekomst.
8.4 Bibliotheek De afdeling Pathologie heeft nog altijd een kleine hoeveelheid boeken, vrijwel uitsluitend van belang voor directe diagnostiek, zoals atlassen, handboeken, etc. in duurleen. Middels het door het VUmc beschikbaar gestelde budget kan in principe de voor diagnostiek bestemde collectie boeken op peil gehouden worden. Nagenoeg alle tijdschriften zijn digitaal te krijgen. De nu nog aanwezige tijdschriften zijn door medewerkers van de afdeling beschikbaar gestelde privé abonnementen. Ze zijn over het algemeen van direct belang voor de dagelijkse diagnostiek. Met name voor research doeleinden is de behoefte om direct in de papieren tijdschriften te kunnen bladeren drastisch afgenomen omdat de meeste belangrijke journals nu integraal “online” beschikbaar zijn; óf via de website van de UBVU óf rechtstreeks via de uitgever. Hiertoe behoren ook de belangrijkste pathologietijdschriften De bibliotheek van de afdeling Pathologie wordt tegenwoordig voornamelijk gebruikt als microscopie- en discussieruimte. Ze fungeert nog wel als centrale plaats waar handboeken t.b.v. diagnostiek geraadpleegd kunnen worden, wat in de praktijk betekent dat ze worden meegenomen naar de werkplek. Ook oudere ingebonden tijdschriften zijn er te raadplegen.
Automatiseringscommissie afdeling Pathologie • dr. J.A.M Beliën, informaticus • dr. F.J. van Kemenade, klinisch patholoog • mw. J.J.M. Koevoets, coordinator cluster V management • prof. dr. G.A. Meijer, klinisch patholoog (voorzitter) 109
8.5 Apparatuur Apparatuur Het investeringsbudget apparatuur voor 2006 is weer volledig besteed. Waar mogelijk zijn belangrijke vernieuwingen doorgevoerd. Een kleurmachine, weefsel - doorvoermachine, en tissue TEK apparatuur is aangekocht. Belangrijke vernieuwing w.o. robot-isering t.b.v. “vroeg diagnostiek en baarmoederhalskanker” is door onvoldoende financiële middelen nog niet ingevuld.
inclusief camera, en zes omkeermicroscopen. Aanschaf is gerealiseerd vanuit het CCAbudget. Onderwijsinstituut: In de onderwijszalen zijn een 22-kops microscoop en een projectiemicroscoop geïnstalleerd. De projectiemicroscoop is uitgebreid met een 1.25x en een 100x objectief, alsmede met een polarisatoranalysatorset. Ook is een camera voor deze microscoop aangeschaft. Er kan nu direct beeld worden geprojecteerd via de beamers. De 22-kops microscoop moet nu alleen nog overzichtsobjectieven hebben (5x en 1.25x).
Niet alle afgeschreven apparatuur is in 2006 vervangen. Officieel verouderde apparatuur wordt ingezet voor diagnostiek. Aandachtpunt voor de komende jaren is deze te gaan vervangen. Ten gevolge van een productiestijging van 30% in de diagnostiek zal extra apparatuur moeten worden ingepland om de kwaliteit en doorlooptijden in de diagnostiek te kunnen blijven garanderen.
In 2006 is de volgende apparatuur aangeschaft: Apparaat Bedrag €
Budget
Een verdere begroting en inventarisatie t.b.v. de nieuwbouw (gepland medio 2008-2011) zal dit jaar verder worden uitgebreid. Wederom zal aan het clusterbestuur worden gevraagd in de meerjarenplanning met deze nieuwbouw rekening te blijven houden, en apart hiervoor geld te gaan reserveren.
TMA booster
24.100
VUmc
Weefseldoorvoermachine
42.800
VUmc
Tissue Tek Vip
31.535
VUmc
Kleurmachine
40.000
VUmc
-80 vriezer
8.892
VUmc
-80 vriezer
9.700
VUmc
Het meerjaren apparatuurplan Pathologie zal waar nodig weer worden bijgesteld, passende in het 10-jaren investeringskader afdeling Pathologie en in de noodzakelijke behoefte. Door de gemeenschappelijke, financiele inzet van particulieren en het VUmc zijn de CCA laboratoria functioneel ingericht en voorzien van de noodzakelijke apparatuur. Dit was niet mogelijk geweest zonder deze giften.
Microscopen
37.152
VUmc
Stikstofvaten
19.635
VUmc
Tafelcentrifuge
10.655
VUmc
Thermocycler
10.014
VUmc
Server Micro Array
9.328
VUmc
Koelcentrifuge
9.204
project
60.000
project
bruikleen
project
22.500
project
Sysmex RD-100i Luminex IS 2.3 Norchip pretect analyzer
Mcroscopen klinische pathologie: In 2006 zijn twee discussiemicroscopen (patholoog), inclusief camera, en één microscoop klinische bespreking ( AIOS: arts assistent in opleiding tot specialist) aangeschaft. Bij nieuwe microscopen wordt nu standaard een plan apo correctie-objectief 40x geleverd, hetgeen de prijs verhoogt. Bij zes oudere discussiemicroscopen is het 40x objectief vervangen door een 40x plan apo correctie-objectief . Het fotomicroscoop is uitgebreid met een 1.25x en 63x objectief.
Waterbad Bijdrage FTTC system Apparatuur Pathologie CCA, incl. microscopen Microscopen Thermocycler9800
Microscopen CCA: In het CCA zijn 12 microscopen aangeschaft: één discussiemicroscoop, vier enkelkops microscopen, één fluorescentiemicroscoop,
110
2.135
project
2.500 1.531.075
project CCA
76.000
Onderwijs Instituut project
11.329
BIJLAGEN
111
112
BLOK 2
BLOK 1
Bijlage 1: Overlegstructuren afdeling pathologie Overlegsoort
Deelnemers
Frequentie
Afdelingsadviesraad strategie, beleid aangaande diagnostiek, research en onderwijs, samenwerkingsverbanden, lange termijnplanning
Meijer (vz), vd Valk, Bloemena, G.Meijer, W. Mooi, Koevoets, vBlomberg, FvKemenade
1x 2/3 weken dinsdag 09.30 - 11.00 uur aanleveren stukken: woensdag tevoren vóór 12 uur secretaresse: Tonia Borgmann
Diagnostiekcommissie verantwoordelijk voor taken aangaande patiëntenzorg en logistiek, lange termijnplanning, protocollen, diagnostiekretraite
Bloemena (vz), FvKemenade, G.Meijer, Belien, Tadema, Kommeren, vdGeest, vAalst, vHattum, Visser, vHoogstraten, vdBrink, Oudejans, Fieret, Bakker
1e en 3e maandag vd maand 10.30 - 11.30 uur
Researchcommissie: verantwoordelijk voor uitvoering research Lange termijnvisie ontwikkelen, researchlijnen/planning, researchmiddelen, faciliteiten, ruimte, personele inzet, PA/VUmc inbedding, researchretraite, e.d.
G.Meijer (vz), Snijders (plv vz), Hooijberg, vdValk, Meijer, Scheper, Middeldorp (Stevens plv), Oudejans, Niessen, Ylstra, Morré, vd Elsen
1x per maand dinsdag 09.30 - 11.00 uur
Onderwijscommissie: verantwoordelijk voor zaken aangaande onderwijs, jaarplanning
kernteam
1x 4/6 weken secretaresse: Tanja van Wier
BLOK 4
BLOK 3
Automatiseringscommissie Adviseert over de automatisering, lange termijnplanning
Mooij (vz), v Kemenade, vd Valk, Scheper, Oudejans, Hooijberg, Meijer Bakker optioneel voor HBO zaken plenair Mooij (voorzitter), docenten G. Meijer (vz), v Kemenade (secretaris), Belien, Koevoets
aanlevering stukken: woensdag tevoren secretaresse: Mariska vd Zee
aanlevering stukken: woensdag vóór 12.00 uur secretaresse: Linda vd Dobbelsteen
indien nodig secretaresse: Tanja van Wier 1x per maand dinsdag 08.15 - 09.30 uur secretaresse: Henny Blok
Hoofdanalistenoverleg: overleg over kwaliteit en verdere gang van zaken in de werkunits
Meijer (vz), (coördinerend) hoofdanalisten, Fieret,
1x/maand 1e woensdag 11 uur stukken: Adrie Kromhout
Managementteam afdeling pathologie: overleg met manager cluster 5 over strategie, visie en andere zaken de afdeling betreffende
Meijer (vz), G.Meijer, Koevoets, Barbieri
1x/maand op maandag secretaresse: Mariska vd Zee
Managementondersteuning PA (klein) Uitvoering praktische zaken, strategiebepaling (vanaf juli 2006)
Meijer (vz), G Meijer, Koevoets, Bakker, Fieret, Kruyt, Koomen
1x 3 weken Maandag: 08.30 uur Stukken: Marina Kruyt
Managementondersteuning PA Uitvoering praktische zaken
Meijer (vz), Koevoets, Kruyt (secretaris), vAalst, vAndel, Kromhout, Tadema, vd Geest, Kommeren,Lensen, IJssel, Fieret, Bakker
1x 3 weken 08.30 - 10.00 uur stukken: Marina Kruyt
Arbo en Milieu team Overleg over arbo, milieu en veiligheid betreffende de afdeling
Koevoets, Kruyt, Fieret, v Aalst, vAndel, Claassen
1x per maand, 1e maandag 13.30 uur secr. Marina Kruyt
Arts assistentenoverleg
opleiding, bijhouden portfolio, te volgen stages, cursussen, congressen
Meijer (vz), vd Valk, Bloemena, vHattum, vKemenade, Mooi, vBlomberg, arts assistenten
1x per maand voorafgaand aan Robbins toets op woensdag 17.00 - 18.00 uur secretaresse: Tonia Borgmann
Sector/unit overleg: Afstemming van de dagelijkse werkzaamheden
Leidinggevenden en medewerkers betreffende units en/of sector
1 of 2-wekelijks
Algemeen: Voorzitter en secretaris worden benoemd door het afdelingshoofd Voorzitters van de commissies zijn bij voorkeur hoogleraren of UHD
113
Bijlage 2: Wetenschappelijke stages 2006 Dit overzicht betreft stages van maximaal een half jaar Naam
Stage op afdeling
Begeleider
E.M. Achame
Tumor Profiling
J. Belien
A. Ambreen
Tumor Profiling
G.A. Meijer
A. Bergman
Neuropathologie
R. Veerhuis
E. Boeker
Moleculaire pathologie
D. Heideman
C. van den Boer
Tumor Profiling
G.A. Meijer
S. de Boer
Tumor Profiling
G.A. Meijer
C.S. van den Brand
Immunologie
R. Scheper
E. Brands
Immunologie
R. Scheper
A.B. Bregman
Immunologie
R. Scheper
L. Cairo
EBV-groep
J. Middeldorp
N.J. Chen
EBV-groep
J. Middeldorp
I. Cornet
Orale Pathologie
H. Vekony
J.C. Foster-Dingley
Orale Pathologie
H. Vekony
E.M.E. Guut
EBV-groep
J. Middeldorp
F. Henken
Moleculaire pathologie
R. Steenbergen
L.M. Hommes
EBV-groep
J. Middeldorp
S. de Kemp
Tumor Profiling
G.A. Meijer
F. Krechting
EBV-groep
J. Middeldorp
L. Nijhuis
Immunologie
J. Molling
E. Ran
Immunologie
R. Scheper
I. Timmermans
EBV-groep
J. Middeldorp
W. Ursem
Cardiologie
H. Niessen
E.A.M. van Veen
Neuropathologie
L. Bö
M. van der Veer
Immunologie
R. Scheper
M. de Wit
Moleculaire pathologie/ Micro-array faciliteit
R. Steenbergen
114
Bijlage 3: Stages beroepsonderwijs 2006 1.
HLO-STAGES
Jaar
Naam
Laboratoriumopleiding
Periode
Studie-opdracht/soort stage
4e jaar
J.Glim
Hoge school Utrecht
januari t/m mei
4 jaar
J. Foster-Dingley
Hogeschool Leiden
januari
4e jaar
I. Cornet
Hogeschool Leiden
januari t/m mei
4e jaar
B. de Jong
Hoge school Utrecht
januari
4e jaar
M.G. Cronie
Fontys Hogescholen Eindhoven
januari en februari
4e jaar
L. Moesbergen
Hoge school Utrecht
januari t/m juni
4e jaar
S.Jirka
Saxion Enschede
februari t/m juni
2 jaar
J. van Tellingen
van Hall Leeuwarden
maart t/m juli
4e jaar
Immuunfuncties bij tumor patiënten Karakterisering en prognosticering van speekselkliertumoren Karakterisering en prognosticering van speekselkliertumoren Optimalisatie van de huid HPV-PCR test Humaan Papillomavirus RNA analyse in baarmoederhalsuitstrijkjes Inge van Houdt, Flip expressie in melanomen Rob Veerhuis, Alzheimer HPV virale load analyse voor het voorspellen van hooggradige CIN afwijkingen bij hoog-risico HPV positieve vrouwen
M. Moghimi
Hoge school Arnhem Nijmegen
augustus t/m december
4e jaar
G. Govertse
Hogeschool Leiden
4e jaar
S. de Geus
Hogeschool Leiden
september t/m december december
4e jaar
N. Hijmering
december
4e jaar
A. Siddique
Hogeschool Saxion Deventer Hogeschool Rotterdam
4e jaar
W. Nieuwboer
4e jaar
P.Shekarabi
november t/m december december
3e jaar
W. Afroedie
Hogeschool Utrecht, life sciences Hogechool Leiden Bioinformatica Hogeschool Utrecht
3 jaar
S. van de Poel
Fontys Eindhoven
HPV variant analyse door sequencing
3e jaar
K. Farahi
Hogeschool Utrecht
september t/m december december
2 ½ jaar
J. Doornenbal
oktober en november
Kennismakingsstage
1e jaar
T. Duin
Hogeschool Utrecht, life science duaal INHolland Amsterdam
2 juni 2006
D. Jonker
INHolland Amsterdam
2 juni 2006
Snuffelstage Snuffelstage Snuffelstage Snuffelstage
e
e
e
e
1 jaar e
december
februari t/m juni
1 jaar
R. Kragten
INHolland Amsterdam
9 juni 2006
1e jaar
M. de Bree
INHolland Amsterdam
9 juni 2006
115
Oligo array comparative genomic hybridization detects chromosomal alterations in mental retardation Flip-flop mechanisme Immunocytochemie op dunne laag cytologie Apoptose in Coeliakie patiënten DNA faeces testing for colorectal cancer screening CD40 targeted adenovirus immunotherapy in mice Classification of adenoid cysteus carcinomas (MAF) HPV typering
HPV WHO Kenia circumcisie mannen
2.
MLO-STAGES
Jaar
Naam
Laboratoriumopleiding
Periode
Studie-opdracht/soort stage
4e jaar
J. van der Grijn
ROC Amsterdam
januari t/m juni
5e BPV Niveau IV stage
4 jaar
C. Alfrink
ROC Leiden
januari t/m maart
4e jaar
S.Koolma
ROC Leiden
4e jaar
L. Schotborgh
ROC Leiden
september t/m december november en december
Immunohistochemische karakterisering van multipele sclerose laesies Niveau 4 BPV
3e jaar
C. K. W. Cheung
ROC Amsterdam
januari t/m juni
4e BPV stage
3e jaar
S. Albers
ROC Amsterdam
4e BPV stage
3e jaar
M. Smit
2e jaar
I. Voorn
Mondriaan College Delft ROC Amsterdam
september t/m december september t/m december 9 februari 2006
oriënterende ochtend
2e jaar
A. Egerton
ROC Amsterdam
9 februari 2006
oriënterende ochtend
e
J. Christiaan
ROC Amsterdam
9 februari 2006
oriënterende ochtend
e
2 jaar
S. Albers
ROC Amsterdam
9 mei t/m 8 juni 2006
BPV stage
1e jaar
L. v.d. Pol
ROC Amsterdam
25 januari 2006
1e BPV 1e oriënterende stage, 1 dag
1e jaar
C. Bainathsah
ROC Amsterdam
25 januari 2006
1e BPV 1e oriënterende stage, 1 dag
1e jaar
C. van Veen
ROC Amsterdam
12 december 2006
1e BPV 1e oriënterende stage, 1 dag
1 jaar
R. Spaan
ROC Amsterdam
12 december 2006
1e BPV 1e oriënterende stage, 1 dag
1e jaar
S. Imanuel
ROC Amsterdam
12 december 2006
1e BPV 1e oriënterende stage, 1 dag
1e jaar
C. van Riet
ROC Amsterdam
12 december 2006
1e BPV 1e oriënterende stage, 1 dag
1 jaar
J.Chan
ROC Amsterdam
14 december 2006
1e BPV 1e oriënterende stage, 1 dag
1e jaar
F.Sadat
ROC Amsterdam
14 december 2006
1e BPV 1e oriënterende stage, 1 dag
1e jaar
F.Bholai
ROC Amsterdam
14 december 2006
1e BPV 1e oriënterende stage, 1 dag
1 jaar
M. Naderman
ROC Amsterdam
14 december 2006
1e BPV 1e oriënterende stage, 1 dag
nvt
Stuifzand
VUmc loopbaanbegeleiding
nvt
Obducties
16-20 oktober
Snuffelstage, 4 dagen
4 december
Snuffelstage, 1 dag
e
2 jaar
e
e
e
3.
Niveau 4
Niveau 3 BPV
Arbeid Ervarend Leren voortgezet onderwijs
4 HAVO 3 VMBO-T
S. van den Bos M. Djukic
Helen Parkhurst Daltonschool Almere CSB Amsterdam
116
Bijlage 4: Personeel 2006 •
Managementteam afdeling Pathologie
Prof.dr. C.J.L.M. Meijer, voorzitter Prof.dr. G.A. Meijer Mw. J.J.M. Koevoets Mw. drs. F. Barbieri, manager bedrijfsvoering Cluster V (VUmc) •
Afdelingsadviesraad
Prof.dr. C.J.L.M. Meijer, voorzitter Prof.dr. E. Bloemena, Prof.dr. G.A. Meijer Prof.dr. W. Mooi Prof.dr. P. van der Valk Mw. Dr. B.M.E. von Blomberg Dr. F.J. van Kemenade Mw. J.J.M. Koevoets •
Diagnostiekcommissie
Prof.dr. E. Bloemena, voorzitter Prof.dr. P. van der Valk, plaatsvervangend voorzitter Prof. dr. G.A. Meijer, plaatsvervangend voorzitter Prof.dr. C.J.L.M.Meijer Dr. J.A.M. Beliën Dr. F.J. van Kemenade, secretaris Mw. J.H. Fieret, kwaliteitscoordinator Dhr. B. Bakker Overige deelnemers: -Pathologen -Medisch immunologen -Arts-assistenten -Moleculair bioloog -Coordinerend hoofdanalisten van de sectoren: histodiagnostiek, cytologie en neuro-immunodiagnostiek •
Arts-assistentenoverleg (AIOS)
Prof.dr. C.J.L.M. Meijer, opleider Prof.dr P. van der Valk, plaatsvervangend opleider Prof.dr. E. Bloemena Dr. A.H. van Hattum Dr. F.J. van Kemenade Mw. dr. B.M.E. von Blomberg & alle AIOS •
Researchcommissie
Prof.dr. G.A. Meijer, voorzitter Prof.dr. R.J. Scheper, plaatsvervangend voorzitter Dr. E. Hooijberg, secretaris Prof.dr. P. van der Valk Prof.dr. C.J.L.M. Meijer Prof.dr. J.M. Middeldorp Prof. dr. J.W.M. Niessen Dr. J.J. Oudejans Dr. P.J.F. Snijders •
Onderwijscommissie
Prof.dr. W. Mooi, voorzitter Prof.dr. P. van der Valk, plaatsvervangend voorzitter Prof.dr. G.A. Meijer Dr. F.J. van Kemenade
117
• Automatiseringscommissie Prof. dr. G.A. Meijer, voorzitter Dr. F.J. van Kemenade, secretaris Dr. J.A.M. Beliën Mw. J.J.M. Koevoets •
Hoofdanalistenoverleg
Prof.dr. C.J.L.M. Meijer, voorzitter Hr. H.W. van Aalst, coordinerend hoofdanalist histotechniek Hr. R.E. van Andel, coordinerend hoofdanalist moleculaire pathologie Hr. P. Eijk, onderzoeker Mw. J.H. Fieret, kwaliteitscoördinator Mw. A.C. van der Geest, coordinerend hoofdanalist cytologie Hr. A. Kromhout, coordinerend hoofdanalist medische immunologie Hr. R.J.P. Lensen, hoofdanalist oncopathologie Mw. T. Tadema, coordinerend hoofdanalist neuro-/immunodiagnostiek •
Managementondersteuning Pathologie (groot)
Prof.dr. C.J.L.M. Meijer, voorzitter Prof.dr. G.A. Meijer Mw. M.A.A. Kruyt, secretaris Hr. H.W. van Aalst Hr. R.E. van Andel Hr. B. Bakker Mw. J.H. Fieret Mw. A.C. van der Geest Mw. J.J.M. Koevoets Mw. M.D.H. Kommeren Hr. A. Kromhout Hr. R.J.P. Lensen Mw. T. Tadema Hr. P.R.L.A. van den IJssel •
Managementondersteuning Pathologie (klein)
Prof.dr. C.J.L.M. Meijer, voorzitter Prof.dr. G.A. Meijer Mw. J.J.M. Koevoets Hr. B. Bakker Mw. J.H. Fieret Mw. M.A.A. Kruyt •
Arbo en Milieu team
Hr. H.W. van Aalst Hr. R.E. van Andel Mw. D. Claassen Mw. J.H. Fieret Mw. J.J.M. Koevoets (voorzitter) Mw. M.A.A. Kruyt (secretaris) •
Sector/unit overleg
Leidinggevenden en medewerkers van de betreffende sector/unit. •
PaP® (Pathology Research Reports; 1x per twee weken)
Stafleden, promovendi en AIOS
118
Wetenschappelijk personeel Hoogleraren Mw. Dr. E. Bloemena, hoogleraar orale pathologie (0,6fte) Dr. P.J. van den Elsen, hoogleraar experimentele pathologie (0,2fte) Dr. G.A. Meijer, hoogleraar gastroenterologische pathologie Dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar, afdelingshoofd Dr. J.M. Middeldorp, EBV immunologie/pathogenese (0,2 fte) Dr. W.J. Mooi, hoogleraar pathologisch onderwijs Dr. J.W.M. Niessen, hoogleraar cardiovasculaire pathologie (0,5 fte pathologie, 0,5 fte cardiochirurgie) Dr. S. Peña, hoogleraar, gastro-enteroloog Dr. R.J. Scheper, hoogleraar experimentele pathologie Dr. P. van der Valk, hoogleraar neuropathologie Dr. I. van der Waal, hoogleraar orale pathologie, kaakchirurg Overige vaste staf Dr. J.A.M. Beliën, informaticus Mw.dr. B.M.E. von Blomberg, UD, immunologie/celbiologie (0,8 fte) Mw.dr. C.C. Flohil, klinisch Patholoog (0,3fte VUmc, 0,7fte Slotervaart) Dr. F.R.W. van de Goot (0,2fte) Mw.drs. K. Grunberg, klinisch patholoog Dr. A.H. van Hattum, UHS, klinisch patholoog, consulent histo- en cytodiagnostiek, hoofd histodiagnosiek Mw. Dr. I.W.M. Hoogstraten, Medisch Immunoloog Dr. E. Hooijberg, universitair docent B Mw.dr. E.H. Jaspars, UD, klinisch patholoog consulent, dermatopathologie Drs. W.F.B. de Jong, UD, tandarts, orale pathologie (0,5 fte) Dr. W. Kamphorst, neuropatholoog Dr. F. van Kemenade, klinisch patholoog Dr. H. Mullink, UD, kwaliteitsfunctionaris Dr. J.J. Oudejans, klinisch patholoog Mw.dr. E.K.J. Risse, UD, klinisch patholoog consulent longpathologie Mw. dr. J.M. Rozemuller, neuropatholoog (vanaf 01-05-2006) Dr. L. Rozendaal, klinisch patholoog Dr. P.J.F. Snijders, UHD, moleculair bioloog Dr. F.B.J.M. Thunnissen, klinisch patholoog (vanaf 01-09-2006) Dhr. M. Visser, klinisch patholoo Mw. dr. L.C.D. Wijnaendts, patholoog, consulent kinderpathologie (0,6 fte). Dr. B.Ylstra, coördinator micro-array Arts-assistenten in opleiding tot patholoog (AIOS) Drs. I. Ambrose (vanaf 01-12-2003) Drs. A.W. Baidoshvili (vanaf 01-05-2005) Mw.dr. M. Bleeker (vanaf 01-10-2004) Mw.drs. S. Bulk (vanaf 01-12-2004) Mw. drs, N.W.J. Bulkmans, wetenschappelijk onderzoeker B (vanaf 01-09-2006) Drs. M. Chan (vanaf 01-05-2005) Drs. M. de Gast (vanaf 01-07-2005) Mw.dr. N. van Grieken (vanaf 01-09-2004) Dr. P. Lefesvre (vanaf 01-07-2005) Mw.drs. C. Koley (vanaf 01-04 2002) Mw.dr. M.J. Koopmans-Vink (tot 01-08-2006) Hr.drs. C. Meischl (vanaf 01-01-2006) Mw.drs. J.J.F. Muris (vanaf 01-12-2004) Mw.drs. J. Verheij (vanaf 01-01-2004) Hr.drs. J.P. van der Voorn (vanaf 1 januari 2001; AGIKO-constructie) Hr.drs. R. de Vries (vanaf 15-11-2003) Mw.drs. M. Wind (vanaf 01-11-2003) Mw.dr. D. Zielinski (vanaf 01-12- 2001) Opleiding tot medisch immunoloog Dr. M.W.J. Schreurs (vanaf 01-01-2005) Overig wetenschappelijk personeel Dr. L. Bo, fellow neuroloog Mw. dr. H.J. Bontkes, wetenschappelijk onderzoeker A Mw.drs. L. Bosch, promovendus Mw. dr. A.T.T.P. Brink, wetenschappelijk onderzoeker A Mw. dr. B.P. Brink, promovendus (tot 01-06-2006)
119
Mw. drs. T. Buffart, promovendus Mw. drs, N.W.J. Bulkmans, wetenschappelijk onderzoeker B (tot 01-09-2006) Mw.drs. S.A.G.M. Cillessen, promovendus Dhr. J.B.A. Crusius, wetenschappelijk onderzoeker A Mw.drs. M.B. Diosdado Calvo, wetenschappelijk onderzoeker A (vanaf 01-02-2006) Mw. drs. A. van Dijk, promovendus Drs. J.C. van Galen, promovendus Drs. M. Gök, arts geneeskundige niet in opleiding Mw. drs. A. Hardebol, wetenschappelijk onderzoekeer B Mw. drs. F. Henken, promovendus Mw. dr. D.A.M. Heideman, wetenschappelijk onderzoeker B Drs. A.T. Hesselink, promovendus Dr. E. Hooijberg, universitair docent B Dr. J.J.M. Hoozemans, wetenschappelijk onderzoeker B Mw. I.S. van Houdt, promovendus Mw. drs. M. Kocken, arts geneeskundige niet in opleiding Drs. P.A.J. Krijnen, wetenschappelijk onderzoeker A Mw.drs. H.F. Kuipers, wetenschappelijk onderzoeker A Drs. K. Kupreishvili, promovendus Mw.drs. J. Louwers, AGNIO, arts geneeskundige niet in opleiding Mw. dr. F.J. van Milligen, universitair docent B Dr. S. Morré, wetenschappelijk onderzoeker C Mw. drs. S. Muth, agnio (vanaf 01-05-2006) Mw.drs. R. Overmeer, promovendus Mw. dr. B. Pinto Morais de Carvalho, wetenschappelijk onderzoeker A Mw.dr. D. Rijkaart, wetenschappelijk onderzoeker A Mw. S.J.A.M. Santegoets, promovendus Dr. G. Scheffer, wetenschappelijk onderzoeker B Mw.drs. J. Sipkens, promovendus Mw. K.B.J. Scholten, promovendus (tot 01-10-2006) Mw.dr. R.D.M. Steenbergen, wetenschappelijk onderzoeker C Dr. S.J.C. Stevens, wetenschappelijk onderzoeker A Mw. R. van de Ven, promovendus Dr. F.J. Voorhorst, onderzoeker Mw. drs. J. de Wilde, promovendus Mw. drs. S.M. Wilting, promovendus Mw. drs. M. de Wit, promovendus (vanaf 01-05-2006)
Gastmedewerkers Academisch: Dr. R.J.A. Fijneman, postdoc geneeskundige oncologie (tot 01-05-2006_ Mw.dr. T.D. de Gruijl, onderzoeker geneeskundige oncologie(tot 01-05-2006) Mw. M.E. Herreilers, onderzoeker Dr. A.C.M.T. van Maarsseveen, onderzoeker Dr. R. Veerhuis, postdoc psychiatrie Mw.drs. H. Vekony, promovendus, ACTA Mw.dr. D. Oosterhoff, postdoc geneeskundige oncologie (tot 01-05-2006) Technisch ondersteunend personeel Medische Immunologie/Pathobiologie Mw. P. Bonnet, researchanalist Dhr. J. de Groot, researchanalist Mw. J. Hollander, kernanalist (vanaf 01-03-2006) Dhr. A. Kromhout, coordinerend hoofdanalist Mw. A.C.W. van Leeuwen, senior kernanalist Dhr. J.W. Molling, kernanalist Mw. J. Reijm, kernanalist Mw. A.W. Reurs, senior researchanalist Mw. P.E.T. Scholten, senior researchanalist Mw. A.J.N. Schoonderwoerd, researchanalist Mw. A.G.M. Stam, senior researchanalist Dhr. P.G.J.T.B. Wijnands, researchanalist Mw. H.C. Windműller-Borgdorff, kernanalist
120
Cytologie Mw. M. Baloche, kernanalist Mw. A. Bieze, medisch administratief medewerkster patiëntensecretariaat Mw. W.L. Bijtjes, kernanalist Mw. K. Comes, kernanalist Mw. A.C. van der Geest, coördinerend hoofdanalist Mw. F. Ikram, kernanalist Mw. K.M. Ruiten-Nijhof, kernanalist Mw. M. Schraal, kernanalist Mw. S. Sedney, kernanalist (vanaf 01-07-2006) Electronenmicroscopie Dhr. J.M. Fritz, kernanalist Fotografie Dhr. R.R. Otsen, medisch fotograaf / beeldbewerker Dhr. J.T. van Veldhuisen, medisch fotograaf / beeldbewerker Histotechniek Dhr. H.W. van Aalst, coördinerend hoofdanalist Dhr. M.A. Abtahi, hoofdanalist Mw. C. Alferink (vanaf 01-04-2006) Dhr. E. Coosen, kernanalist Dhr. M.P. Dekker, kernanalist Dhr. W. Dekker, kernanalist Mw. D.A. Destombes, kernanalist Dhr. J. van der Grijn, analist (tot 01-07-2006) Dhr. H.M.A.M. Ketelaars, senior kernanalist Hr. P. Kortman, kernanalist Mw. M. Mentar, 1e analist Dhr. Z. Mohamad, analist (tot 01-12-2006) Dhr. A.N. Snel, kernanalist, 0,5fte (tot 01-07-2006) Mw. L.T.H. Schut-Smits, kernanalist Hr. N. Snoijs, kernanalist (vanaf 01-05-2006) Mw. K. Zouggari-Achkari, kernanalist Immunogenetica Dhr. R. Heijmans, research analist Mw. J. Pleijster, research analist Dhr. T. Zwiers, research analist Immunohistochemie / Neuropathologie Dhr. M.P.V. Begieneman, researchanalist Mw. D.W. van den Berg, reserachanalist Mw. K. Castricum, reserach analist (tot 01-02-2006) Mw. H. Feenstra, researchanalist (vanaf 01-04-2006) Mw. S. Fleig, research analist (01-12-2006) Mw. C.P.E. Giroth, researchanalist Mw. E.S. van Haastert, researchanalist (vanaf 01-08-2006) Mw. N. Hahn, researchanalist Dhr. T. Hazes, kernanalist (vanaf 01-02-2006) Mw. M. Jacobs, kernanalist Mw. drs. H. Juwana, researchanalist Mw. A. Leonhart, kernanalist Mw. L. Moesbergen, kernanalist (vanaf 01-08-2006) Mw. E.J. Montagne, senior kernanalist Mw. R.A.L. Remesar, kernanalist Dhr. drs. D. Rockx, researchanalist (tot 01-08-2006) Dhr. A.N. Snel, kernanalist, 0,5fte(tot 01-07-2006) Mw. T.M. Tadema, coordinerend hoofdanalist Mw. S.A.W.M. Verkuylen, researchanalist Mw. A.R. Verlaan, researchanalist Dhr. W. Vos, onderzoeksmedewerker Management/organisatie/beheer Hr. B. Bakker, coördinerend hoofdanalist Mw. J.J.M. Koevoets, coordinator cluster management Mw. J.H. Fieret, kwaliteitscoordinator Mw. M.A.A. Kruyt, management assistente
121
Mw. E. Smitskamp-Wilms, senior secretaresse Micro-array Hr. P. Eijk, onderzoeksmedewerker Hr. A. Meisic, researchanalist (vanaf 01-05-2006) Mw. M. Tijssen, researchanalist (tot 01-06-2006) Hr. P.R.L.A. van den IJssel, wetenschappelijk onderzoeker B Hr. B. Svensson, onderzoeker/bio-informaticus (tot 01-04-2006) Hr. S. Vosse, student-assistent (vanaf 01-08-2006) Moleculaire pathologie Dhr. R.E. van Andel, coordinerend hoofdanalist Mw. D. Boon, researchanalist Mw. N.C. Fransen Daalmeijer, senior researchanalist) Mw. J. Foster-Dingley, researchanalist (vanaf 01-09-2006) Dhr. E. Herscheit, researchanalist (vanaf 01-11-2006) Mw. D. Kramer, senior research analist Dhr. D. Kramer, researchanalist Mw. C. Korver, researchanalist (01-04-2006 tot 01-07-2006) Mw. M. Bekker-Lettink, researchanalist Dhr. R. Pol, senior researchanalist Mw.drs. J.J. Ruizendaal, researchanalist Dhr. F. Topal, researchanalist Dhr. H. Verdurmen (vanaf 01-03-2006) Mw. M.C.G.T. Verkuyten, researchanalist Mortuarium Mw. A.G. van Berkom-Bakker, obductie-assistent Hr. P. Kraaijeveld, obductie-assistent Hr. F.A. Oldert , obductie-assistent Mw. A.C.N. Ranzijn, obductie-assistent Dhr. R.W. Vos, leidinggevend obductie assistent Oncopathologie Dhr. R.J.P. Lensen, hoofdanalist Mw. T. Schouten, researchanalist Patiëntensecretariaat Mw. R. Baron, med. administratief medewerkster patiëntensecretariaat(0,55fte) Mw. I. Klaver, med. administratief medewerkster patiëntensecretariaat Mw. C.R. Koetsier, med. administratief medewerkster patiëntensecretariaat Mw. M.D.H. Kommeren, hoofd patiëntensecretariaat Mw. J.M. Kuhn, med. administratief medewerkster patiëntensecretariaat Mw. M.E. van Meurs, med. administratief medewerkster patiëntensecretariaat Mw. I. Pieterse, med. administratief medewerkster patiëntensecretariaat Mw. A.J. Strunks, med. administratief medewerkster patiëntensecretariaat Mw. C. Verhoef, med. administratief medewerkster patiëntensecretariaat Mw. J.M. Vredeman, med. administratief medewerkster patiëntensecretariaat Stafsecretariaat Mw. C.S. Blok, senior secretaress Mw. H. Blok-Melse, senior secretaresse Mw. E. Boeker, secretaresse (vanaf 01-08-2006) Mw. A.J. Borgmann, management-assistente afdelingshoofd Mw. L.M. van den Dobbelsteen-Brink, senior secretaresse Mw. C.P. van Rijn, senior secretaresse Mw. T. van Wier-van der Schaaf, senior secretaresse Mw. M.M. van der Zee, senior secretaresse Tumor profiling Dhr. M.A.M. Broeckaert, senior researchanalist Mw.. P.M. Delis-van Diemen, researchanalist (vanaf 01-04-2006) Mw. S. de Kemp, student-assistent (vanaf 01-08-2006) Mw. M. Tijssen, researchanalist (vanaf 01-06-2006) Mw. C. Postma, researchanalist (tot 01-09-2006) Mw. S. Mongera, researchanalist Mw. M. van Zijp- Vervaart, kernanalist
122
