Hogeschool Gent Departement Aalst Arbeidstraat 14 9300 AALST
Sociale en juridische beroepsaspecten
Reclame per e-mail December 2011
Academiejaar 2011-2012
Studenten: Hans Geeroms Jels Armand
1
Inhoudsopgave Inhoud Reclame per e-mail.................................................................................................................................. 1 December 2011 ....................................................................................................................................... 1 Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 2 Voorwoord .............................................................................................................................................. 4 Inleiding ............................................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Wat is SPAM? .......................................................................................................................................... 5 Waar komt de naam SPAM vandaan? 5 DEFINITIE van SPAM 5 Hoe herken je spamberichten? ....................................................................................................... 5 Wanneer kwam spam voor het eerst optreden? 5 Nieuwe vormen van Spam 6 Hoe gaan de spammers te werk? .................................................................................................... 6 Wetgeving omtrent spam e-mails ........................................................................................................... 7 Wetgeving in België 7 Aan wie mag er reclame gemaild worden? ..................................................................................... 7 Wat moet je zeker vermelden? ....................................................................................................... 7 Wat te doen als de ontvanger zich verzet? ..................................................................................... 7 Mag reclame anoniem verzonden worden? ................................................................................... 7 Vallen e-nieuwsbrieven ook onder de wet?.................................................................................... 8 Wetgeving in Europa 8 Wetgeving in Amerika 8 Verschil tussen Amerika en Europa ................................................................................................. 9 Wie houdt zich met deze wetgeving bezig? .................................................................................. 10 Hoe werkt spam?................................................................................................................................... 10 Hoe komen spammers aan je e-mailadres? 10 Tips tegen SPAM .................................................................................................................................... 11 Geef on line niet te snel je e-mailadres Een vals e-mailadres Extra e-mailadressen en aliassen Koop nooit iets aangeboden in Spam Camoufleer uw adres Verander uw e-mailadres E-mailadressen op de bedrijfssite Filter Block Negeren Gebruik een virusscanner Klacht
11 11 11 11 12 12 12 12 12 12 12 13 2
Robinsonlijst 13 Emailformulieren 13 Niet uitschrijven 13 Besluit 13 Hoe handelen tegen spam?................................................................................................................... 14 Klacht indienen 14 Er zijn momenteel verschillende organen gemachtigd om klachten in verband met spam te ontvangen...................................................................................................................................... 14 Klacht indienen is een ernstige stap, wil je dit toch doen moet je enkele punten controleren: .. 14 Je kan ook spam melden bij de ISP van de spammer. ................................................................... 14 Spam melden bij de e-mailprovider van de spammer. ................................................................. 14 Nieuwe spamtechnieken 15 Spam via afbeeldingen .................................................................................................................. 15 Wat kan je tegen deze soort spam doen? ..................................................................................... 15 Eigen mening Jels Armand..................................................................................................................... 16 Eigen mening Hans Geeroms ........................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlagen .................................................................................................................................................. 16 Persberichten 18 Bronnen ................................................................................................................................................. 22
3
Voorwoord Als student Toegepaste Informatica is het nodig om een goede basis te hebben van de nationale en Internationale wetgeving. Zeker als je later manager wordt in een bedrijf, of informaticus. Als je een project wil opstarten moet je altijd uitkijken naar eventuele conflicten die kunnen voorkomen met de wet. Wij hebben gekozen voor het onderwerp “Reclame per e-mail”, aangezien iedereen tegenwoordig een e-mailadres heeft, en daar regelmatig (on)gewenste reclame in de bus krijgt. Als we het hebben over ongewenste reclame, dan hebben we het over SPAM. Gewenste reclame kan eventueel een nieuwsbrief zijn waarin reclame wordt gemaakt door een bedrijf. Wij vonden het interessant om eens te controleren welke e-mails nu eigenlijk mogen verzonden worden, of dit allemaal wel binnen de wet past. Veel internetgebruikers ergeren zich aan spam en het verwijderen van deze berichten kost veel tijd. Daarom willen wij ons verdiepen in dit onderwerp. Omdat iedereen zich ergert aan dit soort e-mails. We hopen met deze paper een duidelijk antwoord te geven op de vraag “Mag reclame wel zomaar verzonden worden per e-mail?”
Jels en Hans
4
Wat is SPAM? Waar komt de naam SPAM vandaan? De Amerikaan Joel Furr, een beheerder van Usernet, bedacht de naam voor de ongevraagde post. In de jaren zeventig werd er door de acteurs van Monty Python een hilarische sketch rond gemaakt. Als een echtpaar in een restaurant iets wou gaan eten, konden ze alles krijgen, als er maar Spam in zat (Spam was een merk dat bekend stond voor zijn ingeblikt vlees.). Als in die sketch dan ook een groep Vikingen steeds luider gaat roepen en zingen om spam, wordt het helemaal onmogelijk om normale conversaties te voeren. Na de sketch, bij de aftiteling, kwam ook telkens opnieuw het woordje “spam” in beeld. Vandaar de analogie. Die twee connotaties, mechanisch geproduceerd en het wordt je “door de strot geduwd”, maken spam een perfecte metafoor voor de ongevraagde massamail. SPAM is een geregistreerd handelsmerk van het bedrijf Hormel Foods Corporation, maar het woord spam is dermate gebruikelijk geworden dat het niet langer beschermd wordt door het merkenrecht.
DEFINITIE van SPAM Spam staat bekend als verzamelnaam voor alle ongewenste massaberichten. We kennen het ook als Unsolicited Commercial E-mail en Unsolicited Bulk E-mail. Als wij spreken over spam denken we meteen aan e-mails, maar niet enkel de elektronische ongewenste post staat onder deze naam, ook ongewenste reclameboodschappen op websites(o.a. fora) vallen onder spam. Soms is spam moeilijk te definiëren, want een poging van bedrijven of organisaties om contact te leggen is daarom niet meteen spam. Het verschil tussen spam en andere communicatie is dat er bij spam een bericht wordt gestuurd naar een groep die veel groter is dan de eigenlijke doelgroep. Daarom is het niet altijd gemakkelijk om spam een definitie te geven, maar aangezien spammers steeds op zeer grote schaal werken, is het meestal wel duidelijk. Hoe herken je spamberichten? Berichten die in grote hoeveelheden verstuurd worden en naar duizenden mensen tegelijkertijd, dat zijn spam-berichten. Deze berichten worden ook verstuurd of geplaatst zonder toestemming of medeweten van de website of van de ontvanger. Het spammen heeft vooral een commercieel doel. Meestal bevatten deze berichten dan ook een verwijzing naar een product of een website.
Wanneer kwam spam voor het eerst optreden? Het eerste bekende feit van een spambericht werd verstuurd op 3 mei 1978. Het was een bericht van het toenmalige Digital Equipment Corporation (DEC, nu een onderdeel van Hewlett-Packard). Marketingmedewerker Gary Thuerk stuurde een aankondiging van een ‘open huis’, naar aanleiding van de lancering van nieuwe modellen. De DEC-20-computers. Dit spambericht werd naar iedereen verstuurd die op het toenmalige ARPANET systeem zat, aan de westkust van de Verenigde staten. Niet enkel via e-mails is spam populair. Halverwege de jaren 90 werd er vooral “gespammed” via de telefoon of via de fax. Een vooraf opgenomen boodschap werd verteld aan de persoon die opgebeld werd, of mensen kregen met grote regelmaat faxen binnen die pagina’s lang waren, wat natuurlijk voor ergernissen zorgde aangezien er veel kosten waren voor het papier. In 1998 werden deze vorm van spam verboden in de Telecommunicatiewet. “Het gebruik van automatische oproepsystemen zonder menselijke tussenkomst en faxen voor het overbrengen van 5
ongevraagde oproepen voor commerciële, ideële of charitatieve doeleinden” mocht enkel maar gebeuren met de toestemming van de abonnee. Al van bij het invoeren van deze wet werd de vraag gesteld waarom deze wet ook niet zou gelden op ongewenste e-mails. Maar toen leek het erop dat een ‘opt-out’ regeling opgezet kon worden, net als bij de ‘fax-spam’, waarbij mensen kunnen aangeven of zij deze reclame willen ontvangen of niet. In veel spam-mails werd dan ook vermeld dat de ontvanger zich kon afmelden. Maar twaalf jaar verder blijkt dat dit systeem toch niet kan werken. Wie zich afmeldde voor een spam-mail kreeg alleen maar meer ongevraagde e-mails omdat hij kennelijk dat soort mails las. In het begin van de spam-mails was het een klein vergrijp, maar tegenwoordig kom je er niet zomaar mee weg met het versturen van spam. In 2008 werd de Amerikaan Eddie Davidson veroordeeld tot 21 maalden celstraf voor het versturen van spam. Tegenwoordig worden er ruim 100 miljard spamberichten per dag verstuurd over het internet. Dit is ruim 80 procent van alle e-mailberichten die per dag worden verstuurd. De meerderheid van deze berichten komen echter niet aan, omdat deze verstrikt raken in spamfilters die internetproviders in het leven hebben geroepen om de ongewenste post te bestrijden.
Nieuwe vormen van Spam Er lijkt een nieuwe evolutie ingezet waarin spam niet enkel voorkomt in e-mails, maar in verscheidene internettoepassingen, waaronder het WWW. Een populair doelpunt lijken internetfora te zijn. Naast het gewoonlijke doel van spam om ongevraagd reclame te maken, heeft spam op het WWW vaak een extra doel: doordat de spam op veel websites gekopieerd wordt, verwijzen er veel links naar de website van de spammer, waardoor deze website in de rankings van de zoekmachines stijgt. Spammen op het WWW is omslachtiger dan via e-mail. Om spam via e-mail te versturen volstaat het e-mailadres van het slachtoffer te kennen. Om op het WWW te kunnen spammen, dient men naast de websites van de slachtoffers ook een bug op de website te kennen, zodat men de spam op de website kan toevoegen.
Hoe gaan de spammers te werk? Om op het WWW te spammen zorgen de spammers ervoor dat men met een bot een zoekmachine scant naar een populair computerprogramma met een bekende bug. Als de bot een website met het programma gevonden heeft, exploiteert de bot de bug. Om op internetfora te kunnen spammen maakt de bot zogezegd nieuwe accounts aan op de verschillende fora. Meestal doen ze dit op phpBB-internetfora. Deze bots openen dan nieuwe topics op het forum met daarin een link. Wie daar op klikt is een slachtoffer van spammers. Wat ook sterk opkomt is het aandelenspam, waarin gebruikers wordt aangemoedigd om een bepaald aandeel te kopen, zodat de koers stijgt. De verzender van de spam heeft voraf al een grote hoeveelheid van dat fonds ingeslagen.
6
Wetgeving omtrent spam e-mails Wetgeving in België In juli 2002 heeft het Europees parlement ingestemd met een richtlijn die moet vermijden dat commerciële boodschappen via elektronische middelen (SMS,MMS,e-mail) gebeurt zonder dat de potentiële ontvanger dit wenst. De ontvangers moeten voortaan toestemming geven (“opt-in”) aan verzenders voor commerciële mail. Sinds 11 maart 2003 heeft België zijn eigen wet omtrent Spam. Deze wet is ingegaan op 28 maart 2003. De wet is gebaseerd op die Europese richtlijn die het verzenden van commerciële e-mails zonder expliciete toestemming van de bestemmeling verbiedt. De Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer ziet toe op de naleving van de wet. Maar op spam van buiten de EU –de meeste spamberichten- heeft de wet weinig of geen impact. Op deze wet is als aanvulling nog een Koninklijk besluit gevolgd, met name het probleem van spamming. Het bepaalt de gevallen waarin een dienstverlener reclame via elektronische post mag verzenden zonder de voorafgaande toestemming van de ontvanger. Aan wie mag er reclame gemaild worden? In twee gevallen mag er reclame gemaild worden zonder voorafgaande toestemming van de ontvanger. Het eerste geval is aan Klanten. Dit mag als het enkel over u eigen producten of diensten gaat en deze moeten gelijkwaardig zijn met wat u reeds aan eze persoon verkocht hebt(boek & CD, maar niet boek & auto). Hierbij ook rekening houden met de wet op bescherming van de privésfeer. Het tweede geval zijn rechtspersonen met onpersoonlijke e-mailadressen zoals ‘
[email protected]’, ‘
[email protected]’ Wat moet je zeker vermelden? Er moeten slechts drie zaken vermeldt worden 1) Je moet het woord ‘Reclame’ vermelden, zodat de ontvanger weet dat het over een reclamemail gaat. 2) Het recht voor de ontvanger om zich te verzetten tegen meer van u reclamemails. 3) Hij moet de mogelijkheid krijgen om af te zien van de mails. Dit kan bijvoorbeeld via een uitschrijfkoppeling of een uitschrijfpagina. Wat te doen als de ontvanger zich verzet? Als er een klacht van een klant binnen komt moet hij binnen korte termijn op de hoogte gebracht worden dat er rekening gehouden wordt met zijn wensen. Er moeten ook maatregelen voor getroffen worden en de interne lijst moet worden bijgewerkt. Mag reclame anoniem verzonden worden? Nee, de wet verbiedt dit. Het is verboden om het e-mailadres van derden te gebruiken om e-mails te sturen. Het vervalsen of verbergen van informatie waarmee de ontvanger de oorsprong of de afgelegde weg van de e-mail kan vinden is strafbaar.
7
Vallen e-nieuwsbrieven ook onder de wet? Ja, maar door mensen zich zelf te laten inschrijven (opt-in) zal niemand ongewenst die e-mail ontvangen, want ze maken zich zelf abonnee. Het is dus wel mogelijk om dit legaal probleem te omzeilen.
Wetgeving in Europa De Europese Commissie heeft de oorlog verklaard aan spammers, m.n. individuen of bedrijven die soms massaal ongevraagde reclame sturen d.m.v. elektronische post. Een opt-in regime, waarbij reclame e-mails slechts met voorafgaande toestemming verstuurd mogen worden, is van kracht. Artikel 13 van de Europese Richtlijn omtrent de bescherming van de privacy in elektronische communicatie stelt dat het gebruik van e-post voor reclame verboden is, behalve indien men vooraf de toestemming heeft van het individu. Europa heeft wel voorzien in een belangrijke uitzondering. Onder bepaalde voorwaarden kan men emailen naar klanten. De EU biedt ook aan de lidstaten de mogelijkheid om bedrijven te beschermen tegen ongevraagde reclame per e-mail. Deze Europese regel is niet enkel van toepassing op reclame e-mails, maar ook op b.v. SMS en MMS. Bovendien moet dergelijke e-post een geldig elektronisch adres hebben om te kunnen reageren en mag men geen ‘spamouflage’ toepassen, b.v. het camoufleren van de eigenlijke afzender van de mail. Deze richtlijn bevat ook nog andere verplichtingen, zoals onder meer: 1) Cookies mogen slechts gebruikt worden indien de websitebezoeker hierover duidelijk geïnformeerd wordt en het recht krijgt om zich hiertegen te verzetten 2) Spyware mag enkel gebruikt worden wanneer het bedrijf hierover informatie geeft en een recht om zich te verzetten 3) Localisatiegegevens, namelijk informatie over waar een gsm-gebruiker zich bevindt, mag enkel gebruikt worden mits voorafgaande toestemming. Ten laatste op 31 oktober 2003 moesten de lidstaten van de EU dit spamverbod in nationale wetgeving omgezet hebben. België deed dit dus al in maart 2003.
Wetgeving in Amerika In Amerika wordt de spamwet de CAN-SPAM act of 2003 genoemd. CAN-SPAM staat voor Controlling the Assault of Non-Solicited Pornography and Marketing Act of 2003. De wet voor het beheersen van de aanval door ongevraagde pornografie en marketing. Deze wet werd ingediend door de democratische senator Ron Wyden en de republikeinse senator Conrad Burns. Onderdeel van de wet was de eis aan de FCC om binnen 24 maanden na invoering een rapportage op te stellen over de effectiviteit van de wet en eventueel verbeter-voorstellen te doen. De gevraagde rapportage adviseerde geen wijzigingen. De federale spam wet is van kracht sinds 1 januari 2004. Deze wet pakt ook de pornografische e-mails aan. Deze moeten een specifiek label krijgen (bepaald door de Federal Trade Commission of FTC) in de onderwerpregel opdat de bestemmelingen 8
dergelijke berichten zouden kunnen onderscheiden van ander e-mailverkeer. Ook de inhoud van dergelijke mails wordt aan regels onderworpen. Zo mag b.v. in de boodschap zelf niet onmiddellijk sexueel getinte inhoud zichtbaar zijn. De afzender moet de bestemmeling uitleggen hoe men toegang kan krijgen tot de inhoud. Hiermee probeert men dus de pornografische e-mails te filteren en onder meer minderjarigen te beschermen t.o.v. deze e-mails.
De wet staat het versturen van ongevraagde e-mailberichten toe als de berichten voldoen aan de volgende drie voorwaarden: 1) Een uitschrijfmogelijkheid 2) Eisen met betrekking tot de inhoud 3) Voldoen aan verzendgedrag Uitschrijfmogelijkheid Het is toegestaan om ongevraagd commerciële e-mail berichten te versturen aan personen tenzij deze personen eerder al hebben aangegeven daar geen prijs op te stellen. Ook moet in elk verzonden bericht vermeld zijn hoe een ontvanger zijn e-mailadres kan laten verwijderen van de verzendlijst. Eisen met betrekking tot de inhoud. Ongevraagde commerciële berichten moeten voldoen aan een aantal inhoudelijke eisen: 1) Correctheid van afzender-gegevens 2) Beschrijving in het “Onderwerp” of “Subject”: veld moet overeenkomen met de aanbiedingen in het eigenlijke bericht 3) Opname fysiek adres: in het bericht moet het juiste fysieke adres van de verzender staan 4) Opname van aanduiding “adult” als de inhoud van het bericht bestemd is voor volwassenen. Voldoen aan verzendgedrag Er gelden bepaalde gedragsregels voor het verstuur-proces: 1) Er mag geen gebruik gemaakt worden van open-relay servers 2) Er mag geen gebruikgemaakt worden van geoogste adressen 3) Een bericht mag geen vervalste kop- of header-regels bevatten. De wet maakt een uitzondering voor berichten zoals: 1) Religieuze boodschappen 2) Politieke boodschappen 3) Berichten betreffende de nationale veiligheid. Verschil tussen Amerika en Europa Het verschil met de wet in de Europese Unie is dat de VS gekozen hebben voor een opt-out regime. Bedrijven kunnen reclame e-mails blijven sturen maar moeten de mogelijkheid bieden aan de ontvanger om zich uit te schrijven. Bepaalde staten in Amerika hadden reeds eigen wetgeving, soms was deze strenger dan de federale wet. In Californië was er het opt-in regime, zoals in de EU.
9
Sancties in Amerika De spam-misdrijven worden bestraft met geldboetes en gevangenisstraffen, eventueel in combinatie met elkaar. Afhankelijk van het type misdrijf en onder meer ook het volume verstuurde e-mails en eventuele recidive. De boetes kunnen oplopen tot zes miljoen dollar en men kan maximaal vijf jaar celstraf krijgen voor deze feiten. Wie houdt zich met deze wetgeving bezig? De FTC (Federal Trade Commission) is als een waakhond voor deze wetgeving. Zij krijgen de toestemming om een Do-Not-e-Mail-List op te starten, een officiële robinsonlijst, waar men z’n elektronisch adres kan inschrijven en die Amerikaanse bedrijven moeten respecteren. Deze commissie moet ook toezien op de naleving van de wet, bepaalde bijkomende initiatieven nemen en verslag uitbrengen over de effectiviteit van de Can-Spam act.
Hoe werkt spam? Hoe komen spammers aan je e-mailadres? De verzender van spam kan op verschillende manieren gemakkelijk aan een elektronisch postadres geraken. In de eerste plaats kan je zelf je e-mailadres hebben meegedeeld. Op goed geluk Spammers komen ook aan je emailadres ‘op goed geluk’. Er is op aarde zo’n groot aantal emailadressen dat het zeer effectief is om een speciaal daarvoor geschreven programma willekeurige e-mailadressen te laten genereren om daar vervolgens spam naar te sturen. De spammers gebruiken een script dat een heel digitaal namenwoordenboek uitleest en achter elke naam bv @gmail.com plakt. Zo heeft een spammer al snel een paar duizend e-mailadressen te pakken waarnaar hij zijn ongewenste post kan sturen. Het principe is dat op basis van namen, werkwoorden en zelfstandige naamwoorden er zeer gemakkelijk grote hoeveelheden potentiële e-mailadressen gegenereerd kunnen worden met een simpel computerprogramma. De spammer kan hiermee ook bekijken welke adressen er wel, en welke adressen er niet bestaan. Een spammer kan zelfs zo ver gaan dat hij kan kijken via een script of de ontvangende persoon de e-mail gelezen heeft. Inbraak op e-mail servers De spammers kunnen ook aan je e-mailadres geraken door in te breken op e-mail servers. Deze servers houden voor een bedrijf of leverancier van internettoegang alle e-mailadressen bij. De spammers proberen die adressenlijsten te stelen door op deze computers in te breken. Dit wordt ook wel de DHA (Directory Harvest Attack) genoemd. Commerciële lijsten. Spammers verkopen hun lijsten vaak door. Je krijgt soms aanbiedingen waarbij je voor enkele dollars of euro’s een CD met miljoenen adressen kunt krijgen. Probeer nooit een databank met emailadressen te kopen op basis van een e-mailbericht, want waarschijnlijk zijn deze illegaal verkregen.
10
De Spin Methode Spiders, ook wel bekend onder de namen bot of worm zijn programma’s die webpagina’s kunnen opvragen en lezen. Niet elke spider is per definitie slecht, zoekmachines maken ook gebruik van spiders om het web af te zoeken naar nieuwe websites. Hierdoor blijft de index van de zoekmachine up to date. Spiders kunnen ook e-mailadressen lezen die op websites staan om als spam adressen te gebruiken. Van veel personen staat hun e-mail adres online. Hoe komt dit? 1) 2) 3) 4)
Als je een website bezoekt om een product of dienst aan te kopen Als je je inschrijft op een mailingslijst Als je deelneemt aan een discussieforum (vraagt men persoonlijke gegevens) Sommige webmasters plaatsen hun e-mailadres op hun website zodat gebruikers vragen en opmerkingen kunnen sturen.
Tips tegen SPAM Geef on line niet te snel je e-mailadres Spammers gaan overal op het internet op zoek naar nieuwe e-mailadressen, zoals fora en nieuwsbrieven. Op deze manier zijn er door mensen al verschillende CD-Roms samengesteld met miljoenen e-mailadressen erop. Daarnaast verkopen sommige websites hun e-mailadressenlijst van bezoekers en/of klanten. Aangezien op deze manier een e-mailadres geld waard wordt, is het aangeraden om er spaarzaam mee om te springen. Het is bijvoorbeeld niet slim om met een echt, werkend e-mailadres deel te nemen aan e-mailkettingbrieven. Ook opletten met het invullen van online formulieren van bedrijven, want deze kunnen u namelijk toelating laten geven voor commerciële doeleinden. Bij een opt-in mogelijkheid moet u daarvoor een vakje aanvinken, bij een opt-out staat dit meestal al aangevinkt. Wees dus alert!
Een vals e-mailadres Als u vindt dat men te nieuwsgierig wordt naar persoonlijke informatie wanneer u zich ergens online registreert, zonder dat je duidelijk op de hoogte wordt gebracht van privacy instellingen kan u een vals e-mailadres verzinnen. Zoals bijvoorbeeld ‘
[email protected]’. Als u echter een antwoord verwacht, kan u dit natuurlijk niet doen.
Extra e-mailadressen en aliassen Je kan verschillende e-mailadressen aanmaken die u elk gebruikt voor een specifiek doeleind. Je kan bijvoorbeeld een e-mailadres gebruiken enkel en alleen voor nieuwsbrieven of online registratie. Als dan één account wordt overspoeld door spam, is het niet moeilijk om hier vanaf te raken, u hoeft enkel en alleen die account stop te zetten. Hier hebt u natuurlijk het nadeel dat u verschillende emailadressen moet beheren. Als u over aliassen beschikt, krijgt u alle mails van de aliassen in uw normale mailbox. Als u merkt dat u van één alias enkel spam ontvangt, kan u gewoon deze uitschakelen. De meeste providers bieden u tot vijf aliasadressen.
Koop nooit iets aangeboden in Spam Blijkbaar zijn er nog altijd veel mensen die dit doen met het gevolg dat de spammers veel geld verdienen en doorgaan met hun praktijken.
11
Camoufleer uw adres Als u uw e-mailadres ergens achterlaat, verander het ‘@’-teken dan door ‘at’. Aangezien spammers nooit kijken of e-mailadressen bestaan, zullen ze dat zeker niet veranderen. Met als gevolg dat u geen spam van deze spammer zal ontvangen.
Verander uw e-mailadres Dit is de meest drastische maatregel, maar u moet weten dat een e-mailadres geen levenslange gebruiksduur heeft. Na enkele jaren intensief gebruik, is namelijk elk e-mailadres bevuild. Als u kunt, verander af en toe eens van e-mailadres.
E-mailadressen op de bedrijfssite De meeste sites van instellingen of bedrijven vermelden contactgegevens, inclusief e-mailadressen. Zo hoort het ook, anders heeft een interactief medium geen zin. Dit heeft natuurlijk als nadeel dat de vermelde personen niet enkel door geïnteresseerden zullen gemaild worden, maar ook door spammers. Wees daarom alert met het plaatsen van e-maladressen.
Filter Tegenwoordig geeft elke e-mailsoftware je de mogelijkheid om inkomende e-mails te filteren. Dit kan op basis van verschillende zaken, zoals adres, sleutelwoorden of land van herkomst. Microsoft Outlook heeft een standaard zwarte lijst ingebouwd op basis van woorden zoals "moneyback guarantee", "for free!", "adults only" en "erotic". Deze zijn namelijk meestal spam. Wanneer u deze filter activeert, worden de gefilterde boodschappen gemarkeerd of meteen verwijderd. Uiteraard moet de zwarte lijst up-to-date gehouden worden. Voor sleutelwoorden is dat nog te doen, maar voor e-mailadressen is dit onbegonnen werk. Filteren heeft ook nadelen, want soms zal de software onterecht e-mails als spam markeren.
Block Als je nog een stapje verder dan filteren wil gaan, kan je gaan blocken. Als je dit doet, worden spam-mails niet tot uw inbox toegelaten. De mail wordt verwijderd en de afzender wordt ervan op de hoogte gebracht. Bij blocken geldt voor software hetzelfde nadeel. Soms wordt ten onrechte een e-mail als spam aanzien. Je kan alle e-mails van een bepaalde ISP gaan blocken, maar dit is heel drastisch. Zeker als u ook ernstige e-mails ontvangt van mensen bij die provider.
Negeren Eens de spam in uw inbox geraakt, is het zaak dat u er zo weinig mogelijk aandacht aan besteedt. Anders bevestigt u de spammer dat uw e-mailadres perfect werkt en zal u in de toekomst steeds meer bedolven worden onder spam. Antwoord dus zeker nooit op spam, ook niet als u zich zogezegd kan uitschrijven. Als u merkt dat het spam is, verwijder het bericht dan meteen zonder dat u het opent. Spam zendt namelijk een bevestiging naar de ontvanger als u de mail heeft gelezen. Soms is het mogelijk om er spam uit te halen zonder de mail te lezen, u hoeft enkel en alleen maar naar het onderwerp te kijken. Als er staat "MAKE MONEY without you having to do ANYTHING!!!" hoeft u niet te twijfelen, dan is het overduidelijk spam. Door de toetsen shift en delete in te drukken worden mails permanent verwijderd zonder eerst naar de prullenbak verwezen te worden. Maak ook geen gebruik van een preview pane, dit staat namelijk gelijk aan de mail openen.
Gebruik een virusscanner Sommige malware en virussen gaan op uw computer op zoek naar e-mailadressen wanneer ze uw computer hebben besmet. Andere maken van je computer een ‘zombie’, ze gebruiken hem om spam
12
te versturen naar anderen, zonder dat u dit wil. Het is dus aangewezen regelmatig te scannen op virussen en malwaren.
Klacht Een klacht naar de afzender of adverteerder sturen heeft weinig tot geen zin omdat spammers hun identiteit verbergen. Bovendien laat u weten dat uw e-mailadres echt werkt, wat u later meer spam kan opleveren. Je kan wel een klacht sturen naar de postmaster van het domein van de spammer, het bedrijf dat het domein host of de Internet Service Provider. Bij die laatste, de ISP, zal u het meeste kans maken. Toch zullen veel ISP’s zich niet veel aantrekken van uw klacht, want ze kunnen ook weinig doen tegen spam die wordt verstuurd vanuit anonieme webmailadressen zoals hotmail. Bovendien slagen spammers er ook in om steeds beter en meer sporen uit te wissen en het verzendadres te camoufleren. Er bestaan tools om toch de ISP te weten te komen, via analyse van de berichtkop, zoals Sam Spade for Windows. Of je kan de lijst van Abuse.net controleren.
Robinsonlijst Verschillende organisaties hebben als reactie op spam een ‘robinsonlijst’ aangelegd. Dit zijn lijsten waarop u zich kan inschrijven indien u geen reclame wenst te ontvangen. Deze organisaties gebruiken die lijsten om u uit hun bestand te schrappen. In België is dit het Belgische Direct Marketing Verbond (BDMV). Hiermee is niet alles opgelost, want enkel leden van deze organisaties zullen zich daaraan houden. Dit is nationaal geregeld, terwijl de meeste spam internationaal gaat. De Amerikaanse Direct Marketing Association (DMA) doet een poging tot een internationale Robinsonlijst met de E-mail Preference Service, maar niet iedereen gelooft in de goede bedoelingen ervan.
Emailformulieren Gebruikers kunnen vaak met aanbieders van een website communiceren via een e-mailformulier op de website. Wanneer je in een formulier je e-mailadres invult en opstuurt loop je kans dat de ontvanger er later misbruik van maakt. Of je wel of geen kans kan oplopen op spam na het invullen van zo een formulier moet je elke keer opnieuw beoordelen. Je kan een hoop spam voorkomen door je e-mailadres aan zo weinig mogelijk onbekenden te versturen.
Niet uitschrijven Wanneer je een spam-mail hebt ontvangen met daarin een link waarop staat dat je je hier kan uitschrijven. Doe het niet, als je op die link klikt geeft het aan dat je de spam leest en wat dus een reden is voor de spammer om je nog meer spam te sturen. Ook hier geldt dat je het per keer moet beoordelen. Bij e-mails van gekende bedrijven kan je dit wel doen b.v.
Besluit De slotsom is dat er geen pasklare antispamoplossing bestaat, maar dat u gewoon voorzichtig moet zijn, net als bij virussen. Als het probleem heel uw organisatie treft, is het het overwegen waard om de e-mail- en antivirussoftware op serverniveau aan te pakken. Het principe is hetzelfde, regels instellen om te filteren, maar dan geldig voor iedereen binnen de firma of instelling.
13
Hoe handelen tegen spam? Klacht indienen Er zijn momenteel verschillende organen gemachtigd om klachten in verband met spam te ontvangen. 1) Algemene Directie Controle en Bemiddeling van de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie: Ontvankelijke klachten: voornamelijk klachten betreffende reclame via e-mail. 2) De Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer: Voornamelijk klachten betreffende misbruik van u e-mailadres. 3) De Federal Computer Crime Unit (FCCU) van de Federale Politie: Ontvankelijke meldingen: misdrijven op of via internet. De klachten kunnen enkel ingediend worden via aangifte bij een politiekantoor
Klacht indienen is een ernstige stap, wil je dit toch doen moet je enkele punten controleren: 1) Controleer of u in het verleden geen toelating heeft verleend aan de verzender van de boodschap 2) Controleer of de boodschap niet onder de door de wet voorziene uitzonderingen valt 3) Indien de e-mail een link om zich uit te schrijven bevat en u de verzender als betrouwbaar beschouwt, maak dan gebruik van deze mogelijkheid en dien slechts klacht in als deze actie zonder gevolg blijft. 4) Indien de e-mail afkomstig is van het e-mailadres van een kennis, verwittig hem dan. Je kan ook spam melden bij de ISP van de spammer. Spam kan je melden bij de internet service provider van de spammer. In de header van het emailbericht kan je het IP-adres vinden waarvan de spam gestuurd is. Door een reverse DNS lookup te doen op het IP-adres kan je soms achterhalen wat het ISP is van de verzender. http://remote.12dt.com/rns/ biedt een online reverse DNS lookup mogelijkheid. Elke ISP heeft een adres waarop misbruik gemeld kan worden, bij herhaaldelijk misbruik zullen providers stappen ondernemen om de spam te stoppen. Spam melden bij de e-mailprovider van de spammer. Spam kun je ook melden bij de e-mailprovider van de verstuurder. Soms is dit een grote provider zoals Hotmail of Yahoo, maar soms worden ook e-mailservers gekaapt. Het is niet erg voor de hand liggend dat bijvoorbeeld een universiteit spam stuurt, dit wil zeggen dat de mailserver van die organisatie misbruikt wordt om spam te sturen. In beide gevallen kan je spam melden via de site van de e-maildienst, dan wel van de organisatie waarvan de e-mail server gekaapt is. Soms zijn de e-mail provider en de internet service provider dezelfde. Een e-mailprovider kan de spam stoppen door de spammer toegang te ontzeggen tot de e-maildienst.
14
Nieuwe spamtechnieken Spam via afbeeldingen Een nieuwe, zorgwekkende trend is dat de inhoud van spamberichten steeds intelligenter wordt. Dit heeft alles te maken met verbetering en het groeiende gebruik van spamfilters. De spammers proberen nieuwe technieken uit om deze te verschalken. Sinds een paar jaar bevatten steeds meer spamberichten bijvoorbeeld één of meerdere afbeeldingen. Waarom gebruiken spammers afbeeldingen? - Beeld is een krachtig, herkenbaar communicatiemiddel. Zelfs in een fractie van een seconde heb je de essentie van de boodschap begrepen, nog voor je op de Delete-knop kon duwen - Afbeeldingen zijn voor de meeste spamfilters erg moeilijk te onderscheppen. Duidelijke spamgerichte tekst zijn voor het menselijke oog perfect leesbaar, maar voor de spamfilter niet. - Door de kleuren licht te wijzigen kunnen de spammers tienduizenden varianten maken van dezelfde afbeelding, waarbij ze telkens een andere digitale vingerafdruk achterlaten. Zo kunnen de spamfilters ze nog moeilijker onderscheppen. - Soms worden afbeeldingen niet in de e-mail meegestuurd maar automatisch vanaf het internet gedownload. Dit gebeurt zelden bij echte spam maar vooral bij nieuwsbrieven. De verzender kan op basis van het aantal downloads inschatten hoeveel ontvangers het bericht effectief hebben geopend. Wat kan je tegen deze soort spam doen? - Gebruik een spamfilter en train het filterprogramma op basis van afbeeldinsspam. Het resultaat is zeker niet perfect maar zal toch steeds beter worden. - Het visualiseren van afbeeldingen in de voorbeeldweergave van je e-mailprogramma kun je uitzetten. Voor berichten die je wel vertrouwt, kun je de afbeeldingen eenvoudig inladen door erop te klikken.
15
Eigen mening Jels Armand Hans Geeroms Iedere mens met een e-mailadres heeft last van spamberichten. Ikzelf krijg er per dag een paar in mijn inbox. Maar ondertussen krijg ik ook nog tientallen spamberichten per dag die in mijn ongewenste post terecht komen. Deze zijn niet lastig omdat deze e-mails elke week worden verwijderd zonder dat ik er iets voor moet doen. Maar diegene die in mijn inbox terecht komen moet ik steeds zelf verwijderen. En als je eens verstrooid bent, open je af en toe die e-mail, waardoor je die e-mail dan naar heel je contactenbestand verzendt, waardoor je vrienden en familie er ook last van beginnen krijgen…. En zo gaat het spelletje maar door en door. Heel goed dat de regeringen in de wereld hier een wetgeving rond gemaakt hebben. Dat de spammers nu eerst toestemming moeten hebben om deze e-mails te versturen zorgt voor veel minder spam dan enkele jaren terug, toen iedereen naar iedereen e-mails mocht blijven sturen. Dit geldt in Europa, terwijl in Amerika deze regel toch niet telt. Hier is het wel verplicht om een “uitschrijfmogelijkheid” onderaan de e-mail te zetten, maar als je daar op klikt is de kans veel groter dat je nog meer spam in de bus zult krijgen. Ook dat er strenge straffen staan op het onwettig doorsturen van e-mails is een goede zaak, jammer genoeg zal je ze nooit helemaal uit de internetwereld kunnen laten verdwijnen. Ik heb tegenwoordig veel minder last van deze e-mails omdat ik me inschrijf op bepaalde sites met een oud e-mail adres dat ik toch nooit meer gebruik, hierdoor gaat de meeste spam gewoon naar daar, daarom heb ik er zeer weinig last van.
Bijlagen Voorbeelden in het dagelijkse leven
16
Wetteksten en Richtlijnen. Belgacomwet Artikel 114 § 8. Met geldboete van 500 tot 50 000 frank en met een gevangenisstraf van één tot vier jaar of met één van die straffen alleen wordt gestraft : 1° de persoon, die op bedrieglijke wijze telecommunicatie door middel van (een telecommunicatienet) tot stand brengt, ten einde aan zichzelf of aan een ander persoon wederrechtelijk een voordeel te verschaffen; <W 1997-12-19/30, art. 85, 017; Inwerkingtreding : 0101-1998> 2° de persoon, die (een telecommunicatienet of -dienst) of andere middelen van telecommunicatie gebruikt om overlast te veroorzaken aan zijn correspondent of schade te berokkenen; <W 1997-1219/30, art. 85, 017; Inwerkingtreding : 01-01-1998> (3° de persoon die de bepaling van artikel 111 schendt.) <W 2001-12-30/30, art. 152, 038; Inwerkingtreding : 01-01-2002> Wet handelspraktijken en bescherming consulent Artikel 22 Voor de toepassing van deze wet wordt als reclame beschouwd elke mededeling die rechtstreeks of onrechtstreeks ten doel heeft de verkoop van producten of diensten te bevorderen, met inbegrip van onroerende goederen, rechten en verplichtingen, ongeacht de plaats of de aangewende communicatiemiddelen. [Wordt als vergelijkende reclame beschouwd elke vorm van reclame waarbij een concurrent dan wel door een concurrent aangeboden goederen of diensten uitdrukkelijk of impliciet worden genoemd]. [Aldus aangevuld door artikel 4 van de wet van 25 mei 1999 tot wijziging van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument (B.S. 23.06.1999)]. Artikel 23 Onverminderd andere wettelijke of reglementaire bepalingen is elke reclame verboden: 5° die, vanwege de globale indruk, met inbegrip van de presentatie, niet onmiskenbaar als zodanig kan worden herkend, en die niet leesbaar, goed zichtbaar en ondubbelzinnig de vermelding “reclame” draagt. […]; [Aldus gewijzigd door artikel 29 van de wet van 11 maart 2003, dat het tweede lid op van artikel 23, 5° van de wet van 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, ingevoegd bij de wet van 25 mei 1999 opheft(B.S. 17.03.2003)].
17
Persberichten Elektronische communicatie: Europese Commissie lanceert inbreukprocedures tegen acht lidstaten Brussel, 8 oktober 2003 Met het oog op de naleving van het inmiddels in werking getreden nieuwe kader voor elektronische communicatie heeft de Commissie inbreukprocedures ingeleid tegen een aantal lidstaten (België, Duitsland, Griekenland, Spanje, Frankrijk, Luxemburg, Nederland en Portugal) die hun omzettingsmaatregelen nog niet hebben aangemeld. Erkki Liikanen, Commissaris voor Ondernemingsbeleid en de informatiemaatschappij: “Na de liberalisering van de Europese telecommunicatiemarkten in 1998, die voor groei, innovatie en een grootschaliger beschikbaarheid van diensten voor het publiek heeft gezorgd, acht de Commissie het nu van het grootste belang dat het nieuwe kader voor elektronische communicatie tijdig wordt omgezet. Dit zal niet alleen bevorderlijk zijn voor factoren als rechtszekerheid en flexibiliteit in de regelgeving – voorwaarden voor blijvende investeringen in de sector – maar zal ook een aanvulling vormen op de eEuropedoelstelling die erin bestaat te streven naar concurrerende, lokale toegang voor internetdiensten via breedbandnetwerken, en dit tegen een zo laag mogelijk prijs en op een duurzame basis.” In de mededeling “Elektronische communicatie: De weg naar de kenniseconomie”1, benadrukt de Commissie het belang van een volledige, doeltreffende en tijdige tenuitvoerlegging van het nieuwe regelgevingskader voor elektronische communicatie. Doel is een concurrerende omgeving te creëren en in stand te houden, die innovatie, investeringen en kwalitatief betere diensten bevordert. Dit standpunt is volmondig gesteund tijdens de Voorjaarsraad en de daaropvolgende Raad Telecommunicatie van maart 2003. Hierin gesteund door het Europees Parlement hebben de lidstaten in de Raad vastgesteld dat de omzetting van de belangrijkste bepalingen van het nieuwe kader uiterlijk op 24 juli 2003 afgerond dient te zijn. Op 6 oktober bleek dat zeven lidstaten de nodige maatregelen getroffen hebben om de kaderrichtlijn en de machtigings-, toegangs- en universeledienstrichtlijnen in hun wetgeving om te zetten. Het betreft hier met name Denemarken, Ierland, Italië, Oostenrijk, Finland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Tegen de landen die de omzettingsmaatregelen tot dusverre niet bij de Commissie hebben aangemeld, worden nu overeenkomstig artikel 226 van het Verdrag inbreukprocedures ingeleid. In de eerste fase van een dergelijke procedure worden de desbetreffende lidstaten (in dit geval België, Duitsland, Griekenland, Spanje, Frankrijk, Luxemburg, Nederland en Portugal) verzocht binnen een termijn van twee maanden op de vragen van de Commissie te antwoorden. Achtergrond In maart 2002 hebben Parlement en Raad een nieuw pakket sectorspecifieke regelgeving ter bevordering van meer concurrerende markten en convergerende technologieën voor elektronische communicatie vastgesteld2. De richtlijnen die de kern van het nieuwe regelgevingskader inzake netwerken en diensten voor elektronische communicatie vormen, moesten uiterlijk op 24 juli 2003 in de nationale wetgeving 1 2
COM(2003) 65 van 11.2.2003. Het betreft richtlijn 2002/21/EG (‘kaderrichtlijn’), richtlijn 2002/20/EG (‘machtigingsrichtlijn’), richtlijn 2002/19/EG (‘toegangsrichtlijn’) en richtlijn 2002/22/EG (‘universeledienstrichtlijn’). Richtlijn 2002/58/EC over de bescherming van de persoonlijke levenssfeer in de sector elektronische communicatie is in juli 2002 vastgesteld. De Radiospectrumbeschikking (676/2002/EG) hoeft niet door de lidstaten te worden omgezet. Zie ook: http://europa.eu.int/information_society/topics/telecoms/regulatory/new_rf/index_en.htm.
18
omgezet zijn. Krachtens het nieuwe regelgevingskader dienden de lidstaten deze nationale omzettingsbepalingen met ingang van 25 juli 20033 toe te passen en moesten op die datum de vorige communautaire instrumenten, die door die elementen van het nieuwe kader waren vervangen, worden ingetrokken. Zoals reeds in het verleden in de telecommunicatiesector is gebeurd, zal de Commissie ook nu weer anticiperend te werk gaan om erop toe te zien dat het regelgevingskader voor elektronische communicatie wordt nageleefd met het oog op maximale rechtszekerheid voor de marktdeelnemers en toekomstige investeringen in deze uiterst dynamische sector. De Commissie volgt het tenuitvoerleggingsproces in de lidstaten op de voet en zal gepaste maatregelen nemen, wanneer de in het nieuwe kader vastgestelde verplichtingen niet worden nagekomen. De Commissie heeft er bovendien op gewezen dat in het belang van een snel resultaat bij de controle op de toepassing van het Gemeenschapsrecht, de formele inbreukprocedures vergezeld moeten gaan van alternatieve maatregelen4. In sommige gevallen kunnen alternatieve oplossingen zelfs doelmatiger en billijker blijken dan een inbreukprocedure. In dit verband werkt de Commissie nauw samen met de autoriteiten van de lidstaten, met name met de onafhankelijke nationale regelgevingsautoriteiten. Fora voor deze vorm van samenwerking zijn naast de bilaterale vergaderingen met de lidstaten het Communicatiecomité, de Europese groep van regelgevende instanties, het Radiospectrumcomité en de Beleidsgroep radiospectrum. De diensten van de Commissie houden de vorderingen van de lidstaten op het gebied van de omzetting nauwlettend in het oog en zullen in het Communicatiecomité vragen blijven stellen aan lidstaten die de richtlijnen nog niet hebben omgezet. De volgende vergadering van het Communicatiecomité vindt plaats op 12 november 2003.
19
Elektronische communicatie: de Commissie zet volgende stap in handhavingsprocedure tegen zeven lidstaten Brussel, 17 december 2003 Na het verstrijken van de termijn voor de tenuitvoerlegging van het nieuwe regelgevingskader voor elektronische communicatie heeft de Europese Commissie begin oktober tegen acht lidstaten een inbreukprocedure ingeleid wegens het niet aanmelden van omzettingsmaatregelen (zie IP/03/1356). De Commissie zet deze actie nu door door een met redenen omkleed advies te zenden naar zeven van die lidstaten, die het regelgevingskader nog steeds niet in hun nationale wetgeving hebben omgezet. De betrokken lidstaten zijn België, Duitsland, Griekenland, Frankrijk, Luxemburg, Nederland en Portugal. Spanje heeft de Commissie onlangs in kennis gesteld van de tenuitvoerlegging van de desbetreffende richtlijnen, zodat de inbreukprocedure tegen dat land is gesloten. Erkki Liikanen, Commissaris voor ondernemingen en de informatiemaatschappij, zei: "Door deze tweede stap in de inbreukprocedure te zetten, zijn wij vastbesloten om de druk te handhaven op lidstaten die nog steeds niet hebben voldaan aan hun verplichting om de nieuwe kaderregeling in nationale wetgeving om te zetten. Wij moeten ervoor zorgen dat iedereen – consumenten, ondernemingen en de leveranciers van elektronische communicatiediensten – effectief de voordelen kan genieten van de toekomstgerichte regelgeving die nu tot stand is gebracht. De nieuwe regelingen moeten nu dringend en consistent worden toegepast in de hele EU." De lidstaten in de Raad hebben, gesteund door het Europees Parlement, in de wetgeving 24 juli 2003 als termijn gesteld voor de omzetting van de belangrijkste bepalingen van de nieuwe kaderregeling. Op 6 oktober 2003 hadden zeven landen de nodige maatregelen genomen om de Kaderrichtlijn, de Vergunningenrichtlijn, de Toegangsrichtlijn en de Universele-dienstrichtlijn in hun nationale wetgeving op te nemen. Er werd dan ook een inbreukprocedure uit hoofde van artikel 226 van het Verdrag ingeleid tegen de overige lidstaten: België, Duitsland, Griekenland, Spanje, Frankrijk, Luxemburg, Nederland en Portugal, die op dat ogenblik de Commissie nog niet in kennis hadden gesteld van omzettingsmaatregelen. Later deelde Spanje zijn omzettingsmaatregelen mee, als gevolg waarvan de inbreukprocedure tegen dat land werd gesloten. Op 18 november 2003 vroeg het Europees Parlement dat de inbreukprocedure tegen de lidstaten die het nieuwe regelgevingspakket nog niet in nationale wetgeving hadden omgezet, zo vlug mogelijk zou worden afgerond (zie IP/03/1572). Het zenden van een met redenen omkleed advies naar de overige lidstaten is de tweede fase in de inbreukprocedure. De lidstaten hebben twee maanden om daarop te antwoorden. De volgende stap is dat de lidstaten die nog niet aan de eis tot kennisgeving hebben voldaan voor het Europese Hof van Justitie worden gedaagd. Achtergrond Het Europees Parlement en de Raad hebben in maart 2002 de belangrijkste elementen van een nieuw pakket regelgeving vastgesteld dat meer concurrerende markten en convergerende technologieën voor elektronische communicatie beoogt (zie IP/03/1121). De desbetreffende richtlijnen dienden uiterlijk op 24 juli 2003 in nationale wetgeving te zijn omgezet. De nieuwe kaderregeling bepaalt ook dat de lidstaten die nationale omzettingsmaatregelen moeten toepassen vanaf 25 juli 2003, op welke datum de vorige communautaire instrumenten die door deze elementen van de nieuwe kaderregeling worden vervangen, werden ingetrokken.De termijn voor de omzetting van de e-Privacy Richtlijn (zie IP/03/1015), een ander belangrijk element van de nieuwe kaderregeling, was 31 oktober 2003. Eerder deze maand heeft de Commissie inbreukprocedures ingeleid tegen negen lidstaten wegens het niet aanmelden van omzettingsmaatregelen met betrekking tot die richtlijn (zie IP/03/1663). 20
De Commissie blijft de tenuitvoerlegging van het nieuwe regelgevingskader in de lidstaten actief bevorderen, met behulp van diverse middelen, eventueel ook inbreukprocedures.
21
Bronnen http://www.antispamweb.com/ik-haat-spam.htm http://www.isspamvrij.nl/10-tips-tegen-spam.html http://windowsliveteambelux.wordpress.com/2009/09/17/handige-tips-tegen-spam/ http://www.zdnet.be/itprofessional/20140/tien-anti-spamtips/ http://www.tipstegenspam.nl/ http://tweakers.net/nieuws/40445/can-spam-wetgeving-werpt-vruchten-af-volgens-vs.html http://nl.wikipedia.org/wiki/CAN-SPAM_Act_of_2003 http://www.spamsquad.be/nl/fiches/fiche06.html http://www.e-privacy.be/EUspamverbod.html http://www.maxmail.be/antispam/ http://www.schrijf.be/copywriting_tips_spam_wetgeving.htm http://www.zdnet.be/reviews/?id=20140
22
