Rapportage VBG panel Over veerkracht, vitale coalities en Thorbecke voorbij

Rapportage VBG panel “Over veerkracht, vitale coalities en Thorbecke voorbij” Sjaak Cox Jolanda Westerlaken Twee crises tegelijkertijd versterken de urgentie om tot merkbare verbeteringen te komen in het openbaar bestuur in Nederland en Noord-Brabant. Waar de gevoelde crisis in de verhouding burger – overheid al langer speelde, is daar het afgelopen jaar de financieeleconomische crisis bijgekomen. Raadsleden, wethouders, burgemeesters en leden van de Vereniging Bestuurskunde, kring Brabant, worden op woensdag 22 september uitgenodigd te debatteren over de combinatie van nieuwe vormen van samenwerking tussen overheid enerzijds en burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties anderzijds. Met als afgeleide de mogelijkheden die dit biedt voor een intelligente doordenking van ons openbaar bestuur vanuit Brabants perspectief. Wat geven wij mee voor de landelijke VNG-discussie en voor het provinciale bestuursakkoord in 2011? Dit onderzoek onder raadsleden, wethouders burgemeesters, wethouders, secretarissen, ambtenaren en griffiers van Brabantse gemeenten dient mede als input voor de discussie die op 22 september 2010 zal plaatsvinden. Voor een deel zijn de vragen afkomstig uit een eerder VBG-panelonderzoek in 2008. In de periode van 8 tot en met 15 september 2010 kon de vragenlijst via internet ingevuld worden.

Resultaten en representativiteit In deze rapportage worden de resultaten van dit online onderzoek gepresenteerd. Resultaten hebben betrekking op deze groep respondenten en zijn niet te veralgemeniseren naar àlle Brabantse bestuurders en ambtenaren. Het aantal respondenten is daarvoor te laag en hun functies te divers. Toch geven de resultaten een aardige indicatie van de richting waarin Brabantse bestuurders en ambtenaren denken. Per vraag zullen de resultaten hieronder gepresenteerd worden.

VBG PON Panelonderzoek Thorbecke 2.0

1

Respons Van 56 Brabantse gemeenten hebben 1 of meer mensen de enquête ingevuld. In totaal hebben 213 mensen de vragenlijst ingevuld. Niet alle respondenten hebben de vragenlijst afgemaakt; 185 mensen hebben alle vragen beantwoord. Functie

Burgemeester Wethouder Griffier Raadslid Gemeentesecretaris Beleidsambtenaar Totaal

aantal 13 23 22 101 15 39 213

% 6 11 10 47 7 18 100

aantal

%

B&W

36

17

Raad en griffie

123

58

Ambtenaren

54

25

213

100

Bij de presentatie en beschrijving van de resultaten hebben we waar nodig een onderscheid gemaakt in het verschil van resultaten tussen drie groepen: raadsleden en griffiers, B&W en ambtenaren. Gezien de aantallen spreken we van een indicatief onderzoek. Het geeft een indicatie over de aard en richting van de mening van de verschillende groepen. Gemeente grootte Voor een aantal vragen kan het inzichtelijk zijn om onderscheid te maken in de grootte van de gemeenten.

Minder dan 25.000 inwoners/klein 25.000 - 50.000 inwoners/middel Meer dan 50.000 inwoners/groot Totaal

aantal 88 86 39 213

% 41 40 18 100

De meeste respondenten komen uit de kleine en middelgrote gemeenten.

In deze rapportage geven we zo weinig mogelijk commentaar en conclusies. Wel zullen we bij de meeste tabellen de opvallendste cijfers arceren (oranje in de tabellen van de functie, groen in de tabellen van de gemeentegrootte).

2


A

Relatie overheid-burger

Vraag 1:

In % Raad B&W Ambtenaren Totaal N=209

Vindt u dat de relatie tussen de lokale overheid en de burger in de afgelopen jaren is veranderd? Ja, gemeente andere rol 5 3 0 3

Ja, burger andere rol 1 0 0 1

Ja, beide veranderd 75 92 88 81

Nee 16 3 4 11

Weet niet 3 3 8 4

Meer dan tachtig procent van alle respondenten vindt dat beide partijen de afgelopen jaren zijn veranderd. De raadsleden en griffiers vinden dit nog het minste van de drie onderscheiden gemeentegroepen. Vraag 2a:


Zijn uw verwachtingen van burgers veranderd? Ja, ik verwacht meer 36 53 38 40

Ja, ik verwacht iets anders 3 0 6 3

Ja, ik verwacht minder 29 36 32 31

Nee, gelijk gebleven 32 11 24 26

Een bijzondere tabel. Het grootste deel van de respondenten heeft de verwachtingen de afgelopen jaren bijgesteld. Opvallend is dat een deel die naar boven, maar een bijna even groot deel deze naar beneden heeft bijgesteld. Vraag 2b:

In % Klein Middel Groot Totaal N=209

Zijn uw verwachtingen van burgers veranderd? Ja, ik verwacht meer 37 41 40 40

Ja, ik verwacht iets anders 6 3 0 3

Ja, ik verwacht minder 38 22 32 31

Nee, gelijk gebleven 20 35 24 26

Het onderscheid tussen de gemeenten is niet groot: de respondenten uit de kleine gemeenten verwachten steeds minder van hun burgers.


3

Vraag 3a:


Wat heeft er aan bijgedragen dat uw verwachtingen zijn veranderd?

Dualisme 30 9 9 21

Vernieuwde wetgeving 32 34 30 31

Veranderd overheidsbeleid 28 40 72 37

Maatschappelijke ontwikkelingen 62 74 64 65

Finan.econom. crisis 18 31 23 22

anders 24 17 15 20

Algemeen maatschappelijke ontwikkelingen zijn de belangrijkste reden voor gemeentevertegenwoordigers van de veranderde verwachtingen. Daarnaast heeft met name de vernieuwde wetgeving invloed op de verwachtingen van de respondenten. Vraag 3a:


Wat heeft er aan bijgedragen dat uw verwachtingen zijn veranderd?

Dualisme 21 14 35 21

Vernieuwde wetgeving 38 27 27 31

Veranderd overheidsbeleid 43 33 30 37

Maatschappelijke ontwikkelingen 68 62 65 65

Finan.econom. crisis 26 15 27 22

Bij bestuurders uit de kleinste gemeenten hebben, meer dan bij andere bestuurders, veranderd overheidsbeleid en vernieuwde wetgeving bijgedragen aan veranderende verwachtingen richting burger. Respondenten uit de grote gemeenten benoemen vaker het dualisme.

4


anders 17 23 22 20

B

Taken lokale overheid

Vraag 4a:


Wat is uw mening over het huidige takenpakket van de gemeente?

De gemeente heeft teveel taken 24 14 26 22

De gemeente heeft voldoende taken 51 40 42 47

De gemeente heeft te weinig taken 6 17 6 8

Anders 17 29 21 20

Bijna de helft van de respondenten geeft aan dat de gemeente nu voldoende taken heeft. Nog geen 10 procent geeft aan dat de gemeente te weinig taken heeft. Meer dan 20 procent vindt dat de gemeente nu al teveel taken op zich genomen heeft. Vraag 4a:


Wat is uw mening over het huidige takenpakket van de gemeente?

De gemeente heeft teveel taken 21 24 22 22

De gemeente heeft voldoende taken 48 41 47 47

De gemeente heeft te weinig taken 6 14 8 8

Anders 24 17 20 20

Misschien het meest opvallende feit uit deze tabel is dat in de takendiscussie de grootte van een gemeente blijkens deze tabel bijna geen rol speelt. De VNG pleit voor een versterking van het takenpakket van de gemeente (uiteraard met de daarbij behorende middelen). Vindt uw dat de volgende taken bij de gemeente thuishoren: Vraag 5a


Ja, ik vind dat de volgende taak bij de gemeente thuishoort.

Werk 81 82 76 80

Lokale zorgtaken 55 62 48 55


Jeugdzorg 69 74 65 69

Veiligheidsbeleid 75 59 78 73

Gebiedsontwikkeling 78 94 80 81

5

Waterveiligheid en beheer 37 41 28 35

Tegelijkertijd vindt een zeer ruime meerderheid dat taken rondom werk en inkomen, jeugdzorg, veiligheidsbeleid en gebiedsontwikkeling (uiteraard als de daarbij behorende middelen worden meegegeven) in principe tot de taak van de eerste overheid horen. Enige twijfel ontstaat bij de lokale zorgtaken en maar een minderheid vindt dat waterveiligheid en goed waterbeheer een taak van de gemeente moet zijn. Vraag 5b


Ja, ik vind dat de volgende taak bij de gemeente thuishoort.

Werk 79 76 91 80

Lokale zorgtaken 48 61 57 55

Jeugdzorg 65 62 91 69

Veiligheidsbeleid 69 71 86 73

Gebiedsontwikkeling 79 83 83 81

Ook hier weer opvallend veel overeenstemming tussen de gemeenten. De grote gemeenten geven bij werk, jeugdzorg en veiligheidsbeleid bijna unaniem aan dat deze taak bij de gemeente thuishoort. Vraag 6a:


Het groter takenpakket rechtvaardigt een groter lokaal belastinggebied

Ja 53 67 63 58

Nee 33 18 13 26

Weet niet 14 15 24 17

Een grote meerderheid van de respondenten vindt een groter lokaal belastinggebied gerechtvaardigd door het grotere takenpakket. Raadsleden aarzelen hier nog het meeste over. Vraag 6b:


Het groter takenpakket rechtvaardigt een groter lokaal belastinggebied

Ja 58 60 58 58

Nee 22 25 26 26

Weet niet 20 15 17 17

Gemeentegrootte speelt bij deze vraag geen rol.

6


Waterveiligheid en beheer 34 39 31 35

Bestuurskracht en samenwerking Vraag 7a:


Mijn gemeente betitel ik als bestuurskrachtig

Ja 64 91 66 70

Nee 23 3 23 20

Weet niet 13 6 11 11

Burgemeester en wethouders zijn het meest positief over de bestuurskracht van de gemeente. Vele raadsleden en ook ambtenaren zetten daar kleine en grotere vraagtekens bij. Vraag 7b:


Mijn gemeente betitel ik als bestuurskrachtig

Ja 60 72 86 70

Nee 25 16 14 20

Weet niet 15 12 0 11

De grote gemeenten zijn positiever over hun bestuurskracht dan de kleine. Vraag 7a:


Mijn gemeente is klaar voor het grotere takenpakket dat op de gemeente afkomt

Ja 21 27 19 21

Nee 49 46 52 49

Weet niet 30 27 29 29

Bijna de helft van de respondenten denkt dat de eigen gemeente nog niet klaar is voor het grotere takenpakket. Opvallend is ook het grote aantal ‘weet niet’. Blijkbaar hebben velen geen vermoeden wat het grotere takenpakket voor de eigen gemeente gaat betekenen.


7

Vraag 7b:


Mijn gemeente is klaar voor het grotere takenpakket dat op de gemeente afkomt

Ja 18 15 43 21

Nee 60 47 31 49

Weet niet 23 38 26 29

Hier zijn grote verschillen tussen de gemeenten te ontdekken. Denkt nog meer dan 40 procent van de grote gemeenten klaar te zijn voor het grotere takenpakket, de kleinere gemeenten geven in overgrote meerderheid aan nog niet klaar te zijn. In alle gemeenten is nog missiewerk te verrichten over het al dan niet klaar zijn als gemeente voor een groter takenpakket. Vraag 8a:


Het water staat onze gemeente nu al financieel, inhoudelijk en bestuurlijk aan de lippen

Ja 47 39 50 47

Nee 45 58 38 46

Weet niet 8 3 12 8

Op de frivolere vraag wordt een zeer gemengd antwoord gegeven. Het is enigszins verontrustend dat van alle respondenten bijna de helft aangeeft dat het water de eigen gemeente nu al financieel, inhoudelijke en bestuurlijk aan de lippen staat. Vraag 8b:


Het water staat onze gemeente nu al financieel, inhoudelijk en bestuurlijk aan de lippen

Ja 42 52 46 47

Nee 48 41 49 46

Weet niet 10 7 6 8

Gemeentegrootte speelt hierbij maar een marginale rol, al zijn de respondenten uit de middelgrote gemeenten het meest negatief over hun situatie.

8


Vraag 9a:

De komende jaren moeten verdere stappen worden gezet in het innovatieproces van het openbaar bestuur

Ja, Een sterkere eerste overheid moet er In % komen Raad 40 B&W 55 Ambtenaren 57 Totaal 47 N=187

Ik twijfel hierover, bestuurlijke innovatie is nodig, maar 27 15 14 22

Nee, laten we (met correcties) de verhoudingen zo laten 19 21 12 18

Anders 11 9 14 11

Weet niet 4 0 2 3

Veel raadsleden en griffiers zijn nog niet overtuigd van de gemeente als eerste overheid. In totaal is hier in Brabant nog geen meerderheid voor te porren. Aarzelingen, randvoorwaarden en afwijzing voeren nog de boventoon.

Vraag 9b:

De komende jaren moeten verdere stappen worden gezet in het innovatieproces van het openbaar bestuur

Ja, Een sterkere eerste overheid moet er In % komen Klein 43 Middel 52 Groot 47 Totaal 47 N=187

Ik twijfel hierover, bestuurlijke innovatie is nodig, maar 27 18 20 22

Nee, laten we (met correcties) de verhoudingen zo laten 22 18 9 18

Anders 8 10 23 11

Weet niet 1 3 6 3

Daarbij maakt gemeentegrootte geen groot verschil.


9

De huidige versnippering van de verschillende bestuurslagen leidt tot afstemmingsproblemen en dubbel werk. Het kan en moet efficiënter en transparanter, volgens de VNG: Vraag 10a


Dat leidt er toe dat: Energie in regionale samenwerking 58 76 62 62

Verdergaande samenwerking tussen gemeenten

Gemeentelijke herindelingen onontkoombaar

53 58 55 54

24 27 31 26

Provincie behartigt gezamenlijke belangen 14 15 5 12

Anders 14 9 14 13

Weet niet 4 3 2 3

Respondenten denken ongeveer hetzelfde over dit onderwerp. Een ruime meerderheid kiest ervoor om én meer energie te steken in de regionale samenwerking én ook tot verder samenwerking over te gaan (de colleges zijn daarover het meest enthousiast). Een kwart van de respondenten denkt dat gemeentelijke herindelingen onontkoombaar zijn. Vraag 10a


Dat leidt er toe dat: Energie in regionale samenwerking 63 58 69 62

Verdergaande samenwerking tussen gemeenten

Gemeentelijke herindelingen onontkoombaar

65 59 20 54

23 19 49 26

Provincie behartigt gezamenlijke belangen 8 18 11 12

Anders 14 12 14 13

Gemeentegrootte is bij dit onderwerp maar een beperkte factor. Alleen bij de grote gemeenten wordt de oplossing in de samenwerking sneller in een gemeentelijke herindeling gezocht.

10 VBG PON Panelonderzoek Thorbecke 2.0

Weet niet 4 4 0 3

Stellingen Je kunt niet van burgers verwachten dat ze het maatschappelijke belang voor het individuele belang laten gaan.


Helemaal mee eens 5 0 5 4

22 29 26 24

neutraal 21 13 17 18

42 48 43 43

Helemaal mee oneens 10 10 10 10

We hebben veel te hoge verwachtingen van de mogelijkheden die burgers en bedrijfsleven hebben



35 26 12 28


34 58 55 43


De overheid is er met name voor de mensen die niet/minder zelfredzaam zijn



30 52 36 35


35 20 31 31


De gemeente moet zich inspannen om de zelfredzame burger te faciliteren en te activeren



58 68 64 61



7 3 2 5


11

Weet niet 1 0 0 1

De wijk/het dorp is het schaalniveau waarop de burger kan worden betrokken/ aangesproken



60 68 50 59

neutraal 8 7 7 8

11 10 10 10


Weet niet 1 0 0 1

De regio is het schaalniveau om bestuurlijke afspraken te maken over de meeste maatschappelijke thema’s



49 48 57 51


17 13 12 15


Weet niet 3 3 2 2

Op regioniveau werken gemeenten en bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties samen



55 65 48 55


13 10 7 11


Weet niet 0 0 5 1

De gemeente is geen regisseur maar een verbinder van maatschappelijke belangen



45 52 36 44

12 VBG PON Panelonderzoek Thorbecke 2.0


20 16 17 18


Weet niet 3 3 5 3

Nieuwe gemeentelijke herindelingen zijn in Brabant onontkoombaar



23 39 31 28


21 19 19 21


Weet niet 5 0 5 4


Weet niet 1 7 6 4

Nieuwe gemeentelijke herindelingen zijn in Brabant onontkoombaar



19 26 50 28


23 25 20 21

Ook op regionaal niveau moeten we zorgen voor democratische legitimatie



41 55 50 45


8 13 7 9


Weet niet 5 3 2 4


Weet niet 4 3 7 4

In Brabant kiezen we onze eigen weg



23 26 26 24



20 23 14

13

Rapportage VBG panel Over veerkracht, vitale coalities en Thorbecke voorbij

Recommend Documents