Reactie op presentatie van Carolien Rieffe

Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis

Reactie op presentatie van Carolien Rieffe EMOTIE A COMMUNICATIE L

Mariëtte Embrechts Logopediste / spraak- en taalpathologe Research & Development en Polikliniek Dr.Leo Kannerhuis Kannerlezing 10 mei 2010

verder met autisme

Hoe moeilijk om kleine verschillen te zien !

Thema, Dr. Leo Kannerhuis, 31 januari 2005


Emotion awareness Definitie Rieffe et al (2008, Harris & Olthof, 1982): 1. Aandacht Monitoren en onderscheiden van emoties = informatie uit introspectie en fysieke signalen 2. Negeer de fysieke arousal van de emotie 3. Gebruik informatie gegeven door anderen (non-verbaal maar vaak verbaal)

Kannerlezing 10 mei 2010

verder met autisme


1. • • •

Aandacht - Monitoring: Moeite met lokaliseren van antecedenten Wat was de aanleiding van de emotie? Oorzaak - gevolg

Normale ontwikkeling: Hoe weet je dat je happy bent? 6 jaar: “lachen”, “als je jarig bent” 14 jaar: “wanneer je je van binnen gelukkig voelt”  Het blijft ook voor een volwassenen moeilijk om uit te leggen wat je voelt  Weinig directe info uit introspectie


verder met autisme


1. Hoe is de eigen waarneming? Kinderen met ASS: - minder opmerkzaam op negatieve emoties (Ashwin et al, 2006)

- minder refereren aan specifieke emoties (Rieffe et al, 2007) - minder geneigd te leren van emoties uit ervaring (Dissanayake et

al 1996)

- meer aangeleerde, vaststaande ideeën over emoties (scripted ideas, bv Temple Grandin, „bibliotheek‟ in hoofd) Kannerlezing 10 mei 2010

verder met autisme


3. Non-verbale informatie van anderen Subtiele gelaatsuitdrukkingen vaak micro-expressie = < 0.20 ms

•

Micro vaker dan macro expressies bv wanneer je doelbewust verhult hoe je je voelt bv wanneer je niet bewust weet hoe je je voelt

•

Zijn het belangrijkste in communicatie; vertellen wat nog niet in woorden gezegd is (Ekman, 2008)

•

Positie is van belang: angst is beste af te lezen van andermans gezicht vanuit ooghoek en niet frontaal (Plus one, 2010)


verder met autisme


3. Non-verbale informatie van anderen

Kinderen met ASS: •

specifieke aandacht voor de mond (en niet de ogen).  om verbale informatie te verwerven? (Klin et al 2002) Casus Simon, 7 jaar: Syndroom van Asperger Als ik naar de mondhoeken kijk, dan denk ik dat ze blij is. Casus Bart, 23 jaar. Syndroom van Asperger Als ik naar gezichten kijk, richt ik me op de mond. Waarom? Ik word heel erg moe van kijken naar ogen, deze informatie leidt me ook af, dus focus ik op de mond. Kannerlezing 10 mei 2010

verder met autisme

Filmpje Simon (Syndroom van Asperger 7;4 jaar) Afname Nijmeegse Pragmatiektest (Embrechts, Mugge en van Bon, 2005)


verder met autisme

filmpje Simon (Asperger 7;4 jaar) Afname Nijmeegse Pragmatiektest



3. Non-verbale informatie van anderen Volwassenen met ASS:

•

Cambridge Mindreading Face-Voice Battery     

•

minder goed kunnen herkennen van complexe emoties van gezicht en stem moeite met matchen van gezicht en stem herkenning van emotie stem (verbaal) > gezicht (non-verbaal) “their mindblindness is by no means total” ♀ > ♂ (onafhankelijk van diagnose) (Golan et al 2006)

Converted faces (Teunisse en de Gelder, 2001): makkelijker voor ASS ! ASS > NC


verder met autisme

Converted faces (Teunisse& de Gelder, 2001)



3. Verbale informatie van de ander: • ASS krijgen minder feedback op emoties omdat ze ook relatief minder emoties uitdrukken (inexpressiveness) (Rieffe, 2007)

• verbaal en non-verbaal vaak niet congruent verwarring • ons gedrag is zelden 1:1 met onze stemming

• verwoording niet afgestemd op ASS bv vaak uitdrukkingen: -

ik schrik me een hoedje ik lig in een deuk ik doe het in mijn broek van angst


verder met autisme


communicatie - emoties – taal

• ASS wel emotie voelen, maar niet kunnen benoemen of verwoorden (Rieffe et al, 2007) • bij psychiatrische kinderen komen zeer vaak taalstoornissen voor (Blankenstijn & Scheper, 2003)

 snel overvraagd ! 50-80%

40-60% taalinhoud

taalvorm

taal gebruik 80-100% !! Kannerlezing 10 mei 2010

verder met autisme


communicatie - emoties –- taal 

Taalgebruik: Verschil in verwoording van basisemoties (ASS = NC) complexe emoties (verbazing, minachting) NC > ASS



Taalinhoud: ASS gebruiken vaak „lege woorden‟



Beperkte woordenschat heeft gevolg voor waarneming; het hebben van woorden stuurt je kijken (bv eskimo heeft 7 woorden voor sneeuw) Audio opname Willem 17 jaar Kannerlezing 10 mei 2010

verder met autisme

Centrale coherentie

Sensorische Informatie verwerking

+

Theory of mind

Factoren in omgeving en kind Spanning Snelheid Belemmeringen

•context verandering:

• tijdsdruk • cultuur/opvoeding • aandachtsprobleem, bv ADHD • gebrekkige taalvaardigheid • temperament

Emotie regulatie: Inadequate coping

fight

flight

plaats tijd persoon

freeze

Toenemende spanning

Zelf samengesteld model Gebaseerd op Klinisch Werkmodel Stotteren van Ad Bertens, 1993

Waar kunnen we wat mee? (beperkt) trainbaar?

+


• contexten uitleggen, oefenen • spanning verlagen • autisme vriendelijke omgeving • autibril

Emotie regulatie: Inadequate coping

fight

flight

freeze

Toenemende spanning

Oefenen van reactiepatronen in verschillende contexten

Hoe (beperkt) trainbaar ? • Tekeningen van gezichtsuitdrukkingen • Foto‟s • Dynamische gezichten • Filmpjes / clips (plaatjes en stemmen) • Emoties herkenning koppelen aan kracht van autisme = systematiseren, regelmaat zoeken, bv: - mechanisch (auto‟s) - abstract (patronen - verzamelen (index bibliotheek) - natuur (getijden) 

Animated vehicles with real emotional faces = The Transporters (Golan et al, 2010) Kannerlezing 10 mei 2010

verder met autisme

Animated vehicles with real emotional faces The Transporters (Golan et al, 2010 Autism Research Center)


verder met autisme


Resultaten van deze therapie met Transporters bij 3 groepen: 3 groepen: 1. kinderen met ASS die elke dag naar The Transporters keken (n=20 HFA) 2. gematchte controle groep: kinderen met ASS die geen behandeling kregen (n=18 HFA) 3. gematchte controle groep normaal ontwikkelende kinderen (n=18)

Na 4 weken dvd kijken en discussie met ouders:  emotie woordenschat  hertest: generalisatie naar (echte) gezichten  volgens ouders bij-effecten:  generalisatie naar andere emoties  meer interesse in gezichtsuitdrukkingen  makkelijker gesprek over emoties


verder met autisme

Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis Factoren in omgeving en kind Spanning Snelheid Belemmeringen

• Psycho educatie

• Happé verhaaltjes (1994) • Emotie aan meerdere situaties koppelen (P. Vermeulen, 2009) • Social stories: verhalen in verschillende contexten • Video story books = filmachtige presentatie van de gebeurtenissen

M.Verhallen (2009): onderzoek bij risico kleuters - Video had positief effect op verhaalbegrip en woordenschat; kinderen begrepen meer van motieven van hoofdfiguren dan in statisch verhaal - Video ↑ arousalniveau - kan daardoor vaker aangeboden worden - Motivatie bevorderend - Zorg op maat

• Virtual reality :

+ + -

realistischer dan video kijken (passief) en rollenspel zelf deelnemen aan het gesprek duur Kannerlezing 10 mei 2010

verder met autisme


Nieuwe ontwikkelingen • Mindreading: emotion library


http://www.jkp.com/mindreading/demo/content/dswmedia/MRF_Load.html

• Snapje (P. Karthaus, i.o. Susagroep)


verder met autisme

Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis Factoren in IN LOGOPEDIE omgeving en kind • Opbouw in moeilijkheidsgraad: Spanning eenvoudige versus complexe situatie Snelheid bekende versus onbekende situatie Belemmeringen alleen versus met meerdere personen meerdere perspectieven met visuele ondersteuning versus zonder visuele ondersteuning verwoording van reguliere situatie en uitzonderingen • -

Voorbeelden materialen picto‟s emotie dobbelstenen emotie kwartetspel bubble dialogue oplossingsgerichte strips


verder met autisme

Emotie regulatie bij kinderen met een Autisme Spectrum Stoornis Coping met emoties – Therapievormen • Gebruik van hulp-ego of troostknuffel

Emotie regulatie:

coping

•

Cognitieve gedragstherapie

• •

Muziektherapie / theater / rollenspel PMT, dans, beeldende (spel)therapie

•

Emotieregulatie protocol

•

Stressmeter: biofeedback

•

Training Communicatieve Sociale Vaardigheden (in groepsverband of individueel)

•

Emotie / Spannings thermomenter Kannerlezing 10 mei 2010

verder met autisme

Zelfwaarde Onder woorden brengen Nee durven zeggen Mensen raken


„META - EMOTIE‟ : Uit: Glück, was ist das?


Reactie op presentatie van Carolien Rieffe

Recommend Documents