Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Reacties op presentatie van Carolien Rieffe De kleine wereld van dove en autistische kinderen
Caja Hoekstra GZ-psycholoog, Behandelcoördinator Diagnostiek&Advies&Consultatieteam Dr.Leo Kannerhuis Polikliniek Doorwerth
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
De kleine wereld van dove en autistische kinderen
Vidi-winnaar Carolien Rieffe: “Ik wil weten welk gedrag autistische en dove kinderen beschermt tegen psychische problemen, en welk gedrag hen schaadt.”
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis De kleine wereld van dove en autistische kinderen •
“Doofheid en slechthorendheid komen meer voor bij autistische kinderen dan bij nietautistische kinderen” (Isarin, Verpoorten, 2009)
•
“Autisme komt meer voor bij dove en slechthorende kinderen dan bij goedhorende kinderen” (Rosenhall, 1999)
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
De kleine wereld van dove en autistische kinderen: Overeenkomsten
•
Net zo goed emoties benoemen en koppelen situaties (Rieffe, 2004)
•
Moeite met identificeren meerdere negatieve emoties (Rieffe, 2009)
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Problemen in de socialisatie van emoties: resultaten bij dove kinderen -
Problemen met adequaat benoemen gezichtsuitdrukkingen (Rieffe, 2000, 2004) Minder probleemoplossende strategiëen (Rieffe, 2009) Bij dove kinderen forse vertraging in de ToMvaardigheden: -
Pas op 13-16 jarige even goede scores op ToMtaken als 4 jarige niet-autistische kinderen (Peterson, 2000)
Dove kinderen lopen al vroegtijdig een ToMachterstand op die doorwerkt in een breed spectrum van sociaal-emotionele problemen. (Rieffe, 2004)
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis Problemen in de socialisatie van emoties:resultaten bij dove kinderen (Rieffe, 2009)
-
Afgewezen leeftijdsgenoten
(Cappelli et al., 1995)
-
Agressie / gedragsproblemen / koppig
(Eldik, 1994; Vostanis et al., 1997)
-
Solitair- vs coöperatief spelen
(Antia & Kriemeyer, 2003)
-
Minder interacties
(Vandell & George, 1981)
-
Minder zelfvertrouwen
(Desselle, 1994)
-
Minder ‘constructief’ Irrationeel over behouden vriendschap Minder empatische reacties
(Rieffe, 2009)
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Enkele gevolgen onvoldoende emotieherkenning: geen betekenisvolle relaties afwijzing door leeftijdsgenoten pesten leidend tot isolement depressie
Hoe moeilijk is het herkennen, verwoorden en omgang met emoties?
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
“Als ik mijn vroege jeugd in twee woorden zou moeten beschrijven, dan zijn die “angst” en “eenzaamheid”. “Om de één of andere reden kon ik mijn ouders niet duidelijk maken waarom ik zo bang was. Ik reageerde door te gaan huilen, krijsen of gillen.” “En dat ik me, 6 jaar oud, heel verlaten voelde…Als mijn moeder me troosten wilde, duwde ik haar weg of begon ik te gillen. Ik sloot me af zodat zij het gevoel kreeg, dat ik haar aandacht niet wilde. Bovendien kon ik niet verwoorden waarom ik verdrietig was en hoewel ik naar haar aandacht verlangde, kon ik daar niet om vragen. Juist daardoor heb ik me als kind vaak eenzaam gevoeld.”
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Awareness of Single and Multiple Emotions in High-functioning Children with Autism : JADD, 2007 Emotion regulation and internalizing symptoms in childen with Autism Spectrum Disorders: In press, 2010
Enkele reacties: •Testsituatie •Onderzoeksgroep •Methode: zelfrapportage en vignetten •Resultaten: consequenties
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
http://www.youtube.com/watch?v=D6g0rzv7VAM Welke meest aansprekend?
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Wie heb je het liefst als leraar? Begeer; Rieffe, e.a., 2006
Motivatie is belangrijk!
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis •Testsituatie
•Onderzoeksgroep •Methode: zelfrapportage en vignetten •Resultaten: consequenties
Onderzoek 2010: •66 HFASS gediagnosticeerd met de ADI-R. Onderzoek 2007: •5 kinderen met ASS •17 kinderen met HFASS gebaseerd op de DSM IV diagnose, niet gespecificeerd. Advies Begeer en Rieffe, 2006: Vergelijkbaarheid onderzoeken naar emotionele competentie bij kinderen met ASS verhogen door: (o.a.) homogeniteit onderzoeksgroep te verbeteren.
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Adviezen: • Ernst van de symptomen meten: combinatie ADI-R en ADOS • Indeling aan de hand van sociale interactie, communicatie en adaptieve gedragingen (Wing & Gould, 1979)
–
Aloof and indifferent: • sociaal afzijdige,teruggetrokken en onverschillige kind – Passive accepting • Passieve, accepterende kind – Active but odd: • Grillige, actieve maar vreemde kind DSM V 299.00 Autistic Disorder New name for category, autism spectrum disorder, which includes autistic disorder (autism), Asperger’s disorder, childhood disintegrative disorder, and pervasive developmental disorder not otherwise specified.
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
• Testsituatie •Onderzoeksgroep
•Methode: zelfrapportage en vignetten •Resultaten: consequenties
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Methode: zelfbeoordeling
Gedrag: Wat ik doe en zeg
Onzichtbaar: Gevoelens Gedachten Waarnemingen
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Methode: zelfbeoordeling •
sociale angst bij HFASS kinderen en adolescenten
(Kuusikko, 2008)
– ouders rapporteerden meer sociale angst bij hun kinderen dan de kinderen zelf.
•
het voorkomen van pesten en gepest worden bij HFASS adolescenten in het speciaal onderwijs (van Roekel, 2010) – leerkrachten rapporteerden significant meer pest- en slachtoffergedrag dan de klasgenoten of de leerling zelf. – hoe meer adolescenten pestten of zelf gepest werden, hoe vaker ze fouten maakten in hun perceptie van pesten. Vertekening ? Gebruik meerdere methodes naast elkaar?
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis Methode: Vignetten (Multiple Emotie Taak): Onderzoeksgroep 2007 22 kinderen met ASS; 5 autisme, 17 Asperger syndroom 22 kinderen met normale ontwikkeling Niet-verbale Raven’s Coloured Progressive Matrices test Leerkrachtbeoordeling verbale vaardigheden
Rol verbale intelligentie (Buitelaar, 1999): Significante voorspeller ToM en emotieherkenning: Verbaal geheugen Werkgeheugen
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Rol verbaal geheugen? Goede taakuitvoering vraagt om bepaalde informatie paraat te houden tijdelijk en vervolgens een reactie te kiezen afhankelijk van de contekst. Verwerkingssnelheid? Instructie taak Multipele Emotie Taak
“Now I”ll tell you some stories about things that might have happened to you, but I want you to listen carefully and try to imagine what it would be like if they really happened to you. After each story, I’ll ask you how you would feel if it really happened to you………..” + 13 korte zinnen van verhaal. Taalgebruik! Voorstellingsvermogen en letterlijk nemen (EAQ, Rieffe, 2008) 2.1 ik vind het moeilijk om een vriend of vriendin uit te leggen hoe ik me voel. 5.1 het is belangrijk dat ik weet hoe mijn vrienden zich voelen
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
•Testsituatie •Onderzoeksgroep •Methode: zelfrapportage en vignetten
•Resultaten: consequenties •
Rol van omgeving • Ouders • Broertjes en zusjes • Leeftijdsgenoten
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Belang van goede communicatie
» Dove kinderen van dove ouders geen afwijkende ontwikkeling van ToMvaardigheden . Verklaringen: voldoende communicatie (via gebarentaal) verbanden leggen
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
55% lichaamstaal 38% stemgebruik/intonatie 7% gesproken taal
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis Aanwezigheid van broertjes en zusjes positieve invloed op ToMontwikkeling
Weet jij wat autisme is? Leer alles over kinderen met autisme.Ellen Sabin.
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Psycho-educatie
E-line psychoeducatiecursus voor ouders
https://www.kannerpsychoeducatie.nl/
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Ouders van autistische kinderen (Gokcen, e.a. 2009)
•Verbaal werkgeheugen zwakker •ToM vaardigheden zwakker: mn redeneren over andermans emoties
Horende ouders dove kinderen en ASS ouders kinderen met ASS: Beperkt in hun communicatie over emoties
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Vriendschap tussen kinderen HFASS en leeftijdsgenoten zonder HFASS (Bauminger, 2008)
•Duurzamer en stabieler •Responsiever •Beter taalbegrip •Positieve sociale oriëntatie •Grotere cohesie •Meer complex samenspel •Meer plezier met elkaar •Minder leidingnemend
Gemixte vriendschappen positieve invloed
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis
Beheers je emoties en word gelukkig (Brinkgreve, 2010)
“ Autistisch zijn is soms ook heel leuk. Ik vind het heerlijk om in mijn eigen wereldje te leven. Als ik dan positieve gedachten heb, dan voel ik me gelukkig en blij. Ik heb dan soms de grootste schik in mezelf”.
Kannerlezing 10 mei 2010
verder met autisme
