RAP OP STAP BLANKENBERGE CONCEPTUELE NOTA
‘Voor mensen met een krap budget blijven veel deuren gesloten. Armoede brengt schaamte, angst en sociaal isolement met zich mee. Wij willen de deuren terug wagenwijd openzetten voor iedereen. Want we hebben allemaal recht op vrije tijd, ontspanning en vakantie. Rap op Stap kan hierbij een belangrijke hefboom zijn’. Peter De Wilde administrateur-generaal Toerisme Vlaanderen
Uitgangspunt - Probleemstelling Iedereen heeft recht op vrijetijdsbesteding, maar mensen in armoede maken er weinig gebruik van. Te hoge drempels van uiteenlopende aard, zowel materiële als immateriële, liggen hiervan vaak aan de basis. Daguitstapjes, vakantie en vrijetijdsbesteding in het algemeen worden al gauw beschouwd als een overbodige luxe.
Drempels Een onbekommerde daguitstap of vakantie is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Allerlei obstakels – van praktische of financiële aard – kunnen in de weg staan. De moeilijkste mensen om te overtuigen dat iedereen daguitstapjes of vakantie verdient, zijn de kansarmen zelf. Ze hebben vaak geen traditie om een dagje op stap te gaan of om op vakantie te gaan. Zoiets past nu eenmaal niet bij hun positie in de maatschappij en de groep waarmee ze zich identificeren. Dit minderwaardigheidscomplex wordt veroorzaakt door financiële problemen waar ze soms al generaties lang mee worstelen. Maar er is meer tekort dan geld alleen. Het gaat hier om een groep mensen die zich systematisch isoleert van de samenleving. Ze vereenzamen en ontwikkelen een wantrouwen tegenover de buitenwereld. Ze laten zich enkel nog omringen met mensen in dezelfde situatie. Daardoor versterken ze hun statuut van kansarme en hun negatief zelfbeeld. Het is een vicieuze cirkel. De plannen om op daguitstap of vakantie te gaan, worden ook verhinderd door trots of angst. Mensen in armoede schamen zich over hun situatie en durven niet bij de dienstverlening aankloppen om eens iets leuks te gaan doen. De reacties van familie of vrienden kunnen een grote rol spelen. Heel wat kansarmen botsen op een muur vol onbegrip en negatieve reacties als ze over hun vakantieplannen vertellen. Kunnen zij zich de luxe van een daguitstap of vakantie wel veroorloven? Is dat geen pure geldverspilling voor een gezin dat het al moeilijk heeft? Zelfs binnen de sociale sector is niet iedereen overtuigd van het recht op vakantie. Sommige hulpverleners spreken er niet over met hun cliënten. Vaak focust men zich enkel op de basisbehoeften van mensen in armoede, niet zelden ingegeven door een te hoge werkdruk of zware werklast.
1
Tussen mensen in armoede en mensen met voldoende middelen gaapt er een enorme kloof. Niet alleen op de bankrekening, maar ook op het vlak van vaardigheden, kennis en netwerk. Die kloof verhindert kansarmen om een daguitstap of vakantie te kunnen plannen.
Hefbomen Iedereen voelt weleens de nood om te ontspannen, uit te waaien en zorgeloos te genieten. Er eens van tussenuit kunnen gaan en zichzelf belonen met een uitstap of vakantie, kan namelijk wonderen doen voor het lichamelijk welzijn en de gemoedstoestand. Op zijn minst doorbreekt men er mee de dagdagelijkse sleur. Zo ook kwetsbare gezinnen van wie hun wereld klein, hard en grauw is, voelen die nood om eens te ontsnappen aan die minder rooskleurige werkelijkheid. Op daguitstap of op vakantie kunnen kwetsbare gezinnen hun wereld eens wat groter en mooier maken. Ze kunnen een ontspannen tijd doorbrengen met hun gezin en krijgen de kans om hun sociaal netwerk uit te breiden. Ze versterken de band met hun kinderen en geven een positieve stimulans aan de relatie met hun partner. Al is de vakantie nog zo kort, het positief effect kan enorm zijn. De vakantiegangers komen terug met nieuwe energie. De motivatie om er terug in te vliegen is hoog. Een hoger zelfvertrouwen leidt tot nieuwe acties en vaardigheden. Bovendien is het isolement doorprikt en kunnen de muren van wantrouwen worden afgebouwd. Dankzij een daguitstap of een vakantie krijgen kansarmen het gevoel dat ze er terug bij horen. Voor sommige volwassenen is het de allereerste keer dat ze hun stad of dorp verlaten. Voor andere mensen doet het terugdenken aan een zorgeloze kindertijd of een periode zonder financiële stress. Op vakantie voelen ze zich heerlijk normaal en evenveel waard als een ander. Het maakt ze ook trots. Hun kinderen kunnen straks op school vertellen over de leuke tijd die ze hebben gehad en zelf komen ze ook eindelijk ook nog eens thuis met een positief verhaal. Kortom, een daguitstap ondernemen, op vakantie gaan, deelnemen aan vrijetijdsactiviteiten kan voor iedereen voor een hefboomeffect zorgen, niet in het minst voor kwetsbare gezinnen.
Rap op Stap Omschrijving Rap op Stap is een zeer laagdrempelig reis- en vrijetijdsbemiddelingskantoor voor mensen met een beperkt budget. Vele mensen zijn niet aangesloten bij een sociale lidorganisatie. De stap zetten naar een organisatie is soms te groot. Net daarom bestaat Rap op Stap. Je hoeft geen lid te zijn en je hoeft geen afspraak te maken. Je stapt gewoon naar binnen! De professionele of vrijwillige medewerkers van een Rap op Stapkantoor helpen iedereen met een klein budget aan een leuke uitstap. Er kunnen in dit kantoor zowel vakanties als daguitstappen en sport- en cultuuractiviteiten geboekt worden. Bovendien helpen de 2
medewerkers je ook met praktische zaken zoals het samenstellen van een budget en het uitzoeken van geschikt vervoer. Na het grote succes van het eerste Rap op Stapkantoor in Limburg, zijn er ondertussen ook in de rest van Vlaanderen kantoren geopend: Ieper (4 maart) en Oostende (2 april), Lommel (7 mei) en Lokeren (17mei). Het Rap op Stapconcept is ontwikkeld door Horizont vzwi, een Limburgse vereniging die vakanties of andere vrijetijdsbesteding op maat voorziet voor mensen met een beperkt budget. Toerisme Vlaanderen werkt nu samen met deze organisatie. Sinds de start van de eerste Rap op Stapkantoren zijn al duizenden mensen ‘op stap’ gestuurd. De laagdrempeligheid spreekt de mensen zeker aan.
Missie Rap op Stap wil zinvolle vrijetijdsbesteding, vakanties en daguitstappen toegankelijk maken voor mensen met beperkte middelen door: Materiële en immateriële drempels dat kwetsbare groepen verhinderd om op daguitstap of vakantie te gaan weg te ruimen; Reisbegeleiding en vrijetijdsadvies te verzorgen voor kwetsbare groepen. Het gaat om persoonlijke tips en hulp op maat, ook voor wie geen lid is van een vereniging; Kansarme gezinnen betaalbare activiteiten en een zinvolle vrijetijdsbesteding aan te bieden. Hierbij wordt maximaal gebruik gemaakt van alle kortingen die aangeboden worden via het Steunpunt en het Vrijetijdsbudgetii; Zelf op te treden als bemiddelaar met kleinere spelers en lokale aanbieders; Er voor te zorgen dat het aanbod daadwerkelijk ook bij de mensen komt.
Doelgroep Rap op Stap richt zich tot mensen met een beperkt inkomen (VT, leefloon, vervangingsinkomen, schuldbemiddeling …). Er wordt niet alleen gekeken naar het maandelijks inkomen, maar ook naar de sociale situatie en leefwereld.
Toegankelijke dienstverlening Om de toegankelijkheid van het aanbod te verbeteren, focust het Rap op Stapkantoor op de vijf B’s:
Bereikbaar; Bruikbaar; Begrijpbaar; Betaalbaar; Beschikbaar. 3
Bereikbaar
Voor het Rap op Stappunt en -medewerker Het kantoor bevindt zich best op een plaats waar de doelgroep al aanwezig is of waar je vlot naartoe naar toe kunt gaan. De Rap op Stapmedewerker moet zelf ook bereikbaar zijn. Een glimlach en een warm onthaal kan al wonderen doen. Het kantoor en zitmoment mag alleen maar vakantie en vrije tijd uitstralen. Er moet een ontspannen en ongedwongen sfeer gecreëerd worden, met zo weinig mogelijk procedures en zoveel mogelijk tijd voor ieders verhaal en wensen. Voor het aanbod De bereikbaarheid met het openbaar vervoer is van groot belang. De meeste mensen in armoede hebben namelijk geen eigen wagen. Eén van de taken van de Rap op Stapmedewerker is het geven van uitleg over de dienstregeling en verschillende prijsformules. Op die manier wordt het dagelijks gebruik van trams, treinen en bussen gestimuleerd. Naast de locatie is er ook nog zoiets als psychologische bereikbaarheid. Door een gebrek aan informatie over het aanbod, de kostprijs of de manier van inschrijven, kan een vakantie compleet onbereikbaar lijken. De Rap op Stapmedewerker zorgt ervoor dat ze de weg toch vinden. Bruikbaar
Voor het Rap op Stappunt Een dienstverlening is pas nuttig als ze aansluit bij de noden van de mensen. Daarom is het persoonlijk contact met de gebruikers belangrijk. De Rap op Stapmedewerker luistert naar hun behoeftes, twijfels en wensen. Hij probeert een antwoord te vinden op al hun vrijetijdsvragen. Voor het aanbod Als het aanbod niet aangepast is aan de vrijetijdswensen van de doelgroep, dan zal het hen ook niet aanspreken. Er is vaak nog te weinig aanbod of te weinig informatie over de mogelijkheden. De Rap op Stapmedewerker maakt voor de gebruikers een overzicht van wat voor hen haalbaar en betaalbaar is. Begrijpbaar
Voor het Rap op Stappunt Het is belangrijk dat de Rap op Stapmedewerker de taal spreekt van de doelgroep. Tijdens de gesprekken met gebruikers wordt geprobeerd zo weinig mogelijk vakjargon of eigen terminologie te gebruiken. Ook in geschreven communicatie wordt het kort en krachtig gehouden, zonder al te veel overbodige tekst. Liever wordt er gebruik gemaakt van foto’s en pictogrammen om het aanbod te verduidelijken. 4
Voor het aanbod Mensen in armoede hebben vaak geen zicht op hun mogelijkheden. Ze kunnen geen goede selectie maken uit alle informatie die wordt aangeboden. Wat voor de Rap op Stapmedewerker vanzelfsprekend lijkt, klinkt voor mensen in armoede soms als Chinees. Tijdens het eerste gesprek kan er soms al veel ‘vertaald’ worden. De Rap op Stapmedewerker doet zoveel meer dan uitstapjes en vakanties boeken, hij werkt aan een vertrouwensrelatie en een leerproces. Betaalbaar
Voor het Rap op Stappunt De dienstverlening is gratis, maar de vakanties of activiteiten meestal niet. De doelgroep krijgt een sociaal tarief of een fikse korting, maar betaalt de rest gewoon zelf. De Rap op Stapmedewerker helpt de gebruikers om een realistisch beeld te scheppen van de totale kostprijs. Op die manier wordt voor gemoedsrust gezorgd en worden onaangename verrassingen vermeden. Soms wordt ook samen een plan opgesteld om voor een activiteit te sparen. Voor het aanbod Gebrek aan geld is de grootste rem op plezier en ontspanning. In een krap budget worden alle uitgaven minutieus tegenover elkaar afgewogen. Vakanties en uitstappen zijn daarbij vaak het eerste slachtoffer, want die brengen onvoorziene kosten met zich mee die ze niet kunnen dragen. Veel mensen in armoede beschikken ook niet over de vaardigheden om gratis activiteiten te vinden of de kost van een uitstap juist te kunnen inschatten. Het recht op vakantie en vrije tijd wordt nog onvoldoende erkend. De meeste kansarmen worden door familie, vrienden, hulpverleners aangemoedigd om vooral geen geld te verspillen aan leuke ervaringen en uitstapjes. Het aanbod van het Steunpunt Vakantieparticipatie is ook nog onvoldoende gekend. Het is belangrijk dat de Rap op Stapmedewerker niet stigmatiseert maar integreert. Gebruikers mogen niet botsen op ingewikkelde procedures en moeten in alle anonimiteit van hun korting kunnen genieten. Beschikbaar
Voor het Rap op Stappunt De Rap op Stapmedewerker maakt zich zo duidelijk mogelijk beschikbaar voor de gebruikers. Vooraf aangekondigde zitdagen en gratis telefonische bereikbaarheid zijn hierbij essentieel. De Rap op Stapmedewerker communiceert zo duidelijk mogelijk over alle beschikbare en betaalbare mogelijkheden voor mensen in armoede. Daarnaast wordt ook zelf actief op zoek gegaan naar kortingen bij (lokale) aanbieders en uitbaters. Voor het aanbod
5
Beschikbaarheid betekent ook dat je toegang krijgt zonder al te veel voorwaarden, procedures of toelatingseisen. Een VT-attest is voor vele gebruikers reeds genoeg om van het Rap op Stapaanbod te kunnen genieten.
Actieplan Rap op Stappunt te Blankenberge Voorafgaande beschouwingen Het OCMW van Blankenberge schreef in het kader van het Sociaal Impulsfonds als één van de eerste gemeenten in Vlaanderen een project in om het recht op deelname aan vrijetijdsactiviteiten voor kansarmen te realiseren. En daarom, avant la lettre in 1996 kon het OCMW Blankenberge reeds doorgaan als zijnde pionier en grondlegger van de nadien verschenen regelgeving betreffende het Vrijetijdsbudget waartoe de federale overheid in mei 2004 besloot en waarbij tot op vandaag een jaarlijkse toelage aan de OCMW’s wordt toegekend, teneinde de gebruikers van de dienstverlening van het OCMW de mogelijkheid te geven deel te nemen aan het sociaal, cultureel en sportief leven. In het OCMW meerjarenplan 2014 – 2019 onder beleidsdoelstelling 4: “Het OCMW versterkt haar dienstverlening afgestemd op de noden van de inwoners en doelgroepen”, Actieplan 10: “Bestrijden kinderarmoede” staat de actie “Optimaal benutten Budget Participatie en Sociale Activering en sociale premies” ingeschreven. Op vandaag gebeurt reeds heel wat in Blankenberge om kwetsbare gezinnen op weg te helpen op vakantie, om een daguitstap te maken of om deel te nemen aan het vrijetijdsaanbod: De Sociale Dienst activeert cliënten met behulp van het Vrijetijdsbudget; Het Sociaal Huis sensibiliseert inwoners om gebruik te maken van het Vrijetijdsbudget en verwijst gericht door naar de Sociale Dienst van het OCMW; Het Sociaal Huis is partner het bij Steunpunt Vakantieparticipatie en doet vanuit die hoedanigheid zelf boekingen voor vakanties en daguitstappen; Het Sociaal Huis voorziet in een vakantiepremie (maximum 400,00 euro per jaar); Het dienstencentrum De Bollaard organiseert een eigen aanbod; Meerdere departementen binnen het lokaal bestuur ondernemen onder meer vanuit decretale verplichtingen gerichte acties voor kwetsbare groepen. SportHapjes kan hier als voorbeeld tellen; Vermeldenswaardig uiteraard blijven de vrijetijdsmogelijkheden tegen voordeeltarief voor kinderen en jongeren die uitgaan van de Grabbelpas en Swappas; Ook tal van lokale en bovenlokale intermediairen (o.a. ‘Kapoentje’) realiseren op hun beurt mee het recht op vrijetijdsbesteding. Kortom, vanuit diverse hoeken worden reeds tal van initiatieven ondernomen die elk op zijn beurt er toe bijdragen dat ook de meest kwetsbaren kunnen deelnemen aan het vrijetijdsaanbod. Het totaal aanbod dat er van uitgaat is evenwel voornamelijk verticaal georganiseerd en dient zich bij de doelgroep als versnipperd aan. Bijgevolg moet een niet 6
gemakkelijk te bewegen doelgroep voor zichzelf kunnen uitmaken waar en wanneer hij zich tot wie moet richten. Samenwerking over de verschillende diensten heen met voor de kwetsbare gezinnen één herkenbaar loket als aanspreekpunt waar zij met al hun vragen, wensen over vrijetijdsbesteding heen kunnen en waar de diverse diensten hun doelgroep voor meer info naar toe kunnen verwijzen, zou de deelname aan daguitstappen, vakanties en vrijetijdsactiviteiten substantieel kunnen verhogen. Zonder de vraag naar bijkomende financiële middelen of extra personeel zou een meer gecoördineerde aanpak in de betrachting naar een grotere deelname van kansengroepen aan vrijetijdsactiviteiten daar alvast kunnen toe bijdragen. Een gecoördineerde aanpak is op zijn minst wenselijk ten einde een methodologie (verder) te ontwikkelen om kwetsbare gezinnen beter te bereiken. Op vandaag stellen we immers vast dat kortingen, folders, persberichten, aankondigingen via websites op zich niet volstaan. De ervaring leert dat er andere tools nodig zijn om de doelgroep te bereiken en ‘tot beweging’ te sensibiliseren. Het bijkomend inschakelen van buddy’s of vrijwilligers die ervaringsgewijs meer vertrouwd zijn met leefwereld van de doelgroep kan hier een meerwaarde zijn en daarom als voorbeeld gelden.
Doelstellingen 1. Reisbemiddeling en vrijetijdsadvies verzorgen voor kwetsbare groepen; 2. Materiële en immateriële drempels dat kwetsbare groepen verhinderd om op daguitstap of vakantie te gaan weg te ruimen; 3. Het aanbod van Vakantieparticipatie (Toerisme Vlaanderen) zijnde daguitstappen en verblijven beter bekend maken (eventueel bijkomende financiële tussenkomst via het Vrijetijdsbudget); 4. Vrijetijdspas lanceren (eigen initiatief – voor inwoners) (analoog aan reductiekaart) Aanbod lokale diensten uitbreiden voor inwoners Aanbod lokale aanbieders uitbreiden voor inwoners 5. Het vrijetijdsaanbod van andere gemeenten toegankelijk maken voor inwoners van Blankenberge en vice versa (uitwisselingsprincipe aanbod Toerisme Vlaanderen); 6. Mogelijkheden van het Vrijetijdsbudget beter bekend maken (Deelname aan sociale, sportieve of culturele manifestaties, tussenkomst lidgelden verenigingen, bosklassen, kampen …; 7. Eigen activiteiten organiseren (o.a. SportHapjes, daguitstap, …); 8. Een-loket als aanspreekpunt (0800 32 450); 9. Eén-loket als operator; 10. …
Middelen Ondersteuning van projectduwer Steunpunt Vakantieparticipatie (Toerisme Vlaanderen); Ondersteuning van ambassadeur Rap op Stap Vlaanderen; 7
Aanbod Toerisme Vlaanderen: daguitstappen en verblijven met kortingen; Vrijetijdsbudget (financieel); Inschakelen vrijwilliger(s); Beroep doen op een stagiair (vraag naar stageplaats door Sint-Pieterscollege – SintJozefshandelschool, één dag per week); Toolkit Rap op Stap (uitgewerkt door Toerisme Vlaanderen): Gebruik van de methodiek van Rap op Stap; Gebruik van het beeldmerk van Rap op Stap; Gebruik van standaarddocumenten, voorstellingsfolder, sjabloon nieuwsbrief Gebruik van het registratiesysteem; Ondersteuning bij de opstart en bij de lokale uitbouw; Vormings- en netwerkmomenten; Een eigen plek op de website van Rap op Stap.
To do’s Verdere ontwikkeling concept Rap op Stap. Belangrijk hierbij zijn onder meer het in kaart brengen van het bestaande aanbod, wie vanuit organisatieperspectief welke (toekomstige) rol bij de realisatie van het recht op vrijetijdsbesteding kan vervullen, welke acties er kunnen toe bijdragen dat én het aanbod bij de doelgroep beter aankomt én dat de doelgroep daadwerkelijk tot deelname beweegt, het vastleggen van de openingsuren loket Rap op Stap (het charter schrijft minimum twee halve dagen per week voor, wat gezien de schaalgrootte en het aantal inwoners van Blankenberge ruim voldoende zou zijn); Toelichting concept aan het beleid (voorzitter, secretaris, MAT, raad voor maatschappelijk welzijn); Ondertekening charter (raad voor maatschappelijk welzijn); Contact met lokale diensten (Sociale dienst, Sociaal Huis, Sportdienst, Cultuurdienst, Jeugddienst, …, Sportraad, Cultuurraad, Jeugdraad) en intermediairen: Gestructureerd en periodiek overleg; Een dienstoverschrijdend aanbod aan sociaal tarief uitwerken (link naar Vrijetijdspas); Contact met lokale aanbieders (o.a. Sea Live, Serpentarium, Storms Expo, uitbaters van hotels, …): Bijkomend aanbod aan sociaal tarief realiseren (link naar Vrijetijdspas) en in kader van uitwisseling (bestaand) aanbod zowel voor inwoners / niet-inwoners uitbreiden en via Toerisme Vlaanderen beter bekend maken; Verdere gezamenlijke ontwikkeling methodiek, onderzoek hierbij naar effectieve methoden om het bereik en de motivatie van kwetsbare gezinnen te vergroten;
8
Bekendmaking (via website Rap op Stap, folders, rechtstreeks aanspreekpunt met de doelgroep daar waar die aanwezig is, o.a. dienstencentrum De Bollaard, Huis van het Kind, via informele netwerken, sociale media en mond-aan-mondreclame); Administratieve uitwerking en registratie (o.a. eenvoudige intakeprocedure, gebruik van sjablonen ontwikkeld door Rap op Stap Vlaanderen; Deelname aan trimestriële netwerkmomenten Rap op Stap Vlaanderen; Beroep doen op een stagiair en vrijwilliger; Optioneel, invoering en integratie met Uitpasiii (te bekijken op termijn en in overleg met de schepen van Cultuur, Sport, Jeugd, …). Alle to do’ s in acht genomen, komt het project voor als tijdsintensief. Gezien de vele (‘tijds’)inspanningen die nu reeds gebeuren en met het oog op een toekomstig gecoördineerde aanpak onder de eenduidige en herkenbare vlag van Rap op Stap (zie logo), kan het project een aanzienlijke tijdsbesparing bij een bredere realisatie van het recht op vrijetijdsbesteding te Blankenberge betekenen, zowel langs de aanbod- als de vraagzijde.
9
Charter
10
i Horizont vzw biedt betaalbare, zinvolle vrijetijdsbesteding onder vorm van vakanties en van daguitstappen aan voor iedereen die er behoefte aan heeft en die niet over de nodige middelen beschikt. Door de 4 deelwerkingen van Horizont vzw garandeert het dat iedereen op maat geholpen wordt:
Rap op Stap - ‘Reisadvies voor mensen met een kleine portemonnee’ Rap op Reis - ‘Samen met andere deelnemers op vakantie’ Themavakanties - 'Begeleide reizen in groep' Reispakketten - ‘Vertrekkensklare vakanties voor sociale organisaties’ Horizont vzw richt zich tot deelnemers en sociale organisaties uit diverse sectoren: geestelijke gezondheidszorg, algemeen welzijnswerk, sociale tewerkstellingssector, verenigingen waar armen het woord nemen, gehandicaptensector, …
Toerisme Vlaanderen erkent Rap op Stap als ‘good practice’ en geeft Horizont vzw ondersteuning om de methodiek verder uit te werken en te verspreiden in Vlaanderen en Brussel. ii De subsidie wordt toegekend om de sociale participatie en de culturele en sportieve ontplooiing van de gebruikers van de OCMW-dienstverlening te bevorderen. De SCP-maatregel laat toe dat de centra de SCP-middelen besteden aan het faciliteren van: Deelname aan sociale, sportieve of culturele manifestaties Deelname aan sociale, culturele of sportieve verenigingen (met inbegrip van lidgeld en de voor de deelname noodzakelijke benodigdheden en uitrustingen); Ondersteuning van initiatieven van of voor de doelgroep op sociaal, cultureel of sportief vlak; Toegang tot en deelname aan nieuwe informatie- en communicatietechnologieën; De aankoop van een gerecycleerde computer via een hergebruikcentrum. iii De UiTPAS is een kaart voor iedereen die deelneemt aan vrijetijdsactiviteiten. Met de UiTPAS kan je punten sparen en ze verzilveren in een korting , cadeau of ander voordeel. De UiTPAS’ is een algemene voordeelpas die elke liefhebber van cultuur-, sport- en andere vrijetijdsactiviteiten kan verwerven, met bijzondere aandacht voor de doelgroep ‘mensen in armoede’ die dankzij de pas extra kansen krijgen. De pas is voor iedereen aantrekkelijk om te bezitten en te gebruiken. Hoewel hij voorziet in specifieke maatregelen voor ‘mensen in armoede’, is hij niet stigmatiserend aangezien hij gebruikt wordt door diverse gebruikers en op het zicht niet herkenbaar is als ‘een kansenpas’. De pas kan gebruikt worden voor een gemeenteoverschrijdend, uitgebreid en gevarieerd vrijetijdsaanbod van zowel professionele gesubsidieerde aanbieders, al dan niet gesubsidieerde verenigingen als commerciële aanbieders die instappen in het systeem. Bovendien moet de pas ook bij het schoolaanbod inzetbaar zijn. Op deze manier gaat er specifieke aandacht naar kinderen en jongeren, jong geleerd is immers oud gedaan. De pas wil:
11
Iedereen kansen geven om deel te nemen aan het brede vrijetijdsaanbod, met bijzondere aandacht voor de specifieke drempels die ‘mensen in armoede’ daarbij ondervinden. Alle pashouders stimuleren om iets nieuws te proberen, zowel zij die al deelnemen als zij die de stap nog moeten zetten (participatieverbreding en -vernieuwing). Alle pashouders stimuleren om vaker te doen wat ze graag doen (intensivering van de participatie). Deze doelstellingen worden als volgt gerealiseerd: Elke pashouder ontvangt informatie over het vrijetijdsaanbod van de locaties waar hij met de pas terecht kan. Zo weet die altijd wat er waar wanneer te doen is. Tijdelijke acties zetten een divers en prikkelend aanbod in de kijker en sporen aan om iets nieuws te proberen. De pas bevat ook een sociale dimensie. Via deelname aan het vrijetijdsaanbod, individueel of in groep, komen mensen in contact met elkaar. Bovendien kunnen ze dat dankzij de pas ook ‘virtueel’ doen. Voor elke deelname kunnen de kaarthouders punten sparen voor voordelen: een beloning waarmee ze geprikkeld worden om nog vaker te participeren. Voor ‘mensen in armoede’ voorziet de pas daarbovenop in extra financiële voordelen en een nauwe samenwerking met armoedeverenigingen en sociale organisaties. Voor mensen in armoede is het cruciaal dat zij overal, in elke deelnemende stad of gemeente, van de financiële korting kunnen genieten. Maar ook voor de andere groepen geldt evenzeer dat vrijetijdsparticipatie zich niet beperkt tot de gemeentegrenzen. De ‘Vlaamse UiTPAS’ kan daarom door alle pashouders gemeenteoverschrijdend gebruikt worden en dit zowel in de eigen stad of gemeente als alle andere steden en gemeenten die instappen in het systeem. De voordelen waarvan een pashouder kan genieten zullen daarbij verschillen. Iedereen kan de pas verwerven, maar 3 groepen krijgen bijzondere aandacht: mensen in armoede, kinderen en jongeren. Mensen in armoede moeten vaak meer psychologische, praktische en financiële drempels overwinnen vooraleer ze deelnemen aan het georganiseerde vrijetijdsgebeuren. Voor hun kennismaking met en deelname aan het aanbod is specifieke toeleiding nodig waarvoor de pas samenwerkt met de lokale armoedeverenigingen en sociale organisaties. Mensen in armoede krijgen de pas bovendien gratis en kunnen overal voor een vaste en zeer lage bijdrage gebruik maken van het vrijetijdsaanbod, zowel in de eigen stad of gemeente als in hun omgeving waar ze van dezelfde voordelen kunnen genieten. De resterende kosten worden gedragen via een verdeelsleutel tussen diverse betrokken partijen (de organisator, de lokale en Vlaamse overheid, het OCMW, …). Voor het toekennen van de financiële voordelen aan mensen in armoede is een uniforme en consequente inkomensgrens nodig. Een aangepast verzilversysteem (de voordelen waarvoor je kan sparen) zou er bovendien voor kunnen zorgen dat zij bij het sparen sneller punten kunnen verzilveren, om ook hen alle kansen te geven gezien de soms moeilijkere contextuele factoren die spelen bij deelname. Naast het standaard verzilveraanbod zouden daarbovenop voor hen extra specifieke verzilvervoordelen kunnen worden ontwikkeld. Op
12
termijn komen er idealiter ook oplossingen voor vervoer en kinderopvang, praktische drempels die deelname vaak in de weg staan. Kinderen en jongeren, en in het bijzonder zij die in armoede leven, krijgen eveneens bijzondere aandacht. Jong geleerd is immers oud gedaan. Gezinnen waar de kinderen van thuis uit minder gestimuleerd worden om te proeven van nieuwe ervaringen, krijgen extra een duwtje in de rug. Kinderen en jongeren kunnen de pas niet alleen gebruiken in hun vrije tijd, maar ook voor schoolactiviteiten zoals uitstappen en schoolvoorstellingen. Ook zij kunnen punten sparen waardoor hun gebruik van de pas en deelname aan het aanbod gestimuleerd worden. Kinderen en jongeren die in armoede leven, dienen voor het school- en vrijetijdsaanbod bovendien niet meer dan een vaste en zeer lage bijdrage te betalen. Ook in dit geval worden de resterende kosten gedragen via een verdeelsleutel tussen de betrokken partijen (bv. de school, de organisator, de lokale overheid…). De schaalvergroting van een Vlaams initiatief biedt het voordeel dat een onderliggende infrastructuur gebouwd kan worden met actuele en kostenefficiënte technologie, die een professionele aanbodscommunicatie en een vlotte transactionele en financiële afhandeling mogelijk maakt. Ook andere passystemen kunnen op termijn eventueel gebruik maken van dezelfde basisinfrastructuur en hun (kortings)programma’s koppelen aan de UiTPAS. Dit systeem laat bovendien ook toe om, beleidsvoorbereidend en –evaluerend, participatietrends in kaart te brengen in elke deelnemende stad of gemeente, en op termijn in heel Vlaanderen. Deze Vlaamse basisinfrastructuur staat of valt met een lokale aanpak die lokale overheden daarbovenop dienen te ontwikkelen, rekening houdend met de specifieke lokale context. Zij staan in voor de uitbouw van een lokaal netwerk van partners in samenwerking met lokale vrijetijds- en sociale actoren (verdeel- en aanvaardingspunten, toeleiders, financiële partners…). Deze lokale dynamiek is cruciaal voor het welslagen en levensduur van het project. Bovendien is het betrekken van sociale organisaties met jarenlange ervaring in werken aan participatie van een uitgesloten doelgroep essentieel voor de doelgroep ‘mensen in armoede’. Bovenop de algemene Vlaamse communicatie over de pas zijn de lokale spelers daarnaast het best geplaatst om een strategie te ontwikkelen voor de lokale communicatie over de pas en het vrijetijdsaanbod in hun gemeente. Zij krijgen hiervoor instrumenten, modellen en concepten aangereikt vanuit het Vlaamse project UiTPAS. Naar de lokale overheden toe worden er verschillende instapscenario’s geformuleerd, alsook een aantal basiseisen waaraan voldaan moet worden. Een eenvormig en herkenbaar Vlaams systeem met een lokale gedragenheid en implementatie wil zo de basisdoelstellingen van de Vlaamse UiTPAS realiseren.
Kurt Penninck Diensthoofd Sociaal Huis – Stafmedewerker OCMW Blankenberge 13
