RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ ROC Landstede opleidingen Handel, vestiging Raalte
Plaats: Raalte BRIN-nummer: 01AA Onderzoeksnummer: 117407 Onderzoek uitgevoerd op: 6 en 16 april 2009 Conceptrapport verzonden op: 5 oktober 2009 Rapport vastgesteld te Utrecht op: 20 november 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm.
Pagina 1 van 10
VASTSTELLING RAPPORT Dit rapport bevat de resultaten van een Onderzoek naar de Kwaliteitsverbetering (OKV) dat de inspectie uitvoerde op 6 en 16 april 2009. Het rapport is vastgesteld door mevrouw A.E.W. Nooij, directeur toezicht beroepsonderwijs en volwasseneneducatie, te Utrecht op 20 november 2009.
Pagina 2 van 10
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 6 en 16 april 2009 een tweede onderzoek naar kwaliteitsverbetering uitgevoerd bij de opleidingen Handel op de vestigingplaats Raalte van ROC Landstede om na te gaan of eerder vastgestelde tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs zijn opgeheven. Aanleiding Aanleiding voor het onderzoek waren de uitkomsten van een eerder onderzoek naar kwaliteitsverbetering bij onder meer de opleidingen Handel in Raalte dat in april 2008 werd uitgevoerd. Daarbij werd geconcludeerd dat de kwaliteit van deze opleidingen zeer zwak was wegens tekorten zowel in het onderwijsproces als bij de opbrengsten van deze opleidingen. Uitzondering waren de niveau 2-opleidingen waarvan het onderwijsproces onvoldoende was maar de opbrengsten voldoende waren. Eerder was in januari 2007 een kwaliteitsonderzoek uitgevoerd bij deze opleidingen. Ook toen waren er ernstige tekortkomingen bij deze opleidingen vastgesteld. Onderzoeksopzet Bij het onderzoek naar kwaliteitsverbetering zijn naast de wettelijke vereisten alle criteria van het waarderingskader betrokken. Er is bijzondere aandacht besteed aan die elementen die in het onderzoek van 2008 als onvoldoende waren beoordeeld. Gegeven het feit dat het hier een tweede onderzoek naar kwaliteitsverbetering betrof en het feit dat bij vorig onderzoek over een breed vlak tekorten waren vastgesteld heeft de inspectie besloten niet op voorhand aspecten van het onderzoek uit te sluiten. Deze onderzoeksrapportage is gebaseerd op onder meer: - onderzoek en analyse van documenten die bij de inspectie aanwezig zijn; - analyse van tevredenheidonderzoek en verbeterplannen van de te onderzoeken opleidingen; - onderzoek op locatie waarbij de onderwijspraktijk is geobserveerd en gesprekken met alle geledingen zijn gevoerd. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader bve 2009 van januari 2009. Dit is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften weergegeven. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de ontwikkeling van de opleiding in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer.
Pagina 3 van 10
2. BEVINDINGEN OPLEIDINGEN HANDEL, VESTIGING RAALTE 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren/criteria in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. 2. 3. 4. 5.
slecht onvoldoende voldoende goed niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten)
Opbrengsten1 1 2.1 Jaarresultaat 2.2 Diplomaresultaat
2 •
3
2
3 •
4
•
Programma 1 3.1 3.2 3.3 3.4
Samenhang Maatwerk Programmatijd Voorzieningen
• •
4
•
Leerproces 1 4.1 4.2 4.3 4.4
Leertijd Didactisch handelen Begeleiding in de instelling Beroepspraktijkvorming
2 • • •
3 •
4
3 •
4
Trajectbegeleiding 1 5.1 5.2 5.3 5.4
Intake Studieloopbaanbegeleiding Zorg deelnemers specifieke behoeften Samenwerking
2 •
• •
Omgang en veiligheid 1 6.1 Bejegening 6.2 Veiligheid
1
2
3 • •
4
Het oordeel onvoldoende bij opbrengsten heeft uitsluitend betrekking op de opleidingen op niveau 2
Pagina 5 van 10
5
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijsproces is onvoldoende bij alle opleidingen Handel van de vestiging Raalte. Bij de niveau 2-opleidingen zijn in het schooljaar 2007-2008 bovendien de opbrengsten te laag, waardoor deze opleidingen zeer zwak zijn. Dit geldt niet voor de opleiding Magazijnmedewerker (crebo 10021) omdat vanwege een te gering aantal uitstromers de opbrengst niet is te beoordelen . De opbrengsten van de opleidingen niveau 3 en niveau 4 zijn voldoende. De kwaliteit van deze opleidingen is echter zwak omdat het onderwijsproces onvoldoende is. Bij onderzoeken in 2007 en 2008 stelde de inspectie vast dat de kwaliteit van de opleidingen onvoldoende was (terminologie in 2007) respectievelijk zeer zwak (behalve de niveau 2-opleidingen die in 2008 bij voldoende opbrengsten en een onvoldoende onderwijsproces zwak waren). Bij het onderhavige onderzoek is vastgesteld dat er op criteria aanzienlijke verbeteringen zijn gerealiseerd maar dat er aan de andere kant nog steeds belangrijke tekorten bestaan. De belangrijkste tekorten doen zich voor bij de volgende criteria: 'maatwerk', 'voorzieningen', 'didactisch handelen', 'de begeleiding in de instelling', 'beroepspraktijkvorming' en 'studieloopbaanbegeleiding'. Aangezien dit nog niet hersteld is, beschouwt de inspectie deze opleidingen nu als zeer zwak. De instelling erkent dat er nog belangrijke problemen bestaan, maar benadrukt de vooruitgang die de afgelopen periode is geboekt en verwijst daarbij in het bijzonder naar de afname in de ongediplomeerde uitstroom. De problemen worden volgens de inspectie in ieder geval ten dele veroorzaakt door een combinatie van: een veelheid aan inhoudelijke veranderingsprocessen, aanpassingen in de interne werkwijzen én de geringe schaalgrootte van de afzonderlijke opleidingen, die leidt tot een cumulatie van taken bij een beperkte groep mensen. Opbrengsten De opbrengsten van de opleidingen op niveau 2 zijn in 2007-2008 onvoldoende. Van de opleiding Magazijnmedewerker (10021) zijn de opbrengsten niet te beoordelen vanwege een te gering aantal uitstromers. Bij de overige opleidingen zijn de opbrengsten wel voldoende. Van de niveau 3-opleidingen Eerste verkoper (10851) en Verkoopspecialist (90383) zijn de opbrengsten vanwege een te gering aantal uitstromers niet te beoordelen. In het schooljaar 2007-2008 bedroeg het jaarresultaat van de opleidingen op niveau 2 36 procent. Daarmee blijven deze achter bij de norm van 50,2 procent. Het jaarresultaat is in 2007-2008 veel lager dan in het voorafgaande jaar. Gegevens over het studiejaar 2008-2009 wijzen wel op een daling van het aantal voortijdige schoolverlaters. Het is nog te vroeg om daaraan conclusies te verbinden. Programma Binnen het kwaliteitsaspect programma zijn de criteria maatwerk en voorzieningen als onvoldoende beoordeeld. Bij de realisatie van maatwerk doen zich meerdere problemen voor. Allereerst is er bij de bolopleidingen niet voorzien in mogelijkheden tot meer individuele invulling, terwijl het verschil in capaciteiten van de deelnemers daar in sommige gevallen wel aanleiding toe geven. Verder blijkt voor een deel van de deelnemers het programma een overlap op te leveren met het voorafgaande onderwijs. Meer in het algemeen geldt dat de verschillen in kennis en mogelijkheden van deelnemers niet gehonoreerd worden in de programma's.
Pagina 6 van 10
Wat betreft de voorzieningen concentreert het probleem zich bij de informatievoorziening. De instelling slaagt er onvoldoende in deelnemers zodanig te informeren dat deze een goed inzicht hebben in de van hen verwachte inspanningen, bijvoorbeeld over de omvang en inhoud van de stageverplichtingen en de opdrachten voor het taalonderwijs. Dat wil niet zeggen dat die informatie niet beschikbaar is, ze is echter niet voldoende toegankelijk. Daarnaast is in een enkel geval de informatie niet aanwezig omdat de interne besluitvorming nog niet is afgerond. De samenhang van het programma en de programmatijd is voldoende. Leerproces Van het aspect Leerproces is alleen het criterium leertijd voldoende; de criteria didactisch handelen, begeleiding in de instelling en beroepspraktijkvorming zijn onvoldoende. De vormgeving van het onderwijs is op dit moment niet zodanig dat dit leidt tot een effectief en inspirerend leerproces van de deelnemers. Voor de bbl-opleidingen zijn wel verbeteringen gerealiseerd op dit punt doordat er duidelijk meer structuur wordt geboden dan voorheen, mede dankzij de inzet van extra docenten. Daar staan enkele serieuze tekorten tegenover bij zowel het onderwijs voor bbl- als voor bol-deelnemers. Het onderwijs kent te weinig afwisseling. Nog steeds zijn de deelnemers een groot deel van de dag individueel aan het werken met opdrachten achter de computer. Er wordt te weinig tijd besteed aan een actieve inoefening van competenties en een daarbij behorende reflectie op de eigen ontwikkeling. Door het combineren van het onderwijs aan deelnemers van verschillende opleidingsrichtingen in soms erg grote groepen is er te weinig ruimte voor individuele en opleidingsspecifieke ondersteuning. De inspectie heeft vastgesteld dat tijdens onderwijsactiviteiten een te groot deel van de deelnemers niet of in zeer beperkte mate actief deelneemt. In het onderwijsproces is bovendien in onvoldoende mate voorzien in een gerichte feedback op geleverde prestaties. Een voorbeeld daarvan vormen de zogenaamde weekjournaals die deelnemers tijdens hun stage moeten opstellen. De inhoudelijke terugkoppeling op die verslagen is minimaal en vormt geen ondersteuning van het leerproces. Op grond daarvan beoordelen wij zowel het 'didactisch handelen' als 'de begeleiding in de instelling' als onvoldoende. De beroepspraktijkvorming levert bij een deel van de opleidingen onvoldoende bijdrage aan de competentieontwikkeling. De deelnemers ervaren de stage als een herhaling van activiteiten zonder dat zij enige groei ervaren van hun eigen functioneren. De bpv-opdrachten dragen te weinig bij aan een bewuste groei van vaardigheden. Dit wordt versterkt door het ontbreken van een systematische reflectie op de bpv-ervaringen op school. Specifiek bij de groothandelsopleidingen is er bovendien een mismatch tussen de gekozen stagevorm en de bpv-opdrachten: de omvang en complexiteit van de opdrachten vragen meer tijd dan beschikbaar is binnen het lintstagemodel. (De instelling heeft overigens op dit punt reeds tot aanpassing besloten.) Tot slot is vastgesteld dat afspraken over stagebezoek niet altijd strikt worden nagekomen. Bij het vorige onderzoek werd de leertijd nog onvoldoende benut. Inmiddels is de aanwezigheidsregistratie vooral bij niveau 2 sterk verbeterd en worden deelnemers door de instelling actief benaderd wanneer zij afwezig zijn. Dit element is daarom nu wel voldoende. Trajectbegeleiding Binnen de trajectbegeleiding is de studieloopbaanbegeleiding als onvoldoende beoordeeld. Bij de andere elementen van de trajectbegeleiding zijn geen tekorten vastgesteld.
Pagina 7 van 10
Het afgelopen jaar is getracht de studieloopbaanbegeleiding meer structuur te geven. Dit is ten dele ook gelukt, vooral door de invoering van systematische voortgangsgesprekken – zogenoemde functioneringsgesprekken – met de deelnemers. De inspectie heeft evenwel moeten vaststellen dat – mede als gevolg van tijdsdruk – niet alle coaches er in slagen de functioneringsgesprekken volgens planning uit te voeren. Een mogelijk nog ernstiger probleem wordt gevormd door de gebrekkige informatie naar deelnemers over hun studievoortgang. Deelnemers hebben nauwelijks inzicht in de prestaties die zij hebben geleverd en die zij nog moeten leveren. Daarbij komt dat docenten nog worstelen met de vraag hoe zij geacht worden voortgang bij de verwerving van bepaalde competenties te meten en op welke wijze zij dit zouden moeten uitdrukken in termen van studievoortgang. De intake is het afgelopen jaar sterk verbeterd. Er wordt nu meer tijd voor de intakegesprekken uitgetrokken dan in het verleden. Er worden regelmatig zogenoemde verlengde intakegesprekken gevoerd en docenten zijn of worden geschoold in intakevaardigheden. Gegevens over de uitval van deelnemers in het eerste jaar wijzen uit dat deze verscherpte intake succes heeft in termen van een betere selectie. De zorg voor deelnemers met specifieke zorgbehoeften en de samenwerking met externe instanties is goed georganiseerd. De interne dienst die zich daarmee bezighoudt is goed toegankelijk en zorgt voor een goede rapportage naar betrokken coaches van voortgang van begeleiding van specifieke deelnemers. Bejegening en veiligheid De veiligheid en een respectvolle omgang zijn gewaarborgd.
Pagina 8 van 10
3. TOEZICHTARRANGEMENT De kwaliteit van het onderwijs vertoont belangrijke tekortkomingen. Bij de opleidingen niveau 2 zijn zowel de opbrengsten als de kwaliteit van het primair proces onvoldoende. Bij de opleidingen op niveau 3 en 4 is de kwaliteit van het primair proces onvoldoende, maar zijn de opbrengsten wel voldoende. De niveau 2-opleidingen worden daarom als zeer zwak beoordeeld. Aangezien de overige opleidingen nu voor de derde maal onvoldoende zijn, beschouwt de inspectie deze opleidingen voor het vervolgtoezicht eveneens als zeer zwak. Om deze reden kennen wij aan de opleidingen Handel van de vestiging Raalte van ROC Landstede een aangepast toezichtarrangement toe. Deze opleidingen zijn onderwerp van intensief toezicht. Daarbij zij aangetekend dat ook bij onderzoeken in 2007 en 2008 reeds ernstige tekortkomingen in de kwaliteit zijn vastgesteld. Om die reden zal dit oordeel gemeld worden aan de staatssecretaris van onderwijs. Daarbij zal de inspectie aantekenen dat zij nog voldoende perspectieven aanwezig acht voor verbetering van de kwaliteit van deze opleidingen. Anders dan bij eerdere onderzoeken zijn nu alleen de opbrengsten op niveau 2 onvoldoende. Verder heeft de instelling reeds inzage gegeven in voorgenomen verbeteracties die voldoende perspectief bieden voor een kwaliteitsverbetering binnen afzienbare termijn. Met het bevoegd gezag is afgesproken dat de onderwijskwaliteit in april 2010 weer van voldoende niveau is. Omdat de resultaten daarvan in de opbrengstgegevens niet eerder dan aan het eind van het schooljaar 2009-2010 zichtbaar zullen zijn, zal direct na het beschikbaar komen van die gegevens door de inspectie een hernieuwd onderzoek naar kwaliteitsverbetering worden gedaan. Dit is naar verwachting in april 2010. In de tussentijd zal de inspectie in november 2009 een monitoringsgesprek voeren waarbij de voortgang van het verbeterproces wordt besproken. Dit legt de inspectie vast in een afzonderlijk toe te sturen toezichtplan. Het bevoegd gezag dient binnen drie werkweken gerekend vanaf de vaststelling van het rapport een definitief plan van aanpak aan de inspectie te sturen. De inspectie beziet of het plan van aanpak voldoet aan de volgende kenmerken: de voorgenomen activiteiten sluiten aan bij de geconstateerde kwaliteitsproblemen; de activiteiten zijn voldoende concreet beschreven en gepland zodat de inspectie er in het vervolg van het toezicht op kan aansluiten; het is aannemelijk dat het plan van aanpak leidt tot een verbetering van de geconstateerde kwaliteitsproblemen. Het bevoegd gezag herkent zich in de bevindingen van de inspectie en onderschrijft de noodzaak maatregelen te nemen die opheffing van de geconstateerde tekortkomingen als doel hebben. De minister wordt van de geconstateerde tekortkoming(en) op de hoogte gesteld. Overzicht opleidingen beoordeeld als zeer zwak: 10853 Verkoopmedewerker, niveau 2 93751 Verkoper, niveau 2
Pagina 9 van 10
Overzicht opleidingen beoordeeld als zwak 10014 Commercieel medewerker binnendienst, niveau 3 10002 Ondernemer groothandel, niveau 4 10006 Districtsmanager, niveau 4 10847 Verkoopchef, niveau 3 10849 Filiaalbeheerder, niveau 4 10850/90290 Ondernemer/manager Detailhandel, niveau 4 10851 Eerste Verkoper, niveau 3 90112/90113 Commercieel Medewerker, niveau 3 90383 Verkoopspecialist, niveau 3 93490/93492/93494 Manager Handel, niveau 4 10021 Magazijnmedewerker, niveau 2
Pagina 10 van 10
