Rapportage Integriteitonderzoek wethouders Gemeente Dinkelland

Rapportage Integriteitonderzoek wethouders Gemeente Dinkelland

21 maart 2008

Inhoudsopgave 1

BING .................................................................................................................................. 4

2

Aanleiding en doel van de opdracht ................................................................................... 4

3

Verrichte werkzaamheden .................................................................................................. 5

4

Bevindingen algemeen ....................................................................................................... 7

5 Raadslidmaatschap echtgenote van de heer Engbers en het ingezetenschap van de heer Engbers .......................................................................................................................... 7 5.1 Beweringen .................................................................................................................. 7 5.2 Bevindingen ................................................................................................................. 8 5.3 Beoordeling ............................................................................................................... 11 6

Het arbeidsverleden van de heer Engbers ........................................................................ 11 6.1 Bewering .................................................................................................................... 11 6.2 Bevindingen ............................................................................................................... 12 6.3 Beoordeling ............................................................................................................... 13

7 Het optreden van de heer Kleissen ten aanzien van benoemen en functioneren burgemeester ............................................................................................................................ 13 7.1 Beweringen ................................................................................................................ 13 7.2 Toelichting van de burgemeester ............................................................................... 13 7.3 Verklaringen van de heer Kleissen en overige informatie ........................................ 14 7.4 Beoordeling ............................................................................................................... 16 8

Het dossier Elderink ......................................................................................................... 16 8.1 Beweringen ................................................................................................................ 16 8.2 De casus Elderink, voorgeschiedenis ........................................................................ 16 8.3 Overdracht van het dossier? ...................................................................................... 18 8.4 Het besluit om de gronden van de heer Elderink niet aan te kopen .......................... 19 8.5 Bijeenkomst met de fractievoorzitters ....................................................................... 21 8.6 Het vervolg ................................................................................................................ 24 8.7 Beoordeling ............................................................................................................... 25

9

Duiding van de heer Kleissen omtrent de schutting van de burgemeester....................... 26 9.1 Bewering .................................................................................................................... 26 9.2 Bevindingen ............................................................................................................... 26 9.3 Beoordeling ............................................................................................................... 30

10 Meerdere incidenten ten aanzien van de heer Krouwel ................................................... 31 10.1 Bewering ................................................................................................................ 31 10.2 Incidenten ............................................................................................................... 31 10.3 Beoordeling ............................................................................................................ 35

2

11

Dossier Beeldentuin ’t Stift .............................................................................................. 37 11.1 Beweringen ............................................................................................................ 37 11.2 Bevindingen ........................................................................................................... 37 11.3 Beoordeling ............................................................................................................ 44

12 Het dossier Procee ............................................................................................................ 45 12.1 De beweringen ....................................................................................................... 45 12.2 De feiten, erfdienstbaarheid, aanlegvergunning .................................................... 45 12.3 Handhaving ............................................................................................................ 47 12.4 Verklaringen van de heer Krouwel omtrent de rolvermenging ............................. 55 12.5 Beoordeling ............................................................................................................ 58 13 Bewering van wethouder Krouwel inzake een uitspraak gedaan door de burgemeester over de gemeentesecretaris....................................................................................................... 59 13.1 Bewering ................................................................................................................ 59 13.2 Bevindingen ........................................................................................................... 59 13.3 Beoordeling ............................................................................................................ 60 14 Bewering van wethouder Krouwel inzake uitlatingen gedaan door de burgemeester over de professionaliteit van de heer Engbers in relatie tot het belang van Dinkelland .................. 60 14.1 Bewering ................................................................................................................ 60 14.2 Bevindingen ........................................................................................................... 61 14.3 Beoordeling ............................................................................................................ 62 15 De rol van wethouder Krouwel bij de aankoop van het klooster in Ootmarsum ............. 63 15.1 Bewering ................................................................................................................ 63 15.2 Bevindingen ........................................................................................................... 63 15.3 Beoordeling ............................................................................................................ 65 16 Twee besluiten, in de raadsvergadering niet nader genoemd........................................... 65 16.1 Bewering ................................................................................................................ 65 16.2 Bevindingen ........................................................................................................... 66 17 Het formeel niet op de juiste wijze bijeenroepen van raadsvergaderingen en misbruik maken van de functie van wethouder ....................................................................................... 66 17.1 Bewering ................................................................................................................ 66 17.2 Bevindingen ........................................................................................................... 66 17.3 Beoordeling ............................................................................................................ 68 18 Ten slotte .......................................................................................................................... 69 Bijlage 1: Onderzochte beweringen ......................................................................................... 70 Bijlage 2: Toetsingskader ......................................................................................................... 74

3

Vertrouwelijk Gemeente Dinkelland Ter attentie van de heer Mr. O.J.R.J. Huitema Gemeentehuis te Denekamp Nicolaasplein 5 7591 MA DENEKAMP Amersfoort, 21 maart 2008 Betreft: Rapportage onderzoek integriteit wethouders Geachte heer Huitema, Op verzoek van de raad van uw gemeente hebben wij een onderzoek verricht. De opdracht is schriftelijk bevestigd d.d. 31 januari 2008. Hierbij rapporteren wij onze bevindingen. 1

BING

BING, afgeleid van Bureau Integriteit Nederlandse Gemeenten, biedt Nederlandse gemeenten gespecialiseerde adviesexpertise, onderzoeksexpertise en een vraagbaakfunctie aan op het gebied van integriteit. Het bureau richt zich daarbij exclusief op de overheid, wat borg staat voor specifieke branchekennis, verdieping van ervaringen en de mogelijkheid om duurzame relaties met de doelgroep te onderhouden. BING is een initiatief en een verzelfstandigde (voormalige) deelneming van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). 2

Aanleiding en doel van de opdracht

Tussen de - inmiddels ontslagen - burgemeester (hierna aangeduid als: burgemeester) enerzijds en de wethouders anderzijds is een ‘bestuurlijke discussie’ ontstaan. Als onderdeel van die discussie zijn tijdens de raadsvergaderingen van 20 november en 11 december 2007 beweringen gedaan die als beschuldigend kunnen worden betiteld. Het beschuldigende karakter betreft beweringen die feitelijkheden bevatten en beweringen die afkeuring bevatten van bepaalde handelingen. Van Boetzelaerlaan 34 | 3828 NS AMERSFOORT | tel. 033-2474300 | fax 033-2474301 www.bureauintegriteit.nl | [email protected] 4

Uw raad voelt de noodzaak de validiteit van een aantal van die beweringen te laten onderzoeken, respectievelijk zich over een aantal zaken te laten adviseren (Wat is de mening van BING?). Daarbij zal niet alleen de wetgeving richtinggevend zijn, maar ook uw interne regels (o.a. de gedragscode). In bijlage 1 is een opsomming gegeven van de beweringen tijdens de twee genoemde raadsvergaderingen. Aangegeven is welke beweringen in het onderzoek zijn betrokken. Niet alle beweringen zijn onderwerp van onderzoek geweest. De volgende criteria zijn leidend geweest bij de selectie van te onderzoeken beweringen: • Is de integriteit voor de rol van wethouder in het geding? • Is er relevante wet- en regelgeving waaraan getoetst kan worden? • Is de bewering concreet? • Is de bewering ‘onderzoekbaar’? In het overleg met de fractievoorzitters, inzake de formulering van de onderzoeksopdracht, zijn twee te onderzoeken beweringen toegevoegd. Deze beweringen zijn aan het slot van bijlage 1 vermeld. 3

Verrichte werkzaamheden

Wij hebben onder meer de hierna volgende werkzaamheden verricht: • • • • • • •

Interviewen van verschillende personen waarop de beweringen betrekking hebben (‘betrokkenen’). Interviewen van verschillende personen die informatie kunnen geven (‘informanten’). Kennisname en analyse van relevante (gemeentelijke) dossiers, verslagen, e.d. Open bronnen onderzoek (Kadaster, KvK, etc.); Het beoordelen van de casuïstiek, tegen de achtergrond van wet- en regelgeving waaronder de gedragscode voor de burgemeester, de wethouders en de raadsleden van de gemeente Dinkelland. Het voorleggen van onze bevindingen aan betrokkenen (‘wederhoor’). Het kennisnemen van het rapport van BMC/L. Platvoet, dat is opgesteld naar aanleiding van een onderzoek in opdracht van de Commissaris der Koningin.

Enkele van deze werkzaamheden zijn hierna toegelicht. Interviews BING heeft interviews gehouden met: • De vier fractievoorzitters. • De burgemeester. • De gemeentesecretaris. • De drie wethouders. • De griffier. • Het afdelingshoofd vergunningen. • Het afdelingshoofd handhaving. • Specialist afdeling vergunningen. • Juridisch medewerkster afdeling Integrale Handhaving. 5

• Stafjurist afdeling Personeelszaken, Bestuurszaken, Communicatie en Toerisme (PBCT). • Voormalig afdelingsvoorzitter VVD Dinkelland. • Afdelingschef Politie Dinkelland. Met enkele betrokkenen bestond het interview uit meerdere gesprekken. In totaal zijn 21 gesprekken gevoerd in de maanden februari en maart 2008. De werkwijze met betrekking tot de interviews is als volgt geweest. BING vertelde in de aanvang van de interviews haar werkwijze ten aanzien van het gesprek en de verslaglegging daarvan. Van ieder gesprek wordt een zakelijk puntsgewijs verslag opgesteld dat aan geïnterviewden wordt voorgelegd. BING maakte tijdens de interviews geluidsopnamen. De reden van de opname werd geïnterviewde toegelicht: de opname zal zonodig gebruikt worden bij het opstellen van het verslag en/of rapport. Wanneer de bij dit gesprek betrokken partijen achteraf van mening zijn dat het puntsgewijze verslag, c.q. het voor rapportage te gebruiken citaat, niet aansluit bij het gevoerde gesprek, wordt er van de geluidsopname gebruik gemaakt. De opname mag alleen voor dat doeleinde gebruikt worden. Dossierinzage Wij hebben relevante (gemeentelijke) dossiers en notulen ingezien. Van 6 geïnterviewden hebben wij (aanvullende) documentatie - al dan niet op ons verzoek ontvangen. Voorts is ons door derden informatie verstrekt inzake het dossier Procee/Boon en inzake doorverkoop van het klooster ‘Maria ad Fontes’. Voorleggen van bevindingen en rapportering Het onderzoek was - zoals bij de aanleiding van het onderzoek vermeld - gericht op beweringen die als beschuldigend ten aanzien van de wethouders kunnen worden betiteld. Wij hebben onze bevindingen voor commentaar voorgelegd aan betrokkenen. De in het kader van dit overleg gemaakte opmerkingen hebben wij betrokken bij het opstellen van het definitieve rapport. Wij hebben voorts de burgemeester en de wethouders kennis laten nemen van het conceptrapport. De door hen gemaakte opmerkingen zijn betrokken bij het opstellen van het definitieve rapport. Wij hebben onze rapportage met u en de vier fractievoorzitters in concept besproken. Zoals vermeld hebben wij het rapport van BMC ingezien, dat naar aanleiding van een onderzoek in opdracht van de Commissaris der Koningin is opgesteld. Deze inzage heeft plaatsgevonden nadat wij zelf in concept aan de fractievoorzitters hadden gerapporteerd.

6

4

Bevindingen algemeen

In de volgende paragrafen vermelden wij per onderzochte bewering onze bevindingen en onze beoordeling van de casuïstiek, tegen de achtergrond van relevante wet- en regelgeving. Het ter zake relevante toetsingskader hebben wij in bijlage 2 vermeld. Veel van de onderzochte beweringen zijn tijdens raadsvergadering van 20 november 2007 uitgesproken door de burgemeester. De burgemeester heeft in de gesprekken met BING aangegeven dat hij van mening is dat ‘integriteit’ er wel heel erg uitgelicht is. Hij verklaarde: “Ik heb gesproken over integriteit met een reden. Ik wist niet waar de wethouders mee zouden komen op 20 november 2007. Ik verwachtte dat zij zouden komen met de 14 punten die mij genoemd waren in de B&W vergadering. In die B&W vergadering dat het vertrouwen werd opgezegd. Ze kwamen echter met hele andere zaken. Op basis daarvan heb ik tijdens de vergadering een besluit genomen over wat ik inhoudelijk zou vertellen. Alles heb ik daarbij uit de losse pols gedaan: ik heb een goed geheugen. Ik heb wel van te voren nagedacht of ik een strak of een soft verhaal zou vertellen maar heb de inhoud ter plekke uiteengezet. Het was geen voorbereid verhaal. (…) Het enige waar we [BING: in het college] een aantal felle discussies over hebben gehad zijn integriteitzaken. Maar geen van die zaken is nieuw voor de raad. Ik loop met sommige van de integriteitissues al twee jaar rond.” 5

5.1

Raadslidmaatschap echtgenote van de heer Engbers en het ingezetenschap van de heer Engbers Beweringen

Het niet melden van het raadslidmaatschap van de echtgenote van de heer Engbers in de gemeente Oldenzaal bij diens benoeming tot wethouder. Twijfel of het te combineren is dat de vrouw van de heer Engbers in de raad van Oldenzaal zit en hijzelf als wethouder in Dinkelland actief is (vanwege tegenstrijdige belangen). Het buiten de gemeente wonen van de heer Engbers. De heer Engbers zou in juni 2006 aan de heer Willeme en aan de raad hebben beloofd dat hij binnen een jaar naar de gemeente Dinkelland zou verhuizen. Door de burgemeester is in de raadsvergadering van 20 november 2007 gesteld: “Op de avond dat de heer Engbers werd voorgesteld aan mij heb ik hem als slotvraag gesteld: zijn er nog bijzonderheden die u mij te melden heeft? Hij zei: ‘helemaal niet’. Ik heb vervolgens die zondagavond de collega uit Oldenzaal gebeld omdat collega’s zo met elkaar omgaan als een wethouder uit een andere gemeente komt. Ik heb hem gemeld dat een inwoner van zijn gemeente wethouder zou worden in de gemeente Dinkelland. Meneer Backhuijs zei daarop: maar zijn vrouw zit hier in de raad. Ik moet zeggen ik was met stomheid geslagen dat de heer Engbers mij dat niet als wezenlijk punt gemeld ha. Ik heb de heer Engbers daarop aangesproken want ik ben gewend mensen ergens op aan te spreken als iets mij niet bevalt en ik doe dat misschien heel vaak heel hoekig, onvriendelijk, kort door de bocht maar ik doe het in ieder geval. Maar ik heb vanavond moeten ervaren dat er anderen zijn die dat niet doen. En de heer Engbers zei: daar heb ik niet aan gedacht, dat ben ik vergeten. Ik heb toen 7

misschien te eerlijk, misschien te impulsief gezegd: Meneer Engbers. Dat geloof ik dus niet. En ik heb moeten vaststellen dat er de afgelopen anderhalf jaar vaker iets aan de hand is geweest met het geheugen van de heer Engbers.” en “De heer Engbers heeft mij heel expliciet beloofd in dat zondagavond gesprek in juni 2006 dat hij binnen een jaar naar de gemeente Dinkelland zou verhuizen. Niet alleen omdat dat in de wet staat, maar ook omdat dat goed is en omdat ik, dat is mijn gebrek, dat is niet zijn gebrek of het gebrek van zijn vrouw, maar ik kan er moeilijk mee omgaan dat zijn vrouw in de raad van Oldenzaal zit. Want Oldenzaalse en Dinkellandse belangen lopen niet altijd parallel. En daar is ook helemaal niets mis mee. Maar ik heb dan geen vrijheid meer om de Dinkellandse belangen en de strategie en tactiek die ik wil bewandelen om die vrij uit te spreken omdat, niet dat de heer Engbers dat thuis vertelt, maar als die informatie die ik meld in het college wel in Oldenzaal bekend wordt dan wordt er heel snel naar Engbers gekeken. En ik vond, vind en zal blijven vinden dat mijn wethouder in de eigen gemeente moet wonen.” 5.2

Bevindingen

De burgemeester heeft in aanvulling op hetgeen hij reeds in de raadsvergadering had gezegd onder meer verklaard: “Als ik iets vertel over de politie waar nu een kwestie over loopt tussen onze gemeenten [Oldenzaal en Dinkelland; red. BING] dan kijken ze naar de heer Engbers, zelfs als er via een ander lijntje iets bekend is geworden.” Volgens de burgemeester heeft de heer Engbers hem en de raad beloofd dat hij binnen een jaar zou verhuizen. De burgemeester daarover: “Dit heeft hij niet gedaan en hij heeft ook geen poging genomen. Hij woont nog steeds in Oldenzaal. Hij heeft gesprekjes met fracties aangeknoopt en heeft ervoor gepleit dat hij in Oldenzaal mocht blijven. Hoewel zijn vrouw in verwachting is, is een belofte aan de raad het hoogste gebod. Dit heeft geleid tot hele heftige discussies in B&W en raad. Uiteindelijk is hem toegestaan om nog een jaar in Oldenzaal te blijven wonen. (…) Hij heeft aan de raad beloofd dat hij in een jaar zou verhuizen. Maar wij maken geen woordelijke verslagen van de vergaderingen. Fractievoorzitters hebben dat tegen mij gezegd dat dat door hem beloofd is.” De heer Engbers heeft het volgende verklaard: “Ik ben op een zondagavond voorafgaande aan mijn benoeming tot wethouder samen met de heer Meinders van het CDA bij de burgemeester langs geweest om kennis te maken. Het ging over wie ik ben en wat ik doe. Ik heb daar toen niet genoemd dat mijn vrouw in de raad van Oldenzaal zit. Ik heb niet gedacht dat dat relevant zou zijn voor wie ik ben en wat ik moet gaan doen en wat ik heb gedaan. Achteraf gezien had ik dat beter wel kunnen vertellen gezien de commotie die daarover ontstaan is. Waar ging het wel over? Het ging over wie ik ben, wat ik gedaan heb, politiek en ambities. De exacte inhoud weet ik ook niet meer. Volgens mij is mijn vrouw in dat hele gesprek niet aan de orde geweest. De burgemeester heeft aangegeven dat vanwege het feit dat mijn vrouw in de raad van Oldenzaal zit en ik hier wethouder ben, de buitenwacht, als er informatie lekt, kan denken dat dat via mij gaat. Ik zie dat probleem echter niet, ik neem mijn verantwoordelijkheid heel 8

serieus. Ik weet heel goed wat voor andermans oren bestemd is en wat niet. Ik zeg niet dat ik zaken niet thuis bespreek, net zoals in iedere andere relatie. Maar mijn vrouw weet ook heel goed wat wel en niet voor andermans oren bestemd is. Wij kunnen dat heel goed gescheiden houden. Overigens is in het raadsdebat door de burgemeester aangegeven dat hij niet twijfelt aan mijn integriteit. Bovendien houdt mijn vrouw zich afzijdig van onderwerpen die Dinkelland of mijn portefeuille betreffen.” en “Ik zie voor mijn functioneren ook geen bezwaar dat ik in Oldenzaal woon. Ik merk dat het soms zelfs een voordeel is dat ik buiten de gemeente woon. Zaken liggen zo gevoelig dat ik het soms als een voordeel zie dat ik niet uit één van de drie voormalige gemeenten kom. Er zijn soms zulke gevoelige zaken en dan sta ik neutraal tegenover het verleden.” “De burgemeester heeft aangegeven bij met name het raadsdebat dat wij hadden over mijn verzoek tot ontheffing van het woonplaatsvereiste dat hij niet open kon zijn over de Verdeling van de Politie en Top Craft. Sorry, maar ik zit er elke DB vergadering van Top Craft bij. Bovendien worden deze portefeuilles niet door mijn vrouw beheerd. Net zo min als andere onderwerpen die Dinkelland raken. Er is sinds de raadsvergaderingperiode dat ik in het college zat niets gewijzigd, in de manier waarop de burgemeester informatie deelt, zoals door de burgemeester gesteld is. Dat hebben de heer Kleissen en de heer Krouwel in het raadsdebat ook verklaard. Ik vind dan ook dat de burgemeester ongelijk heeft op dit punt.” Met betrekking tot de vraag of zijn functioneren aanwijsbaar tot problemen heeft geleid, verklaarde de heer Engbers: “Wat mij betreft niet. Sterker nog ik ben af en toe waarnemer voor de burgemeester in het Topcraft- bestuur als de burgemeester verhinderd is.” De heer Engbers: “Het is en was bekend dat ik in Oldenzaal woon. Ik heb destijds aangegeven dat ik bereid ben te verhuizen. Ik heb nu een woning in Ootmarsum gekocht. Ik had met mijn benoeming net een woning in Oldenzaal gekocht. Ik ben daarnaar verhuisd op 1 november 2006. Afgelopen zomer kwam in de raadsvergadering aan bod of er nu wel of niet een jaar uitstel verleend moest worden voor mijn wonen in de gemeente. De raad heeft unaniem besloten om mij uitstel te verlenen.” Volgens de heer Engbers heeft hij in 2006 geen toezeggingen gedaan om binnen een bepaalde termijn te verhuizen: “Ik heb niet aangegeven dat ik binnen een jaar zou verhuizen. Ik had dat ook niet kunnen toezeggen omdat ik inmiddels een huis had gekocht. Later heb ik nagevraagd bij de heer Meinders wat ik gezegd heb in het kennismakingsgesprek bij burgemeester Willeme. Hij heeft mij bevestigd dat ik dat toen ook niet toegezegd heb. Ook niet in de raadsvergadering.” De fractievoorzitter van Lokaal Dinkelland, de heer Steggink heeft ons verklaard: “Dat hij [de heer Engbers; red. BING] in Dinkelland ging wonen was een nadrukkelijke voorwaarde voor de heer Meinders. Ook in de raad is genoemd dat eraan gehecht werd. Het is uiteindelijk geregeld met horten en stoten maar dat verdiende niet de schoonheidsprijs.” en “Met betrekking tot het raadslidmaatschap van zijn vrouw: dat kan van belang zijn bij tegenstrijdige belangen bijvoorbeeld bij Top Craft [werkvoorzieningschap; red. BING]. Binnen Top Craft is een verdeel systeem voor afname producten dat Dinkelland afneemt en er goed bij gebaat is. Het is een systematiek met een bonus malus systeem. Op dit moment speelt 9

dat Oldenzaal en Losser die hele regeling al weer op de helling willen zetten omdat ze erbij inschieten, omdat ze minder afnemen van de producten. Ook in het dossier van de politieposten is het lastig om scheiding aan te brengen.” Mevrouw Bosch fractievoorzitter van de VVD verwijt de heer Engbers dat hij het raadslidmaatschap van zijn echtgenote niet gemeld heeft en dat hij zich niet aan de belofte heeft gehouden om binnen 1 jaar in Dinkelland te wonen. De heer Meinders, fractievoorzitter van het CDA heeft verklaard het niet zo relevant te vinden dat de echtgenote van de heer Engbers raadslid in Oldenzaal is. Over het kennismakingsgesprek met de burgemeester en de heer Engbers: “We hebben bij de aanstelling van de heer Engbers een gesprek gevoerd met de heer Willeme op een zondagavond. Dat gesprek verliep redelijk zakelijk, koel (…). Het verliep ook in een redelijke sfeer. De heer Engbers heeft het inderdaad niet ingebracht maar voor mij was het geen verrassing. Ik vond niet dat het relevant was in het gesprek. Ik heb ook niet het gevoel dat hij het bewust achterwege heeft gelaten. Wie wist dat nou niet?” “De heer Engbers moet voor 11 juli 2008 woonachtig zijn in Dinkelland. Hij is daar druk doende mee. Maar dat gaat lukken, denk ik. Hij kan het ook niet maken om dat niet te laten lukken. (…) De heer Engbers is hier tussentijds binnengekomen als vervanger van de vorige wethouder die ziek werd. De heer Engbers leek mij de aangewezen persoon. Hij had echter net mondelinge overeenstemming over een woning in Oldenzaal bereikt. Toen raakte zijn vrouw in verwachting. Het was haast teveel gevraagd om hem aan zijn verplichting te houden.” De heer Blokhuis, fractievoorzitter van de PvdA, over het raadslidmaatschap van de echtgenote van de heer Engbers: “Dat moet kunnen. Ik zie daar geen probleem in. Je mag toch aannemen dat een wethouder integer is. Dat trek je bij voorbaat in twijfel door aan te geven dat er informatie doorgespeeld zou kunnen worden naar zijn echtgenote.” In het raadsdebat van 11 juli 2006 heeft de heer Meinders als CDA-fractievoorzitter aangegeven dat de heer Engbers woonachtig is in Oldenzaal, maar voornemens is te verhuizen naar de gemeente Dinkelland. Er is daarbij, afgaande op de notulen, geen termijn genoemd. In het raadsdebat van 19 juni 2007 heeft de raad de heer Engbers, na uitvoerige discussie, nog een jaar ontheffing verleend van het woonplaatsvereiste. De heer Engbers wist dat er een wetswijziging zou komen, zodat wethouders van de raad uitstel konden krijgen om binnen de gemeente te gaan wonen: “Laat ik daar eerlijk over zijn. Het was op dat moment echter nog geen wet, en daarover moest de Eerste Kamer nog een besluit nemen en hoe en wanneer zij dat zouden doen wist ik ook niet.” Vanuit de interviews zijn ons geen voorbeelden gebleken, waarbij het raadslidmaatschap van de echtgenote van de heer Engbers in Oldenzaal en het feit dat hij daar woont daadwerkelijk geleid heeft tot problemen.

10

5.3

Beoordeling

Raadslidmaatschap echtgenote Hoewel zich belangentegenstellingen zouden kunnen voordoen, heeft het raadslidmaatschap in Oldenzaal van de echtgenote van de heer Engbers in combinatie met het wethouderschap van de heer Engbers, voor zover bekend niet tot problemen geleid. Er zijn geen situaties bekend waarbij bijvoorbeeld de vertrouwelijkheid of de onafhankelijkheid (twee van de kernbegrippen van integriteit) ten aanzien van het functioneren van de heer Engbers in het geding is geweest. De heer Engbers heeft het raadslidmaatschap van zijn echtgenote niet genoemd in het kennismakingsgesprek met de burgemeester en ook in de installatievergadering van 11 juli 2006 is het niet besproken, hoewel naar het ons voorkomt de raad op dat moment wel op de hoogte was van dat raadslidmaatschap van zijn echtgenote. Een van de kernbegrippen van integriteit is openheid, transparant handelen. In dat licht bezien had de heer Engbers er verstandig aan gedaan het raadslidmaatschap van zijn echtgenote te noemen en daarbij aan te geven, hoewel het vanzelf spreekt, zich bewust te zijn van zijn positie en de vertrouwelijkheid van informatie waarover hij als wethouder kan beschikken. Wij beoordelen de combinatie van het wethouderschap van de gemeente Dinkelland van de heer Engbers en het raadslidmaatschap van zijn echtgenote van de gemeente Oldenzaal vanuit integriteitoogpunt echter niet als ‘buitensporig risicovol’. Zonder risico is de combinatie echter niet: zoals eerder gesteld zou er zich een belangentegenstelling voor kunnen doen. Als dan zijn er oplossingen te vinden. Het enkele feit van het niet melden achten wij niet verwijtbaar. Ingezetenschap van de heer Engbers Uit de notulen van de raadsvergadering van 11 juli 2006 (de installatievergadering) blijkt dat over de heer Engbers is gezegd dat hij voornemens is te verhuizen naar de gemeente Dinkelland. Daarbij is echter geen termijn genoemd. Wij beoordelen het niet als onredelijk, gezien de persoonlijke omstandigheden van de heer Engbers (hij had kort daarvoor een huis in Oldenzaal gekocht en zijn vrouw was zwanger) dat hij niet binnen een jaar naar de gemeente Dinkelland is verhuisd. Dat er sprake zou zijn van handelen in strijd met afspraken is uit het onderzoek niet gebleken. 6 6.1

Het arbeidsverleden van de heer Engbers Bewering

Bij een eer-vorige werkgever zou de heer Engbers ontslagen zijn wegens fraude. Dit betreft geen bewering gedaan in raadsvergaderingen, maar het betreft een gerucht ten aanzien van wethouder Engbers, waarvan u ons heeft verzocht het in het onderzoek te betrekken. De burgemeester heeft termen als diefstal/fraude gebruikt. In de zienswijze van de burgemeester, in het kader van de ontslagprocedure van de burgemeester, spreekt hij van ‘ontslag wegens fraude’. 11

6.2

Bevindingen

BING heeft het gerucht onderzocht door met de burgemeester en de heer Engbers te spreken en kennis te nemen van door hen aangereikte bescheiden. De burgemeester heeft ons onder meer verklaard: “De heer Engbers kwam later, in juli werd hij wethouder. In juni 2006, op een zondag, zou ik met de nieuwe wethouder kennis maken. Ik was vervolgens verbaasd daar de heer Engbers aan te treffen. Als president van de Euregio hadden we een gesprek gehad over een functie daarbij of bij Agec omdat hij op Europees niveau wat wilde doen. Hij zat daar toen als Statenlid. In dezelfde periode sprak ik iemand, die zei zijn vader te zijn, op de pony- en paardenmarkt. Die gaf aan dat zijn zoon bij de Euregio wilde werken en dat hij problemen had gehad bij zijn vorige werkgever en dat hij daar wegens diefstal ontslagen was. Ik heb hem in dat kennismakingsgesprek nadrukkelijk gevraagd: “is er nog wat dat van belang is wat je mij moet melden”, hierop doelende. Hij zei: “niets bijzonders”. Ik kon het verhaal van die man over zijn werkverleden niet hard maken, dus heb ik er maar niets over gezegd. (…) Over de zaak van die fraude heb ik aan de heer Platvoet het vonnis gegeven waaruit de ontbinding van de arbeidsovereenkomst blijkt. Iemand die daar bij is geweest, heeft gezegd dat het heel gebruikelijk is bij fraude, om wel een normale ontbinding te bewerkstelligen. Ik heb met iemand gesproken die bij de Commissaris der Koningin onder ede wil verklaren wat erin het procesdossier staat. Hij is bang voor deze commissie vanwege represailles van de heer Engbers. Het dossier ligt in Utrecht bij een advocatenkantoor waarvan de naam mij ontschoten is. Deze man heeft tegen mij gezegd dat hij ook zo ‘tig’ andere mensen kan noemen die willen verklaren over deze fraude.” “Het gaat mij er vooral om dat als hij wegens fraude ontslagen is, hij mij daar niets over verteld heeft terwijl ik hem wel de gelegenheid ertoe heb gegeven. Ik heb hem gevraagd: heb jij mij niets meer te melden? Ik vond het niet gepast daar op een andere manier op door te gaan vanwege de aanwezigheid van de fractievoorzitter. Dezelfde meneer die stelt zijn vader te zijn, heeft mij vorig jaar aangesproken op diezelfde pony- en paardenmarkt dat hij een mooie baan heeft gekregen. Het was echter op de pony- en paardenmarkt in 2004 toen ik hoorde dat hij bij zijn vorige werkgever wegmoest vanwege diefstal. Het zingt nu zo rond, dat ik denk dat alle raadsleden het weten. (…) Als de heer Engbers het procesdossier overlegt, is het opgelost.” De heer Engbers heeft een uitgebreide toelichting gegeven op zijn arbeidsverleden bij bedoelde voormalige werkgever. Het betrof een arbeidscontract van bepaalde duur (1 jaar). Hij heeft met betrekking tot de communicatie met de burgemeester gezegd: “Ik ben op deze zaak nooit door de burgemeester aangesproken. Ook geen familieleden van mij zijn hierop aangesproken, mocht dat zo gezegd zijn.” BING heeft desgevraagd van de heer Engbers het procesdossier en andere bescheiden in mogen zien. 12

BING heeft kennis genomen van deze bescheiden waaronder de pleitnota van het betreffende bedrijf, het verweerschrift ten behoeve van de heer Engbers, de uitspraak van de rechter en diverse onderliggende stukken. In de pleitnota van het bedrijf en de stukken waarnaar verwezen wordt, wordt de heer Engbers beticht van het geven van een onjuiste voorstelling van zaken over verkopen/verkoopcijfers. De heer Engbers weerspreekt de beschuldigingen gemotiveerd in het verweerschrift. De uitspraak van de rechter luidt: “dat de arbeidsverhouding tussen partijen dermate verstoord is dat samenwerking niet langer meer mogelijk is. Hierin is een zodanige verandering van omstandigheden gelegen dat de arbeidsovereenkomst billijkheidshalve behoort te worden ontbonden. Nu partijen het erover eens zijn dat de heer Engbers van de gewijzigde omstandigheden geen verwijt valt te maken, komt het de rechter dan ook billijk voor om de hiernavolgende vergoeding toe te kennen, overeenkomstig het bod van (het bedrijf).” 6.3

Beoordeling

Los van de vraag of het mooier voorspiegelen van te verwachten verkopen op basis van bestaande contacten gekwalificeerd kan worden als fraude, zijn BING uit de overhandigde bescheiden geen feiten gebleken die ‘meldenswaardig’ zijn bij een sollicitatie. Er is door de rechter uitgesproken dat de heer Engbers geen verwijt valt te maken en mitsdien is hem een vergoeding toegekend, overeenkomstig het bod van (het bedrijf). 7

7.1

Het optreden van de heer Kleissen ten aanzien van benoemen en functioneren burgemeester Beweringen

De heer Kleissen heeft in 2000 geprobeerd om partijvoorzitters op een rij te krijgen om bij de Commisaris van de Koningin te bewerkstelligen dat de heer Willeme geen burgemeester van Dinkelland zou worden. In 2001-2002 is de heer Kleissen buiten de CDA fractie om en buiten de CDA wethouders om naar de Commisaris van de Koningin gegaan om het ontslag van de heer Willeme te bewerkstelligen. 7.2

Toelichting van de burgemeester

De burgemeester verklaarde de heer Kleissen pas vanaf 2006 te kennen. De heer Kleissen heeft volgens de burgemeester in 2000 geprobeerd de partijvoorzitters te bewegen om te verhinderen dat hij (de heer Willeme) burgemeester zou worden. De burgemeester hierover: “Ik vind dat hij daar inhoudelijk gelijk in had. Als je het niet op de persoon bekijkt. Ik was het met de heer Kleissen eens dat de burgemeester van de voormalige gemeente Denekamp geen burgemeester moest worden in nieuwe gemeente [fusiegemeente; red. BING].” 13

Met betrekking tot de sollicitatie naar het burgemeesterschap van de fusiegemeente: “Ik heb destijds gesolliciteerd op verzoek van twee van de raden van de fusiegemeenten naar de functie van burgemeester. Maar ik wilde het eigenlijk niet worden omdat dat niet goed was voor de gemeente. Er moest in mijn ogen een echte externe komen.” “In 2001 is de heer Kleissen naar de CdK gegaan om te verzoeken mij te ontslaan. Dit is in het dorp algemeen bekend. De heer (…) wil dit indien nodig onder ede bevestigen en de heer (…) eventueel ook.” De heer Kleissen zou volgens de burgemeester in 2005 ook uitlatingen hebben gedaan in de zin dat het CDA de herbenoeming van de burgemeester zou verhinderen. De burgemeester: “Ik heb de heer Kleissen op deze kwesties gelijk in het begin aangesproken.” Wij hebben de burgemeester gevraagd of er sprake was van een eenmansactie van de heer Kleissen in 2001/2002. De burgemeester: “Ja voor zover ik weet. Als er meer personen bij betrokken zijn geweest, dan weet ik dat niet. Als je toch burgemeester wordt en er was een meerderheid van het CDA dan mag ik aannemen dat het een eenmansactie was. Ik ben herbenoemd op 1 januari 2007. (…) De anderen die bij het bezoek waren in 2001 aan de CdK zeggen dat zij gingen vanwege de hele commotie die er toen was met o.a. dodenkaarten, bedreigingen, etc. Maar de heer Kleissen nam volgens hen het initiatief bij het voorstel om mij te ontslaan.” 7.3

Verklaringen van de heer Kleissen en overige informatie

De heer Kleissen was vanaf het voorjaar van 2001 tot de verkiezingen van 2006 voorzitter van het CDA in Dinkelland. Na de verkiezingen is hij wethouder geworden. Met betrekking tot de uitspraak dat de heer Kleissen in 2000 bij de Commissaris van de Koningin (CdK) zou zijn geweest om de heer Willeme geen burgemeester van Dinkelland te maken, verklaarde de heer Kleissen: “Dat is 100% onzin. Ik kende de heer Willeme niet en overwoog zelf helemaal uit de politiek te stappen. Ik ben niet bij de heer Hendrikx (de CdK) geweest in 2000 of 2001”. Met betrekking tot een bezoek aan de CdK in 2002 verklaarde de heer Kleissen: “Het is waarschijnlijk in 2002 dat ik bij de heer Hendrikx ben geweest. De vicevoorzitter van het CDA en de voormalig VVD voorzitter zijn ook in de veronderstelling, hebben mij bevestigd, dat dat in 2002 was. Ik was toen afdelingsvoorzitter van CDA Dinkelland. De reden dat wij daar toen zijn geweest was dat het politiek voor geen meter liep. Binnen het college niet en binnen de raad en binnen de partij het CDA ook niet. Een hele vervelende en lastige periode. Zo hebben er voor de naam van de nieuwe gemeente (Dinkelland) tien mensen tegen gestemd en elf mensen voor. Dat is niet goed als de naam van de nieuwe gemeente niet breed gedragen wordt. De herbenoeming gemeentesecretaris speelde toen ook en lag ook gevoelig. Wij zijn bij elkaar geweest op initiatief van Louis Koopman, de bestuursvoorzitter van de VVD, om naar de CdK te gaan. Ook zijn we nog een keer bij zijn winkel samengekomen om zaken door te spreken. Volgens mij ging de partijvoorzitter van de PvdA niet mee en de rest van de partijvoorzitters allemaal wel. Hun afdelingsvoorzitter was op vakantie en hun fractievoorzitter wilde niet mee omdat hij raadslid was en dus in een andere positie zat.”

14

De heer Kleissen heeft destijds een brief aan de CdK opgesteld: “Ik heb toen een brief opgesteld met het verzoek om een gesprek om zijn (CdK) invloed aan te wenden om het normaliseren van de verhoudingen te bewerkstelligen. In die brief wordt niet ingegaan op ontslag van de heer Willeme. Ik heb op geen enkele manier aangedrongen op het ontslag van de heer Willeme. Die brief hebben alle partijvoorzitters ondertekend.” “Vervolgens hebben we met Jan Hendrikx gesproken. Dat gesprek heeft in de Bagatelle in Mariënheem plaatsgevonden. Ik heb ook toen de heer Willeme op geen enkele wijze in een slecht daglicht geplaatst. De heer Willeme probeert heel bewust zaken te suggereren die helemaal niet zo zijn. Hij probeert mij een hoek te zetten. De heer Hendrikx heeft vervolgens gevraagd of wij een gesprek konden arrangeren tussen hem en de raad. Er is toen een besloten bijeenkomst geweest waar ik niet bij ben geweest omdat ik afdelingsvoorzitter was.” “Voordat ik dit heb gedaan heb, heb ik dit alles besproken binnen ons afdelingbestuur. Men vond dat we iedere mogelijkheid moesten aangrijpen om de situatie te verbeteren, ik heb toen een mandaat gekregen om bij de CdK langs te gaan met de anderen. Ik heb dat toen niet besproken met de fractie omdat ik als afdelingsvoorzitter toch een andere verantwoordelijkheid heb dan bijvoorbeeld een raadslid. Ik heb dus een brief opgesteld maar het initiatief om naar de CdK te gaan kwam van de heer Koopman.” De heer Koopman, voormalig afdelingsvoorzitter van de VVD Dinkelland, heeft ons ter zake het volgende verklaard: “In 2002 heb ik in het tweede jaar na de fusie als afdelingsvoorzitter van de VVD de afdelingsvoorzitters uitgenodigd om een gesprek te voeren. Ik heb er toen zes uitgenodigd. Met vier daarvan hebben we gesprekken gevoerd. Dat ging over het niet goed lopende integratieproces van de raad en het bestuurlijk apparaat na de fusie. Ik zag hoe dingen liepen omdat ik ook commissielid economische zaken was. Dat was met de PvdA, CDA en een van de rechtsvoorgangers van Lokaal Dinkelland. Na 3 gesprekken waren we het erover eens dat het goed was als we een signaal zouden afgeven naar de Commissaris van de Koningin (CdK). De heer Kleissen heeft om pragmatische redenen de brief geschreven aan de CdK om uitgenodigd te worden. Hij is net als de toenmalige CdK van het CDA en was daarmee het best ingevoerd. Vervolgens hebben we als afdelingsvoorzitters met de CdK gesproken in de Mariënheem. Wij hebben de CdK gevraagd om eens met de heer Willeme te praten om hem erop te wijzen dat het anders moet. ‘Naar ons luistert hij niet en het is belangrijk dat u hem erop wijst dat de ene gemeente niet belangrijker is dan de andere. En dat het ook heel belangrijk is als de saamhorigheid verder ontwikkeld wordt.’ De griffier van de CdK heeft daar toen bijgezeten en er een verslag van gemaakt. We zijn niet om tafel gegaan om het ontslag van de heer Willeme te bespreken. Dit is ook niet ter sprake gekomen.” Met betrekking tot de participatie van andere voorzitters verklaarde de heer Kleissen: “De heer Wolbers was bij het eerste overleg. Zijn voorzitter, de heer Molderink, is naar de CdK mee geweest. En de heer Koopman. De PvdA ging niet mee maar stemde wel met het bezoek in. Dat was vanwege diens vakantie. Anita Koertshuis-Hermelink van Democratisch Dinkelland was erbij, bij de CdK. De heer Dierselhuis was bij het eerste voorbereidende gesprek namens Democratisch Dinkelland. Van iedere partij was er iemand mee naar de CdK. Er waren zes of zeven partijen toen. (…) Eerst was er dus een overleg met hoe zitten wij erin. Toen een gesprek of we de verantwoordelijkheid zouden nemen om te gaan en tot slot het overleg bij de Bagatelle in Mariënheem met de CdK.”

15

De heer Steggink van Lokaal Dinkelland verklaarde ten aanzien van dit onderwerp: “Was de heer Kleissen roerganger? Dat zou ik niet weten. De heer Dierselhuis en (…) [naam bij BING bekend] zullen dat kunnen beamen. Zij beamen dat hij het initiatief heeft genomen. Over die tweede afspraak bij de CdK. Dat is in samenspraak gegaan met de VVD, denk ik. Voor de rest weet ik het niet.” Zowel de heer Kleissen als de heer Koopman hebben meegedeeld niet meer over de brief die destijds aan de CdK is verzonden te beschikken c.q. de brief niet te kunnen terugvinden. 7.4

Beoordeling

De heer Kleissen ontkent dat hij heeft geprobeerd in 2000 partijvoorzitters op een rij te krijgen om bij de Commissaris van de Koningin te bewerkstelligen dat de heer Willeme geen burgemeester van Dinkelland zou worden. Er is een gezamenlijke actie geweest van de partijvoorzitters, vermoedelijk in 2002, waarbij de CdK is benaderd in verband met de politieke situatie in de Gemeente Dinkelland. Daarbij is het functioneren van de burgemeester aan de orde gesteld. Het betreft geen eenmansactie van de heer Kleissen, zoals uit de bewoordingen van de burgemeester afgeleid zou kunnen worden. Afgezet tegen de relevante wet- en regelgeving (zie toetsingskader) kan het initiatief van de heer Kleissen en andere partijvoorzitters niet als daarmee strijdig worden aangemerkt. 8 8.1

Het dossier Elderink Beweringen

Het dossier Elderink: schijn van belangenverstrengeling omdat de heer Kleissen buurman is van Elderink. Binnen de gemeente wordt betwist of er schadevergoeding aan Elderink zou moeten worden toegekend vanwege het niet aankopen van gronden die mogelijk geschikt zijn voor woningbouw. De rol van wethouder Kleissen staat wat betreft de burgemeester ter discussie omdat wethouder Kleissen zou blijven aandringen op schadevergoeding ondanks dat zou zijn vastgesteld dat er niets verschuldigd is aan Elderink. De heer Kleissen wordt verweten privé en gemeentelijke belangen onvoldoende te scheiden. De heer Kleissen zou gevraagd zijn zowel bestuurlijk als ambtelijk dit dossier af te geven, wat hij niet heeft willen doen. In de beweringen liggen met name de volgende elementen besloten: • Er is sprake van belangenverstrengeling dan wel de schijn daarvan; • De heer Kleissen zou de heer Elderink hebben willen bevoordelen. 8.2

De casus Elderink, voorgeschiedenis

Alvorens in te gaan op de rol van wethouder Kleissen geven wij in deze paragraaf een weergave van het dossier Elderink. Wij streven daarbij niet naar volledigheid, omdat niet de 16

kwestie Elderink als zodanig onderwerp van onderzoek is, maar de rol van wethouder Kleissen. De casus vangt aan in 2004. Er vindt een gesprek plaats tussen de heer Elderink (agrarisch ondernemer), zijn adviseur, toenmalig wethouder mevrouw Mentink en een ambtenaar van de gemeente Dinkelland. Aanleiding voor de bespreking is een aanvraag van de heer Elderink voor uitbreiding van een ligboxenstal. Omdat de (uitbreidings-)mogelijkheden voor het bedrijf op de huidige locatie beperkt zijn, wordt van gemeentelijke zijde gesuggereerd dat een mogelijke verplaatsing een optie kan zijn. Daarna zijn in de contacten tussen de gemeente en de heer Elderink aan de orde: 1. Aankoop door de gemeente van diverse gronden van de heer Elderink aan de Reimerweg, Boschweg en Grotestraat te Rossum; 2. Vestiging van het bedrijf van de heer Elderink aan de Paalmaatsdijk. De besprekingen monden uit in een concept koopakte voor vermelde gronden, opgesteld door de gemeente. Bij brief van 3 augustus 2005 laat de adviseur van de heer Elderink weten dat hij de concept koopakte met de heer Elderink heeft besproken. Hij maakt diverse opmerkingen, een en ander is nog niet akkoord. De gemeente is, behoudens met de eventuele aankoop van gronden van de heer Elderink, ook bezig met de eventuele aankoop van gronden van de heer Scholten. De burgemeester: “De gemeente overwoog, al dan niet op goede gronden, om gronden op te kopen van de heer Elderink om daar woningen te gaan bouwen en Rossum te laten groeien en voor de komende 50 jaar grond te hebben. Ambtelijk was men daar niet zo blij mee. De heer Johannink was van mening dat we grond moesten kopen. Hij heeft de onderhandelingen gevoerd en vertelde daar af en toe over in het college.” In oktober 2005 is de structuurvisie Rossum 2005 opgesteld door SAB Arnhem, inzake de kern Rossum en directe omgeving. Op 15 november 2005 besluit het college van B & W, na ambtelijke advies van 8 november 2005, tot aankoop van gronden van de heer Scholten (77.000 m2). Ten aanzien van de aankoop van de gronden van de heer Elderink dient een nieuw scenario gemaakt te worden. Er wordt uitgegaan van maximaal 100 kavels tot 2019. In januari 2006 vindt een gesprek plaats tussen de Elderink, een adviseur, wethouder mevrouw Mentink en een ambtenaar. De adviseur van de heer Elderink dringt er op aan het voorontwerpbestemmingsplan voor de Paalmaatsdijk in procedure te brengen Hij wil geen verdere vertraging van het project. Wethouder mevrouw Mentink wil de uitspraak van de Raad van State ten aanzien van de milieuvergunning afwachten. Het college van B & W besluit op 28 februari het voornemen uit te spreken om door middel van een partiële herziening aan de Paalmaatsdijk een agrarisch bouwperceel toe te kennen en aan het perceel Reimerweg 2 een woonbestemming. Tevens besluit het college om het voorontwerpbestemmingsplan vier weken ter inzage te leggen. In het ambtelijk advies is onder meer vermeld: “Het verplaatsen van het agrarisch bedrijf lost een overbelaste situatie aan de rand van Rossum op en biedt een duurzaam agrarisch bedrijf ontwikkelingsmogelijkheden op een nieuwe locatie aan de Paalmaatsdijk. De vrijgekomen 17

locatie aan de Reimerweg biedt mogelijkheden voor nieuwe ontwikkelingen die een meerwaarde kunnen betekenen voor Rossum.” In een B & W nota van 5 april 2006 is de stand van zaken inzake ‘Elderink’ beschreven. Het advies luidt: de heer Elderink op de hoogte brengen van de consequenties van het besluit van de Raad van State van 15 maart 2006. Op 15 maart 2006 heeft de Raad van State het beroep gegrond verklaard tegen de verleende milieuvergunning van de heer Elderink aan de Paalmaatsdijk. Voorts strekt het ambtelijk advies om het college kennis te laten nemen van de laatste ontwikkelingen inzake de verplaatsing van het agrarisch bedrijf van de heer Elderink. 8.3

Overdracht van het dossier?

In april 2006 is het nieuwe (huidige) college aangetreden. De burgemeester: “Toen de heer Kleissen het dossier Elderink kreeg, heb ik het er met de gemeentesecretaris over gehad dat het niet verstandig was dat hij dit dossier deed. Hij en de heer Elderink zijn immers beiden boeren en buurman van elkaar. Ook al doet hij het dossier misschien goed, maar toch moet je dit niet willen. Ik besprak het met de secretaris omdat de verhouding tussen mij en de heer Kleissen net gevoelig lag. Ik heb aan de secretaris gevraagd: vraag jij nu of hij dat dossier afgeeft. Toen de secretaris nul op zijn rekest kreeg heb ik meerdere keren aan Kleissen gevraagd het dossier Elderink door een andere portefeuillehouder te laten behartigen. De heer Kleissen wilde echter niet en zei dat hij het voldoende kon scheiden. Ik heb daarop tegen hem gezegd: ‘ik kan je niet dwingen om het dossier af te geven maar het lijkt mij heel onverstandig om het te houden’.” De gemeentesecretaris: “Samen met de burgemeester heb ik de heer Kleissen er op gewezen of hij het dossier Elderink niet beter zou kunnen overdragen aan een ander collegelid, omdat het zijn buurman betreft. Wij voelden aan dat het een lastig dossier kon worden. De heer Kleissen zei dat hij het wel uit elkaar zou houden. Als het moeilijk zou worden, zou hij het alsnog overdragen. Ik had overdracht van het dossier liever op voorhand.” De heer Kleissen: “De heer Elderink is een bijna buurman, we wonen aan dezelfde weg maar zijn huis staat ongeveer een kilometer van het mijne. Net als ik, is hij ook melkveehouder en that’s it. Ik heb weinig tot geen contact met hem. Zijn broer zit met mij wel in het noaberschap.” “Ik spreek hem 3 keer in het jaar, denk ik. Ik ben geloof ik een achter achter achterneef. Hij komt bij mij niet over de vloer en hij is nog nooit bij mij thuis geweest. Ik sprak hem eerder wat vaker, toen ik de koeien nog buiten had tot drie jaar geleden. Dan moest hij soms met de tractor op mij wachten en dan spraken we elkaar kort. Ik spreek hem bijna nooit.” “Ik ben gevraagd om het dossier Elderink af te geven door de heren Willeme en Damer. Dat kwam pas na WOB verzoek. Bij een broer of een directe buurman had ik ja gezegd: maar ik heb geen relatie en geen belang bij de heer Elderink. Het is ook geen directe buurman: alleen met een stukje grond lig ik toevallig naast hem. En er zouden geen gronden beschikbaar komen omdat hij alleen zijn bedrijfspanden zou verplaatsen. De grond bleef liggen en wat naast mij ligt zou hij ook gewoon in gebruik houden. Ik heb alle gronden naast elkaar liggen, dus ik wil ook niets met hem ruilen.” Op de vraag of dat ook voor de buitenwereld helder is antwoordde de heer Kleissen: “Natuurlijk is dat helder, maar de heer Willeme geeft er een draai aan.”

18

8.4

Het besluit om de gronden van de heer Elderink niet aan te kopen

De heer Kleissen: “In een van de eerste weken van mijn wethouderschap hield een behandelend ambtenaar mij aan in Weerselo en zei: ‘dat dossier Elderink is een bijzondere, het gaat de verkeerde richting op voor de gemeente Dinkelland. Wat daar nu gebeurt, dat kan helemaal niet’. Vervolgens heb ik met ambtenaren een overleg gehad over wat nou het probleem was. Het bleek dat de heer Johannink, de vorige wethouder, al een heel eind op weg was met onderhandelingen, zonder enig positief ambtelijk advies. Ambtelijk hield men de boot af want men vond dat het helemaal niet kon. Ik heb mij dus ambtelijk laten voorlichten en dat staat volgens mij ook in het collegestuk. (…) Als wij die grond 25 a 30 jaar niet nodig hebben dan is dat echter een onverantwoorde aankoop met een onnodig risico. Onder andere vanwege de demografische ontwikkelingen hier. Ook omdat Rossum nooit is aangemerkt als groeikern.” “Er was een concept-koopovereenkomst opgesteld door de gemeente Dinkelland waarin ook al aan mogelijke onteigening werd gerefereerd. Ambtelijk werd ingeschat dat het traject met de heer Elderink zich al in een dusdanig ver stadium bevond dat de heer Elderink (…) met een behoorlijke schadeclaim kon komen. Die claim zou dan uit twee zaken bestaan: de advieskosten die hij gemaakt had en de opbrengstderving van het verschil tussen het bedrag dat hij bij verkoop aan de gemeente zou krijgen en de agrarische waarde, een bedrag van 1,4 miljoen euro o.i.d. (…) De heer Willeme vond dat onzin. Ik ben geen jurist, hij wel. Hij verwachtte dat de kans dat de heer Elderink recht zou hebben op schadeclaim verwaarloosbaar zou zijn. In de vergaderingen daarop heb ik twee keer of drie keer gevraagd, dat is overigens niet genotuleerd, wat moet ik met advieskosten van de heer Elderink. En dat verwijt de heer Willeme me. Wij hebben de eerste stap gezet richting de heer Elderink. Hoe moet ik daarmee om gaan? Dat heb ik toen gevraagd. De conclusie, waar ik me in kon vinden, was: laten we eerst afwachten wat de heer Elderink doet; of hij een procedure start of niet. Daarna kijken we nog wel naar de eventuele vergoeding van de advieskosten. Ik heb niet gepleit voor een schadeclaim. Ook niet voor vergoeding voor de advieskosten. Ik heb alleen gevraagd: hoe moet ik daarmee omgaan? Dat hele punt staat niet genotuleerd. Die schadeclaim van 1,4 miljoen was wat mij betreft al helemaal niet aan de orde. Mocht dat juridisch wel zo zijn dan is dat een ander verhaal. De heer Elderink had advieskosten gemaakt, het initiatief lag bij de gemeente, dan vind ik, los van het feit dat het de heer Elderink betreft, dat je als gemeente een verplichting en verantwoordelijkheid hebt aan zo’n inwoner/eigenaar tegemoet te komen.” Over dat het initiatief bij de gemeente lag verklaarde de heer Kleissen: “De gesprekken met de heer Elderink zijn opgestart door de heer Johannink, mijn voorganger, en mevrouw Mentink , toenmalig wethouder, is daar ook bij aanwezig geweest. Mevrouw Mentink was in gesprek met de heer Elderink. Hij zat met zijn bedrijf binnen de bebouwde kom en wilde wat en kon niet wat op die plek. Hij wilde uitbreiden en dat kon niet vanwege huizen in de nabijheid. In die gesprekken is naar voren gebracht of het niet handig was als hij naar de Paalmaatsdijk zou verhuizen. Daar hadden ze al gronden liggen.” “De heer Willeme beschuldigt mij er nu van dat ik de heer Elderink wil bevoordelen. Maar ik heb nooit gepleit voor een schadevergoeding. Daar komt nog bij dat ik geen belang heb bij de gronden van de heer Elderink. Dat mag blijken uit het feit dat het stukje grond dat naast het onze ligt, van Elderink, daar heb ik hem een paar jaar geleden zelf de kans geboden dat hij dat kon kopen want dat komt van een kavelruil dat aan de achterzijde van ons bedrijf plaatsvond en een van die eigenaren had een stukje grond dat grensde aan het mijne en hij 19

had daarvan gezegd dat ik dat als eerste kon kopen. Ik heb daar nee op gezegd. Ik heb wat percelen gekocht aan de achterkant en ik heb de heer Elderink de kans gelaten dat stukje grond te kopen. Als ik er zoveel belang bij had gehad, had ik nooit dat stukje grond naar de heer Elderink toe laten lopen. Dat weet de heer Willeme niet.” Op 24 april 2006 vindt ambtelijk overleg plaats over de patstelling in de zaak Elderink. Over betrokkenheid van bestuurders bij het ambtelijk overleg verklaarde de stafjurist: “Er is een aantal keren ambtelijk overleg geweest. Ik weet niet of daarbij ook een bestuurder aanwezig is geweest.” Op 23 mei 2006 besluit het college van B & W inzake de eventuele grondaankoop van de heer Elderink. Het college besluit conform het ambtelijk advies om de gronden van de heer Elderink niet aan te kopen. Indien de heer Elderink besluit te willen verplaatsen op eigen kosten zal het college hieraan alle medewerking verlenen. Met de aankoop van gronden van de heer Scholten heeft de gemeente voor de kern Rossum voldoende grond aangekocht om op basis van de huidige woonvisie aan de woningbehoefte te voldoen tot 2029 (ca. 90 woningen). Het college is akkoord met het ambtelijk advies (als voornoemd), maar niet met de in de nota aangegeven (onjuiste) juridische consequenties. De burgemeester heeft hiervan verteld dat hij heeft aangegeven dat de juridische paragraaf niet klopte: “Toen is het B & W besluit genomen om in te stemmen met het niet-aankopen en is aangetekend dat het juridisch niet juist was dat de heer Elderink recht zou hebben op schadevergoeding.” In de paragraaf ‘Juridische consequenties’ van de ambtelijke notitie wordt aangegeven dat de kans bestaat dat de gemeente door de heer Elderink aansprakelijk wordt gesteld voor schade. Er wordt vervolgens een beschrijving gegeven van het negatieve contractsbelang (gemaakte kosten) en het positieve contractsbelang (gederfde winst). De stafjurist PBCT hierover: “We hebben niet gezegd: de gemeente is schadeplichtig, maar wel de aspecten in beeld gebracht waarmee rekening gehouden moet worden.” De heer Kleissen over zijn betrokkenheid bij de ambtelijke notitie: “Ik heb een voorgesprek met de ambtenaar gehad, dat was vast in het portefeuillehouderoverleg. Maar ik denk dat de behandelend ambtenaar mij aanhield. Daarna hebben we daar overleg over gehad met nog een of twee andere ambtenaren. Toen hebben zij helemaal zelfstandig een ambtelijk advies geschreven. Ik heb daar niet in gestuurd.” Wij hebben de heer Kleissen gevraagd of hij concepten heeft gezien van de notitie voor B&W. De heer Kleissen: “Nee volgens mij niet, dan is dat het concept dat in het portefeuillehouderoverleg heeft gezeten. Ik was niet bekend met ambtelijke notities. Zeker in begin ging alles gewoon door. Ik geloof niet dat ik in die periode dingen gewijzigd heb. Misschien tekstueel een opmerking, maar voor 100% zeker heb ik geen majeure wijzingen gedaan.” De stafjurist PBCT: “Ik heb de heer Kleissen na de B & W vergadering nog een keer toegelicht waarom wij van mening zijn, dat het toch juridische consequenties kan hebben. Zoals ik beschreven had in de nota. Vóór het B & W besluit had ik geen contact hierover met de heer Kleissen. (…) Het was niet de aanleiding om met de heer Kleissen in gesprek te gaan. Ik had meerdere onderwerpen met hem te bespreken en dit heb ik in de marge meegenomen. Ik weet niet of de heer Kleissen toen al met de heer Elderink over het collegebesluit (het niet

20

aankopen van gronden) had gesproken. Ik heb niet met de heer Kleissen gesproken over overleg met fractievoorzitters. Ik hoorde pas later dat dat heeft plaatsgevonden.” Op 30 mei 2006 vindt een gesprek plaats tussen de heer Elderink, zijn adviseur, de heer Kleissen en twee ambtenaren van de gemeente. Wethouder Kleissen deelt het collegebesluit mee om de grond van de heer Elderink niet aan te kopen en geeft aan dat de gemeente positief wil meedenken wanneer de heer Elderink alsnog besluit om zijn bedrijf naar de Paalmaatsdijk te verplaatsen. Op 28 juni 2006 dient Driehoek Advocaten namens de heer Elderink een verzoek in om alle informatie op basis van de WOB. 11 juli 2006 heeft het college naar aanleiding van het WOB verzoek van Driehoek/Elderink besloten informatie te verstrekken, met weglating van passages die uitsluitend ten behoeve van intern beraad zijn opgesteld. De informatie is per brief van 25 juli 2006 aan Driehoek toegezonden. 8.5

Bijeenkomst met de fractievoorzitters

De heer Kleissen: “In de loop van de zomer kwam (…, naam ambtenaar) met de mededeling dat er een WOB verzoek lag van de advocaat van de heer Elderink. Het was daarvoor de hele tijd stil. Ik heb een of twee gesprekken gevoerd met de heer Elderink. Een als afrondend gesprek toen wij de onderhandelingen afbliezen. (…) Een keer heb ik hem toen aangesproken. Bij de Paalmaatsdijk was bezwaar aangetekend tegen de voorgenomen verplaatsing van de bedrijfsgebouwen van de heer Elderink omdat er te weinig onderzoek naar effecten op het nabijgelegen habitatgebied was geweest. Dat is gehonoreerd door de Raad van State. Ik heb toen gezegd als je wil verkassen, start dan de procedure weer op. Dat duurt minimaal twee jaar. Als je wil dan heb je dan je vergunningen voor elkaar. We hebben niet gesproken over financiële vergoedingen of onkostenvergoedingen dus dat speelt helemaal niet. WOB verzoek hebben wij toegekend en informatie toegestuurd met uitzondering van de advieskosten en de derving. Dat stukje is niet meegezonden. Dat mag schijnbaar omdat dat ten gunste is van je eigen organisatie.” “Ik zat met deze zaak in de zomer. Er was risico op een proces. Hoe moest ik dat doen? Ik heb aan onze plaatsvervangend secretaris gevraagd: is het zinvol om de fractievoorzitters bijeen te roepen en hen op de hoogte te brengen van het risico? Hij stond daar positief tegenover. Ik wilde de fractievoorzitters inlichten met als overweging de actieve informatieplicht, vanwege een groot financieel risico. Vervolgens is er een verzoek gedaan aan de plaatsvervangend griffier om de fractievoorzitters bijeen te roepen en heb ik met die vier een gesprek gehad. Daar was niemand anders bij aanwezig. Ik heb hen gewezen op het risico zoals dat ambtelijk werd ingeschat, dat bedrag heb ik genoemd. En als we gronden 30 jaar laten liggen dat het risico nog groter is. Ook heb ik ze gewezen op de gronden van de heer Scholten waar al beperkingen op zaten. Ik heb gezegd dat ik het niet naar buiten ga brengen, dat heb ik ook niet gedaan. Ik heb ook aangegeven dat ik de financiële consequenties zo laag mogelijk probeerde te houden voor Dinkelland. Ik heb eerst de plaatsvervangend secretaris geraadpleegd, hij zag daar geen kwaad in, hij vond dat een goed idee. De plaatsvervangend griffier is gevraagd om de fractievoorzitters uit te nodigen. (…) Hij was niet aanwezig bij het gesprek. Dat het bijeenroepen een bevoegdheid van de burgemeester was, dat wist ik niet. Ik

21

zou dat als loco misschien ook mogen. Men heeft mij dat ambtelijk positief geadviseerd, door de plaatsvervangend secretaris. (…) toen het Wob verzoek kwam, in de zomer heb ik de fractievoorzitters bijeen geroepen. De trigger was het WOB verzoek. Ik dacht dat het af was met het eindgesprek dat ik met de heer Elderink had gehad.” “Fractievoorzitters hebben mij er niet op gewezen dat hij een perceel naast het mijne had liggen. Er had geen haan naar gekraaid als de heer Willeme niets had gezegd. Er is geen geld over de balk gegaan. Ik heb niets toegezegd, er is niets beloofd en van grondruil was al helemaal geen sprake.” Op de vraag of er nog een collegevergadering gehouden is over het WOB verzoek alvorens de heer Kleissen overleg had met fractievoorzitters, antwoordde de heer Kleissen: “ Dat lag bij mezelf. Ik zat daarmee en (…, naam ambtenaar) kwam bij mij. Dat speelde nogal, (…, namen ambtenaren) heb ik toen ook gesproken. Iedereen gaf aan dat de heer Elderink kans had op een fors bedrag. (…) Wob verzoeken zitten altijd in het college. Dat verzoek heeft dus in het college gezeten, denk ik. Dat heb ik niet helemaal scherp. Van eigenbelang is geen sprake.” Op de vraag of het vaker gebeurt dat er fractievoorzitters bij elkaar worden geroepen: “Ja. Eergisteravond nog bij aankoop grond. Bij gevoelige kwesties roepen we onze fractievoorzitters bijeen. Het fractievoorzittergesprek van de zomer van 2007 over de kwestie Elderink was een goed constructief gesprek.” De heer Steggink, fractievoorzitter Lokaal Dinkelland: “Op 25 juli 2006 hebben wij als fractievoorzitters met de heer Kleissen om tafel gezeten. We, de fractievoorzitters, waren met spoed bij elkaar geroepen. Ik heb van die bijeenkomst als enige aantekeningen gemaakt. De heer Willeme bleek achteraf niet op de hoogte. (…) Er kon wellicht sprake zijn van een miljoenenclaim en dat soort zaken. De gevolgen waren dus mogelijk desastreus voor de gemeente werd gezegd. Het woord schadeclaim kwam aan de orde. (…) Er was geen griffier of ambtenaar bij het gesprek over Elderink met de heer Kleissen aanwezig.” De heer Meinders, fractievoorzitter CDA: “Dat gaat erover dat we informatie hebben gekregen als fractievoorzitters die niet voor hele raad is. Een van de eerste onderwerpen was dat over het dossier Elderink. De heer Kleissen heeft verteld dat hij een dossier heeft aangetroffen en dat de gemeente een risico liep. (…) Hij wilde ons waarschuwen voor een financieel risico. (…) Een risico van misschien wel twee miljoen. Het feit dat er een voorlopig koopakte was, kon schade berokkenen. De vraag was hoe we de schade konden beperken. Achteraf gezien had deze hele situatie ermee te maken dat hij nog weinig ervaring had als wethouder.” Over de vraag of het niet raar was dat de wethouder de fractievoorzitters bij elkaar riep, vertelde de heer Meinders: “Ik was net nieuw, ik wist niet wat de procedure was. De burgemeester was wat gepikeerd dat hij er niet bij was geweest.” Mevrouw Bosch, fractievoorzitter VVD: “De heer Kleissen riep ons bij elkaar met betrekking tot de grond van zijn buurman, de heer Elderink. Wij weten nergens van, we worden bij elkaar geroepen, dat doet hij dan ook op een moment dat de heer Willeme niet aanwezig is, typisch een actie van de heer Kleissen. Wij werden overrompeld, ik kan het bedrag niet meer exact noemen. De vorige wethouder had een fout gemaakt, er kwam een schadeclaim uit, 22

achteraf allemaal niets van waar. (…) Het was urgent en wij moesten gelijk aan het eind van de middag komen want er was urgentie bij, alles op initiatief van de heer Kleissen. Ik weet niet meer wie er bij dat overleg aanwezig waren, in ieder geval de heer Kleissen en een ambtenaar en de fractievoorzitters. (…) Er moest een budget op tafel komen, in de begroting moest daar rekening mee worden gehouden. Een miljoen of anderhalf miljoen, in ieder geval een groot bedrag, als planschade. (…) Ik verwijt mijzelf dat ik niet de tegenwoordigheid van geest heb gehad op dat moment te vragen waarom wij nu bij elkaar geroepen werden, waar is de portefeuillehouder financiën, waarom zijn wij niet bij elkaar geroepen, zoals normaal gesproken, door de burgemeester en de griffier. Ik heb daar niet naar gevraagd omdat het urgent was.” Geen van de fractievoorzitters heeft op dat moment of later opmerkingen gemaakt over het afstand nemen van het dossier of het feit dat de heer Elderink een buurman is van de heer Kleissen. Naderhand hebben de fractievoorzitters niets meer vernomen over het dossier Elderink. Overigens is het binnen de gemeente Dinkelland niet ongebruikelijk dat fractievoorzitters (vertrouwelijk) worden ingelicht, bijvoorbeeld over aankoop van gronden. Het bijeenroepen daarvoor geschiedt dan door de burgemeester en/of griffier. Dergelijke bijeenkomsten worden niet formeel genotuleerd. De burgemeester verklaarde : “Toen ik terugkwam van vakantie was ik onaangenaam verrast toen ik hoorde van de secretaris en van de fractievoorzitters dat de heer Kleissen de fractievoorzitters buiten de griffier en buiten de plaatsvervangend griffier om bij elkaar had geroepen. De regel is dat de griffier en ik dat samen doen. Hij was op dat moment wel fungerend burgemeester. De griffier was op vakantie. In die vergadering heeft hij gezegd dat de heer Elderink recht had op miljoenenschade. Terwijl we als college net hadden besloten dat dat niet zo was. Als zoiets net is afgebroken in college; waarom doe je dat dan? Daar is nooit een helder antwoord op gekomen. Dat was op 25 juli 2006. (…) De griffier was op vakantie, loco-griffier niet maar die is niet aanwezig geweest en ook is daar niet mee overlegd. De heer Kleissen heeft het met de plaatsvervangend gemeentesecretaris besproken, heeft die mij verteld. In het dossier Elderink was echter geen enkele spoed.” De gemeentesecretaris vertelde onder meer: “De heer Kleissen heeft de fractievoorzitters bijeen geroepen. Dat is tijdens mijn vakantie geweest. Dat was op zich legitiem. Als het college daar een besluit over neemt, is dat standaard procedure. De richtlijn is dat bij aankopen buiten de begroting, de fractievoorzitters bijeen geroepen worden. Het is gebruikelijk om dat te doen bij grote risico’s. Ik was wel bij het collegebesluit aanwezig. Het (gaan) informeren van fractievoorzitters wordt in het college besproken. Ik weet niet of van dit besluit inzake niet aankopen van gronden Elderink is afgesproken de fractievoorzitters te informeren. De burgemeester was ook op vakantie toen de heer Kleissen dit besprak met de fractievoorzitters. De heer Kleissen heeft het bijeen roepen met de loco-secretaris en de griffier besproken. Normaal gesproken gaat het samenroepen van fractievoorzitters via de burgemeester en griffier. De heer Kleissen is loco-burgemeester, hij was een nieuwe wethouder. Toen ik na mijn vakantie hoorde van het bijeen roepen van de fractievoorzitters door de heer Kleissen heb ik wel mijn wenkbrauwen gefronst. Nadat ik hoorde dat mijn loco en de griffier geïnformeerd waren, vond ik het geen probleem meer.” Hetgeen de gemeentesecretaris stelt ten aanzien van het geïnformeerd zijn van de griffier is niet juist. De griffier was met vakantie. 23

8.6

Het vervolg

Op 16 augustus 2006 volgt een brief van Driehoek advocaten waarin verzocht wordt om volledige informatie. De door het college verschafte informatie zou niet volledig zijn. Naar aanleiding van deze brief worden nog een tweetal gespreksverslagen aan Driehoek toegezonden. Op 22 november 2006 volgt ten slotte een verzoekschrift tot het houden van een voorlopig getuigenverhoor bij de rechtbank Almelo. Het doel van een voorlopig getuigenverhoor is voor de advocaat van de heer Elderink om zijn rechtspositie te bepalen. De getuigenverhoren vinden plaats op 6 maart 2007. De advocaat van de gemeente, Damsté Advocaten zond de gemeente op 14 maart 2007 het proces verbaal van de getuigenverklaringen. Strekking van de verklaringen van de wethouders en ambtenaren die namens de gemeente zijn gehoord was onder meer dat zij altijd hebben gehandeld onder het voorbehoud van goedkeuring van het college. De heer Elderink heeft voor zover bekend geen verdere juridische stappen ondernomen na dit voorlopig getuigenverhoor. De burgemeester: “Er is een getuigenverhoor in die zaak geweest en daar is blijkbaar niks in het nadeel van de gemeente uitgekomen. Daarna is het stil geworden. Daarna heeft de heer Kleissen mij nog herhaaldelijk gevraagd als we aan de borrel zaten of bij het klootschieten dat we de heer Elderink op zijn minst toch de kosten moesten betalen voor diens adviseurs. Ik heb dat steeds afgewezen omdat ik vind dat daar een rechtsgrond voor moet zijn omdat het anders onder het bedrijfsrisico viel van de heer Elderink.” “Of de heer Kleissen zich actief in het voortraject heeft bemoeid? Ik denk niet dat de heer Kleissen de nota van 16 mei 2007 heeft aangestuurd om gronden niet aan te kopen. Ik kan me ook niet voorstellen dat de ambtenaren zich zo zouden laten sturen.” Ten aanzien van de schadevergoeding: “Ik heb tegen de stafjurist gezegd: ‘hoe kun je dat nu schrijven? Dat is volstrekte onzin. Het zit nog steeds in de wethoudersfase. Die fase is het nooit ontstegen’. Dat er een concept [conceptovereenkomst; red. BING] was is allemaal niet zo gek. Ik denk dat dat een ongelukkige samenloop van omstandigheden is. Ik kan me niet voorstellen dat de stafjurist zich zou laten sturen. (…) Onze advocaat was het met me eens. Ik denk dat de wederpartij het inmiddels ook met ons eens is.” “De heer Kleissen heeft als ‘leading’ portefeuillehouder het onderwerp besproken. Dat was ook logisch; het is zijn nota. (…) Er is sprake van een door het hele college genomen besluit.” De heer Kleissen verklaarde dat hij het na het overleg met de fractievoorzitters niet meer aan de orde heeft gesteld. De heer Kleissen: “Voor dat besluit om de eventuele acties van de heer Elderink af te wachten heb ik het een paar keer genoemd, misschien in de rondvraag en ik heb de heer Damer er een keer op aangesproken na een collegevergadering. De heren Willeme en Damer hebben mij op de gang ook een keer gezegd: ‘is het geen goed idee als iemand anders 24

die zaak in portefeuille zou nemen’. Maar dat was pas na het WOB verzoek. Als ik het gevoel heb dat er de mogelijkheid zou kunnen zijn van belangenverstrengeling, dan zou ik dat dossier overdragen. Maar ik heb de heer Elderink alleen slecht nieuws kunnen brengen. Dus ik heb nooit het gevoel gehad dat ik de heer Elderink zou kunnen bevoordelen op een of andere manier.” 8.7

Beoordeling

Schijn van belangenverstrengeling Wat betreft het eerste verwijt van de burgemeester, de schijn van belangenverstrengeling omdat de heer Kleissen buurman is van de heer Elderink, merken wij op dat tussen betrokkenen verschil van inzicht bestaat over ‘de relatie’ tussen de heer Kleissen en de heer Elderink. De heer Kleissen spreekt zelf van een ‘bijna buurman’, die een kilometer van hem af woont, waarmee hij weinig tot geen contact heeft. Uit het dossier blijkt geen direct persoonlijk belang voor de heer Kleissen, in de zin van artikel 58 Gemeentewet en artikel 2:4 Algemene wet bestuursrecht. Voor de schijn van belangenverstrengeling is echter van belang hoe anderen ‘de belangen’ redelijkerwijs zouden kunnen interpreteren. Als zowel de burgemeester als de gemeentesecretaris een ‘belangenverstrengeling in schijn’ menen te signaleren dan is dat een duidelijk signaal dat ook anderen een dergelijke belangenverstrengeling kunnen onderkennen. In dat licht bezien heeft de heer Kleissen niet verstandig gehandeld door niet in te gaan op de adviezen van de gemeentesecretaris en de burgemeester om het dossier aan een ander collegelid over te dragen. De feitelijke omstandigheden duidden echter niet op het risico van feitelijke belangenverstrengeling. En in een kleine gemeenschap kan de schijn van belangenverstrengeling snel in een politieke discussie als argument aangevoerd worden: men woont aan dezelfde weg, men zit in dezelfde kerk etc. BING is van mening dat de heer Kleissen niet verwijtbaar heeft gehandeld. Bevoordeling van de heer Elderink Uit het onderzoek is niet gebleken dat de heer Kleissen bij de ambtelijke voorbereiding of in het college de heer Elderink heeft willen bevoordelen. Het besluit om de gronden van de heer Elderink niet aan te kopen is onder zijn verantwoordelijkheid in het college gebracht. De ‘gewraakte’ juridische paragraaf is ambtelijk voorbereid; van inmenging van de heer Kleissen is daarbij niet gebleken. De heer Kleissen heeft het slechte nieuws aan de heer Elderink medegedeeld. Ten aanzien van het blijven aandringen op vergoeding van de gemaakte advieskosten zijn deels tegenstrijdige verklaringen afgelegd. Wel staat vast dat de heer Kleissen enkele keren het onderwerp advieskosten aan de orde heeft gesteld. Hij zegt zelf twee of drie keer te hebben gevraagd ‘wat moet ik met de advieskosten van de heer Elderink?’. Volgens de burgemeester heeft de heer Kleissen herhaaldelijk gezegd dat de gemeente toch op zijn minst de kosten moest betalen voor diens adviseurs. Over de stelling dat deze zienswijze niet in het belang van de gemeente was, kan verschillend gedacht worden. Bij een situatie dat, op initiatief van de gemeente, in redelijk vergaande staat verwachtingen worden gewekt bij een burger waardoor en waarbij die burger advieskosten moet maken, kan het standpunt verdedigd worden dat vergoeding van die kosten door de gemeente zorgvuldig is, los van de vraag of de gemeente juridisch gehouden is deze kosten te vergoeden.

25

9 9.1

Duiding van de heer Kleissen omtrent de schutting van de burgemeester Bewering

De heer Kleissen heeft tijdens de raadsvergadering van 20 november 2007 uitlatingen gedaan met betrekking tot de schutting van de burgemeester. Dit onderwerp is onderdeel van ons onderzoek uitsluitend wat betreft de vraag of de heer Kleissen al dan niet een juiste voorstelling van zaken heeft gegeven. Een beoordeling van de eventuele handelingen van de burgemeester maakt geen deel uit van ons onderzoek. Het onderstaande is ontleend aan de raadsvergadering van 20 november 2007. Daarin stelt de heer Kleissen: “En als u ons dan beticht van het vermengen van persoonlijke belangen met het belang van de gemeente Dinkelland en ik vind het vervelend om te noemen maar dan wil ik toch het verhaal noemen rondom uw schutting. Een schutting gebouwd op het nieuwe woningplan. Een schutting die volgens de vergunningen zoals die toen gebouwd moest worden daar niet zou mogen staan. Achter de rug van mij om hebt u persoonlijk invloed uitgeoefend om de inrichting van de Wadi te laten wijzigen. Er is met de inrichting gewijzigd zodat het geen openbaar gebied meer is. Dat heeft ongeveer inclusief juridisch advies 200 uur ambtelijke capaciteit gekost en dan beticht u ons van het vermengen van persoonlijk belang met belang Dinkelland.” In dit citaat liggen met name de volgende beweringen besloten: • De schutting van de burgemeester zou er niet zonder vergunning mogen staan. • De burgemeester heeft persoonlijk invloed uitgeoefend om de inrichting van de Wadi te laten wijzigen. Er is met de inrichting gewijzigd zodat het geen openbaar gebied meer is. • Er zijn veel ambtelijke uren mee gemoeid geweest. 9.2

Bevindingen

De burgemeester heeft vervolgens in genoemde raadsvergadering het volgende verklaard: “En de schutting ja meneer Kleissen, ik heb thuis gezegd let op het zwaarste waar ze mee kunnen komen dat is de schutting. Dat is de schutting. En daar zullen ze ook mee komen. De schutting, ik zal daar geen geheim van maken. Ik heb mij met de bouw van mijn woning absoluut niet bemoeid. Omdat mij dat absoluut niet interesseert. Ik wilde op het klooster blijven wonen. Mijn vrouw en kinderen wilden daar weg. Mijn vrouw en kinderen hebben daar een huis gebouwd. Die hebben via Oude Oosterik daar een tuin laten aanleggen, daar is een schutting gebouwd en er is van dat riet, zo’n rietmatten zijn daar neergezet weet u wel waar zo’n klimop omheen groeit. Ik ben niet zo technisch, rieten klimop erover klimop groeit erover, die rieten matten gaan weg. Er was een inwoner uit Denekamp-dorp ik heb hem vanavond gezien ik weet niet of hij nog hier is, die heeft in een boze bui komt voor dat burgers een boze bui hebben naar de gemeente toe die heeft in een boze bui tegen een ambtenaar gezegd en de burgemeester mag wel zo’n schutting hebben. Via via hoorde ik dat van een ambtenaar en toen zei ik: luister ik wil geen gesodemieter, sorry dat zei ik wel maar ik wil geen problemen hebben over een schutting dus als die schutting daar niet mag staan gaat die 26

weg. Vervolgens bleek dat dan mijn achterbuurman met wie mijn vrouw geregeld had dat samen die tuin werd aangelegd dan ook de schutting zou moeten verwijderen. En toen heb ik gezegd: luister ik bemoei me daar niet mee, ik wil gewoon weten of het kan of dat het niet kan. En ik heb uiteindelijk een brief van het college gekregen dat het wel kon. En overigens ik nodig u allen uit om naar de rietmatten bij mij thuis te komen kijken en dan moet u oppassen dat u niet over alle schuttingen struikelt die u onderweg tegen komt die vele malen groter en vele malen ernstiger zijn. En daar wordt niet tegen opgetreden.” Het afdelingshoofd handhaving heeft verklaard: “Een burger wees naar die schutting. Een controleur van ons team was bezig met een schutting elders en die persoon wees naar de schutting van de burgemeester. Die kon dan ook niet. De jurist van de afdeling juridische zaken van bestuurszaken heeft ernaar gekeken en die heeft gezegd: ‘dat kan wel’.” Het team integrale handhaving heeft op 9 maart 2007 een onderzoek ter plaatse uitgevoerd waarbij geconstateerd is dat de schutting tot op de erfgrens is aangebracht. Dit werd in strijd geacht met het Besluit Bouwvergunningsvrije en licht Bouwvergunningsplichtige Bouwwerken. De constateringen zijn per e-mail op 12 maart 2007 aan de burgemeester bericht. De burger die opmerkingen had gemaakt over de schutting van de burgemeester is op 12 maart 2007 per e-mailbrief geïnformeerd dat de burgemeester opdracht heeft gegeven tot een onderzoek of hij (de burgemeester) in strijd met de wet heeft gehandeld. Ook is aangegeven dat deze burger een afspraak kon maken met wethouder Kleissen. Een reeds gepland gesprek tussen deze burger en de burgemeester is afgezegd om de objectiviteit te bewaren. Het afdelingshoofd handhaving gaf aan dat een van zijn medewerkers concludeerde dat de schutting van de burgemeester niet op die plek zonder vergunning kon staan: “Het had te maken met de rooilijn en het feit dat het een hoekwoning was. De schutting zou niet hoger mogen zijn dan een meter. Dat was zijn visie. Terecht denk ik. Het document gemaakt door de jurist geeft daar een draai aan. Hij heeft ons niet gevraagd om er wat anders van te maken. Wij vonden dat het niet kan vanuit handhaving: maar als onze huisjurist zegt dat het wel past. Ik ben geen jurist en er is bovendien een B&W besluit genomen. Wij willen als afdeling onze naam er niet onder hebben staan. Dat heb ik tegen de huisjurist gezegd. (…) In feite vond hij dat wij het eigenlijk moesten schrijven maar ik heb gezegd: wij maken niets meer. Toen heeft hij het zelfstandig gemaakt. Dat is niet gebruikelijk. Wel is gebruikelijk dat zij een juridische toets doen. Nu was het ons stuk niet meer. Er staat dan ook geen naam van onze vakafdeling op. (…) Er zijn ongetwijfeld meer schuttingen naast Wadi’s. Bij de zaak van de persoon die ons erop wees was ook sprake van een bouwwerk op/bij de schutting. Schuttingen hebben in principe geen prioriteit. Als er geen klacht was geweest, hadden we niet gekeken. Er staan immers veel meer schuttingen in strijd met het bestemmingsplan.” De gemeentesecretaris verklaarde: “Wij handhaven niet op schuttingen. Mij is door een ambtenaar gemeld dat de burgemeester een schutting had staan, die illegaal zou zijn. Er staan er vele in de gemeente. Wij doen er niets aan. Is er sprake van rechtsongelijkheid als je bij de een wel optreedt en bij de ander niet? De burgemeester reageerde heel fel toen ik de schutting met hem besprak. Een burger bij wie gehandhaafd werd kwam met foto’s 27

waaronder van de schutting van de burgemeester. Die zei: jullie pakken mij aan en de burgemeester niet. Daarna zijn we in een spel terechtgekomen waarbij is getracht de schutting van de burgemeester te legaliseren. Dan heb je te maken met rooilijnen, aantal meters vanaf de weg en openbaar groen. De burgemeester is zover gegaan dat hij ambtenaren redelijk onder druk heeft gezet om de schutting gelegaliseerd te krijgen. Het had te maken met openbaar groen, met die bestemming zou de schutting kunnen blijven staan. Met de bestemming ‘wadi’ (openbaar gebied) zou de schutting weg moeten. Burgemeester heeft met een medewerker groen een minder prettige discussie gevoerd, zeg maar die medewerker onder druk gezet, om die bestemming toch maar te veranderen. (…) We kijken altijd of we kunnen legaliseren, maar of een bestuurder zich zelf zo in de kwestie zou moeten mengen? (…) Het bleek uiterst lastig om de schutting te legaliseren. De bestemming is gewijzigd in openbaar groen. (…) Ambtelijk is uitgezocht welke mogelijkheden er waren om de schutting te legaliseren. De bestemmingswijziging kwam daar uiteindelijk - mede door bemoeienis van de burgemeester uit. Dit is voorgesteld aan het college. We hebben ook de zaak met de klagende burger op kunnen lossen. De hele kwestie heeft veel moeite en energie (geld) gekost. Het ermee bemoeien en hoog opspelen was een risico voor de burgemeester.” De stafjurist PBCT heeft over zijn betrokkenheid bij dit dossier verklaard: “Ik was hierbij vrij direct betrokken. De gemeentesecretaris vroeg mij om op basis van het handhavingrapport een analyse te maken, omdat de burgemeester had gezegd: het is geen schutting en als het wel een schutting is, dan is die niet illegaal geplaatst. Ik heb er vervolgens een vrij uitvoerig rapport over gemaakt. Dat was lastig omdat wij binnen de gemeente te maken hebben met deels tegenstrijdige regelgeving. Mijn conclusie was uiteindelijk dat de schutting daar niet zonder bouwvergunning opgericht had kunnen worden. Het rapport heb ik aan de gemeentesecretaris overhandigd. Na afloop van een raadsvergadering verzocht de gemeentesecretaris mij om met hem nog even bij de burgemeester binnen te lopen. De burgemeester gaf aan dat hij het rapport gelezen had en ook met zijn advocaat had besproken. Er stonden volgens hen punten in die niet helemaal juist waren. De vrouw van de heer Willeme was naar de infoavond van de gemeente geweest, waar iets anders gezegd zou zijn. Op het onderdeel ‘inrichting van het perceel’ was het rapport volgens de burgemeester niet juist. Ik had geschreven dat de schutting op de erfgrens staat, tegen het openbaar groen aan. Een schutting moet een meter van de erfgrens staan, indien het perceel grenst aan openbaar groen. Op de infoavond zou zijn gezegd dat de wadi (natuurlijk bekken waarin hemelwater tijdelijk wordt opgevangen) naast het perceel van de burgemeester zodanig zou worden ingeplant dat die niet voor het publiek toegankelijk was. Dan is het niet-openbaar gebied en geldt de afstand van de schutting tot de weg. Ik heb toegezegd de ambtenaar te raadplegen die op de infoavond was geweest. De dag daarop heb ik contact met die collega van de afdeling Ontwikkeling opgenomen. Hij zei mij dat hij op de infoavond had aangegeven dat een wadi een openbaar karakter heeft, niet afgeschermd wordt en dat er misschien wel speeltoestellen geplaatst worden. Ik heb dat als reactie naar de heer WIlleme gegeven, met de mededeling dat ik geen aanleiding zag om het rapport te wijzigen [BING: Een e-mail met deze inhoud heeft de stafjurist PBCT op 4 april 2007 ontvangen van zijn collega van de afdeling Ontwikkeling en doorgezonden naar de burgemeester]. Ik zou van mijn collega nog de inrichtingstekening krijgen. Na een week had ik die nog niet en had ik ook niets meer van de burgemeester gehoord. Toen heb ik nog een keer contact opgenomen met die collega om te vragen naar de tekeningen. Hij reageerde verbolgen. Hij gaf aan dat hij door de heer Willeme was gebeld (de collega zat in de auto). Hij was voor het nodige uitgemaakt. Hij zou niet de waarheid hebben gesproken. Hij heeft aan de burgemeester verteld wat er op de infoavond is gezegd, dus hij heeft herhaald wat hij ook tegen mij had gezegd. Ik heb hem 28

uitgelegd waar waarschijnlijk de boosheid van de burgemeester vandaan kwam, dat zijn schutting in discussie was. Dat was mijn collega niet bekend, dat was in het gesprek met de burgemeester niet ter sprake gekomen. Op basis daarvan heeft de collega gezegd: als dat het probleem is kunnen we de tekening wel zo aanpassen dat er een groenplan wordt opgesteld. Uiteindelijk is er een groenplan opgesteld waarbij de wadi zodanig is beplant, dat de wadi niet meer voor publiek toegankelijk is. Nadat het achter de rug was heeft de burgemeester mij gevraagd aan het college te rapporteren dat er een situatie bestond, waarbij hij zonder vergunning een schutting had mogen aanbrengen en dat er geen sprake was van een strijdige situatie. Er was op basis van de gewijzigde tekening geen sprake meer van openbaar groen, maar van een niet voor het publiek toegankelijke situatie. Op basis daarvan heb ik mijn rapport aangepast. Richting college is een rapportage gegaan, zonder de hele voorgeschiedenis, waarbij is aangegeven dat er geen situatie was waarbij handhavend moest worden opgetreden. (…) Het is geen bestemmingsplanwijziging, maar een wijziging van de tekening binnen de bestemming zoals die er lag. Het was lastig om in deze situatie de plaats van de voorgevelrooilijn te bepalen. Die voorgevelrooilijn is van belang voor de vergunningsituatie van een schutting. Ik heb druk ervaren van de kant van de burgemeester. (…) Vanuit de optiek dat we bij schuttingen niet handhavend optreden, is er niets onrechtvaardigs gebeurd. Probleem is dat de burgemeester geen normale burger is. Bij anderen stellen wij niet zo’n rapport op om te verklaren dat wat er staat niet in strijd met de regels is, bij anderen handhaven wij niet. Puur kijkend naar de schutting is er geen sprake van een bijzondere situatie.” De burgemeester gaf in het interview met ons onder meer aan: “Ik vroeg mij af: heb ik dan iets gedaan wat niet mag? Duizenden schuttingen mogen hier niet. Maar ik wilde mijn vingers niet branden. Ik wilde weten of het wel of niet mag. Ik heb aan de secretaris gevraagd of het nou wel of niet kon. Hij zei: ‘we handhaven niet op schuttingen’. Toen heb ik gezegd: ‘maar toch wil ik het uitgezocht hebben’. Als het niet kan moet de gemeente mijn achterbuurman maar aanschrijven. Ik kan moeilijk tegen mijn achterbuurman zeggen dat hij de schutting weghaalt omdat ik burgemeester ben. Ik heb er ook een bevriende advocaat naar laten kijken. Vervolgens kwam er een onduidelijke nota waaruit bleek dat het niet mag, maar eigenlijk ook weer wel. Deze nota door de stafjurist PBCT kan ik dan ook niet helemaal volgen. Ik heb daarop aangegeven: of wel of niet mij aanschrijven, maar wel op basis van een andere nota. De secretaris vond dat ik hem gewoon moest laten staan. Er staan duizenden schuttingen. Maar ik wilde er een B&W besluit over hebben. De secretaris had daar helemaal geen trek in. Ik ben blijven aandringen en twee maanden later kwam het in B&W en toen bleek dat het wel mocht. (…) Het ging er om of een Wadi wel of geen openbaar terrein is. Er wordt nu gesuggereerd dat er bij mij extra heggetjes staan. In verband met de veiligheid staan overal langs de Wadi’s heggetjes, ook in Remerink 1 (ik woon in Remerink 2).” Wij hebben kennis genomen van de relevante correspondentie en adviezen. In reactie op de hem voorgelegde bevindingen heeft de burgemeester opgemerkt dat op zijn initiatief er een onderzoek is gestart naar zijn schutting nadat hij in het gemeentehuis had gehoord dat een burger daar opmerkingen over had gemaakt. De burgemeester: “Daarbij heb ik direct gezegd dat ik de schutting zou verwijderen maar dat mijn achterbuurman 29

aangeschreven moest worden. Ik wilde dat niet met hem regelen. De secretaris wilde een en ander niet laten uitzoeken omdat op schuttingen niet werd gehandhaafd, er vele honderden zo niet duizenden schuttingen stonden, de regelgeving terzake schuttingen niet goed was en het uitzoeken veel ambtelijke tijd zou kosten. Ik heb er op gestaan zo u wilt druk op uitgeoefend dat een en ander wel werd uitgezocht. Dat de regelgeving niet eenduidig was, niet met zekerheid gezegd kon worden of de schutting nu wel of niet mocht en eventueel optreden (tegen mijn achterbuurman) niet eenvoudig zou zijn blijkt uit de aan u overgelegde ambtelijke nota de dato 26 maart 2007. Ik heb gemeld dat op basis van deze nota mij een en ander niet duidelijk was en dat ik terzake een duidelijk B & W besluit wenste. Gelet op de problematiek wilde de secretaris dat niet, mede ook omdat de vrees bestond dat we problemen zouden krijgen met meerdere schuttingen. Ik heb er op gestaan zo u wilt druk op uitgeoefend dat een dergelijke B & W nota er wel kwam, waarbij ik steeds gezegd heb dat wat ik alleen kon, ik zonder aanschrijving zou verwijderen, indien vast zou staan dat de schutting illegaal was maar dat mijn achterbuurman aangeschreven moest worden. Uiteindelijk is deze nota na nog een paar keer vragen er gekomen. Zie de aan u overgelegde B & W nota de dato 22 mei 2007. Dit besluit is zonder mij onder verantwoordelijkheid van wethouder Kleissen genomen. Dit besluit luidde: ‘Op basis van bijgevoegde juridische analyse vaststellen dat de perceelsafscheidingen op het perceel aan de (…) in zijn geheel bouwvergunningsvrij mochten worden opgericht’. [BING: de burgemeester heeft bij op het procedureblad bij dit besluit een kruis gezet, ten teken dat hij niet meebesliste.] Het is derhalve juist dat ik er op gestaan heb zo u wilt druk heb uitgeoefend dat de B & W nota er kwam, maar niet op de inhoud van de nota. Het is feitelijk onjuist dat de heggetjes in mijn belang zijn geplant. Niet alleen staan die al op de tekeningen, staan die heggetjes er ook al in het enkele jaren eerder gerealiseerde plan (Remerink 1) en is wel degelijk op de informatieavond (aldus mijn vrouw) op 2 april 2007 expliciet gezegd dat die heggetjes er i.v.m. de veiligheid zouden komen. Dit stond toen namelijk erg in de belangstelling i.v.m. een ongeval in Oldenzaal met een Wadi waarin een kind was terecht gekomen. Buurtbewoners die ook op deze informatieavond aanwezig waren willen dit bevestigen. Het is volstrekte onzin dat in een Wadi en zeker die bij mijn huis speeltoestellen geplaatst kunnen of zouden worden. De speelvoorziening in de wijk was ergens anders ook voorzien.” 9.3

Beoordeling

Op basis van de bevindingen stellen wij vast dat de heer Kleissen met zijn beweringen over de schutting van de burgemeester geen onjuiste voorstelling van zaken heeft gegeven. Hierbij maken wij de kanttekening dat de persoonlijke invloed van de burgemeester niet specifiek betrekking had op de inrichting van de wadi. Wel heeft de burgemeester druk uitgeoefend om ‘het een en ander’ uit te laten zoeken met betrekking tot de legaliteit van zijn schutting en hij heeft druk uitgeoefend dat er een B & W nota kwam. De inrichting van de wadi speelt daarbij - zo is ambtelijk vastgesteld - een rol.

30

10 Meerdere incidenten ten aanzien van de heer Krouwel 10.1 Bewering ‘Meerdere incidenten’ (niet nader genoemd in het verslag, te achterhalen door middel van interviews) ten aanzien van de heer Krouwel, zowel in zijn persoonlijke als zakelijke leven, die niet kies zijn te noemen. Deze incidenten bezwaren de burgemeester om met deze wethouder samen te werken. In het navolgende hebben wij er voor gekozen een indicatie te geven van de aard van de incidenten, zonder daarvan een gedetailleerde beschrijving te geven. Enerzijds is het voor de transparantie en het vermijden van onjuiste verhalen noodzakelijk iets te zeggen over de aard van de vermeende incidenten, anderzijds is het zorgvuldig bij de beschrijving rekening te houden met de persoonlijke levenssfeer van betrokkenen. Niet alleen die van de heer Krouwel, maar ook van andere betrokkenen die geen relatie hebben met de politiek in Dinkelland. Een gedetailleerde beschrijving van de incidenten maakt inbreuk op hun privacy. Om die reden geven wij in dit rapport slechts summier de feiten weer. Om anderzijds tegemoet te komen aan het informeren van de raad hebben wij een beschrijving van de vermeende incidenten en de verkregen toelichtingen en andere informatie in een vertrouwelijke notitie vastgesteld. Deze notitie is om eerder vermelde redenen uitsluitend vertrouwelijk bij de griffie ter inzage voor gemeenteraadsleden van de gemeente Dinkelland. Overigens is onze beoordeling integraal vermeld in onderhavig rapport (paragraaf 10.3). 10.2 Incidenten De burgemeester heeft ons een toelichting gegeven over de incidenten. Hij heeft ons voorts een notitie en een afschrift van een door hem geschreven brief aan de CdK (d.d. 11 mei 2006) verstrekt. De burgemeester heeft onder meer het volgende verklaard: “Ik werd in maart/april 2006 toen de verkiezingen aanstaande waren geconfronteerd met het verleden van de heer Krouwel. Mensen spraken mij aan: hoe kun je hem nemen als wethouder. Dat waren er geen tientallen eerder vijf of zes. Ik heb gesteld dat zijn roddels en geruchten, als u dat echt vindt moet u mij een brief sturen. Ik was vervolgens verbaasd dat ik die brief kreeg. [op 5 april 2006 heeft de burgemeester een brief ontvangen; red. BING]. Ik heb deze meneer gebeld en een uitgebreid gesprek met hem gehad. Dit was een meneer met een functie die in aanzien staat. Het was heel serieus wat hij vertelde. Daarop heb ik de heer Krouwel aangesproken. Die ontkende eerst maar heeft het later wel bevestigd. Hij had al een verleden in Hengelo. Hij heeft een seksuele relatie met een minderjarige leerling van hem gehad. Deze kwestie ging echter over de mishandeling van een leerlinge. De heer die mij dit meldde wilde anoniem blijven vanwege eventuele represailles. Ook voor zijn dochter. Ik heb deze kwestie met de heer Krouwel, de griffier en de secretaris besproken. Ik weet nog steeds niet wat ik had moeten doen.”

31

“Ik heb laten uitzoeken hoe er bij het onderzoek naar de geloofsbrieven onderzocht wordt. Alleen als iemand het passief kiesrecht ontnomen is of wanneer er sprake is van onverenigbaarheid van functies ontstaat er een reden om geen wethouder te mogen worden.” De burgemeester heeft een gesprek gehad met de voorzitter van de Centrale Directie van de school, waaraan de heer Krouwel destijds les gaf. Daarna is er nog telefonisch contact geweest tussen de burgemeester en genoemde voorzitter van de school. Daarbij is een voorval in relatie tot school besproken, dat heeft te maken met fysiek contact. Ook is ‘iets soortgelijks in de privé sfeer’ genoemd blijkens de notitie van de burgemeester. De burgemeester spreekt in zijn notitie over mishandeling. Wij merken hierbij echter op dat in zijn notitie niet stellig staat dat de schooldirecteur van mishandeling heeft gesproken. De burgemeester beoordeelde de situatie als een kwestie waarin een rol voor de CdK was weggelegd. Hij stelde een proces verbaal van zijn bevindingen op: “Ik heb een proces-verbaal gemaakt. (…) Dit proces-verbaal heeft de heer Krouwel ook ondertekend. De gemeentesecretaris, de griffier en de afdelingschef van de politie hebben ook getekend. Het hier bijgaande politierapportje is door deze afdelingschef opgemaakt. Dit hebben de secretaris en de griffier niet gezien. De heer Krouwel heeft dit wel gezien, al zegt hij nu van niet.” Vervolgens heeft de burgemeester d.d. 11 mei 2006 een brief naar de CdK gestuurd, met als bijlage de door hem opgestelde notitie (‘proces-verbaal’). In de openingszin geeft de burgmeester aan dat hoewel de CdK formeel niet te maken heeft met de (benoemingen van) wethouders het hem toch goed leek de CdK van het gebeuren op de hoogte te stellen. Het geeft onder meer aan: “Mogelijk speelt deze problematiek vaker en kunnen we ooit samen (CdK/burgmeesters) daarover spreken. De CdK heeft volgens de burgemeester niet op de brief gereageerd. De burgemeester verklaarde over het informeren van fractievoorzitters: “Hij [CdK; red. BING] vindt dat ik het met de fractievoorzitters had moeten bespreken. Ik vind zelf van niet. (…) Als ik naar de fractievoorzitters gegaan was dan had ik daarmee de oppositie zoveel munitie gegeven om het de heer Krouwel moeilijk te maken. Dat vond ik ongewenst.” In het proces verbaal van de informatie die de burgemeester van de politiechef heeft ontvangen staat onder meer dat een computer in beslag is genomen en onderzocht. De burgemeester heeft aangegeven niet te weten waarom de computer in beslag zou zijn genomen. De heer Krouwel ontkent overigens dat een computer van hem in beslag is genomen. De heer Krouwel is eerder in Hengelo kandidaat wethouder geweest, maar na een intern onderzoek van de P.v.d.A. hebben de heer Krouwel en zijn tegenkandidaat hun kandidatuur ingetrokken. De burgemeester desgevraagd: “Waarom is hij hier wel wethouder geworden? Ik heb tegen de heer Krouwel gezegd dat ik hem in overweging geef geen wethouder te worden. Het zou slecht voor hemzelf zijn en slecht voor de gemeente als het uit zou komen. Hij heeft daarop gezegd: ‘ik neem dat risico’. Ik heb hem daarop aangeraden dat hij het wel aan de coalitiepartner zou vertellen. Uit het rapport Platvoet heb ik begrepen dat hij dat gedeeltelijk verteld heeft. Voor mij was het geen optie slechts enkele van de fractievoorzitters te informeren, te weten van de coalitie. Als ik iemand informeer, dan allemaal. Ik weet niet wat zijn eigen fractievoorzitter weet. Ik vond de CdK de aangewezen persoon om hierin mee te denken. (…)”

32

De heer Krouwel heeft ons ten aanzien van de incidenten een toelichting verschaft. De heer Krouwel heeft verteld dat hij vanaf 1976 in het onderwijs werkzaam is geweest, op enig moment als teamleider bovenbouw met directie verantwoordelijkheden. Voordien heeft hij volgens zijn verklaring met regelmaat leden van de directie vervangen. Hij gaf aan dat hij in Hengelo te maken had met een roddelcampagne: “Zij grepen in 2001 terug op een situatie van 1990, toen ik lijsttrekker en fractievoorzitter was. Toen heb ik een openlijke en vaste verhouding gehad met een (oud)leerlinge, die twee en een half jaar geduurd heeft. Zij was bijna 17 en ik was 34. Er was een flink leeftijdsverschil. (…) Over die relatie hebben we nooit stiekem gedaan. Zij heeft ook nog een jaar bij mij in huis gewoond. We zijn met haar moeder en zussen ook op wintersport geweest. Het was voor iedereen bekend. Ze zat zelfs naast de vrouw van de toekomstige burgemeester (Wolter Lemstra) toen ik hem moest toespreken namens de raad bij diens installatie. Het was voor iedereen bekend. Niemand maakte er problemen over. Ik heb ook gewoon op die school gefunctioneerd.” De heer Krouwel met betrekking tot de in beslagname van de computer: “Ik weet niets van een computer die bij mij in beslag genomen zou zijn af. Ik zou dat toch hebben moeten weten, denk ik. Mensen krijgen daardoor de idee dat ik een ‘viezerik’ zou zijn. Ik heb over die bijlage recent nog met de heer (…), de afdelingschef van de politie alhier, gesproken. ‘Wie heeft die bijlage opgesteld?’was mijn vraag. Hij was destijds in april 2006 betrokken bij het informatie inwinnen door de burgemeester. Hij zou die kwestie gaan onderzoeken hoe dat toen gegaan is. Inmiddels heeft mij weer gebeld en heeft hij gezegd dat hij het niet meer kan achterhalen hoe het precies gegaan is. Wel dat de burgemeester de bijlage, zoals die in het rapport Platvoet zit, heeft opgesteld. Feit is volgens hem dat de informatie er staat en dat de politie er niets aan gekoppeld heeft en dat dat betekent dat ze er justitieel niets mee gedaan hebben. Ik heb op 3 december 2007 een gesprek gehad bij de afdeling registratie van de politie in Enschede. Daar is geen dossier van mij. Ik wist dat zelf ook wel. Er is geen strafblad en ik ben nooit als verdachte gehoord. In het politieherkenningsysteem kom ik niet voor. In het bedrijfsprocessensysteem van de politie staan 4 meldingen. 1 eigen melding uit 2001, die betrekking heeft op 2 dreigbrieven aan mijn adres. En er zijn nog 3 niet relevante meldingen o.a. over een ingegooide ruit bij mij. Dat was het. Strafrechtelijk is er met mij niets aan de hand. De Commissie Buurmeijer heeft dat in 2001 ook gezegd. Er is geen politionele achtergrond of strafrechtelijke situatie. Dit zit op een scheidsvlak, ik raak hiermee heel erg beschadigd door allerlei roddel en achterklap. In november/december 2005 is er een interview in ‘De Roskam’ geweest. Dat was voor mij een afsluiting van de hele affaire.” De politiechef van de afdeling Dinkelland heeft ons onder meer het volgende verklaard: “Ik ben bevraagd door de burgemeester over de achtergronden van de heer Krouwel. Daarop heeft hij een notitie gemaakt en die heb ik mede ondertekend. Over het feit dat in die notitie iets staat over een computer kan ik u meedelen dat ik daar ook met de heer Krouwel over gesproken heb. Hij gaf mij aan dat hij niet wist wanneer dat dan geweest moet zijn. Ik vind het aannemelijk dat het verhaal van die computer in 2002 of 2003 speelt, omdat we dit soort informatie niet veel langer dan 5 jaar bewaren en ik in 2006 deze communicatie heb gehad met de burgemeester van Dinkelland. Over die computer kan ik echter niets meer vinden in onze systemen. Ik weet dat er een onderzoekje is geweest, maar daarover is niets meer in het archief opgenomen. Dat betekent ook dat er geen strafvervolging heeft plaatsgevonden en dat er geen dossier naar justitie gegaan is. Bij navraag nu in 2008 is dat gebeuren niet terug te halen. (…) De burgemeester heeft mij gevraagd of de heer Krouwel in aanmerking zou komen voor een politiefunctie. De heer Krouwel is vanwege de commotie die er kennelijk in de begin jaren ’90 is geweest in Hengelo, niet van onbesproken gedrag. Er is immers publiekelijk 33

commotie over hem geweest. Om die reden zou dat consequenties hebben gehad als hij bij de politie had gesolliciteerd. Ik heb dat zo gezegd op de vraag van de heer Willeme. Samenvattend: Er is geen dossier, geen strafblad, geen justitiële documentatie en geen strafbaar feit waarvoor vervolging is ingesteld.” De heer Krouwel verklaarde voorts: “In het stuk dat de burgemeester heeft opgesteld staat een passage dat ik bewust het risico heb genomen om wethouder te worden. Ik vond het vervelend hoe de burgemeester met mij omging en had het gevoel als een brugklasser in de hoek gezet te worden. Voor mij was het meer de vraag ga ik het avontuur van het wethouderschap wel of niet aan? Ik heb een goede afweging gemaakt en vooraf uitgebreid gesondeerd bij politieke vrienden.” De burgemeester heeft ter zake gewezen op een passage in zijn, mede door de heer Krouwel ondertekende, notitie waarin staat dat de heer Krouwel de heer Willeme op 18 april 2006 heeft bedankt voor de zorgvuldige wijze waarop de heer Willeme ‘dit’ heeft aangepakt. BING heeft de heer Krouwel gevraagd of zijn relatie met een leerlinge problematisch lag op school. De heer Krouwel: “Mijn directeur was er niet blij mee. Hij heeft een gesprek met haar moeder gehad. Dat ging in alle openheid. Er werd verder op die school niet moeilijk over gedaan.” De heer Krouwel heeft desgevraagd voorts verklaard dat hij gedurende lange tijd directieverantwoordelijkheid heeft gehad en dat de relatie met de (oud)leerlinge zijn carrière niet heeft geschaad. De heer Krouwel heeft voorts verklaard over het incident tussen hem en een leerlinge, waarbij sprake was van fysiek contact. Ook met betrekking tot vermeend huiselijk geweld heeft de heer Krouwel ons een verklaring afgelegd. Met betrekking tot de zaak van leerlinge X. heeft de heer Krouwel ons tevens twee - door de voorzitter van de Centrale Directie ondertekende - gespreksverslagen verstrekt, waaruit blijkt dat twee leerlingen hebben aangegeven dat de heer Krouwel de leerlinge heeft geslagen. Daarbij gaven ze aan het als geintje te hebben gezien. De voorzitter van de Centrale Directie van de scholengemeenschap concludeert dat het voorval zich heeft voorgedaan, maar dat het een uit de hand gelopen geintje/stoeipartij is geweest. De heer Krouwel heeft daarvoor vervolgens een schriftelijke berisping gekregen. “Tijdens de collegeonderhandelingen heb ik de CDA-onderhandelaars uitgebreid geïnformeerd over de situatie in 2001/2002 in Hengelo, zowel de betreffende relatie als de toen opspelende roddel en achterklap. De CDA-fractie heb ik drie à vier maanden geleden op de hoogte gesteld in een fractievergadering en heb elke aanwezige het artikel uit de Roskam in kopie gegeven. Meer openheid heb ik er niet aan willen geven.” “In het gespreksverslag heeft hij [de burgemeester; red. BING] opgenomen dat hij op recepties werd aangesproken over wie hij in huis haalde. Al die dingen waren in de roddelsfeer, daar kon hij niets mee, heeft hij tegen mij gezegd. Het geval van X. heeft hij eruit gehaald, terecht naar mijn idee. Ook is het terecht dat hij mij waarschuwt in welke positie ik terecht kom. Maar de manier waarop hij het bij elkaar geharkt heeft en heeft uitgesponnen vind ik niet goed. Ik had wat dat betreft liever een burgervader gehad die met mij had gekeken hoe we er op de beste manier konden uitkomen. Hij heeft geen druk op mij uitgeoefend om geen wethouder te worden. Ook door de eigen partij en de coalitiepartij is die druk niet uitgeoefend. Hoe open die verhouding met dat meisje waar ik een relatie mee heb gehad ook is geweest; je kan er best een moreel oordeel over hebben. Misschien is dat steviger dan dat 34

dat 20 jaar geleden was. Daarover kan je van mening verschillen. Het heeft mijn benoeming als wethouder niet in de weg gestaan.” “In Hengelo ging het om de benoeming binnen de PvdA. In dat stadium is het geweest dat er ook onderzoek is gedaan door de Commissie Buurmeijer. Uiteindelijk is de reden om terug te treden in Hengelo geweest dat ik te beschadigd was geraakt. Dat gold tevens voor de toenmalig fractievoorzitter (…).” Volgens de heer Blokhuis, fractievoorzitter van de PvdA, werd de relatie met een (oud)leerlinge door de heer Krouwel zelf naar boven gebracht bij de coalitiebesprekingen met het CDA. Blokhuis: “Destijds heeft hierover zelfs nog een stuk in de Roskam gestaan, het was bekend.” De heer Meinders, fractievoorzitter van het CDA, de coalitiepartner van de PvdA, heeft over de ‘incidenten’ ten aanzien van de heer Krouwel verklaard: “De situatie in Hengelo was mij bekend. Daar is bij de coalitiebesprekingen over gesproken. Dat is toen door hemzelf (Krouwel) ingebracht. (…) Het was voor ons geen belemmering om met hem in zee te gaan. Andere zaken in de privésfeer ken ik niet, ik weet niet wat door de heer Willeme bedoeld wordt met ‘meerdere incidenten’. Daar heb ik daarna ook niets over gehoord. Ik wist ook tot 20 november (2007) niet dat de burgemeester het als een bezwaar zag.” De heer Steggink, fractievoorzitter Lokaal Dinkelland, heeft ter zake verklaard: “Geen goede basis om met elkaar te werken. Wij weten dat de heer Willeme gezegd heeft bij de aanstelling dat hij vond dat de heer Krouwel geen wethouder moest worden. Ik denk dat we dat een half jaar na de aanstelling wisten. (…)” Mevrouw Bosch, fractievoorzitter van de VVD, verklaarde met betrekking tot de relatie met een (oud)leerlinge: “Dit was van meet af aan bekend. Omdat de heer Krouwel en ik allebei nieuw waren hebben wij samen campagne gevoerd. Wij kwamen elkaar vaak tegen bij een forumdiscussie. Daardoor wist ik dat hij in Hengelo door de PvdA gevraagd was om de raad te verlaten. Ik heb dit niet gebruikt, dat vind ik te laag bij de vloer, maar ik heb het er wel met hem over gehad dat ik daar moeite mee had. Als leraar heb je een voorbeeldfunctie. (…) Als wethouder dien je van onbesproken gedrag te zijn. Maar schijnbaar kan als wethouder alles.” De heer Krouwel heeft in reactie op de hem voorgelegde bevindingen aangegeven dat hij destijds niet in de raad van Hengelo zat. 10.3 Beoordeling Zoals in het toetsingskader (bijlage 2) is vermeld zijn er geen wettelijke regels ten aanzien van de toetsing voor benoeming van wethouders. De toetsing bij een nieuw te benoemen burgemeester geschiedt zorgvuldig: de antecedenten worden onderzocht. Van raadsleden worden de geloofsbrieven onderzocht. Er is wettelijk echter niets geregeld ten aanzien van kandidaat wethouders. Bij een wethouder die voortkomt uit de raad is er - voor wat het waard is - de beperkte screening door middel van de geloofsbrieven. Een wethouder van buiten de raad kan evenwel zonder enige vorm van toetsing zijn plaats in het college innemen.

35

De burgemeester heeft, naar onze mening terecht, aandacht besteed aan de integriteit van de te benoemen wethouder Krouwel, nadat hij was aangesproken over de heer Krouwel, uitmondend in een brief ten aanzien van een van de incidenten. Hij heeft hierover een gesprek gevoerd met de heer Krouwel en nader onderzoek verricht, door middel van een gesprek met een schooldirecteur en een politiechef. De burgemeester heeft een en ander vastgelegd in een notitie (‘procesverbaal’), die is ondertekend door de heer Krouwel, de gemeentesecretaris, de griffier, de politiechef en de burgemeester. De burgemeester heeft de heer Krouwel in overweging gegeven na te denken wat de consequenties voor hem persoonlijk, voor zijn privé omgeving en voor de gemeente Dinkelland zijn als ‘dit soort gevallen’ in de publiciteit komen. De burgemeester heeft blijkens de notitie destijds ook aangegeven geen oproep tot terugtrekken of tot doorgaan te willen doen: “De heer Krouwel moet het besluit zelf nemen en de heer Willeme vindt dat hij hier op geen enkele manier in mag sturen. Hij vond het alleen zijn verantwoordelijkheid de heer Krouwel e.e.a. in overweging te geven.” De heer Krouwel heeft besloten ‘het avontuur aan te gaan’. De (voormalige) relatie met een (oud)leerlinge was bekend, onder meer door een interview met de Krouwel in De Roskam (vóór de verkiezingen). Er is ter zake geen strafvervolging ingesteld. Wel kan een ieder hier een eigen moreel oordeel over hebben, binnen de context waarin het zich afspeelde. De andere incidenten hebben betrekking op fysiek contact, waarover de heer Krouwel destijds en ook nu tijdens het onderzoek uitleg heeft gegeven. In de interviews met BING en in zijn verweerschrift spreekt de burgemeester in dit kader van mishandeling. Gelet op de notitie van de burgemeester, de uitleg van de heer Krouwel, de afwezigheid van een aangifte of strafzaak en het feit dat de incidenten geen substantiële arbeidsrechtelijke consequenties hebben gehad, vinden wij ‘mishandeling’ een zwaar begrip. Daarmee willen wij de incidenten niet bagatelliseren of goedkeuren, maar wij achten het wel van belang de zaken in het juiste perspectief te zien. Weliswaar betekent mishandeling ‘het toebrengen van verwondingen of pijn of andere schade tegen het lichaam van een persoon gericht’ en zou fysiek contact om die reden onder de beschrijving kunnen vallen, maar doorgaans heeft mishandeling in de beleving een zwaardere lading. Indien de burgemeester meende dat sprake was van mishandeling(en) had hij naar onze mening niet kunnen en moeten volstaan met de keuze om het wethouderschap wel of niet te aanvaarden aan de heer Krouwel zelf over te laten. In dat geval had het naar onze mening op zijn weg gelegen om de fractievoorzitters in te lichten over zijn bevindingen. Daarmee had hij het risico dan ook moeten aanvaarden dat partijen de informatie mogelijk politiek zouden gebruiken, in zijn eigen woorden: “Als ik naar de fractievoorzitters gegaan was dan had ik daarmee de oppositie zoveel munitie gegeven om het de heer Krouwel moeilijk te maken.”. De raad zal idealiter wegen of de achtergronden van een kandidaat wethouder het functioneren als wethouder (te zeer) negatief kunnen beïnvloeden, daarbij zal hij rekening houden met risico’s als de mogelijkheid van chantage, het imago van het openbaar bestuur, en dergelijke. Wat zich naar onze mening wreekt is dat een toetsingsprocedure, zoals wij hiervoor hebben omschreven, ontbreekt. Indien een commissie de antecedenten, de integriteit van de kandidaat wethouders zou toetsen had de burgemeester in deze casus de hem bekende informatie daar kwijt gekund. De raad of een vertegenwoordiging daarvan (fractievoorzitters of andere commissieleden) zou dan kunnen beschikken over alle relevante informatie. In de huidige situatie was slechts een deel van hetgeen de burgemeester bekend was, bekend bij de raad.

36

11 Dossier Beeldentuin ’t Stift 11.1 Beweringen Het onderstaande is ontleend aan de raadsvergadering van 20 november 2007. Daarin stelt de burgemeester: “Ook de heer Krouwel weet het mijn en het dijn en dan bedoel ik privébelangen en gemeentebelangen onvoldoende te scheiden.” Daarop geeft de burgemeester twee voorbeelden. Het eerste voorbeeld betreft het voornemen van de heer Krouwel een Beeldentuin aan te leggen aan ’t Stift: “De heer Krouwel heeft er naar gestreefd een beeldentuin aan te leggen direct aangrenzend aan zijn woning op ’t Stift. Niemand op ’t Stift, geen enkele bewoner, wil die beeldentuin. Maar de heer Krouwel heeft gezegd: ik wil de grond die naast mijn tuin ligt, eigendom van de gemeente, wil ik aankopen en ik wil aldaar een beeldentuin realiseren. En dan ook nog een stevige subsidie krijgen van provincie en gemeente. Een wethouder die zuiver omgaat met de gemeentelijke belangen moet een dergelijke actie niet ondernemen.” In het interview met BING heeft de burgemeester verklaard: “Over de beeldentuin hebben we heftige discussies gehad in de raad. De heer Krouwel heeft aan een besluit meegewerkt om zichzelf subsidie toe te kennen en heeft geprobeerd een stuk grond van de gemeente te kopen . Ik heb dat pas heel laat opgemerkt. Namelijk bij de raadsvergadering toen er discussie over ontstond. Ik lees namelijk niet alle nota’s van de andere wethouders in extenso, wel diagonaal, zeker als ik er geen verstand van heb zoals bij de cultuurnota; alleen mijn onderdelen financiën en juridische zaken bekijk ik goed. In de B&W besluitvorming werd mij niet duidelijk dat het over de beeldentuin waar de heer Krouwel in privé betrokken was, ging. De heer Krouwel had al subsidie aangevraagd voor hij wethouder was. Het vorige B&W wilde niet, in ieder geval nog niet. Zij wilden er pas over oordelen als de toekomstvisie over ’t Stift besproken zou worden. (…) De heer Krouwel heeft opnieuw een aanvraag gedaan in januari 2007 toen hij wethouder was. Dat heeft geleid tot een B&W-voorstel. Hij zou subsidie krijgen en zou grond mogen kopen. Toen er in de raad heftig gediscussieerd werd, toen werd mij pas duidelijk hoe het zat. In de raad stelde men: sinds wanneer gaan wij aan particuliere initiatieven subsidie verlenen? Zeker als de wethouder daarbij betrokken is.” 11.2 Bevindingen De heer Krouwel heeft met zijn partner in 2003 een huis op ’t Stift gekocht. Hij wilde in eerste instantie op het perceel waar het huis staat een beeldentuin realiseren. Uit een brief van de heer Krouwel en zijn partner aan het college van 5 maart 2003 blijkt dat de oppervlakte van zijn kavel daarvoor ‘nauwelijks toereikend’ is. Zij geven ook aan dat dichtbij het perceel van de heer Krouwel per 1 januari 2003 van een perceel de agrarische bestemming onttrokken 37

is, om onder andere natuurontwikkeling mogelijk te maken. De heer Krouwel stelt zich daarbij voor dat dit hand in hand kan gaan met de door hem beoogde beeldentuin. Hij doet een verzoek tot gebruik of koop van het achter zijn huis gelegen weiland. Daarbij worden door de heer Krouwel en zijn partner drie scenario’s voorgesteld: 1) De gemeente ondersteunt Krouwels initiatief voor een beeldentuin en stelt voor bepaalde tijd het perceel grond voor die functie ter beschikking. 2) De gemeente verkoopt het perceel grond aan Krouwel met de bestemming van natuurontwikkeling en beeldentuin. 3) De gemeente geeft Krouwel gedurende de aanloopperiode van bijvoorbeeld twee tot vijf jaar de grond ter beschikking en stelt vooraf een datum van verkoop vast. Elk ander scenario wordt ook bespreekbaar geacht. Uit een ambtelijke notitie blijkt dat er in het kader van het landschapsplan subsidiemogelijkheden zijn. De heer Krouwel heeft hierover het volgende verklaard: “In 1999 heb ik een schriftelijk verzoek gedaan om het oude raadhuisje op ‘t Stift te kunnen kopen van de voormalige gemeente Weerselo. In 2003 hebben mijn partner en ik het bij openbare inschrijving gekocht. We hebben het daarna zelf helemaal opgeknapt. (…) In mijn huidige woning zat destijds een peuterzaaltje. In 1999 heb ik toen al gezegd dat ik dat huis wilde kopen en er een beeldentuin wilde realiseren omdat ik voorzag dat het leeg zou komen. We schreven toen een notitie met onze visie op een beeldentuin bij dat huis. We hebben toen gesprekken gehad met een aantal wethouders, vooral met Hans van Zuilenkom.” In antwoord op de brief van 5 maart 2003 geeft het college in een brief van 29 april 2003 aan dat het perceel sinds 1 januari 1997 voor onbepaalde tijd in bruikleen is bij een maatschap en dat daarom niet aan het verzoek kan worden voldaan. Uit de bruikleenovereenkomst blijkt dat het perceel om niet in bruikleen is gegeven en dat het gebruik van de grond door alle partijen te allen tijde en om welke reden dan ook kan worden opgezegd. Bij beëindiging van de bruikleen bestaat geen enkel recht op vergoeding. In een ongedateerde notitie van de ambtenaar ontwikkeling uit die tijd wordt aangegeven dat er binnen het convenant ‘Vuur en Vlam’ (tussen gemeente en provincie afgesloten) beleidsmatige en in beperkte zin financiële mogelijkheden zijn om dit initiatief vanuit de gemeente te ondersteunen. Er is in dat kader al een voorzichtige verkenning gepleegd om te bezien of in de gemeente met meerdere initiatiefnemers een euregionale ‘beeldenroute’ gerealiseerd kan worden. In het kader van landschappelijke herstelwerkzaamheden op ’t Stift (incl. inrichting beeldentuin, investering sokkels en beelden, maaien weide) wordt subsidie aangevraagd bij Het Nationaal Landschap. De vestiging van een beeldentuin op ’t Stift past aldus de notitie uitstekend binnen het beleid van Recreatie en Toerisme. Uit een andere notitie, ook uit die tijd, van een gesprek tussen ambtenaar ontwikkeling en de heer Krouwel van 6 juni 2005, blijkt dat de heer Krouwel hoopt dat de kosten die gemaakt moeten worden (investeringen, sokkels, opening) met de exploitatie terug verdiend kunnen worden. Er vinden verschillende overleggen plaats waaronder een overleg op 8 december 2005. Daarin wordt door de heer Krouwel aangegeven dat als de overige belangstellenden [BING: andere 38

locaties waar beeldentuinen worden opgezet] niet meegaan in het idee van een beeldentuinroute, het initiatief voor een beeldentuin op ’t Stift alleen zal worden voortgezet. De heer Krouwel geeft ook aan dat hij opteert voor de weide in verband met het feit dat hij daar ook een infogebouwtje in de vorm van een kapschuurtje wil plaatsen. De gemeente overweegt tot dan toe het terrein middels een gebruiksovereenkomst beschikbaar te stellen. Uit dit overleg komt naar voren dat er in de gemeente Borne ook een beeldentuin is waar de gemeente aldaar aan bijdraagt en een deel van de opbrengsten van verkoop van beelden naar de kunstenaar gaat en een ander deel naar de beeldentuinorganisatie. Op 16 december 2005 doen de heer Krouwel en zijn partner vervolgens een formeel verzoek, waarin zij het college vragen mee werken aan de vestiging van een beeldentuin op ’t Stift. Daarbij wordt in de brief aangegeven dat na een drietal overlegrondes met wethouder Van Zuilekom en ambtenaren, nu het moment is aangebroken het college om een standpunt te vragen. Er wordt in de brief aangegeven dat de heer Krouwel en zijn partner als initiatiefnemers een kleinschalige, niet commerciële beeldentuin willen vestigen die vrij toegankelijk is en een versterking betekent voor de lokale infrastructuur op ’t Stift. Er wordt beoogd gebruik te maken van een comité (met mensen met diverse expertise, waaronder ook een bewoner van ’t Stift) om het initiatief in goede aarde te laten vallen op ’t Stift. Bij de brief gaat een notitie waarin ook de beoogde inspanningsverplichtingen van de gemeente zijn opgenomen. De verkoop van de grond is voor de heer Krouwel en zijn partner een harde voorwaarde geworden. De eenmalige kosten voor bijvoorbeeld de bouw van een kapschuurtje en vaste fundering in de grond met schroefmogelijkheden willen zij niet voor hun rekening nemen wanneer er sprake zou zijn van een gebruikersovereenkomst. De heer Krouwel en zijn partner geven in deze notitie ook aan dat de beeldentuin een vorm van hobbyisme is en dat zij niet geloven in een voortzetting van een ‘zelfstandige’[BING: lees commerciële] beeldentuin op deze grondslag. Mede gezien de maat van de beeldentuin, het kleine aantal beelden en het beoogde karakter van de tuin. Vanuit het overleg van de gemeente is geopteerd dat er een lint van beeldentuinen ontwikkeld wordt. De inspanningsverplichtingen die van de gemeente worden gevraagd zijn: - Meewerken aan de bestemmingsplanwijziging ‘bijzondere doeleinden’ voor het weiland achter het oude gemeentehuis. - Meewerken aan de verkoop van het onderhavige perceel. - Het voor rekening nemen van een aantal eenmalige kosten (bijvoorbeeld het verwijderen van het gras en het aanleggen van een pad e.d.) - Meewerken aan het onderbrengen van de objecten in de openbare ruimte in een gemeentelijke verzekering. - Meewerken aan het verkrijgen van subsidies. - Meewerken aan het vinden van geschikte personen die de Engels Tuin en andere potentiële tuinen gaan opzetten. - Meewerken aan de naamsbekendheid van de beeldentuin via gemeentelijke advertenties en publicaties zoals de gemeentegids. De heer Krouwel heeft in reactie op de hem voorgelegde bevindingen nog opgemerkt dat, anders dan de burgemeester stelde, hij en zijn partner als initiatiefnemers in januari 2007 geen ‘nieuwe aanvraag’ hebben ingediend. De heer Krouwel: “Van een B&W- voorstel is geen sprake. Het enige formele verzoek is van december 2005. Wel is door mij een geactualiseerde

39

versie van onze beeldentuinnotitie aan de afdeling cultuur gegeven, omdat er door een overlijden een mutatie kwam in het Comite van Aanbeveling.” Op 28 maart 2006 komt het onderwerp in het college in de laatste vergadering van het voormalige college. Er wordt besloten eerst de toekomstvisie Weerselo (inclusief ’t Stift) te ontwikkelen. Op voorhand stemt het college niet in met een beeldentuin op ’t Stift. De heer Krouwel heeft over het formele verzoek en de afwijzing daarvan door het college verklaard: “Nadat we in 2003 dat huisje hadden gekocht, hebben we in december 2005 een [BING: formeel] verzoek gedaan om de grond te kopen. In de laatste collegevergadering van het vorige college is daarop besloten dat ze dat toen nog niet wilden doen, omdat ze die grond misschien nodig zouden hebben als ruilgrond voor een rondweg. Er lag toen wel een nota van 2005 waarin stond dat het mooi zou zijn als er een beeldentuin zou komen op ’t Stift. Qua visieontwikkeling was er al aan gedacht om daar een beeldentuin te maken ” De heer Krouwel werd in april 2006 wethouder. Hierover heeft de heer Krouwel verklaard: “Ik werd toen wethouder en kreeg na een tijdje ‘cultuur’ en ‘sport’ erbij omdat wethouder Masselink wegviel. Vanaf het begin heb ik gezegd: “ik wil me op geen enkele manier bemoeien met de beeldentuin, wat mij betreft parkeren we het onderwerp nu”. In het kader van de Kunst en Cultuur Ontwikkeling (KCO) Overijssel was er een nota vanuit Dinkelland in de richting van de provincie gegaan. Over wat Dinkelland allemaal op dit gebied wilde. De gedachte van de vorige wethouder was een lint van beeldentuinen. Dat zou een aanvulling zijn voor het toerisme in deze regio. De beeldentuin op ‘t Stift was het meest vergevorderde project. De vorige wethouder heeft ons samen met andere potentiële belangstellenden uit o.a. Saasveld en Ootmarsum in een bijeenkomst bij elkaar gezet om het idee van een lint meer vorm te geven. Onze nota is om die reden meegegaan met de nota van de gemeente, eigenlijk als voorbeeld van de manier waarop men het zich voorstelde. Onze beeldentuin kwam er meer in te staan dan de andere initiatieven. Toen ik dat zag was ik me welbewust dat dit wel eens wat ellende kon gaan geven.” In een nota van 6 februari 2007, de heer Engbers is dan inmiddels wethouder en portefeuillehouder cultuur, staat het cultuurprogramma op de agenda voor een collegevergadering. Het cultuurprogramma bestaat uit negen onderdelen, waarvan de beeldentuinen een onderdeel is. Met dit onderdeel wordt ook bedoeld de ontwikkeling van beeldentuinen, routes en een lint van beeldentuinen. Er wordt in het voorstel aangegeven dat voor beeldentuinen uit het budget Kunst en Cultuur 2007 een bijdrage wordt geleverd. Bij de provincie wordt een subsidie aangevraagd in het kader van de regeling beeldende kunst. In het ambtelijk advies wordt bij de financiële consequenties vermeld dat er € 5.000 nodig is vanuit het budget Kunst en Cultuur, € 23.000 subsidie provincie, € 12.000 euregio. Uit het overzicht blijkt tevens dat het bedrag van € 5.000 uit een budget komt waarin nog resterend geld zit voor beeldende kunst in openbare ruimte en op rotondes in 2007. Het collegebesluit daarover wordt aangehouden. Een week later, op 13 februari 2007, besluit het college akkoord te gaan met het cultuurprogramma. Het college gaat er daarbij vanuit dat de individuele onderdelen bij de uitwerking nog weer opnieuw voorgelegd zullen worden aan het college. Van voornoemde 40

collegebesluiten van 6 en 13 februari ontbreken de procedurebladen in het dossier. De heer Krouwel heeft overigens verklaard dat hij wel de procedurebladen heeft geparafeerd en geen ‘kruis’ heeft gezet. Hij gaf hiervoor de volgende verklaring: “Ik heb wel geparafeerd, omdat de nota over veel meer ging dan het onderdeel beeldentuinen. Bovendien zou elk individueel onderdeel weer apart voorgelegd worden. Ik herinner me dat we ook uitgebreid gesproken hebben over de mogelijkheden het kanaal Almelo/Nordhorn toeristisch in cutuur-historisch opzicht beter te benutten. Niet paraferen zou betekenen dat bv. elke ontwikkeling op Het Stift niet door mij beoordeeld zou kunnen worden. Het ging bij dit cultuurprogramma om een beleidskader.” Op 19 maart 2007 vindt er een overleg plaats tussen de heer Krouwel en zijn partner, twee ambtenaren van ontwikkeling en wethouder Engbers. Ten behoeve van dat overleg hebben de heer Krouwel en zijn partner een aantal basis-afspraken/uitgangspunten voor de beeldentuin op ’t Stift in een memo vastgelegd. De memo is gericht aan voornoemde ambtenaren en wethouder Engbers. Deze basis-afspraken/uitgangspunten betreffen onder meer: -

-

-

Dat de landschappelijke inrichting van het perceel (bosweide) leidend moet zijn. Denkbaar is dat onder de paraplu van “de Vrienden van Het Stift” een jaarlijkse subsidie bij de gemeente aangevraagd kan worden voor de 6 beelden die langs de beeldenroute in de openbare ruimte komen te staan (facilitair aan de beeldentuin vooral bedoeld als bewegwijzering en dus niet de beeldentuin als zodanig). Dat de provinciale subsidie van 23.000 euro in algemene zin bedoeld is voor beeldentuinen. Een deel daarvan zal op de plank moeten blijven liggen om de verbindingsroute met andere beeldentuinen te stimuleren. Tevens moet deze subsidie aangewend worden om initiatieven in bijvoorbeeld Saasveld te ondersteunen. De initiatiefnemers zien af van deze subsidie voor de beeldentuin. Wel kan de gemeente zelf voor de plaatsing en verzekering van de 6 beelden langs de beeldentuinroute een deel van de subsidie aanwenden. De heer Krouwel en zijn partner verwijzen naar hun brief van 16 december 2005. Daarin hebben zij als initiatiefnemers aangegeven waarom verkoop van de grond [BING: perceel “bosweide”] aan hen voor de hand ligt.

Op de vraag ‘waarom schreef u dat u geen subsidie wilde?’, antwoordde de heer Krouwel: “Er werd, begreep ik van de heer Engbers, vanuit de provincie een bedrag beschikbaar gesteld voor de idee voor een lint van beeldentuinen. Voor de plankosten en voorbereiding was geld beschikbaar. Dat was het initiatief vanuit de provincie. Dat zijn gelden die de provincie geeft aan de gemeente. Maar die moet vervolgens beslissen waar zij die inzet. Wij wilden niet in aanmerking komen voor een subsidie. Mochten wij de grond kunnen kopen voor een normale gangbare prijs, dan wil ik niet op een of andere manier horen dat wij een subsidie hebben gekregen. Dat vind ik ook veel te gevoelig dan. (…) De subsidie was nog niet gelabeld. Wel was het zo dat in de Cultuurnota onder 4.11 ‘t Stift uitgebreider wordt behandeld ook omdat onze notitie erachter zat, waar ik overigens niet om had gevraagd. Die nota van ons was als bijlage ter inzage gelegd. Er is door de provincie niet gezegd waar het geld precies aan besteed moet worden. Wel is er gezegd dat het was om het proces op gang te brengen. Het geld was voor onderzoek naar de betekenis en positie van beeldentuinen in de gemeente Dinkelland. De hele financiering ervan is nog niet geregeld. Toen die discussie daarover begon heb ik toen maar gelijk dat briefje geschreven dat wij niet in aanmerking wilden komen daarvoor. Dat had ik in het college al gemeld.” 41

Volgens de heer Krouwel was bij het college bekend dat het ook om zijn beeldentuin ging: “Ja, dat was al in het vorige college bekend. Er zijn gespreksverslagen van gesprekken met wethouders uit het vorige college. (…) Dat was zeker bekend. Bij de portefeuilleverdeling is zelfs gezegd, toen het over de projecten ging, dat ik het project reconstructie Weerselo en ‘t Stift met de rondweg niet moest doen. Bij de onderhandelingen is al gezegd: ‘jij zit daar met die beeldentuin; dat moet je niet willen’ en daar was ik het helemaal mee eens. Ik heb de kunst en cultuur portefeuille tijdelijk waargenomen. De Kunst en Cultuur nota lag er al sinds 2005. Het vorige college had qua visie al zaken op een rij gezet.” De heer Krouwel heeft in reactie op de hem voorgelegde bevindingen nog het volgende aangevuld: “Toen ik nog niet politiek actief was, heb ik op commissievergaderingen al richting raadsleden bepleit wat de waarde zou zijn van ons initiatief voor Het Stift. Daarmee was bij de fracties ons initiatief bekend.” De burgemeester heeft verklaard: “Het is mij niet opgevallen dat hij ([BING: de heer Krouwel] niet heeft deelgenomen aan de stemming en hij parafeert wel. Het belang van de heer Krouwel was mij niet opgevallen omdat het onderdeel uitmaakte van een hele nota.” Ten aanzien van het feit of de heer Krouwel vooraf zijn belang gemeld heeft, verklaarde de burgemeester: “Nee, ik wist niet dat hij daags voor de raadsvergadering contact had opgenomen met de toenmalig portefeuillehouder [BING: de heer Engbers] om bepaalde afspraken te maken. Ik wist dat toen niet. Die gemeentelijke subsidie hoef ik niet meer zei hij toen. Er was discussie in de ‘ronde tafel’ geweest. Dat was 14 dagen voor de raadvergadering.” [BING: De burgemeester doelt hier op de afspraken tijdens het gesprek van de heer Krouwel met ambtenaren en wethouder Engbers op 19 maart 2007]. De heer Krouwel heeft ons verklaard: “Ik heb me [BING: als wethouder] inhoudelijk op geen enkele manier bemoeid met de beeldentuin. Vanaf het begin heb ik gezegd: ‘ik wil me er niet mee bemoeien en ik wil niet financieel profiteren’. In de beeldvorming is het misschien verkeerd gegaan, bij het onderscheid tussen de beeldentuin en de beeldenroute. Het was ook de bedoeling een route te maken vanaf het centrale plein op ’t Stift langs de openbare weg naar de beeldentuin en weer terug. Je zou langs die route beelden kunnen zetten en een deel van de subsidie kunnen gebruiken om die beelden te verzekeren en ook voor de fundamenten. Dat hoort dan bij de gemeentelijke route. (...) We wilden geen commerciële toestanden. Tien à twaalf beelden en er af en toe één verkopen om de kosten van de drankjes bij de opening en de reiskosten die je naar een kunstenaar maakt en zo, terug te verdienen. We wilden niet dat mensen ervoor betaalden. Maar we moesten er ook niet elk jaar duizenden euro’s op in moeten leveren. “ De gemeentesecretaris heeft verklaard: “Ik heb niet de indruk dat de heer Krouwel als wethouder probeerde om een beeldentuin te realiseren. Hij heeft volgens mij afstand gehouden. Ik wist overigens niet de exacte locatie. Ik wist alleen dat hij grond van de gemeente wilde kopen. (…) 42

De Burgemeester zat in vriendengroep van ’t Stift, een soort beheersgroep. De burgemeester had opgevangen dat die beeldentuin niet gepruimd werd door een aantal mensen daar.” In het raadsvoorstel dat op de raadsvergadering van 20 maart 2007 is behandeld is vermeld dat voor de inrichting van de diverse beeldentuinen de kosten worden begroot op € 40.000. Ter financiering wordt door de gemeente € 5.000 ingezet uit het budget Kunst en Cultuur en er wordt een aanvraag bij de provincie gedaan voor subsidie. In het kader van het ontwikkelingsplan ’t Stift en omgeving worden er vanuit het ILG/Nationaal landschap ook middelen ingezet om de beleefbaarheid van ’t Stift te versterken door middel van een beeldentuin en een beeldenroute. In de raadsvergadering worden vervolgens kritische kanttekeningen geplaatst bij het subsidiëren van de beeldentuin op ’t Stift. Er vindt een discussie plaats over de wenselijkheid van het door de gemeente steunen van particuliere initiatieven. De raad stemt in met het raadsvoorstel, met uitzondering van het punt inzake de beeldentuinen. Met betrekking tot dit onderwerp zal een nieuw voorstel gemaakt worden. De burgemeester heeft verklaard: “Ik weet zeker dat ze [BING: de wethouders] niet wisten dat het een verboden handeling betrof. Het waren drie beginnende wethouders. Sommige dingen moet je dan ook een beetje met de mantel der liefde bedekken. Ik vond het niet netjes; je kunt jezelf toch geen subsidie geven? De heer Krouwel was boos dat het feest niet doorging: daar had hij geen begrip voor. Ik wist wel dat dit een verboden handeling was omdat ik op bepaald moment zelf grond heb gekocht, met ontheffing.” Op de vraag of bij de Cultuurnota kenbaar is gemaakt dat een van de wethouders ook een belang had heeft mevrouw Bosch verklaard: “Er is geen openheid geweest. Als er meer openheid was geweest met een goede onderbouwing (‘goede motivatie, het is de cultuurnota maar hij [BING: de heer Krouwel] zit daar bij in, hij ligt toevallig in die route’) hadden we ermee kunnen leven. Zo is het niet gebracht.” De heer Steggink heeft verklaard: “Bij de cultuurnota vonden wij dat het gekoppeld moest worden aan het bestemmingsplan buitengebied. Toen was ik wel op de hoogte van het feit dat hij daar woonde. De heer Krouwel heeft zich niet van het dossier gedistantieerd en heeft er het woord over gevoerd.” De heer Meinders heeft verklaard: “De cultuurnota was wel in de raad geweest. Ik heb toen niets over de positie van de heer Krouwel gehoord. Gewoon genoemd dat het voornemen er was een beeldentuin te vestigen op ’t Stift. Ik weet wel dat hij een warm voorstander van een beeldentuin was.” Uit de notulen van de raadsvergadering blijkt dat raadsleden op de hoogte zijn gesteld over de beeldentuin omdat namens wethouder Engbers op 19 maart, de dag voor de raadsvergadering, een email met voornamelijk informatie over de beeldentuinen(route) en de beeldentuin op ‘t Stift aan de raadsleden is verzonden. In deze informatie is niet vermeld dat de beeldentuin op ‘t Stift een particulier initiatief is van de heer Krouwel.

43

11.3 Beoordeling De heer Krouwel is als burger al lange tijd betrokken bij een initiatief om de beeldentuin op te richten. Hij dient zich als wethouder van het gemeentelijke traject te distantiëren. Ten tijde van de behandeling in college en raad maakte het beleidsterrein cultuur deel uit van de portefeuille van wethouder Engbers. BING heeft uit verklaringen en stukken niet kunnen opmaken dat de heer Krouwel zich als bestuurder inhoudelijk met de behandeling en besluitvorming heeft bemoeid. Hij had er echter verstandig aan gedaan om zich expliciet te distantiëren van de behandeling in het college, in ieder geval wat betreft het onderdeel ‘beeldentuinen’, waarbij hij een persoonlijk belang heeft in de zin van artikel 58 Gemeentewet en artikel 2:4 Algemene wet bestuursrecht. De schijn van belangenverstrengeling heeft hij nu niet voorkomen. Uit de notulen van de raadsvergadering van maart 2007 blijkt dat hij tijdens de raadsvergadering over de cultuurnota er niet het woord over heeft gevoerd. BING heeft geen aanwijzingen gevonden dat de heer Krouwel de eigen en gemeentelijke belangen in deze zaak niet goed wist te scheiden. Voor de aanwezigheid van een persoonlijk belang maakt het overigens geen wezenlijk verschil of de subsidie betrekking heeft op de beeldentuin zelf (de heer Krouwel heeft op 19 maart 2007 aangegeven af te zien van subsidie) of op het stimuleren van een beeldentuinroute, waarvan de beeldentuin op Het Stift deel zou gaan uitmaken. Opvallend is dat er door de geïnterviewden onderling afwijkende verklaringen zijn afgelegd over dit dossier. Daaruit blijkt dat zowel rond de collegevergaderingen als de raadsvergadering van 20 maart 2007 niet volledig transparant en heel helder over deze zaak is gecommuniceerd. In het geval dat een van de wethouders een belang heeft bij een zaak is dat wel noodzakelijk uit het oogpunt van integriteit. Openheid is een van de kernbegrippen van integriteit. Aan dat kernbegrip is in dit dossier niet voldaan. Ook uit de mail die namens de heer Engbers voorafgaande aan die raadsvergadering van 20 maart 2007 aan de raadsleden is verzonden, blijkt niet het persoonlijk belang dat de heer Krouwel bij de behandeling van de Cultuurnota heeft. Dat er, zoals door de burgemeester gesteld, door de heer Krouwel opnieuw een aanvraag is gedaan om subsidie te verkrijgen in januari 2007 is BING niet gebleken. In de basisafspraken/uitgangspunten die ter bespreking aan wethouder Engbers en de ambtenaren zijn voorgelegd wordt expliciet verwezen naar de notitie van de heer Krouwel van december 2005. Het kopen van gemeentegronden terwijl men wethouder is, is een verboden handeling (artikel 15 Gemeentewet). Er kan echter ontheffing worden gevraagd en verleend door Gedeputeerde Staten. Daarmee is het trachten grond te verwerven van de gemeente geen probleem, zolang er maar in alle openheid over wordt gecommuniceerd en de ontheffing van de zijde van Gedeputeerde Staten wordt verleend, indien gemeente en wethouder een koopovereenkomst voor de grond sluiten. Ten tijde van de raadsvergadering van 20 maart 2007 was nog geen sprake van verkoop van grond door de gemeente aan de heer Krouwel.

44

12 Het dossier Procee 12.1 De beweringen Het onderstaande is ontleend aan de raadsvergadering van 20 november 2007. Daarin stelt de burgemeester: “Ook de heer Krouwel weet het mijn en het dijn en dan bedoel ik privébelangen en gemeentebelangen onvoldoende te scheiden.” Daarop geeft de burgmeester twee voorbeelden. Het tweede voorbeeld betreft het dossier Procee. “De heer Krouwel is in een civiele procedure verwikkeld met zijn buren, de heer Procee en mevrouw Boon. Dat gaat over een erfdienstbaarheid naast hun woning. Juridisch is vastgesteld dat de heer Krouwel daar ongelijk heeft. Vervolgens heeft de heer Krouwel in het ambtelijk apparaat een ambtenaar opdracht gegeven om door middel van politiedwang bestuursdwang op te leggen dat hij alsnog gelijk zou krijgen. Hij heeft het zelfs het zover gedaan dat er een B&W voorstel is geweest waarin stond om de heer Procee en mevrouw Boon aan te schrijven en een dwangsom op te leggen. In die bewuste B&W vergadering moet ik zeggen mijn schuld, mea culpa, viel mij niet op dat dat een zaak was tussen Krouwel en de heer Procee want we krijgen tientallen stukken per week en zo’n aanschrijving stelt eigenlijk niet zo heel veel voor. Ik kwam er pas achter tijdens de persconferentie. Want in dat stuk stond dat de heer Krouwel woordvoerder was van dit stuk. Dus ik zei in de persconferentie: meneer Krouwel kunt u dat even aan de pers toelichten en toen werd gezegd: ja, maar dat doet Kleissen. Ik was daar enigszins verbouwereerd over en na de persconferentie vroeg ik waarom, wat is daarmee? Ja dat zijn de buren van Krouwel, nou dat was en dat ben ik niet gauw, ik was sprakeloos. Gelukkig hebben de andere wethouders ingezien dat dit een niet passende weg was en hebben wij enkele weken nadien de dwangsom inschrijving ingetrokken. Inmiddels is er een brief binnengekomen op 13 november 2007 van de advocaat van de heer Procee en mevrouw Boon waarin beide zeggen: wethouder Krouwel en het hele college spreken wij aan wegens misbruik van bestuurlijke bevoegdheden. Er komt een bestuursrechtelijke procedure en een civielrechtelijke procedure omdat na het intrekken van de dwangsom de heer Krouwel, althans naar de woorden van deze advocaat, verhinderd heeft dat deze mensen een garage zouden kunnen bouwen.” 12.2 De feiten, erfdienstbaarheid, aanlegvergunning Er bestaat een geschil tussen de heer Krouwel en zijn buren, de heer Procee en mevrouw Boon, dat betrekking heeft op de erfdienstbaarheid die gevestigd is op het terrein van de heer Procee/mevrouw Boon. De heer Krouwel en de heer Procee/mevrouw Boon hebben in 2003 beiden een huis gekocht van de gemeente op ’t Stift. Bij de akte van levering van de heer Krouwel is op de plattegrond, waarop de erfdienstbaarheid is aangegeven, een strook grond gearceerd. Volgens deze akte van levering is daarop de erfdienstbaarheid gevestigd. Deze luidt dat deze nimmer mag worden belemmerd, versperd of anderszins aan de bestemming mag worden onttrokken. 45

In de akte van levering die de heer Procee/mevrouw Boon ontvingen van hun notaris is de schriftelijke formulering van de erfdienstbaarheid opgenomen zoals die ook bij de heer Krouwel is opgenomen. In het info-bulletin van de makelaar, op basis waarvan de heer Procee/mevrouw Boon inschreven op de woning, stond in eerste instantie echter een algemenere bepaling over de erfdienstbaarheid: ‘er wordt bij gesplitste verkoop een erfdienstbaarheid van weg gevestigd om te komen van en te gaan naar de openbare weg’ dit ten laste van het perceel van de heer Procee/mevrouw Boon. Bij de akte van levering die zij ontvingen, is een andere situatietekening gevoegd dan bij die van de heer Krouwel. De erfdienstbaarheid is aangegeven zoals deze ook in het informatiebulletin van de gemeente was aangegeven, met twee pijlen alwaar de erfdienstbaarheid zou moeten zijn. De heer Procee en mevrouw Boon hebben na protest bij hun notaris tegen de tekstuele aanpassing, deze versie van de leveringsakte met tekening aanvaard. Beide partijen houden er dus een andere lezing op na ten aanzien van het uitoefenen van de erfdienstbaarheid. De heer Krouwel stelt dat deze ruim geïnterpreteerd moet worden en de hele strook grond betreft. De andere partij stelt dat deze minder ruim geïnterpreteerd moet worden en dat een doorgang van een bepaalde breedte voldoende is . De heer Procee en mevrouw Boon hebben richting de heer Krouwel aangegeven dat zij last hebben van auto’s van bezoekers voor de heer Krouwel die op hun terrein (de ter discussie staande strook grond) parkeren en het feit dat hun stuk grond er uitziet als openbaar terrein. De heer Krouwel wil het liefst dat de strook grond zo onbelemmerd mogelijk blijft. De buren overleggen vanaf april 2004 over deze situatie met de heer Krouwel waarbij de heer Krouwel kennis neemt van de voorgestelde aanleg van een tuin op de strook grond en zij komen tot een (achteraf blijkt multi-interpretabele) afspraak op basis van een schetsplan zoals die aan de heer Krouwel is voorgelegd. Daarop vragen de heer Procee en mevrouw Boon een aanlegvergunning aan bij de gemeente op 22 oktober 2004. Begin maart 2005 komt er dan een landschapsarchitecte van ‘Het Oversticht’ (gecombineerde welstands- en monumentencommissie die de gemeente adviseert) langs met een medewerker van de afdeling groenvoorziening van de gemeente. Zij geeft vervolgens enkele wijzigingen aan ten aanzien van plan. Hierop schrijft de ambtenaar vergunningen van de gemeente een nota mandaatbesluit over de te verlenen aanlegvergunning. In de onderbouwing bij het advies wordt aangegeven dat de stallingruimte (de garage) uit de aanlegvergunning wordt gelaten omdat daarover tussen de gemeente en heer Procee en mevrouw Boon nog geen overeenstemming is. Er wordt conform het advies van de ambtenaar besloten de aanlegvergunning te verlenen. Dat gebeurt op 25 oktober 2005. In maart/april 2006 wordt door de heer Procee /mevrouw Boon de tuin aangelegd. Daarbij wordt een doorgang van enkele meters breed voor de heer Krouwel gerealiseerd waarover de erfdienstbaarheid volgens de heer Procee /mevrouw Boon zou moeten plaatsvinden. Hierop volgen in de periode maart 2006-heden gesprekken over het geschil tussen de heer Krouwel en zijn partner aan de ene kant en de heer Procee en mevrouw Boon aan de andere kant. Een deel van deze gesprekken is opgenomen, buiten medeweten van de heer Krouwel en zijn partner. 46

Blijkens een brief die de heer Krouwel aan zijn rechtsbijstandverzekeraar stuurt is de heer Krouwel het niet eens met de uitvoering van de tuinaanleg. Hij wijst daarbij onder andere op wat er in zijn akte staat en dat de tuinaanleg leidt tot een ‘significante achteruitgang’ van genot voor de eigenaar van het heersende erf, bovendien heeft hij het gevoel door de tuin van zijn buren naar zijn huis te gaan. Blijkens een door de heer Procee/mevrouw Boon opgenomen gesprek in juni 2006 heeft hij met de uitwerking van de door hen eerder gesloten afspraak moeite en heeft hij er spijt van dat hij ja heeft gezegd tegen het schetsplan. Uit opgenomen gesprekken blijkt ook dat de heer Krouwel opnieuw van mening is dat op dat stuk grond van de buren feitelijk geen tuin aangelegd zou mogen worden, gezien in zijn leveringsakte staat dat deze strook grond niet belemmerd dan wel versperd of anderszins aan de bestemming mag worden onttrokken. In maart 2006 wordt de heer Krouwel wethouder. In zijn portefeuille bevindt zich o.a. vergunningen. Handhaving valt onder de portefeuille van de heer Kleissen. Omdat beide partijen menen in hun recht te staan schakelen zij in juni/juli 2006 hun rechtsbijstandverzekeraar in. Door de rechtsbijstandverzekeraar (voor beiden dezelfde) worden de buren namens de heer Krouwel op 9 augustus 2006 gesommeerd de tuinaanleg binnen zes weken te verwijderen. 12.3 Handhaving Ten behoeve van de inzichtelijkheid geven wij hierna eerst een beknopt overzicht van de belangrijkste handelingen in het handhavingtraject met betrekking tot de tuin van de heer Procee en mevrouw Boon. Datum

Omschrijving

September 2006

De heer Krouwel vraagt tijdens een portefeuillehouderoverleg het afdelingshoofd vergunningen de situatie bij zijn buren te bekijken, omdat hij betwijfelt of de tuin conform de aanlegvergunning is aangelegd. Medewerker van afdeling vergunningen vraagt afdeling handhaving om handhavend op te treden. Twee medewerkers van de afdeling handhaving voeren een controle uit bij de tuin van de heer Procee/mevrouw Boon. De gemeente schrijft de heer Procee/mevrouw Boon aan over de geconstateerde afwijkingen ten opzichte van de verleende aanlegvergunning. Medewerker van afdeling vergunningen en landschapsarchitecte van Het Oversticht bekijken de tuinaanleg. Gemeente ontvangt concept advies van Het Oversticht. Het advies wordt gelezen en van opmerkingen voorzien door de medewerker vergunningen en wethouder Krouwel. Het Oversticht brengt advies uit over de tuin. Medewerker vergunningen vraagt afdeling handhaving

September 2006 2 oktober 2006 28 december 2006 7 maart 2007 April/mei 2007 16 mei 2007 Juni 2007

47

10 juli 2007

25 juli 2007 2 augustus 2007 4 september 2007

11 september 2007 12 september 2007 18 september 2007

2 oktober 2007

(afdelingshoofd en juriste van deze afdeling) om input voor de vooraankondiging dwangsom. Afdeling handhaving geeft daarop aan dat het geen prioriteit heeft. Volgens afdelingshoofd handhaving werd gezegd dat wethouder Krouwel er opdracht toe gegeven had. Voorstel om tot vooraankondiging dwangsom over te gaan wordt in het college gebracht op naam van medewerker vergunningen en onder de portefeuille van wethouder Krouwel. Het college besluit conform het ambtelijk advies. De vooraankondiging dwangsom wordt verzonden aan de heer Procee/mevrouw Boon. WOB verzoek van de heer Procee/mevrouw Boon. Voorstel met betrekking tot het WOB verzoek, voorstel om niet verder handhavend op te treden en de vooraankondiging dwangsom in te trekken is onder de portefeuille van de heer Kleissen in het college gebracht. Uit de interviews van BING volgt dat het college feitelijk instemt, maar nog geen formeel besluit neemt. Advies aan Krouwel om het gesprek aan te gaan met zijn buren. Formeel B & W besluit is wederom aangehouden. Gesprek van Krouwel met zijn buren heeft nog niet plaatsgevonden. Juriste afdeling handhaving deelt besluit mee aan de heer Procee/mevrouw Boon dat de vooraankondiging handhaving zal worden ingetrokken. Het college van B & W besluit conform het ambtelijk advies om stukken op basis van de Wet WOB ter inzage aan te bieden en niet verder handhavend op te treden, gezien de prioriteitstelling binnen handhaving. Tevens is aangetekend: ‘op dit moment schriftelijk meedelen aan betrokkenen’. College bevestigt aan de heer Procee/mevrouw Boon dat het niet tot handhavend optreden zal overgaan.

De heer Krouwel heeft tijdens een portefeuillehouderoverleg het hoofd vergunningen gevraagd de situatie bij zijn buren te bekijken, omdat hij betwijfelde of de tuin conform de aanlegvergunning is aangelegd. Uit een gespreksopname blijkt dat de heer Krouwel de heer Procee en mevrouw Boon meldt dat hij bij de betrokken afdeling van de gemeente heeft aangegeven, dat ze moeten laten uitzoeken of de aanlegvergunning en dergelijke wel helemaal overeenkomt met de werkelijkheid en of het conform de tekeningen is gebeurd. Daarover zal de gemeente contact met de buren opnemen. Hij geeft daarbij aan dit te doen zodat de buren niet achteraf denken ‘goh, wat gebeurt hier’. Met betrekking tot zijn vraag aan het hoofd vergunningen heeft de heer Krouwel ons verklaard: “De buren wilden het stuk grond aanpassen, dat kan ik me voorstellen. Zij hebben mij een aantal ontwerpen laten zien. Maar nooit zover dat ik het echte, uiteindelijke ontwerp heb gezien. Zij hebben mij ook niet verteld dat zij vergunning hadden aangevraagd en wanneer zij die kregen. En ook niet wanneer ik bezwaar zou kunnen maken. Toen begonnen zij in 2006 de tuin aan te leggen. Dat was veel forser dan zij mij hadden laten zien. 48

Dat was voor mij reden om in een regulier portefeuillehouderoverleg met het afdelingshoofd vergunningen te vragen om daar eens naar te kijken. Of die situatie wel helemaal klopt, want volgens mij klopte dat niet. Ook omdat ’t Stift een beschermd dorpsgezicht was. Dat doe ik veel vaker in dat overleg op maandagmorgen. Bij andere zaken die mij opvallen zoals van een boer die ook voor anderen verkuilde. Je bent kritischer op dat soort dingen als je wethouder vergunningen bent. Dus ik zei tegen het hoofd vergunningen: ’Ik wil dat je ernaar kijkt maar me daar verder niet mee bemoeien. Als het dan goed is, dan is dat blijkbaar goed’. We hadden het eerst over een ander pandje in Ootmarsum waar wat mee aan de hand was, over of dat wel conform was. Zo is het ter sprake gekomen. Toen zei ik tegen het afdelingshoofd vergunningen: ‘ik vermoed dat het bij mijn buren ook niet helemaal goed is gelopen’. Omdat ik als burger in het voorstadium een aantal van die ontwerpen heb gezien van hoe die ontwerpen er in eerste instantie uitzagen. Ik kon me niet voorstellen dat er zo’n groot verschil was tussen die ontwerpen die ik destijds ingezien had en hoe uiteindelijk dan het resultaat werd na de uitvoering. En dat is wat ik aan de orde heb gesteld. “ Het afdelingshoofd vergunningen heeft hierover verklaard: “In het portefeuillehouderoverleg heeft de heer Krouwel mij getipt over de afwijkende uitvoering. Naderhand heeft hij mij niet meer aangesproken op het dossier.” Vervolgens is op verzoek van de afdeling vergunningen door twee medewerkers van de afdeling handhaving een controle uitgevoerd bij de tuin van de heer Procee/mevrouw Boon op 2 oktober 2006. Het hoofd van de afdeling handhaving heeft hierover het volgende verklaard: “Ik weet ook niet alles, maar in mijn optiek kwam er een verzoek om handhavend op te reden binnen van vergunningen. We werken met een geprioriteerde planning die jaarlijks opnieuw wordt bepaald door het college. Dit omdat we met een kleine bezetting werken. Dit soort taken horen niet bij ons thuis. Ik heb gezegd dat het weinig prioriteit heeft, maar het ging alleen even om opmeten werd toen gezegd. Of wat er op de tekeningen stond, klopte. Dit vanwege het feit dat er sprake was van een beschermd dorsgezicht. Twee collega’s hebben daarop de situatie aldaar opgemeten. Voor ons was daarmee de kous af, ons werk was geleverd. (…) Aanlegvergunningen worden weinig gecontroleerd. Uitritten wel.” Daarop volgt een aanschrijving van de gemeente d.d. 28 december 2006 met een rapport van de geconstateerde afwijkingen. Die afwijkingen betreffen onder andere een schuurtje dat op de plaats van de aan te leggen parkeerplaats is geplaatst, het feit dat de doorgang (naar het huis van de heer Krouwel) geen 4 meter maar 3,5 meter betreft en een aantal afwijkingen betreffende het aangelegde in de tuin. Er wordt aangegeven dat er een legalisatieonderzoek zal plaatsvinden waarbij gekeken zal worden of een aanlegvergunning dan wel bouwvergunning verleend kan worden of dat de werkzaamheden alsnog uitgevoerd dienen te worden overeenkomstig de aanlegvergunning. In de tussentijd is er door de rechtsbijstandverzekeraar in overleg met beide buren een onafhankelijk jurist van een advocatenkantoor gevraagd zijn visie op de zaak te geven. Deze is van mening dat de heer Procee en mevrouw Boon in hun recht staan en dat de heer Krouwel in deze kwestie ongelijk heeft en niet van zijn buren kan verlangen dat de hele strook grond 49

voor de erfdienstbaarheid vrijgehouden dient te worden. Hij brengt daarover zijn advies uit op 3 januari 2007. De heer Krouwel legt daarna in overleg met zijn juridisch adviseur van de rechtsbijstandverzekeraar dit advies naast zich neer. Dit kon omdat het advies niet bindend van aard was. Er wordt op 7 maart 2007 opnieuw een bezoek gebracht door de ambtenaar van de afdeling vergunningen en de landschapsarchitecte van het Oversticht aan de heer Procee en mevrouw Boon waarbij de tuinaanleg wordt bekeken. Op 16 mei 2007 wordt er een advies gegeven over de aangelegde tuin door Het Oversticht. De landschapsarchitecte heeft contact gehad over het door haar op te stellen advies met de ambtenaar vergunningen. De heer Krouwel heeft aangegeven dit advies te hebben beoordeeld op accuraatheid. In het dossier hebben wij een concept van het advies van de landschapsarchitecte aangetroffen met aantekeningen van de heer Krouwel. Er staan bij de punten die de landschapsarchitecte behandeld aanvullingen in het handschrift van de heer Krouwel vermeld: ‘De uitvoering van de doorgang is gewijzigd. Wij adviseren conform de aanlegvergunning de haag uit te voeren’. En waar staat: Wij adviseren (ingevoegd door de heer Krouwel: dringend) de singelbeplanting (ingevoegd door de heer Krouwel: in de oorspronkelijke breedte) te herstellen (ingevoegd door de heer Krouwel: hetgeen tevens betekent dat daarmee het in de aanlegvergunning voorziene plantvak vervalt + een deel van het parelgrind en daarmee ook een deel van de beukenhaag, vermeldt bij punt 5). Onderaan het advies wordt tevens door de heer Krouwel vermeld: Motivatie A: Dit onderdeel is wel opgemerkt in de brief van 28 december, maar hiermee is niets gedaan, terwijl hiermee de manoeuvreerruimte aanzienlijk beperkt wordt. B: De singelbeplanting herstellen gaat verder dan alleen het terras en leidt in deze formulering tot interpretatieverschillen. “Herstellen”betekent het volgen van de “bestaande lijn”. De ervenconsulent gaat m.i. daarom ook uit van één plantvak in plaats van de 2 vakken in de aanlegvergunning. Het afdelingshoofd vergunningen plaatst op een andere versie van het conceptadvies van de landschapsarchitecte één opmerking met betrekking tot het schuurtje: ‘is niet vergunningsvrij volgens Procee reeds aanwezig’. De door de heer Krouwel voorgestelde wijzigingen worden letterlijk overgenomen in het advies dat Het Oversticht definitief aan de ambtenaar vergunningen doet toekomen. De door de heer Krouwel geschreven ‘motivatie’ is niet terug te vinden in het advies. De ambtenaar vergunningen adviseert op 26 juni 2007 het college: ‘Er zijn op onderdelen, voldoende argumenten aanwezig om de in aanleg zijnde tuin te wijzigen overeenkomstig het 50

uitgebrachte advies. Daarentegen dient het overige te worden hersteld overeenkomstig de verleende aanlegvergunning.’ Hij adviseert dat indien niet wordt voldaan aan de definitieve aanschrijving er een dwangsom dient te worden verbeurd van 1.000 euro per week tot een maximum van 8.000 euro. In de ‘bijlage behorende bij rapportage aanlegvergunning Procee’ bij het collegevoorstel wordt het advies van Het Oversticht naast wat de ambtenaar vergunningen adviseert, gelegd. De formuleringen zoals die door de heer Krouwel zijn gedaan en die zijn overgenomen door Het Oversticht worden hierbij niet naar voren gebracht. Hierover heeft het hoofd van de afdeling handhaving verklaard: “Het [BING: de bevindingen van de controleurs van de afdelinghandhaving] kreeg echter een staartje: er moest wat met onze bevindingen gebeuren. Het had geen prioriteit dus ik snapte niet helemaal waarom dat was. Maar het moest toch. Wethouder Krouwel had daar opdracht toe gegeven, werd gezegd. Ik heb toen nog gevraagd of dat afgestemd was met wethouder Kleissen. Hij is de verantwoordelijk portefeuillehouder handhaving. Er werd toen gezegd dat zal allemaal wel geregeld zijn. Volgens mij zei de ambtenaar vergunningen dat, maar dat weet ik niet zeker. Het is over meerdere schijven gelopen. Vervolgens is er ook nog een schriftelijk verzoek binnengekomen. Eerste verzoek ging via mij, daarna ging het via de afdeling. Ik heb gezegd: oké, pak maar op dan. Ik heb vervolgens de heer Kleissen gevraagd hoe het zat. Hij wist echter nergens van. Toen hebben wij onze handen ervan af getrokken. Toen was het een zaak voor het college. Ik heb de heer Krouwel gezegd in het kader van mediation wat te doen: dat heeft hij naast zich neergelegd. De Familie Procee/Boon wilde dat wel. Ook de rechtbank Almelo had dat geadviseerd. [BING: noot van de heer Krouwel in reactie op de hem voorgelegde bevindingen: ‘Bij mijn weten heeft de rechtbank Almelo zich met deze zaak helemaal niet bemoeid.’] Hij zou daar echter niet open voor staan en zo heb ik dat ook opgevat. Meer hebben wij aan bemoeienis als afdeling niet gehad. De ambtenaar vergunningen was zoals gezegd met die zaak bezig. Er waren geen andere momenten waarop de heer Krouwel in zicht was, zich ermee bemoeid heeft, voor zover ik heb kunnen zien. (…) Jullie mogen aannemen dat mijn medewerkers bekend waren met het feit dat de heer Krouwel ook aan dat perceel woonde waar zij gingen controleren bij de Familie Procee/Boon.” (…) De juriste van onze afdeling is betrokken geweest bij de intrekking van de voorgenomen dwangsom. (…) Op die locatie (’t Stift) hebben we niet vaker op een aanlegvergunning gehandhaafd. Wel op andere locaties. Het gebied heeft geen prioriteit, maar er wordt in die gebieden wel anders gekeken wanneer er een aanvraag binnenkomt. Vooral door vergunningen wordt er wel meer gekeken. Maar zij toetsen vanachter het bureau. Sinds september 2006, zolang bestaat het team handhaving, heb ik nog niet eerder een dwangsom voor een aanlegvergunning meegemaakt. Maar dwangsommen komen wel vaker voor. (…) Ik kan me bij zo’n beschermd dorpsgezicht wel voorstellen dat er gehandhaafd wordt.

51

Een dwangsom wordt ingezet wanneer er sprake is van een dusdanig ernstige situatie dat optreden nodig is en betrokkene niet wil herstellen. Er gaat afhankelijk van de overtreding twee à drie maanden overheen. Er moet sprake zijn van een redelijke termijn en vaak wordt er nog een zienswijze ingediend. Het is te kort door de bocht om te zeggen dat het een onevenredig zwaar middel is. Bij een tuinder hebben we bij een uitrit ook opgetreden. De hoogte van het bedrag weet ik niet, dat wordt door de juristen bepaald. Dat is per geval verschillend en hangt af van het voordeel van de betrokkene. De juristen van de twee afdelingen (vergunningen en handhaving) bespreken dat. Onze juriste heeft het uitgewerkt maar wie het initiatief heeft genomen weet ik niet. Wij kregen te horen dat het overlegd was met de heer Kleissen dus dan zal het wel goed zitten. Tot het moment van prioritering is er naar mijn idee niets misgegaan, maar het had geen prioriteit moeten krijgen. Het kwam van vergunningen: daar moet men weten tegen wie Krouwel gezegd heeft dat er doorgezet moest worden, dat kan niet anders. (…) De wethouder heeft geen invloed op de hoogte van de dwangsom gehad. Dan had ik dat gehoord. De hoogte van het bedrag komt van de afdeling.” De juriste van de afdeling handhaving heeft verklaard: “Voor mijn vakantie is de ambtenaar vergunningen bij mij gekomen over de tuin van Procee. We hebben de opdracht gekregen om daar handhavend op te treden. Het is ook besproken met mijn leidinggevende, het hoofd handhaving. Wij hebben aangegeven dat dit voor ons geen prioriteit heeft, maar het moest toch gebeuren. Dat was van hogerhand zo besloten. Ik weet niet door wie. De tuin is wel in afwijking van de aanlegvergunning aangelegd. Het was niet tot mij doorgedrongen dat het de tuin van de buren van de heer Krouwel betrof. De ambtenaar vergunningen was al bezig om de vooraankondiging [BING: dwangsom] te schrijven. Hij kwam bij ons: hoe moet je dit aanpakken, want het is niet mijn taak. Er is gezegd dat het geen prioriteit heeft, maar het moest wel gebeuren. Ik weet niet meer in welke bewoordingen dat is gezegd. Het afdelingshoofd handhaving had zoiets van ik ga niet bij elk wissewasje het college bellen ‘is dit waar?’. Dat doe je ook niet. (…) Ik heb in deze kwestie niet met de heer Krouwel te maken gehad. Hij is op een gegeven moment naar mij toegekomen om te zeggen dat zijn advocaat een WOB verzoek zou gaan indienen. We hebben de ambtenaar vergunningen aangegeven dat het geen prioriteit had. Ik weet niet of we expliciet naar het prioriteringsbeleid verwezen hebben. Er worden jaarlijks nieuwe prioriteiten vastgesteld. Ik kan me niet herinneren dat ik tijdens het gesprek heb gezegd dat ik niet wist of jaarlijks de prioriteiten wijzigen. Het inhoudelijke, van wat er in afwijking was, daar heb ik geen verstand van. De inhoud is verzorgd door de ambtenaar vergunningen en het Oversticht. Ik heb het juridische deel voor mijn rekening genomen. Normaal gaat zo’n nota dan via Integrale Handhaving naar het college. Het kan best zijn dat de ambtenaar vergunningen er nog op staat, maar dat wij dat hadden moeten zijn.” Op 10 juli 2007 heeft de vergadering van het college plaats. Het voorstel om tot vooraankondiging dwangsom over te gaan wordt ingebracht op naam van de ambtenaar vergunningen en onder de portefeuille van de heer Krouwel. Uit het vergaderstuk blijkt dat de heer Krouwel zich distantieert van besluitvorming. De collegeleden verklaarden ons dat het een hamerstuk was en men akkoord is gegaan met het voorstel. 52

De heer Krouwel verklaarde met betrekking tot de vraag waarom het op zijn naam/portefeuille in het college is ingebracht terwijl hij zich van het onderwerp zegt te hebben gedistantieerd: “Ik zou het echt niet weten: ik had daar geen betrokkenheid bij. Ik weet niet anders dan dat het in het college aan de orde was. Bij mijn naam staat een groot kruis. Het had nooit bij mij in portefeuille moeten staan, dat is wel slordig. Dat gebeurt wel eens vaker dat het in de verkeerde portefeuille staat. Nu is het meer tricky omdat het over de eigen buren gaat. Met de heer Willeme heb ik in een gesprek verteld dat wij, privé, met de buren in een juridisch traject terecht zouden komen. Mocht er iets over het traject van de gemeente naar buiten komen, dan wilde ik niet de aangewezen persoon zijn om daarover te spreken. Dat begreep hij. Na een jaar werd het actueel dat het naar buiten gebracht zou worden. Ik heb daar vervolgens geen bemoeienis mee gehad.” Over de behandeling in het college en de persconferentie die daarop volgde heeft de heer Krouwel het volgende verklaard: “Volgens mij kwam er gewoon akkoord [BING: op het collegevoorstel tot handhaving]. Het is helemaal niet echt aan de orde geweest [BING: bedoeld wordt dat het niet besproken is]. De persconferentie erna zit de heer Willeme dan voor. Toen in dit geval hij mij het woord wilde geven zei ik: “dat doe ik niet”. Hij geeft nu aan dat hij daar voor het eerst ontdekte wat er aan de hand was. Dat blijf ik een heel vreemd verhaal vinden, eerlijk gezegd. Omdat het dus al wel eens eerder aangekondigd was. In dat gesprek had ik gevraagd of hij dan spokesman zou willen zijn. Toen heeft hij ook aangegeven dat hij mijn buren kende omdat zij er niet blij mee waren dat toen de gemeente het huis verkocht de prijs van dat huis in de krant kwam. In augustus 2006 hebben we dat gesprek daarover gehad en hij gaf toen aan die rol te willen vervullen.” De burgemeester heeft over deze vergadering en de persconferentie en het op de hoogte stellen door de heer Krouwel dat die zich wilde distantiëren verklaard: “(...) De heer Krouwel heeft mij op bepaald moment gevraagd naar zijn situatie te kijken. Ik help ambtenaren ook wel eens bij privékwesties. In dit geval heb ik echter geweigerd omdat de gemeente er als partij ook tussen zit. (…) Handhaving is niet de portefeuille van de heer Krouwel. Hij heeft het voorstel echter wel ingebracht. Het voorstel was om een dwangsom op te leggen. Dat is een akkoord-stuk geweest. Achteraf zie ik nu dat er bij latere B&W-stukken hierover een kruis door zijn naam staat. Maar bij dit stuk niet. Na afloop van de B&W vergadering hebben we altijd een persconferentie. Ik zit die voor. De wethouders krijgen het woord al naar gelang hun portefeuille. Dus ik vroeg de heer Krouwel om inzake dit punt wat te vertellen. De heer Krouwel zei toen: ‘Laat de heer Kleissen dat maar doen’. De heer Kleissen heeft het toen verteld. Direct na de persconferentie heb ik gezegd tegen de heer Krouwel: ‘het is toch jouw portefeuille?’ Toen bleek dat het om zijn buren ging. Ik heb daarop gezegd dat we dat niet kunnen maken. Je gaat je buurman toch geen dwangsom opleggen? Bovendien handhaven we niet op tuinen. Achteraf bezien had ik de B&W-vergadering moeten heropenen en het besluit moeten terugdraaien. Maar er zaten mensen op de gang op mij te wachten, met wie ik de volgende afspraak had.”

53

Uit het procedureblad blijkt dat de heer Krouwel zich, vanwege de aanwezigheid van een persoonlijk belang, heeft gedistantieerd van de besluitvorming in de collegevergadering van 10 juli 2007 door een kruis bij zijn naam te plaatsen. De burgemeester heeft het kruis niet gezien omdat hij als eerste de B & W stukken heeft gelezen. Op 25 juli 2007 gaat er vervolgens een vooraanschrijving dwangsom naar de heer Procee/ mevrouw Boon uit. Bij afwezigheid van de burgemeester tekent de heer Kleissen als locoburgemeester. Zij worden gemaand hun tuin in overeenstemming met de adviezen van het Oversticht te brengen en op een aantal andere punten door de gemeente voorgestelde wijzigingen te doen en dit in overeenstemming met de aanlegvergunning te brengen. Voor enkele van de voorstellen dienen nieuwe aanlegvergunningen aangevraagd te worden. In de vooraanschrijving worden de formuleringen gebruikt zoals die door Het Oversticht zijn gebruikt, zonder de aanpassingen die Het Oversticht gedaan heeft naar aanleiding van de opmerkingen van de heer Krouwel. Op een punt waar door de heer Krouwel een opmerking was geplaatst, is toegevoegd: ‘zodat weer wordt voldaan aan de verleende aanlegvergunning’. De ambtenaar heeft door dit toe te voegen de opmerking van de heer Krouwel (“hetgeen tevens betekent dat daarvoor het in de aanlegvergunning voorziene plantvak vervalt met een deel van het parelgrind en daarmee ook een deel van de beukenhaag”) naast zich neergelegd. Op 2 augustus 2007 doen de heer Procee en mevrouw Boon een WOB verzoek betrekking hebbende op stukken die tot het besluit hebben geleid . In de collegevergaderingen van 4 en 11 september 2007 wordt besluitvorming op het punt van het handhavingtraject aangehouden. De lezingen waarom dit zo is, verschillen. Er wordt aan de heer Krouwel op 4 september 2007 in het college duidelijk gemaakt dat hij het conflict met zijn buren moet oplossen als burger. Dat lukt de heer Krouwel niet omdat hij blijft volharden in zijn standpunten en de heer Procee en mevrouw Boon ook. Op 18 september 2007 wordt formeel besloten in het college om stukken op basis van de Wet WOB ter inzage aan te bieden en niet verder handhavend op te treden, gezien de prioriteitstelling binnen handhaving. Over deze collegevergaderingen heeft de heer Krouwel het volgende verklaard: “De heer Kleissen vond het [BING: dat het college op deze aanlegvergunning zou gaan handhaven] heel lastig, zei hij in het college. We konden reclameborden niet aanpakken en dit dan wel? Tegelijk kwam toen het WOB verzoek van de familie Procee. In hetzelfde besluit [BING: om de vooraankondiging dwangsom in te trekken] is dat toen toegezegd. Ik zou niet weten of de heer Kleissen betrokkenheid had bij het dossier. Ik heb hier niet met de heer Kleissen over gesproken. Ik heb me inhoudelijk niet willen bemoeien.” (…) Er kwam een poederbrief op 4 september 2007. De 4e is ook gezegd: ‘ga dat gesprek nou met je buren aan’. De 11e heb ik aangegeven dat ik het gesprek nog niet gehad had. Dan heb ik op de 17e september dat gesprek met de buren [BING: dit gesprek vond plaats op 15 september 2007]. In zo’n situatie moet je ook een goed moment vinden. Dat het college mij hierop aansprak was een extra aansporing om dat gesprek aan te gaan. (…) Het gesprek met de buurman leidde niet tot resultaat”.

54

BING heeft gevraagd of dat invloed had op het collegebesluit? De heer Krouwel: “Ik denk dat dat los van elkaar staat. Er is meer tegen mij als mens gezegd: ‘ga nou nog een keer praten’. Het niet verder gaan met de handhaving was al ingezet.” Met betrekking tot de vraag of er nog verwarring over kan zijn ontstaan of de heer Krouwel als wethouder of als burger iets moest doen?verklaarde de heer Krouwel: “Ik ben dat gesprek ingegaan ook weer als burger. Dat heeft te maken met hoe je als mens in elkaar zit. Ik weet niet of het wijs was geweest als we de heer Kleissen of de burgemeester die rol hadden laten spelen.” Op 12 september 2007 wordt de heer Procee/mevrouw Boon telefonisch meegedeeld dat is besloten dat de vooraankondiging handhaving zal worden ingetrokken. Tevens is de heer Procee en mevrouw Boon toen door een ambtenaar medegedeeld dat de heer Krouwel de zaken met de heer Procee en mevrouw Boon moet oplossen ‘als buurman’. Tot slot is meegedeeld dat na de uitkomst van het gesprek met de heer Krouwel het college zal besluiten de gevraagde stukken al dan niet te verstrekken. Nadien zijn nog verschillende WOB verzoeken ingediend door de heer Procee en mevrouw Boon. Zij vallen buiten het bereik van dit onderzoek. De stafjurist van PBCT heeft verklaard dat hij zijdelingse contacten heeft gehad met bestuurders in het dossier Procee/Boon. Daarnaast heeft hij aangegeven: “Zowel de burgemeester als de heer Krouwel hebben mij gevraagd om afschrift van het volledige dossier en dat heb ik hen zonder verdere toelichting beschikbaar gesteld. Het “dossier” Procee is integraal aan burgemeester Willeme beschikbaar gesteld. De heer Krouwel heeft het dossier op mijn kamer en in mijn aanwezigheid ingezien.” De heer Krouwel heeft in reactie op de hem voorgelegde bevindingen laten weten: “Ingezien, nadat op RTV-Oost in de nieuwsuitzending melding werd gemaakt van mogelijk machtsmisbruik door wethouder Krouwel en een onderzoek daarnaar door Kienhuis/Hoving en de nieuwslezer schermde met het klachtschrift, dat ik zelf uiteraard niet kende.” De stafjurist PBCT heeft ons eveneens verklaard dat de inzage door de heer Krouwel destijds na genoemde nieuwsuitzending heeft plaatsgevonden. In de raadsvergadering van 20 november 2007 heeft de burgemeester ook aangegeven dat de heer Krouwel na het intrekken van de dwangsom verhinderd heeft dat de heer Procee en mevrouw Boon een garage zouden kunnen bouwen, althans naar de woorden van hun advocaat. Uit de onderzochte dossiers en de gehouden interviews zijn daarvoor geen aanwijzingen gebleken. 12.4 Verklaringen van de heer Krouwel omtrent de rolvermenging Door de burgemeester is gesteld dat de heer Krouwel zijn rollen niet voldoende wist te scheiden. Over zijn rol als wethouder in het dossier Procee heeft de heer Krouwel het volgende verklaard: “Constant vindt menging plaats van de rollen van wethouder en burger, ook door de buren in hun correspondentie naar de gemeente toe. Dat vind ik vervelend. 55

Vanaf het begin heb ik aangegeven binnen het ambtelijk apparaat: ik wil me er niet mee bemoeien. Ik vind het jammer dat ik op het verzoek van de (naam ambtenaar) ben ingegaan om nog eens naar het conceptadvies [BING: van Het Oversticht] te kijken en daar correcties in heb aangebracht. Ik word regelmatig als wethouder ingeseind wanneer er een advies ligt van Het Oversticht. Dan gaat het over de vraag of het alle facetten van een bruikbaar advies omvat. (...) Ik heb het gevoel dat ik altijd als burger met name in gesprek bent geweest.” Over ‘met name’ in de vorige formulering: “Misschien moet ik het anders zeggen: ik heb als burger met ze gesprekken gevoerd. Als zij op bepaald moment mij aanspreken of ik iets kan toelichten hoe iets in de gemeentelijke organisatie werkt, dan stellen ze mij die vraag uiteindelijk omdat ik wethouder ben en dus als wethouder. Het zou ook gek zijn als je die kennis die je dan hebt niet zou mogen gebruiken. Ik heb echt niet het gevoel dat ik misbruik van die positie heb gemaakt. Dat heb ik ook helemaal niet willen doen. (…) In mijn beleving is het conflict nog steeds hoe je omgaat met de strook grond. Mag de hele strook niet bebouwd/ belemmerd worden of geldt inderdaad dat binnen die strook grond een toegangsweg richting ons huis moet liggen? In alle gesprekken zit het er vooral in wat mag je wel of niet? In die gesprekken is onze juridische procedure steeds dat de insteek geweest. Hebben jullie uitgevoerd zoals vergund is, dat speelt op bepaald moment dan natuurlijk ook. Dat ze ons niet gekend hebben bij de vergunningaanvraag heeft voor ons een vervelend klimaat geschapen. Als ik mezelf beluister hoor ik vooral heel erg de juridische kant en niet die als wethouder.” BING vat in het interview met de heer Krouwel zijn mening op een bepaald moment samen: in gesprekken tussen hem en de buren was de helderheid over de rollen er niet altijd, dat kwam mede door de vragen die de buren hem stelden. Daarop stelt de heer Krouwel: “Die mening deel ik. Op het moment dat mensen langs lopen en zeggen: ‘Ik zie dat buren in het openbaar groen een zitje hebben gemaakt, mogen wij dat ook? Dan vind ik dat ook heel lastig’. Als ik had geweten dat ze alles opnamen dan vraag ik me af of ik zo vrijelijk was geweest, dan had ik me strikt formeel opgesteld, denk ik. Ik heb het voorstel voor de dwangsom nooit gezien of gekend. Ik heb dat in de collegevergadering dan ook voor het eerst gehoord.” Op de vraag: wat voor contacten had u met de ambtenaar vergunningen? Heeft u tegen hem gezegd: dit dossier is nu voor u? antwoordde de heer Krouwel: “Het is opgehaald bij het afdelingshoofd vergunningen, zus en zo en daarna heb ik me er niet meer mee willen bemoeien” Ten aanzien van zijn latere bemoeienis verklaarde de heer Krouwel: “De ambtenaar vergunningen zei op een bepaald moment tegen mij: ’jij woont daar: wil jij het welstandsadvies bekijken op volledigheid?’ Achteraf: dat had ik niet moeten doen. Het zat meer in de check of alles er wel inzat. Klopt dit advies een beetje? Als je inhoudelijk kijkt dan maak ik geen opmerkingen die in mijn voordeel

56

zijn. Ze zijn niet van invloed op hoe dat onderwerp eruit ziet. Zo slim was ik dan ook wel weer.” Over of de heer Krouwel gemeld heeft bij het afdelingshoofd vergunningen zich van dit dossier te distantiëren: “Ja, ik ik heb wel zeker weten gezegd dat ik me er niet mee wilde bemoeien. (…) De jurist van de afdeling handhaving heeft mij op enig moment gezegd: ‘jouw buren krijgen een vooraanschrijving’. Ik heb dat voor kennisgeving aangenomen. Ze zocht mij niet op. We liepen elkaar tegen het lijf. Volgens mij nam zij het initiatief. Ik heb haar op enig moment gezegd dat we overwegen een juridische procedure te starten en dat wij een advocaat in de arm genomen hebben, dat kwam dan bij mij vandaan. Ik wist dat er bij handhaving iets gedaan was; dat er foto’s gemaakt waren. Dat was mij verteld. Zoals ze mij informatie heeft gegeven zo heb ik haar die informatie gegeven. We hebben het dus over het proces gehad en niet inhoudelijk.” BING heeft de heer Krouwel gevraagd of hij nog andere contacten in de zaak gehad heeft met de ambtenaar van de afdeling vergunningen dan inzake voornoemd advies?: “Nee, geen contacten gehad.” Uit de gespreksopnamen, die door de heer Procee/mevrouw Boon gemaakt zijn, komen de volgende citaten van de heer Krouwel: 15 september 2007: “Handhaving is gewoon een kwestie van als iets niet volgens de aanlegvergunning gaat, dan kun je als belanghebbende reclameren, dat kan iedere burger doen, daar is ook niets mee, dan is het nog de vraag of je het zover moet laten gaan. Dat is waar ik over twijfel of ik dit wel wil doorzetten zo op deze manier. Als wij samen nog eens een gesprek kunnen hebben over de inrichting hier en of de beukenhaag nou op deze hoogte blijft, of dat die op 1,20 staat en als we het over zulke dingen hier nog eens over kunnen hebben. Dan denk ik ook dat ik voldoende heb om richting de gemeente te zeggen: moet je deze handhavingszaak wel op die manier doorzetten, zijn daar geen andere mogelijkheden voor, dat zouden jullie als burgers kunnen doen, dat kan ik als belanghebbende burger ook doen, en dat kan ik als wethouder ook doen. Als ik in gevallen om mij heen kijk denk ik dat dat kans van slagen heeft. Misschien moeten jullie daar eens over nadenken.” (…) “Welke kant gaan we nou uit? Ik denk dus dat het slim is dat we nog een keer overleg hebben. Kunnen wij over dit stukje tot overeenstemming komen? Dan is het voor mij mogelijk de juridische procedure in te trekken en dan denk ik dat het ook mogelijk is om te ventileren richting de gemeente van jongens, leg dat advies van Het Oversticht , doe daar nou niet alles mee wat erin staat, want een advies is niet bindend en dat kan je ook geheel of in gedeelten naast je neerleggen.” Volledigheidshalve merken wij op dat deze citaten afkomstig zijn uit een langer durend gesprek tussen de heer Krouwel en zijn partner en de heer Procee/mevrouw Boon. De heer Krouwel heeft in reactie op de hem voorgelegde bevindingen aangegeven dat voornoemde citaten uit het gesprek met de heer Procee/mevrouw Boon zijn gemaakt na inleidende 57

opmerkingen over de bedoeling van het gesprek en met name de insteek om de zelfstandig ingezette juridische procedure niet door te zetten. Hij gaf in zijn reactie voorts aan: “Het gesprek van 15 september 2007 was een uiterste poging om de zaak vlot te trekken en een bevredigende oplossing te vinden. Zo moet deze tekst, die buiten ons medeweten opgenomen is, gelezen worden. Een moeilijke opgave, omdat de verstandhouding tussen de buren behoorlijk verstoord geraakt was. Oorsprong van het conflict is dan nog altijd de verschillende interpretatie van het recht van erfdienstbaarheid. Mag de strook grond wel/niet bebouwd worden of als tuin ingericht worden? Door overeenstemming te bereiken over de inrichting van de strook grond hoopten wij op wisselgeld en waren wij bereid de eigen juridische procedure af te blazen. Overeenstemming betekende voor ons dat we een tuininrichting van de buren wel zouden willen accepteren, maar dan meer in lijn met de aanlegvergunning. En met de bereidheid mee te werken aan het legaliseren van een aantal door de buren getroffen voorzieningen. Helaas heeft dit gesprek niet het gewenste resultaat opgeleverd.” 12.5 Beoordeling In situaties dat de rollen van wethouder en van burger (binnen één persoon) door elkaar gaan lopen of kunnen gaan lopen, dient een wethouder zich van het dossier te distantiëren. Hij dient zelfs de schijn van bemoeienis met het dossier te vermijden. Er dient een andere wethouder als ‘portefeuillehouder’ te worden aangewezen. In de - bij voorkeur schriftelijke - communicatie door de wethouder over ‘een geschil’ dient helder te zijn dat hij dat doet als ‘burger’. Naar betrokken burgers toe dient duidelijk gecommuniceerd te worden welk collegelid als portefeuillehouder optreedt. Dit ook om te voorkomen dat er zich een situatie voordoet van oneigenlijk gebruik van de mogelijkheden die een wethouder wel en een burger niet heeft. Ten aanzien van het dossier Procee/Boon heeft wethouder Krouwel een persoonlijk belang in de zin van artikel 58 Gemeentewet en artikel 2:4 van de Algemene wet bestuursrecht. De aangelegenheid (handhaving met betrekking tot de aangelegde tuin van de heer Procee/ mevrouw Boon) gaat hem rechtstreeks aan. In overeenstemming met artikel 58 Gemeentewet heeft de heer Krouwel niet deelgenomen aan de formele besluitvorming in de collegevergaderingen. Hij heeft dit kenbaar gemaakt door een kruis bij zijn naam te plaatsen. Uit ons onderzoek is evenwel gebleken dat de heer Krouwel zich als wethouder op meerdere momenten met het dossier Procee/Boon - zijn buren waarmee hij een geschil heeft - heeft bemoeid. De conclusie is dan ook dat er in dit dossier: -

sprake is geweest van belangenverstrengeling;

-

dat deze verstrengeling heeft geleid tot discussie en commotie;

-

dat deze verstrengeling heeft geleid tot het gebruik maken van mogelijkheden waar wethouder Krouwel over beschikt, en een burger niet, en waarmee hij getracht heeft zich als burger in een gunstiger positie te manoeuvreren.

58

Aan dit oordeel liggen met name de volgende feiten ten grondslag: 1. In een portefeuillehouderoverleg waar de heer Krouwel als wethouder fungeerde, heeft hij verzocht om de tuin van zijn buren te controleren op de mate van overeenstemming met de verleende aanlegvergunning. 2. De heer Krouwel heeft jegens zijn buren uitlatingen gedaan, waarin hij niet alleen zijn mogelijkheden als burger maar ook die als wethouder aanvoert. 3. De heer Krouwel heeft diverse opmerkingen bij een conceptadvies van Het Oversticht geplaatst. 4. De heer Krouwel heeft op het gemeentehuis op zijn verzoek kennis genomen van het gemeentelijke dossier Procee/Boon, op het moment dat dit al in een gevorderd stadium was. Pas later heeft hij een formeel WOB verzoek om informatie ingediend. 13 Bewering van wethouder Krouwel inzake een uitspraak gedaan door de burgemeester over de gemeentesecretaris 13.1 Bewering De heer Krouwel heeft tijdens de raadsvergadering van 20 november 2007 verklaard dat de burgemeester tegen mevrouw Stokkelaar en mevrouw Zwiep heeft gezegd dat de secretaris te veel vrijheid heeft gekregen en te amicaal omgaat met de huurders van het Podium en dat door zijn toedoen de gemeente er veel geld bij inschiet. Dit onderwerp is onderdeel van ons onderzoek uitsluitend wat betreft de vraag of de heer Krouwel al dan niet een juiste voorstelling van zaken heeft gegeven. Een beoordeling van de eventuele handelingen van de burgemeester maakt geen deel uit van ons onderzoek. Het onderstaande is ontleend aan de raadsvergadering van 20 november 2007. Daarin stelt de heer Krouwel letterlijk: “Wethouder Kleissen geeft tijdens diezelfde B&W vergadering van 30 oktober [BING: 2007] aan dat hij vermoedt dat de burgemeester informatie lekt naar de oppositie. Willeme ontkent ten stelligste. Zegt zoiets vanuit zijn positie nooit te zullen doen. Hij vraagt om bewijzen. Ik geef vervolgens aan dat ik in hotel de la Poste op zaterdagmiddag 27 oktober in het bijzijn van de gasten uit Liptovsky de heer Willeme hoor zeggen tegen mevrouw Stokkelaar en mevrouw Zwiep dat de gemeentesecretaris te veel vrijheid heeft gekregen. Te amicaal omgaat met de huurders van het Podium en dat door zijn toedoen de gemeente er veel geld bij inschiet. De burgemeester ontkent dit voorval van vier dagen eerder niet in de collegevergadering. Kortom, dit leidt tot een afkalvend vertrouwen.” 13.2 Bevindingen De heer Krouwel heeft ons ten aanzien van zijn uitspraken toegelicht dat hij aan dezelfde tafel zat als de burgemeester. De heer Krouwel: “Ik heb hem horen zeggen dat de secretaris te veel vrijheid krijgt, te amicaal is met de huurders van het Podium en dat het de gemeente geld kan kosten. Het zou om miljoenen kunnen gaan.”

59

De burgemeester heeft ons verklaard: “Ik denk dat de heer Krouwel doelt op een gesprek in Ootmarsum waar wij met de partnergemeente gegeten hebben. Ik heb al vaker gezegd dat de secretaris veel vrijheid krijgt. Dan kan hij goed reilen en zeilen. Waar ik de secretaris op heb aangesproken is dat hij te amicaal omgaat met contractspartijen. Je moet een zekere distantie behouden naar bijvoorbeeld de eigenaar van het podium toe.” De burgemeester heeft verklaard dat de gemeentesecretaris - bewust - veel vrijheid krijgt. Hij verklaarde tegen mevrouw Stokkelaar en mevrouw Zwiep niet van te veel vrijheid te hebben gesproken. Over financiën zou de burgemeester niet met hen gesproken hebben. Wel gaf de burgemeester aan bij een andere gelegenheid, voor de televisie, gezegd te hebben dat door het niet opstellen van regels voor de hal de gemeente grote financiële, fiscale en juridische risico’s loopt. Dat betreft volgens hem onder meer het gebruik van de hal en het BTW compensatiefonds. 13.3 Beoordeling Op basis van de bevindingen stellen wij vast dat de heer Krouwel en de burgemeester een verschillende lezing hebben gegeven van hetgeen de burgemeester tegen de raadsleden mevrouw Stokkelaar en mevrouw Zwiep heeft gezegd in relatie tot de gemeentesecretaris en de verhuur van het Podium. Er bestaat geen verschil van mening over dat het onderwerp besproken is. Wel bestaat verschil van mening over hetgeen precies gezegd is. Om die reden hebben wij niet kunnen vaststellen of de heer Krouwel al dan niet een juiste voorstelling van zaken heeft gegeven. 14 Bewering van wethouder Krouwel inzake uitlatingen gedaan door de burgemeester over de professionaliteit van de heer Engbers in relatie tot het belang van Dinkelland 14.1 Bewering Volgens wethouder Krouwel heeft de burgemeester uitlatingen gedaan over de professionaliteit van de heer Engbers in relatie tot het belang van Dinkelland. Dit onderwerp is onderdeel van ons onderzoek uitsluitend wat betreft de vraag of de heer Krouwel al dan niet een juiste voorstelling van zaken heeft gegeven. Een beoordeling van de eventuele handelingen van de burgemeester maakt geen deel uit van ons onderzoek. Het onderstaande is ontleend aan de raadsvergadering van 20 november 2007. Daarin stelt de heer Krouwel: “De verhuizing van wethouder Rob Engbers naar de gemeente Dinkelland is op dinsdagmorgen 19 juni [BING: 2007] in het college uitgebreid besproken. Op een verstandige manier is gesproken over wat wel of niet toegezegd zou zijn qua verhuisdatum, de motieven om nog even te wachten met de verhuizing en welke informatie te verstrekken in de raadsvergadering. Daarbij geven de wethouders aan het bespreekbaar maken van het CDA raadslidmaatschap in Oldenzaal van zijn vrouw niet als relevant en collegiaal te beschouwen voor de behandeling in de raad. Zeker omdat ook door Willeme niet getwijfeld wordt aan de integriteit van wethouder Rob Engbers. Met andere woorden er wordt niet getwijfeld aan de 60

professionaliteit van wethouder Rob Engbers als het gaat om het belang van Dinkelland en de collegeleden kunnen daar dus op vertrouwen. Toch worden op dezelfde dag ’s avonds in de raad uitlatingen hierover door de heer Willeme gedaan. Opnieuw een bewijs van een gebrek aan teamgeest en eigenzinnig optreden van de burgemeester.” Het citaat van de heer Krouwel analyserend, is het verwijt dat hij de burgemeester maakt met name dat ondanks het gesprek ’s ochtends in het college, de burgemeester ’s avonds in de raadsvergadering toch ingaat op het raadslidmaatschap van de echtgenote van de heer Engbers in Oldenzaal. 14.2 Bevindingen De heer Krouwel heeft ons toegelicht dat hij het niet netjes vond dat de burgemeester ’s avonds het raadlidmaatschap van de echtgenote van de heer Engbers heeft uitgesponnen in het debat over het ingezetenschap van wethouder Engbers. Naar de mening van de heer Krouwel had er ’s ochtends een goed gesprek over het verzoek tot ontheffing van de heer Engbers plaatsgevonden in het college. De heer Krouwel verklaarde dat de burgemeester zowel in het college als in de raad heeft uitgesproken uit te gaan van de integriteit van de heer Engbers, maar vervolgens wel uitgebreid het raadslidmaatschap van de echtgenote van de heer Engbers in de discussie heeft gebracht. Burgemeester: “Ik heb geen uitlatingen over de professionaliteit van de heer Engbers gedaan. Dat is niet juist. Twente fm heeft mij in oktober 2006 een tijdje gevolgd en daarover is in december 2006 een item uitgezonden. Daarin doe ik uitspraken die in de context van dat hele interview gehoord moeten worden en dat hebben de wethouders nog niet gedaan. Eerst waren er drie ervaren wethouders en dan komen er drie nieuwe. Logisch dat er wat vertraging optreedt. Ze zeggen nu dat zij mij dat niet in dank hebben afgenomen. (…) Ik heb gezegd dat beginnende wethouders fouten maken en dat dat geld kost. Maar ook dat dat ten volste te begrijpen is en ze niet kwalijk te nemen.” De heer Engbers: “De burgemeester heeft gezegd dat ik wel vaker iets vergeten ben, hij doelde denk ik, achteraf bezien, op mijn arbeidsverleden en het niet melden van het raadslidmaatschap van mijn vrouw in Oldenzaal. Ik ben nooit aangesproken op mijn professionaliteit door de burgemeester. In de raadsvergadering over het ontheffingsvereiste van ingezetenschap wordt gezegd dat er niet aan mijn integriteit wordt getwijfeld door alle partijen.” Met betrekking tot het ingezetenschap van de heer Engbers verklaarde de burgemeester ons: “Dit is een zaak van de raad en in B en W hebben we afgesproken dat we er in de raad niets over zouden zeggen tenzij we er uitdrukkelijk naar gevraagd zouden worden. Ieder collegelid zo spraken we af zou dan zijn mening kunnen geven. Wat ik ervan vind is bekend en toen mij dat door de raad gevraagd werd heb ik dat ook geantwoord.” Wij hebben kennis genomen van de notulen van de raadsvergadering van 19 juni 2007 waarin over ontheffing van het ingezetenschap van wethouder Engbers is gesproken. Tijdens die vergadering heeft de burgemeester ook gesproken over de verhuizing van de heer Engbers naar Dinkelland en over het raadslidmaatschap in Oldenzaal van de echtgenote van de heer Engbers. De volgende citaten van de burgemeester komen uit de notulen van voornoemde raadsvergadering: 61

“Ik vind dat het in eerste instantie een zaak is die de heer Engbers aangaat, zou ik daar zeer terughoudend in moeten zijn om daar op te reageren. Maar omdat mijn functioneren en het functioneren van het hele college betrokken is bij het feit dat de heer Engbers in Oldenzaal woont, heb ik verschillende keren met de heer Engbers daar alleen over gesproken een jaar geleden, enkele maanden geleden en nog zeer recent en er is meerdere keren in het college over gesproken. Ik heb daar gezegd: wanneer ik publiekelijk daarover wordt aangesproken kan ik niet dan daar op dezelfde manier op te reageren zoals ik dat in die individuele gesprekken gedaan heb en ook in het college. Dat ik vind dat de heer Engbers dient aan te geven dat hij naar Dinkelland verhuist en dat hij ook heel concreet moet aangeven dat dat per 1 oktober is, per 1 december is of per 1 januari of welke datum dan ook.” “Heel nadrukkelijk is ook een jaar geleden met mij de afspraak gemaakt, bij mij op de kamer, het voorstel van de heer Engbers dat hij naar Dinkelland zou verhuizen. Hij heeft toen niet gemeld dat z’n echtgenote in de raad zat van de gemeente Oldenzaal en ik moet u zeggen dat het feit dat zijn echtgenote in de raad zit van Oldenzaal, maakt mijn functioneren kwetsbaar, maakt het functioneren van de heer Engbers kwetsbaar en dat van het college. Want het is heel logisch dat belangen van Oldenzaal en Dinkelland niet altijd parallel lopen, daar is hemaal niks mis mee, dat is heel, heel normaal. Dat heeft mij terughoudend gemaakt in de mededelingen die ik het afgelopen jaar in het college heb gedaan. Ik hebveel minder verteld in het college dan in het oude college gebruikelijk was, daar werden ook wel eens dingen verteld die je als burgemeester niet behoort te vertellen betreffende politiezaken bijvoorbeeld, dat zegt overigens niet, dat wil ik met heel veel nadruk stellen, niks over de integriteit van de heer Engbers, ik ga er niet van uit dat hij de zaken ook op een andere plaats verteld die in het college besproken worden.” “Degenen die met mij in het verleden een college hebben gevormd, weten dat ik binnen het college altijd zeer grote openheid betracht. Of dat nou zaken betreft die ik het college verplicht ben te melden, of dat nou zaken zijn die ik behoor te melden maar ook zaken die ik eigenlijk helemaal niet behoor te melden maar die ik gewoon voor een zekere openheid meld. Als in het college iemand zit die gehuwd is met een raadslid uit Oldenzaal en de belangen tussen Oldenzaal en Dinkelland lopen niet altijd parallel. Daar is ook helemaal niks mis mee. (…) Als ik daar al mijn ziele roerselen op tafel zou leggen, die voor een gedeelte alleen maar bij mij horen omdat ik die zaken doe als een zelfstandig bestuursorgaan, bijv. de politiezaken, dan ga ik ervan uit en ik heb ook geen reden om daaraan te twijfelen, dat de heer Engbers zo integer is dat hij die informatie niet met derden en ook niet met zijn echtgenote, deelt. Maar als, via een andere weg, want ik ga ervan uit dat het niet via de heer Engbers is gegaan, via een andere weg, die informatie toch op plaatsen bekend wordt waar dat schadelijk is voor de gemeente Dinkelland, en dat kan altijd via een andere weg zijn gegaan, dan zal er toch al heel snel gekeken worden naar de heer Engbers, dat dat het informatiekanaal is geweest. En dat heb ik in eerste instantie willen zeggen dat zou hij zichzelf niet moeten willen aandoen en dat zou hij mij ook niet moeten aandoen want dan wordt vervolgens tegen mij gezegd: ja maar dat is ook heel onverstandig dat jij dat natuurlijk allemaal verteld in het college. Ik vind dat de heer Engbers zich dat zelf niet moet aandoen, mij niet moet aandoen.” 14.3 Beoordeling Op basis van de bevindingen stellen wij vast dat de heer Krouwel met zijn bewering dat de burgemeester in de raadsvergadering van 19 juni 2007 over het raadslidmaatschap van de 62

echtgenote van de heer Engbers heeft gesproken, geen onjuiste voorstelling van zaken heeft gegeven. Betrokkenen zijn het er over eens dat de burgemeester de professionaliteit en integriteit van de heer Engbers niet in twijfel heeft getrokken. 15 De rol van wethouder Krouwel bij de aankoop van het klooster in Ootmarsum 15.1 Bewering De rol van wethouder Krouwel bij de aankoop van het klooster in Ootmarsum; heeft hij wel of geen bod gedaan zonder collegemandaat? Dit betreft geen bewering gedaan in genoemde raadsvergaderingen, maar het betreft een gerucht, waarvan u ons heeft verzocht het in het onderzoek te betrekken. Het betreft de aankoop van het klooster ‘Maria ad Fontes’ en het weiland te Ootmarsum van ‘Julia Stichting Maria Ad Fontes’. 15.2 Bevindingen De burgemeester heeft aangegeven dat het klooster een apart onderzoek waard is. Volgens de burgemeester had de heer Krouwel geen mandaat om een bod van 2,6 miljoen euro te doen. De burgemeester: “De raad vindt dat ik de heer Krouwel in die kwestie gered heb. De heer Krouwel vindt zelf dat ik daarin mee had moeten liegen.” Op 11 april 2006 besluit het college in te stemmen met een intentieovereenkomst inzake de ontwikkeling van het kloostergebouw c.a. om te komen tot een sociaal maatschappelijke en commerciële invulling op deze locatie. Dit was nog onder verantwoordelijkheid van het voormalige college. De heer Van Zuilekom was portefeuillehouder. In de besluitenlijst privacygevoelige stukken van het college van 19 september 2006 is onder meer vermeld dat wethouder Krouwel namens de gemeente geen bod gedaan heeft op het klooster waar de gemeente rechtens aan verbonden is. De kloosterorde wordt bericht dat de gemeente 1 november 2006 een definitief bod gaat doen op het klooster. Op dezelfde datum (19 september 2006) zendt het college een brief aan ‘Julia Stichting Maria Ad Fontes’ met de inhoud dat het college kennis heeft genomen van het oriënterend gesprek dat de stichting op 6 september 2006 heeft gehad met wethouder Krouwel inzake de verkoop (door de stichting) van het klooster. Onder meer is vermeld: ‘Wij hechten er waarde aan u te melden dat wij inmiddels in een afrondende fase zijn omtrent onze onderzoeken over het klooster. Wij verwachten dan ook u een definitief bod te kunnen doen uiterlijk 1 november a.s. Wij hopen dat u ook in de gelegenheid bent om voor 1 november a.s. de noodzakelijke informatie en terugkoppeling compleet te hebben.’ Rabo Onroerend Goed Nederland zendt de gemeente d.d. 10 oktober 2006 een brief, mede naar aanleiding van de brief van 19 september 2006 van de gemeente. In de brief somt Rabo Onroerend Goed uitgangspunten op die zijn afgestemd met haar opdrachtgever, de 63

kloosterstichting. Zij vraagt om akkoordbevinding van de gemeente uiterlijk op 1 november 2006. In de brief van Rabo Onroerend Goed wordt opgemerkt dat alle onderhandelingen, toezeggingen en/of gesprekken plaatsvinden onder het voorbehoud van het verkrijgen van instemming van het bestuur van de stichting alsmede de goedkeuring van de kerkelijke overheid. Vervolgens wordt overeenstemming bereikt met Rabo Onroerend Goed Nederland met betrekking tot de aankoop van het klooster ‘Maria ad Fontes’ en het weiland te Ootmarsum van de stichting. Abels Beersma Advocaten adviseert in opdracht van de gemeente over de conceptkoopovereenkomsten. Zij onderhoudt in overleg met de gemeente de contacten met Rabo Onroerend Goed over de concepten. Het college stemt in de collegevergadering van 21 november 2006 in met de aankoop van het klooster en de kloostertuin. Op 12 april 2007 worden de definitieve koopovereenkomsten voor de aankoop van het klooster ter ondertekening door de gemeente ontvangen. Het college van B & W stemt op 17 april 2007 in met de overeenkomsten tot aankoop van het klooster en het weiland. Op 18 april 2007 zendt de gemeente de ondertekende overeenkomsten aan Rabo Onroerend Goed. De akten worden op 1 mei 2007 gepasseerd. De heer Krouwel heeft over de aankoop verklaard: “Bij dat klooster ben ik in een rijdende trein gestapt. Het was het klooster van de Onze Lieve Vrouwe Stichting. Zij verkocht niet alleen het klooster maar ook de kloostertuin van 8500 m2. (…) In 2005 kon het voor 3,9 miljoen euro gekocht worden, dat was hun aanbod. De kloostertuin moest groen blijven vond de gemeente en die heeft dat ook in het masterplan verwoord. Er mocht wel een parkeergarage komen maar geen huizen. Door die instelling van de gemeente was die grond opeens weinig meer waard. Op dat moment kwam ik in beeld. De Kloostertuin moest groen blijven. Dat hebben we ook contractueel vastgelegd voor 25 jaar. Er mag 25 jaar niet bebouwd worden. Als dat wel gebeurt moet de gemeente alsnog betalen aan de stichting alsof het bouwgrond was. We kwamen in het overleg vervolgens uit op 3 miljoen euro. Dat is een bedrag waarmee we naar beide partijen toe konden om te sonderen of dit een reëel bedrag was. Dat was dus geen bod. De Stichting werd vertegenwoordigd door iemand van Rabo-vastgoed en een kerkeconoom. Wij moesten allebei terug naar onze organisaties. Ik moest naar het college terug en zij naar hun opdrachtgevers.” “Het was handig als je de bandbreedte had gesondeerd bij het college, stelde het college. Dat is verwijtbaar, dat heb ik ook in de richting van de raad aangegeven. Daar was ik heel eerlijk in. Onder dat bedrag lag al een doorrekening van SBM (een rekenorganisatie), dat 3 miljoen een bedrag was waarmee je kon thuiskomen, als je het met een mix van functies verder zou ontwikkelen. De heer Euverman heeft als makelaar/taxateur ook bij die gesprekken gezeten en een uitgebreid taxatierapport opgesteld, dat doorgerekend is door SBM. Op 3 juli 2006 was er een heel meningsverschil in de gemeenteraadsvergadering met name door de VVD omdat zij vonden dat ik een heel riant bod had gedaan. Waar het college zich dan aan moest houden, omdat ik dat bod gedaan zou hebben. Volgens mij was er geen sprake van een riant bod. De burgemeester deed heel onduidelijk of het nou wel of geen bod was. Uit het collegebesluit wordt wel duidelijk dat het helemaal conform in het college is afgetikt en dat wij pas op 1 november 2006 een formeel bod hebben gedaan.” 64

Daarnaast is door de burgemeester, de heer Krouwel en door andere geïnterviewden gesproken over de doorverkoop van het klooster. Met betrekking tot de doorverkoop c.q. de ontwikkeling van het klooster hebben wij ook van derden informatie toegezonden gekregen. De suggestie is gewekt dat de heer Krouwel reeds het project zou hebben vergeven aan dan wel in gesprek zou zijn met een ander, de projectontwikkelaar BBB, terwijl er een intentieovereenkomst met projectontwikkelaar AAA bestond. De doorverkoop van het klooster valt buiten de scope van ons onderzoek. Het is geen onderdeel van de beweringen, waarvan is afgesproken die in het onderzoek te betrekken. Bovendien loopt terzake een juridische procedure, aangespannen door AAA. Een uitspraak over de rol van de heer Krouwel ten aanzien van de doorverkoop zou aanvullend onderzoek vergen, zoals dossieronderzoek en diverse interviews, onder meer met externen. 15.3 Beoordeling Er zijn deels tegenstrijdige verklaringen afgelegd over het feit of wethouder Krouwel zonder mandaat een bod heeft gedaan op het klooster. Volgens de burgemeester heeft de heer Krouwel zonder mandaat een bod gedaan. Volgens de heer Krouwel was geen sprake van een bod. Het feit dat het college de noodzaak voelde om expliciet te besluiten dat wethouder Krouwel namens de gemeente geen bod gedaan heeft op het klooster waar de gemeente rechtens aan verbonden is en dat op dezelfde dag de kloosterorde is bericht dat de gemeente 1 november 2006 een definitief bod zou doen, duiden er op dat in ieder geval in discussie was of de heer Krouwel te ver was gegaan in de onderhandelingen, zonder dekking van het college. De heer Krouwel heeft wat betreft de afstemming met het college niet zorgvuldig geopereerd. Hij had (de bandbreedte van) zijn onderhandelingsruimte niet in het college afgestemd. Deze constatering valt naar onze mening in de categorie ‘professionaliteit’ en niet in de categorie ‘integriteit’. 16 Twee besluiten, in de raadsvergadering niet nader genoemd 16.1 Bewering De burgemeester heeft tijdens de raadsvergadering van 20 november 2007 gesproken over twee besluiten die in de vergadering niet nader genoemd worden vanwege de te grote schade die dat de gemeente Dinkelland zou opleveren, omdat die zaak binnenkort voor de rechter komt. De burgemeester heeft tijdens de raadsvergadering van 20 november 2007 in de volgende context over deze twee besluiten gesproken: “En desondanks ben ik professioneel daarmee omgegaan. Ik heb heel professioneel, zakelijk maar professioneel, gewerkt met deze mensen [BING: de wethouders]. En dat blijkt uit het feit dat wij vanaf april 2006 tot heden ongeveer 2500 besluiten hebben genomen. En niet meer dan vijf van deze besluiten, misschien tien ik heb geen tijd gehad omdat ik mij deze vergadering moeilijk kon voorbereiden, vijf misschien tien besluiten die niet unaniem zijn genomen. (…) de stadsrandvisie Hengelo was daar één van. (…) Het tweede is een bouwplan Oranjestraat. U kent dat allemaal. Daar heb ik niet mee ingestemd omdat het vorige college daar ook niet mee ingestemd heeft. Het idee om in Weerselo 800 woningen te gaan bouwen men zou dat wel regelen met de collega’s in de 65

netwerksteden. (…) Over het wonen van de heer Engbers: ik denk dat de wethouders dat voldoende uiteengezet hebben. Daar stond ik niet achter, sta ik niet achter en daar wil ik ook niet achter gaan staan. Tot slot zijn er nog een tweetal besluiten die ik hier niet wil noemen omdat dat te grote schade zou meebrengen voor de gemeente Dinkelland omdat die zaak binnenkort onder de rechter zal komen. Ik zeg u professioneel ben ik daar mee om gegaan en dat blijkt uit die 2500 besluiten die we bijna unaniem hebben genomen.” Ten aanzien van deze beweringen is in het kader van ons onderzoek relevant om te vernemen op welke twee besluiten de burgemeester doelde en of terzake een integriteitkwestie speelt. 16.2 Bevindingen Wij hebben de burgemeester gevraagd op welke dossiers hij doelde. De burgemeester heeft ons daarover geïnformeerd. In beide dossiers is sprake van een civielrechtelijke claim tegen de gemeente, dan wel de mogelijkheid dat een claim wordt ingediend. Hij heeft in de raadsvergadering aan de besluiten gerefereerd, omdat het voorbeelden zijn van besluiten die niet unaniem in het college zijn genomen. Hij heeft ze niet als integriteitkwesties naar voren gebracht. Om die reden hebben wij geen nader onderzoek ingesteld naar deze dossiers. 17 Het formeel niet op de juiste wijze bijeenroepen van raadsvergaderingen en misbruik maken van de functie van wethouder 17.1 Bewering Verschillende raadsvergaderingen zijn volgens de burgemeester formeel niet op de juiste wijze bijeen geroepen en de wethouders hebben misbruik gemaakt van hun functie en jegens de gemeente onrechtmatig gehandeld. 17.2 Bevindingen Op 6 november 2007 hebben de wethouders hun vertrouwen opgezegd in de burgemeester. Op 12 november 2007 is in verband hiermee, in overleg met het kabinet van de Commissaris der Koningin, een extra (besloten) raadsvergadering gehouden. Daarna moest een openbare raadsvergadering gehouden worden. De meerderheid van het presidium van de raad heeft gekozen om op 4 december 2007 een openbaar raadsdebat te houden over de zogenaamde vertrouwenskwestie. Die planning is door een initiatief van CDA en PvdA doorkruist. De heer Blokhuis (PvdA) heeft voor de reguliere raadsvergadering van 20 november 2007 een interpellatiedebat gevraagd om het conflict tussen de wethouders en de burgemeester in een openbare vergadering te kunnen bespreken. Vervolgens is de vergadering van 20 november 2007 daaraan besteed, uitmondend in 2 ingediende moties. De eerste motie is aangenomen door de meerderheid van de raad. Hierin wordt uitgesproken dat sprake is van een verstoorde verhouding tussen de raad en de burgemeester en dat aan de CdK wordt verzocht de geëigende ontslagprocedure voor het ontslag van de burgemeester in gang te zetten. 66

De burgemeester heeft tijdens de raadsvergadering van 20 november 2007 het volgende verklaard: “Ik wil wel, en er is mij geadviseerd, vaststellen dat de vergadering van 12 november vorige week maandag niet op een juiste wijze is bijeen geroepen. Dat ook vanavond de vergadering van 20 november, dit punt niet op een juiste wijze volgens de strekking van artikel 61b van de gemeentewet is gevoerd. En dat naar mijn oordeel de wethouders misbruik hebben gemaakt van hun functie en daardoor jegens mij en jegens de gemeente onrechtmatig hebben gehandeld.” De burgemeester heeft in reactie op het conceptrapport aangegeven dat hij geen relatie heeft gelegd tussen het formeel niet op de juiste bijeen roepen van de raadsvergaderingen en zijn opmerking dat naar zijn oordeel de wethouders misbruik hebben gemaakt van hun functie en daardoor jegens hem en jegens de gemeente onrechtmatig hebben gehandeld. Met dat laatste bedoelde hij dat de raad bevoegd is om het vertrouwen in een burgemeester op te zeggen en dat wethouders die bevoegdheid niet hebben. De burgemeester heeft BING de volgende toelichting verstrekt met betrekking tot zijn bezwaren tegen het bijeen roepen van de raadsvergaderingen: “Ik heb op voorhand gemeld dat ik me op de procedure zou beroepen en was verbaasd dat de vergadering van 12 november doorging. Het presidium bepaalt de vergaderorde. Daar is nog nooit van afgeweken. De tweede vergadering zou eigenlijk op 4 december moeten plaatsvinden. Maar op de vrijdagmiddag voor 20 november hoorde ik om half zeven dat er op mijn telefoon om half vier ingesproken was dat er een vergadering zou plaatsvinden op 20 november. Er was een initiatiefvoorstel gedaan, dat besproken moest worden. Daar is naar mijn idee een initiatiefvoorstel niet voor. Maar daar zal de rechter een uitspraak over doen. Het reglement van orde bepaalt dat er de zeven dagen termijn in acht moet worden genomen. De burgemeester roept een vergadering bijeen en niet de griffier. En als je dan een interpellatiedebat houdt dan moet je formeel 2 x 24 uur in acht nemen. Dat klopte ook niet helemaal volgens mij. Bovendien moet het schriftelijk.” De griffier heeft verklaard: “Het hele verhaal begon op 6 november 2007. De Commissaris van de Koningin (CdK) gaf later die week aan dat hij met artikel 61 b een verantwoordelijkheid had en dat er een raadsvergadering gepland moest worden. Op maandag 12 november kon de CdK ook. Er moest formeel een besloten raadvergadering komen. Bij de voorbereidingen stuitte ik erop dat ons eigen reglement van orde erin voorzag dat deze vergadering minimaal een week van tevoren afgekondigd moest worden. Ik heb dat toen met de kabinetschef van de CdK en ook met de burgemeester besproken. Burgemeester hield zich op de vlakte. Ik heb meteen telefonisch overleg gevoerd met de kabinetchef. De kabinetschef zei: ‘we weten dat alle raadsleden kunnen omdat er een eerder geplande vergadering op deze dag geen doorgang vindt’. Wij stelden ook vast dat ons reglement van orde een intern werkende regel is waar de raad zelf van af kan wijken als hij dat wil. Dat risico dat het formeel misschien niet helemaal juist is, nemen we, hebben we daarop gezegd. In zijn volle wetenschap heeft burgemeester ook gezegd: ‘dan moet het maar’. Dit is gebeurd op donderdag 8 november of vrijdag 9 november 2007. Gebruikelijk is het dat zijn handtekeningstempel onder de uitnodiging komt. Dat is in dit geval ook gebeurd, en wel met zijn wetenschap. De vergadering van 20 november 2007 zou ook niet juist zijn uitgeschreven volgens de burgemeester. Dat was een reguliere vergadering. Er is bij wijze van interpellatie op verzoek van de PvdA fractie een agendapunt toegevoegd. Daar is niets onreglementairs aan.

67

Bij de vergadering van 12 november 2007 kan je zeggen dat het strikt juridisch gezien niet juist is verlopen. Maar we hebben zo zorgvuldig en gewetensvol mogelijk gehandeld. We wilden niet het risico nemen dat raadsleden niet konden of dat we tekort schoten richting burgers. Van dat laatste was sowieso geen sprake omdat het een besloten vergadering betrof. Een interpellatiedebat is hier nooit eerder voorgekomen. Dat was een novum. Het presidium heeft gezegd dat zij zorgvuldigheid en goede voorbereiding belangrijk vonden. De vertrouwensvergadering wilde het presidium daarop laten plaatsvinden op 4 december. Daarover brak heibel uit: gesteld werd dat het zo leek alsof het presidium er belang bij zou hebben om de zaak voor zich uit te schuiven. CDA en PvdA hebben zich door hun landelijke partijbureaus laten adviseren en zijn zo op dat interpellatiedebat gekomen. Op de vrijdag voor de bewuste 20 november kwam er een brief van de PvdA met een aanvraag voor een interpellatiedebat. Het presidium heeft zich daarin geschikt. ‘Anders worden we overruled’, was daarbij het argument. De raad kan namelijk altijd zijn eigen agenda overrulen. (…) De CdK noch de Minister noch de kabinetschef van de CdK hebben nadien een signaal afgegeven over het al dan niet reglementair zijn van de vergaderingen. De burgemeester gaf mij naderhand aan dat hij hier een punt van ging maken omdat hij dat mogelijk in zijn juridische procedure nodig zou hebben.” De heer Blokhuis, fractievoorzitter van de PvdA, verklaarde onder meer: “Er is direct bij het presidium aangegeven dat vanwege het belang van de zaak deze volgende vergadering sneller zou moeten komen (…). Dit werd niet overgenomen (…). Argument: volgens de Gemeentewet kan dit niet. Dit viel bij mij verkeerd: er werd volgens mij een machtsspelletje gespeeld. Met een aantal mensen zijn de mogelijkheden van de Gemeentewet bekeken en uitgezocht om de vergadering sneller te beleggen. Daar kwam de volgende optie uit: een interpellatiedebat. Daar is destijds maar gebruik van gemaakt, wel zo open mogelijk. Het was uiteindelijk, ondanks het korte tijdspad, voor elkaar. Ik heb geprobeerd de burgemeester te bellen om hem vast in te lichten. (…) De burgemeester was niet bereikbaar, ik heb zijn voicemail ingesproken en aangegeven wat er te gebeuren stond.” Volgens de heer Blokhuis heeft hij advies ingewonnen bij de griffier en bij de eigen partij (PvdA). Uit de interviews blijkt geen betrokkenheid van de wethouders bij het bijeen roepen van voornoemde raadsvergaderingen. 17.3 Beoordeling Los van de vraag of de raadsvergaderingen van 12 en 20 november 2007 op de formeel juiste wijze bijeen geroepen zijn, is het in het kader van ons onderzoek van belang of de wethouders daarbij een (verwijtbare) rol hebben gespeeld. Daarvan is in het onderzoek niet gebleken. Er was sprake van een uitzonderlijke situatie. De vergadering van 12 november 2007 is in overleg met de (kabinetchef van de) Commissaris der Koningin gepland door de griffier en met medeweten van de burgemeester. Voor die van 20 november 2007 is de weg van het interpellatiedebat gekozen. Uit ons onderzoek blijkt geen bemoeienis van de wethouders met het bijeenroepen van deze vergaderingen. Overigens heeft de burgemeester aangegeven dat zijn opmerking dat de wethouders ‘misbruik hebben gemaakt van hun functie en jegens de gemeente onrechtmatig hebben gehandeld’ geen betrekking had op het bijeen roepen van de raadsvergaderingen.

68

Met die opmerking bedoelde hij dat de raad bevoegd is om het vertrouwen in een burgemeester op te zeggen en dat wethouders die bevoegdheid niet hebben. Er is naar onze mening geen grond om te concluderen dat de wethouders door het vertrouwen in de (samenwerking met de) burgemeester op te zeggen ‘misbruik hebben gemaakt van hun functie en jegens de gemeente onrechtmatig hebben gehandeld’. Het is uiteindelijk de raad geweest die over de vertrouwenskwestie een besluit heeft genomen. 18 Ten slotte Wij vertrouwen er op hiermede aan de opdracht te hebben voldaan en zijn gaarne bereid tot nadere toelichting. Dit rapport mag uitsluitend aangewend worden ten dienste van de doelstelling van het onderzoek. Wij verlenen u toestemming het rapport te verstrekken aan de raad van de gemeente Dinkelland en voorts het rapport openbaar te maken. Het is niet toegestaan dit rapport - of delen daaruit - zonder onze voorafgaande schriftelijke toestemming aan te wenden voor andere doeleinden. Hoogachtend,

P. Werkman Plv. directeur

69

Bijlage 1: Onderzochte beweringen Beweringen met een beschuldigend karakter ontleend aan het verslag van de raadsvergadering van 20 november 2007. Toelichting: de vet gedrukte beweringen zijn in het onderzoek betrokken. [De paginanummers verwijzen naar de notulen van de raadsvergadering.] Beweringen van burgemeester Willeme ten aanzien van de wethouders. 1. Het niet melden van het raadslidmaatschap van de echtgenote van de heer Engbers in de gemeente Oldenzaal bij diens benoeming tot wethouder. Pagina 1011. 2. Twijfel of het te combineren is dat de vrouw van de heer Engbers in de raad van Oldenzaal zit en hijzelf als wethouder in Dinkelland actief is (vanwege tegenstrijdige belangen). Pagina 11/12. 3. De heer Kleissen heeft in 2000 geprobeerd om partijvoorzitters op een rij te krijgen om bij de Commisaris van de Koningin te bewerkstelligen dat de heer Willeme geen burgemeester van Dinkelland zou worden. Pagina 11. 4. In 2001-2002 is de heer Kleissen buiten de CDA fractie om en buiten de CDA wethouders om naar de Commisaris van de Koningin gegaan om het ontslag van de heer Willeme te bewerkstelligen. Pagina 11. 5. De heer Kleissen was de grote drijfveer achter het ontslag van de heer Roolvink. Hij heeft daarbij ‘zeer veel en ongeoorloofde druk’ uitgeoefend op raadsleden. Pagina 11. 6. ‘Meerdere incidenten’ (niet nader genoemd in het verslag, te achterhalen door middel van interviews) ten aanzien van de heer Krouwel, zowel in zijn persoonlijke als zakelijke leven, die niet kies zijn te noemen. Deze incidenten bezwaren de burgemeester om met deze wethouder samen te werken. Pagina 11. 7. Het buiten de gemeente wonen van de heer Engbers. De heer Engbers zou in juni 2006 aan de heer Willeme en aan de raad hebben beloofd dat hij binnen een jaar naar de gemeente Dinkelland zou verhuizen. Pagina 11/12. 8. Twee besluiten (te achterhalen door interviews) die in de vergadering niet nader genoemd worden vanwege de te grote schade die dat de gemeente Dinkelland zou opleveren, omdat die zaak binnenkort voor de rechter komt. Pagina 12. 9. Het dossier Elderink: schijn van belangenverstrengeling omdat de heer Kleissen buurman is van Elderink. Binnen de gemeente wordt betwist of er schadevergoeding aan Elderink zou moeten worden toegekend vanwege het niet aankopen van gronden die mogelijk geschikt zijn voor woningbouw. De rol van wethouder Kleissen staat wat betreft de burgemeester ter discussie omdat wethouder Kleissen zou blijven aandringen op schadevergoeding ondanks dat zou zijn vastgesteld dat er niets verschuldigd is aan Elderink. De heer Kleissen wordt verweten privé en gemeentelijke belangen onvoldoende te scheiden. Pagina 70

13. De heer Kleissen zou gevraagd zijn zowel bestuurlijk als ambtelijk dit dossier af te geven, wat hij niet heeft willen doen. Pagina 22. 10. De heer Krouwel heeft ernaar gestreefd een beeldentuin aan te leggen direct grenzend aan zijn woning op ’t Stift. Hij wilde die grond aankopen en een stevige subsidie ontvangen van gemeente en provincie. Een wethouder die zuiver omgaat met gemeentelijke belangen moet een dergelijke actie niet ondernemen. Pagina 13. 11. De heer Krouwel is in een civiele procedure verwikkeld met zijn buren, de heer Procee en mevrouw Bont over de erfdienstbaarheid naast hun woning. Juridisch is vastgesteld dat de heer Krouwel ongelijk heeft. De heer Krouwel heeft in het ambtelijk apparaat een ambtenaar opdracht gegeven om door politiedwang of bestuursdwang druk uit te oefenen zodat hij alsnog gelijk zou krijgen. Hij heeft een B&W voorstel voor elkaar gekregen, waarin stond dat er een dwangsom zou moeten worden opgelegd. Pagina 14. Een dwangsom voor zaken waarop in Dinkelland niet wordt gehandhaafd. Pagina 21. Dit heeft geleid tot het aanspreken van de gemeente wegens misbruik van bevoegdheden door de heer Procee en mevrouw Bont. Pagina 14. 12. Hierop volgde een bestuursrechtelijke en een civielrechtelijke procedure omdat na het intrekken van de dwangsom de heer Krouwel (onterecht) verhinderd zou hebben dat zijn buren een garage konden bouwen. Pagina 14. 13. De wethouders zijn het verlengstuk van hun fractie. Dat is in strijd met het dualisme. Pagina 14. 14. Een gemeenteambtenaar (de secretaris) moet niet te amicaal omgaan met de huurder in het gemeentehuis. Pagina 16. Naast zaken die de burgemeester de wethouders en Gemeentesecretaris verwijt, weerspreekt hij een aantal zaken die hem door de wethouders worden verweten. Deze zijn hieronder opgesomd. 15. De burgemeester betwist het langzaam lezen van collegeprogramma en terugsturen bij de vaststelling van het collegeprogramma zoals door een van de wethouders is gesteld. Pagina 14. 16. De burgemeester geeft aan dat er onjuist over hem wordt bericht door de wethouders ten aanzien van: uitspraken over gezinsleven; gerommel in portefeuilles van collegeleden; vergunningverlening cardbid schieten; aankoop Klooster; het verlichtingsdebat; niet bedanken ambtenaren in toespraken en het optreden rond de kaartjesverkoop ‘de Eendracht’. Pagina 15 en 16.

71

17. De burgemeester is het niet eens met de duiding van de heer Kleissen omtrent de schutting van de burgemeester waarbij hij bevoordeeld zou zijn. Pagina 20. 18. De burgemeester is het er niet mee eens dat het personeel zich tegen hem gekeerd zou hebben zoals gesteld wordt door de wethouder(s). Dit is in zijn ogen apert onjuist. Pagina 32. 19. De burgemeester heeft een andere visie op wat er gesteld is over het functioneren van de burgemeester in functioneringsgesprekken. Pagina 41. 20. Verschillende raadsvergaderingen zijn volgens de burgemeester formeel niet op de juiste wijze bijeen geroepen en de wethouders hebben misbruik gemaakt van hun functie. Pagina 50. Beweringen van wethouders en raadsleden ten aanzien van burgemeester Willeme. 21. Raadslid de heer V. Blokhuis stelt dat de gemeentesecretaris niet buiten zijn bevoegdheid en zonder medeweten van de portefeuillehouder contracten heeft afgesloten met verregaande financiële consequenties. Pagina 4. 22. Raadslid de heer V. Blokhuis stelt dat de gemeentesecretaris niet tot drie keer toe een gesprek geweigerd heeft zoals door de burgemeester zou zijn aangegeven in het interview met RTV –Oost. Pagina 4. 23. Raadslid de heer V. Blokhuis stelt dat het verhuren van de hal door de gemeentesecretaris geen ernstige financiële, fiscale en juridische consequenties heeft. Pagina 4. 24. Wethouder Krouwel: de burgemeester heeft aangegeven dat tijdens bezoek van Gedeputeerde Staten in de Holtweijde de burgemeester heeft gesteld dat dit college niet goed is voor de gemeente Dinkelland, dat deze coalitie niet gewenst is en dat de verhouding tussen raad en college nog nooit zo slecht is geweest. Pagina 5. 25. Wethouder Kleissen: de secretaris zou volgens de burgemeester te veel vrijheid hebben gekregen en horeca-afspraken niet goed zijn nagekomen. Pagina 7. 26. Wethouder Krouwel: de burgemeester zou tegen mevrouw Stokkelaar en mevrouw Zwiep hebben gezegd dat de secretaris te veel vrijheid heeft gekregen en te amicaal omgaat met de huurders van het Podium en dat door zijn toedoen de gemeente er veel geld bij inschiet. Pagina 8. 27. Wethouder Krouwel: er zouden uitlatingen door de burgemeester gedaan zijn over de professionaliteit van de heer Engbers. Pagina 8.

72

In het overleg met de fractievoorzitters, inzake de formulering van de onderzoeksopdracht, zijn twee te onderzoeken beweringen toegevoegd: • Bij een eer-vorige werkgever zou de heer Engbers ontslagen zijn wegens fraude. • De rol van wethouder Krouwel bij de aankoop van het klooster in Ootmarsum; heeft hij wel of geen bod gedaan zonder collegemandaat?

73

Bijlage 2: Toetsingskader In deze bijlage staan wij stil bij diverse bepalingen die relevant zijn bij integriteitvraagstukken ten aanzien van wethouders. Het toetsingskader is opgesteld aan de hand van wet- en regelgeving, zoals de Gemeentewet en de Algemene wet bestuursrecht en lokale regelgeving, zoals de gedragscode voor bestuurders. Hoewel meerdere artikelen uit de Gemeentewet en de Algemene Wet Bestuursrecht (Awb) betrekking hebben op integriteit, beperken wij ons hier tot de voor deze opdracht - gezien de casuïstiek - relevante wettelijke bepalingen. 1

Wettelijke bepalingen ten aanzien van (persoonlijke) belangen

Zowel de Gemeentewet (artikel 28, eerste lid) als de Awb (artikel 2:4) kennen een bepaling die er op toe ziet dat een wethouder niet meebeslist over een aangelegenheid waar deze een persoonlijk belang bij heeft. Artikel 28, eerste lid, Gemeentewet Een lid van de raad neemt niet deel aan de stemming over: a. een aangelegenheid die hem rechtstreeks of middellijk persoonlijk aangaat of waarbij hij als vertegenwoordiger is betrokken; b. de vaststelling of goedkeuring der rekening van een lichaam waaraan hij rekenplichtig is of tot welks bestuur hij behoort.

Artikel 2:4 Algemene wet bestuursrecht 1. Het bestuursorgaan vervult zijn taak zonder vooringenomenheid. 2. Het bestuursorgaan waakt ertegen dat tot het bestuursorgaan behorende of daarvoor werkzame personen die een persoonlijk belang bij een besluit hebben, de besluitvorming beïnvloeden. Op grond van artikel 58 Gemeentewet is artikel 28, eerste lid van deze wet van overeenkomstige toepassing op vergaderingen van het college. Dit betekent dat wethouders niet mogen deelnemen aan stemmingen over aangelegenheden van persoonlijk belang. Evenals voor raadsleden geldt dat de beslissing om al dan aan de stemming deel te nemen bij het collegelid zelf ligt. De overige collegeleden noch de voorzitter kunnen op grond van artikel 58 Gemeentewet een collegelid van een stemming uitsluiten. Wel kan de burgemeester een collegebesluit dat tot stand is gekomen met medewerking van een wethouder die zich van stemming had moeten onthouden, ter vernietiging voordragen aan de Kroon. Het verbod van artikel 2:4 Awb op beïnvloeding van besluiten over aangelegenheden die iemand persoonlijk raken, geldt uiteraard ook voor wethouders. Op basis van dit artikel kunnen collegeleden in beginsel wel worden uitgesloten van de besluitvorming.

74

Daarnaast kan de raad, indien zij van mening is dat een wethouder ten onrechte heeft deelgenomen aan een stemming over een aangelegenheid van persoonlijk belang, het vertrouwen in die wethouder opzeggen. De verschillen tussen beide bepalingen Artikel 28, eerste lid, juncto artikel 58 Gemeentewet bepaalt dat collegeleden niet mogen deelnemen aan een stemming over een aangelegenheid die hen rechtstreeks of middellijk persoonlijk aangaat. Het artikel werpt geen belemmeringen op voor collegeleden om in een dergelijke situatie wel aan de beraadslaging hierover deel te nemen. Met de term ‘middellijk’ worden alle ter zake doende, intensieve persoonlijke relaties bedoeld. Deze omschrijving is ruimer dan uitsluitend bloed- en aanverwanten tot de derde graad (de regeling in de oude gemeentewet). Het verbod van artikel 2:4 Awb gaat verder. De centrale gedachte die achter dit artikel schuilgaat, is dat de oordeelsvorming door bestuursorganen niet behoort te worden verstoord door behartiging van particuliere belangen en de burger door de bestuursorganen eerlijk moeten worden behandeld en met een open vizier moet worden tegemoet getreden. Het tweede lid staat geen beïnvloeding van de besluitvorming toe door personen die een persoonlijk belang hebben bij het betreffende besluit. Dit betekent dat iemand die een persoonlijk belang heeft niet alleen moet worden uitgesloten van de stemming over een dergelijk besluit, maar in het geheel niet betrokken mag worden bij het besluitvormingsproces. Gezien de vele nuances en verscheidenheid van verschijningsvormen waarin te ver gaande belangenverstrengeling zich kan manifesteren, is er geen volledig waterdichte omschrijving te geven. In twijfelgevallen zal jurisprudentie uitkomst moeten bieden. Er is in ieder geval geen sprake van belangenverstrengeling als een collegelid op dezelfde wijze als andere burgers wordt bevoordeeld of benadeeld door wat de gemeente doet of nalaat. Evenals iedere andere burger is een raadslid of wethouder afnemer van gemeentelijke diensten, lid van of betrokken bij gesubsidieerde verenigingen en activiteiten, is hij wijkbewoner, belastingbetaler et cetera. Wél is sprake van belangenverstrengeling indien een collegelid (mee)beslist over bijvoorbeeld een aanvraag voor een bouwvergunning of een andere vergunning van zichzelf of van iemand uit zijn directe omgeving. De reikwijdte van het verbod Het verbod op deelname van een collegelid aan een stemming dat is neergelegd in artikel 58 juncto artikel 28, eerste lid, Gemeentewet, dient volgens de Afdeling bestuursrechtspraak strikt te worden uitgelegd. De reden hiervoor is dat het verbod een inbreuk maakt op het fundamentele recht van leden van een college van B&W om aan een stemming deel te nemen. In de uitspraak Simpelveld (20 februari 1998) heeft de Afdeling bestuursrechtspraak over de reikwijdte van artikel 28, eerste lid, Gemeentewet als volgt geoordeeld: - Alleen de schijn van belangenverstrengeling van een raadslid is op zichzelf onvoldoende om in strijd te komen met artikel 28, eerste lid, Gemeentewet. De Afdeling bestuursrechtspraak legt in haar uitspraak over de zaak Schaphalsterzijl het verbod op vooringenomenheid van artikel 2:4 Awb veel ruimer uit:

75

-

Het begrip ‘persoonlijk belang’ in artikel 2:4 Awb moet ruim worden uitgelegd. Het persoonlijke belang is ieder belang dat niet behoort tot de belangen die het bestuursorgaan uit hoofde van de hem opgedragen taak behoort te behartigen. Artikel 2:4 Awb ziet niet alleen toe op feitelijke belangenverstrengeling, maar ook op eventuele schijn van belangenverstrengeling. Ook de schijn van belangenverstrengeling moet worden vermeden.

De schijn van belangenverstrengeling moet zo mogelijk worden voorkomen, omdat anders het vertrouwen in de overheid wordt geschaad. Wanneer de integriteit van bestuurders ter discussie staat, wordt het vertrouwen van de burgers in de overheid en daarmee haar legitimiteit aangetast. Zonder vertrouwen en legitimiteit kan een democratie niet functioneren. Het vertrouwen in en de legitimiteit van de overheid zijn, kortom, direct gelieerd aan haar integriteit. Om dit te waarborgen zijn openheid en transparantie en een adequaat functionerend democratisch controlesysteem onmisbaar. Een bestuursorgaan moet er niet alleen tegen waken dat aan de stemming over besluiten niet wordt deelgenomen door leden van dat orgaan die daarbij een persoonlijk belang hebben, maar moet er – ruimer – voor zorgen dat bij zijn taakvervulling openheid wordt betracht. Alleen als er sprake is van openheid, kan worden beoordeeld óf er in een concreet geval sprake kan zijn van ‘persoonlijke belangen’ en is ook democratische controle mogelijk. Dat betekent o.a. dat bekend moet zijn, welke persoonlijke belangen van een bestuurder, raadslid of ambtenaar betrokken kúnnen zijn bij zijn handelen in die hoedanigheid. Alleen indien een bestuurder in zijn handelen transparant is, is optimale verantwoording mogelijk en kunnen controlerende organen en burgers volledig inzicht hebben in het handelen van de bestuurder en zijn beweegredenen daarbij. Wie kan het besluit tot uitsluiting nemen In artikel 58 juncto artikel 28 Gemeentewet wordt de beslissing om al dan niet deel te nemen aan de stemming over een aangelegenheid die een collegelid persoonlijk aangaat aan het betrokken lid zelf voorbehouden. Het college of zijn voorzitter kan een lid niet van deelname aan de stemming uitsluiten. Wel kan de voorzitter wijzen op het verbod dat zich naar zijn mening voordoet. Het collegelid beslist echter zelf of hij deelneemt aan de stemming of daarvan afziet. Artikel 2:4 Awb legt een zorgplicht neer bij het bestuursorgaan dat er geen personen bij de besluitvorming worden betrokken die een persoonlijk belang hebben bij het besluit. Bij besluiten van het college, berust deze zorgplicht bij het college. Deze verplichting brengt met zich mee dat het college in bepaalde gevallen (bij meerderheid) kan besluiten dat een collegelid niet mag deelnemen aan een stemming als het eigen belang van dat lid direct of indirect bij het besluit betrokken is. De sanctie Een collegebesluit dat tot stand is gekomen met medewerking van een collegelid dat zich van stemming moet onthouden is rechtsgeldig, zolang het besluit niet is vernietigd. De wet kent geen sanctie tegen het ten onrechte deelnemen aan een stemming. Vernietiging van een dergelijk besluit kan op twee manieren. De burgemeester kan het besluit waarover gestemd is ter vernietiging voordragen aan de Kroon (een bevoegdheid op grond van 273 Gemeentewet). De Kroon kan een besluit van het gemeentebestuur vernietigen (het spontane vernietigingsrecht van de Kroon op grond van artikel 268 Gemeentewet). Overtreding van het verbod van artikel 58 juncto artikel 28, eerste lid, Gemeentewet kan 76

leiden tot vernietiging van het betreffende besluit. De Kroon beperkt zich tot de vernietiging van besluiten waarin de overtreding invloed kan hebben gehad op de uitslag van de stemming. Een besluit kan ook door de administratieve rechter worden vernietigd. In dat geval moet het betreffende besluit worden aangevochten door belanghebbenden en moet de administratieve rechter bevoegd zijn hierover een uitspraak te doen. Vernietiging van het besluit kan dan plaatsvinden wegens schending van artikel 2:4 Awb. Ook hiervoor geldt dat de rechter alleen overgaat tot vernietiging, wanneer de uitgebrachte stem van beslissende invloed is geweest op het besluit. Kritiek op de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak De uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak over de zaak Schaphalsterzijl (gemeente Winsum) heeft veel kritiek gekregen vanuit de juridische wereld (onder andere Elzinga en Versteden). De belangrijkste kritiek is dat deze uitspraak voor veel onzekerheid en problemen in de bestuurspraktijk zal zorgen. Gesteld wordt dat de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak geen volledig uitsluitsel biedt over de vraag wanneer een lid van een bestuursorgaan zich van deelname aan een stemming moet onthouden. Allereerst biedt het gegeven dat bij het nemen van besluiten ook de schijn van belangenverstrengeling moet worden vermeden weinig houvast. Het gevaar is dan ook aanwezig dat artikel 2:4, tweede lid, Awb als een wapen in partijpolitieke verwikkelingen gaat fungeren. Een volgende onduidelijkheid betreft de vraag of stemonthouding wegens schijn van belangenverstrengeling in alle gevallen is vereist of alleen als de stem beslissend is. En wanneer dat laatste het geval is, rijst de vraag wat te doen in situaties dat de besluitvorming niet plaatsvindt door middel van stemming, maar dat na de beraadslagingen door de voorzitter wordt geconcludeerd dat het voorstel is aangenomen. Tot slot bestaat ook onduidelijkheid over hoe gehandeld moet worden in de situatie waarin een raadslid of wethouder zich van stemming onthoudt, maar zich achter de schermen wel actief met de besluitvorming bemoeit. 2

Wettelijke bepalingen ten aanzien van verboden handelingen

In artikel 15, eerste lid, Gemeentewet wordt een aantal handelingen omschreven dat door een raadslid niet mag worden verricht, de zogenaamde ‘verboden handelingen’. Het artikel heeft als doel belangenvermenging te voorkomen en zuiverheid te scheppen in de verhouding tussen een raadslid en zijn gemeente. De beperkingen van de handelingsvrijheid van raadsleden liggen voornamelijk in de economische sfeer. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de handelingen die het raadslid op eigen naam verricht en de handelingen die het raadslid als vertegenwoordiger of adviseur van een derde verricht. Artikel 15 Gemeentewet 1. Een lid van de raad mag niet: a. als advocaat, procureur of adviseur in geschillen werkzaam zijn ten behoeve van de gemeente of het gemeentebestuur dan wel ten behoeve van de wederpartij van de gemeente of het gemeentebestuur; b. als gemachtigde in geschillen werkzaam zijn ten behoeve van de wederpartij van de gemeente of het gemeentebestuur;

77

c. als vertegenwoordiger of adviseur werkzaam zijn ten behoeve van derden tot het met de gemeente aangaan van: 1e. overeenkomsten als bedoeld in onderdeel d; 2e. overeenkomsten tot het leveren van onroerende zaken aan de gemeente; d. rechtstreeks of middellijk een overeenkomst aangaan betreffende: 1e. het aannemen van werk ten behoeve van de gemeente; 2e. het buiten dienstbetrekking tegen beloning verrichten van werkzaamheden ten behoeve van de gemeente; 3e. het leveren van roerende zaken anders dan om niet aan de gemeente; 4e. het verhuren van roerende zaken aan de gemeente; 5e. het verwerven van betwiste vorderingen ten laste van de gemeente; 6e. het van de gemeente onderhands verwerven van onroerende zaken of beperkte rechten waaraan deze zijn onderworpen; 7e. het onderhands huren of pachten van de gemeente. 2. Van het eerste lid, aanhef en onder d, kunnen gedeputeerde staten ontheffing verlenen.

De handelingen die voor raadsleden verboden zijn, gelden ook als verboden handelingen voor wethouders (artikel 41c, eerste lid, van de Gemeentewet). Sancties voor wethouders Er bestaat voor wethouders geen aparte sanctie als deze een verboden handeling verrichten, vergelijkbaar met de procedure van artikel X 8 Kieswet voor raadsleden. Als de raad heeft vastgesteld dat een wethouder een verboden handeling heeft verricht, kan hij het vertrouwen in deze wethouder opzeggen, waaruit vervolgens het ontslag van die wethouder voortvloeit. Het opzeggen van het vertrouwen in een wethouder door de raad is een louter politieke beslissing. Er gelden hiervoor geen juridische maatstaven. 3

Wettelijke bepalingen ten aanzien van antecedenten wethouders

Als kwetsbare functies in de ambtelijke organisatie ingevuld moeten worden, wordt idealiter de kandidaat gescreend. In de praktijk zien we dat niet altijd gebeuren, maar het besef van de noodzaak daartoe groeit. Het onderwerp ‘kwetsbare functies’ vormt zelfs één van de 13 ‘Basisnormen integriteitbeleid openbaar bestuur en politie’. De toetsing bij een nieuw te benoemen burgemeester is ook een zorgvuldige aangelegenheid, de antecedenten worden onderzocht. Er is wettelijk echter niets geregeld ten aanzien van kandidaat wethouders. Bij een wethouder die voortkomt uit de raad is er - voor wat het waard is - de beperkte screening door middel van de geloofsbrieven. Een wethouder van buiten de raad kan evenwel zonder enige vorm van toetsing zijn plaats in het college innemen. Er zijn geen specifieke wettelijke bepalingen ten aanzien van de integriteit van wethouders bij benoeming van wethouders. De benoeming van een wethouder is een politieke beslissing. De raad heeft op grond van artikel 35 Gemeentewet het benoemingsrecht van wethouders (van binnen en buiten de raad). De raad moet zelf inhoud aan dat recht geven. De raad zou een onderzoek naar de geloofsbrieven of - breder - een integriteitonderzoek kunnen instellen, bijvoorbeeld via een ad hoc raadscommissie. Zo’n commissie adviseert de raad op basis van de uitkomsten van de toetsing over de benoembaarheid van kandidaat wethouders. In dit 78

advies onderbouwt de commissie waarom een kandidaat wel of niet benoembaar wordt geacht. Indien een kandidaat de uitkomsten van het onderzoek niet bekend wil hebben, kan hij of zij zich terugtrekken, alvorens de commissie aan de raad rapporteert. Een dergelijke benoemingsprocedure is nog niet erg gebruikelijk en is bij de collegevorming na de gemeenteraadsverkiezingen in 2006 slechts bij een zeer beperkt aantal gemeenten toegepast. Ook in de gemeente Dinkelland is een dergelijke procedure niet gehanteerd. 4

Algemene beginselen van behoorlijk bestuur

De beslissingen van een overheidsorgaan worden niet alleen aan de wet en de verschillende beleidsregels getoetst, maar ook aan algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Die beginselen, zoals rechtsgelijkheid, zorgvuldigheid, vertrouwen, rechtszekerheid, evenredige belangenafweging en dergelijke, zijn niet nader in de wet uitgewerkt. Zij geven slechts een algemene norm ('ongeschreven recht') waaraan een bepaalde beslissing kan worden getoetst. We spreken daarom van een 'marginale toetsing', dit in tegenstelling tot een directe toetsing aan een wettelijke norm, dus aan een norm die concreet in de wet staat omschreven. In het algemeen geven de Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur en de daaraan gerelateerde ‘kernbegrippen integriteit’ zoals geformuleerd in de VNG modelcode voor bestuurders, het kader aan voor de gedragscode voor bestuurders die door gemeenten moeten worden vastgesteld. De kernbegrippen van bestuurlijke integriteit zijn: dienstbaarheid, functionaliteit, onafhankelijkheid, openheid, betrouwbaarheid en zorgvuldigheid. Gedragingen moeten in overeenstemming zijn met deze kernbegrippen. De betekenis van deze kernbegrippen is hieronder vermeld: • Dienstbaarheid Het handelen van een bestuurder is altijd en volledig gericht op het belang van de gemeente en op de organisaties en burgers die daar onderdeel van uit maken. • Functionaliteit Het handelen van een bestuurder heeft een herkenbaar verband met de functie die hij vervult in het bestuur. • Onafhankelijkheid Het handelen van een bestuurder wordt gekenmerkt door onpartijdigheid, dat wil zeggen dat geen vermenging optreedt met oneigenlijke belangen en dat ook iedere schijn van een dergelijke vermenging wordt vermeden. • Openheid Het handelen van een bestuurder is transparant, opdat optimale verantwoording mogelijk is en de controlerende organen volledig inzicht hebben in het handelen van de bestuurder en zijn beweegredenen daarbij. • Vertrouwelijkheid Op een bestuurder moet men kunnen rekenen. Die houdt zich aan zijn afspraken. Kennis en informatie waarover hij uit hoofde van zijn functie beschikt, wendt hij aan voor het doel waarvoor die zijn gegeven. 79

• Zorgvuldigheid Het handelen van een bestuurder is zodanig dat alle organisaties en burgers op gelijke wijze en met respect worden bejegend en dat belangen van partijen op correcte wijze worden afgewogen. 5

De gedragscode van de gemeente Dinkelland

De ‘Gedragscode voor de burgemeester, de wethouders en de raadsleden van de gemeente Dinkelland 2003’ is vastgesteld door de raad op 27 maart 2003. Er zijn bepalingen opgenomen ten aanzien van belangenverstrengeling en aanbesteding, nevenfuncties, informatie, het aannemen van geschenken, bestuurlijke uitgaven, declaraties, gebruik van gemeentelijke voorzieningen en reizen. Bij het onderdeel belangenverstrengeling in de code gaat het vooral over relaties met partijen waarmee de gemeente zakelijke betrekkingen heeft. In de gedragscode zijn verder geen specifieke bepalingen opgenomen die andere vormen van (de schijn van) belangenverstrengeling - zoals in enkele van de onderzochte cases - regelen.

80